\id LUK - Ipili NT [ipi] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2014) \h Luku \toc1 Gotena Pii Layene Epene Lukuto Pepa Peleane Oko \toc2 Luku \toc3 Lk \mt1 LUKU \mt2 Gotena Pii Layene Epene Lukuto Pepa Peleane Oko \c 1 \s1 Gotena Pii Layene Epene Lukuto Pepa Peleane Oko \p \v 1-2 Tiapolesa, andipa nambato pii pepa peleyo tupa nimbato dii lo andoto, nembo tape. Wamba nanima tombenenga Goteto piape kambua mina ika lo peaipia. Piape bulupane peane tupapi, matili peane tupapi, utupane pitaka wandakali minditupa-mane lee-mane andeaini-pia. Andoto, akali utupanena minditupa-mane pii akali atoto, Goteto wua peane lo nanima langeai. Akali kambua-mane pii temane utupane ale wato, pepa peleaini-pia.\x * \xo 1:1-2 \xt Ap 1:1\x* \p \v 3-4 Wamba Goteto piape peane utupane pitaka anu pua peape lo nambato wayumane nembo tokale loto, balana piape lee-mane andeani wandakali tupa tipa piki pua atewa. Akali minditupa-mane piape Goteto peane tupa nimba langeai-kola, Goteto piape utupane anu pua peape lo Tiapolesa nimbato wayumane nembo tola loto, andipa nambato nimbana pepa oko tika pua peyo epe leyo. \s1 Elisambesato Jone Mandulu-peya Leane Oko \p \v 5 Wamba Etote bala Jutiya disitiki okona kiŋi ateane okone angi, Gotena piape piyane pitisa akali Sakataya lene mindi ateaipia. Bala pitisa piape piyane Apaisa yame okona mindi ateaipia. Bala wetene Elisambesa oko bala Etone yame peteaipia. \v 6 Elisambesa, Sakataya-la, okonelapo-mane Gotena loo tupapi, pii layene tupapi, utupane pitaka tika pua minu peteapele-pia. Liyambanga koo tene mindi naya-kola, Goteto okonelapo wandakali tika-pene peteyapi leaipia. \v 7 Wanda Elisambesa oko ini tai lea-kola, bala akalini okola, liyambato andopane mindi mandi napene pitiyu mini yapelepia. \p \v 8 Alumindi Sakataya bala akali minditupa towa pitisa piape piyaini oto oko epea-kola, Gote lo tama pua, pitisa piape puyale epo ateainipia. \v 9 Ateai-kola, pitisa akali tupamane piape puyale tale piyaini pua tale puato, Sakataya, nimbato Gotena lotu anda andane okona kolandaka loto, Gote tama pua, ita dini tunduma-pene tupa yango atape leainipia. Wuane leai-kola, Sakataya bala Gotena lotu anda okona kolandaka leaipia.\x * \xo 1:9 \xt Ek 30:7\x* \v 10 Okone angi, wandakali kambua wete epo amunguli puato, takita pote lo ateainipa. \p \v 11 Sakatayato Gotena pitisa piape oko pua atea-kola, enjole mindi epoto, ita dini tunduma-pene yangalaini alata toko okona kii tikasa-tole epo ateaipia. \v 12 Atea-kola, Sakatayato enjole okone andalu, moko loto, yuku yaepia. \v 13 Yuku ya-kola, enjole okonemane bala lamawuato, Sakataya, nimba yuku naene kondaa leaipia. Nimbato tee lo pote lapi oko Goteto ale apia. Tene okonena, nimba wetene Elisambesato nimbana iwana mindi mandulu-peyako. Nimbato iwana okonena gene Jone lape leaipia. \p \v 14-17 Jone bala angini okona ininga pitula-kola, Oli Sipitisa oko balanga epo tumbi lolopeya. Wamba Oli Sipitisa okomane Ilainja minu tai laya yane pua teke, balato Jonepi minu tai laya olopeya. Tai laya ola-kola, wamba Ilainjato piape taimane peane pua teke, Jone balatopi piape taimane pulupeya. Balato ipa taipi, waenepi, utupane nanene wete ateakale. Akali Andane okomane Gotena piape puyale atola-angi, Joneto piape minditupa wamba ini pulupeya. Akali Andane oko epolopeya nembo toto, wandakali-mane mandeke pua ateakale loto, Joneto Gotena piape puato, Gotena mana wato mina na-piyaini wandakali tupa mana lamaulu-peya. Mana lamawuato, Gotena mana tika pua wato minalaini wandakali tupamane nembo talaini pua teke nembo talapa lolopeya. Balato ayianepi, iwananepi, waka gulo atalaini tupa lamawuato, yakama yamapane mindiki palu atalapa lolopeya. Wuane loto, balato Isatale tane wandakali kambua tupana yamapane mina ika laya ola-kola, utupane-mane yakamana Akali Andane Gote oko lo bilipi lolopeyai. Bilipi lolai-kola, Akali Andane okomane Jonena gene oko laiyu lolopeya. Joneto Gotena piape kuai lo pula-kola, Sakataya nimbato bala mandeene nembo toto, wandakali-mane epele olopeyai. Nimbato balana piape utupane pitaka andoto, bala mandewa lo epele-mane omolopele leaipia.\x * \xo 1:14-17 \xt Nam 6:3; Mal 3:1; 4:5-6; Mt 17:11-13\x* \p \v 18 Enjole okomane wuane lea-kola, Sakatayato namba mini eyo leaipia. Namba wetenepi, mini-yene teke peteya-ko. Nimbato andopane mindi mandulu-peyapi lele okone anu pua nambato enene ya lo andokalepe leaipia. \p \v 19 Wuane lea-kola, enjole okomane Sakatayana pii leane okone yano peyoto, namba Gapatele leaipia. Namba Gotena wenonga atalawane. Goteto pii okone Gapatele nimbato Sakataya lamaulu puu lala-kola, nambato pii leyo tupa langulu epeyo.\x * \xo 1:19 \xt Dan 8:16; 9:21\x* \v 20 Andipa nambato pii leyo tupa nimbato enene ya lo bilipi nalele okonena, nimbana nee asia tuma pula-kola, nimbato pii katulo nalolo-pele. Pii leyo utupa enene gulola-angi, matili nimbato pii katulo lolo-peke lolopele. Enjole okonemane wuane leaipia. \p \v 21 Sakataya ini takita naepea-kola, wandakali takita pote lo ateaini tupamane nembo kambua toto, lotu anda andane okona aki mindimane bala minandi leyape lo maliyo ateainipia. \v 22 Balana nee asia tuma pitane atea-kola, bala takita epoto, pii mindi katulo laa napeaipia. Balato mee kii-mane mandeke piki pea-kola, lotu anda anda-pango okona mangene mindi andalaya lo andeaini-pia. \v 23 Andeai-kola, Sakatayato balana pitisa piape pikoyo piyu, bala andaka peke leaipia. \p \v 24-25 Sakataya bala wetene Elisambesa towa paleapi-kola, ininga andopane peteaipia. Petea-kola, Elisambesato pii mindi loto, wamba namba andopane mindi mandi napene pituto, wandakali wenonga yalawa pitiyawane-ko. Andipa namba yalawa teke pituluwane loto, Akali Andane okomane namba ondo wato, andopane mindi geya leaipia. Wuane lalu, Elisambesa bala takita puu napene, ana yau andaka peteaipia. \s1 Enjole Mindimane Pii Mindi Matiya Lamaiyane Oko \p \v 26-27 Wana mapokae Matiya lene mindi bala Galili disitiki okona tano aŋako Nasatesa lene okona peteaipia. Bala akali Josepena bakale lene peteaipia. Josepe bala kiŋi Dapiti yame mindi ateaipia. Elisambesa bala andopane tongotaka ana wataka petea-kola, Goteto enjole Gapatele andayo, nimbato pii mindi Matiya lamalu puu leaipia.\x * \xo 1:26-27 \xt Mt 1:18\x* \v 28 Lamalu puu lea-kola, enjole okonemane Matiya peteanga poto, Akali Andane oko nimba towa atu atoto, mini epene pale laya eya leaipia. \v 29 Wuane lea-kola, Matiya bala moko loto, balato pii anu-pene mindi namba langeyape lo nembo kambua teaipia. \p \v 30 Nembo kambua tea-kola, enjole okomane bala lamawuato, Matiya, Goteto nimba towa mini epene paleya-ko. Nimba yuku olene. \v 31 Nimbana ininga andopane mindi pitula-kola, nimbato iwana mindi mandulu-pele. Mandule-angi, balana gene oko Jisasa lape.\x * \xo 1:31 \xt Ais 7:14; Mt 1:21-23\x* \v 32 Balana gene oko andane wete yolopeya. Wandakali tupamane bala Gote Ati Kenga Ateya okona iwanane lolopeyai. Wamba Goteto iwana okona yumbane Dapiti bala kiŋi ateakale leane pua teke, Goteto nimbana iwanane okone bala kiŋi ateakale lolopeya.\x * \xo 1:32 \xt 2Sa 7:12,13,16; Ais 9:7\x* \v 33 Bala kiŋi atoto, matili-matilipi Jekopo yame tupa ando atapowa atolopeya leaipia. \v 34 Wuane lea-kola, Matiyato enjole okone lamawuato, namba akali mindi towa piti napeyo-ko. Nambato anu puato, iwana okone mandulu-peyawape leaipia. \p \v 35-37 Wuane lea-kola, enjole okomane balana pii okone yano peyoto, Goteto piape mindikipi mindi puyale pitete naene piyane leaipia. Nimba aini Elisambesa bala andopane mindi mandi napene mee kinambuli petea-kola, wandakali tupamane Elisambesa bala andopane mindi mandi napulu-peya lalaini tekeko, andipa bala mini-yene angi, iwana mindi manduyale tongotaka peteya-kola, ana wataka peya. Nimbatopi iwana mindi mandula loto, Oli Sipitisa oko nimbanga epola-kola, Gote ati kenga wete ateya okona tai-lene okomane nimba ando atolopeya. Goteto iwana epene wete okone nimbana ininga pete lola-kola, wandakali tupamane bala Gote iwanane ateya lolopeyai leaipia.\x * \xo 1:35-37 \xt Jen 18:14\x* \v 38 Enjole okonemane wuane lea-kola, Matiyato bala lamawuato, namba Akali Andane okona piape wanda pitiyawane-ko. Nimbato pii lele okone atu yalua leaipia. Wuane lea-kola, enjole okone bala Matiya tepa alu peaipia. \s1 Matiyato Elisambesa Andolo Peane Oko \p \v 39 Okone angi, Matiya bala Galili disitiki oko tepa alu, Jutiya disitiki okona yuu wangiane tano yene mindina wamba ini peaipia. \v 40 Poto, bala Sakatayana andaka kolandaka loto, Elisambesa andayo, nimba kuai lo petelepe leaipia. \v 41 Elisambesato pii okone ale ya-kola, iwana balana ininga peteane okomane ema taimane peaipia. Okone angi, Oli Sipitisa oko Elisambesa balanga epo tumbi leaipia. \p \v 42-44 Tumbi lea-kola, Elisambesato epelewa pii taimane loto, nimbato namba ando pii lele oko ale eyo-angi, andopane nambana ininga peteya okomane epele wato, ema peya. Namba wanda epene andoko peteyonga nambana Akali Andane okona angini nimbato namba andolo epelepe. Goteto nimba moyola-kola, nimbato Gotena iwanane mandule okomane wanda waka tupa pitaka sia minulu-pele. Andopane nimbana ininga peteya okone Goteto wayumane moyo ateya. \v 45 Akali Andane okomane pii nimba langipia tupa matili enene gulolo-peya lo bilipi lele okonena, nimba epelewa petele okoni leaipia. \p \v 46-50 Elisambesato wuane lea-kola, Matiyato pii mindi loto, namba gene nayene mee balana piape wanda pitiwa-kola, Gote tai wetete ateya okomane namba moyo piape andane minditupa peya leaipia. Piape peya utupane wandakali pitaka-mane nembo toto, Goteto wanda okone moyaepia lolopeyai. Goteto namba molo-peke leane nembo toto, nambato bala epele wete wato, Akali Andane okona gene oko laiyu leyo. Bala ando yukuwa atalaini wandakali tupa pitaka balato ondo wato, moyalane. Balana gene epene wete eya.\x * \xo 1:46-50 \xt 1Sa 2:1-10; Sam 103:13,17\x* \p \v 51 Balana kini-mane piape taimane piyane. Wai-ene gulo, luawa atalaini wandakali tupa pitaka balato peyo wata alane.\x * \xo 1:51 \xt 2Sa 22:28\x* \v 52 Balato kiŋi tai tupa mo tepa wato, wandakali gene nayene tupa minu tai laya alane.\x * \xo 1:52 \xt Jop 12:19; 5:11; Sam 147:6\x* \v 53 Tomo nonowa atalaini wandakali tupa pitaka balato minditaka kambua maiyu, minditaka kambua yene wandakali tupa mee peakale lalane.\x * \xo 1:53 \xt Sam 34:10\x* \v 54-55 Wamba balato nanimana yumbane Apatakamenga pii mindi lamawuato, nambato nimbapi, nimbana mandiyene tupapi, moyo atapowa ando atokale leane pua teke, balana piape wandakali Isatale tane tupa ondo wato moyo ando ateya leaipia.\x * \xo 1:54-55 \xt Mai 7:20; Jen 17:7; Sam 98:3\x* \v 56 Wuane lalu, Matiya bala Elisambesa towa atu ana tepopi mindi pitiyu, bala andaka peke leaipia. \s1 Elisambesato Jone Mandeane Oko \p \v 57 Elisambesa bala andopane mandulane ana oko epea-kola, balato iwana mindi mandeaipia. \v 58 Mandea-kola, Elisambesana yamepi, wandakali mandaka atalaini tupapi, utupane-mane ale wato, Akali Andane okomane bala ondo apia ya lo, bala towa atu epele yainipia. \p \v 59 Ole kitupasa pea-kola, wandakali utupane-mane iwana okonena yala-pene umbaini katulu epeainipia. Epoto, utupane-mane bala ayianena gene Sakataya lalaini pua teke lamakale leainipia.\x * \xo 1:59 \xt Jen 17:12; Pit 12:3; Lk 2:21\x* \v 60 Wuane leai-kola, iwana okona angini okomane wandakali utupane lamawuato, jia, balana gene Jone lamakale leaipia. \v 61 Wuane lea-kola, utupane-mane bala lamawuato, nimba yame akali gene Jone lene mindi ata napeya okonde leainipia. \p \v 62 Wuane loto, utupane-mane Sakataya ando kii-mane mandeke puato, iwana okona gene api lolape lo tipa peainipia. \v 63 Tipa peai-kola, balato kii-mane mandeke puato, pepa peyalaini selesa mindi mo giyapa leaipia. Selesa okone mo mayai-kola, balato iwana okona gene Jone lo pepa peleaipia. Pelea-kola, wandakali utupane-mane gene peleane oko andoto, nembo kambua teainipia. \v 64 Okone angi teke, Sakatayana ambulini lumbea-kola, balato Gote epelewa tama peaipia. \v 65 Wuane pea-kola, wandakali yuu ongane ateaini tupamane mangene okone andoto, yuku yainipia. Jutiya disitiki wangiane tupana wandakali atalaini tupa pitaka-mane pii okone ale wato, lo tawe yainipia. \v 66 Pii okone ale yaini wandakali pitaka-mane nembo kambua toto, Akali Andane okomane iwana okone moyo atola-kola, matili iwana okonemane anu pulu-peyape leainipia. \s1 Sakatayato Potopisa Pii Mindi Leane Oko \p \v 67 Oli Sipitisa oko iwana okonena ayiane Sakatayanga epo tumbi lea-kola, balato potopesa pii mindi wua leaipia: \v 68-72 Wamba Gotena potopesa akali tupamane balana potomisa pii mindi nanimana yumbane tupa lamawuato, wandakali-mane yakama towa yamapane koo wete palu atoto, yakama towa yanda-pene gulo atolai-kola, nambato yakama molo-peke lolopeyo leane leainipia. Wamba Goteto wuane leane pua teke, andipa balato potomisa pii leane okone nembo tolo-peke loto, nanimana yumbane tupa ondo wato moyokale nembo teya-ko. Balato kiŋi Dapiti yame okona akali tai wete mindimane nanima molo-peke leakale lapia. Akali okonemane balana wandakali andolo epoto, nanima kambo molo-peke lolo ipupia. Balato wuane pipia okonena, nanimato Isatale tane wandakali tupana Akali Andane Gote oko lo tama pimakale.\x * \xo 1:68-72 \xt Sam 18:2; 72:18; 105:8-9; 106:10; Jen 17:7\x* \p \v 73-75 Nanima yuku naene atoto, ole dindi lo balana mana epene tika-pene tupa wato minuto, balana piape tupa pimawua atape-pene. Nanimato wuane pua atape-pene nembo toto, wamba Goteto nanimana yumbane Apatakame lamawuato, enene wetete nambato yakama towa yanda pua atalaini wandakali tupa peyo watalu, yakama molo-peke lokale. Wamba Goteto wuane leane loto, Sakatayato pii okone leaipia.\x * \xo 1:73-75 \xt Jen 22:16-17; Tai 2:11-14\x* \p \v 76-79 Wuane lalu, Sakatayato bala iwanane Jone andayo, pii mindi loto, yuunga wandakali nanima undupi pangosa atoto, omolomane lo yukuwa atalamane leaipia. Yukuwa atolomane nembo toto, Goteto nanima ondo wato, ati kenga tawe tii-pene okomane asia epene oko nanima andawa lolo epeakale lolopeya. Goteto nanima ondo wato, nanimana koo tupa apialane. Gotena wandakali tupamane balana mana okone andeakale loto, iwanaŋa Jone nimbato wandakali tupa mana lamawua atolopele. Akali Andane oko bala epeakale loto, asini mandeke puyale, nimba ingane ini poto, piape okone pulupele. Tene okonena, wandakali tupamane loto, nimba Gote ati kenga ateya okona potopesa akali atele lolopeyai. Sakatayato bala iwanane Jone andayo wuane leaipia.\x * \xo 1:76-79 \xt Ais 40:3; 60:1-2; Jet 31:34\x* \v 80 Matili iwanane okone anda ya-kola, balana nembo-tene tai leaipia. Isatale tane wandakali tupana wenonga balato piape pulane oto oko naepea-kola, bala wandakali napalene yuu tupana poto ateaipia. \c 2 \s1 Matiyato Jisasa Mandeane Oko \r Matiyu 1:18-25 \p \v 1-3 Sisa Okasatasa bala Lomo tane gapomane akali kawane ateane-angi, balato mana mindi yata wato, yuu pitakana atalaini wandakali tupa yakamana yuu tene tupana poto, gene yalapape leaipia. Akali Saitiniasa lene oko bala Sitiya potopinja okona gapomane akali kawane ateane okone angi bulupane tewa, wandakali pitaka yakamana gene yoyale, yakamana yuu tene tupana puku peainipia. \p \v 4-5 Josepe bala kiŋi Dapiti yamena mandiyene mindi ateaipia. Jutiya disitiki tano Beselekeme Dapitina yuu tene oko yaepia. Tene okonena, Josepe bala bakale lene wana mapokae Matiya towa atu Galili disitiki tano Nasatesa oko tepa alu, liyambana gene Beselekeme tano okona yolo peapelepia. Matiya bala andopane mandipe-pene petea-kola, liyamba peapelepia. \v 6-7 Peapi-kola, wandakali opene epo paliyaini anda tupa pitaka tumbi lea-kola, liyamba bulumako anda mindina poto, peteapele-pia. Anda okonena peteapi-kola, Matiya bala andopane mandulane gii oko epea-kola, balana iwana bulupane oko mandeaipia. Manduto, Matiyato andopane okone lapalapa-mane kau puato, bulumako tomo nalaini bokisa mindina yata yaepia. \s1 Enjole Mindimane Akali Minditupa Pii Lamaiyane Oko \p \v 8 Yuu ongane teke utulu okona yia sipisipi yatawa atalaini akali minditupa-mane yakamana yia sipisipi tupa yuu maliwa mindina yatawa ando ateainipia. \v 9 Ateai-kola, Gotena enjole mindi akali utupane ateainga epea-angi, Gotena tii-pene okomane akali utupanenga tii pikoyo pea-kola, akali utupane-mane okone andoto, yuku andane wete yainipia. \p \v 10-11 Yuku yai-kola, enjole okomane utupane lamawuato, yakama yuku naene kondalapa leaipia. Andipa Dapitina tano okona pituto, wanda mindimane yakama molo-peke lolane iwana oko mandiya. Iwana okonena gene oko Kataisa. Bala nanimana Akali Andane. Nambato pii epene oko yakama langulu epeyo okomane wandakali pitaka mo epele aya olopeya. \v 12 Yakamato iwana okone ayia pima poto andolai-kola, bulumako tomo nalaini bokisa mindina bala lapalapa-mane kau pitane pangulanga andolopeyai. Iwana okone andolai-angi, pii nambato leyo okone enene ya lo yakamato nembo tolopeyai leaipia. \p \v 13 Enjole okomane pii okone lo koyo pea wete, enjole kambua wete ati kenga atala, kapoyale epoto, bala towa atu atoto, Gotena gene oko laiyu lo, tama peainipia. \v 14 Tama puato, Gote ati kenga ateya okomane wandakali balana yame ateakale lo lata yane tupa towa epele wato, yakamana yamapane mo epene pale leya-ko. Balana gene oko laiyu lo atalapape leainipia. \x * \xo 2:14 \xt Lk 19:38\x* \s1 Sipisipi Yatawa Atalaini Akali Tupamane Jisasa Andolo Peaini Oko \p \v 15 Enjole utupane ati kenga peke leai-kola, sipisipi yatawa atalaini akali tupamane yakama teke-teke pii lalawa puato, mangene mindi piya lo, Goteto nanima lapanawa langiya oko nanimato Beselekeme tano okona andolo maa leainipia. \v 16 Wuane lalu, akali utupane taimane poto andeai-kola, Josepe Matiya-lamane iwanaŋa oko bulumako tomo nalaini bokisa okona paleakale peteapinga andeaini-pia. \v 17 Andoto, enjole okomane matili iwanaŋa okomane wua pulupeya lo pii leane oko sipisipi yatawa atalaini akali tupamane lapana yainipia. \p \v 18 Lapana yai-kola, pii okone ale yaini wandakali tupa pitaka-mane nembo kambua teainipia. \v 19 Matiyato pii utupane pitaka ale wato, balana yamapanenga mo yata wato, nemboto peteaipia. \x * \xo 2:19 \xt Lk 2:51\x* \v 20 Sipisipi yatawa atalaini akali tupamane minditaka lee-mane andeaini tupapi, pii ale yaini tupapi, utupane pitaka nembo toto, Gotena gene oko laiyu loto, tama pima yakama peke leainipia. \s1 Jisasa Mandiyu, Lotu Andaka Peapele Oko \p \v 21 Matiyato Jisasa mandu yatawa petea-kola, ole kitupasa peaipia. Ole kitupanena iwanaŋa oko bala Juta yame guleakale loto, balana yala-pene umbaini katu apolane oto oko epeaipia. Epea-kola, wamba Jisasa bala Matiya ininga piti napea-kola, enjole okomane iwanaŋa okona gene lalapape leane pua teke, balana gene Jisasa leainipia. \x * \xo 2:21 \xt Lk 1:31\x* \p \v 22-24 Gotena loo pepa pelene eya okomane pii mindi loto, wanda-mane andopane mindi mandula-angi, Gotena wenonga okonelapo kalato atalapele layene eya. Okone-lapona kalato kunu apolane oto oko epola-angi, pitisa akali okomane liyambana kalato atolane tupa kunu apia-geakale lo eka itapuluma lapo yandopi, uya andopane lapo yandopi, mindi opa Gote maiyapape layene eya. Gotena loo pepa pelene eya waka mindimane loto, iwana bulupane mandulai oko manduto, Gote maipe-pene layene eya. Wuane layene eya pua, iwanane angini-lana kalato kunu apolane oto oko epea-kola, Matiya Josepe-lamane Gotena mana Mosesato pepa peleane oko wato minuto, Jisasa bala Gotena lapakale loto, bala mandiyu, Jutusaleme peapelepia. \x * \xo 2:22-24 \xt Pit 12:1-8; Ek 13:2,12\x* \p \v 25-26 Okone angi, akali Simiyone lene mindi Jutusaleme tano okona ateaipia. Oli Sipitisa oko balanga atea-kola, Simiyone bala akali epene tika-pene mindi atoto, Gote lo pote lalaepia. Wamba Oli Sipitisa okomane Simiyone lamawuato, nimba ini oma napulupele. Gotena iwanane Kataisa oko andalu, omolopele leaipia. Wuane lea-kola, Isatale tane wandakali mini kendawa ateyai tupa Kataisato moyolo epolopeya lo, Simiyone bala maliyo ateaipia. \p \v 27 Maliyo ateaneko, alu mindi Oli Sipitisa okomane akali Simiyone balana nembo-tene oko mina ika laya ya-kola, bala lotu anda andane okona kolandaka leaipia. Okone angi, Gotena loo okomane layene yene pua pipakale nembo toto, Jisasana angini ayiane-lamane bala awua, lotu anda andane okona kolandaka leapelepia. \v 28 Kolandaka leapi-kola, Simiyoneto Jisasa ope lo moto, Gote lo tama peaipia. \p \v 29-31 Tama puato, Ayiane Gote, wamba nimbato molo-peke lolane akali mindi epeakale lokale lee leaipia. Andipa nimbato akali okone wandakali pitakana wenonga epeakale lele oko namba nimbana piape akali okomane lee-mane andalu, mini epene paleyo-ko. Andipa namba omewando, okone katu. \x * \xo 2:29-31 \xt Ais 52:10; Lk 3:3-6; Tai 2:11-14\x* \v 32 Ale mindi awua peyama-kola, ale tii peya okomane asia andawa lalane. Wuane pua teke, Jisasato nimbana asia epene oko wandakali yame waka tupanga andawa lolopeya. Bala Isatale tane ateya okonena, Isatale tane wandakali tupana gene andane yolopeya leaipia. \x * \xo 2:32 \xt Ais 42:6; 49:6; 52:10\x* \v 33 Simiyoneto Jisasa andayo pii utupane lea-kola, Matiya Josepe-lamane nembo kambua teapelepia. \p \v 34-35 Nembo kambua teapi-kola, Simiyoneto pote loto, Gote nimbato wandakali okolapo moyape leaipia. Wuane lalu, balato Jisasa angini Matiya lamawuato, matili iwanaŋa oko anda yoto, Gotena piape pua atolopeya leaipia. Gotena piape pua atola-kola, Isatale tane wandakali kambua-mane bala akali koo mindi ya lolai-kola, utupanena nembo-tene koo tupa panakame yolopeya. Panakame yola-kola, nimbana yamapanenga yandate atene gulo tandaka pulupeya. Matili Jisasato Gotena piape pua atoto, nembo-tene koo palene wandakali utupane yuunga peakeakale laya wato, Isatale tane wandakali kambua minditupa ika laya olopeya. Wuane peakale nembo toto, Goteto bala epeakale lapia. Simiyoneto wuane leaipia. \x * \xo 2:34-35 \xt Ais 8:14; Mt 21:42; 1Pi 2:8\x* \p \v 36 Okone angi potopisa wanda gene Ana lene mindi lotu anda okonena peteaipia. Bala Asa yame Panule lene okona wanane peteaipia. Wamba bala mapokae pitiyu, akali poto, mali yanasa angu akalini towa peteapi wete, balana akalini oko omeaipia. \v 37 Omea-kola, bala wanda yalo pituto, utulu otongapi, Gotena piape tupa pimawua piti-yaepia. Ole minditupa balato tomo nanene pitiki puato, ole dindi lo lotu anda andane okona poto, pote lo piti-yaepia. Mali paiyasa kitupasanga tukumindi pea-kola, wanda okone bala mini-yene wete peteaipia. \p \v 38 Ee ana kambua wete Lomo tane gapomane okomane Jutusaleme tane wandakali tupa taimane bosa lo ando atea-kola, Jutusaleme tane wandakali tupamane utupane embo wato, Mesaya okomane yakama moyolo epeakale lo mali yo ateainipia. Jisasana angini ayiane-lamane bala awua epeapele-angi, potopesa wanda Ana okomane bala andoto, Gote ando wayu pele leaipia. Wayu pele lalu, potopesa pii mindi Mesaya oko maliyo ateaini wandakali tupa lamawuato, matili iwanaŋa oko anda yola-angi, balato yakama molo-peke lolopeya leaipia. \p \v 39 Matiya, Josepe-lamane Gotena loo okomane piyapape layene tupa pitaka pikoyo piyu, Galili disitiki okona poto, liyambana Nasatesa tano okona peke loto peteapele-pia. \x * \xo 2:39 \xt Mt 2:23\x* \v 40 Peteapi-kola, Goteto iwanaŋa okone epelewa moyo ando atea-kola, bala anda yoto, mana kambua mialu, iwana wai-ene tai mindi ateaipia. \s1 Jisasa Bala Lotu Anda Andane Okona Ateane Oko \p \v 41 Wamba Isatale tane wandakali tupamane Pasopa tomo oko no ateai-kola, enjole okomane Isipi tane wandakali tupana iwanane bulupane tupa peyo ome loto, Isatale tane wandakali tupana iwana bulupane tupa peyo ome nalene konda yaepia. Wamba Goteto wuane peane nembo toto, mali dindi lo Pasopa tomo nalaini oto okone epea-kola, Jisasana angini, ayiane-lamane atu Jutusaleme puku piyapele-pia. \x * \xo 2:41 \xt Ek 12:24-27; 23:14-17; Lo 16:1-8\x* \v 42 Matili Jisasa mali alesa penenga, Pasopa tomo nalaini oto okona mana yene okone wato minuto, Jisasa bala angini, ayiane-la towa Jutusaleme peainipia. \p \v 43-44 Pasopa tomo nalaini gii koyo pea-angi, Jisasa angini ayiane-lamane liyambana amenepi, yamepi, wandakali kambua utupane towa Jutusaleme tepa alu, ole mindiki asini peainipia. Okonelapo-mane Jisasa atu andaka peyama nembo teaini tekeko, bala wandakali utupane towa atu asini puu napene, Jutusaleme tano okona ateaipia. Atea-kola, matili ole lene balana angini, ayiane-lamane bala liyambana yamepi, amenepi, utupane towa atu epalaipe lo ayia peapelepia. \p \v 45 Jisasa bala liyamba yame tupa towa atu ata napea-kola, angini ayiane-lamane Jutusaleme tano okona ayia pulu-peke leapelepia. \v 46 Bala ayia pua ateapi-kola, ole lapo peaipia. Ole teponena angini, ayiane-lamane Jutusaleme lotu anda andane okona kolandaka loto andeapi-kola, Jisasa bala mana lalaini akali tisa tupana tombenenga peteanga andeapele-pia. \v 47 Andeapi-kola, balato akali utupanena pii leaini tupa ale wato, pii minditupa tipa pita piki pua peteaipia. Bala mana andene akali gulo atoto, pii kuai lo wete lea-kola, wandakali balana pii ale yaini tupa pitaka-mane moko loto, nembo kambua teainipia. \p \v 48 Jisasa bala mana lamayaini tisa tupa towa pii lo ateanga andoto, angini ayiane-lamane moko andane teke leapelepia. Moko loto, Jisasana angini-mane bala lamawuato, iwana, nimba ayiane nalipa yamapane kendawa, nimba ayia pua ataipa-ko. Tene anu pipia-kola, nimba nalipa towa andaka atu makale ipu napene, wali mee atapipe leaipia. \v 49 Wuane lea-kola, Jisasato okonelapo lamawuato, anu peakale liyambato namba ayia pua atapiapipe. Namba ayiane okona andaka namba atolopeya nembo na-tapiapipe leaipia. \v 50 Wuane lea-kola, bala angini ayiane-lamane pii balato leane okonena tene oko nembo nateapele-pia. \p \v 51 Okone angi, Jisasa bala angini, ayiane-la towa Nasatesa yuu okona peke loto, okonelapo-mane pii leapele tupa wato minu atea-kola, Matiyato Jisasana pii leane tupapi, mana mineane tupapi, utupane pitaka balana yamapanenga yakale lo, nembo tatawa peteaipia. \x * \xo 2:51 \xt Lk 2:19\x* \v 52 Jisasa bala anda yama-yama, mana mima-mima pea-kola, Gotepi, wandakali tupapi, utupane pitaka-mane bala epele wete yainipia. \x * \xo 2:52 \xt 1Sa 2:26; Man 3:4\x* \c 3 \s1 Ipa Peya-maiyane Akali Joneto Gotena Pii Leane Oko \r Matiyu 3:1-12; Maki 1:2-8; Jone 1:19-28 \p \v 1-2 Wamba Pondiasa Pailateto Jutiya disitiki oko ando ateane okone angi, Laisaniasa balato Apilini disitiki oko ando ateaipia. Etoteto Galili disitiki oko ando atea-kola, balana amene Pilipito Tekonaitasa, Itulia-la, disitiki okonelapo ando ateaipia. Anasa, Kayapasa-la, okonelapo liyamba Gotena pitisa akali kawane ateapele-pia. Sisa Taipi-tiasa bala ee ana paiyasanga yau Lomo tane gapomane akali kawane oko atea wete, Sakataya iwanane Jone bala wandakali napalene yuu tupana atea-kola, Goteto bala lamawuato, nimbato nambana pii oko wandakali tupa lamawua atape leaipia. \p \v 3-6 Wamba potopesa akali Aisayato Gotena pii mindi pepa peyoto, matili akali mindi wandakali napalene yuu okona atoto, pii taimane lolopeya leaipia. Pii okone loto, yakamato Akali Andane oko epolane asini mindi mandeke pua yata mawuato, bala epolane asini aŋako tupa peya tika piyapa. Yuu wangiane aŋakopi, andanepi, utupane ayoto, yuu yuli-yene tupa pulu pua, momowa piape piyapape. Asini liki leka-ene tupa pitaka peya tika piyapape. Asini kikua-pene tupa pitaka waa piyapape. Yakamato wuane pulai-kola, Goteto wandakali tupa molo-peke loyale piape pula oko wandakali pitaka-mane andolopeyai leaipia. Aisayato wuane leane pua teke, matili ipa peya-maiyane akali Joneto ipa Jotane matenenga yuu yane tupa pitakana poto, wandakali tupa lamawuato, Goteto yakamana koo piyaini tupa apia-geakaleko. Yakama mini peke loto, ipa mialapa lo lamaiki peaipia. \x * \xo 3:3-6 \xt Ap 13:24; Ais 40:3-5\x* \p \v 7 Ipa mialapa lea-kola, wandakali kambua-mane nanima ipa peya-gii lama epeainipia. Wandakali utupanena minditupa-mane yamapane peke nalene, mee ipa peya-gii lama epeai-kola, Joneto utupane laiya loto, yakama etelu gepo-mane mandiyene yame ateyai leaipia. Goteto yakama towa yataka wato, kenda-pene minditupa yakama gulupeya. Apito pii okone yakama langipia-kola, Goteto kenda-pene okone yakamanga epeakale lolane lo yuku wato, yakama palaka epoto, ipa mia-makale leyaipe. \x * \xo 3:7 \xt Mt 12:34-35; 23:33-36\x* \p \v 8-9 Goteto ana oo eya utupa Apatakame yame gulalapa leando, ana utupa-mane katulo Apatakame yame gulolo-peyai. Tene okonena, yakama teke-teke pii lalawa puato, nanima Apatakame yame ateyama-ko. Goteto nanima towa yataka wato, kenda-pene mindi gii napulu-peya lolaini andalapape. Goteto yataka wato, ita koo tupa yokowa apoyale, uu mindi ita tenenga yata yane eya. Ita dini epene lia napene tupa pitaka balato yoko wato, itanga yangolo-peyako. Ita epene tupamane dini epene lialaini pua, yakama mini peke loto, mana epene tupa wato minalapape leaipia. \x * \xo 3:8-9 \xt Jo 8:33,39; Mt 7:15-20\x* \p \v 10 Joneto wuane lea-kola, wandakali kambua epo amunguli peaini tupamane Jone tipa puato, wuane yando, nanimato mana epene andoko wato minamape leainipia. \v 11 Wuane leai-kola, Joneto utupanena pii leaini okone yano peyoto, singilisa lapo yolane wandakali okomane singilisa nayene atolane wandakali okone tale pua maipe-pene. Tomo no atolane wandakali okomane balana tomo tale puato, minditupa tomo nanene nonowa atola wandakali oko maipe-pene leaipia. \v 12 Wuane lea-kola, takisa muni mialane akali ipa molo epeaini tupamane Jone tipa puato, tisa, nanima anu pimape leainipia. \x * \xo 3:12 \xt Lk 7:29\x* \p \v 13 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, gapomane okomane takisa muni oko tuma mialapape lola pua, yakamato moto, minditupa konda pua molaini leaipia. \v 14 Wuane lea-kola, ami yanda yene minditupa-mane bala tipa puato, nanima anu pimape leainipia. Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, yakamato wandakali tupa peyoyale puato yandopi, owato kote loto yandopi, utupanena minditaka tupa pake gulo mia na-piyapape. Yakamana piape pulai okona yole gulai tupa moto, okone atu ya nembo talapape leaipia. \p \v 15 Joneto wuane lea-kola, wandakali pitaka-mane akali oko bala Kataisa epolopeya lo maliyo ataima okope, wakape, lo nembo kambua teainipia. \v 16 Wuane nembo teai-kola, Joneto utupane pitaka lamawuato, akali mindi epolopeya okonena tai-lene okomane nambana tai-lene oko sia minulu-peya leaipia. Balana sukee pula okona eyaka tinga lolane namba akali epene mindi jia. Nambato ipa-mane yakama ipa peya-geyo tekeko, akali matili epolopeya okonemane Oli Sipitisa okola, ita kaiyapiane okola, okonelapo-mane yakama ipa peya-gulupeya. \x * \xo 3:16 \xt Ap 13:25\x* \v 17 Balato witi dini epene tupa balana andaka yatawakale nembo toto, witi imbuni tupa aki pua apoyale, sapolo mindi awua epeya. Balato witi dini epene tupa balana andaka yata wato, witi imbuni tupa ita too koyo napiyane mindina yangolo-peya. Joneto wuane leaipia. \s1 Joneto Jisasa Ipa Peya-Maiyane Oko \r Matiyu 3:13-17; Maki 1:9-11 \p \v 18-22 Wandakali tupa pitaka ipa meai-kola, Jisasapi ipa mialu, pote lo atea wete, ati iyu oko yapu lo toko lea-kola, Oli Sipitisa oko eka uya gulo, balanga epo tepa yaepia. Epo tepa ya-kola, pii layene mindi ati kenga atala epeane okomane loto, nimba nambana iwanane yamapane yene oko atele. Nambato nimbana mana tupa andoto, epele wetete eyo leaipia. Matili, ipa peya-maiyane akali Joneto Gotena pii layene epene oko wandakali tupa lamawuato, pii mana kambua lamawua ateaipia. Okone angi, Gapomane akali andane Etote okomane bala amene okona wetene Etoti-yasa oko tondo moto, kee lalu, mana koo waka-waka kambua minea-kola, Joneto Etote lamawuato, nimbato mana koo kambua minele tupa kondaa leaipia. Wuane lea-kola, Etoteto mana koo mindi tako pua minuto, Jone andi leaipia. \x * \xo 3:18-22 \xt Mt 14:3-5; Mk 6:17-20; Jo 1:32-33\x* \s1 Jisasa Yumbane Yamena Gene Tupa \r Matiyu 1:1-17 \p \v 23-38 Wamba yuu ati-la ungi leane-angi, Goteto Atame waa peaipia. Waa pea-kola, Atameto Sete mandeaipia. Seteto Inosa mandeaipia. Inosato Kenana mandeaipia. Kenanato Mala-lili mandeaipia. Mala-lilito Jateta mandeaipia. Jatetato Inoko mandeaipia. Inokoto Metusala mandeaipia. Metusalato Lameke mandeaipia. Lameketo Nowa mandeaipia. Nowato Sema mandeaipia. Semato Apasata mandeaipia. Apasatato Kenana mandeaipia. Kenanato Sela mandeaipia. Selato Epa mandeaipia. Epato Peleke mandeaipia. Peleketo Leyu mandeaipia. Leyuto Setuku mandeaipia. Setukuto Neto mandeaipia. Netoto Teta mandeaipia. Tetato Apatakame mandeaipia. \p Apatakameto Aisake mandeaipia. Aisaketo Jekopo mandeaipia. Jekopoto Juta mandeaipia. Jutato Petesa mandeaipia. Petesato Esotone mandeaipia. Esotoneto Ani mandeaipia. Anito Atamina mandeaipia. Ataminato Aminatape mandeaipia. Aminatapeto Nasone mandeaipia. Nasoneto Salamone mandeaipia. Salamoneto Boasa mandeaipia. Boasato Opeta mandeaipia. Opetato Jesi mandeaipia. Jesito Dapiti mandeaipia. \p Dapitito Netane mandeaipia. Netaneto Matata mandeaipia. Matatato Mena mandeaipia. Menato Melea mandeaipia. Meleato Elaya-kimi mandeaipia. Elaya-kimito Joname mandeaipia. Jonameto Josepe mandeaipia. Josepeto Juta mandeaipia. Jutato Simiyone mandeaipia. Simiyoneto Lipai mandeaipia. Lipaito Matate mandeaipia. Matateto Jotimi mandeaipia. Jotimito Eliyesa mandeaipia. Eliyesato Jasua mandeaipia. Jasuato Eta mandeaipia. Etato Elema-tame mandeaipia. Elema-tameto Kosame mandeaipia. Kosameto Atai mandeaipia. Ataito Melekai mandeaipia. Melekaito Netai mandeaipia. Netaito Siatele mandeaipia. Siateleto Setapa-pele mandeaipia. Setapa-peleto Lesa mandeaipia. \p Lesato Jonane mandeaipia. Jonaneto Jota mandeaipia. Jotato Joseke mandeaipia. Joseketo Semene mandeaipia. Semeneto Mata-tayasa mandeaipia. Mata-tayasato Meata mandeaipia. Meatato Nakai mandeaipia. Nakaito Esili mandeaipia. Esilito Neame mandeaipia. Neameto Emosa mandeaipia. Emosato Mata-tayasa mandeaipia. Mata-tayasato Josepe mandeaipia. Josepeto Janai mandeaipia. Janaito Melekai mandeaipia. Melekaito Lipai mandeaipia. Lipaito Matate mandeaipia. Matateto Eli mandeaipia. Elito Josepe mandeaipia. Wandakali minditupa-mane Jisasa bala Josepe iwanane ateya ya lo nembo teainipia. Jisasa bala mali paiyasa tepo atoto, piape bulupane tewa peaipia. \x * \xo 3:23-38 \xt Jen 4:25-26; 11:10-26; Lk 4:22; Jo 6:42\x* \c 4 \s1 Sataneto Jisasa Minu Mandeke Peane Oko \r Matiyu 4:1-11; Maki 1:12-13 \p \v 1 Oli Sipitisa oko Jisasanga epo tumbi lea-kola, bala ipa Jotane oko tepa alu, peke leaipia. Peke lea-kola, Oli Sipitisa okomane bala atu aiyu, wandakali napalene yuu mindina peaipia. \v 2-3 Poto, ole paiyasa tukumindi Oli Sipitisa oko bala towa atu epoko pua atea-kola, Jisasa bala ulia nanene atoto, nono wetete yaepia. Ulia nono wetete ya-kola, Sataneto bala minu mandeke puato, nimba Gote iwanane ateendo, ana oo eya oko betesa guleakale laa leaipia. \v 4 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, tomo-mane angu wandakali mindi saka ateakale lo ataya na-alane lo pepa pelene eya leaipia. \x * \xo 4:4 \xt Lo 8:3\x* \p \v 5 Wuane lea-kola, Sataneto Jisasa atu aiyu ati andane iyu kenga wete mindina poto, okone angi teke yuu andane yane tupa pitaka balanga andawa leaipia. \v 6 Andawa loto, balato Jisasa lamawuato, wamba Goteto yuu eya tupa pitaka namba giyu atoto, nimbato yuu utupa wandakali mindi mauwakale nembo tole pua maipe leane-ko. \v 7 Andipa nimbato namba lo lotu leendo, nambato yuu eya utupane pitaka nimba gukale. Guluwa-kola, yuu utupa nimbana yola-kola, nimbato utupane ando atolopele leaipia. \v 8 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, nimbato nimbana Akali Andane Gote oko angu lotu lo atoto, balana piape pimawua atape lo, pepa pelene eya leaipia. \x * \xo 4:8 \xt Lo 6:13-14\x* \p \v 9-11 Jisasato wuane lea-kola, Sataneto bala atu aiyu Jutusaleme poto, lotu anda andane okona kenga wete ate leaipia. Ate lalu, balato Jisasa lamawuato, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, ana-mane nimbana kee nolane nembo toto, Goteto balana enjole tupa lamawuato, yakama kii wanga latawa atalapa lolopeya layene eya-ko. Enene, nimba Gotena Iwanane ateendo, anda kenga wete okona atoto, peaka nena laa leaipia. \x * \xo 4:9-11 \xt Sam 91:11-12\x* \v 12 Wuane lea-kola, Jisasato Satanena pii okone yano peyoto, nimbato nimbana Akali Andane Gote oko minu mandeke napipe layene eya leaipia. \x * \xo 4:12 \xt Lo 6:16; 1Ko 10:6-10\x* \v 13 Wuane lea-kola, Sataneto Jisasa minu mandeke pikoyo piyu, bala tepa alu poto, alu mindi bala lapone mandeke pukale lo maliyo ateaipia. \x * \xo 4:13 \xt Ip 2:18; 4:15\x* \s1 Jisasato Gotena Piape Bulupane Tewa Peane Oko \r Matiyu 4:12-17; Maki 1:14-15 \p \v 14-15 Oli Sipitisa okomane Jisasa minu tai laya ya-kola, bala Galili disitiki okona peke loto, Juta yamena lotu anda tupana poto, pii mana lamawua ateaipia. Pii mana lamawua atea-kola, balana pii ale yaini wandakali tupa pitaka-mane balana gene oko laiyu loto, Jisasato wua lapia leai-kola, Galili disitiki okona wandakali ateaini tupa pitaka-mane ale yainipia. \s1 Nasatesa Tane Wandakali Tupamane Jisasa Masia Mayaini Oko \r Matiyu 13:53-58; Maki 6:1-6 \p \v 16 Matili Jisasa bala yuu okone tepa alu, Nasatesa peke leaipia. Wamba Jisasa bala aŋakonga tano okonena atoto, anda yaepia. Sambasa dindi lo bala Juta yamena lotu anda okona palane pua poto, alu mindi balato Gotena pii mindi dii loyale ika leaipia. \v 17 Ika lea-kola, lotu anda ando atalane akali okomane potopesa akali Aisayato pepa peleane buku yane oko bala mo mayaepia. Maya-kola, Jisasato buku okone opimi loto, pii mindi ayia pua andoto, wandakali tupamane ale yakale dii loto, wua leaipia: \x * \xo 4:17 \xt Ais 61:1-2\x* \p \v 18-19 Wamba Akali Andane Gote okomane namba languato, Akali Andane okomane balana wandakali tupa moyokale nembo toto, oto mindi wamba yata yane oko andipa epeya loto, nimbato wandakali tupa pitaka lamalu puu leaipia. Nimbato nambana pii layene epene oko wandakali tipia tupa lamawua atape. Nimbato wandakali lee koo tupa lamawuato, Goteto yakamana lee epene talapa leya lape. Nimbato wandakali andi latane paleyai tupa lamawuato, Goteto yakama tinga lo molo-peke leya loto, wandakali utupane tinga lo molo-peke lape. Goteto wuane lape lea-kola, balana Sipitisa oko nambanga eya. \p \v 20 Jisasato pii okone dii loto, buku okone leka wato, ando atalane akali okonga malu-peke leaipia. Malu-peke lalu, balato pii dii leane okona dini tupa lamauwakale lo petea-kola, lotu anda okona wandakali peteaini tupa pitaka-mane bala angu andatawa peteaini-pia. \v 21 Andatawa peteai-kola, balato utupane lamawuato, Gotena pii layene, nambato dii lalo oko andipa enene guleya lalu, pii okonena tene oko utupane lamai-yaepia. \v 22 Pii okonena tene oko kuai lo lamaiya-kola, wandakali peteaini tupamane moko andane loto, balana gene oko laiyu leaini tekeko, akali mindimane loto, akali oko bala Josepe iwanane piako. Balato pii epene utupa anu pua leyape leaipia. \x * \xo 4:22 \xt Lk 3:23-38; Jo 6:42\x* \p \v 23 Wuane lea-kola, Jisasato utupane lamawuato, matili yakamato namba ando pii kokoli mindi lolopeyai leaipia. Kokoli okone loto, yakamato nimba dokosa atalene piako lolopeyai. Nimba tanena siki oko mo atu yaa. Wamba nimba Kapaneame tano okona atoto, piape andane peene tupa nanimato ale aima. Andipa nimbana yuu tene okona atele-angi, nimbato piape andane peene utupane lapone pulu-peke laa lolopeyai. \v 24 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Potopesa akali mindimane balana yuu tene okona atoto, Gotena pii lamaiya-kola, wandakali utupane-mane balana pii ale wato, akali oko bala potopisa akali ya lo anda na-piyaini. \x * \xo 4:24 \xt Jo 4:43-44\x* \p \v 25-26 Wamba potopesa akali Ilainjato Isatale yuu okona piape pua ateane-angi, mali teponga ana wataka kingi naepene, panyu angu pea-kola, ulia nono andane mindi yaepia. Okone angi, Isatale yuu okona wanda yalo kambua peteaini tekeko, wanda yalo utupanena mindi peteanga Goteto Ilainja bala peakale naleaipia. Jia. Wanda yalo mindi Saitone yuu okona tano aŋako Satepata lene okona petea-kola, Goteto Ilainja bala wanda yalo okone peteanga peakale leane lo nambato yakama enene langeyo. \x * \xo 4:25-26 \xt 1Ki 17:1,7,8-16\x* \v 27 Wuane pua teke, potopesa akali Ilaisato piape pua ateane-angi, Isatale tane wandakali tapa-pene kambua ateaini tekeko, Goteto Isatale tane wandakali tapa-pene utupanena mindi mo kuai nalene kondoto, Sitiya tane akali tapa-pene gene Nemane lene oko angu mo kuai leane leaipia. \x * \xo 4:27 \xt 2Ki 5:1-14\x* \p \v 28 Jisasato wuane lea-kola, lotu anda okona wandakali peteaini tupa pitaka-mane balana pii leane tupa ale wato, bala towa yataka andane wete yainipia. \v 29-30 Yataka wete wato, wandakali utupane-mane ika loto, Jisasa nimba Nasatesa tano okona ata napene puu lo wata takita leainipia. Tano oko yuu wangiane mindina ya-kola, wandakali utupane-mane Jisasa ati okonena minu pende lamakale nembo toto, bala atu aiyu peaini tekeko, bala utupanena tombenenga langatete piyu peaipia. \s1 Jisasato Sipitisa Koo Mindi Peyo Wateane Oko \r Maki 1:21-28 \p \v 31 Okone angi, Jisasa bala Galili disitiki tano Kapaneame okona puu nena leaipia. Sambasa-angi, balato Juta yamena lotu anda okona kolandaka loto, Gotena pii mana tupa lamawua ateaipia. \v 32 Wamba Goteto bala lamawuato, nimbato nambana pii mana lamawua atape leane pua teke, balato mana kuai lo lamawua atea-kola, wandakali tupamane moko wete loto, nembo kambua teainipia. \x * \xo 4:32 \xt Mt 7:28-29\x* \p \v 33-34 Okone angi, akali sipitisa koo atene mindi lotu anda okonena peteane okomane pii taimane wete loto, ae, Nasatesa tane Jisasa nimba Gotena akali epene tika-pene wete atelenga nambato andeyawane leaipia. Nimbato nanimanga anu puyale epelepe. Nimbato nanima minu koyolo epelepe leaipia. \v 35 Wuane lea-kola, Jisasato bala laiya loto, nimbato pii nalene, akali oko tepa alu puu leaipia. Wuane lea-kola, sipitisa koo okomane akali okone minu koya napene, mee mo patawa yatalu, bala tepa alu, peaipia. \p \v 36 Pea-kola, wandakali tupa pitaka-mane moko wete loto, yakama teke-teke pii lalawa puato, Jisasa bala akali tai mindi atoto, sipitisa koo tupa pulupa leya-kola, palaini yako. Anu pua, balato wuane piyape leainipia. \v 37 Wuane loto, utupane-mane Kapaneame tano okona mandaka-yale yuu yane tupa pitakana poto, pii okone lo tawe yainipia. \s1 Jisasato Wandakali Kambua Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 8:14-17; Maki 1:29-34 \p \v 38 Jisasa bala Juta yamena lotu anda oko tepa alu, Saimone andaka peaipia. Saimonena wanda imane oko siki omoto, umbaini toto andane wete pea-kola, wandakali tupamane Jisasa tipa puato, nimbato wanda oko moyolape leainipia. \v 39 Wuane leai-kola, Jisasato wanda okone mandaka poto, balana umbaini toto andane peane oko laiya lea-kola, umbaini toto andane peane okone atu yaepia. Atu ya-kola, okone angi teke wanda okone bala ika loto, utupanena tomo yanga mayaepia. \p \v 40 Ole lene nai andaka poyale pea-kola, wandakali minditupa-mane yakamana yangone siki waka-waka pelene tupa Jisasa bala ateanga atu aiyu epeainipia. Wandakali siki pelene tupa mindiki-mindiki lo Jisasa ateanga atu aiyu epeai-kola, balato balana kini utupanenga yata wato, utupane mo atu yaka peaipia. \v 41 Wandakali kambua tupanga sipitisa koo ateaini tupamane Jisasa bala Mesaya oko ateya lo andeai-kola, Jisasato sipitisa koo utupane peyo wateapia. Wato pelea-kola, utupane-mane wandakali utupane tepa wato, pii taimane loto, nimba Gotena iwanane atele leainipia. Wuane leai-kola, utupane-mane bala Mesaya oko ateya lo lapana olaini nembo toto, Jisasato sipitisa koo utupane laiya loto, yakamato pii kondalapa leaipia. \x * \xo 4:41 \xt Mt 8:29; Mk 3:11-12\x* \s1 Jisasato Tano Minditupana Piape Pua Mangeane Oko \r Maki 1:35-39 \p \v 42 Upa pitane nai peakata ya-kola, Jisasa bala Kapaneame tano oko tepa alu, wandakali ata napene yuu mindina pea-kola, wandakali minditupa-mane bala ayia pua andoto, bala ateanga peainipia. Poto, Jisasato utupane tepa alu, yuu waka mindina polane loto, utupane-mane bala minandi leainipia. \v 43 Minandi leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, Goteto namba languato, nimba tano waka tupana poto, Goteto pitaka taka ando atalane oko wandakali tupa lamaipe lo namba langea-kola, nambato tano waka tupana poto, Gotena pii oko lamauwakale leaipia. \v 44 Wuane lalu, Jisasa bala Jutiya disitiki okona poto, Juta yamena lotu anda waka-waka tupana kolandaka laka puato, Gotena pii lamaiki peaipia. \x * \xo 4:44 \xt Mt 4:23\x* \c 5 \s1 Jisasato Disaipolo Minditupa Ipulupa Leane Oko \r Matiyu 4:18-22; Maki 1:16-20 \p \v 1-3 Alumindi pisa mialaini akali minditupa-mane yakamana sipi okonelapo ipa angini Genesa-leta lene okona matenenga yakale tepa alu, yakamana pisa mialaini umbene nuu tupana kangalamu pata yane tupa tanda lo mo apo ateainipia. Okone angi, Jisasa bala ipa matene ongane atoto, Gotena pii lamawua atea-kola, wandakali kambua tupamane balana pii ale amakale lo, bala ateanga epoyale, mindi minu pitu-pitu pima epeainipia. Epeai-kola, pisa mialaini akali tupana sipi okonelapo ipa matene okona yanga andoto, Jisasa bala Saimonena sipi yane okona peakaiyu loto, Saimone, nimbato sipi oko aŋa ipa tombeka-yale pele pii leaipia. Saimoneto Jisasana pii ale wato, wuane pea-kola, Jisasa bala sipi okonena pituto, wandakali tupa pii mana lamai-yaepia. \x * \xo 5:1-3 \xt Mt 13:1-2; Mk 3:9-10\x* \p \v 4 Matili pii mana lamai koyo piyu, Jisasato Saimone lamawuato, yakamato pisa mialapale. Sipi okona pitiyu, ipa tombeka poto, umbene nuu tupa ipa okona tepa alapa leaipia. \v 5 Wuane lea-kola, Saimoneto balana pii okone yano peyoto, Akali Andane, andipa utulu nanima limu pali napene, ayiawa wete, pisa angu ayia pua atalama tekeko, nanimato pisa mindikipi mindi mia na-piyama leaipia. Pisa mia piyama tekeko, nambato nimbana pii oko wato minuto, umbene nuu tupa tepa olo peyo leaipia. \x * \xo 5:5 \xt Jo 21:1-8\x* \v 6 Jisasato leane pua Pitapi, bala towa atu peape peaini akali tupapi, utupane-mane umbene nuu tupa ipanga tepa yai wete, pisa kambua wete umbene nuu tupana epo paleai-kola, umbene nuu tupa tumbi loto, lete loyale peaipia. \v 7 Wuane pea-kola, piape piyaini akali sipi mindokona peteaini tupamane yakama moyolo epeakale loto, utupane-mane kii pundi peainipia. Kii pundi peai-kola, akali utupane epoto, sipi okonelapo lapotakana pisa mo mandeai-kola, sipi okonelapo ipa pangosa landa peyoyale peaipia. \p \v 8-10 Okone angi, akali Sepiti iwanane Jemesa, Jone-la, okonelapo Saimone Pita towa atu piape pua ateainipia. Saimonepi, bala towa atu ateaini akali tupapi, utupane pitaka-mane pisa kambua meaini tupa andoto, moko leainipia. Moko loto, Saimone bala Jisasa ateanga mandaka poto, aiki lekawa tombawua loto, Akali Andane, namba akali koo wete ateyo-ko. Nimbato namba tepa alu puu leaipia. Wuane lea-kola, Jisasato Saimone lamawuato, andipa ato tewa, nimbato wandakali tupa saka atapowa ateakale lo mo amunguli pula-ko. Nimba yuku olene leaipia. \v 11 Wuane lea-kola, utupane-mane sipi okonelapo kilau lo moto, ipa matenenga yata alu, minditaka yakamana yaini tupa pitaka ongane yakale leainipia. Yakale lalu, Saimone, Jemesa, Jone ima, Jisasa watama peainipia. \x * \xo 5:11 \xt Mt 19:27\x* \s1 Jisasato Akali Tapa-mane Koyene Mindi Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 8:1-4; Maki 1:40-45 \p \v 12 Jisasa bala tano mindina atea-kola, akali tapa-mane koyene mindimane bala andoto, aiki leka wato, tombawua leaipia. Wuane puato, balato Akali Andane, nimbato namba mo atu yokale nembo teendo, nimbato katulo wuane pulupele leaipia. \v 13 Wuane lea-kola, Jisasato balana kini akali okonenga yata wato, nambato wuane peyo-ko. Nimba atu yaa lea-kola, akali okonena tapa peane oko atu yaepia. \p \v 14 Atu ya-kola, Jisasato akali okone lamawuato, nimbato Gotena pitisa piape piyane akali oko ateyanga poto, nimbana umbaini oko balanga andawa lape leaipia. Andawa lalu, Goteto nimbana tapa peane oko mo atu yapia lo wandakali tupamane andeakale nembo toto, opa maipe lo Mosesato leane pua maipe. Nambato nimba mo atu eyo oko nimbato wandakali mindikipi mindi lamai napipe. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 5:14 \xt Pit 14:1-32\x* \v 15 Balato wuane leane tekeko, akali okonemane balana pii tanga loto, Jisasato bala mo atu yane lo pii lo tawe yaepia. Lo tawe ya-kola, Jisasato yakamana siki tupa mo atu yakale nembo toto, ole dindi lo wandakali kambua wetete balana pii ale olo ipuku peainipia. \v 16 Utupane ipuku peaini tekeko, ole kambuanga balato wandakali napalene yuu tupana pote lolo puku peaipia. \s1 Jisasato Akali Kusuku Mindi Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 9:1-8; Maki 2:1-12 \p \v 17 Alumindi Jisasato wandakali tupa mana lamawua atea-kola, akali Patasai tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupanena minditupa Jutusaleme tepa alu epoto, Jisasana pii alewa peteaini-pia. Dee, minditupa Galili, Jutiya-la, disitiki okone-lapona tano tupa pitaka tepa alu epoto, Jisasana pii alewa peteaini tekepia. Alewa peteai-kola, Goteto Jisasa minu tai laya ya-kola, balato wandakali siki pelene tupa mo atu yaka pua ateaipia. \v 18 Jisasato utupane mo atu yaka pua atea-kola, akali minditupa-mane akali kusuku mindi takeanga awua epoto, Jisasa ateanga anda-pango awua epoyale makande peainipia. \p \v 19 Makande peai-kola, wandakali kambua wete peteai-kola, akali okone anda-pango awua epolane asia mindi naya-kola, akali utupane-mane akali kusuku oko awua anda tokonga peakaiyu loto, anda yame pelene minditupa keao lo yata yainipia. Wuane piyu, takea okona eyaka atawa tepa wato, wandakali kambua ateaini tupa tombenenga bala takea okona yapata Jisasa ateanga tepa yainipia. \v 20 Jisasato andea-kola, akali utupane-mane balanga tungi peyoto, wuane peyai lo andeaipia. Andoto, balato akali okone lamawuato, amene, nambato nimbana koo tupa apeyo leaipia. \x * \xo 5:20 \xt Lk 7:48; Ais 43:25\x* \p \v 21 Jisasato wuane lea-kola, loo tupana mana andene akalipi, Patasaipi, utupane-mane wua nembo teainipia: Goteto angu wandakali tupana koo piyaini tupa apialane-ko. Akali oko apito Gote ando lamba leyape nembo teainipia. \v 22 Wuane nembo teyai lo andoto, Jisasato utupane tipa puato, anu peakale yakamato wuane nembo teyaipe leaipia. \v 23 Nambato akali kusuku oko lamawuato, nimbana koo pilini tupa apeyo leyo oko piape pitete-pene mindi jia. Nambato bala lamawuato, nimba ika lalu, andaka puu loto, balana siki oko mo atu yewando, piape okone pitete-pene yolopeya. \p \v 24 Wuane tekeko, Akalina Iwanane namba yuu okona atoto, wandakalina koo piyaini tupa katulo apialawane-ko. Yakamato okone andalapale nembo teyo leaipia. Wuane lalu, balato akali kusuku okone lamawuato, nimba ika lalu, nimbana takea toko mo awua andaka puu leyo leaipia. \x * \xo 5:24 \xt Jo 5:8\x* \v 25 Wuane lea-kola, okone angi teke, wandakali peteaini tupana wenonga akali okone ika lalu, balana panda mo aiyu, Gotena gene oko laiyu lama, bala andaka peaipia. \v 26 Wuane pea oko andoto, wandakali pitaka-mane moko wete loto, Gotena gene oko laiyu loto, andipa nanimato mana epene waka wete mindi andeyama leainipia. \s1 Jisasato Matiyu Andoto, Namba Watama Ipu Leane Oko \r Matiyu 9:9-13; Maki 2:13-17 \p \v 27 Jisasa bala anda okone tepa alu poto andea-kola, takisa muni mialane akali Lipai lene oko bala takesa muni mialaini anda okona peteanga andoto, namba watama ipu leaipia. \v 28 Wuane lea-kola, Lipai ika lalu, balana minditaka yane tupa pitaka yakale lalu, Jisasa watama peaipia. \v 29 Lipai bala andaka poto, Jisasana tomo andane mindi yanga maya-kola, takisa muni mialaini akali kambuapi, wandakali wakapi, utupane Jisasa towa atu tomo no peteaini-pia. \v 30 Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane-mane wandakali koo tupa towa atu tomo no peteai-kola, akali Patasaipi, loo tupana mana andene akalipi, utupane-mane mini koo paluto, Jisasana disaipolo tupa tipa puato, anu peakale yakamato takisa muni mialaini akalipi, koo piyaini akalipi, utupane towa atu tomo ipapi, no peteyaipe leainipia. \x * \xo 5:30 \xt Lk 15:1-2\x* \p \v 31 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, dokosa-mane wandakali siki napalene tupa mo atu yolane tene mindi ata napeya. Jia. Dokosa-mane wandakali siki pelene tupa angu mo atu yalaini leaipia. \v 32 Wuane pua teke, wandakali epene tika-pene tupa yamapane peke leakale lo namba na-epewane. Jia. Koo piyaini wandakali tupa yamapane peke leakale lo namba epewane leaipia. \s1 Pote Kambua Loyale, Tomo Nanene Atalaini Mana Oko \r Matiyu 9:14-17; Maki 2:18-22 \p \v 33 Jisasato wuane lea-kola, Patasaipi, loo tupana mana andene akalipi, utupane-mane bala lamawuato, ole kambuanga Jonena disaipolo tupapi, Patasai tupana disaipolo tupapi, utupane-mane pote kambua loyale, ole ukupini mindi tomo nanene atalaini tekeko, nimbana disaipolo tupamane tomo ipapi naa teke-teke piyaini okonde leainipia. \p \v 34-35 Wuane leai-kola, Jisasato utupane tipa puato, akali mindimane wanda mindi kee loto, balana amene tupamane bala towa atu atolopeyai. Atolai-kola, yakamato katulo balana amene utupane lamawuato, yakama pote kambua loyale, ole ukupini mindilapo tomo nanene atalapa lolo-peyaipe leaipia. Okone angi, yakamato katulo wuane nalolo-peyai tekeko, matili akali minditupa-mane wanda kee lolane akali okone andi lo awua polopeyai. Okone angi, balana amene tupamane pote kambua loyale, ole ukupini mindilapo tomo nanene atolopeyai leaipia. \x * \xo 5:34-35 \xt Jo 3:29\x* \p \v 36 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi akali utupane lamawuato, wandakali mindina tona wambane okona asia titi mindi yola-kola, balato okone tambu lokale nembo toto, balana singilisa wenene okona aŋako mindi lete lo meando, balato tona wenene okone minu koyolo-peya. Dee, balato tona wenene okona aŋako mindi lete lo molane okone balana tona wambane asia titi yolane okone ataenge lo tambu leando, tona wenene lete lo aŋako mindi molane okone-la, tona wambane okone-la, okonelapo mindiki okonepene teke guu nalolo-peya. Jia. Tene okonena, wandakali mindikipi mindimane balana tona wenene lete lo aŋako mindi moto, balana tona wambane asia titi yene okonena ataenge lo tambu laa napiyane. \p \v 37 Dee, wandakali mindimane ipa waene wenene tupa ipa pene wambane meme umbaini-mane waa-pene tupana ambu pete leando, ipa waene wenene okonena popone-mane anda yoto, pene wambane okone tula lola-kola, ipa waene oko alu pulupeya. Wuane pulane nembo toto, wandakali mindikipi mindimane wuane napiyane. Jia. \v 38 Wandakali-mane ipa waene wenene tupa ipa pene wenene tupana ambu pete lape-pene. \v 39 Ipa waene wambane nalaini wandakali tupamane waene wambane oko epene nembo toto, waene wenene oko naima lakae lo nembo natalaini leaipia. \c 6 \s1 Sambasa Angi Piape Na-piyaini Mana Oko \r Matiyu 12:1-8; Maki 2:23-28 \p \v 1 Sambasa mindina, Jisasa bala witi ee tupana tombenenga epo peai-kola, balana disaipolo tupamane bala watama epoto, witi dini minditupa yo moto, imbuni kini-mane kokope lo apoto, angini tupa naka pima peainipia. \x * \xo 6:1 \xt Lo 23:25\x* \v 2 Wuane peai-kola, Patasai minditupa-mane andoto, Gotena loo okomane loto, Sambasa angi wandakali-mane piape napipe-pene leya-ko. Anu peakale yakamato loo okone ango wato, witi dini tupa moto, imbuni kini-mane kokope lo apeyaipe leainipia. \x * \xo 6:2 \xt Jo 5:10\x* \p \v 3-4 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, Gotena loo okomane loto, Gotena lotu anda okona betesa Gote maiyene yalaini tupa pitisa akali tupamane angu nape-pene layene eya leaipia. Wandakali waka mindimane betesa utupane naa na-piyapape layene eya tekeko, wamba Dapitipi, bala towa atu ateaini akali tupapi, utupane yakama ulia nono yai-kola, balato Gotena lotu anda okona kolandaka loto, betesa utupane mo noto, bala towa atu ateaini akali tupapi neakale mayane layene eya. Yakamato pii okone wamba dii lo anda napeaipe leaipia. \x * \xo 6:3-4 \xt 1Sa 21:1-6; Pit 24:5-9\x* \v 5 Wuane lalu, Jisasato utupane lamawuato, Akalina Iwanane nambato Sambasa oko bosa lo ando atalawane leaipia. \s1 Sambasa Angi Jisasato Akali Kii Koo Mindi Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 12:9-14; Maki 3:1-6 \p \v 6 Sambasa waka mindina, Jisasa bala Juta yamena lotu anda mindina kolandaka loto, wandakali tupa mana lamawua ateaipia. Okone angi akali kii tikasa-tole koo kapu-tene mindi lotu anda okonena peteaipia. \v 7 Petea-kola, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, utupane-mane Jisasa kosimi lamakale nembo toto, Sambasa angi balato akali okone mo atu eyape lo andatawa peteaini-pia. \p \v 8 Utupane-mane bala kosimi lamakale nembo teyai lo andoto, Jisasato akali kii koo okone lamawuato, nimba wandakali peteyai tupana tombenenga ika lo ata lea-kola, akali okone ika lo ateaipia. \v 9 Ika lo atea-kola, Jisasato wandakali peteaini tupa tipa puato, Gotena loo okomane aki leyape. Sambasa angi yakamato mana epene minalapape leyape. Pee, Sambasa angi yakamato mana koo minalapape leyape. Sambasa angi yakamato wandakali moyalapape leyape. Pee, Sambasa angi yakamato wandakali mindi minu koyalapape leyape lo nambato yakama tipa peyo leaipia. \p \v 10 Wuane lalu, Jisasato wandakali peteaini tupa pitaka lee-mane anda amo nena piyu, akali okone lamawuato, nimbana kii oko yo laa leaipia. Akali okonemane Jisasato leane pua pea-kola, balana kii oko atu wete yaepia. \v 11 Sambasa angi, Jisasato akali okone mo atu ya-kola, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, utupane-mane yataka-mane omoto, yakama teke-teke mindi lamai-lamai puato, nanimato bala towa anu pimape leainipia. \s1 Aposolo Akali Alesa Tupa \r Matiyu 10:1-4; Maki 3:13-19 \p \v 12 Ole mindina Jisasa bala yuu wangiane mindina pote lolo peaipia. Poto, utulu bala limu pali napene, pote angu lo atea-kola, waa leaipia. \v 13-16 Waa lea-kola, balana atu atene tupa epeakale loto, balato akali alesa yapa lo meaipia. Balato akali Saimone oko gene mindi Pita leaipia. Jemesapi, Jonepi, Pilipipi, Batolo-miyupi, Matiyupi, Tomasapi, Saimone amene Endutu okopi, Alipusa iwanane Jemesa okopi, Jemesa waka mindina iwanane Jutasa okopi, Selote yamena akali Saimone okopi, Jutasa Isaka-tiyote lene matili Jisasa ene peteane okopi, akali alesa utupane pitaka Jisasato yapa lo moto, gene aposolo akali leaipia. \s1 Jisasato Wandakali Kambua Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 4:24-25; Maki 3:7-12 \p \v 17-19 Jisasa balana disaipolo tupa towa yuu wangiane okone tepa alu, puu nena loto, yuu lama tika-pene mindina ateaipia. Atea-kola, solewata matenenga Taya, Saitone-la, tano okone-lapona tanepi, Jutusaleme tanepi, Jutiya disitiki pitakana tanepi, bala towa atu atalaini wandakali kambua wete balana pii ale olo epeainipia. Wandakali siki palene tupamane Jisasa wata yai-kola, Gotena tai-lene andane balanga paleane okomane utupanena siki tupa mo atu yaka peaipia. Wamba sipitisa koo tupamane wandakali minditupa minu koyaini tekeko, wandakali utupane-mane Jisasa wata yai-kola, sipitisa koo utupane-mane wandakali utupane tepa alu peai-kola, utupane atu yainipia. Tene okonena, utupanena siki tupa atu yakale nembo toto, wandakali siki pelene tupa pitaka-mane balanga wata aka puyale epeainipia. \s1 Epele Olane, Mini Kendawa Olane, Okone-lapona Pii Leane Oko \r Matiyu 5:1-12 \p \v 20 Wandakali kambua epo ateai-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, Goteto wandakali tipia yakama moyo ando ateya-ko. Yakama epelewa atape-pene leaipia. \v 21 Ulia nonowa ateyai wandakali yakama matili ulia no embowa atolo-peyaiko. Yakama epelewa atape-pene. Ai lo ateyai wandakali yakama matili epelewa giwawa atolo-peyaiko. Yakama epelewa atape-pene. \x * \xo 6:21 \xt Lap 7:16-17; Sam 126:5-6; Ais 61:3\x* \v 22 Yakamato Akalina Iwanane oko bilipi lo atolai-kola, wandakali minditupa-mane yakama towa yataka andane wete wato, yakama ando meke pua, yakamana gene minu koyolo-peyai. Wuane puato, utupane-mane yakama nanima towa atu ata napimakale lo peyo watolo-peyai. \x * \xo 6:22 \xt Jo 15:18-19; 16:1-4; 1Pi 4:14\x* \p \v 23 Wamba wandakali utupanena yumbane tupamane potopesa akali tupa minu koyainipia. Wuane pua teke andipa wandakali utupane-mane yakamapi minu koyaindo, yakama epelewa atape-pene. Yakamato Akalina Iwanane oko bilipi lo atolai-kola, wandakali-mane yakama minu koyaindo, matili yakama ati kenga yuu epene okona polai-angi, Goteto yole andane mindi yakama gulupeya nembo toto, yakama epelewa atalapape. \p \v 24 Yakama epelewa atolopeyai tekeko, minditaka kambua yatawa ateyai wandakali yakama matili minditaka mindi mia napulu-peyama nembo toto, yakama mini kendawa atape-pene. Tomo kambua akenane yo peakale lo no ateyai wandakali yakama matili ulia nonowa atolo-peyama nembo toto, yakama mini kendawa atape-pene. \v 25 Epelewa, giwawa ateyai wandakali yakama matili mini kenda wato, ai lo atolo-peyama nembo toto, yakama mini kendawa atape-pene. \v 26 Wamba wandakali pitaka-mane owato potopisa tupana gene tupa laiyu lo ateaini pua, andipa wandakali pitaka-mane yakamana gene tupa laiyu lo ateaindo, yakamapi owato potopesa akali ateyama lo mini kendawa atape-pene. Jisasato wuane leaipia. \s1 Yanda-pene Akali Tupa Towa Epelewa Yamapane Yo Atene Mana Oko \r Matiyu 5:38-48 \p \v 27 Wuane lalu, Jisasato balana pii alewa ateaini wandakali tupa lamawuato, yakamana yanda-pene tupa towa epelewa, yamapane yo atalapape leaipia. Wandakali mindimane yakama towa yamapane koo paleando, yakamato mana epene mindi wato minu, bala moyo atalapape. \v 28 Wandakali-mane yakama ando pii koo mindi leando, yakamato utupane moyo pote lalapape. Wandakali-mane poto loto, Goteto yakama minu koyakale leaindo, Goteto utupane moyakale lo yakamato pote lalapape. \p \v 29 Akali mindimane nimbana wakenanenga peleando, yangisa wetete peleakale lo, nimbato mopeke lape. Akali mindimane nimbana sakesa oko meando, nimbana singilisa oko wetete meakale lo ando kondape. \v 30 Wandakali mindimane minditaka mindi nimbanga gii lo tee leando, nimbato okone maipe. Wandakali mindimane nimbana minditaka mindi meando, nimbato ole kambuanga yano peyo gii laa apo naene kondape. \v 31 Wandakali tupamane yakamanga mana epene mineakale nembo tolai pua, yakamatopi utupanenga mana epene teke minu atalapape. \x * \xo 6:31 \xt Mt 7:12\x* \p \v 32-33 Wandakali mindimane koo piyaini wandakali tupa towa epelewa yamapane yo ateando, koo piyaini wandakali utupane-mane bala towa epelewa yamapane yo atalaini teke. Wuane pua teke, wandakali yakama towa epelewa yamapane yo atalaini tupa towa angu yakamato epelewa yamapane yo ateaindo, apito yakama ando, kuai lo peyai lolo-peyape. Wandakali mindimane koo piyaini wandakali tupa moyoyale, mana epene mindi mineando, koo piyaini wandakali utupane-mane balapi moyo, mana epene teke minalaini. Wuane pua teke, yakamato wandakali yakama towa mana epene minalaini tupa angu moyoyale, mana epene mineaindo, apito yakama ando, kuai lo peyai lolo-peyaipe. \p \v 34 Koo piyaini wandakali tupanena yangone tupamane minditaka mindi matili yakama geakale nembo toto, utupane-mane yangone utupanenga yano maiyaini. Wuane pua teke, yakamana yangone tupamane minditaka mindi matili yakama geakale nembo toto, yakamato yangone utupanenga yano mai-yaindo, apito yakama languato, yakamato kuai lo peyai lolo-peyaipe. \p \v 35-36 Gote ati kenga ateya okomane bala lo bilipi leyama nayu na-lalaini wandakali tupapi, koo piyaini wandakali tupapi, utupane pitaka ondo wato moyalane. Yakamana ayiane ati kenga ateya okomane wandakali tupa ondo alane pua teke, yakamato wandakali yangone tupa ondo wato moyo atalapape. Wuane puato, yakama towa yanda-pene wandakali tupa towa epelewa yamapane yo atoto, utupanenga mana epene tupa minalapape. Dee, matili wandakali mindimane yano peya-geakale nembo toto, minditaka mai napene, mee moyo maiyapape. Yakamato Gotena ondo ene mana okone wato mineaindo, yakama balana andopane gulo atoto, matili yakamato yole andane wete mindi molopeyai. Jisasato wuane leaipia. \s1 Wandakali Waka Tupa Yapa Lo Tale Na-piyapape Leane Oko \r Matiyu 7:1-5 \p \v 37-38 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, yakamato wandakali yangone mindinga mana minulai pua teke, Goteto mana okone teke yakamanga minulu-peya leaipia. Yakamato minditaka epene tupa nuu andane mindina tumbi laya wato, wandakali mindi mayaindo, Goteto minditaka epene tupa nuu okonepene teke mindina tumbi laya wetete wato, yakama gulupeya-ko. Yakamato minditaka epene kambua wandakali yangone tupa maiyapape. Yakamato kenda-pene mindi wandakali waka tupanga yata nayaindo, Goteto kenda-pene mindi yakamanga yata naolo-peyako. Wandakali yangone tupamane mana koo mindi yakamanga minulai-kola, paini yakamato kenda-pene mindi utupanenga yata na-alapape. Yakamato wandakali yangone tupana koo tupa apia-maiyaindo, Goteto yakamana koo tupa apia-gulupeyako. Yakamato utupana koo tupa apia-maiyapape. Yakamato wandakali yangone tupa koo ya lo yapa lo tale napeaindo, Goteto yakamapi koo ya lo yapa lo tale napulu-peyako. Yakamato utupane koo ya lo yapa lo tale na-piyapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 6:37-38 \xt Mt 6:14; Mk 4:24-25\x* \p \v 39-40 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi wandakali utupane lamawuato, mana kambua tisa tupanga eya-kola, mana aŋako teke sukulu-pai tupanga yalane leaipia. Wuane tekeko, matili sukulu pai mindimane mana kuai lo mia koyo puato, bala tisa yale teke atolopeya. Wandakali lee koo mindimane lee koo yangone mindi asia andawa lokale nembo toto, atu peapindo, balato katulo asia okone kuai lo andawa lolo-peyape. Jia. Wandakali okonelapo lapotaka kundu mindina ayia peyolo-peyapi. \x * \xo 6:39-40 \xt Mt 10:24-25; 15:14\x* \p \v 41 Nimba amene mindina lenenga lee kunu aŋako mindi eya-kola, nimbato okone andoto, mo apokale lalene tekeko, nimba tanena lenenga ita palaŋa andane mindi eya-kola, nimbato okone mo apokale nembo natalene. Anu peakale nimbato wuane pilinipe. \v 42 Nimbana lenenga ita palaŋa andane eya-kola teke, anu peakale nimbato ita palaŋa okone anda napene atoto, nimbana amene oko lamawuato, amene, nimbana leenga lee kunu eya oko nambato mo apia-gua lalenepe. Wandakali-mane nimbana pii okone ale wato, nimbanga koo mindi naeya nembo teakale nayuto, nimbato wuane lele. Nimbana lenenga ita patepane andane mindi eya oko nimba tane wamba ini mo apiape. Apialu, nimba lee epene atoto, nimba amene okona lee kunu yola oko katulo mo apolopele. Jisasato wuane leaipia. \s1 Wandakali Epene, Koo-la, Okolapo Ando Pii Leane Oko \r Matiyu 7:15-20; 12:33-35 \p \v 43-44 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, ita gulu ani atene mindina yomboto dini mindi lia napiyane leaipia. Eyaka ikilimbu mindina butusa dini mindi lia napiyane teke. Wandakali-mane ita dini lula tupa andoto, ita oko epene ya, ita oko koo ya lo yapa lalaini. Ita epene mindinga dini koo mindi liya napiyane. Wuane pua teke, ita koo mindinga dini epene mindi liya napiyane. Wandakali mindimane minditaka mindi nembo tatawa atolane okone teke pii kambua lalane. \v 45 Wandakali epene tupana nembo-tene epene kambua paleya-kola, utupane-mane pii epene teke kambua lalaini. Wandakali koo tupana nembo-tene koo kambua paleya-kola, utupane-mane pii koo kambua teke lalaini. Jisasato wuane leaipia. \s1 Anda Pulane Mana Lapo Okona Pii Kokoli Oko \r Matiyu 7:24-27 \p \v 46-49 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, akali mindimane namba ateyonga epoto, nambana pii oko alewa, wato minalane wandakali okone bala wua pene atalane loto, nambato pii kokoli mindi yakama langeyo-ko. Yakamato ale alapa leaipia. Akali mindimane balana anda puyale ato, anda pingina tai ateakale loto, yuli tombama nenanga peaipia. Tombama poto, anda pingina okone duli lo ate loto, anda okone pikoyo peaipia. Matili ipa lii andane mindi lua awua epoto, anda okone peyo keao loyale peane tekeko, anda pingina tai ateane okonemane anda okone duli lo minea-kola, ipa lii epeane okomane anda okone katulo lai naleaipia. Akali waka mindimane balana anda puyale anda pingina mindi ate laa napene, balana anda oko mee peaipia. Matili ipa lii andane mindi lua awua epoto, pingina ata napene anda okone pelea-kola, anda okone kapoyale lai leaipia. Anda okone koyane pua teke, nambana pii oko ale wato, wato mina na-piyaini wandakali tupa koyolo-peyaiko. Anu peakale yakamato mee pii-mane angu, namba ando Akali Andane, Akali Andane lo atoto, nambana pii leyo tupa wato mina na-piyainipe. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 6:46-49 \xt Mt 7:21-22\x* \c 7 \s1 Jisasato Ami Opisa Mindina Piape Akali Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 8:5-13 \p \v 1 Pii utupane wandakali tupa lamai koyo piyu, Jisasa bala Kapaneame tano okona peaipia. \v 2 Tano okonena ami opisa mindimane akali andete mindiki ando ateaipia. Balana piape akali yamapane yalane mindi siki moto, omoyale peaipia. \v 3 Omoyale pea-kola, wandakali minditupa-mane Jisasa bala Kapaneame tano okona epo ateya leainipia. Wuane leai-kola, ami opisa okomane pii okone ale wato, Juta yame akali kawane minditupa lamawuato, Jisasato nambana piape akali oko mo atu yolo epeakale, yakamato bala lamalu pulupa leaipia. \p \v 4-5 Wuane lea-kola, akali utupane-mane Jisasa ateanga poto, ami opisa okonemane Juta yame wandakali nanima towa yamapane yo atoto, balato nanimana lotu anda mindi pingipiane leainipia. Bala akali epene wete mindi. Tene okonena, nimbato balana pii okone ale wato, balana piape akali oko mo atu yeendo, nanima epele olopeyama leainipia. \p \v 6-8 Wuane lalu, akali utupane-mane Jisasa atu ami opisa okona andaka poyale amonga-yale epeai wete, ami opisa okomane balana yamapane yene akali minditupa lamawuato, yakamato Jisasa malanda olo poto, pii mindi bala lamai-yapape leaipia. Ami opisa okomane pii mindi nimba languato, Akali Andane, namba akali koo okomane nimba andolo epewando, okone kuai nalolo-peya lala lo lamai-yapape. Nimba akali epene wete oko namba andaka epeendo, okone kuai nalolo-peya teke lala. Akali mindimane namba ando atalane. Wuane pua teke nambato ami yanda yene minditupa ando atalawane. Nambato ami yanda yene mindi ando, puu leyo-kola, bala palane. Nambato ami yanda yene mindi epeakale leyo-kola, bala epalane. Nambana piape akali okomane piape mindi peakale leyo-kola, balato piape okone piyane. Wuane pua teke, nimbato nambana piape akali oko mee pii-mane atu yakale lole-kola, bala atu yolopeya-ko. Nimba masia-pene namba andaka epolene. Ami opisa nambato wuane lala lo, yakamato Jisasa lamalu pulupa lea-kola, bala towa yamapane yene akali tupamane poto, Jisasa lamai-yainipia. \p \v 9 Lamai-yaikola, Jisasato nembo kambua toto, wandakali kambua bala watama epeaini tupa anda-peke loto, ami opisa okone bala Isatale tane mindi jia tekeko, balato namba bilipi leya pua, Isatale tane wandakali mindimane namba bilipi leainga nambato wamba anda napewane lo nambato yakama langeyo leaipia. \v 10 Wuane lea-kola, Jisasa malanda olo epeaini akali tupa ami opisa okona andaka peke loto andeai-kola, balana piape akali omoyale peane okone saka peteaipia. \s1 Jisasato Naini Tane Iwana Patane Omene Mindi Ika Laya Yane Oko \p \v 11 Anate-lene Jisasapi, balana disaipolo tupapi, wandakali kambua minditupa towa tano Naini lene okona peainipia. \v 12 Bala tano okonena lome andane asini kolandaka lalaini geta okona peakaiyu lea-angi, wandakali minditupa-mane iwana patane omene mindi mali puyale awua epeainipia. Wamba iwana okonena angini okomane iwana mindiki okone angu mandu ya-kola, balana akalini oko omeaipia. Omea-kola, bala wanda yalo piti-yaepia. Iwana patane omeane okone mali puyale, tano okonena tane wandakali kambua wete iwana okonena angini oko towa epeainipia. \p \v 13 Epeai-kola, Akali Andane okomane wanda yalo okone ondo wato, nimba ai nalene kondaa leaipia. \v 14 Wuane lalu, Jisasa bala iwana omene takeanga awua epeaini ongane mandaka poto, takea oko minea-kola, akali awua epeaini utupane-mane iwana omene oko mee aitawa ateainipia. Aitawa ateai-kola, Jisasato loto, iwana patane, nimba ika laa leyo leaipia. \v 15 Wuane lea-kola, iwana patane omeane okone ika lo peteaipia. Ika lo pituto, pii lea-kola, Jisasato iwana okone lamawuato, nimba angini towa puu leaipia. \x * \xo 7:15 \xt 1Ki 17:23; 2Ki 4:36\x* \p \v 16 Jisasato iwana patane omene okone ika laya ya oko andoto, wandakali pitaka-mane yuku yainipia. Yuku wato, utupane-mane Gotena gene oko laiyu loto, Goteto balana wandakali tupa ondo wato, moyolo epeakale lapia-kola, potopesa akali andane mindi nanimana tombenenga epo ateya leainipia. \x * \xo 7:16 \xt Lk 1:68-72\x* \v 17 Wandakali-mane pii okone lo tawe yoto, Jisasato iwana omene okone ika laya ala leai-kola, Jutiya disitiki tanepi, yuu waka tanepi, wandakali utupane pitaka-mane pii okone ale yainipia. \s1 Jonena Disaipolo Lapo Akali Jisasa Ateanga Epeapele Oko \r Matiyu 11:2-19 \p \v 18 Jisasato piape utupane pua ateya-kola, wandakali mindimane ipa peya-maiyane akali Jonena disaipolo tupa lamai-yainipia. Jonena disaipolo tupamane bala lamai-yaikola, balato balana disaipolo lapo akali ipulupa leaipia. \v 19 Akali okonelapo bala ateanga peapi-kola, balato okonelapo lamawuato, liyamba Jisasa ateyanga poto, nimba akali mindi epolopeya layene pia okope. Pee, matili akali waka mindi epolopeya nembo toto, nanimato maliyo atamakalepe lo tipa piyapape leaipia. \x * \xo 7:19 \xt Sam 40:7; Mal 3:1; Lap 1:8\x* \p \v 20 Wuane lea-kola, akali okonelapo-mane Jisasa ateanga poto, bala tipa puato, nimba akali mindi epolopeya layene yene pia okope. Pee, matili akali waka mindi epolopeya nembo toto, nanimato maliyo atamakalepe. Ipa peya-maiyane akali Jone pii okonelapo nimba tipa pulu pulupa lala-kola, nalipato nimba tipa pulu epeyapa leapelepia. \v 21 Wuane leapi-kola, okone angi teke Jisasato akali okone-lapona pii leapele okone yano peya napene, wandakali sipitisa koo atene tupana sipitisa koo tupa peyo watalu, wandakali lee koo kambua tupana lee teakale lalu, wandakali siki waka-waka palene tupa mo atu yaka piyu, peaipia. \p \v 22-23 Wuane piyu, Jisasato Jonena disaipolo okonelapo lamawuato, nambato piape pua ateyo-kola, wandakali lee koo tupamane kuai lo andeyai. Wandakali kee koo tupa asini peyai. Wandakali tapa-pene tupa umbaini epene ateyai. Wandakali ale tuma tupamane pii ale eyai. Wandakali omene tupa ika loto, saka ateyai. Wandakali koo tipia tupamane Gotena pii layene oko ale eyai. Wandakali mindimane nembo lapo pali napene, namba Mesaya oko ateya lo bilipi leaindo, matili bala epele wetete olopeya. Nambato Gotena piape peyo-kola, liyambato lee-mane andeyapi. Nambato Gotena pii leyo-kola, liyambato ale-mane ale eyapi. Liyamba Jone ateyanga peke loto, lee-mane andeyapi tupapi, ale-mane ale eyapi tupapi, utupane pitaka Jone lamai-yapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 7:22-23 \xt Ais 35:5-6; 61:1; Lk 4:18-19\x* \s1 Jisasato Jone Bala Potopisa Akali Andane Wete Mindi Ateya Leane Oko \p \v 24 Jonena disaipolo okonelapo-mane bala ateanga peke leapi-kola, Jisasato wandakali kambua ateaini tupa tipa puato, wamba Jone bala wandakali napalene yuu okona atea-angi, bala akali anu-pene mindi atea-kola, yakamato bala andolo peaipe leaipia. Popo leya-kola, kambe tundupalina dini tupa puu amo nena piyane pua, Jone bala akali mini lapo palu atea-kola, yakamato bala andolo peaipe. Jia. Bala nembo mindiki palu atoto, piape pua ateaipia. \v 25 Balato tona epene wete minditupa pua atea-kola, yakamato bala andolo peaipe. Jia. Tona epene paiya wete piyaini akali tupamane minditaka kambua wetete yatawa atoto, kiŋi tupana andaka pitiyaini. \p \v 26-28 Jone bala potopesa akali mindi atea-kola, yakamato bala andolo peaipe. Enene. Joneto potopisa piape pulupeya nembo toto, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, ale alapape. Nambana pii wai lolane akali oko ingane epeakale lolowa-kola, balato nimbana asini oko makande pua yata olopeya layene eya. Joneto potopesa piape okone puato, piape waka mindi tako pua pea. Joneto yuu okona wandakali pitaka sia minu ateya tekeko, Goteto wandakali gene nayene wetete mindi moyo ando atola-kola, wandakali okonemane Jone sia minuto, kuai lo wetete atolopeya lo nambato yakama langeyo. \x * \xo 7:26-28 \xt Lk 1:76-79; Mal 3:1\x* \p \v 29 Takisa mialaini akali tupapi, wandakali waka tupapi, utupane pitaka-mane Jonena pii ale wato, Gotena mana oko tika-pene ya lo nembo toto, ipa meainipia. \x * \xo 7:29 \xt Lk 3:12\x* \v 30 Wuane tekeko, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, utupane-mane Gotena pii tanga loto, Joneto yakama ipa peya-gii nalene, konda yainipia. \x * \xo 7:30 \xt Mt 21:31-32\x* \v 31 Wandakali yame andipa ateyai tupamane wuane peyai okonena, utupane yakama wandakali anu-pene ateyaipe. Nambato utupane aki mindi towa makande puape. \p \v 32-34 Nambato utupane andopane yame towa makande peyo. Andopane tupamane makesa ama tupana pituto, andopane yangone tupa lamawuato, yakamato nanima towa kindi pua lialapale loto, nanimato yakama mina kindi pua tina pene peyo gili galo lo mali lialama tekeko, yakamato nanima towa kindi pua mali liama na-lalai. Nanimato kindi puato, wandakali mali puyale wee lalaini mindi mandeke pua lalama tekeko, yakamato nanima towa kindi pua ai lama na-lalai lalaini. Wuane pua teke, wamba ipa peya-maiyane akali Jone bala epo atoto, ipa waenepi, uliapi, utupane nanene atea-angi, yakamato bala lamba loto, sipitisa koo mindi balanga ateya-kola, balato ipa waenepi, uliapi, utupane nanene kondeya leainipia. Andipa Akalina Iwanane oko epo atoto, ipa waenepi, uliapi, utupane no ateya-kola, yakamato balapi lamba loto, akali okomane ipa waenepi, uliapi, utupane kambua wete no atoto, takisa muni mialaini akali tupapi, koo piyaini wandakali tupapi, utupane towa yandeke ando atalane leyai. Andopane tupamane yakamana yangone tupa yataka amauwato, lalaini pua, yakamato Jonepi, Akalina Iwanane okopi, okonelapo yataka amawuato, wuane lalaini mana okonemane yakama andopane gulo ateyai. \x * \xo 7:32-34 \xt Lk 15:2\x* \v 35 Wandakali wai-ene tupa pitaka-mane Gotena pii layene oko tika-pene ya lo nembo toto, Goteto leya pua piyaini. Jisasato wuane leaipia. \s1 Wanda Mindimane Wele Minditupa Jisasana Kawanenga Gae Leane Oko \p \v 36 Patasai mindimane Jisasa lamawuato, nimba namba towa tomo napakale ipu lea-kola, Jisasa bala Patasai okona andaka kolandaka loto, tomo no peteaipia. \v 37 Okone angi, mana koo kambua minalane wanda mindimane Jisasa bala Patasai okonena andaka tomo no peteya nembo toto, wele tunduma-pene minditupa botolo epene wete mindina piti-pata mindi awua epeaipia. \x * \xo 7:37 \xt Mt 26:7; Mk 14:3; Jo 12:3\x* \v 38 Epoto, Jisasana kee yanenga pituto, wanda okonemane bala tanena mana koo minalane tupa nembo toto, ai lea-kola, balana lee maiya epeane oko Jisasana kenenga dopo lo tepa yaepia. Dopo lo tepa ya-kola, wanda okonemane balana kawa itini luu wete atene okomane Jisasana kenenga lee maiya dopo lo tepa yane tupa kunu apia-maiyaepia. Apia maiyu, balato Jisasa tama puato, ole kambuanga balana kene oko nunu lalu, balana kenenga wele tunduma-pene awua epeane oko gae lo ayia mayaepia. \p \v 39 Wanda okonemane wuane pua petea-kola, Patasai Saimone lene Jisasa tomo napakale ipu leane okomane wua lo nembo teaipia: Jisasa bala potopesa akali enene mindi pia-yale, wanda okonemane mana koo tupa minalane nembo tapia-yale. Wuane nembo toto, balato wanda nimbato namba minulene lapia-yale nembo teaipia. \v 40 Wuane nembo tea-kola, Jisasato Saimone lamawuato, nambato pii mindi nimba langukale leaipia. Wuane lea-kola, Saimoneto tisa, nimbato pii okone namba langi leaipia. \p \v 41 Wuane lea-kola, Jisasato pii kokoli mindi bala lamawuato, akali lapo-mane akali mindikinga yano gii lo meapele leaipia. Akali mindimane kina (50) paiyasa yau gii lo meaipia. Akali mindoko-mane (10) tene kina angu gii lo meaipia. \v 42 Akali okonelapo-mane balana yano peyolane liyambanga minditaka nayapi oko andoto, matili yano anduane okomane akali okonelapo lamawuato, liyambato nambana yano gewa oko yano peya napene kondalapape leaipia. Wuane lea-kola, akali okone-lapona andoko-mane bala towa epelewa yamapane wete yane yaluape lo tipa peaipia. \v 43 Tipa pea-kola, Saimoneto Jisasana pii okone yano peyoto, akali yano andane meane okomane bala towa epelewa yamapane wete yane yalua nembo teyo leaipia. Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimbato kuai lo nembo toto, lele leaipia. \p \v 44 Wuane lalu, Jisasa bala wanda okone peteanga mopeke loto, Saimone lamawuato, wanda okomane piape mindi peya oko nimbato andelepe, anda napelepe leaipia. Namba nimba andaka kolandaka lalo-angi, nambana kee wasa-wasa peyola loto, nimbato namba ipa ambua gii napele tekeko, wanda oko balana lee maiya ipane okomane nambana keenga wasa-wasa peyoto, balana kawa itini okomane nambana kenenga ipati atala oko endo peakale lo kunu eya-kola, nimbato andele okoni. \v 45 Namba nimbana andaka kolandaka lalo-angi, wayu epeleya lo, nimbato namba nunu nalene kondele tekeko, wanda okomane namba tama puato, ole kambuanga nambana kee oko nunu lo peteyanga nimbato andele okoni. \v 46 Nimbato wele mee mindi nambana kawanenga gae na-lale tekeko, wanda okomane namba epele wato, wele tunduma-pene oko nambana kenenga gae loto, aiya-geya andele okoni leaipia. \p \v 47 Wandakali minditupa-mane mana koo aŋalapo angu minalamane nembo talaini. Nambato wandakali okonepene mindina koo piyane tupa apia-maiyokola, balato namba towa mee teke epele alane. Wanda okonemane mana koo ole kambuanga minalawane nembo teya. Tene okonena, nambato balana mana koo utupane pitaka apia-maiyokola, balato namba towa epelewa yamapane wete eya leaipia. \v 48 Wuane lalu, Jisasato wanda okone lamawuato, nimbana koo pilini tupa pitaka apia-geyo leaipia. \v 49 Wuane lea-kola, akali bala towa atu tomo no peteaini tupamane yakama teke-teke mindi lamai-lamai puato, akali oko apito nimbana koo tupa apia-geyo leya andeyamape leainipia. \v 50 Wuane leai-kola, Jisasato wanda oko lamawuato, nimbato namba lo bilipi lele okomane nimba mo atu eya-ko. Nimba mini epene paliyu pupe leaipia. \x * \xo 7:50 \xt Lk 8:48; 18:42\x* \c 8 \s1 Wanda Minditupa-mane Jisasa Moyaini Oko \p \v 1-3 Wamba akali Kusa lene mindimane Etotena anda ando atalaepia. Balana wetene Jowana bala siki pelea-kola, Jisasato bala mo atu yaepia. Wanda Matiya yuu Makatala tano okona tane balanga sipitisa koo yanasa ateai-kola, Jisasato sipitisa koo utupane peyo wateaipia. Wuane pua teke, Jisasato wanda waka minditupanga sipitisa koo ateane tupa peyo watalu, siki pelene wanda kambua mo atu yalu, Goteto pitaka taka ando atalane leaipia. Wuane loto, balato Gotena pii layene epene oko wandakali tupa lamaima, epoko puato, balana disaipolo alesa akali tupa towa atu tano aŋakopi, andanepi, yuu pitakana peainipia. Peai-kola, wanda Jowana, Matiya, Susana ima, wanda kambua akali utupane towa atu poto, utupane moyo, munipi, tomopi, okonetaka tupa maiki peainipia. \x * \xo 8:1-3 \xt Mt 27:55-56; Mk 15:40-41; Lk 23:49\x* \s1 Tomo Waini Papaka Leane Okona Pii Kokoli Oko \r Matiyu 13:1-9; Maki 4:1-9 \p \v 4 Wandakali kambua tano pitakana atoto, Jisasa ateanga epo amunguli peai-kola, Jisasato pii kokoli mindi utupane lamai-yaepia. \v 5 Pii kokoli okone loto, akali mindimane tomo waini mindi papaka lolo peane leaipia. Papaka lea-kola, tomo waini minditupa ambe asininga tepa ya-kola, wandakali-mane asini okonena epo poto, kee-mane ango yai-kola, eka minditupa epoto, waini utupane neainipia. \p \v 6 Tomo waini minditupa ambe ana tokonga yuu aŋako yane mindina tepa wato, poka lo ika leaini tekeko, ana tokonga yuu aŋako yane okona ipa napetene ya-kola, tomo waini utupane kapu teaipia. \v 7 Tomo waini minditupa ambe tani koo ani atene tupa ika lalane yuu mindina tepa wato, poka lo ika leaini tekeko, tani koo ani atene tupa kapoyale andayoto, tomo waini utupane peyayo neaipia. \p \v 8 Tomo waini minditupa yuu epene mindinga tepa wato, poka lo andayoto, dini (100) wane andete liaepia. Jisasato pii kokoli okone lalu, ale asia yene wandakali yakamato pii okone pailo ale wato, pii okonena tene oko nembo talapape leaipia. \s1 Pii Kokoli Leane Okona Tene Oko \r Matiyu 13:10-23; Maki 4:10-20 \p \v 9 Jisasato pii kokoli okone lea-kola, balana disaipolo tupamane bala tipa puato, nimbato pii kokoli lale okonena tene oko akipe leainipia. \v 10 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, Goteto pitaka taka ando atalane loto, nambato balana pii mana wamba too-pene yane tupa yakamanga andawa lalawane tekeko, wandakali waka tupamane nambana piape lee-mane angu andoto, Goteto pitaka taka ando atalane lo anda napeakale. Dee, utupane-mane nambana pii oko ale-mane angu ale wato, Goteto anu puato, pitaka taka ando atalane nembo nateakale nayuto, nambato pii kokoli tupa angu lalawane. \x * \xo 8:10 \xt Ais 6:9-10\x* \p \v 11 Tene okonena, andipa nambato pii kokoli lalo okona tene tupa yakama langeyo. Tomo waini papaka leane oko Gotena pii layene epene oko eya. \v 12 Akali mindimane tomo waini papaka lea-kola, minditupa ambe asinginga tepa ya-kola, eka minditupa epoto, utupane neainipia. Wuane pua teke, akali mindimane Gotena pii oko wandakali tupa lamaula-kola, utupane-mane pii okone bilipi lolai-kola, Goteto utupane molo-peke lolane nembo toto, Satane epoto, yakamana nembo-tenenga Gotena pii okone mo alu piya alane. \p \v 13 Tomo waini minditupa ambe ana tokonga yuu aŋako yane mindina tepa wato, poka lo ika leane tekeko, ana toto peane okomane pini tupa kapu teaipia. Wuane pua teke, wandakali minditupa-mane Gotena pii oko wamba ini epelewa ale wato, bilipi lalaini tekeko, matili kenda-pene minditupa utupanenga epeya-kola, Gotena pii bilipi leyama nayu nalene wandakali utupane yakama pini wayumane peya napene gulo atoto, ole ukupini angu bilipi lalu, Gote wamba kapoyale awua tepa alaini. \p \v 14 Tomo waini minditupa ambe tani koo ani atene tupa ika lalane yuu mindina tepa wato, poka lo ika leane tekeko, tani koo ani atene tupa kapoyale anda yoto, utupane peyayo neainipia. Wuane pua teke, wandakali minditupa-mane Gotena pii ale wato, bilipi lalaini tekeko, matili utupane-mane epoko pua atoto, umbainina epele-ene tupa pitaka pimakale nayuto, munipi, waka minditaka tupapi, kambua wete anu pua, mia-makale nembo kambua talaini. Mana okonemane wandakali tupa minakasa wato, Gotena pii oko oke eya-kola, Gotena pii yakamanga eya okomane dini lia napiyane. \p \v 15 Tomo waini minditupa yuu epenenga tepa wato, poka lo andayo atoto, dini (100) wane andete liaepia. Wuane pua teke, Gotena pii oko ale wato, mini epene palu, bilipi leyama nayu lalaini wandakali tupanga dini kambua lialane. \s1 Lamu Okona Pii Kokoli Oko \r Maki 4:21-25 \p \v 16 Wandakali mindikipi mindimane lamu mindi kayuto, pene mindimane lamu okone ombowa too na-piyaini. Dee, wandakali mindikipi mindimane lamu mindi kayuto, pangiyane toko mindina pangosa yata aa napiyane teke. Jia. Lamu mindimane tii pula-kola, wandakali andaka kolandaka lolai tupamane kuai lo andeakale nembo toto, wandakali-mane lamu okone kayuto, tokonga yata alaini. \x * \xo 8:16 \xt Mt 5:15; Lk 11:33\x* \p \v 17 Anu peakale nambato wuane leyope. Minditaka andipa too pitane ateya tupa pitaka matili Goteto mo pana olopeya. Minditaka andipa ombo atane eya tupa pitaka matili Goteto mo pana ola-kola, wandakali pitaka-mane andolopeyai. \x * \xo 8:17 \xt Mt 10:26; Lk 12:1-3\x* \v 18 Wandakali mindimane Gotena pii oko wayumane bilipi leando, Goteto wandakali okonena bilipi oko minu tai laya ola-kola, wandakali okonemane Gotena pii okone bilipi leyo nayu lolopeya. Wandakali mindimane Gotena pii oko bilipi leyo nayu nalene, mee owato bilipi lene gulo ateando, Sataneto akali okonena bilipi oko mo alu piya olopeya-ko. Yakamato Gotena pii oko anu pua ale eyamape nembo toto, wayumane ale eyo nayu alewa atalapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 8:18 \xt Mt 25:28-29; Lk 19:26\x* \s1 Jisasana Yame Enene Oko \r Matiyu 12:46-50; Maki 3:31-35 \p \v 19 Jisasa bala anda mindina petea-kola, wandakali kambua epo amunguli peainipia. Okone angi, balana angini, amene ima, bala andolo epeaini tekeko, wandakali kambua anda-pango peteai-kola, anda-pangosa epolane panda naya-kola, Jisasana yame epeaini tupa kamaka ateainipia. \v 20 Kamaka ateai-kola, wandakali mindimane Jisasa lamawuato, nimbana angini amene ima utupane-mane nimba andamakale nembo toto, kamaka maliyo ateyai leaipia. \v 21 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, Gotena pii layene okomane leya pua piyaini wandakali tupa nambana angini, amene ima ateyai leaipia. \s1 Jisasato Popo Andane Lo Awua Epeane Mindi Tepa Yakale Leane Oko \r Matiyu 8:23-27; Maki 4:35-41 \p \v 22 Ole mindi Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nanima ipa angini okona amo yangi maa leaipia. Wuane lalu, Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane sipi mindina peakaiyu lo pitiyu, peainipia. \v 23 Ipa angini okona tombenga peai-kola, Jisasa bala sipi okonena limu palea wete, popo andane wete mindi lo awua epeane okomane ipa andane wete mindi taimane ika leaipia. Ipa ika leane okonemane sipi okone ipa pangosa mo landa peyoyale pea-kola, akali utupane omape-pene guleainipia. \p \v 24 Omape-pene gulo atoto, Jisasana disaipolo tupamane bala paleanga poto, bala peya ika loto, Ando Atalene Akali, nanima omoyale peyama leainipia. Wuane leai-kola, Jisasa ika loto, popo andane leane okola, ipa taimane ika leane okola, lapotaka laya loto, tepa alapa lea-kola, lapotaka tepa wato, ema napeapele-pia. \v 25 Wuane pea-kola, Jisasato akali utupane lamawuato, anu peakale yakamato Gote lo bilipi leyama nayu naleyaipe leaipia. Wuane lea-kola, akali utupane-mane yuku wato, nembo kambua toto, yakama teke-teke pii mindi lamai-lamai puato, akali okomane tepa alapa leya-kola, popo andane lala okola, ipa taimane ika lala okola, lapotaka-mane balana pii oko ale eyapi-ko. Akali oko bala api ateyape leainipia. \s1 Jisasato Akali Mindina Sipitisa Koo Ateaini Tupa Peyo Wateane Oko \r Matiyu 8:28-34; Maki 5:1-20 \p \v 26 Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane sipi okonena pitiyu, ipa angini Galili okona amo yangi poto, Getasa yamena yuu okona peakaiyu leainipia. \p \v 27-29 Wamba sipitisa koo mindimane yuu okonena akali mindi mo kee ya-kola, ole kambuanga akali waka tupamane balana kini kene lapotaka anangapu peyo, sene ende-mane andi loto, bala wasa lo ando ateainipia. Utupane-mane wuane peaini tekeko, balato anangapupi, sene endepi, utupane pai lo apiaka piyu, tano oko tepa alu, wandakali napalene yuu tupana puku peaipia. Pulu, bala anda mindina ata napene, wandakali mali tupana atoto, umbaininga tona mindi napene, papata mee atalaepia. Jisasa bala sipi oko tepa alu, ipa okona matenenga epea-kola, sipitisa koo atene akali okonemane Jisasa andoto, bala ateanga epeaipia. Epea-kola, Jisasato sipitisa koo akali okonenga ateane oko lamawuato, nimba akali oko tepa alu, puu lea-kola, akali okonemane Jisasa ateanga aiki leka wato, tombawua leaipia. Tombawua lea-kola, sipitisa koo okomane pii taimane loto, Jisasa nimba Gote ati kenga wete ateya okona Iwanane oko atele leaipia. Nimbato nambanga aki pulape. Nimbato tandaka andane namba gii napene konda ola lo nambato nimba langeyo leaipia. \p \v 30 Wuane lea-kola, Jisasato akali okone tipa puato, nimbana gene apipe leaipia. Sipitisa koo kambua akali okonenga paleai-kola, akali okonemane Jisasana pii okone yano peyoto, nambana gene oko ami leaipia. \v 31-32 Okone angi, yuu wangiane mindina yia kambua minditupa-mane tani no ateai-kola, sipitisa koo utupane-mane Jisasa taimane lamawuato, nimbato nanima yuu koo okona wato ainena lolene. Nanima yia ateya utupana ini anda-pangosa makale lo nimbato ando kondaa leainipia. Wuane leai-kola, Jisasato sipitisa koo utupane-mane wuane peakale lo ando konda yaepia. \v 33 Wuane peakale lo ando konda ya-kola, sipitisa koo utupane-mane akali okone tepa alu, yia tupana ini anda-pangosa kolandaka leai-kola, yia utupane pitaka yuu wangiane okonena ato, taimane puu nena loto, ipa angini okona peakoto, ipa nalu, omeainipia. \p \v 34 Wuane peai oko andoto, yia yatawa atalaini akali tupamane tano tupanapi, yuu waka tupanapi, utupanena taimane poto, wandakali tupa lamawuato, Jisasato wuane piya lo pii lo tawe yainipia. \v 35 Pii lo tawe yai-kola, wandakali tupamane Jisasa ateanga poto andeaini-pia. Andeai-kola, sipitisa koo tupamane akali okone tepa alu peai-kola, bala mini paliyu, tona puato, Jisasa ateanga mandaka peteainga andoto, wandakali utupane-mane yuku yainipia. \v 36 Yuku yai-kola, lee-mane andeaini akali utupane-mane wandakali utupane lamawuato, Jisasato sipitisa koo tupa pulupa loto, akali okone mo atu yala-kola, yia tupa ipa angini okona peakoto, ipa nalu, omalai leainipia. \p \v 37-39 Wuane leai-kola, Getasa tane wandakali tupa pitaka-mane yuku-mane omoto, Jisasa nimba nanima tepa alu, puu leainipia. Wuane leai-kola, Jisasa bala sipi okona peakaiyu lo pitiyu, poyale pea-kola, akali wamba sipitisa koo atene ateane okomane Jisasa tee loto, namba towa baape leaipia. Baape lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimba peke loto, Goteto nimba moyo mangene piya tupa lo tawe yaape leaipia. Wuane lalu, Jisasa bala sipi okona pitiyu pea-kola, akali okone bala tano okona peke loto, Jisasato bala moyo mangene peane tupa wandakali tupa pitaka lamai yiake leaipia. \s1 Jisasato Wanda Mindi Mo Atu Yalu, Wana Omene Mindi Mina Ika Leane Oko \r Matiyu 9:18-26; Maki 5:21-43 \p \v 40 Jisasa bala Galili ipa angini okona amo yangi ato epolopeya nembo toto, wandakali kambua-mane bala maliyo ateai-kola, bala peke lea-angi, wandakali utupane pitaka-mane bala wayu epeleya leainipia. \p \v 41-42 Okone angi, Juta yamena lotu anda ando atalane akali Jaitusa lene mindina wanane mindiki oko angu ee ana alesa pene oko omoyale peaipia. Omoyale pea-kola, Jaitusa epoto, Jisasa ateanga aiki lekawa tombawua loto, Jisasa-o-o, nimba namba andaka bakale ipu leaipia. Bakale ipu lea-kola, Jisasa bala Jaitusana andaka poyale pea-kola, wandakali kambua-mane bala wata awua poto, bala wata tombe pua tongatete leainipia. \p \v 43 Ee ana alesa pitakana ole dindi lo kii kalo teke pitiyane wanda mindi tano okonena peteane tekeko, wandakali mindikipi mindimane katulo balana siki oko mo atu nayainipia. \v 44 Jisasa epo pea-kola, wanda okonemane Jisasana masianga epoto, balana tona okona duninga wata ya-kola, okone angi teke, bala kii kalo pitiyane alu peaipia. \v 45 Atu ya-kola, Jisasato wandakali tupa tipa puato, apito nambanga wata alape leaipia. Wuane lea-kola, wandakali bala watama epeaini tupa pitaka-mane namba jia laka peainipia. Jia laka peai-kola, Pitato Jisasa tipa puato, Ando Atalene Akali, wandakali kambua-mane nimba wata tombe pua, tongatete leyai-ko. Anu peakale nimbato wandakali tupa tipa puato, apito nambanga wata alape lelepe leaipia. \p \v 46 Wuane lea-kola, Jisasato Pitana pii okone yano peyoto, wandakali mindimane nambanga wata ala-kola, nambana tai-lene minditupa balanga pala-kola, wandakali mindimane nambana singilisanga wata ala nembo teyo leaipia. \v 47 Wuane lea-kola, wanda okonemane katulo mindinga piti too napulu-peyawa nembo toto, putiti peyoto, Jisasa ateanga epoto, aiki lekawa tombawua leaipia. Wuane piyu, wandakali pitaka-mane alewa ateai-kola, wanda okonemane Jisasa lamawuato, siki mindi nambanga paliya-kola, nambato nimbana tonanga wata alo okone angi teke, nambana siki okone atu yala leaipia. \v 48 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, wana, nimbato nambanga tungi peyoto, bilipi lele okonena, nambato nimba mo atu eyo-ko. Nimba mini epene palu puu leaipia. \x * \xo 8:48 \xt Lk 7:50\x* \p \v 49 Jisasato wuane lo atea-kola teke, akali mindi Jaitusana andaka atala epoto, bala lamawuato, nimba wanane wamba omala-ko. Tisa oko masia-pene epolane. Peke leakale kondaa. \v 50 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone ale wato, nambato nimbana wanane oko dee lapone saka atolo-peke laya olo-peyawako. Nimbato nembo kambua natene, nambanga tungi peyo bilipi lo atape. \v 51 Wuane lalu, Jisasa bala wandakali utupane towa atu poto, Jaitusana andaka peakaiyu leainipia. Peakaiyu loto, Pitapi, Jonepi, Jemesapi, wana omeane okona angini ayianepi, utupane angu Jisasa towa atu anda-pango kolandaka loto, Jisasato wandakali waka tupa yakama pitaka kamaka atalapa leaipia. \p \v 52 Anda pango kolandaka leai-kola, wandakali peteaini tupa pitaka-mane wana omene okone ondowa ai lo yaya peyo yamataka lo peteaini-pia. Wuane peai-kola, Jisasato wandakali utupane lamawuato, wana oko bala oma napene, mee limu paleya-ko. Yakamato ai nalene kondalapa leaipia. \v 53 Wana okone omea oko andalu, wandakali peteaini tupamane Jisasana pii okone ale wato, balato kopeta leya nayuto, bala andayo giwa yainipia. \p \v 54 Giwa yai-kola, Jisasato wana oko kininga minuto, wana nimba ika laa lo pii taimane leaipia. \v 55 Ika laa lea-kola, wana omene oko bala lee talu, wamba ini ika lea-kola, Jisasato wandakali peteaini tupa lamawuato, bala ulia neakale maiyapa leaipia. \v 56 Jisasato wana omene okone mina ika lea-kola, wana okona angini, ayiane-lamane andoto, moko andane wete leapi. Moko wete leapi-kola, Jisasato okonelapo lamawuato, nambato wana omene yala oko mina ika leyo oko liyambato wandakali mindikipi mindi lamai na-piyapape leaipia. \c 9 \s1 Jisasato Balana Disaipolo Alesa Tupa Piape Pulu Pulupa Leane Oko \r Matiyu 10:5-15; Maki 6:7-13 \p \v 1 Jisasato balana disaipolo alesa tupa ipulupa lea-kola, utupane epo amunguli peainipia. Amunguli peai-kola, Jisasato wandakali siki pelene tupa mo atu yolane tai-lene okola, sipitisa koo tupa peyo wata olane tai-lene okola, tai-lene okonelapo utupanenga mayaepia. \v 2 Maiyu, utupane-mane wandakali siki pelene tupa mo atu yoto, Goteto pitaka taka ando atalane leakale nembo toto, balato utupane pulupa leaipia. \v 3 Pulupa loto, balato utupane lamawuato, yakamato nuupi, munipi, tomopi, okonetaka mindi mandi napene, kalango mindi ai napene, singilisa mindiki angu piyu, pulupape leaipia. \x * \xo 9:3 \xt Lk 10:4-11\x* \p \v 4 Yakamato tano mindina polai-angi, wandakali mindimane yakama yatawa paleaindo, yakamato anda mindina pali-pali napene, anda mindiki okonena angu palu atoto, epoko puato, piape pua atalapape. \v 5 Yakamato tano mindina polai-kola, wandakali tupamane yakamana pii lolai tupa ale naene, yakama yatawa pali napeaindo, yuu okonena atalaini wandakali yakama tane koo mindi piyama ya lo nembo teakalenga, yakamana sukeenga yuu kangalamu atolane tupa tanda lo tepa alu, yakama yuu waka mindina pulupape. \v 6 Jisasato wuane lea-kola, alesa akali utupane-mane tano tupa pitakana puku puato, Gotena pii layene epene oko wandakali tupa lamaita, wandakali siki pelene tupa mo atu yaka pua ateainipia. \s1 Etoteto Nembo Kambua Teane Oko \r Matiyu 14:1-2; Maki 6:14-16 \p \v 7-9 Jisasato metekolo piape tupa pua atea-kola, wandakali minditupa-mane andoto, potopesa akali Ilainja bala ati kenga atala, yuunga peke loto, piape pua atalua leainipia. Wandakali minditupa-mane Jisasa bala potopesa akali wamba ateaini tupana waka mindi malinga ika loto, piape pua atalua leainipia. Wandakali minditupa-mane ipa peya-maiyane akali Jone bala malinga ika loto, metekolo piape tupa pua atalua leainipia. Wuane leai-kola, Galili disitiki oko ando atalane akali Etoteto pii utupane ale wato, nembo kambua toto, wamba nambato Jonena maa pai lewa-ko. Andipa apito metekolo piape utupane pua ateya-kola, nambato pii temane utupane ale eyope leaipia. Wuane lalu, balato Jisasa andokale nembo teaipia. \x * \xo 9:7-9 \xt Mt 16:14; Mk 8:28; Lk 9:19; 23:8\x* \s1 Jisasato Akali Tausene Yau Tupa Tomo Neakale Mayane Oko \r Matiyu 14:13-21; Maki 6:30-44; Jone 6:1-13 \p \v 10 Matili aposolo akali alesa tupa epo peke loto, utupane-mane piape waka-waka peaini tupa pitaka Jisasa lamai-yainipia. Lamai-yaikola, Jisasato wandakali waka tupa ateakale lalu, balana disaipolo tupa angu bala towa atu tano Betesaita lene okona peainipia. \v 11 Utupane angu peaini tekeko, matili wandakali tupamane Jisasa bala Betesaita tano okona ateya lene ale wato, bala watama epeainipia. Epeai-kola, Jisasato utupane ando wayu epelaiya lalu, Goteto wua puato, pitaka taka ando atalane lo wandakali tupa mana lamaiyu, wandakali siki pelene tupa mo atu yaepia. \p \v 12 Ole lea-kola, disaipolo alesa akali tupa Jisasa ateanga epoto, bala lamawuato, wandakali napalene yuu mindina ateyama-ko. Wandakali utupa tano aŋako mindina yandopi, wandakali mindina andaka yandopi, utupanena poto, yakama ulia nolanepi, anda pangulanepi utupane ayia peakalenga, nimbato utupane peakale laa leainipia. \p \v 13-14 Wuane leai-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, yakamato wandakali utupa tomo neakale maiyapa leaipia. Wuane lea-kola, akali angu (5,000) tausene yaupi mindi ateai oko andoto, balana disaipolo tupamane Jisasa lamawuato, nanimanga betesa yau, pisa lapo angu eyama-ko. Wandakali utupa pitaka-mane tomo neakale, nanimato mindisa poto, tomo kamboto, wandakali utupane pitaka-mane neakale maipe-penepe leainipia. Wuane leai-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, yakamato wandakali utupane paiyasa yau-yau lo, amunguli pua peteakale lamaiyapa leaipia. \p \v 15 Balato leane pua, balana disaipolo tupamane wandakali tupa lamai-yaikola, wandakali tupa pitaka yuunga peteaini-pia. \v 16 Peteai-kola, Jisasato betesa yau tupapi, pisa lapo okolapopi, utupane moto, ati kenga andaiyu loto, Gote wayu pele loto, tomo utupane konde leaipia. Konde loto, betesa pisa ima utupane wandakali tupa maiyapa loto, balana disaipolo tupanga mayaepia. \v 17 Balana disaipolo tupamane tomo utupane wandakali peteaini tupa tale pua mayai-kola, wandakali pitaka-mane no embo yainipia. No embo yai-kola, balana disaipolo tupamane akenane yane tupa moto, basaketa nuu alesa tumbi laya yainipia. \s1 Pitato Nimba Mesaya Oko Atele Leane Oko \r Matiyu 16:13-19; Maki 8:27-29 \p \v 18 Alu mindi, Jisasa balana disaipolo tupa towa atu atoto, bala angu pote lo ateaipia. Pote lo koyo piyu, balato utupane tipa puato, wandakali-mane namba andayo api ateya lalainipe leaipia. \v 19 Wuane lea-kola, utupane-mane balana pii okone yano peyoto, wandakali minditupa-mane nimba ipa peya-maiyane akali Jone atele lalaini leainipia. Wandakali minditupa-mane nimba potopesa akali Ilainja peke loto atele lalaini. Minditupa-mane nimba potopesa akali wamba ateaini tupana waka malinga ika lene mindi atele lalaini leainipia. \x * \xo 9:19 \xt Lk 9:7-9\x* \v 20 Wuane leai-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, utupane-mane wuane lalaini tekeko, yakamato namba api ateya lalainipe leaipia. Wuane lea-kola, Pitato balana pii okone yano peyoto, nimba Mesaya Goteto epeakale leane oko atele okoni leaipia. \x * \xo 9:20 \xt Jo 6:68-69\x* \s1 Akalina Iwanane Bala Omalu, Ika Lolopeya Leane Oko \r Matiyu 16:21-28; Maki 8:31–9:1 \p \v 21-22 Wuane lea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, matili, ando atalane akali tupapi, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane pitaka-mane Akalina Iwanane oko bala masia maulai-kola, bala tandaka andane nape-pene guleya leaipia. Akali-mane bala peyo ome lolai-kola, ole tepo penenga Goteto bala malinga ika laya olopeya-ko. Namba Gotena Mesaya oko ateya lo yakamato wandakali mindikipi mindi lamaulaini. Jia wete. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 9:21-22 \xt Lk 9:44; 18:31-33\x* \p \v 23-26 Wuane lalu, Jisasato wandakali ateaini tupa pitaka lamawuato, wandakali tupana wenonga atoto, wandakali minditupa-mane nambapi, nambana pii tupapi, utupane bilipi leyo lape-pene yala wato, namba Jisasana yame ata napeyo lolopeyai. Mindimane wuane lola-kola, matili Ayiane Gote okopi, balana enjole epene wete tupapi, utupanena tai-lene oko Akalina Iwanane okonga yola-kola, Akalina Iwanane oko bala epolopeya. Okone angi, balato wandakali okone balana yame ateya lape-pene yala ola-kola, wandakali okone bala katulo Gote towa saka atapowa ata napulu-peyako. Wandakali mindimane yuu okona minditaka eya tupa pitaka mialu, saka atapowa ata napeando, matili balana minditaka utupane pitaka-mane anu puato, bala moyolo-peyape. Wandakali mindi bala nambana yame ateando, namba towa yanda piyaini akali tupamane katulo bala peyo ome lolopeyai. Wandakali mindi bala omolowane nembo toto, nambana yame ata napeando, bala epene saka atapowa ata napulu-peya tekeko, wandakali mindi bala nambana yame ateya nembo toto, wandakali-mane bala peyo ome leando, wandakali okone bala saka atapowa atolopeya. Tene okonena, wandakali mindimane namba polowa okona epokale nembo teando, bala tane nembo natene, ole dindi lo kenda-pene balanga epola tupa balana ita malamanda gulo aiyu, namba watama ipupe-pene. \x * \xo 9:23-26 \xt Mt 10:32-33,38-39; Lk 12:8-10; 14:27; 17:33; Jo 12:25\x* \v 27 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Wandakali andipa ateyai tupana minditupa wamba ini oma napene andolai-kola, Goteto pitaka taka moyo ando atolanga andolopeyai leyo leaipia. \s1 Jisasa Bala Waka Guleane Oko \r Matiyu 17:1-13; Maki 9:2-13 \p \v 28-32 Jisasato pii utupane lo koyo pea-kola, ole kitupasapi mindi peaipia. Pea-kola, matili balato Pita, Jemesa, Jone ima utupane atu aiyu yuu wangiane mindina pote lolo peaipia. Balato pote lo atea-kola, akali tepo utupane yakama limu palu ateainipia. Limu palu ateai-kola, Jisasana lee-ingapi tii wete pea-kola, balana tona peane tupa ake wete pea-kola, bala waka guleaipia. Waka gulea wete, Mosesa, Ilainja-la okonelapo ati kenga tii-pene oko towa atu epoto, Jisasa towa atu pii lalawa puato, matili Jisasa bala Jutusaleme poto, omalu, ika lalu, ati kenga polane okona pii lo ateainipia. Pii lalawa pua ateai-kola, Pita, Jemesa, Jone ima utupane yakama lee toto andeai-kola, Jisasana tii-pene okopi, lapo akali bala towa atu ateapele okolapopi, utupane andeaini-pia. \x * \xo 9:28-32 \xt Lk 9:21-22; 2Pi 1:16-18\x* \p \v 33 Akali okonelapo liyamba Jisasa tepa alu, poyale ateapi wete, matili anu pulupeya nembo natene, Pitato Jisasa lamawuato, Ando Atalene Akali, nanima yuu okona ateyama-kola, kuai leya-ko. Nanima tepo akali tupamane aiyakame mindi nimbana, mindi Mosesana, mindi Ilainjana, aiyakame tepo pingimakale leaipia. \v 34 Pitato pii okone lo atea-kola, mole mindi epoto, akali utupane yame peyoto, ombo ya-kola, Pita, Jemesa, Jone ima utupane-mane yukuwa ateainipia. \p \v 35 Yukuwa ateai-kola, mole okonena tombenesa ato pii mindi leane okomane loto, akali oo ateya oko bala nambana iwanane oko leaipia. Balato nambana piape pingeakale loto, nambato bala ata lewaneko. Yakamato balana pii oko ale alapape leaipia. \x * \xo 9:35 \xt Lk 3:18-22\x* \v 36 Wuane lea-kola, Pita, Jemesa, Jone ima utupane-mane Jisasa bala angu ateanga andeaini-pia. Utupane-mane mangene utupane pitaka andeaini tekeko, okone angi teke utupane-mane minditaka lee-mane andeaini tupa wandakali mindikipi mindi lamai napeainipia. \s1 Jisasato Sipitisa Koo Atene Iwana Mindi Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 17:14-21; Maki 9:14-29 \p \v 37 Anate-lene Jisasa, Pita, Jemesa, Jone ima, utupane yuu wangiane okone tepa alu, puu nena leai-kola, wandakali kambua amunguli peaini tupamane Jisasa malanda yainipia. \v 38 Malanda wato, wandakali utupane towa atu ateane akali mindimane pii taimane loto, tisa, nimbato nambana iwanane oko andola leaipia. Bala nambana andopane mindiki oko angu ateya. \v 39 Sipitisa koo mindimane bala mina duli leya-kola, bala kalae lo apupu teke mandu atalane. Sipitisa koo okonemane iwana oko ini tepa naene, balana umbaini minu koyalu palane. \v 40 Balato wuane piyane okonena, nambato nimbana disaipolo tupamane sipitisa koo okone peyo wata alapale lo tee lalo tekeko, utupane-mane sipitisa koo okone katulo peyo wata napiyai leaipia. \p \v 41 Wuane lea-kola, Jisasato utupane lamawuato, wandakali yame koo andipa ateyai tupa yakamato kuai lo nembo natene, mana koo tupa minuto, Gote lo bilipi leyama nayu na-lalaini lea. Ole aki-tupi namba yakama towa atokale yape. Dee, ole aki-tupinga namba yakama towa atu atoto, yakamana kenda-pene tupa awua ata gukale yape leaipia. Wuane lalu, balato akali okone lamawuato, nimba iwanane oko atu aiyu ipu leaipia. \p \v 42 Iwana okone epoyale epea-kola, sipitisa koo okomane bala taimane mo malawai loto, yuunga mo lomba tepa ya-kola, bala peango-ngo peya-yene yaepia. Wuane pea-kola, Jisasato sipitisa koo okone laya loto, nimba iwana oko tepa alu, puu leaipia. Sipitisa koo okone pea-kola, Jisasato iwana okone mo atu yoto, nimba ayiane towa pulupa leaipia. \v 43a Jisasato iwana okone mo atu ya-kola, wandakali pitaka-mane Gotena tai-lene andane oko andoto, moko wete leainipia. \s1 Akalina Iwanane Bala Omalu, Ika Lolopeya Lo, Ole Lapone Leane Oko \r Matiyu 17:22-23; Maki 9:30-32 \p \v 43b-44 Jisasato piape kambua andane pea-kola, wandakali pitaka-mane nembo kambua teainipia. Nembo kambua teai-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, pii nambato leyo utupa yakamato pailo ale wato, wayumane nembo tatawa atalapape. Matili akali mindimane Akalina Iwanane oko ene pituto, akali waka tupana kiinga malupeya leaipia. \x * \xo 9:43b-44 \xt Lk 9:21-22\x* \v 45 Jisasato wuane leane tekeko, pii okonena tene oko too pene guleaipia. Tene okonena, utupane-mane tatake wato, balato aki nembo toto, wuane leyape nembo nateaini tekeko, utupane-mane bala tipa puyale yuku yainipia. \x * \xo 9:45 \xt Lk 18:34\x* \s1 Akali Gene Andane Wete Yene Api Ateyamape Leaini Oko \r Matiyu 18:1-5; Maki 9:33-37 \p \v 46 Alu mindi Jisasana disaipolo tupamane nanima disaipolo ateyama tupana akali gene andane wete yene api ateyamape loto, yakama teke-teke pii yanda pua ateainipia. \x * \xo 9:46 \xt Lk 22:24\x* \v 47 Pii yanda pua ateai-kola, Jisasato utupanena nembo-tene okone andoto, andopane mindi kii minu atu epoto, bala towa atu ateapele-pia. \v 48 Atu atoto, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, akali mindi bala yakama pitakana pangosa ateando, bala yakamana akali andane wete oko atolopeya leaipia. Wandakali mindimane namba lo nembo toto, andopane okopene mindi moyando, balato namba moyola-kola teke pulupeya. Wandakali mindimane namba moyando, balato namba puu leane Gote oko moyola-kola teke pulupeya leaipia. \x * \xo 9:48 \xt Mt 10:40\x* \s1 Yakama Towa Yanda Na-piyaini Tupa Yakamana Amene Atolopeya Leane Oko \r Maki 9:38-40 \p \v 49 Okone angi, Joneto Jisasa lamawuato, Ando Atalene Akali, nanimato andalama-kola, akali mindimane nimbana gene oko loto, sipitisa koo tupa peyo wato atala tekeko, bala nanima towa atu ata na-piyamane. Tene okonena, nanimato bala lamawuato, nimbato Jisasana gene oko loto, sipitisa koo tupa peyo watolene lalama leaipia. \v 50 Joneto wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, akali mindimane yakama towa yanda pua ata napeando, balato yakama moyalane-ko. Akali mindimane piape epene mindi pua ateando, yakamato jia nalene, balato wuane peakale lo ando kondalapa leaipia. \x * \xo 9:50 \xt Mt 12:30; Lk 11:23\x* \s1 Jisasa Yatawa Pali Napimakale Leaini Oko \p \v 51-52 Jisasa bala ati kenga peke lolane oto oko mandaka epea-kola, bala nembo mindiki paliyu, Jutusaleme poyale ato, akali minditupa-mane bala epeya lo lamai-yakale ingane pulupa leaipia. Wuane lea-kola, akali utupane-mane Jisasana tomo nolanepi, anda pangulanepi, utupane mandeke puyale, Samatiya yame tupana tano mindina ingane peainipia. \v 53 Wuane tekeko, Jisasa balana disaipolo tupa towa tano okonena peakaiyu leai-angi, Samatiya yame wandakali utupane-mane Jisasa bala Jutusaleme poyale epeya nembo toto, bala yatawa pali napimakale leainipia. \p \v 54 Wuane leai-kola, Jemesa, Jone-la okonelapo Jisasa ateanga poto, bala tipa puato, Akali Andane, wandakali utupane ita-mane teakalenga, nalipato ita tapeta mindi ati kenga ato epeakale lapape leapelepia. \x * \xo 9:54 \xt 2Ki 1:9-16\x* \v 55 Wuane leapi-kola, Jisasa okonelapo anda-peke lo laiya loto, liyambato wuane lolapele leaipia. \v 56 Wuane lalu, Jisasa balana disaipolo tupa towa yuu okone tepa alu, tano waka mindina peainipia. \s1 Jisasa Wato Minulane Mana Oko \r Matiyu 8:19-22 \p \v 57 Jisasa balana disaipolo tupa towa asini peai-kola, akali mindimane bala lamawuato, namba nimbana disaipolo atoto, yuu nimba pole tupa pitakana namba atu bakale leaipia. \v 58 Atu bakale lea-kola, Jisasato bala lamawuato, peango anatope tupana pangulane yuli tomba-yene yalane. Eka tupa paliyaini anda atalane tekeko, Akalina Iwanane oko oto mo, kawa yolane panda mindi naeya leaipia. \p \v 59 Wuane lalu, Jisasato akali waka mindi lamawuato, nimba namba watama ipu lea-kola, akali okonemane lapeke loto, Akali Andane, nambana ayiane oko wamba ini bulupane mali piyu, matili namba nimba watama epokale leaipia. \v 60 Wuane lea-kola, Jisasato akali okone lamawuato, wandakali omene gulo atalaini tupamane yakamana yangone omene tupa mali peakale lo ando kondalu, Goteto pitaka taka ando atalane loto, nimbato pii okone lo tawe yolo puu leaipia. \p \v 61 Okone angi teke, akali waka mindimane Jisasa lamawuato, Akali Andane, matili nambato nimba pele okona watama epokale tekeko, wamba ini nambana yame tupa atalapape lolo pokale dee leaipia. \x * \xo 9:61 \xt 1Ki 19:20\x* \v 62 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, wandakali mindimane Gotena piape oko puape, kondowape lo, mini lapo palu ateando, balato Gotena piape oko kuai lo napulu-peya leaipia. \c 10 \s1 Jisasato Paiyasa Yanasanga Lapo Akali Piape Pulu Pulupa Leane Oko \p \v 1 Jisasa bala yuu waka minditupana poyale atoto, yuu utupanena akali lapo-lapo lo wamba ini piape pulu pulupa lokale nembo toto, akali paiyasa yanasanga lapo yapa lo meaipia. \x * \xo 10:1 \xt Mk 6:7\x* \v 2 Moto, balato utupane lamawuato, eenga tomo kambua mandipe-pene eya tekeko, tomo mandulane wandakali aŋalapo angu ateyai-ko. Ee anduane okomane balana eenga tomo mandulane wandakali minditupa mo tako peakale loto, yakamato bala lo pote lalapape. \x * \xo 10:2 \xt Mt 9:37-38; Jo 4:35-38\x* \p \v 3 Sipisipi andopane gulene piape akali yame yakama poto, peango anatope gulene wandakali tupana tombenenga atoto, piape pua atalapape leyo. \x * \xo 10:3 \xt Mt 10:16\x* \v 4 Yakamato piape pulu polai-angi, wandakali asininga malanda olai tupamane pii mindi loto, yakama minandi leakale lo yakamato ando konda na-piyapape. Yakamato munipi, nuupi, sukeepi, mindi mandi napene, mee pulupape. \x * \xo 10:4 \xt Mt 10:7-14; Mk 6:8-11; Lk 9:3-5\x* \v 5 Yakamato anda mindina kolandaka lolai-angi, anda okonena paliyaini wandakali tupa lamawuato, yakamato nanima towa embo olaini. Yakama mini epene palu atalapa lalapape. \p \v 6-7 Anda okonena paliyaini wandakali tupamane yakamana pii lolai okone ale wato, mini epene pali napeaindo, mini epene palene pii okone wandakali utupanenga nayene, yakama tanenga peke lolopeya. Wuane tekeko, anda okonena paliyaini wandakali tupamane yakamana pii lolai okone ale wato, mini epene paleaindo, mini epene palene pii okone wandakali utupanenga yolopeya. Yola-kola, yakamato anda mindina pali-pali napene, anda okonena teke paluto, epoko pua piape piyapape. Piape akali mindimane piape puato, katulo balana yole mialane-ko. Wandakali utupane-mane tomo ipapi yakama gulai tupa yakamato nalapape. \x * \xo 10:6-7 \xt 1Ko 9:4-14; 1Ti 5:17-18\x* \p \v 8-9 Yakama tano mindina polai-kola, tano okonena tane wandakali tupamane yakama ipulupa leaindo, yakamato tano okonena wandakali siki pelene tupa mo atu yalapape. Mo atu yalu, yakamato wandakali utupane lamawuato, Goteto yakama moyolo ipupia lalapape. Yakamato Gotena piape utupane pua atolai-kola, tano okonena tane wandakali tupamane tomo ipapi yakama gulai tupa nalapape. \x * \xo 10:8-9 \xt 1Ko 10:27\x* \p \v 10 Tano mindina tane wandakali tupamane yakama yatawa pali napimakale leaindo, yakamato tano okonena asini tupana atoto, wua lalapape: \v 11 Goteto yakama moyo ando atolane oto oko ipupia-kola, wamba balato nanima languato, nambana pii oko wandakali utupanga lamalu pulupa lapia nembo talapape. Yakamato wuane nembo tape-pene tekeko, yakamato Gotena pii oko ale aa napimakale nembo toto, nanima yatawa pali napeyai. Tene okonena, koo tene mindi yakamanga eya lo andalapale loto, tano okona yuu kangalamu nanimana kenenga ateya tupa nanimato tanda lo tepa alu, nanima yuu waka mindina peyama lo wandakali utupane lamai-yapape. \x * \xo 10:11 \xt Ap 13:51; 18:6\x* \p \v 12 Matili Goteto wandakali tale pulu epola-angi, balato Sotomo tano okona tane wandakali tupa malinga ika laya wato, kenda-pene mindi utupanenga malupeya tekeko, andipa yakama disaipolo tupamane pii mindi lolai-kola, tano mindina wandakali tupamane yakamana pii okone ale naene, yakama yatawa pali napeaindo, Goteto kenda-pene andane wete mindi utupanenga malupeya leyo. \x * \xo 10:12 \xt Jen 19:24-25; Mt 10:15; 11:24\x* \s1 Yamapane Peke Nalene Wandakali Tupa Koyolo-peyai Leane Oko \r Matiyu 11:20-24 \p \v 13-16 Wandakali mindimane yakamana pii oko ale yando, balato nambana pii oko ale ola-kola teke pulupeya. Wandakali mindimane yakama masia geando, namba masia gula-kola teke pulupeya. Wandakali mindimane namba masia geando, namba puu leane Gote oko masia maula-kola teke pulupeya. Jisasato akali paiyasanga lapo tupa lamawuato, wuane leaipia. Wuane lalu, balato pii mindi loto, wamba namba Kotasini, Betesaita-la, tano okone-lapona atoto, metekolo piape minditupa pewa-kola, tano okone-lapona tane wandakali yakama yamapane peke naleaini leaipia. Akali mindimane Taya, Saitone-la, tano okone-lapona atoto, metekolo piape nambato yakamana tano okone-lapona pewa okonepene mindi pea-yale, tano okone-lapona tane wandakali tupamane koo pemaeya nembo teai-yale. Yakamato wuane nembo teai-yale, wamba wete mini kenda wato, yamapane peke leyama lo andawa loyale, yakamato tona waka mindi-pene piyaini tupa puato, pete tenenga pitipiai-yaleko. Yakamato yamapane peke nalene ateyai okonena, yakama koyolo-peyai ya lo nembo toto, nambato yakama ondo eyo. Enene, Goteto wandakali tale pula-angi, balato Taya, Saitone-la, tano okone-lapona tane wandakali tupa malinga ika laya wato, kenda-pene mindi utupane maulupeya tekeko, balato kenda-pene andane wete mindi Kotasini, Betesaita-la, tano okone-lapona tane wandakali yakamanga gulupeya. Okone angi, Goteto Kapaneame tane yakamana gene oko ati kenga laiyu lolo-peyape. Jia. Yakamato namba lo bilipi naleyai lo andoto, balato yakama yuu koo wetete okona awua aindaka lolopeya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 10:13-16 \xt Mt 10:40; Lk 9:48; Jo 5:19-23\x* \s1 Paiyasa Yanasanga Lapo Akali Peke Leaini Oko \p \v 17 Akali paiyasa yanasanga lapo tupamane poto, Jisasato piape piyapape leane tupa piyu, epele wato, Jisasa ateanga peke leainipia. Peke loto, utupane-mane bala lamawuato, Akali Andane, nanimato nimbana gene oko loto, sipitisa koo tupa peyo wataima-kola, sipitisa koo tupamane nanimana pii ale wato, wandakali tupa tepa alu pupiai leainipia. \p \v 18-19 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, nambato yakama minu tai laya ewa-kola, yakamato etelu gepopi, analika-likapi, okonetaka tupa ango olai-kola, okonetaka mindimane yakama katulo minu koya napulu-peya. Yakamato yakama yanda pingiyaini yame tupana tai-lene pitaka sia minulu-peyai. Sipitisa koo tupamane yakamana pii oko ale wato, wandakali tupa awua tepa alu pupiai-angi, yuu tapale kapoyale piyane pua, Satanena tai-lene oko kapoyale koyo pipianga nambato andauwa. \x * \xo 10:18-19 \xt Sam 91:13; Mk 16:17-18; Jo 12:31; Lap 12:8-9\x* \v 20 Sipitisa koo tupamane yakamana pii oko ale apiai nembo toto, yakamato epelewa ateyai tekeko, Goteto yakama ati kenga ipulupale loto, yakamana gene tupa balana bukunga peyoto, yatawa ateya nembo toto, yakamato epele andane wete alapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 10:20 \xt Pl 4:3; Lap 3:5\x* \s1 Jisasato Ayiane Gote Ando Wayu Pele Leane Oko \r Matiyu 11:25-27; 13:16-17 \p \v 21 Okone angi, Oli Sipitisa okomane Jisasana yamapane mo epele piya ya-kola, Jisasato pote loto, Ayiane, nimba yuu ati-la lapotakana Akali Andane atele leaipia. Wandakali wai-enepi, mana kambua andenepi, utupane-mane nimbana pii mana epene utupane anda napeakale nembo toto, wamba nimbato utupane mo too peene. Andipa andopane aŋako gulo ateyai wandakali tupamane nimbana pii mana epene tupa andeakale nembo toto, nimbato wandakali utupanenga andawa lele. Enene, nimbato wuane pele okonena, nambato nimba ando wayu pele leyo leaipia. \p \v 22 Pote lo koyo piyu, Jisasato akali ateaini tupa lamawuato, minditaka eya tupa pitaka nambato ando atola loto, namba ayiane-mane utupane pitaka nambanga geane leaipia. Wandakali mindi bala tanena tai-lene mindimane Gotena Iwanane oko bala okopene nembo natalane. Jia. Ayiane Gote angu-mane balana iwanane okopene ateya nembo talane. Wandakali mindina tai-lene mindimane Ayiane oko bala okopene nembo natalane. Iwanane okomane angu ayiane oko wandakali mindinga andawa leya-kola, wandakali okonemane ayiane oko bala okopene nembo talane leaipia. \x * \xo 10:22 \xt Jo 3:33-35; 10:14-15\x* \p \v 23-24 Wuane lalu, Jisasa bala anda-peke loto, balana disaipolo tupa lamawuato, wamba potopesa akalipi, kiŋipi, kambua-mane pii andipa yakamato ale eyai tupa ale aima lakae lo nembo teaini tekeko, utupane-mane ale nayainipia. Utupane-mane minditaka yakamato lee-mane andeyai tupa andaima lakae lo nembo teaini tekeko, utupane-mane okonetaka tupa anda napeaini lo nambato yakama langeyo-ko. Yakamato minditaka lee-mane andeyai oko andoto, epele ape-pene leaipia. \s1 Samatiya Tane Mindimane Juta Tane Mindi Moyane Oko \p \v 25 Alu mindi Jisasato mana lamawua atea-kola, loo tupana mana kambua andene akali loya mindi ika loto, Jisasa minu mandeke puato, tisa, namba saka atapowa atokalenga, nambato anu puape leaipia. \x * \xo 10:25 \xt Mt 22:35-40; Lk 18:18\x* \v 26 Wuane lea-kola, Jisasato bala tipa puato, Mosesato Gotena loo tupa pepa peyoto, aki leaipiape. Nimbato loo utupane dii lo andoto, aki lalenepe leaipia. \p \v 27 Jisasato wuane lea-kola, akali okomane Jisasana pii okone yano peyoto, nimbato nimbana Akali Andane Gote oko wayumane wetete epelewa yamapane yoto, nimbana yamapanepi, tandinipi, nembo-tenepi, tai-lenepi, utupane pitaka bala angu mawua atape. Wuane puato, nimba tane epelewa yamapane yo atalene pua teke, nimbato nimbana wandakali yangone tupa epelewa yamapane yo atape layene eya leaipia. \x * \xo 10:27 \xt Lo 6:5; Pit 19:18\x* \p \v 28 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimbato nambana pii lalo tupa tika pua yano pelele. Nimbato mana okone wato minu ateendo, nimba saka atapowa atolopele leaipia. \x * \xo 10:28 \xt Pit 18:5\x* \v 29 Wandakali peteaini tupamane loo tupana mana andene akali oko bala akali tika-pene mindi ateya nembo teakale nembo toto, balato Jisasa tipa puato, nambana wandakali yangone oko apipe leaipia. \p \v 30 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, alumindi Juta yame akali mindi Jutusaleme tepa alu, Jetiko tano okona poyale puu nena leaipia. Puu nena lea-kola, pake nene akali minditupa-mane bala minu peyalu, balana tonapi, minditaka awua peane tupa pitaka pake mialu, bala peya-yene yakale lalu, peai-kola, bala asininga omoyale yaepia. \v 31 Omoyale ya-kola, Gotena pitisa piape piyane akali mindi asia okonena epoto, bala andoto, asia peya wanjialu, peaipia. \v 32 Pea-kola, akali Lipai yame mindi epoto, bala andoto, wuane pua teke, asia peya wanjialu, peaipia. \p \v 33 Juta yame akali okonelapo-mane wuane peapi-kola, matili Samatiya yame akali mindi asia okonena epoto, Juta yame akali peyapiane yane okone andoto, ondo yaepia. \v 34 Ondo wato, akali peyapiane yane ongane mandaka poto, balana umbaini pai leaini tupana tundupa epeane tupa kunu apoto, welepi, waenepi, minditupa matasini gulo ayia mawuato, tongo pima-yaepia. Wuane piyu, balato akali okone minaiyu loto, balana yia dongi okona masianenga yakale mandiyu poto, pasindia anda mindina yatawa paleaipia. \v 35 Anate-lene Samatiya yame akali okomane pasindia anda ando atalane akali oko muni silipa-mane waa-pene lapo mawuato, nimbato akali oko pailo ando yatawa atape leaipia. Muni nambato nimba geyo oko koyo pula-kola, nimbana muni minditupa-mane akali oko moyeendo, matili namba peke lolowa-angi, nimbana muni utupane yano peyokale leaipia. \p \v 36 Pii kokoli okone lo koyo piyu, Jisasato loo tupana mana andene akali oko tipa puato, pake nene akali tupamane akali peleaini okone asini okonena peya-yene ya-kola, akali tepo asininga epeaini utupanena akali andoko-mane balana amene gulea yalua nembo telepe leaipia. \v 37 Wuane lea-kola, loo tupana mana andene akali okomane Jisasana pii okone yano peyoto, ondo wato, moyane akali okone bala akali peya-yene yane okonena yangone gulea yalua leaipia. Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimbatopi mana okone teke wato minuto, wandakali waka tupana amene guloto, ondowa moyo atape leaipia. \s1 Jisasato Wanda Matiya, Mata-la, Okonelapo Andolo Peane Oko \p \v 38 Jisasapi, balana disaipolo tupapi, tano aŋako mindina peai-kola, wanda Matato Jisasa lamawuato, nimba namba andaka tomo nolo bakale ipu leaipia. Ipu lea-kola, Jisasa bala Matana andaka poto, peteaipia. \v 39 Petea-kola, Mata akini Matiya lene okomane Jisasa peteanga mandaka epo peteaipia. Petea-kola, Jisasato Gotena pii minditupa bala lamawua ateaipia. \x * \xo 10:39 \xt Jo 11:1; 12:2-3\x* \p \v 40 Matiyato Gotena pii Jisasato leane tupa alewa petea-kola, Mata bala angu-mane tomo tupa yango mandeke puato, pii Jisasato leane tupa ale nayaepia. Jia. Piape kambua pulane ya-kola, bala angu-mane anu puato piape utupa pitaka puape lo, nembo kambua teaipia. Wuane nembo toto, balato Jisasa peteanga poto, Akali Andane, namba akini okomane namba moya napeya-kola, namba angu-mane piape utupa pitaka peyo oko nimbato anda napelepe. Matiyato namba moyakale, nimbato bala lamai leaipia. \p \v 41 Wuane lea-kola, Akali Andane okomane Matana pii leane okone yano peyoto, Mata, Mata, nimbato mangene waka-waka kambua piwa lakae lo nayuto, nembo kambua talene leaipia. \v 42 Matiyato nambana pii alewa peteya oko mangene epene wete mindi peya-ko. Balato mangene peya okone kondaa lo nambato lamai napukale. Jia. Nimbatopi mangene epene mindiki okone angu piwa lakae lo petepe-pene guleya. \x * \xo 10:42 \xt Mt 6:33\x* \c 11 \s1 Yakamato Pote Lalapape Lo Mana Lamaiyane Oko \r Matiyu 6:9-15; 7:7-11 \p \v 1 Alumindi Jisasa bala yuu mindinga poto, pote lo ateaipia. Pote lo koyo pea-kola, balana disaipolo mindimane bala lamawuato, Akali Andane, wamba ipa peya-maiyane akali Joneto balana disaipolo tupa mana lamawuato, yakamato wua loto, pote lalapape leaipia. Andipa nimbato wuane teke puato, pote lolane mana oko nanima langi leaipia. \p \v 2 Wuane lea-kola, Jisasato utupane lamawuato, yakamato pote lolai-angi, wua lalapape: Ayiane, nimbana gene oko tika pua yakale. Nimbato nanima moyo ando atape. \v 3 Ole dindi lo nanima tomo namakale giipe. \v 4 Nanimato wandakali waka tupa pitakana koo piyaini tupa apialamane. Wuane pua teke, nimbato nanimana koo piyamane tupa apia-gipe. Koo tupamane nanima minu makande pulu epolane, nimbato ando atape. Wuane loto, pote lalapape leaipia. \p \v 5-6 Wuane lalu, Jisasato utupane lamawuato, nimbana amene mindi yuu waka mindinga atalu, utulu tombe nimba andaka peakaiyu loto, tomo nokale gii leando, nimbato anu pulu-pelepe leaipia. Nimbana andaka tomo mindi nayando, nimbato amene waka mindina andaka poto, bala andayo, amene, nambana amene waka mindi tomo nanene, utulu namba andaka epala-kola, tomo neakale maulane mindi namba andaka naeya-ko. Matili nambato nimba yano peyo gukalenga, nimbato betesa tepo namba gii lolopele. \p \v 7 Nimbato wuane lole-kola, balato nimba languato, nambato asia wamba loko peyalu, nambana andopane tupa towa limu paleyama. Namba katulo ika loto, betesa utupane nimba gii napukale-ko. Nimbato namba peya ika nalene konda nalolo-peya. Jia. Balana amene okomane tee leya nembo toto, bala ika loto, betesa utupane nimba katulo gulupeya. \v 8 Balana amene okomane tee leya nembo toto, balato betesa utupane nimba gii napene konda yando, nimbato betesa gii lo atole-kola teke, matili bala kepa wato, ika lalu, minditaka gii lo atole tupa pitaka nimba katulo gulupeya lo nambato yakama langeyo. \p \v 9-10 Wandakali-mane pote loto, Gote nimbato mangene mindi pipe leyai-kola, Goteto mangene okone piyane. Yakamato pote loto, Gote nimbato mangene mindi pipe leaindo, Goteto mangene okone pulupeya-ko. Gote nimbato mangene mindi pipe lo pote lalapape. Minditaka ayia pua atalaini wandakali tupa pitaka-mane minditaka ando mialaini. Yakamato aiya pua ateaindo, yakamato minditaka ando molopeyai-ko. Yakamato minditaka ayia pua atalapape. Wandakali-mane anda asia lomba peya geao-geao lo atalaini tupa pitakana asia Goteto lumba maiyane. Yakamato asia lomba peya geao-geao lo ateaindo, Goteto asia lumbulu-peyako. Yakamato asia lomba peya geao-geao lo atalapape. \p \v 11 Andopane mindimane balana ayiane lamawuato, pisa mindi nokale gii leando, ayiane okonemane etelu koo mindi andopane okone malupeyape. Jia, balato etulu koo mindi andopane okone mai napulu-peya. \v 12 Andopane mindimane eka apane mindi nokale gii leando, bala ayiane okomane ana lika-lika mindi malupeyape. Jia. Balato ana lika-lika mindi andopane okone mai napulu-peya. \v 13 Andopane tupamane minditaka epene mindi gii leaindo, yuu okona ayiane koo tupa yakamato minditaka epene gii lolai okone maiyaini. Wuane pua teke, wandakali mindimane Oli Sipitisa gii leaindo, ayiane ati kenga ateya okomane yuu okona ayiane tupa sia minuto, Oli Sipitisa okone epelewa malupeya. Jisasato wuane leaipia. \s1 Belesa-pulu, Jisasa-la, Okonelapo \r Matiyu 12:22-30; Maki 3:20-27 \p \v 14 Sipitisa koo mindi akali mindinga atea-kola, akali okonemane katulo pii naleaipia. Jisasato sipitisa koo okone peyo watea-kola, akali okonemane pii leaipia. Jisasato akali okone moya-kola, wandakali kambua amunguli pua ateaini tupamane moko wete leainipia. \v 15 Kambua-mane moko wete leaini tekeko, wandakali yangi-mane pii mindi loto, sipitisa koo tupana akali kawane Belesa-pulu balato Jisasa minu tai laya eya-kola, balato sipitisa koo waka tupa peyo wata alane leainipia. \x * \xo 11:15 \xt Mt 9:34; 10:24-25\x* \v 16 Wandakali yangi-mane Jisasa minu mandeke puato, Goteto nimba moyo ateya-kola, nimbato piape pilini oko andawa loyale, nimbato ati kenga tawe metekolo piape mindi pula leainipia. \x * \xo 11:16 \xt Mt 12:38\x* \p \v 17 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, kiŋi mindikina yame oko yapu lo lapo puato, yakama teke-teke yanda peapindo, utupane koyolo-peya. Dee, wandakali yame anda mindikina paliyaini tupa yapu lo lapo puato, yakama teke-teke yanda peapindo, wandakali yame okone tai ata napulu-peya. \v 18 Yakamato pii mindi loto, sipitisa koo tupana akali kawane Belesa-pulu balato namba minu tai laya eya-kola, nambato sipitisa koo tupa peyo wata alane leyai tekeko, Belesa-pulu balato namba minu tai laya eya-kola, nambato sipitisa koo tupa peyo watauwa-yale, Satane yame oko yapu lo lapo puato, yakama teke-teke yanda pua atene gulapia-yale. Wuane pipia-yale, anu pua, balana yame tai atapia-yalepe. \v 19 Belesa-pulu balato namba minu tai laya apia-kola, nambato sipitisa koo tupa peyo watauwa-yale, balato yakamana disaipolo tupa minu tai laya apia-kola, utupane-mane sipitisa koo tupa peyo watapia-yale. Yakamana disaipolo utupane-mane jasa gulo atoto, yakamato pii namba ando lalai tupa kopeta lalai lolopeyai. \p \v 20-22 Akali tai mindimane balana yanda, yandatepi, awua atoto, balana anda oko tane ando ateya-kola, balana minditaka yola tupa pitaka epene yalane. Balana yanda, yandate tupamane bala moyolo-peya nembo talane tekeko, matili akali tai wetete mindi epola-angi, balato akali tai okone sia minuto, balana yanda yandate-la okonelapo mialu, balana minditaka yola tupa pitaka moto, wandakali waka tupanga tale pua malupeya. Wuane pua teke, Gote tai wetete okomane namba minu tai laya eya-kola, nambato sipitisa tai tupa peyo wata alawane-ko. Goteto yakama moyo ando atolo ipupia nembo talapape. \x * \xo 11:20-22 \xt Kol 2:15\x* \v 23 Nambana yame ata na-piyaini wandakali tupamane namba yanda pingiyaini. Dee, nambana sipisipi tupa mo amunguli napiyane wandakali tupamane nambana sipisipi tupa mo toko laya alaini. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 11:23 \xt Lk 9:50\x* \s1 Sipitisa Koo Mindi Pulu, Peke Leane Oko \r Matiyu 12:43-45 \p \v 24 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, sipitisa koo mindi akali mindinga ateando, akali okone bala kopeta atalane leaipia. Sipitisa koo okonemane akali okone tepa alu poto, oto mo atolane panda mindi ayia puato, wandakali napalene yuu tupana epoko piyane. Ayia pua atoto, oto mo atolane panda mindi ando mia napeando, balato pii mindi loto, anda wamba nambato tepa alu epewa okonena namba lapone peke loto atokale lalane. \p \v 25 Wuane lalu, bala anda okonena peke loto andeya-kola, akali okonemane anda okonena kangalamu tupa aki pua apoto, yati pitane epene ateyanga andalane. \v 26 Andoto, balato sipitisa koo wetete yanasa lamialu, utupane towa anda okonena peke loto, atalaini. Sipitisa koo kitupasa utupane pitaka akali okonenga ateyai-kola, akali okone bala kopeta wetete atalane. Jisasato wuane leaipia. \s1 Epele Wete Olane Tene Oko \p \v 27 Jisasato pii okone lo atea-kola, wandakali kambua epo amunguli peaini utupanena wanda mindimane pii taimane loto, nimba mandu yoto, andu geane wanda okone bala epele ape-pene leaipia. \x * \xo 11:27 \xt Lk 1:28,42-44,46-50\x* \v 28 Wuane lea-kola, Jisasato wanda okonena pii leane okone yano peyoto, enene, namba mandu yane wanda okone bala epelewa peteya tekeko, Gotena pii oko ale wato, balana mana wato minalaini wandakali tupa epele wetete ape-pene leaipia. \s1 Metekolo Piape Mindi Pula Leaini Oko \r Matiyu 12:38-42; Maki 8:12 \p \v 29 Wandakali kambua Jisasa ateanga mandaka wete epeai-kola, balato utupane lamawuato, wandakali yame koo andipa ateyai tupamane namba languato, Goteto nimba moyo ateya-kola, nimbato piape pilini oko andawa loyale, metekolo piape mindi pula lalaini tekeko, nambato metekolo piape mindi andipa napukale. Jia. Wamba Goteto potopesa akali Jona balanga metekolo piape mindi peane okonepene mindiki angu nambato matili pukale. \x * \xo 11:29 \xt Mt 16:4\x* \p \v 30 Wamba Jona balato Gotena pii oko Ninipa tane wandakali tupa lamawua atea-kola, utupane-mane balana pii okone ale wato, Goteto pii mindi nanima langeya lo andeaini-pia. Wuane pua teke, Akalina Iwanane okomane Gotena pii oko wandakali andipa ateyai tupa lamaiya-kola, utupane-mane balana pii okone ale wato, Goteto pii mindi nanima langeya lo andape-pene. \p \v 31-32 Wamba Jona bala Gotena pii oko Ninipa tane wandakali tupa lamawua atea-kola, utupane-mane ale wato, yamapane peke leainipia. Andipa Jona sia minene akali mindi epoto, Gotena pii lamawua ateya tekeko, wandakali andipa ateyai tupamane ale wato, yamapane peke naleyai. Tene okonena, matili Goteto wandakali tale pulu epola-angi, balato Ninipa tane wandakali tupapi, wandakali andipa ateyai tupapi, pitaka malinga ika laya ola-kola, Ninipa tane wandakali tupamane pii kenda-pene minditupa wandakali andipa ateyai tupanga yata olopeyai. Wamba kuwini wanda mindimane Simba yuu oko ando peteane-angi, wandakali-mane kiŋi Solomone bala mana andene akali mindi ateya leainipia. Wuane leai-kola, kuwini wanda okonemane balana pii ale wakale nembo toto, Simba yuu oko tepa alu, asia luu wete mindina pea-kola, kiŋi Solomoneto Gotena pii oko bala lamai-yaepia. Andipa kiŋi Solomone sia minene akali mindi epo ateya tekeko, wandakali andipa ateyai tupamane balana pii oko ale aa na-piyaini. Tene okonena, matili Goteto wandakali tupa pitaka malinga ika laya wato, utupane yapa lo tale pula-angi, kuwini wanda okonemane koo tene minditupa wandakali andipa ateyai tupanga yata olopeya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 11:31-32 \xt Jon 3:5-10; 1Ki 10:1-10\x* \s1 Nimba Undupi Pangosa Atolene, Tika Ando Atape Leane Oko \r Matiyu 5:15; 6:22-23 \p \v 33 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, wandakali mindikipi mindimane lamu mindi kayuto, sisopene mindimane lamu okone ombo wato, too na-piyaini leaipia. Dee, wandakali mindikipi mindimane lamu mindi kayuto, waka mindisa too na-piyaini teke. Jia. Lamu okone tii pula-kola, andaka kolandaka lolai wandakali tupamane kuai lo andeakale nembo toto, wandakali-mane lamu mindi kayuto, tokonga yata alaini. \x * \xo 11:33 \xt Mk 4:21-22; Lk 8:16\x* \p \v 34 Nimbana lee oko nimbana umbaini okona lamu gulo tii piyane. Nimbana lee koo guleando, nimbato minditaka mindi kuai lo anda napulupele. Wuane tekeko, nimbana lee kuai lo wete teando, nimbato minditaka mindi kuai lo wete andolopele. \v 35-36 Lamu mindimane kuai lo wete teya-kola, nimbato kuai lo andelene pua teke, nimbana lee kuai lo wete teando, nimbato minditaka mindi kuai lo wete andolo-peleko. Tii pene Goteto nimba giyane oko nimbato kuai lo anda napeendo, nimba undupi pangosa atene gulo atolene. Tika ando atape. Jisasato wuane leaipia. \s1 Yakamato Mana Koo Utupa Wato Mina Na-piyapape Leane Oko \r Matiyu 23:1-36; Maki 12:38-40; Luku 20:45-47 \p \v 37 Jisasato pii lo koyo pea-kola, Patasai mindimane Jisasa bala tomo nolo bakale ipu leaipia. Ipu lea-kola, Jisasa bala Patasai okonena andaka kolandaka loto, tomo noyale, toko mindina peteaipia. \v 38 Jisasato tomo noyale balana kii wasa-wasa peya napene petea-kola, Patasai okonemane andoto, nembo kambua teaipia. \v 39 Nembo kambua tea-kola, Akali Andane okomane Patasai okone lamawuato, kapo pelesapi, pangosa kalato atene eya-kola, Patasai yame yakamato kenga angu wasa-wasa peyalaini leaipia. Pake miaima lakae lo nembo talaini mana okopi, mana koo minaima lakae lo nembo talaini mana okopi, utupane yakamana ini anda-pangosa eya-kola, yakamato yamapane peke nalene atoto, umbaini kenga angu wasa-wasa peyalaini. \p \v 40 Yakamato wuane piyaini mana okonemane, yakama tane akali kee ene gulo ateyai. Goteto yakamana umbaini kenga angu waa piyu, yakamana yamapane pangosa waa napene, konda yape. Jia. \v 41 Yakama tanena umbaini kenga angu wasa-wasa peya napene, yakamato wandakali jia yo ateyai tupa ondowa moyoto, tomo pelesa tupanga yalane tupa neakale maiyapape. Maulai-kola, yakamana umbaini, yamapane-la, okonelapo lapotaka kalato nayene atolopeyai. \p \v 42 Patasai yame yakamato takaepi, palenapi, okonetaka tupa yomo paiyasanga tale pua yata wato, yomo mindi Gote opa maiyaini tekeko, yakamato Gote wayumane epele aa na-piyaini. Dee, yakamato wandakali yangone tupa towa mana tika-pene tupa wato mina na-piyaini teke. Yakamato mana epene utupane pitaka wato minapiai-yale, yakamana mana okone katu lapia-yale. Wuane tekeko, yakamato mana epene utupane pitaka wato mina na-piyaini okonemane yakama tane koyolo-peyama ya lo nembo talapape. \p \v 43 Patasai yame yakama lotu andaka poto, toko bulupane tupana pituyale epele wete alaini. Dee, yakamato wandakali kambua amunguli piyaini ama tupana ateyai-angi, wandakali waka tupamane yakama andoto, akali andane, nimba ani pelepe lapiai lakae lo nembo talaini. Yakama tane angu nembo talaini okonemane yakama tane koyolo-peyama ya lo nembo talapape. \v 44 Wandakali mali wambane mindi yuu-mane ombo atane eya oko anda napene, yuu epenenga peyama nembo toto, wandakali tupamane mee ambe mali okone ango alu, palaini. Wuane pua teke, mana koo minauwa lakae lo nembo talaini mana oko Patasai yame yakamana ini anda-pangosa too pitane eya-kola, wandakali tupamane yakamana mana koo utupane anda na-piyaini. Yakamana nembo-tene koo yame tupa mo too peyai okonemane, yakama tane koyolo-peyama ya lo nembo talapape. Jisasato wuane leaipia. \p \v 45 Wuane lea-kola, loo tupana mana andene akali mindimane balana pii okone yano peyoto, tisa, Patasai tupamane mana koo miniyai lo nimbato pii lamaele-ko. Nanimatopi mana utupane minalamane okonena, nimbato pii lele okone nanima ando lene guleya leaipia. \v 46 Wuane lea-kola, Jisasato loo tupana mana andene akali tupa lamawuato, yakamato wandakali tupa mana lamawuato, loo kambua wetete wayumane wato minalapape lalaini. Wuane loto, yakamato kenda-pene andane minditupa utupanena paiyanenga yata maiyai-kola, utupane-mane kenda-pene utupane auwa-yale pitete alaini. Wuane tekeko, yakama tane kenda-pene okonepene tupana aŋako wetepi mindi aimakale lo makande na-piyaini. Mana okomane yakama tane koyolo-peyama ya lo nembo talapape. \p \v 47-51 Wamba wete wandakali ungi lo ateaini okone angi, Keneto bala amene Epolo oko peyo ome leaipia. Okone angi tewa, loo tupana mana andene akali yakamana yumbane tupamane potopesa akali kambua peyo ome laka peainipia. Matili potopesa akali Sakataya bala lotu anda okona alata toko yane ongane mandaka atea-kola, loo tupana mana andene akali yakamana yumbane tupamane balapi peyo ome leainipia. Utupane-mane potopesa akali utupane wayu peyo ome leaini ya lo nembo toto, loo tupana mana andene akali andipa ateyai tupa yakamato potopesa akali utupanena mali tupa yati pimai-yaini. Tene okonena, Goteto yakama languato, yakamana yumbane tupamane potopesa akali kambua peyo ome leaini okonena, tene koo tupa wandakali andipa ateyai tupanga peakale nembo teyo leaipia. Tene koo utupane yakamanga peakale nembo toto, nambato potopesa akalipi, aposolo akalipi, utupanena minditupa wandakali andipa ateya utupanenga peakale lokale. Peakale lolowa-kola, wandakali andipa ateyai utupane-mane potopesa akalipi, aposolo akalipi, utupanena minditupanga kenda-pene andane tupa maiki piyu, minditupa peyo ome lolopeyai. Tene okonena, wandakali andipa ateya tupamane potopesa akali peyo ome leyai okona tene okopi, yakamana yumbane-mane potopesa akali wamba peyo ome leaini okona tene okopi, utupane pitakana tene koo oko wandakali andipa ateyai tupa yakamanga epolopeya lo nambato yakama langeyo-ko. Yakama tane koyolo-peyama ya lo nembo talapape. \p \v 52 Loo tupana mana andene akali yame yakama tane mana ini mia napene ato, wandakali waka tupamane mana mia napeakale teke nembo talaini. Wuane nembo toto, yakamato utupanena mana molane asini oko pai lamai-yaiko. Yakama tane koyolo-peyama ya lo nembo talapape. \v 53-54 Wuane lalu, Jisasa bala anda okone tepa alu, kamaka pea-kola, loo tupana mana andene akalipi, Patasaipi, utupane-mane Jisasa towa yataka wete wato, bala kosimi lamakale nembo teainipia. Wuane nembo toto, Jisasa kosimi lolane tene mindi ando moyale, utupane-mane pii kambua balanga tipa peainipia. \c 12 \s1 Waiwa Ando Atalapape Leane Oko \r Matiyu 10:26-27 \p \v 1-3 Wandakali tausene kambua wete amunguli pua ateai-kola, wandakali yangone mindi angowa apiape-pene guleaipia. Angowa apiape-pene gulea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa angu wamba ini bulupane lamawuato, wandakali-mane mana andipa too pua miniyai tupa pitaka matili panakame yolopeya leaipia. Pii andipa too pene eya tupa pitaka matili wandakali-mane ale wato, nembo tolopeyai. Wamba yakamato undupi pangosa pii minditupa leaini tekeko, matili nai tola-angi, wandakali-mane pii utupane panakame ale olopeyai. Wamba yakama lumu anda-pangosa wete okona atoto, pii minditupa akatete-mane leaini tekeko, matili wandakali pitaka-mane pii okone ale yakale nembo toto, wandakali mindimane anda tokonga atoto, pii okone taimane lolopeya. Patasai tupamane mana koo minditupa too pua minu atoto teke, owato yakama akali epene gulo atalaini. Palawa yangalaini pauta yisa okomane betesa mo andayalane pua, akali utupanena mana koo okonemane yakama mo lawa pula-kola, yakamato utupanena mana koo okone wato minulaini. Tika ando atalapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 12:1-3 \xt Lk 8:17\x* \s1 Yakamato Gote Angu Yukuwa Atalapape Leane Oko \r Matiyu 10:28-31 \p \v 4-7 Wuane lalu, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, muni ana lapo-mane wandakali-mane eka pilipimbi yau kambalaini tekeko, Goteto eka aŋako utupanena mindikipi mindi embesa aa napiyane leaipia. Wandakali yakama eka pilipimbi kambua wete sia minuto, lipinga-yale ateyai-kola, Goteto yakamana kawa itini ateya tupa dii lo andalane-ko. Yakama yuku aa na-piyapape. Amene yame, wandakali-mane katulo yakamana umbaini peyo ome lolopeyai tekeko, wuane piyu, utupane-mane katulo mangene waka mindi yakamanga napulu-peyai. Tene okonena, wandakali-mane yakama peyo omolaini nembo toto, yakamato yuku olaini lo nambato yakama langeyo. Yakamato Goteto angu ando yuku ape-pene tene oko nambato yakama langukale. Balato yakamana umbaini oko peyo ome lalu, katulo yakama yuu koo wetete okona awua aindaka lolopeya-ko. Yakamato bala angu yukuwa atalapape lo nambato yakama langeyo. \x * \xo 12:4-7 \xt Lk 12:23-24; Ap 27:34\x* \p \v 8-10 Wandakali mindimane Akalina Iwanane oko laya-geando, Goteto balana koo okone apia-malupeya tekeko, wandakali mindimane Oli Sipitisa oko laya-geando, Goteto balana koo okone apia-mai napulu-peya. Wandakali tupana wenonga atoto, wandakali mindimane namba Jisasana yame ata napeyo leando, matili Gotena enjole tupana wenonga atoto, Akalina Iwanane nambato akali oko bala nambana yame ata napeya lolo-peyawa. Wandakali tupana wenonga atoto, wandakali mindimane namba Jisasa yame ateyo leando, matili enjole tupana wenonga atoto, Akalina Iwanane nambato akali oko bala nambana yame ateya lolo-peyawa. \p \v 11-12 Yakama nambana yame ateyai nembo toto, Juta yame-mane yakama kosimi loyale, yakama andi lo awua poto, utupanena lotu andaka polopeyai. Alumindi tupana utupane-mane yakama andi lo awua poto, gapomane akali andanepi, kiŋipi, utupanena wenonga kosimi lolopeyai. Utupane-mane yakama kosimi lolai-angi, Oli Sipitisa okomane yakama mana languato, wua lalapa lolopeya-ko. Utupane-mane yakama kosimi lolai-angi, nanimato aki loto, utupanena pii okone yano peya-makalepe lo yakamato nembo kambua tolaini. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 12:11-12 \xt Mk 13:11; Lk 21:12-15\x* \s1 Mini Napalene Akali Amango Oko Ando Pii Kokoli Leane Oko \p \v 13 Okone angi, wandakali mindimane Jisasa lamawuato, tisa, nambana amene okomane nalipa ayianena paluni tupa tale puato, minditupa namba geakale, nimbato bala lamai leaipia. \v 14 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, minditaka liyambana tupa tale piya wakale, apito namba jasa gulo ata leape leaipia. \v 15 Wuane lalu, balato wandakali waka tupa lamawuato, wandakali mindimane minditaka kambua yatawa ateando, balana minditaka kambua yolane utupane-mane saka atapowa atene tene oko balanga mai napulu-peyako. Yakamato minditaka kambua miaima lakae lo nembo tolaini leaipia. \x * \xo 12:15 \xt 1Ti 6:9-10\x* \p \v 16 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi utupane lamawuato, wamba akali amango mindina eenga tomo kambua andayo ateane leaipia. \v 17 Tomo kambua andayo atea-kola, balato pii mindi loto, nambana tomo mandu yata olane anda tupa aŋako guleya-kola, nambana tomo tupa anu pukalepe leaipia. \v 18 Nambana tomo yata alawane anda aŋako tupa anguto, anda andane minditupa pukale. \v 19 Anda andane tupa piyu, nambana witipi, minditaka epene tupa pitaka anda utupanena mo yata wakale. Nambana minditaka epene utupane mali kambua katulo sia minu yola-kola, namba tane mee oto atoto, tomo, ipapi, utupane no, mini epene palu atokale leaipia. \p \v 20 Akali amango okone bala kuai-lene atokale nembo teane tekeko, Goteto bala lamawuato, andipa utulu nimba omole-kola, minditaka kambua nimbato mo yomowa atele tupa apina yolopeyape lo nimbato nembo natene, keewa atele leaipia. \v 21 Wuane pua teke, wandakali mindimane Gotena pii oko ale wato, nemboto mina napene, yuu okona eya tupa angu kambua mo yomowa ateando, bala akali kee ene gulo atolopeya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 12:21 \xt Mt 6:19-21\x* \s1 Nembo Kambua Tolaini Leane Oko \r Matiyu 6:25-34 \p \v 22-24 Wuane lalu, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, yakamato eka tupa nembo talapape leaipia. Utupane-mane ee mindi puato, tomo mandu naa na-piyaini. Eka tupana tomo mandu yalaini anda mindi ata napiyane tekeko, Goteto eka utupane tomo neakale maiyane. Wandakali yakamato eka tupa sia minuto, lipinga yale ateyai okonena, Goteto yakamapi tomo nalapale gulupeya teke. Goteto yakamana umbaini oko waa puato, saka ateakale leane. Balato piape pitete-pene okone wamba ini piyu, andipa tomopi, umbaininga tona pulanepi, utupane pitete naene, yakama giyane-ko. Yakama tane kuai lo atamakale nembo toto, tomo nolanepi, umbaininga tona pulanepi, utupane anu pua mia-makale lo nembo kambua tolaini. \p \v 25 Goteto wandakali mindi bala ee ana oko tuma ateakale lea-kola, wandakali mindi bala tane oto mindikipi mindi kimbu pua atokale loto, katulo oto mindikipi mindi mo kimbu napulu-peya. \v 26 Yakama tane oto mindikipi mindi katulo mo kimbu napulu-peyai yando, anu peakale yakamato anu puato, tomopi, tonapi, minditaka tupa mia-makale yape lo nembo kambua teyaipe. \p \v 27-28 Gote lo bilipi leyama nayu na-lalaini wandakali yakamato palawa dini epene yati-pene ateya tupa nembo talapape. Palawa dini tupa andipa angu epene atalane. Anate-lene kapu teya-kola, wandakali-mane palawa utupane yokowa apoto, yangalaini. Utupane angini mindi jia. Palawa dini epene utupane yakama tane yati epene tupa waa na-piyaini. Wuane tekeko, Goteto utupane yati-pene liyakale leya-kola, palawa dini utupanena yati tupamane kiŋi Solomonena tona epene yati-pene pua ateane tupa sia minalane lo nambato yakama langeyo. Goteto palawa dini utupanena yati wayumane pimai-yane pua, balato yakamana yati tupa gulupeya. \p \v 29-31 Gotena pii ale naene aitene wandakali tupa pitaka-mane anu puato, tomo ipapi, utupane mia-makale yape lo nembo kambua talaini tekeko, yakamana ayiane ati kenga ateya okomane tomo ipapi yakama nalapale nembo toto gulupeya-ko. Yakamato tomo ipapi, ani tawe namakalepe lo nembo kambua natene, Goteto yakama ando ateakale nembo talapape. Yakamato wuane nembo tolai-kola, Goteto okonetaka tupa pitaka yakama gulupeya. Jisasato wuane leaipia. \s1 Wandakali Tipia Tupa Moyalapape Leane Oko \r Matiyu 6:19-21 \p \v 32-34 Wuane lalu, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nambana sipisipi yame aŋako tupa, yakamana ayiane ati kenga ateya okomane yakama epelewa moyo ando atokale leane leaipia. Wuane leaneko, yakamato yuu okona minditaka eya tupa yamapane mawua ata napene, yakamana minditaka yolai tupa muni moto, wandakali tipia tupa moyo maiyapape. Yakamato wuane peaindo, ati kenga minditaka epene wete yakamana yolai tupa pausa koya napiyane mindina muni yalane pua yolopeya. Minditaka ati kenga yola tupa wandakali-mane katulo pake mia napulu-peyai. Puyapuya-manepi katulo utupane nanolo-peyako. Yakama tane minditaka jia yolane lo yuku naene, yakamana minditaka epene yolane tupa muni moto, wandakali tipia tupa moyo maiyapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 12:32-34 \xt Lk 18:22\x* \s1 Mandeke Pitawa Atalapape Leane Oko \r Matiyu 24:42-44 \p \v 35-38 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi loto, akali amango mindi yuu tepanda mindisa wanda waitapu mindi andolo peane leaipia. Matili bala peke loto, asia lombanga peya geao-geao lola-angi, balana piape akali tupamane asia lumbamakale lo maliyo atalaini. Utulu tombe yandopi, waa loyale pula-kola yandopi, bala peke loto andola-kola, balana piape akali tupa limu pali napene, lamu kayu yatawa, balana piape pimauwayale mandeke pitawa maliyo ateaini yando, balato akali utupane towa epele olopeya. Epele wato, balato utupanena tomo mandeke puato, nalapa lo maula-kola, piape akali utupane-mane epele wete olopeyai. Wuane pua teke, Akali Andane oko bala epolopeya nembo toto, yakamato mandeke pitawa atalapape. \x * \xo 12:35-38 \xt Mt 25:1-13\x* \p \v 39 Anda anduane mindimane andola-kola, pake nalane akali mindi oko angi epolopeya lo andapia-yale, pake nalane akali okonemane balana anda okone keao leakale lo balato ando konda napipia-yale lo yakamato nembo talapape. \x * \xo 12:39 \xt Mt 24:43-44; 1Tes 5:1-2\x* \v 40 Wuane pua teke, yakamato Akalina Iwanane oko naepolo-peya nembo tolai-angi, bala epolo-peyako. Bala epolopeya nembo toto, yakamato mandeke pitawa atalapape. Jisasato wuane leaipia. \s1 Piape Akali Koo, Epene-la, Okone-lapona Pii Kokoli Leane Oko \r Matiyu 24:45-51 \p \v 41 Jisasato wuane lea-kola, Pitato bala lamawuato, Akali Andane, wandakali pitaka-mane pii kokoli nimbato lele okone ale yakale nembo toto, lelepe. Pee, nanima angu langelepe leaipia. \v 42 Wuane lea-kola, Akali Andane okomane bala lamawuato, akali andane mindi bala yuu tepanda mindinga poyale atoto, balana piape akali mindi lamawuato, nimbato piape akali yangone tupa ando atoto, utupane tomo neakale tale pua maiki pipe lolopeya leaipia. \p \v 43-44 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Piape ando atalane akali okonemane akali andane okona pii lolane oko ale wato, piape okone kuai lo pua ateando, matili akali andane oko bala peke loto, piape okone andolopeya. Andoto, balato balana piape akali okone lamawuato, nimbato nambana minditaka tupa pitaka ando atola lolopeya. Wuane lola-kola, piape akali epene okone bala epele wete olopeya. \x * \xo 12:43-44 \xt Mt 25:21,23\x* \p \v 45-46 Wuane tekeko, piape ando atalane akali okonemane balana akali andane oko ini peke nalolo-peya nembo toto, tomo ipapi, kambua noto, kee aka pua atoto, piape akalipi, piape wandapi, utupane minu peyaka pua ateando, okone angi teke balana akali andane oko epolopeya. Akali andane oko epoto, piape akali koo okone peyo watoto, pii tanga lalaini wandakali tupa towa atolo peakale lolopeya. \p \v 47-48 Wandakali mindimane minditaka kambua wandakali waka mindi yano maiyando, yano maulane akali okomane matili minditaka kambua wete yano peyo gii lolopeya. Goteto minditaka kambua wandakali mindi maiyando, minditaka kambua molane wandakali okonemane minditaka kambua teke yano peyo Gote maipe-pene. Akali andane mindimane piape mindi pipe-pene eya nembo teya-kola, balana piape akali okomane piape oko pulane eya nembo natene, konda yando, akali andane okomane balana piape akali okone kunju-mane mee teke peyolo-peya. Wuane tekeko, akali andane okomane piape akali mindi lamawuato, nimbato piape oko pii lola-kola, piape akali okonemane piape okone pulane eya nembo toto teke konda yando, akali andane okomane piape akali okone kunju-mane ole kambuanga peyolo-peya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 12:47-48 \xt Jem 4:17\x* \s1 Jisasato Wandakali Tupa Mo Toko Lolo Epewane Leane Oko \r Matiyu 10:34-36 \p \v 49 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, yuu oko teakale nembo toto, nambato ita lengane peyo tepa olo epewane leaipia. Ita okonemane ungi lo yuu oko wamba ini tapia lakae lo nembo teyo-kola, ini taa napeya. \v 50 Nambato ipa mindi molowa-kola, ita okone katulo tolopeya nembo teyo tekeko, nambato ipa okone wamba ini mia napene atoto, yamapane kenda wete eyo. \x * \xo 12:50 \xt Mk 10:38-39\x* \v 51 Yuu okona wandakali-mane yanda pua ateyai tupa nambato minu koyo piya oyale epeane lo yakamato nembo teyaipe. Jia. Wandakali yame tupa mo toko laya olo epewane lo nambato yakama langeyo. \p \v 52-53 Andipapi, matilipi, anda mindikina wandakali yau paliyaini tupana minditupa-mane namba lo bilipi lolai-kola, minditupa-mane namba lo bilipi nalolo-peyai. Wandakali utupane yame lapo gulo atoto, namba lo bilipi nalolai wandakali tupamane namba lo bilipi lolai wandakali tupa yanda pimalu-peyai. Iwanane okomane namba lo bilipi lola-kola, ayiane okomane iwanane okone yanda pimalu-peya. Ayiane okomane namba lo bilipi lola-kola, iwanane okomane ayiane okone yanda pimalu-peya. Wuane pua teke, wanane angini-la mindi peya-peya piyu, toko laka pulu-peyapi. Akali mindina wetene okomane akali okonena angini oko towa peya-peya piyu, toko laka pulu-peyapi. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 12:52-53 \xt Mai 7:6\x* \s1 Anu Peakale Yakamato Mangene Goteto Peya Tupa Nembo Nateyaipe Leane Oko \r Matiyu 16:2-3 \p \v 54 Wandakali kambua amunguli pua ateai-kola, Jisasato utupane lamawuato, nai andaka palanesa-tole mole yoto, yuu undupi lele peya-kola, yakamato kingi epolopeya ya leyai-kola, kingi epalane. \v 55 Ati tundupa pua yapiakoko eya-kola, yakamato andipa panyu pulupeya ya leyai-kola, panyu piyane. \v 56 Yuu okona mangene mindi peya-kolapi, atinga mangene mindi peya-kolapi, yakamato mangene utupane andoto, wua pulupeya lalaini. Wuane tekeko, andipa Goteto mangene minditupa pua ateya-kola, anu peakale yakamato mangene utupane andoto, anu pulu-peyape lo nanimato nembo nateyama leyaipe. \s1 Wandakali Waka Tupa Towa Pii Lo Tika Piyapape Leane Oko \r Matiyu 5:25-26 \p \v 57-59 Yano mindi nimbanga yola-kola, nimbato yano okone peya napene konda eendo, yano anduane okomane nimba atu jasa atolanga poto, nimba kosimi lola-kola, jasa okomane nimba andi lolopeya. Andi lola-kola, yanda yene tupamane nimba katapusa anda okona andi lo aindaka lolopeyai. Andi latane atoto, nimbanga yano yolane tupa pitaka peyo koyo piyu, matili nimba katapusa anda oko tepa alu, polopele. Tene okonena, akali andane mindimane nimba kosimi loyale pula-kola, liyamba lapotaka jasa andolo poyale polapi-angi, balato nimba andi lolane. Bala towa wamba ini pii lo tika piyapape. Wandakali mindimane yakama kosimi loyale peando, balato yakama kosimi lo andi lolane nembo toto, yakamato bala towa wamba ini pii lo tika piyaini. Andipa Goteto yakama kosimi loyale peya-ko. Anu peakale yakamato mana tika-pene tupa wato mina napene, konda yaipe. Jisasato wuane leaipia. \c 13 \s1 Yamapane Peke Nalolai Wandakali Tupa Omolo-peyai Leane Oko \p \v 1 Okone angi, wandakali ateaini tupana minditupa-mane pii temane mindi Jisasa lamawuato, wamba Galili disitiki tane wandakali minditupa-mane Gote lo tama puato, sipisipi maputane yango ateaini leainipia. Yango ateai-kola, gapomane akali kawane Pailateto balana ami yanda yene minditupa-mane wandakali utupane peyo ome leakale leaipia. Wuane lea-kola, ami yanda yene utupane-mane wandakali utupane peyo ome lalu, utupanena tundupa oko sipisipi maputane wandakali tupana tundupa towa mina mindiki leai leainipia. \p \v 2 Wandakali ateaini tupamane pii temane okone Jisasa lamai-yaikola, balato utupane tipa puato, yakamato aki nembo teyaipe leaipia. Galili disitiki tane waka tupa pitaka sia minuto, Galili disitiki tane utupane-mane mana koo wete mindi mineaini oko Goteto andoto, kenda-pene andane okone utupanenga epeakale leane nembo teyaipe. \x * \xo 13:2 \xt Jo 9:2\x* \v 3 Jia. Goteto wuane napeane tekeko, yakama pitaka yamapane peke naleaindo, yakamapi wuane pua teke omolo-peyai lo nambato yakama langeyo. \p \v 4 Wamba Silomo okona anda luu kenga wete mindi pili toto, wandakali paiyasanga kitupasa peyo ome leaipia. Wandakali utupane-mane Jutusaleme tane waka tupa pitaka sia minuto, mana koo wete mindi mineaininga andoto, Goteto utupane peyo ome leane lo yakamato nembo teyaipe. \v 5 Jia. Goteto wuane napeane tekeko, yakama pitaka-mane yamapane peke naleaindo, yakamapi wuane pua teke omolo-peyai lo nambato yakama langeyo. Jisasato wuane leaipia. \s1 Ita Dini Lia Napiyane Okona Pii Kokoli Leane Oko \p \v 6 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi loto, akali mindimane balana getepe ee okona poto, ita piki mindi yandeane leaipia. Yandoto, mali dindi lo ita okonena dini liyape lo andolo ipuku pea-kola, ita okonenga dini mindi lia napeaipia. \v 7 Matili mali tepo pea-kola, balato ee ando atalane akali oko lamawuato, akatupi, mali tepo utupanena ita piki okonga dini liyape lo, nambato andolo ipuku pewa-kola, dini mindikipi mindi lia napiyae yako. Anu peakale ita okomane nambana getepe ee oko mo oke yo ateyape. Nimbato ita oko yokowa apia leaipia. \x * \xo 13:7 \xt Lk 3:8-9\x* \p \v 8 Wuane lea-kola, ee ando atalane akali okomane ee anduane okona pii okone yano peyoto, akali andane, ee ana mindiki oko angu ita oko ateakale lo ando kondaa leaipia. Ateakale lo ando kondole-kola, nambato ita okone yuu koyo oma pua, bulumako ii mauwakale. \x * \xo 13:8 \xt 2Pi 3:8-9,15\x* \v 9 Wuane puluwa-kola, matili ita okona dini katulo liyando, ateakale lo ando kondamakale. Dini lia napeando, nimbato ita oko yokowa apola leaipia. \s1 Sambasa Angi Jisasato Wanda Mindi Mo Atu Yane Oko \p \v 10 Sambasa angi Jisasato Juta yamena lotu anda mindina poto, wandakali peteaini tupa pii mana lamawua ateaipia. \v 11 Okone angi, sipitisa koo atene wanda mindi lotu anda okonena peteaipia. Wamba sipitisa koo okonemane wanda okona masiane minu aku pea-kola, bala katulo tika pua atape nayaepia. Siki okone pali-pata petea wete, mali paiyasanga kitupasa peaipia. \v 12 Jisasato wanda okone andoto, ipu lea-kola, wanda okone epeaipia. Epea-kola, Jisasato bala lamawuato, wanda, nambato nimbana siki oko mo atu eyo leaipia. \v 13 Wuane lalu, balana kini wanda okonenga yata ya-kola, wanda okone kapoyale ika lo tika pua atoto, Gote lo tama peaipia. \p \v 14 Sambasa angi Jisasato wanda okone mo atu yane oko andoto, lotu anda ando atalane akali okomane yataka wato, wandakali tupa lamawuato, ole wataka angu piape pua atoto, Sambasa angi mee atape-peneko. Akali mindimane yakamana siki mindi mo atu yakale nembo teaindo, Sambasa angi yakama ipu napene kondalu, piape piyamane oto wataka eya tupana mindi ipulupape leaipia. \x * \xo 13:14 \xt Ek 20:9-10; Lo 5:13-14\x* \p \v 15-16 Wuane lea-kola, Akali Andane okomane balana pii okone yano peyoto, Sambasa angi yakama pitaka-mane yakamana bulumako anda tupana poto, bulumako tupapi, dongi tupapi, utupane ipa neakale tinga loto, yakamato atu na-palainipe leaipia. Wanda oko bala Apatakame yame okona mandiyene tekeko, Sataneto wanda okona masiane minu aku pea-kola, wanda okone bala siki okonemane andi latane gulo petea-kola, mali paiyasanga kitupasa peane-ko. Sambasa angi nambato wanda siki oko mo atu naene, bala siki okonemane andi latane gulo peteakale lo ando kondape-pene lo yakamato nembo teyaipe. Yakama wandakali koo atoto teke, yangone tupa minakasa oyale, owato yakama wandakali epene gulo ateyai leaipia. \x * \xo 13:15-16 \xt Lk 14:5\x* \v 17 Wuane lea-kola, bala towa yanda-pene wandakali tupamane balana pii okone ale wato, yala yaini tekeko, wandakali waka tupamane Jisasana piape epene tupa pitaka nembo toto, epele wete yainipia. \s1 Maseta Waini Okona Pii Kokoli Oko \r Matiyu 13:31-32; Maki 4:30-32 \p \v 18 Wandakali tupamane epele yai-kola, Jisasato pii kokoli mindi wandakali utupane lamawuato, Goteto wandakali ando atalane piape oko anu-pene eyape leaipia. Nambato piape okone aki mindi towa makande puape. \v 19 Gotena piape okone maseta waini ika lo andayalane okone towa makande pene eya. Wamba akali mindimane maseta waini tupa moto, balana eenga papaka leaipia. Papaka lea-kola, waini utupane poka lo anda yoto, andane ita yale gulo ateyai-kola, eka tupa maseta kembone tupana anda piyaini. Wuane pua teke, Goteto wamba ini bulupane wandakali aŋalapo minditupa angu ando atoto, piape pua ateya-kola, matili balana yame tupa andane wete gulalaini. Jisasato wuane leaipia. \s1 Palawa Yangalaini Pauta Okona Pii Kokoli Oko \r Matiyu 13:33 \p \v 20 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli waka mindi loto, Goteto wandakali ando atalane piape oko aki mindi towa mandeke puape leaipia. \v 21 Gotena piape okone palawa yangalaini pauta oko towa makande pene eya. Wamba wanda mindimane palawa yangoyale, palawa kapo tepo disa andane mindina tepa wato, palawa yangalaini pauta aŋalapo mindi palawa okone towa mina mindiki leaipia. Mina mindiki lea-kola, pauta aŋalapo okonemane palawa okone mo andayaepia. \s1 Anda Asia Lomba Aŋako Okona Kolandaka Lalapape Leane Oko \r Matiyu 7:13-14,21-23 \p \v 22 Jisasa bala Jutusaleme poyale ato, tano aŋakopi, andanepi, utupanena wandakali tupa mana lamaiki pima peaipia. \p \v 23-28 Mana lamaiki pea-kola, Juta yamena akali mindimane bala tipa puato, Akali Andane, matili Goteto wandakali tale pulu epola-angi, balato wandakali aŋalapo angu molo-peke lolo-peyape leaipia. Wuane lea-kola, Jisasato utupane lamawuato, matili anda anduane okomane ika loto, balana anda okona asia pili lola-kola, wandakali kambua takita atolopeyai leaipia. Yakamato takita atoto, anda asia lomba peya geao-geao loto, bala lamawuato, Akali Andane, nanima andaka ipumakale. Nimbato asia lumba-kae lolopeyai. Yakamato wuane lolai-kola, anda anduane okomane yakamana pii lolai okone yano peyoto, nambato yakama anda na-peyawaneko. Yakama ani tanepe lolopeya. Wuane lola-kola, yakamato anda anduane oko lamawuato, wamba nimbato nanimana tano tupana atoto, mana langua atee-kola, nanima nimba towa tomo ipapi atu no atalamae piako lolopeyai. Wuane lolai-kola, balato yakamana pii okone yano peyoto, nambato yakama anda na-peyawane. Yakama ani tanepe. Koo piyaini wandakali yakama pitaka namba ateyonga naepene, pulupa lolopeya. Wuane lola-kola, yakama balana anda okonena katulo kolandaka nalolo-peyai. Okone angi, Apatakamepi, Aisakepi, Jekopopi, potopesa akali tupapi, utupane pitaka Gotena yuu epene okona atolai-kola, yakama takita atoto, utupane andolopeyai. Andoto, yakama utupane towa atu ataima lakae lo nembo toto, mini kenda wato, yamataka loto, yakamana ambulini pai lo nolopeyai. Wandakali kambua Gotena yuu epene okona asia lomba aŋako okona kolandaka lamakale lo mandeke pulupeyai tekeko, Goteto jia lola-kola, utupane takita atolopeyai. Kenda-pene okone yakamanga epolane nemboto, Gotena yuu epene okona asia lomba aŋako okonena wamba ini kolandaka loyale taimane mandeke pua atalapape leyo. \x * \xo 13:23-28 \xt Mt 8:11-12; 25:10-12; Sam 6:8\x* \p \v 29-30 Andipa akali minditupa gene yene gulo ateyai-kola, yuu waka tane wandakali tupa gene nayene gulo ateyai tekeko, matili wandakali minditupa yuu waka-waka tupa pitakana atoto, Gotena yuu epene okona epoto, tomo no pitulu-peyai. Okone angi, utupane gene yene atolai-kola, wandakali andipa gene yene gulo ateyai tupana minditupa gene nayene atolopeyai. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 13:29-30 \xt Sam 107:3; Mt 19:30\x* \s1 Jisasato Jutusaleme Tane Wandakali Tupa Ondo Yane Oko \r Matiyu 23:37-39 \p \v 31 Ole okone angi teke, akali Patasai minditupa Jisasa ateanga epoto, akali Etoteto nimba peyo ome loyale peya-ko. Nimba yuu oko tepa alu, yuu waka mindisa puu leainipia. \p \v 32-33 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, yakama poto, langa-langa piyane peango anatope gulene akali okone lamawuato, wua lalapape: Wamba potopisa akali tupa yuu waka tupana ataka peai-kola, wandakali-mane utupane peyo ome laka napeainipia. Jia. Jutusaleme tano okona ataka peai-kola, wandakali-mane utupane peyo ome laka peainipia. Tene okonena, namba Jutusaleme atolowa-kola, utupane-mane namba peleakale nembo toto, andipapi, anatipi, namba Jutusaleme epoyale epeyo. Sipitisa koo tupa peyo wataka, wandakali siki pelene tupa mo atu yaka pima pulu, ole teponena namba Jutusaleme ipapowa epoto, nambana piape oko pikoyo pukale lala lo yakamato Etote lamai-yapape leaipia. \p \v 34 Wuane lalu, Jisasato pii waka mindi loto, akatupi, Goteto pii akali minditupa Jutusaleme yuu okona epeakale lea-kola, Jutusaleme tane wandakali yakamato akali utupane ana-mane peya, potopesa akali tupa peyo ome laa, peaini leaipia. Eka angini-mane balana andopane tupa papakane pangosa yapu lo ombo alane pua, nambato ole kambuanga Jutusaleme tane wandakali yakama mo amunguli puato, ando atokale nembo tewa tekeko, yakamato jia leai. \p \v 35 Tene okonena, andipa ato tewa yakama tane yakamana anda oko ando atalapale loto, nambato yakama tepa alu pokale. Polowa-kola, yakamato namba anda napene atolopeyai lo nambato yakama langeyo. Matili yakamato pii mindi loto, Goteto akali epeya oko moyo ateakale lolai-angi, yakamato namba dee lapone andolopeyai. Jisasato wuane leaipia. \c 14 \s1 Jisasato Akali Mindina Umbaini Mo Atu Yane Oko \p \v 1 Sambasa angi Jisasa bala Patasai akali kawane mindina andaka tomo nolo pea-kola, Patasai minditupa anda okonena atoto, Jisasato aki peyape lo andatawa peteaini-pia. \v 2 Ole okone angi, akali umbaini andayo koyene mindi Jisasa peteane mandaka ongane peteaipia. \v 3 Petea-kola, Jisasato loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, utupane tipa puato, Gotena loo okomane aki leyape. Sambasa angi mindimane wandakali siki pelene mindi mo atu yando, okone katupe, jiape leaipia. \x * \xo 14:3 \xt Lk 6:9\x* \p \v 4 Wuane lea-kola, utupane-mane balana pii okone yano peyoto, pii mindi lapeke naleainipia. Lapeke naleai-kola, Jisasato akali okone mo atu yalu, nimba puu leaipia. \v 5 Akali okone mo atu yalu, Jisasato Patasai tupa tipa puato, Sambasa angi yakamana iwanane yandopi, yia bulamakao yandopi, mindi ipa yuli tomba-yene mindina ayia peyola-kola, yakamato bala omeakale lo ando kondolo-peyaipe. Pee, yakamato bala wamba ini molo-peyaipe leaipia. \x * \xo 14:5 \xt Mt 12:11; Lk 13:15-16\x* \v 6 Wuane lea-kola, akali utupane-mane Sambasa angi yakama tane piape minditupa piyaini nembo toto, pii mindikipi mindi katulo yano peya napeainipia. \s1 Yakama Gene Yene Atamakale Nembo Tolaini Leane Oko \p \v 7 Patasai akali kawane mindina andaka nolo epeaini wandakali tupamane akali andane gene yene pitiyaini toko epene tupana pitima lakae lo nembo teainga andoto, Jisasato pii mindi utupane lamai-yaepia. \p \v 8-11 Balato pii okone utupane lamawuato, wandakali mindimane bala tanena gene oko laiyu leando, Goteto bala napinga yale ateakale laya olopeya leaipia. Akali mindi bala gene nayene gulo ateando, Goteto bala lipinga yale ateakale laya olopeya. Akali mindimane tomo andane mindi yangoto, nimba tomo nolo ipu lola-angi, nimba poto, akali andane pitiyaini toko okona peteendo, akali andane gene yene nimba sia minene mindi tomo nolo epolopeya. Epola-kola, akali tomo yangolane anduane okomane nimba languato, nimba petele toko okonena akali oko peteakale mai lola-kola, nimba yala andane mindi wato, masianenga wete poto, pitulu-pele. Akali mindimane nimba tomo namakale ipupe lola-angi, nimbana gene andane yakale nayuto, akali andane pitiyaini toko mindina piti napene, toko masianenga yolane mindina pitipe. Pitule-kola, akali nimba ipu lola okomane nimba languato, amene, nimba toko mandaka onga piti lola-kola, nimba towa tomo no pitulaini wandakali tupa pitakana wenonga nimbana gene andane yolopeya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 14:8-11 \xt Man 25:6-7; Mt 23:12; Lk 18:14\x* \s1 Wandakali Tipia Tupa Tomo Namakale Ipulupa Lalapape Leane Oko \p \v 12 Wuane lalu, Jisasato akali bala tomo namakale ipu leane oko lamawuato, wua leaipia: Nimbato tomo mindi yangole-angi, nimbana yamepi, amenepi, tee akalipi, nimba towa epelewa atalaini akali amangopi, utupane tomo namakale ipulupa leendo, matili utupane-mane tomo yango paini nimba gulaini tupa nimbana yole gulo yolopeya. \p \v 13-14 Nimbato tomo andane mindi yangoto, wandakali koo tipiapi, kee koopi, lee koopi, utupane tomo namakale ipulupa leendo, utupane-mane nimbana tomo yango maulene tupa katulo paini yango gii napulu-peyai. Gii napulai-kola, matili Goteto wandakali epene tika-pene tupa malinga ika laya ola-angi, nimbana tomo yango maulene tupa paini yano peyoto, nimba mo epele aya olopeya-ko. Nimbato tomo andane mindi yangole-angi, wandakali koo tipiapi, kee koopi, lee koopi, utupane lamawuato, tomo namakale ipulupa lape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 14:13-14 \xt Jo 5:29\x* \s1 Tomo Andane Yangeane Okona Pii Kokoli Oko \r Matiyu 22:1-10 \p \v 15 Tomo no peteaini akali utupanena mindimane pii Jisasato leane okone ale wato, bala andayo, Gotena yuu epene okona atoto, tomo no atolai wandakali tupa mini epene palu atolopeyai leaipia. \x * \xo 14:15 \xt Lk 13:29-30\x* \v 16 Wuane lea-kola, Jisasato pii kokoli mindi loto, alumindi akali mindimane tomo andane mindi yangokale leane leaipia. Wamba ini akali okonemane tomo nolane wandakali kambua minditupa lamawuato, matili nambato yakama ee lolowa-angi, yakamato tomo nolo ipulupape leaipia. \v 17 Matili tomo nolane oto okone epea-angi, balato balana piape akali mindi lamawuato, nimba poto, wandakali utupane lamawuato, tomo tupa pitaka yango mandeke pitane eya-ko. Yakamato nolo ipulupa lape leaipia. \p \v 18 Tomo yangeane akali okomane leane pua, balana piape akali okonemane poto, wandakali utupane-mane tomo nolo ipulupa lo lamaiki peaipia. Lamaiki pea-kola, akali mindimane piape akali okone lamawuato, nambato yuu mindi kambauwane oko andolo pupe-pene guleya leaipia. Nambato katulo nimbana tomo nolo na-epeyoko. Yataka olene lala lape leaipia. \v 19 Akali lapone okomane piape akali okone lamawuato, nambato yia bulumako paiyasa kambauwane tupamane nambana piape mindi pingeakale mandeke pulu pokale leaipia. Nambato nimbana tomo nolo na-epeyoko. Yataka olene lala lape leaipia. \v 20 Akali tepone okomane piape akali okone lamawuato, nambato wanda mindi kee lauwa-ko. Nambato katulo nimbana tomo nolo naepeyo leaipia. \x * \xo 14:20 \xt 1Ko 7:29-34\x* \p \v 21-24 Akali utupane pitaka-mane wuane leai-kola, piape akali okone peke loto, wandakali utupane pitaka-mane tomo nolo na-ipumakale lalai loto, balana akali andane oko lamai-yaepia. Lamaiya-kola, anda anduane okomane yataka wato, balana piape akali okone lamawuato, wandakali wamba ipulupape lewa utupane matilipi nambana tomo oko nanolo-peyai lo nambato nimba langeyo leaipia. Nimba taimane poto, tano okona asini aŋakopi, andanepi, utupanena poto, wandakali tipiapi, lee koopi, kee koopi, utupane lamo atu namba andaka ipupe leaipia. Akali Andane okomane wuane lea-kola, piape akali okonemane wandakali utupane lamolo peaipia. Lamo atu epoto, balato anda anduane okone lamawuato, Akali Andane, nimbato lale pua teke piyo-kola, nimbana anda okona tomo no pitulane panda minditupa mee anana eya leaipia. Piape akali okonemane wuane lea-kola, akali andane okomane bala lamawuato, nambana anda oko tumbi leakalenga, nimbato tano oko tepa alu, asini andane tupapi, ee asini aŋako tupapi, utupanena poto, wandakali minditupa ayia puato, lamo atu ipupe leaipia. \s1 Matili Anu Pulu-peyape Lo Nembo Tape-pene Leane Oko \r Matiyu 10:37-38 \p \v 25-26 Jisasa bala asia pea-kola, wandakali yame kambua bala pea okona watama epeainipia. Watama epeai-kola, Jisasato anda-peke loto, utupane lamawuato, wandakali mindimane nambana disaipolo atokale nembo teando, matili anu pulu-peyape lo wamba ini wayumane nembo tape-pene leaipia. Bala nambana disaipolo atola mambele, balana angini ayianepi, wetene andopanepi, amene imalinipi, utupane-mane bala towa pii yanda pulai-kola, balato namba awua tepa yando, bala katulo nambana disaipolo ata napulu-peya. Dee, bala nambana disaipolo atola mambele, akali mindimane bala peyo ome loyale pula-kola, bala oma napukale nembo toto, namba awua tepa yando, bala katulo nambana disaipolo ata napulu-peya. \x * \xo 14:25-26 \xt Lk 9:23-26\x* \v 27 Wuane pua teke, wandakali mindimane nambana yame atola mambele, kenda-pene minditupa balanga epoto, balana ita malamanda gulo yola-kola, balato kenda-pene utupane awua, namba watama na-epeando, bala katulo nambana disaipolo ata napulu-peya. \p \v 28-30 Yakamana mindimane anda andane mindi pukale nembo teando, balato anda okone pikoyo pulane muni oko katulo eyope lo wayumane ini nembo natene, piape okone ika lo pulu-peyape. Jia. Balato wuane napulu-peya. Anda okone pikoyo pulane muni nayando, balato anda kumu ini minalu, anda okone pua apialu, kondolo-peya. Wuane peando, wandakali waka tupamane akali okone ando lamba loto, akali okonemane anda oko puyale pipia tekeko, katulo pikoyo napeya okonde lolopeyai. Wandakali-mane wuane lolaini nembo toto, nimbato anda mindi pukale nembo teendo, anda okone pikoyo pulane muni oko katulo eya lo wamba ini andoto, piape okone pipe-pene. \p \v 31-32 Dee, ami yanda yene (20,000) tausene paiyasa lapo yatawa atalane kiŋi mindimane kiŋi waka mindi yanda pimauwakale loto, asininga epo atola-kola, kiŋi mindoko-mane ami yanda yene (10,000) tausene paiyasa mindiki angu yatawa ateando, balato wamba wua lo nembo tape-pene: Nambana ami yanda yene (10,000) tausene paiyasa mindiki okomane ami yanda yene (20,000) tausene paiyasa lapo yatawa atalane kiŋi oko katulo sia minulu-peyope, sia mina napulu-peyope nembo tape-pene. Balato katulo sia mina napulu-peyo nembo teando, kiŋi mindoko-mane mandaka gulo naepola-kola teke, ami yanda yene (10,000) tausene paiyasa mindiki yatawa atalane kiŋi okomane yanda kondapa loto, akali minditupa kiŋi mindoko towa pii ini lo tika pulu peakale lape-pene. Akali utupane-mane kiŋi mindoko lamawuato, nanimato aki taka mindi guluma-kola, nimbato nanima towa yanda pi-gii napene kondolape lolopeyai. \v 33 Wuane pua teke, yakamato yakamana minditaka tupa pitaka masia mai napeaindo, yakama katulo nambana disaipolo ata napulu-peyai. Jisasato wuane leaipia. \s1 Sole Koo Okona Pii Kokoli Oko \r Matiyu 5:13; Maki 9:50 \p \v 34 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, sole-mane tomo mo tende piya alane tekeko, sole minditupa tende napene guleando, anu pua, nanimato sole okone dee lapone mo tende piya olo-peyamape. \v 35 Sole koo okonepene tupa yuu kangalamu towa mina mindiki loto, eenga gae lemando, eenga tomo kuai lo ika nalolo-peya. Wuane nembo toto, wandakali-mane sole koo okonepene tupa mee apialaini. Wandakali ale asia yene tupamane pii okone ale wato, nembo talalape. Jisasato wuane leaipia. \c 15 \s1 Sipisipi Mindiki Alu Peane Okona Pii Kokoli Oko \r Matiyu 18:12-14 \p \v 1 Alu mindi koo piyaini wandakali tupapi, takisa muni mialaini akali tupapi, utupane pitaka-mane Jisasato aki leyape lo ale oyale, bala ateanga epeainipia. \v 2 Epeai-kola, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, utupane-mane mulu-mulu loto, koo piyaini wandakali tupa epeyai-kola, Jisasato utupane lamawuato, yakama wayu epeyai loto, utupane towa tomo no pitiyane leainipia. \x * \xo 15:2 \xt Lk 5:30\x* \p \v 3-4 Wuane leai-kola, Jisasato pii kokoli mindi akali utupane lamawuato, yakamana mindimane sipisipi (100) wane andete yatawa atola-kola, utupanena mindiki angu alu peando, balato anu pulu-peyape leaipia. Balato sipisipi (99) paiyasa pilisanga pilisa tupa yuu mindinga tani no ateakale lalu, sipisipi mindiki alu pulane okone ayia pulupeya. \x * \xo 15:3-4 \xt Ese 34:11,16; Lk 19:9-10\x* \v 5-6 Matili balato sipisipi okone ando moto, mini epene paliyu, sipisipi okone balana paiyanga aiyu, andaka peke lolopeya. Peke loto, balana yamepi, yuu okonena atalaini wandakali tupapi, utupane pitaka epo amunguli piyapa lolopeya. Epo amunguli pulai-kola, akali okonemane wandakali utupane lamawuato, nambana sipisipi alu pipia oko ayia pua ando moto, awua epeyo-ko. Nanima pitaka-mane epele ama lolopeya. \p \v 7 Wuane pua teke, wandakali (99) paiyasa pilisanga pilisa epene tika-pene atalaini utupane mini peke nalape-pene gulo ateyai lo andoto, enjole ati kenga atalaini tupamane epele alaini tekeko, koo piyane wandakali mindi bala yamapane peke leya-kola, enjole ati kenga atalaini tupamane epele andane wetete alaini lo, nambato yakama langeyo. Jisasato wuane leaipia. \s1 Muni Alu Peane Okona Pii Kokoli Oko \p \v 8 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli waka mindi loto, wanda mindimane muni silipa-mane waa-pene paiyasa yatawa pitula-kola, muni utupanena mindiki alu peando, wanda okonemane anu pulu-peyape leaipia. Balato lamu mindi kayuto, anda-pangosa kangalamu tupa aki puato, muni okone ayia pua andoto, molopeya. \v 9 Ando moto, balana yamepi, yuu okonena atalaini wandakali tupapi, utupane pitaka epo amunguli piyapa lolopeya. Epo amunguli pulai-kola, wanda okonemane wandakali utupane lamawuato, nambana muni alu pipia oko ayia pua andoto, mialo-ko. Nanima pitaka-mane epele ama lolopeya. \v 10 Wuane pua teke, koo piyane wandakali mindimane yamapane peke leya-kola, enjole ati kenga atalaini tupamane epele alaini lo nambato yakama langeyo leaipia. \s1 Iwana Patane Alu Peane Okona Pii Kokoli Oko \p \v 11 Wuane lalu, Jisasato loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, utupane towa pii kokoli mindi loto, akali mindimane iwana lapo mandeane leaipia. \v 12 Matili iwana lapone okomane bala ayiane lamawuato, ayiane, nimbato paluni matili tale puato, namba gukale nembo tele tupa andipa namba tale pua gii leaipia. Wuane lea-kola, ayiane okomane minditaka balana yane tupa iwanane okonelapo tale pua mayaepia. \p \v 13 Tale pua maya-kola, iwana lapone oko bala ole mindilapo angu yuu okonena atalu, balana minditaka utupane pitaka muni mialu, yuu tepanda mindisa poto ateaipia. Yuu okonena atoto, balato mana koo kambua minaka puato, balana muni tupa pitaka apia koyo peaipia. \v 14 Balana muni koyo pea-kola, yuu bala ateane okonena ulia nono andane mindi yaepia. Ulia nono ya-kola, ulia tomo nolanepi, tona umbaininga pulanepi, utupane balanga jia yaepia. \p \v 15 Jia ya oko andoto, balato yuu okonena tane akali mindina piape pimalu peaipia. Pea-kola, piape anduane okomane iwana okone lamawuato, nimbato nambana yia tupa yuu maliwa mindina tomo mawua yatawa atolo puu leaipia. \v 16 Wuane lea-kola, iwana okonemane tupasia imbuni tupa yia tupa neakale mawua ateaipia. Yia tupamane tupasia imbuni tupa no ateai-kola, iwana okonemane ulia nono wato, tupasia imbuni utupanena minditupa nokale nembo teane tekeko, wandakali mindimane tupasia imbuni mindi bala neakale mai napeainipia. \p \v 17 Mai napeai-kola, balato tika pua nembo toto, namba ayianena piape akali tupa pitaka-mane ulia kambua yatawa no ateyai-kola, namba yuu okona atoto, nono-mane omeyo leaipia. \v 18 Andipa nambato ika lalu, namba ayiane ateyanga peke loto, bala lamawuato, ayiane, nimbangapi, Gotengapi, nambato mana koo minditupa minauwa lokale. \x * \xo 15:18 \xt Sam 51:4\x* \v 19 Nambato wuane pewa okonena, andipa namba nimbana iwanane nalola. Namba nimbana piape akali atokale lo nimbato ando kondaa lokale leaipia. \p \v 20 Wuane lalu, iwana okone ika loto, bala ayiane ateanga poyale peane tekeko, bala asininga wene amonga-yale epea-kola, balana ayiane okomane balana iwanane oko epeanga andeaipia. Andoto, ayiane okonemane ondo wete wato, taimane poto, iwanane okone bulu ope loto, nunu leaipia. \v 21 Wuane pea-kola, iwana okonemane balana ayiane oko lamawuato, ayiane, nimbangapi, Gotengapi, nambato mana koo minditupa minauwa-ko. Nimbato namba nimbana iwanane nalola leaipia. \p \v 22-24 Balato wuane leane tekeko, ayiane okonemane balana piape akali tupa lamawuato, wamba nambana iwanane oko omala taka alu peane tekeko, andipa bala saka atolo-peke leya-kola, nanimato bala andeyama. Tene okonena, yakama taimane poto, tona luu epene wete mindi yolopeya oko mo awua epoto, balanga pimaiyu, balana kiinga liŋi mindi pete lamaiyu, balana keenga sukee piya maiyu, piyapa. Bala peke leya okonena, nanimato epele wato, tomo no piti-makalenga, akali mindilapo-mane poto, yia bulumako andopane andane-yale mindi atapia oko atu epoto, peyo yangalapa leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane tomo yango no, epelewa peteaini-pia. \x * \xo 15:22-24 \xt Ep 2:1,5-7\x* \p \v 25 Utupane-mane epelewa peteai-kola, akali okonena iwanane bulupane oko bala eenga atalu, anda okona mandaka epoto ale ya-kola, wandakali kambua-mane musiki peyo, danisa lo ateai oko ale yaepia. \v 26 Ale wato, balato piape akali mindi ipu loto, wandakali utupane-mane aki pua ateyaipe lo tipa peaipia. \v 27 Tipa pea-kola, piape akali okonemane bala lamawuato, nimbana amene piako sikipi mindi mia napene, peke lala-kola, nimba ayiane-mane epele wato, yia bulumako andopane andane-yale mindi atapia oko peyo yawala leaipia. \v 28 Wuane lea-kola, iwana bulupane okomane yataka andane wetete wato, anda okonena kolandaka na-lokale nembo toto, bala kamaka ateaipia. Kamaka atea-kola, balana ayiane okomane kamaka poto, bala mo epele oyale, iwana nimba andaka ipu leaipia. \p \v 29 Wuane lea-kola, iwana bulupane okomane lapeke loto, mali ana kambua namba nimbana piape akali gulo atoto, ole mindikipi mindi nambato nimbana pii tanga nalewa leaipa. Nambato nimbana pii tanga nalewa tekeko, namba towa epelewa atalamane akali tupa towa epelewa tomo no pitiyapa lo, nimbato meme andopane mindi namba gii napee. \v 30 Wuane tekeko, nimbana iwanane lapone okomane nimbana minditaka tupa pitaka pasindia wanda tupanga koyo piyu, peke lala-kola, nimbato bulumako andopane andane-yale mindi atapia oko peyo yawa-maili ya okonde leaipia. \p \v 31 Wuane lea-kola, ayiane okomane bala lamawuato, iwana, nimba namba towa ole dindi lo atu ataipa leaipia. Nambana minditaka eya tupa pitaka nimbana angu eya-ko. \v 32 Nimbana amene oko bala omala taka alu peane tekeko, andipa bala saka atolo-peke leya-kola, nanimato bala andeyama. Wuaneko, nanima epelewa, tomo no pitipe-pene leane lo Jisasato pii kokoli okone leaipia. \c 16 \s1 Minditaka Yatawa Ando Atolane Okona Pii Kokoli Oko \p \v 1 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi balana disaipolo tupa lamawuato, wamba akali pusapai mindimane amango mindina minditaka yane tupa yatawa ando ateane leaipia. Yatawa ando atea-kola, akali minditupa epoto, amango oko lamawuato, nimbana piape akali okomane nimbana minditaka yatawa ando atapia tupa mo ole pima epoko peya leainipia. \p \v 2 Wuane leai-kola, amango okomane balana pusapai oko epeakale loto, nimbato nambana minditaka tupa mo ole pima epoko pua atele leyai-kola, nambato ale eyo okonde leaipia. Nimbato wuane pipini okonena, nimbato nambana minditaka tupa yatawa ando ata gii napula-ko. Andipa nimba poto, nambana minditaka nimbato yatawa ando atapi tupa dii loto, oko tuma eya lo, pepa mindina peyo yatape leaipia. \p \v 3 Wuane lea-kola, minditaka ando atalane akali pusapai okomane wua lo nembo teaipia: Nambato balana minditaka tupa yatawa ando ata napula loto, nambana akali amango okomane namba peyo wateya. Nambato sapolo awuato, piape mindi katulo napulu-peyo yako. Andipa nambato anu pukale yape. Nambato mindi akalinga tomopi, munipi, minditaka mee giyapa lo tee lewando, yala pulupeya yako. \v 4 Matili amango okomane namba languato, piape kondalu puu lola-angi, wandakali minditupa-mane namba yakamana andaka ipu leakalenga, andipa nambato utupane moyo, mangene mindi pukale nembo teaipia. \p \v 5 Wuane nembo toto, balato amango okona yano atene akali tupa pitaka mindiki-mindiki lo epeakale leaipia. Akali mindi ini epea-kola, balato akali okone tipa puato, nambana amango okona yano aki-tupi nimbanga eyape leaipia. \v 6 Wuane lea-kola, akali okonemane loto, wele piti-pata jatamu pene (100) wane andete yano nambanga eya leaipia. Wuane lea-kola, minditaka yatawa ando atalane akali okomane yano meane akali oko lamawuato, andipa nimbana yano pepa oko wamba ini moto, toko mindina pituto, wele piti-pata jatamu (50) paiyasa yau angu nambanga yano eya lo yano pepa okona peyo yata aa leaipia. \p \v 7 Yano atene akali lapone oko epea-kola, minditaka ando atalane akali pusapai okomane bala tipa puato, nambana amango okona nimbanga yano aki-tupi eyape leaipia. Wuane lea-kola, akali okonemane tomo witi beke (100) wane andete nambanga yano eya leaipia. Wuane lea-kola, minditaka yatawa ando atalane akali okomane yano meane akali oko lamawuato, andipa nimbana yano pepa oko moto, tomo witi beke (80) paiyasa kitupasa angu nambanga yano eya lo yano pepa okona peyo yata aa leaipia. \v 8 Wuane pua teke, aitene wandakali tupamane wai-ene gulo atoto, Gotena mana epene tii-pene wato minalaini wandakali tupa sia minuto, aitene wandakali yangone tupa langa-langa pimai-yaini. Minditaka ando atalane akali pusapai okomane wai ene gulo, wuane peane oko andoto, amango okomane akali okonena gene oko laiyu loto, nimbato mangene mindi pele okonena, nimba akali wai-ene wetete atele oko andeyo leaipia. \p \v 9-13 Wandakali mindimane minditaka aŋako yola tupa kuai lo ando yatawa ateando, balato minditaka andane yola tupa kuai lo ando yatawa atolopeya teke. Wandakali mindimane minditaka aŋako yola tupa kuai lo ando yatawa ata napeando, balato minditaka andane yola tupa kuai lo ando yatawa ata napulu-peya teke. Yakamato wandakali waka mindina minditaka mindi kuai lo ando yatawa ata napeaindo, apito yakama tanena minditaka yolai tupa ando yatawa atalapa lo yakama gulupeyape. Yakamato yuu okona tawe muni koo tupa kuai lo ando yatawa ata napeaindo, apito minditaka angini oko yakamato ando yatawa atalapale lo gulupeyape. Wandakali mindimane akali andane lapona piape peando, balato akali andane mindi epelewa yamapane yalu, akali andane mindoko towa embo wato, masia malu-peyako. Akali mindimane akali andane lapona piape akali katulo ata napipe-pene. Yakamato mini lapo palu atoto, Gote muni-la, okonelapo lapotaka yamapane yoto, piape peaindo, mana okone katu nalolo-peya. Matili yakama omolai-angi, muni ando yatawa atalaini piape okone koyo pulupeya. Okone angi, ati kenga atalane Gote okomane nimba balana yuu epene okona ipu leakale nembo teaindo, andipa yakamato wandakali yangone tupa epele yakale loto, yuu okona tawe muni tupa tale pua mawua atalapape lo nambato yakama langeyo. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 16:9-13 \xt Lk 19:17-26; Mt 6:24\x* \s1 Yakamato Mana Koo Tupa Wato Minalaini Leane Oko \p \v 14 Jisasato wuane lea-kola, Patasai tupamane ale yainipia. Muni angu wayumane epelewa yamapa yoto, utupane-mane Jisasa ando lamba leainipia. \v 15 Lamba leai-kola, balato utupane lamawuato, wandakali tupamane yakama akali epene ateyai nembo teakale loto, yakamato mana minditupa wato minalaini leaipia. Wandakali tupamane yakamana mana utupane epene wete nembo talaini tekeko, Goteto andeya-kola, yakamana ini anda-pangosa mana koo wete tupa tumbi latane ateya lo andalane. \x * \xo 16:15 \xt Mt 23:27-28; Lk 18:9-14\x* \p \v 16 Wamba potopesa akali tupa pitakapi, Mosesapi, utupane-mane pii minditupa pepa peleai-kola, akali minditupa-mane pii utupane wandakali tupa lamawua atama ipulu, ipa peya-maiyane akali Jone oko bala epeane gii okona giau leainipia. Jone epoto, Goteto pitaka taka ando atalane lo pii lamawua ateane okone angi tewa atoto, wandakali pitaka-mane balana pii okone ale wato, Goteto utupane ando ateakale lo taimane atete pima ipulu, oto andipa ateyama okona giau leyai. \x * \xo 16:16 \xt Mt 11:12-13\x* \v 17 Yuu ati-la lapotaka katulo koyo pulupeya tekeko, Gotena loo utupanena mindikipi mindi koyo napulu-peya. \x * \xo 16:17 \xt Mt 5:18\x* \s1 Wetene Peyo Wata Alaini Mana Oko \r Matiyu 5:31-32; 19:9; Maki 10:11-12 \p \v 18 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, akali mindimane balana wetene wambane oko peyo watoto, wanda waka mindi kee leando, balato wanda lapone kee lolane oko towa pamuku pula-kola pulupeya. Wanda peyo watene mindi pitula-kola, akali waka mindimane bala kee leando, balato wanda okone towa pamuku pula-kola pulupeya. Jisasato wuane leaipia. \s1 Akali Amango Okola, Lasatosa-la, Okone-lapona Pii Temane Oko \p \v 19 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, wamba akali amango mindi ateane leaipia. Akali okone bala ole dindi lo tona epene muni andane-mane kambene tupa pua atoto, tomo epene tupa naka pua ateaipia. \v 20-21 Tomo popolo-pene minditupa balana toko pangosa tepa aka pea-kola, akali tipia Lasatosa lene mindimane utupane nokale nembo toto, akali amango okona anda asia lomba okona mandaka pitiki peaipia. Pitiki pea-kola, peango tupamane balana tete tupa tande piki peainipia. \p \v 22 Matili akali tipia okone omea-kola, enjole tupamane bala auwa ati kenga poto, Apatakame towa atu ateakale leainipia. Amango oko balapi omea-kola, wandakali tupamane bala mali peainipia. \v 23 Mali peai-kola, bala yuu koo wetete okona poto, tandaka andane wetete no atoto, andaiyu lea-kola, Lasatosa bala Apatakame towa atu ati kenga ateapinga andeaipia. \v 24 Andoto, amango okomane pii taimane loto, ayiane Apatakame, namba ita too atene yuu koo okona atoto, tandaka andane neyo-ko. Nimbato namba ondo wato, Lasatosa balana kii ondenenga ipa tanda puato, nambana ekene angu mo tambo lolo epeakale lamai leaipia. \p \v 25 Akali amango okonemane wuane leane tekeko, Apatakameto amango okona pii leane okone yano peyoto, iwana, wamba nimba yuu okona atee-angi, nimbato minditaka epene tupa pitaka yatawa atee leaipia. Nimbato utupane pitaka yatawa atee tekeko, Lasatosa bala koo tipia wetete atea oko nembo tolo-peke laa. Andipa Lasatosa bala ati kenga yuu okona ateya-kola, Goteto balana mini epene pale laya eya tekeko, nimba tandaka andane wetete no atele-ko. \v 26 Wandakali minditupa onga atoto, yakama moyolo epolaini nembo toto, Goteto kana andane mindi nanima-la, yakama-la, tombenenga yakale leane oko eya-kola, nanimato katulo yakama moyolo naepolo-peyama. Dee, yakama katulo nanima ateyama okona naepolo-peyai teke. Apatakameto wuane leaipia. \p \v 27-28 Wuane lea-kola, amango okomane bala lamawuato, ayiane Apatakame, pii nimbato lele okone enene yando, nambana amene yau atapia tupa matili yuu koo namba tandaka no ateyo okona na-epeakalenga, Lasatosa bala wisanisa mindi atoto, nimbana pii oko namba amene utupane lamai-yakalenga, nimbato bala namba ayiane andaka peakale lolape leaipia. \p \v 29 Wuane lea-kola, Apatakameto amango oko lamawuato, wamba potopesa akali tupapi, Mosesapi, utupane-mane Gotena pii leainipia. Nimbana amene tupamane akali utupanena pii ale wato, mini peke lape-pene leaipia. \v 30 Apatakameto wuane leane tekeko, amango okonemane bala lamawuato, jia, nambana amene tupamane akali utupanena pii leaini tupa ale wato mini peke nalene, mee ateaini ateyai. Wuane tekeko, akali omene mindi malinga ika lalu, utupane atolainga poto, pii lamai-yando, utupane-mane balana pii oko ale wato, mini peke lolopeyai leaipia. \p \v 31 Wuane lea-kola, Apatakameto bala lamawuato, Mosesapi, potopesa akali tupapi, utupane-mane pii leai-kola, nimbana amene tupamane akali utupanena pii ale wato teke, bilipi naleai-ko. Akali omene mindi malinga ika loto, Gotena pii oko akali utupane lamaindo, utupane-mane balana pii oko bilipi nalolo-peyai teke. Jisasato wuane leaipia. \c 17 \s1 Koo Peakale Lo Mo Piya Alaini Mana Oko \r Matiyu 18:6-7,21-22; Maki 9:42 \p \v 1 Wuane lalu, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, wandakali yangone tupamane mana koo tupa peakale lo mo piya alaini wandakali utupane-mane yole koo wete mindi molopeyai-ko. Utupane ondo wetete ape-pene. \v 2 Tene okonena, andopane oo ateyai utupana mindimane koo mindi peakale loto, wandakali mindimane bala mo piya oyale peando, wandakali minditupa-mane ana andane mindi wandakali okonena manenga andi loto, ipa solewata angini tombenga wete okona awua aindaka lape-pene. Wuane peaindo, wandakali okone bala omoto, andopane okone mo piya naola-kola, Goteto yole koo wetete yuku-pene mindi wandakali okone mai napulu-peyako. \v 3 Wandakali waka mindimane koo peakale lo yakamato bala mo piya olaini, tika ando atalapape. Wandakali yangone mindimane koo mindi peando, nimbato bala laiya loto, wuane napene, kondaa lape. Laiya lole-kola, balato mini peke leando, nimbato balana koo tupa apia-maipe. \x * \xo 17:3 \xt Mt 18:15\x* \v 4 Oto mindikina, ole yanasanga balato mana koo nimbanga minalu, ole yanasanga teke balato mini peke leando, nimbato ole yanasanga teke balana koo pulane tupa apia-maipe. Jisasato wuane leaipia. \s1 Bilipi Lene Wandakali Okomane Piape Andane Pulupeya Leane Oko \p \v 5 Akali Andane okomane wuane lea-kola, aposolo akali tupamane bala lamawuato, nimbato nanimana bilipi oko mo tai laya ape leainipia. \v 6 Wuane leai-kola, Akali Andane okomane utupane lamawuato, yakamana bilipi oko aŋako mee komba dini okonepene angu yando, okone katu teke. Yakamato Gote aŋako mee teke bilipi lolai-kola teke, ita oo ateya oko lamawuato, nimba pini towa lopalu poto, solewata tombenenga yandatane ata lapiai-yale, ita okonemane lopalu poto, solewata tombenenga katulo yandatane atapia-yale leaipia. \x * \xo 17:6 \xt Mt 17:20; 21:21\x* \s1 Piape Akali Tupana Mana Oko \p \v 7 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, akali mindina piape akali mindimane ee piape peandopi, sipisipi yatawa ateandopi, piape okonetaka pua atalu, matili bala andaka epola-angi, piape anduane okomane bala lamawuato, nimba epo pituto, tomo yangalo oko wamba ini naa lolo-peyape. Jia. \v 8 Piape anduane okonemane wuane nalolo-peya. Balato piape akali oko lamawuato, nimba tomo ipapi, matili nolanga, namba ini nokale. Nimbato lapalapa epene mindi mo piyu, tomo ipapi, namba nolane tupa ini mandeke puato, gii lolopeya. \p \v 9 Piape anduane okomane lola pua, piape akali okomane pula-kola, piape anduane okomane bala ando wayu pele lolo-peyape. Jia. Balato wayu pele nalolo-peya. \v 10 Wuane pua teke, Goteto yakama langula pua, yakamato balana piape tupa pitaka pulai-kola, Goteto yakama wayu peyai leakale nembo na-talapape. Jia. Yakamato piape pipe-pene yapia tupa angu nanimato pima oko lalapape. Jisasato wuane leaipia. \s1 Jisasato Akali Tapa Paiyasa Tupa Mo Atu Yane Oko \p \v 11 Jisasa bala Galili disitiki okona atoto, Jutusaleme poyale, Samatiya disitiki okona asini peaipia. \v 12 Poto, bala tano aŋako mindina kolandaka lea-kola, akali tapa paiyasa-mane bala asini epeanga andoto, amonga-yale ateainipia. \v 13 Amonga atoto, utupane-mane pii taimane loto, Ando Atalene Akali Jisasa, nimbato nanima ondo ape leainipia. \x * \xo 17:13 \xt Pit 13:45-46\x* \p \v 14 Ondo ape leai-kola, Jisasato akali tapa utupane lamawuato, pitisa akali tupamane yakamana umbaini tupa andeakale pulupa leaipia. Wuane lea-kola, akali tapa paiyasa utupane pitisa akali tupa ateainga poyale, asini peai-kola, yakama pitakana umbaini tapa peane tupa atu yaepia. \x * \xo 17:14 \xt Pit 14:2-3; Jo 3:3; 18:36\x* \v 15 Atu ya-kola, akali mindiki-mane balana umbaini oko kuai lea oko andoto, bala angu Gotena gene taimane wetete laiyu lama, Jisasa ateanga peke leaipia. \v 16 Akali peke leane oko bala Samatiya yame mindi pia. Peke lalu, bala Jisasa ateanga tombawua loto, Jisasa nimbato wayu pili leaipia. \p \v 17-18 Wuane lea-kola, Jisasato wandakali waka ateaini tupa lamawuato, nambato akali paiyasa tupa pitaka mo atu yalo tekeko, Samatiya yame akali oko bala angu Gotena gene oko laiyu lokale nembo toto, peke lala yako. Juta yame pilisa akali nambato mo atu yalo tupa anu piyaipe leaipia. \v 19 Wuane lalu, Jisasato Samatiya yame akali okone lamawuato, nimbato Gote lo bilipi lele nembo toto, Goteto nimba mo atu eya-ko. Nimba ika lalu, puu leaipia. \s1 Akalina Iwanane Bala Panakame Epolopeya Leane Oko \r Matiyu 24:23-28,37-41 \p \v 20-21 Alumindi Patasai tupamane Jisasa tipa puato, andoko angi Goteto wandakali tupa ando atolo epolo-peyape leainipia. Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, Gote bala yakamana ini anda-pangosa epo atoto, yakama ando ateya-kola, wandakali-mane katulo bala lee-mane anda na-piyainiko. Mindimane Akalina Iwanane bala onga ateya oko andolo ipulupa nalape-pene. Dee bala ambinga ateya oko andolo ipulupa nalape-pene teke leaipia. \p \v 22 Wuane lalu, Jisasa balana disaipolo tupa lamawuato, matili yakamato Akalina Iwanane oko andamakalenga, bali ini ipupia lakae lo nembo tolopeyai tekeko, bala ini naepolo-peya leaipia. Ini naepola-kola, yakamato bala wamba ini anda napulu-peyai. \v 23-24 Yakamato bala ini andamakale nembo tolai-kola, wandakali minditupa-mane yakama languato, Akalina Iwanane oko onga ateya oko andolo maa lolopeyai. Wandakali waka minditupa-mane bala ambinga ateya oko andolo maa lolopeyai tekeko, utupane-mane enene leyai lo yakamato nembo na-talapape. Jia. Ati tapale oko nai epalanesa ato tewa, tii pima pulu, nai andaka palane ukusane pitaka tii piyoko peya-kola, wandakali pitaka-mane katulo ati tapale okone andalaini. Wuane pua teke, matili Akalina Iwanane oko panakame epola-kola, wandakali pitaka-mane katulo bala epola oko panakame andolopeyai. Tene okonena, wandakali-mane bala onga ateya oko andolo maa leaindopi, bala amokusa ateya oko andolo maa leaindopi, yakamato utupane watama polaini. Jia. \x * \xo 17:23-24 \xt Mk 13:21-22; Lk 21:8\x* \v 25 Wandakali andipa ateyai tupamane wamba ini bala masia maulai-kola, bala tandaka andane nolopeya. \p \v 26-27 Wamba akali Nowa ateane-angi, wandakali tupamane Gote masia mawuato, akali-mane wanda kee laka, wanda-mane akali puku, wandakali-mane tomo ipapi naka pua atama pulu, Nowa bala sipi andane wete okona kolandaka leane oto okona giau leainipia. Balato sipi okonena kolandaka lea-angi, Goteto ipa andane wetete mindi yuunga atinga lapotakanga ika laya wato, wandakali utupane pitaka peyo peakale peaipia. Wamba Nowa ateane-angi, Goteto mangene andane okone peane pua teke, matili Akalina Iwanane oko epola-angi, Goteto mangene andane mindi pulupeya. \p \v 28 Wuane pua teke, wamba akali Lote ateane-angi, wandakali-mane Gote masia mawua atoto, ee piki, anda piki, tomo ipapi naka, bisanisa piape piki pua ateainipia. \x * \xo 17:28 \xt Jen 18:20; 19:25\x* \v 29 Utupane-mane wuane piki pua ateaini tekeko, Lote bala Sotomo tano oko tepa alu, peane okone angi, ati kenga ato kingi epalane pua, ita tapeta towa-towa ana ita-mane too nembeyawe-pene tupa epo tepa wato, Sotomo tano okonena ateaini wandakali tupa pitaka peyo ome leaipia. \v 30 Wuane pua teke, matili wandakali tupamane mangene ole dindi lo piki piyaini tupa pua atolai-kola, Akalina Iwanane oko panakame epola-angi, Goteto kenda-pene andane wetete mindi bala lo bilipi nalene wandakali utupanenga yata olopeya. \p \v 31-32 Yakamato Lotena wetene oko nembo tolo-peke lalapape. Balato Gotena pii tanga loto, Sotomo tano okona minditaka yane tupa molo-peke lauwa lakae lo nembo toto, anda-peke leane okonena, bala omeaipia. Tene okonena, Akalina Iwanane oko lapone epola-angi, wandakali mindi balana anda okona takita ateando, kenda-pene Lotena wetene okonenga epeane oko nembo tolo-peke lape-pene. Okone nembo tolo-peke loto, balana minditaka andaka yolane tupa mokale nembo toto, anda-pangosa kolandaka nalene, mee palaka pupe-pene gulolo-peya. Dee, wandakali mindi bala eenga ateando, balana minditaka yolane tupa molo-peke nalene, mee palaka pupe-pene teke. \x * \xo 17:31-32 \xt Mt 24:17-18\x* \p \v 33 Wandakali mindi bala nambana yame ateando, namba towa yanda piyaini akali tupamane katulo bala peyo ome lolopeya. Wandakali mindi bala omolowane nembo toto, nambana yame ata napeando, bala epene saka atapowa ata napulu-peya. Wandakali mindi bala nambana yame atola mambele, wandakali mindimane bala peyo ome leando, wandakali okone bala epene saka atapowa atolopeya. \x * \xo 17:33 \xt Lk 9:23-26\x* \v 34 Akalina Iwanane oko utulu epeando, akali lapo toko mindikina pangulapi-kola, balato balana yame akali oko lamialu, mindoko paleakale tepa alu polopeya. \p \v 35-36 Wanda lapo palawa waa puyale witi dini tupa taki lo pitulapi-kola, balato balana yame wanda oko lamialu, mindoko peteakale tepa alu polopeya. [Lapo akali ee piape pua atolapi-kola, balato balana yame akali oko lamialu, mindoko ateakale polopeya.] \v 37 Jisasato wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane bala tipa puato, Akali Andane, aninga ato wuane pulu-peyape leainipia. Wuane leai-kola, Jisasato pii kokoli mindi loto, minditaka omene yuu yolanga, eka ayiawe tupa amunguli pulai-kola, yakamato andolopeyai leaipia. \c 18 \s1 Wanda Yalo-la, Jasa Koo-la, Okolapona Pii Kokoli Oko \p \v 1 Balana disaipolo tupamane kepa naene, ole dindi lo pote leakale nembo toto, Jisasato pii kokoli mindi utupane lamai-yaepia. \x * \xo 18:1 \xt Kol 4:2-4; 1Tes 5:17\x* \v 2 Pii kokoli okone utupane lamawuato, balato jasa mindi tano mindina ateane leaipia. Jasa okonemane wandakali yangone tupa moyokale lopi, Gote yuku amawuapi, napiyane akali mindi ateaipia. \v 3 Ole kambuanga tano okonena wanda yalo mindi akali jasa okone ateanga puku puato, bala lamawuato, wandakali mindimane kenda-pene mindi namba geya-ko. Nimbato namba moyo, kenda-pene okone lo tika pingula laka peaipia. \p \v 4 Wuane laka pea-kola, akali jasa okonemane wanda okonena kenda-pene oko wamba ini lo tika napene, konda yane tekeko, matili jasa okomane wua lo nembo teaipia: Nambato Gote yuku amawuapi, wandakali moyokale lopi, nembo natalawane. \v 5 Wuane tekeko, ole kambuanga wanda yalo okomane namba ateyonga epoto, kenda-pene namba giki piyane-ko. Balato namba mo kepa piya wetete olane. Nambato balana kenda-pene okone lo tika pimauwakale nembo teaipia. Jasa okonemane wuane leane lo, Jisasato pii kokoli okone leaipia. \p \v 6 Akali Andane okomane pii kokoli okone lo koyo piyu, balato pii mindi konda puato, ole kambuanga wanda yalo okonemane namba moyape laka pea-kola, akali jasa koo okonemane wanda yalo okona kenda-pene oko lo tika pukale leane okone yakamato nembo talapape leaipia. \v 7 Ole dindi lo wanda yalo okonemane namba moyape laka peteane pua teke, Gotena yapa lo mene wandakali tupamane utulu otongapi, Gote tipa puato, pote laka pulai-kola, balato utupane moya napene, ole kambua mee maliyo atolo-peyape. Jia. \v 8 Balato wandakali utupane wamba ini moyolo-peya tekeko, matili Akalina Iwanane oko epoto andola-kola, yuu okona wandakali mindimane bala bilipi lo atolo-peyape. Pee, utupane-mane bala bilipi lo ata napulu-peyape. Jisasato wuane leaipia. \s1 Takisa Muni Mialane Akali-la, Patasai-la, Okone-lapona Pii Kokoli Oko \p \v 9 Wandakali minditupa-mane yakama tane epene tika-pene ateyama nembo toto, wandakali waka tupa pitaka koo ya lo anda napi leai-kola, Jisasato pii kokoli mindi utupane lamayaepia. \v 10 Pii kokoli okone loto, lapo akali lotu anda andane okona pote lolo peapele leaipia. Akali okone-lapona mindimane takisa muni mialaepia. Akali mindoko bala Patasai mindi ateaipia. \p \v 11 Patasai okonemane lotu anda okona atoto, nembo-mane pote loto, takisa muni mialane akali okomane mana koo minalane leaipia. Wandakali minditupa-mane minditaka pake nalaini. Minditupa-mane minditaka eya tupana kambua miauwa lakae lo nembo talaini. Minditupa-mane Gotena loo waka tupa ango alaini. Wandakali utupane pitaka-mane mana koo minalaini pua nambato mina na-piyawane okonena, nambato Gote nimba ando wayu pele leyo. \v 12 Satete dindi lo ole kambuanga nambato nimba nembo toto, tomo nanene kondalu, pote angu lo atalawane. Nambato muni yandopi, waka minditaka yandopi, paiyasa mewando, utupane tale puato, pilisa namba tane mialu, paiyane oko nimba giyawane lo pote leaipia. \x * \xo 18:12 \xt Ais 58:2-3; Mt 23:23-24\x* \p \v 13 Patasai okonemane wuane lo pote leane tekeko, takisa muni mialane akali okone bala aŋa amonga-yale atoto, mini kenda wato, andaiyu nalene, pote loto, nambato mana koo minalawane-ko. Gote nimbato namba ondo ape leaipia. \x * \xo 18:13 \xt Sam 51:1\x* \v 14 Jisasato pii kokoli okone lo koyo piyu, pii mindi tako pua loto, wandakali mindimane bala tanena gene oko laiyu leando, Goteto wandakali okone napinga yale ateakale laya alane leaipia. Patasai okomane mana koo mindi mina na-piyawane lo pote lea-kola, Gotena wenonga, Patasai okone bala akali tika-pene mindi ata napea. Wandakali mindi bala napinga yale ateando, Goteto akali okone bala lipinga yale ateakale lalane. Takisa mialane akali okomane mana koo minalawane lo pote lea-kola, Gotena wenonga akali okone bala akali tika-pene mindi atoto, andaka pea. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 18:14 \xt Mt 23:12\x* \s1 Andopane Tupa Epeakale Lo Ando Kondalapa Leane Oko \r Matiyu 19:13-15; Maki 10:13-16 \p \v 15 Alumindi Jisasato andopane tupanga kii yata yakale nembo toto, wandakali-mane andopane kambolo tupa awua epeai-kola, balana disaipolo tupamane andoto, wandakali utupane laiya loto, andopane kambolo tupa atu aiyu naepene, kondalapa leainipia. \p \v 16-17 Wuane leai-kola, Jisasato andopane tupa epeakale loto, balana disaipolo tupa lamawuato, Goteto andopane oo ateyai okopene gulene wandakali tupa moyo ando atalane-ko leaipia. Yakamato andopane utupa minandi nalene, namba ateyonga epeakale lo ando kondalapa. Goteto utupane moyo ando ateakale nembo toto, andopane tupamane bala wuane peakale lo ando konda alaini. Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Goteto utupane ando ateakale lo andopane tupamane ando kondalaini pua teke, wandakali mindimane bala wuane peakale lo ando konda nayando, bala katulo Gotena yuu epene okona napolo-peya. Jia wete. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 18:16-17 \xt Mt 18:3-4\x* \s1 Jisasato Akali Amango Mindina Pii Mindi Yano Peleane Oko \r Matiyu 19:16-30; Maki 10:17-31 \p \v 18 Alumindi ando atalane akali amango mindimane Jisasa tipa puato, tisa epene, namba saka atapowa atokalenga, nambato anu puape leaipia. \x * \xo 18:18 \xt Lk 10:25\x* \v 19 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, wandakali mindikipi mindi epene ata napeya leaipia. Gote bala angu epene ateya-ko. Anu peakale nimbato namba tisa epene lelepe. \v 20 Nimba tane Gotena loo tupa andele okoni. Wanda akali-la liyambato pake namialapape. Nimbato wandakali yangone mindi peyo ome nalape. Nimbato pake mia napipe. Nimbato wandakali yangone mindi kosimi loto, owato pii nalape. Nimbana angini, ayiane-la okone-lapona pangosa atoto, nimbato okone-lapona pii lolapi tupa wato minu atape leaipia. \x * \xo 18:20 \xt Ek 20:12-16; Lo 5:17-20\x* \p \v 21 Wuane lea-kola, ando atalane akali okomane bala lamawuato, wamba namba iwana aŋakonga atoto, loo utupane pitaka wato minu atama ipulu, andipa ateyama okona giau leyo leaipia. \v 22 Pii leane okone ale wato, Jisasato bala lamawuato, mana epene mindiki angu nimbato wato mina napilini leaipia. Wandakali waka tupamane nimbana minditaka eya tupa pitaka kambeakale lape. Kambolai-kola, nimbato muni mole tupa wandakali tipia tupa maipe. Wuane peendo, matili nimbana minditaka epene wetete tupa ati kenga yola-ko. Andipa nimba namba watama ipu leaipia. \v 23 Wuane lea-kola, ando atalane akali amango okomane balana pii okone ale alu, balana minditaka kambua wete yane tupa pitaka awua tepa na-wakale nembo toto, bala mini kenda wetete yaepia. \p \v 24 Akali okone bala mini kenda wetete eya lo andoto, Jisasato pii mindi loto, Goteto utupane moyo ando ateakale lo minditaka kambua wetete yene wandakali tupamane ando kondape-pene oko pitete wetete alaini. \v 25 Yia kamele mindi yana asia titi aŋako mindina kolandaka loyale makande pipia-yale, pitete apia-yale tekeko, Goteto utupane moyo ando ateakale lo ando kondape-pene oko minditaka kambua yene wandakali tupamane pitete wetete alaini leaipia. \v 26 Wuane lea-kola, wandakali balana pii ale yaini tupamane bala tipa puato, wuane yando, api katulo saka atapowa atolo-peyape leainipia. \v 27 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, mangene wandakali-mane katulo napipe-pene tupa Goteto katulo piyane leaipia. \p \v 28 Wuane lea-kola, Pitato bala lamawuato, nanimato nanimana minditaka yemane tupa pitaka awua tepa alu, nimba watama epeyama oko nimbato andee-ko. Matili nanimato aki mindi molo-peyamape leaipia. \v 29-30 Wuane lea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo leaipia. Goteto wandakali tupa moyo ando ateakale nembo toto, wandakali mindimane balana anda yandopi, wetene andopane yandopi, amene imalini yandopi, angini ayiane yandopi, utupanena mindi tepa alu, Gotena piape pua ateando, bala yuu okona atola-kola, Goteto okonetaka kambua longo bala maulupeya. Dee, matili wandakali okone omola-angi, Goteto bala saka atapowa ateakale lo ataya olopeya. Jisasato wuane leaipia. \s1 Akalina Iwanane Bala Omalu, Ika Lolopeya Ole Tepone Leane Oko \r Matiyu 20:17-19; Maki 10:32-34 \p \v 31-33 Jisasa balana disaipolo alesa akali tupa towa atu amonga-yale poto, andipa nanima Jutusaleme poyale asini peyama leaipia. Poloma-kola, akali mindimane Akalina Iwanane oko ene pitula-kola, wandakali waka tupamane bala lamba loto, mana koo minditupa balanga minulu-peyai. Utupane-mane apesango balanga soo lo peyoto, kunju-mane peyalu, peyo ome lolopeyai. Wuane pulai-kola, ole teponena bala malinga ika lolopeya. Wuane pula okomane pii wamba potopesa akali tupamane bala andayo pepa peleaini tupa pitaka enene gulolo-peya leaipia. \x * \xo 18:31-33 \xt Lk 9:21-22,44; 24:44\x* \v 34 Jisasato wuane leane tekeko, balana disaipolo tupamane balana pii okone ale wato, balato aki nembo toto, wuane leyape nembo natene, tatake yainipia. \x * \xo 18:34 \xt Mk 9:32\x* \s1 Jisasato Akali Lee Koo Mindi Lee Taya Yane Oko \r Matiyu 20:29-34; Maki 10:46-52 \p \v 35 Matili Jisasa bala yuu Jetiko okona mandaka gulo pea-kola, akali lee koo mindi asia ayatenenga pituto, wandakali epo peaini tupa tee loto, muni giyapa laka pua peteaipia. \v 36 Balato wandakali kambua wetete epo peainga ale wato, wandakali tupa tipa puato, anu peakale wandakali kambua epo peyaipe leaipia. \v 37 Wuane lea-kola, wandakali mindimane bala lamawuato, Nasatesa tane Jisasa bala epo peya-kola, wandakali kambua bala towa atu epo peyai leaipia. \p \v 38 Wuane lea-kola, akali lee koo okomane taimane ee loto, Dapiti yame Jisasa, nimbato namba ondo ape leaipia. \v 39 Wuane lea-kola, wandakali wamba ingane epeaini tupamane bala laiya loto, nimba pii nalene kondaa leaini tekeko, balato utupanena pii tanga loto, Dapiti yame Jisasa, nimbato namba ondo ape lo taimane wete laka peaipia. \p \v 40-41 Wuane laka pea-kola, Jisasato ongane atoto, wandakali tupa lamawuato, yakamato akali lee koo okone lamo atu namba ateyonga ipulupa leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane akali okone lamo atu mandaka epeai-kola, Jisasato bala tipa puato, nambato nimba moyo anu pipi lakae lo nembo telepe leaipia. Wuane lea-kola, akali lee koo okomane bala lamawuato, Akali Andane, nimbato nambana lee mo tee laya api lakae lo nembo teyo leaipia. \p \v 42 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimbato namba lo bilipi lele oko andoto, nambato nimbana lee oko tee laya eyo-ko. Nimba lee taa leaipia. \v 43 Wuane lea-kola, okone angi teke akali okone bala lee toto, minditaka yane tupa pitaka andeaipia. Andoto, balato Gote lo tama puato, Jisasa watama peaipia. Jisasato akali okonena lene mo tee laya ya-kola, wandakali tupamane andoto, Gotena gene oko laiyu leainipia. \c 19 \s1 Takisa Mialane Akali Sakiasa Bala Yamapane Peke Leane Oko \p \v 1-2 Jetiko tano okona takisa muni mialane akali Sakiasa lene mindi bala takisa muni mialaini akali waka tupana kawane atoto, akali amango mindi ateaipia. Bala tano okonena atea-kola, Jisasa bala peakaiyu lalu, yuu waka mindina poyale asini epeaipia. \v 3 Asini epea-kola, Sakiasato Jisasa bala akali anu-pene mindi ateyape lo andokale nembo teane tekeko, wandakali kambua-mane Jisasa ato kulia puato, bala towa atu asini epeai-kola, Sakiasa bala akali topaki okomane Jisasa andape nayaepia. \p \v 4 Andape naya-kola, Sakiasato Jisasa poyale asini peane okona ingane taimane poto, bala andoyale ita piki yame sikamo lene mindi ateane okona keyoto, peteaipia. \v 5 Petea-kola, Jisasa epoto, Sakiasa ita okonena peteanga andaiyu loto, andipa namba nimbana andaka poto, atapakale-ko. Nimba wamba ini kili loto, yuunga ipu leaipia. \v 6 Wuane lea-kola, Sakiasa epele wato, wamba ini kili lalu, Jisasa nimba wayu epeleya leaipia. \p \v 7 Jisasa bala Sakiasana andaka pea-kola, wandakali minditupa-mane mini koo palu mulu-mulu loto, Jisasa bala koo piyane akali mindina andaka pangulu pala leainipia. \x * \xo 19:7 \xt Lk 15:2\x* \v 8 Utupane-mane wuane leaini tekeko, Sakiasato Akali Andane Jisasa oko lamawuato, wamba nambato owato pii loto, wandakali mindinga takisa muni minditupa konda pua mialawae yando, andipa nambato paini ole tukumindinga yano peyo mauwakale leaipia. Wuane piyu, nambana minditaka eya tupa pitaka atutu lo tale puato, minditupa wandakali tipia tupa mauwakale leaipia. \x * \xo 19:8 \xt Ek 22:1; Nam 5:6-7\x* \p \v 9-10 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, Akalina Iwanane okomane wandakali alu-pene tupa ayia pua molo-peke loyale epeane-ko. Andipa nimba mini peke lele-kola, Goteto nimba Apatakame yame enene ataya wato, nimbana anda okona paliyaini yame tupa molo-peke leya leaipia. \x * \xo 19:9-10 \xt Ap 16:31; Lk 13:15-16; 15:4; Jo 3:16-17; 1Ti 1:15\x* \s1 Akali Mindi Bala Kiŋi Guleane Okona Pii Kokoli Oko \r Matiyu 25:14-30 \p \v 11 Jisasa bala Jutusaleme mandaka yale epea-kola, wandakali tupamane nembo toto, bala Jutusaleme peakaiyu lola-angi, nanimato andoloma-kola, Goteto pitaka taka panakame ando atolanga andolo-peyama nembo teainipia. Utupane-mane wuane nembo toto, balana pii leane tupa alewa peteai-kola, Jisasato pii kokoli mindi konda pua leaipia. \p \v 12-13 Pii kokoli okone loto, wamba akali gene yene mindimane balana piape akali paiyasa tupa ipulupa leane leaipia. Ipulupa loto, balato kina (20) paiyasa lapo, paiyasa lapo lo tale puato, piape akali utupane maiki piyu, andipa namba yuu tepanda mindina peyo leaipia. Namba yuu okonena atolowa-angi, yakamato muni nambato yakama geyo tupa awua atoto, bisanisa piape pua atalapape. Matili namba yakamana kiŋi gulo atama peke lokale leaipia. Wuane lalu, akali gene yene okone bala yuu tepanda okonena peaipia. \p \v 14 Pea-kola, balana yame tupamane bala towa embo wetete wato, akali okone bala kiŋi gulalu, nanima ando ata napeakale nembo teainipia. Wuane nembo toto, akali minditupa-mane kiŋi ate lalane akali oko lamai-yakale loto, utupane-mane akali utupane akali gene yene oko peane okonena peakale leainipia. \p \v 15 Wuane leai-kola, akali utupane-mane akali gene yene oko watama poto, yuu tepanda okonena peainipia. Poto, utupane-mane kiŋi ate lalane akali oko lamawuato, akali andane gene yene oko bala nanimana kiŋi ata napeakale leaini tekeko, kiŋi ate lalane akali okomane utupanena pii tanga loto, akali gene yene okone bala utupanena kiŋi ate leaipia. Ate lea-kola, akali gene yene oko bala kiŋi gulalu, balana yuu okona epo peke leaipia. Peke loto, balana piape akali mindiki-mindiki lo muni tale pua mayane utupane-mane bisanisa piape puato, potopisa muni aki-tupi meaini yape andoyale, balana piape akali utupane epeakale leaipia. \v 16 Epeai-kola, akali bulupane epeane okomane loto, Akali Andane, nimbato kina (20) paiyasa lapo namba gee-kola, nambato bisanisa piape puato, (200) tu andete kina potopisa miauwa leaipia. \v 17 Wuane lea-kola, kiŋi okonemane bala lamawuato, nimbato minditaka aŋako wetete tupa wayumane ando atoto, piape kuai lo pipini yako. Nimba piape akali epene atele-ko. Nimbato tano paiyasa ando atola leaipia. \x * \xo 19:17 \xt Lk 16:9-13\x* \p \v 18 Piape akali lapone epeane okomane loto, Akali Andane, nimbato kina (20) paiyasa lapo namba gee-kola, nambato bisanisa piape puato, (100) wane andete kina potopisa miauwa leaipia. \v 19 Wuane lea-kola, kiŋi okomane nimbato tano yau ando atola leaipia. \p \v 20-21 Piape akali tepone epeane okomane loto, Akali Andane, akali waka mindimane minditaka yatawa ateya oko nimbato tikayu mialene leaipia. Akali waka mindimane tomo yandeya okone nimbato tikayu mandilini. Nimba akali makonga ene mindi pianga, nambato nimba ando yuku wato, nimbana kina (20) paiyasa lapo namba gee oko angasupi-mane tongo puato, yatawa atewane oo eya oko anda leaipia. \p \v 22-23 Wuane lea-kola, kiŋi okomane bala tipa puato, akali waka mindimane minditaka yatawa ateya tupa nambato tikayu meyo-kola, nimbato andalenepe leaipia. Akali waka mindimane tomo yandeya tupa nambato tikayu mandiki peyonga nimbato andalenepe. Namba akali makonga ene mindi atoto, wuane piyawae yando, anu peakale nimbato nambana kina (20) paiyasa lapo potopisa mandeakale beŋe mindina yata-gii napene, mee yakale konda eepe. Nimbato muni okone beŋenga yata ee-yale, namba peke leyo-angi, potopisa muni minditupa miauwa-yaleko. Nimbato namba ando pii koo lale utupane ale wato, nambato nimba yapa lo tale puato, nimba piape akali koo wetete atele leyo leaipia. \p \v 24 Wuane lalu, kiŋi okomane akali ongane mandaka ateaini akali waka tupa lamawuato, yakamato kina (20) paiyasa lapo nambato akali oko maewa okone lopo moto, (200) tu andete kina yatawa ateya piape akali okone balanga konda pua maiyapa leaipia. \v 25 Wuane lea-kola, utupane-mane kiŋi oko lamawuato, Akali Andane, nimbato muni maiyapa lele akali okone bala (200) tu andete kina yatawa ateya okonde leainipia. \p \v 26 Wuane leai-kola, kiŋi okomane utupane lamawuato, wandakali mindimane minditaka balanga yola tupa kuai lo ando yatawa ateando, Goteto minditaka konda pua bala malupeya leaipia. Wuane tekeko, wandakali mindimane minditaka balanga yola tupa kuai lo ando ata napeando, minditaka aŋako balanga yola tupa Goteto lopo molopeya. \x * \xo 19:26 \xt Mt 13:11-12; Lk 8:18\x* \v 27 Wamba namba towa yanda-pene wandakali minditupa-mane namba towa embo wato, nambato utupanena kiŋi atoto, utupane ando ata napeakale nembo teainipia. Andipa yakamato wandakali utupane namba wenonga atu epoto, peyo ome lalapa. Kiŋi okonemane wuane leane loto, Jisasato pii kokoli okone leaipia. \s1 Kiŋi Tupamane Palaini Pua, Jisasa Bala Jutusaleme Peane Oko \r Matiyu 21:1-11; Maki 11:1-11; Jone 12:12-19 \p \v 28 Jisasato pii utupane lo koyo piyu, Jutusaleme poyale ingane pea-kola, balana disaipolo tupa bala atu peainipia. \p \v 29-31 Poto, utupane yakamato Olipi wangiane okona peakaiyu leai-kola, Betepasi, Betani-la, tano okonelapo ongane mandaka yaepia. Mandaka ya-kola, Jisasato balana disaipolo lapo akali lamawuato, liyamba tano aŋako amo eya okona peakaiyu loto andolapi-kola, dongi talua wamba akali mindimane masianenga napetene mindi andi latane atolanga andolo-peyapi leaipia. Liyambato dongi okone tinga loto, atu ipulupape. Liyambato dongi okone tinga lolapi-angi, wandakali mindimane liyamba tipa puato, anu peakale liyambato dongi oko tinga leyapipe leaindo, liyambato bala lamawuato, Akali Andane okomane dongi mindina pitiyu, mangene mindi pukale nembo teya. Wuane nembo toto, balato mindi molo pulupa leanga nalipato oko meyapa lalapape leaipia. Jisasato wuane lalu, balana disaipolo okonelapo ingane pulupa leaipia. \p \v 32 Wuane lea-kola, akali okonelapo-mane poto, balato leane tupa pitaka andeapele-pia. \v 33 Andoto, akali okonelapo-mane dongi okone tinga leapi-kola, dongi anduane tupamane akali okonelapo tipa puato, anu peakale liyambato dongi talua oko tinga leyapipe leainipia. \v 34 Wuane leai-kola, akali okonelapo-mane dongi anduane tupa lumauwato, Akali Andane okomane yia dongi mindina pitiyu, mangene mindi pukale nembo teya. Wuane nembo toto, balato mindi molo pulupa leanga nalipato oko meyapa leapelepia. \v 35 Wuane lalu, liyambato dongi okone atu Jisasa ateanga epoto, liyambana tona luu kenga peapili okolapo yokoto, dongi okonena masianenga yata yapelepia. Yata wato, pitulane panda mindi puato, Jisasa bala dongi okona masianenga peteakale lo bala moyapele-pia. \p \v 36 Bala dongi okonena masianenga pitiyu pea-kola, wandakali-mane yakamana tona luu kenga peapili tupa yokoto, bala poyale epeane asini okona panda pima peainipia. \v 37 Wamba Jisasato metekolo piape kambua pea-kola, wandakali kambua-mane metekolo piape utupane andoto, bala lo bilipi lene yame oko ateainipia. Bala Olipi wangiane okona puu nena loto, Jutusaleme poyale mandaka yale pea wete, wandakali utupane pitaka-mane metekolo piape balato wamba peane tupa pitaka nembo tolo-peke loto, epele wato, Gotena gene oko laiyu leyama nayu laka pima peainipia. \v 38 Utupane-mane balana gene oko laiyu loto, Akali Andane Goteto kiŋi oko epeakale leya-kola, bala epeya leainipia. Goteto bala moyo ateakale. Gote ati kenga wetete ateya okomane yakama towa yamapane epene paleya-kola, yakamato balana gene oko laiyu lalapa lama peainipia. \x * \xo 19:38 \xt Sam 118:26; Lk 2:14\x* \p \v 39 Wuane lama peai-kola, utupane towa atu epoko pua ateaini Patasai minditupa-mane Jisasa lamawuato, tisa, wandakali nimba watama epalaini tupamane pii leyai okone konda yakale lo nimbato utupane laiya laa leainipia. \v 40 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, wandakali utupa-mane pii laa napene konda yaindo, ana tupamane Gotena gene oko taimane laiyu lolopeyai lo nambato yakama langeyo leaipia. \s1 Jisasato Jutusaleme Tane Tupa Ondo Wato, Ai Leane Oko \p \v 41 Wuane lalu, Jisasa bala Jutusaleme mandaka-yale poto, tano okone andoto, ai leaipia. \p \v 42-44 Ai loto, balato wua leaipia: Wamba Goteto Jutusaleme tane wandakali yakama moyolo epea-kola, Goteto nanima moyoyale epeya lo yakamato anda napeainipia. Tene okonena, alumindi yakama towa yanda-pene tupa epoto, yakamana tano okona yangisa, yangisa-la ato mapu puato, yakama yanda pingulu-peyai. Utupane-mane yakama yanda pingulai-angi, Jutusaleme tane wandakali yakamato utupane peyo ome lolaini loto, utupane-mane ende mindi pulai-kola, ende okonemane utupanena sia umbi gulo atolopeya. Utupane-mane yakamana tano okona endepi, andapi, ana-mane waa pitane ateya utupanena ana mindikipi mindi ana yangone tupana tokonga yakale lo ando konda naene, yakamana tano oko wetete minu koyolo-peyai. Wuane piyu, utupane-mane yakamana tano okona paleyai wandakalipi, andopanepi, yakama pitaka peyo ome lolopeyai. Andipa yakama Gote towa atu mini epene palu atolane mana oko nembo tapiai-yale, matili kenda-pene andane okone yakamanga katulo naipupia-yale. Wuane tekeko, andipa Gote towa atu mini epene palu atamakale loto, mana yakamato wato minape-pene tupa too pitane eya-kola, yakamato mana utupane nembo nateyai. Jisasato wuane loto, Jutusaleme tane wandakali tupa ondo wato, ai leaipia. \x * \xo 19:42-44 \xt Lk 21:5-6\x* \s1 Jisasa Bala Lotu Anda Andane Okona Peane Oko \r Matiyu 21:12-17; Maki 11:15-19; Jone 2:13-22 \p \v 45-46 Jisasa bala lotu anda andane okona ende anda-pangosa kolandaka loto andea-kola, wandakali minditupa-mane bisanisa piape pua ateainipia. Bisanisa pua ateai-kola, balato utupane lamawuato, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, nambana lotu anda oko pote lo pitulane anda mindi atolopeya layene eya tekeko, yakamato nambana anda oko pake nene wandakali epo pitiyaini anda mindi gulaya yaini leaipia. Wuane lalu, Jisasato wandakali utupane takita pulupa lo peyo wateaipia. \p \v 47 Wandakali utupane peyo watalu, ole dindi lo Jisasa bala lotu anda andane okonena epoto, wandakali tupa pii mana lamawua ateaipia. Pii mana lamawua atea-kola, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, wandakali tupana akali kawane waka tupapi, utupane pitaka-mane Jisasa peyo ome lolane asia mindi ayia peainipia. \x * \xo 19:47 \xt Lk 21:37-38\x* \v 48 Utupane-mane wuane peaini tekeko, wandakali pitaka-mane balana pii epelewa ale yai-kola, okone angi akali utupane-mane Jisasa peyo ome lolane asia mindi ando mia napeainipia. \c 20 \s1 Piape Utupa Pipe Lo Apito Nimba Langeape Tipa Peaini Oko \r Matiyu 21:23-27; Maki 11:27-33 \p \v 1 Ole alumindi Jisasa bala lotu anda andane okona ende anda-pangosa atoto, Gotena pii layene epene oko lamawuato, wandakali peteaini tupa mana lamawua ateaipia. Balato wuane pua atea-kola, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, Juta yame tupana akali kawane waka tupapi, utupane yakama Jisasa ateanga epeainipia. \v 2 Epoto, utupane-mane bala tipa puato, nimbato apina pii wato minuto, wandakali utupa mana lamawua atelepe. Apito nimba languato, piape utupa pipe lo nimba langipia-kola, nimbato piape utupa pua atelepe. Nimbato nanima langi leainipia. \p \v 3-4 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, nambatopi pii mindi yakama tipa peyo leaipia. Goteto Jone lamawuato, nimbato wandakali tupa ipa peya-maipe lea-kola, balato wuane peapepe. Pee, wandakali-mane bala lamawuato, nimbato wandakali tupa ipa peya-maipe leai-kola, balato wuane peape. Yakamato namba langiyapa leaipia. \p \v 5-6 Wuane lea-kola, akali utupane yakama teke-teke pii lalawa puato, wandakali tupa pitaka-mane Jone bala potopesa akali enene mindi ateane nemboto atalaini leainipia. Wuaneko, nanimato Jisasana pii oko yano peyoto, wandakali-mane Jone lamawuato, nimbato wandakali tupa ipa peya-maipe leai-kola, balato wuane peane lemando, wandakali tupamane nanima ana-mane peyo ome lolopeyai. Wuane tekeko, nanimato balana pii okone yano peyoto, Goteto ipa peya-maipe lea-kola, Joneto wuane peane lemando, Jisasato nanima tipa puato, wuane yando, anu peakale yakamato Jonena pii bilipi naleaipe lolopeya leainipia. \p \v 7 Utupane yakama teke-teke wuane lalu, Jisasa lamawuato, Joneto ipa peya-maiyane okone apito peya-maipe lea-kola, balato wuane peape lo nanimato nembo nateyama leainipia. \v 8 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, yakamato nambana pii oko kuai lo yano peya napeleai-ko. Piape utupa pipe lo namba langeane akali okona gene oko nambato yakama langi napukale teke leaipia. \s1 Getepe Ee Ando Ateaini Akali Koo Tupana Pii Kokoli Oko \r Matiyu 21:33-46; Maki 12:1-12 \p \v 9 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi wandakali tupa lamawuato, akali mindimane getepe ee mindi yandeane leaipia. Yandoto, balato piape akali minditupa lamawuato, yakamato nambana ee oko ando ateaindo, matili dini lula-angi, yakamato minditupa yoo gulai-kola, yakama tane akenane tupa mialapale lalu, bala yuu tepanda mindina pea-kola, ana kambua peaipia. \x * \xo 20:9 \xt Ais 5:1\x* \p \v 10 Ana kambua pea-kola, matili getepe dini mandulane oto oko epea-angi, ee ando atalaini akali tupamane getepe dini minditupa yo geakale nembo toto, ee anduane okomane balana piape akali mindi lamawuato, akali utupane-mane getepe dini minditupa yo geakale, nimbato molo puu leaipia. Wuane lea-kola, piape akali okonemane dini minditupa molo peane tekeko, ee ando atalaini akali tupamane getepe dini minditupa yoo mai napene, piape akali okone minu peyalu, mee peke leakale leainipia. \p \v 11 Akali okone peke lea-kola, ee anduane okomane balana piape akali waka mindimane dini minditupa molo peakale leane tekeko, ee ando atalaini akali utupane-mane getepe dini minditupa yoo mai napene, bala minu peyalu, mana koo yala-pene minditupa balanga minalu, bala mee peke leakale leainipia. \v 12 Peke lea-kola, ee anduane okomane balana piape akali waka mindimane teke dini minditupa molo peakale lea-kola, ee ando atalaini akali tupamane bala minu koyo wete wato, ee okonena ende kamaka awua apeainipia. \p \v 13 Akali utupane-mane wuane peai-kola, ee anduane okomane tatake wato, nambato anu puape leaipia. Nambana iwanane yamapane yalawane okone peakale lolowa-kola, akali utupane-mane balana pii lola tupa ale olopeyai yalua leaipia. \v 14 Wuane loto, balana iwanane okomane dindi minditupa molo peane tekeko, ee ando atalaini akali tupamane balana iwanane oko epeanga andoto, yakama teke-teke pii lalawa puato, matili iwana epeya okomane bala ayianena paluni tupa pitaka tane molopeya-ko. Ee okona paluni oko nanima tane mia-makalenga, nanimato bala peyo ome lamakale leainipia. \p \v 15 Wuane lalu, akali utupane-mane bala ee okonena ende kamaka atu aiyu poto, peyo ome leainipia. Utupane-mane wuane peaini okonena, ee anduane okomane akali utupane towa anu pulupeya nembo teyaipe. \v 16 Bala tane epoto, akali utupane peyo ome lalu, akali waka minditupa-mane balana getepe ee okone ando ateakale lo malupeya. Jisasato wuane lea-kola, balana pii alewa peteaini wandakali tupamane loto, matili-matilipi kenda-pene okone nanimanga na-epeakale leainipia. \p \v 17 Wuane leai-kola, Jisasato utupane andapeyo yoto, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, anda piyaini akali minditupa-mane anda mindi puato, ita mindi andoto, oko koo ya lo apeaini mindiki okone teke Goteto moto, anda okonena pingina gulaya yane layene eya leaipia. Pii kokoli nambato lalo okone angini guu nalolo-peya yando, Gotena pii layene lalo okonena tene oko andoko paleyape. \v 18 Ita okonena tokonga wandakali ayia peyolai tupa pitakana kulini tupa kundu lolopeyai tekeko, anda pingina okone tepa wato, wandakali mindi peyo tele lola-kola, bala yuu kangalamu gulolo-peyai leaipia. \x * \xo 20:18 \xt Ais 8:14-15\x* \p \v 19 Jisasato wuane lea-kola, loo tupana mana andene akali tupapi, pitisa akali kawane tupapi, utupane-mane ale wato, balato nanima andayo pii kokoli oko leya nembo teainipia. Tene okonena, okone angi teke, utupane-mane Jisasa andi lamakale nembo teaini tekeko, wandakali kambua-mane bala potopesa akali mindi ateya nembo teai-kola, Juta yamena akali kawane utupane-mane bala andi loyale yuku wato, konda yainipia. \s1 Takisa Muni Maipe-penepe Lo Tipa Peaini Oko \r Matiyu 22:15-22; Maki 12:13-17 \p \v 20 Matili Juta yamena akali kawane tupamane pii mindi loto, gapomane akali kawane okomane Jisasa andi loto, peyo ome leakale leainipia. Nanimato Jisasa langa-langa pimaluma-kola, balato gapomane oko andayo pii koo mindi lola-kola, bala tanena pii lolane okonemane teke nanimato bala kosimi lamakale leainipia. Bala kosimi lamakale nembo toto, utupane-mane akali minditupa lamawuato, Jisasato aki leyape lo pii moyale, yakama akali tika-pene gulo atoto, bala kambo andolo pulupa leainipia. \x * \xo 20:20 \xt Lk 11:53-54\x* \p \v 21 Wuane leai-kola, akali utupane-mane poto, tisa, wandakali mindi bala akali gene yene yandopi, gene naene yandopi, okone tene mindi ata napeya nembo toto, nimbato pii tika pua lalene leainipia. Nanimato wua pipiai lakae lo Goteto nembo talane tupa nimbato nanima mana kuai lo languato, pii enene tupa angu lalene nembo teyama. \v 22 Tene okonena, nanimato nimba tipa puato, Juta yame wandakali nanimato Lomo tane gapomane akali kawane Sisa oko takisa muni maipe-penepe, mai napipe-penepe leyama leainipia. \p \v 23-24 Wuane leai-kola, akali utupane-mane langa-langa puato, pii okone tipa peyai lo andoto, Jisasato utupane lamawuato, yakamato muni ondene mindi namba andawa lalapa leaipia. Andawa leai-kola, balato utupane tipa puato, apina lee-inga waa pitane okola, gene peyatane okola, okonelapo muni okona ateyape leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane bala lamawuato, Lomo tane gapomane akali kawane Sisana lee-inga waa pitane okola, gene peyatane okola, okonelapo muni okona ateya leainipia. \p \v 25 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, wuane yando, yakamato Sisana minditaka yolai tupa Sisa bala maiyu, Gotena minditaka yolai tupa Gote bala maiyu piyapape leaipia. \v 26 Wandakali tupana wenonga Jisasato utupanena pii okone kuai lo yano peyoto, gapomane oko andayo pii koo mindi naleaipia. Tene okonena, utupane-mane bala kosimi lolane tene mindi ata napea-kola, utupane-mane katulo bala langa-langa napulu-peyama lo moko loto, pii waka mindi laa napene konda yainipia. \s1 Wandakali Omene Tupa Malinga Ika Lolopeyai Leane Oko \r Matiyu 22:23-33; Maki 12:18-27 \p \v 27-29 Satusi yame-mane wandakali omene tupa malinga ika nalolo-peyai lalainipia. Akali utupanena minditupa-mane Jisasa ateanga epoto, bala lamawuato, tisa, amene yanasa ateai-kola, amene bulupane okomane wanda mindi kee lalu, andopane mindi mandi napene omeaipia. Wamba Mosesato nanimana pepa mindi peyoto, akali mindimane wanda mindi kee lalu, andopane mandi napene omeando, balana amene mindimane wanda yalo oko kee loto, amene omolane okona andopane mindi mandi maiyakale. Wamba Mosesato pii okone pepa peleaipia. \p \v 30 Pii okone nembo toto, akali omeane okona amene mindimane wanda yalo oko kee leane tekeko, balatopi andopane mindi mandi napene omeaipia. \v 31 Omea-kola, amene tepone okomane wuane teke peaipia. Wuane teke pima pulu, iwana yanasa tupa pitaka-mane wanda mindiki okone teke kee lama pulu, ome yiake leainipia. \v 32 Ome yiake leai-kola, matili wanda yalo okone balapi omeaipia. \v 33 Amene yanasa utupane pitaka-mane wanda mindiki okone teke kee leai-ko. Matili wandakali omene tupa malinga ika lolai-angi, wanda okone bala amene yanasa utupanena mindi andokona wetene pitulu-peyape leainipia. \p \v 34 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, andipa nanimato yuu okona ateyama-angi, wanda-mane akali pulu, akali-mane wanda kee lalu, piyaini leaipia. \v 35-36 Utupane-mane wuane piyaini tekeko, matili Goteto wandakali omene tupa pitaka malinga ika laya wato, minditupa bala towa atu saka atapowa ateakale lolopeya. Wuane lola-kola, wandakali utupane Gotena andopane yame atoto, enjole tupa oma na-piyaini pua, wandakali utupane katulo lapone oma napulu-peyai. Okone angi wanda-mane akali napolo-peyai. Akali-mane wanda kee nalolo-peyai teke. \p \v 37-38 Goteto andeya-kola, wandakali wamba omeaini tupana tandini tupa saka ateyai-ko. Gote bala wandakali omene tupana Gote ateya nalape-pene. Jia. Bala wandakali saka ateyai tupana Gote oko ateya. Tene okonena, Apatakame, Aisake, Jekopo ima wamba omeai-kola teke, matili ita saka aŋako mindi ita lungu-mane teane okone angi, Mosesato pii mindi loto, Akali Andane oko bala Apatakame, Aisake, Jekopo ima utupanena Gote ateyo leaipia. Akali tepo omeaini utupanena tandini tupa saka ata napeai-yale, Mosesato Akali Andane oko andayo, bala akali utupanena Gote ateyo nalea-yale. Jia. Bala akali utupanena Gote atewa lea-yaleko. Mosesato Akali Andane oko bala akali utupanena Gote ateyo leane okomane wandakali pitaka malinga ika lolo-peyama lo andawa leane leaipia. \p \v 39-40 Jisasato wuane lea-kola, Satusi yame tupamane pii waka mindi balanga tipa puyale yuku wato, konda yainipia. Konda yai-kola, loo tupana mana andene akali ateaini tupamane Jisasa lamawuato, tisa, nimbato Satusi utupanena pii lalai tupa kuai lo wetete yano peyale leainipia. \s1 Mesaya Oko Bala Dapiti Yamena Mandiyene Angu Jia Leane Oko \r Matiyu 22:41-46; Maki 12:35-37 \p \v 41 Loo tupana mana andene akali tupamane wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, anu peakale akali minditupa-mane Mesaya oko bala mee Dapitina mandiyene ateya lalainipe leaipia. \v 42-43 Wamba Dapitito Gotena pii mindi buku Sama okona pepa peyoto, Akali Andane Gote okomane nambana Akali Andane Mesaya oko lamawuato, nambato nimba towa yanda-pene wandakali tupa nimbana kee pangosa ateakale lokalenga, nimba nambana kii tikasa-tole pitipe leaipia. \x * \xo 20:42-43 \xt Sam 110:1\x* \v 44 Wamba Dapitito Mesaya oko andayo, bala nambana Akali Andane ateya leaipia-ko. Anu pua, Mesaya oko bala katulo Dapitina mandiyene ateyape. Jisasato wuane leaipia. \s1 Yakamato Mana Koo Utupa Wato Mina Na-piyapape Leane Oko \r Matiyu 23:1-36; Maki 12:38-40; Luku 11:37-54 \p \v 45-47 Jisasato pii okone loo tupana mana andene akali tupa lamaiya-kola, wandakali pitaka-mane ale yainipia. Ale yai-kola, okone angi teke Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, loo tupana mana andene akali tupa yakama tane gene yene ateyama nembo toto, tona epene wete kii kee puyoko lene tupa puato, epoko puyale, epele wete alaini leaipia. Utupane-mane wandakali kambua amunguli piyaini ama tupana ateyai-angi, wandakali waka tupamane utupane andoto, akali andane, nimba ani pelepe lapiai lakae lo nembo talaini. Utupane-mane Juta yamena lotu anda tupana poto, toko bulupane tupana pituyale, epele wete alaini. Dee, wandakali kambua-mane tomo andane mindi no peteyai-angipi, utupane-mane akali kawane pitiyaini toko tupana pitima lakae lo nembo talaini. Wandakali waka tupamane utupane akali epene ya lo andeakale nembo toto, akali utupane-mane pote luu wetete tupa lalaini. Wuane tekeko, akali utupane-mane langa-langa puato, wanda yalo tupana eepi, andapi, utupane mialaini. Tene okonena, matili Goteto kenda-pene andane wetete mindi loo tupana mana andene akali utupanenga maulu-peyako. Yakamato akali utupanena mana koo tupa wato minulaini. Tika ando atalapape. Jisasato wuane leaipia. \c 21 \s1 Wanda Yalo Mindimane Gote Wayu Pele Lo Muni Mayane Oko \r Maki 12:41-44 \p \v 1 Akali amango tupamane lotu anda andane okona epo pitiki puato, Gote wayu pele lo muni kambua aindaka lolo ipuku peai-kola, muni aki-tupi aindaka leyaipe lo Jisasato anda peyo peteaipia. \v 2 Utupane-mane wuane peaini tekeko, Jisasato andea-kola, wanda yalo tipia wete mindi epoto, Gote wayu pele lo muni aŋako one-pene lapo angu aindaka leanga andeaipia. \p \v 3-4 Andoto, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo leaipia. Akali amango tupa pitaka-mane muni kambua yakama tanenga yakale loto, minditupa aindaka lalai tekeko, wanda yalo okonga bala tane tomo kambo nolane muni naya-kola, muni aŋako one-pene lapo angu balanga yala. Balato okonelapo lapotaka aindaka lala okomane wandakali waka tupa pitaka sia minuto, muni kambua wetete aindaka lala. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 21:3-4 \xt 2Ko 8:11-12\x* \s1 Lotu Anda Andane Oko Keao Lo Minu Koyolo-peyai Leane Oko \r Matiyu 24:1-2; Maki 13:1-2 \p \v 5-6 Okone angi, Jisasana disaipolo tupamane lotu anda andane oko andoto, akali minditupa-mane ana epene wetete tupa moto, lotu anda andane oko peainipia. Wuane peai-kola, wandakali waka minditupa-mane Gote wayu pele lo minditaka epene wetete tupa moto, lotu anda oko kuai lo yati peaini ya leainipia. Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, matili oto mindi epola-angi, akali minditupa epoto, anda utupanena ana mindikipi mindi ana yangone mindina tokonga yakale lo ando konda naene, utupa pitaka keao loto, yuunga tepa ayiake lolopeyai leaipia. \x * \xo 21:5-6 \xt Lk 19:42-44\x* \s1 Kenda-pene Kambua Epolopeya Leane Oko \r Matiyu 24:3-14; Maki 13:3-13 \p \v 7 Wuane lea-kola, Jisasana disaipolo tupamane bala tipa puato, tisa, andoko angi akali minditupa-mane lotu anda andane oko minu koyolo-peyaipe. Mangene anu-pene mindi wamba ini bulupane pula-kola, nanimato andoto, andipa yuu oko koyo puyale peya lo andolo-peyamape leainipia. \v 8 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, matili akali kambua yale-yale ipuku puato, Mesaya oko namba epeyo. Andipa yuu koyo pulane oto oko wamba mandaka epeya lo yakama langulu-peyaiko leaipia. Akali mindimane Mesaya oko namba epeyo loto, yakama andakasa olaini. Waiwa ando atalapape. Yakamato akali utupane mindina disaipolo ata na-piyapape. \p \v 9-10 Matili wandakali yame andane mindimane wandakali yame andane waka mindi yanda pimaulu-peya. Akali kiŋi mindina yame-mane kiŋi mindokona yame oko yanda pimaulu-peya. Akali minditupa-mane gapomane oko yanda pimaulu-peya teke. Wandakali-mane mangene utupane wamba ini pipe-pene tekeko, okone angi teke yuu oko wamba kapoyale koyo napulu-peyako. Wandakali-mane yanda andane mindi pua atolai-kola, yakamato ale wato, andipa yuu oko koyo peya nayuto, yakama yuku aa na-piyapape. \v 11 Yuu minditupana yuu titiwali andane tupa lolopeya. Yuu minditupana ulia nono andane tupa yolopeya. Yuu minditupana siki koo andane tupa peyolo-peya. Ati kenga tawe mangene andane mindipene-mindipene pulai tupa kokoli gulola-kola, wandakali-mane yuku-mane omolo-peyai. \p \v 12 Kenda-pene utupane pitaka wene epoyale pula-kola, yakama nambana yame ateyai lo andoto, wandakali minditupa-mane kenda-pene andane minditupa yakama giki pulupeyai. Utupane-mane yakama andi lo awua poto, Juta yamena lotu anda mindina yandopi, katapusa anda mindina yandopi, okone-lapona mindina polopeyai. Wuane pulai-kola, akali waka minditupa-mane yakama kosimi loyale, andi lo awua poto, gapomane akali andanepi, kiŋipi, utupanena wenonga ataya olopeyai. \v 13 Yakama akali utupanena wenonga atolai-angi, yakamato nambana wai pii layene epene oko akali utupanenga lamaulane asini oko lumbu ene yolopeya. \p \v 14-15 Wuaneko, akali utupane-mane yakama kosimi lolai-angi, namba tane yakama mo wai aya wato, yakamato utupanena pii okone yano peyoto, wua lalapale loto, nambato yakamana nembo-tene tupa mina ika lokale. Nambato yakama mo wai-ene gulaya wato, wua lalapale lo yakama langulu-wakola, yakamato pii nambato yakama languluwa okone lolopeyai. Yakamato pii okone lolai-angi, yakama towa pii yanda pulai wandakali tupamane anu pua yakamana pii okone yano peya-makalepe lo tatake wato, yakama sia mina napulu-peyai. Tene okonena, wandakali minditupa-mane yakama kosimi loyale atolai-angi, nanimato aki loto, utupanena pii okone yano peya-makalepe nembo toto, yakamato pii lolane mindi ini mandeke na-piyapape. \x * \xo 21:14-15 \xt Ap 6:10; Lk 12:11-12\x* \p \v 16 Yakama nambana yame ateyai mambele, yakama tanena angini ayianepi, amenepi, yamepi, utupane-mane yakama ene pitulai-kola, yakama towa yanda pulai akali utupane-mane yakamana minditupa peyo ome lolopeyai. \x * \xo 21:16 \xt Mt 10:21-22\x* \v 17 Wandakali waka kambua-mane yakama towa embo wetete olopeyai. \v 18 Wuane tekeko, yakamato Kataisa bilipi leyama nayu lo atolai okonena, yakamana kawa itini ateya tupana mindikipi mindi alu napulu-peya. \v 19 Yakamato nambanga tungi peyo bilipi lo atoto, kenda-pene utupane awua ateaindo, matili yakama saka atapowa atolopeyai. Jisasato wuane leaipia. \s1 Jutusaleme Tano Oko Minu Koyolo-peyai Leane Oko \r Matiyu 24:15-21; Maki 13:14-19 \p \v 20-22 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, Gotena pii pepa pelene eya oko enene guleakale loto, Goteto koo piyaini wandakali tupa yole koo maulupeya leaipia. Yole koo mindi malupeya okonena, matili yakamato andolai-kola, Jutusaleme tane wandakali tupa towa yanda-pene akali tupana ami tupa epoto, Jutusaleme tano oko ato mapu pulupeyai. Wuane pulai oko andoto, yakamato Jutusaleme tano koyolane oto oko mandaka epeya nembo talapape. Wuane nembo toto, Jutusaleme tano okona takita atolaini wandakali yakama tano okonena kolandaka lolaini. Jutusaleme tano okona anda-pangosa atolaini wandakali yakamato tano okone tepa alu, palaka pulupape. Jutiya disitiki okona atolaini wandakali yakama ata too pua atamakale nembo toto, yuu wangiane tupana palaka pulupape. \x * \xo 21:20-22 \xt Jet 5:29; 46:10; Ose 9:7\x* \p \v 23-24 Okone angi, andopane ininga piti-pata pitulai wanda tupapi, andopane andu no atene pitulai wanda tupapi, utupane palaka pupe-pene pitete wato, ondo wete ape-pene gulo pitulu-peyai. Goteto Jutusaleme tane wandakali tupa towa yataka wato, yole koo mindi utupane mawuato, kenda-pene andane wetete minditupa wandakali utupane maulupeya. Okone angi, utupanena yanda-pene tupamane wandakali minditupa kandepa-mane yokowa ome lalu, minditupa andi lo awua yuu waka-waka tupana puku pulupeyai. Ee ana kambua wetete, wandakali yame waka tupamane Jutusaleme tano oko angowa tambaiyuto atolai-kola, matili yuu koyo pulane oto oko epola-angi, utupane-mane kondolo-peyai. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 21:23-24 \xt Sam 79:1; Lap 11:2\x* \s1 Akalina Iwanane Okomane Balana Wandakali Tupa Lamolo Epolopeya Leane Oko \r Matiyu 24:29-31; Maki 13:24-27 \p \v 25-26 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, okone angi Akalina Iwanane oko epoyale peya lo andawa loyale, nai, ana, kaiyanda ima-mane mangene minditupa pulupeyai. Goteto ati iyu okona minditaka tai ateya tupa mo ema-ema piya ola-kola, wandakali-mane andoto, yuu okona anu pulu-peyape lo yuku-mane omoto, lee lemowa atolopeyai. Yuu okona ipa angini andane solewata peteya tupamane taimane wete ika loto, lekawa tepa ola-kola, tula-lene puku pula-kola, wandakali-mane ale wato, anu peyape lo tatake wato, nembo kambua tolopeyai. \x * \xo 21:25-26 \xt Ais 13:10; Ese 32:7; Jol 2:31; Lap 6:12-13\x* \p \v 27 Okone angi, wandakali-mane andolai-kola, Akalina Iwanane oko bala mole mindina tokonga atoto, balana tai-lene andane okopi, tii-pene andane okopi, okonelapo towa atu epolopeya. \x * \xo 21:27 \xt Dan 7:13; Mt 26:64; Lap 1:7\x* \v 28 Mangene utupane tewa pula-angi, Goteto yakama molo-peke lolo epolane oto oko wamba mandaka epeya lo andoto, yakama ika loto, ati kenga iyu oko andaiyu lo maliyo atalapape. Jisasato wuane leaipia. \s1 Ita Piki Tupa Andoto, Mana Mialapape Leane Oko \r Matiyu 24:32-35; Maki 13:28-31 \p \v 29 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi wandakali utupane lamawuato, yakamato ita pikipi, ita waka tupapi, utupane pitaka andalapape leaipia. \v 30 Ita utupanena yokone tupa kome peya-kola, yakamato yokone utupane andoto, panyu puyale peya lo andalaini. \v 31 Wuane pua teke, matili mangene minditupa pulupeya leyo tupa pulai-angi, yakamato mangene utupane andoto, Goteto yakama ando atolane oto oko mandaka ipulua lo andalapape. \v 32 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Wandakali yame andipa ateyai tupa pitaka oma yiake nalolai-kola, mangene utupane pitaka pulupeya. \v 33 Matili yuu ati-la alu pulupeya tekeko, matili-matilipi nambana pii oko alu napulu-peya. Jisasato wuane leaipia. \s1 Ole Dindi Lo Yakamato Tika Ando Atalapape Leane Oko \p \v 34-35 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, Akalina Iwanane oko epola-angi, balato yuu okona wandakali tupa pitaka yapa lo tale pulupeya leaipia. Poloko pandu mindi yola oko anda napene, poloko mindi ambe epeando, pandu okonemane bala peleya-kola, omalane. Wuane pua teke, wandakali minditupa-mane Akalina Iwanane oko epolopeya nembo natene, nanimato anu puato, minditaka eya tupa mia-makale nembo kambua tolopeya. Wuane nembo toto, utupane-mane ipa tai kambua no sipaki loto, mana koo waka tupa minu atolopeyai. Yakamato wuane pua ateaindo, matili Akalina Iwanane oko bala kapoyale ini epoto, yakama yapa lo tale pulupeya. \v 36 Tene okonena, yakamato Akalina Iwanane okona wenonga tika pua atamakale nembo toto, yakama tane mana koo utupane minulaini. Tika ando atalapape. Ole dindi lo yakama tane ando atoto, yakamanga kenda-pene epola tupa peyo wanjialapale. Goteto asini mindi yata-geakale lo pote lalapape. \p \v 37-38 Utulu dindi lo Jisasa bala Jutusaleme tepa alu, Olipi wangiane okona poto, paliki peaipia. Paliyu, ole dindi lo bala Jutusaleme peke loto, lotu anda andane okona atoto, pii mana lamawua atea-kola, wandakali pitaka-mane balana pii ale oyale, lotu anda okonena ipuku peainipia. \c 22 \s1 Jutasato Jisasa Ene Pitukale Leane Oko \r Matiyu 26:1-5,14-16; Maki 14:1-2,10-11; Jone 11:45-53 \p \v 1-2 Betesanga yisa napalene nalaini oto gene Pasopa lene oko mandaka epeane-angi, loo tupana mana andene akali tupapi, pitisa akali kawane tupapi, utupane-mane Jisasa peyo ome lolane asia mindi ayia pua ateainipia. Wuane tekeko, Jisasa andi loto, peyo ome loloma-kola, wandakali kambua epo amunguli peyai tupamane nanima towa yataka olopeyai nembo toto, utupanena wenonga bala andi loyale yuku yainipia. \v 3 Jisasa peyo ome lolane asia mindi ayia pua ateai-kola, Satane bala disaipolo alesa tupana akali Jutasa Isaka-tiyote lene oko balanga kolandaka leaipia. \x * \xo 22:3 \xt Jo 13:1-3,27\x* \p \v 4 Kolandaka lea-kola, Jutasa bala poto, pitisa akali kawane tupapi, lotu anda andane okona sukutiti akali kawane tupapi, utupane towa pii lalawa puato, nambato wua puato, Jisasa ene pitukale leaipia. \v 5 Wuane lea-kola, akali utupane-mane bala towa epele wato, Jutasa nimbato wuane peendo, nanimato muni minditupa nimba gulupeyama leainipia. \v 6 Wuane leai-kola, Jutasato atu yalua leaipia. Matili wandakali kambua Jisasa towa atu ata napulai-angi, nambato bala ene pitukale lalu, Jutasato maliyo ateaipia. \s1 Pasopa Tomo Nolane Tupa Mandeke Pulu Peapele Oko \r Matiyu 26:17-20; Maki 14:12-16 \p \v 7 Betesanga yisa napalene nalaini oto oko epeya-kola, Juta yame-mane Pasopa tomo tupa namakale nembo toto, sipisipi andopane mindi peyo nalainipia. \x * \xo 22:7 \xt Ek 12:1-27\x* \v 8 Oto okone epea-kola, Jisasato Jone, Pita-la, okonelapo lamawuato, Pasopa tomo tupa namakalenga, liyambato mandeke pulu pulupa leaipia. \v 9 Wuane lea-kola, akali okonelapo-mane bala tipa puato, nalipato aninga poto, Pasopa tomo tupa mandeke pipiapi lakae lo nembo telepe leapelepia. \p \v 10 Wuane leapi-kola, Jisasato akali okonelapo lamawuato, liyambato Jutusaleme tano okona polapi-kola, akali mindimane ipa pene andane mindina ipa ambu awua epoto, liyamba malanda olopeya leaipia. Liyambato akali okone watama poto, anda bala kolandaka lola okona teke liyambapi kolandaka lalapape. \v 11 Kolandaka loto, liyambato anda anduane oko lamawuato, tisa okomane nimba tipa puato, nambana disaipolo tupa towa Pasopa tomo tupa nolane lumu oko aninga eyape lala lalapape. \p \v 12 Wuane lolapi-kola, balato liyamba atu aiyu poto, dapolo anda kenga okona lumu andane mindi liyamba andawa lolopeya. Lumu andane okonena tepolo tokopi, pitulane tokopi, okonetaka tupa pitaka yolopeya. Lumu okonena, liyambato Pasopa tomo nolane tupa mandeke piyapape leaipia. \v 13 Wuane lea-kola, Jone, Pita-la, liyamba poto andeapi-kola, Jisasato minditaka yolopeya leane tupa pitaka ya-kola, okonelapo-mane Pasopa tomo nolane tupa mandeke peapelepia. \s1 Betesa, Waene-la Okonelapo Neakale Mayane Oko \r Matiyu 26:26-30; Maki 14:22-26; 1 Kotini 11:23-25 \p \v 14 Pasopa tomo nolane gii oko epea-kola, Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane-mane tomo noyale tokonga peteaini-pia. \v 15-16 Peteai-kola, balato utupane lamawuato, andipa Pasopa tomo noloma oko nalu, nambato Pasopa tomo oko dee lapone nanene atama pulu, Goteto yuu oko moyo ando atolo epola oto okona giau lolo-peyawa lo nambato yakama langeyo leaipia. Tene okonena, andipa nambato Pasopa tomo oko yakama towa atu naima lakae lo nembo teyo. Nalu, matili namba tandaka andane nolo-peyawa leaipia. \p \v 17-18 Wuane lalu, balato waene petene kapo mindi moto, Gote ando wayu pele loto, balana disaipolo tupa lamawuato, andipa namba towa waene neyama oko nalu, nambato waene oko dee lapone nanene atama pulu, Goteto yuu oko moyo ando atolo epola oto okona giau lolo-peyawa lo nambato yakama langeyo-ko. Yakamato waene oko tale pua nalapa leaipia. \v 19 Wuane lalu, balato betesa mindi moto, Gote wayu pele lalu, betesa okone konde lea. Konde loto, balana disaipolo tupa mawuato, oko nambana umbaini oko. [Nambato yakama moyo geyo oko. Matilipi yakamato namba nembo tolo-peke loyale, betesa oko nalapape leaipia. \p \v 20 Tomo no koyo peai-kola, wuane pua teke, Jisasato waene petene kapo mindi meaipia. Moto, balato utupane lamawuato, nambato pii wenene mindi yakama towa lo yata wato, yakama moyoyale, nambana tundupa ita malamanda okona gae lolowa okomane wandakali tupa pitakana koo tupa apia-maulupeyo leyo.] \p \v 21-22 Enene, wamba Goteto Akalina Iwanane okonga asia mindi andawa lea-kola, Akalina Iwanane okomane asia okone wato minuto omolo-peya tekeko, bala ene pitula akali oko ondo wete ape-pene. Namba ene pitulane akali okone bala namba towa atu tomo noyale peteyama oko andalapa leaipia. \x * \xo 22:21-22 \xt Sam 41:9; Jo 13:18-22\x* \v 23 Jisasato wuane lea-kola, balana disaipolo tupa yakama teke-teke pii lalawa puato, nanima peteyama tupana apito mana koo okone minuyale peteyape leainipia. \s1 Akali Kawane Api Ateyape Lo Pii Yanda Peaini Oko \p \v 24 Wuane lalu, Jisasana disaipolo tupa yakama teke-teke pii yanda puato, nanima ateyama tupana akali kawane api ateyape leainipia. \x * \xo 22:24 \xt Lk 9:46\x* \p \v 25-27 Wuane leai-kola, Jisasato utupane tipa puato, tepolo tokonga tomo no pitiyane akali oko bala akali andane lipinga-yale atalaepe. Pee, tomo yanga-maiyane piape akali okomane tomo no pitiyane akali okone sia minuto, lipinga-yale atalaepe. Tomo no pitiyane akali oko bala lipinga-yale atalane tekeko, namba tomo yanga-maiyawane piape akali okonetaka gulo atoto, yakama towa atu ateyama. Enene, wandakali yame waka tupana kiŋi tupa yakama tane akali andane gene yene ateyama nembo toto, wandakali waka tupamane utupanena gene tupa laiyu loto, yakamato nanima moyalaini leakale lalaini. Utupane-mane wuane piyaini tekeko, nambana disaipolo tupa yakamato wuane na-piyapape. Jia. Yakamana akali kawane wetete oko bala wandakali waka tupa pitakana napinga wete gulo atoto, utupanena piape akali gulo atape-pene. \x * \xo 22:25-27 \xt Mt 20:25-28; 23:11; Mk 9:35; 10:42-45; Jo 13:12-16\x* \p \v 28-30 Wamba nambana ayiane okomane namba kiŋi atape leane. Nambato kiŋi piape pua ateyo-angi, kenda-pene koo kambua tupa nambanga epeya-kola, yakamato namba tepa naene, namba towa atu atalaini. Tene okonena, matili yakama nambana yuu epene okona poto, tomo ipapi, no pitiyapale nembo toto, nambato yakama kiŋi tupa atalapale lokale. Wuane lolowa-kola, yakama kiŋi pitiyaini toko tupana pituto, Isatale tane wandakali yame alesa tupana pii lolai tupa lo tika pulupeyai. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 22:28-30 \xt Mt 19:28\x* \s1 Saimone Pita Nimbato Namba Anda Na-peyawane Lolopele Leane Oko \r Matiyu 26:31-35; Maki 14:27-31; Jone 13:36-38 \p \v 31 Okone angi, Jisasato Pita lamawuato, Saimone, Saimone, wandakali tupamane witi dinipi, imbunipi, utupane yapa lalaini pua, Sataneto disaipolo yakama pitaka yapa lo mandeke pukale nembo teya leaipia. \v 32 Sataneto wuane nembo teya tekeko, nimbana bilipi oko wetete koyolane loto, nambato Gote lo pote lauwa-ko. Matili nimba yamapane peke lole-angi, nimbana amene tupa minu tai laya ape leaipia. \x * \xo 22:32 \xt Jo 17:15\x* \v 33 Wuane lea-kola, Pitato Jisasa lamawuato, Akali Andane, namba nimba towa atu katapusa andaka pupe-pene guleandopi, omape-pene guleandopi, nambato katulo wuane pukale lo mandeke pitawa ateyo leaipia. \v 34 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, andipa eka pauli maipa mindimane pii nalola-kola, ole tepoainga nimbato wandakali minditupa lamawuato, nambato Jisasa anda na-peyawane lolopele lo nambato nimba langeyo leaipia. \s1 Mandeke Pitawa Atalapape Leane Oko \p \v 35 Wuane lalu, Jisasato balana disaipolo tupa tipa puato, wamba nambato yakama nuupi, munipi, sukepi, mindi mandi napene, mee pulupa lewa-angi, yakamanga minditaka mindi jia ya-kola ateaipe leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane minditaka mindi nanimanga jia naya-kola, atema leainipia. \x * \xo 22:35 \xt Lk 9:3; 10:4\x* \p \v 36-37 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, wamba nambato yakama mee pulupa lewa tekeko, andipa Gotena pii pepa pelene eya mindi nambanga enene guloyale peya. Pii okonemane loto, wandakali tupamane akali oko bala mana koo tupa minalane loto, koo pua atalaini akali tupa towa mina mindiki leaini layene eya. Akali minditupa-mane nambanga wuane pulai-kola, pii layene okone nambanga enene gulolo-peya. Tene okonena, andipa yakamato mindisa polai-angi, nuu, muni-la, yaindo, okonelapo mandiyu pupe-pene guleya. Akali mindi bala kandepa luu ai napene ateaindo, balana tona sakesa pulane oko akali waka mindimane kambo meakale salimi loto, muni molane okonemane kandepa luu mindi kambape-pene guleya leaipia. \x * \xo 22:36-37 \xt Ais 53:12\x* \v 38 Jisasato wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane bala lamawuato, Akali Andane, nanimato kandepa luu lapo yatawa ateyama leainipia. Wuane leai-kola, Jisasato atu yalua leaipia. \s1 Jisasato Bala Gesemani Olipi Wangiane Okona Poto, Pote Leane Oko \r Matiyu 26:36-46; Maki 14:32-42 \p \v 39 Wuane lalu, Jisasa bala Jutusaleme tepa alu, Olipi wangiane okona ole dindi palane pua teke pea-kola, balana disaipolo tupa atu peainipia. \v 40 Wangiane okonena peakaiyu leai-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, Sataneto yakama minu mandeke pula-kola, yakama yuunga peakolaini. Pote lo atalapa leaipia. \p \v 41-42 Wuane lalu, Jisasa bala ambinga-yale akali-mane yandate peyo lopape-pene mindi gulo poto, aiki lekawa pote loto, nambana Ayiane Gote, nambato tandaka nape-pene oko peya wanju olane asini mindi yando, nimbato asini okone lumbape. Nimbato wuane pula lo nambato nembo teyo tekeko, nambato nembo teyo pua napene, nimba tane nembo tele pua pipe leaipia. \v 43-44 [Jisasato wuane lo pote lea-kola, enjole mindi ati kenga atala epoto, Jisasa minu tai laya ya-kola, Jisasato lapone teke pote leaipia. Okone angi bala yamapane kenda andane wato, pote taimane lea-kola, weno pundu balanga kili leane okomane tundupa gulo yuunga dopo lo tepa yaepia.] \p \v 45 Jisasa bala pote lo koyo piyu, ika lalu poto, balana disaipolo tupa andea-kola, utupane-mane yamapane kendawa, limu palu ateaininga andeaipia. \v 46 Andoto, Jisasato utupane lamawuato, anu peakale yakamato limu palu ateyaipe. Sataneto yakama minu mandeke pula-kola, yakama yuunga peakolaini. Ika loto, pote lo atalapa leaipia. \s1 Jutasato Jisasa Ene Peteane Oko \r Matiyu 26:47-56; Maki 14:43-50; Jone 18:3-11 \p \v 47 Jisasato wuane lo atea-kola teke, balana disaipolo alesa tupana akali Jutasa lene oko bala akali kambua towa atu epeaipia. Jutasa bala Jisasa nunu loyale, wamba ini ingane bala ateanga mandaka epeaipia. \v 48 Epea-kola, Jisasato bala lamawuato, Jutasa, nimbato Akalina Iwanane oko nunu lele okomane ene petelepe leaipia. \v 49 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane andeai-kola, akali epeaini tupamane Jisasa andi lolo epalaiya lo andeaini-pia. Andoto, utupane-mane Jisasa tipa puato, Akali Andane, nanimato akali utupa kandepa-mane yoko amape leainipia. \v 50 Wuane lalu, Jisasana disaipolo mindimane pitisa akali kawane okona piape akali mindina alene tikasa-tole kandepa-mane yoko taka lo tepa yaepia. \v 51 Wuane pea-kola, Jisasato kondalapa lalu, akali okonena alenenga kii yata wato, mo atu yaepia. \p \v 52 Juta yamena akali kawanepi, pitisa akali kawanepi, lotu anda andane okona sukutiti akali kawanepi, utupane-mane Jisasa andi lolo epeai-kola, balato utupane tipa puato, nambato gapomane oko yanda pimawuato, minditaka pake nalane nembo toto, yakamato kandepa luupi, mulipi, utupane awuato, namba andi lolo epeyaipe leaipia. \v 53 Ole dindi namba yakama towa atu lotu anda andane okona ende anda-pangosa ataima. Okone angi, yakamato namba andi nalapia tekeko, undupi-lene okona tai-lene okomane piape taimane peya-kola, yakamato katulo namba andi lolopeyai. Jisasato wuane leaipia. \s1 Pitato Jisasa Anda Na-peyawane Leane Oko \r Matiyu 26:57-58,69-75; Maki 14:66-72; Jone 18:15-18,25-27 \p \v 54 Jisasato wuane lea-kola, akali utupane-mane bala andi lo auwa peai-angi, Pita bala amonga-yale ata iki lama watama peaipia. Utupane-mane Jisasa andi lo auwa poto, pitisa akali kawane okona andaka kolandaka leai-kola, Pita bala kamaka ateaipia. \x * \xo 22:54 \xt Sam 31:11\x* \v 55 Okone angi, akali minditupa anda okonena ende anda-pangosa ita yango, upa endo yo peteai-kola, Pita bala poto, utupane towa atu peteaipia. \v 56 Petea-kola, piape wanda mindimane bala andapeyo yoto, akali oo peteya oko balapi Jisasa towa atu atalapele leaipia. \v 57 Balato wuane leane tekeko, Pitato wanda okona pii okone tanga loto, wanda, nambato Jisasa anda na-peyawane leaipia. \p \v 58 Aŋa matili yale akali mindimane Pita andoto, nimbapi Jisasana disaipolo mindi atele lea-kola, Pitato akali okonena pii okone yano peyoto, akali, nambato bala anda na-peyawane leaipia. \v 59 Wuane lea-kola, matili awa mindikipi mindi pea-kola, akali waka mindimane pii leyo nayu loto, akali oko bala Galili disitiki tane yako. Enene wetete, bala Jisasa towa atu atalapele ya leaipia. \p \v 60 Wuane lea-kola, Pitato akali okone lamawuato, akali, nimbato aki nembo toto, wuane lelepe. Nambato akali okone nembo nateyo. Balato wuane lata ya wete, eka pauli maipa mindimane pii leaipia. \v 61 Eka pauli okonemane pii lea-angi, Akali Andane oko bala anda peke loto, Pita andatawa ya-kola, wamba Akali Andane okomane namba languato, andipa eka pauli maipa mindimane pii wene loyale pula-kola, ole tepoainga nimbato wandakali minditupana wenonga atoto, nambato Jisasa anda na-peyawane lolopele lo namba langiya oko enene ya lo nembo teaipia. \v 62 Wuane nembo toto, Pita bala ende kamaka poto, ai lo yamataka leaipia. \s1 Akali Minditupa-mane Jisasa Ando Lamba Leaini Oko \r Matiyu 26:67-68; Maki 14:65 \p \v 63-64 Okone angi, Jisasa kote leakale lo minatawa ateaini akali tupamane bala lamba leainipia. Lamba loto, utupane-mane Jisasana lene lapalapa-mane yake pua ombo wato, bala peyalu, nimba potopesa akali gulo, akali okomane namba peleya lo nanima langi leainipia. \v 65 Wuane lalu, akali utupane-mane Jisasa lamba loto, pii koo waka-waka kambua kimbu pua leainipia. \s1 Juta Yamena Kanjole Okomane Jisasa Kosimi Leaini Oko \r Matiyu 26:59-66; Maki 14:55-64; Jone 18:19-24 \p \v 66 Loo tupana mana andene akalipi, pitisa akali kawanepi, akali utupanena minditupa Juta yamena kanjole okona ateainipia. Waa lea-kola, akali utupane-mane Jisasa kosimi lamakale lo epo amunguli peai-kola, akali minditupa-mane Jisasa utupanena wenonga andi lo awua epeainipia. \v 67 Epeai-kola, Juta yamena kanjole akali kawane utupane-mane bala lamawuato, nimba Mesaya oko ateendo, nimbato nanima langi leainipia. Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, nambato yakamana pii okone yano pelewando, yakamato nambana pii okone bilipi nalolo-peyai leaipia. \x * \xo 22:67 \xt Jo 3:12-13\x* \v 68 Nambato pii mindi yakamanga tipa pewando, yakamato nambana pii okone yano peya napulu-peyai. \v 69 Wuane tekeko, andipapi, matili-matilipi, Akalina Iwanane oko bala Gote tai wetete okona kii tikasa pitulu-peya leaipia. \x * \xo 22:69 \xt Ap 7:56\x* \p \v 70 Wuane lea-kola, Juta yamena kanjole tupa pitaka-mane bala tipa puato, nimba tane Gotena Iwanane ateyo nembo toto, wuane lelepe leainipia. Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, yakamato namba Gotena Iwanane ateya leyai okoni leaipia. \v 71 Wuane lea-kola, utupane-mane loto, bala tane pii okone leya-kola, nanimato ale eyama-ko. Anu peakale akali waka mindimane wisanisa atoto, bala tane Mesaya oko ateyo lalane lo nanima langeakale maliyo atamakalepe leainipia. \c 23 \s1 Pailate Wenonga Juta Yame-mane Jisasa Kosimi Leaini Oko \r Matiyu 27:1-2,11-14; Maki 15:1-5; Jone 18:28-38 \p \v 1 Wuane lalu, Juta yamena kanjole tupa pitaka ika loto, Jisasa bala Pailate peteanga andi lo awua peainipia. \v 2 Pulu, Pailate wenonga akali utupane-mane Jisasa kosimi loto, nanimato ale aima-kola, akali okomane pii mindi loto, namba yakamana kiŋi Mesaya lene oko ateyo-ko. Yakamato takisa muni tupa Lomo tane gapomane akali kawane Sisa oko maulaini lalane. Balato Juta yame nanimana mana epene tupa minu koyalane teke leainipia. \v 3 Wuane leai-kola, Pailateto Jisasa tipa puato, nimba Juta yamena kiŋi okope leaipia. Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimba tane lele okoni leaipia. \p \v 4 Wuane lea-kola, Pailateto wandakali kambua amunguli pua ateaini tupapi, pitisa akali kawane tupapi, utupane lamawuato, nambato akali oko kosimi lolane tene mindi ando mia napeyo leaipia. \v 5 Wuane lea-kola, wandakali utupane-mane pii taimane wete loto, wamba akali okomane Galili disitiki okona ato tewa mana lamaiyane leainipia. Balato mana lamawua atoto, wandakali tupanga nembo-tene koo minditupa mina ika layawa epoko pua atalu, matili bala Jutiya disitiki okona epeane. Andipa wali epo atoto, balato wuane pua teke ateya leainipia. \p \v 6 Wuane leai-kola, Pailateto utupane tipa puato, akali oko bala Galili disitiki tanepe leaipia. Wuane lea-kola, wandakali mindimane Pailatena pii okone yano peyoto, enene, bala Galili tane mindi ateya leaipia. \v 7 Wuane lea-kola, Pailateto Galili disitiki ando atalane akali kawane Etote okomane Jisasana kote oko ale ape-pene nembo teaipia. Pasopa angi, Etote balapi Jutusaleme tano okona epo atolopeya nembo toto, Pailateto yanda yene minditupa lamawuato, yakamato Jisasa andi lo awua poto, Etote ateyanga pulupa leaipia. \x * \xo 23:7 \xt Lk 3:1-2\x* \s1 Etote Wenonga Jisasa Kosimi Leaini Oko \p \v 8 Jisasato metekolo piape tai minditupa pua ateya lene oko Etoteto wamba ale yaepia. Ale wato, matili Jisasato metekolo piape tai mindi pula-kola, lee-mane andokale nembo tatawa atoto, Etoteto ee ana kambua maliyo ateane okonena, balato Jisasa epeanga andoto, epele wete yaepia. \v 9 Epele wato, balato pii kambua Jisasanga tipa pea-kola, Jisasato balana pii leane utupanena mindikipi mindi yano napeleai-pia. \v 10 Yano napelea-kola, loo tupana mana andene akalipi, pitisa akali kawanepi, utupane-mane Jisasa taimane kosimi leainipia. \p \v 11 Kosimi leai-kola, Etotepi, balana ami yanda yene ateaini tupapi, utupane-mane Jisasa anda napi loto, lamba leainipia. Lamba loto, utupane-mane tona epene wetete kiŋi-mane piyaini okonetaka mindi balanga piya maiyu, ami yanda yene minditupa lamawuato, yakamato Jisasa andi lo awua poto, Pailate ateyanga peke lalapa leaipia. \v 12 Wamba Etote, Pailate-la, okonelapo yanda-pene atalapele tekeko, Okone angi, okonelapo liyamba amene gulo atoto, epelewa ateapele-pia. \s1 Pailateto Jisasa Ita Malamanda Okona Peyo Yuka Alapa Leane Oko \r Matiyu 27:15-26; Maki 15:6-15; Jone 18:38–19:16 \p \v 13 Jisasa bala Pailate ateanga andi lo awua peai-kola, Pailateto pitisa akali kawanepi, Juta yamena akali kawane tupapi, wandakali ongane ateaini tupapi, utupane pitaka epo amunguli piyapa leaipia. \v 14 Epo amunguli peai-kola, Pailateto utupane lamawuato, wamba yakamato akali oko andi lo awua namba atalo okona ipupia leaipia. Yakama epoto, akali okomane Juta yame wandakali nanimana mana epene tupa minu koyalane lo namba langiyai. Tene okonena, yakamana wenonga nambato pii kambua balanga tipa piyo tekeko, akali oko kosimi lolane tene mindikipi mindi ando mia napiyo oko yakamato andalai okoni. \p \v 15 Etotetopi, Jisasa kosimi lolane tene mindi ayia pitete wato, bala nanima ateyamanga peke leakale lala ya oko nanimato andeyama okoni. Akali oko balato koo mindikipi mindi napipiya yako. Tene andokona, nanimato bala peyo ome lamakalepe. \v 16 Tene koo mindi balanga ya napeya-ko. Ami yanda yene mindimane bala kunju-mane peleakale lokale. Peyola-kola, nambato bala tita lo tepa wakale leaipia. \p \v 17-19 Wamba akali Batapasa lene mindimane Jutusaleme gapomane oko yanda pimawuato, akali mindi peyo ome lea-kola, gapomane okomane bala andi leaipia. Wuane tekeko, Pailateto Jisasa tita lo tepa wakale lea-kola, wandakali amunguli pua ateaini tupa pitaka-mane pii taimane loto, Batapasa tita lo tepa alu, Jisasa andi lo awua poto, ita malamanda okona peyo yuka aa leainipia. \v 20 Utupane-mane wuane leaini tekeko, Pailateto Jisasa tita lo tepa wakale nembo toto, pii wamba leane okone teke dee lapone lolo-peke leaipia. \v 21 Wuane lea-kola, wandakali ateaini tupamane pii taimane latawa yapo wato, Jisasa ita malamanda okona peyo yuka aa laka peainipia. \p \v 22 Wuane laka peai-kola, ole tepone gulo Pailateto wandakali utupane lamawuato, balato mana koo andoko minapia-kola, nambato bala ita malamanda okona peyo yuka wakalepe leaipia. Akali oko peyo ome lolane tene mindi nambato ayia pitete wato kondalo. Anu peakale nambato bala peyo ome lokalepe. Ami yanda yene mindimane bala peleakale lokale. Peyola-kola, nambato bala tita lo tepa wakale leaipia. \v 23 Pailateto wuane lea-kola, wandakali utupane-mane pii taimane wete loto, Jisasa ita malanda okona peyo yuka aa leaini okonemane Pailatena pii leane okone ango yaepia. \p \v 24-25 Ango yai-kola, Pailateto utupanena pii okone wato minukale nembo teaipia. Wamba Batapasato gapomane oko yanda pimawuato, akali mindi peyo ome leane tekeko, Pailateto Juta yamena pii wato minuto, akali okone tita lo tepa yaepia. Wuane piyu, Pailateto Juta yamena pii wato minuto, Jisasa ita malamanda okona peya yuka alapa loto, ami yanda yene tupanga mayaepia. \s1 Jisasa Bala Ita Malamanda Okona Peyo Yuka Yaini Oko \r Matiyu 27:32-44; Maki 15:21-32; Jone 19:16-27 \p \v 26 Ami yanda yene tupamane Jisasa bala ita malamanda okona peyo yuka oyale, bala atu Jutusaleme tepa alu, peainipia. Peai-kola, Saitini tano okona tane akali Saimone lene mindi Jutusaleme epoyale epea-kola, asininga malanda yainipia. Malanda wato, ita malamanda Jisasato awua epeane okone Saimoneto aiyakale lo, ami yanda yene tupamane Saimonena paiyanenga mo ayia yainipia. Mo ayia yai-kola, Saimoneto ita malamanda okone aiyu, Jisasa pea okona masianenga watama peaipia. \v 27 Wandakali kambua Jisasana masianenga watama peaini utupanena wanda kambua-mane ondo wato, ai andane lo yamataka lama peainipia. \p \v 28-31 Wanda utupane-mane ai andane lo yamataka lama watama epeai-kola, Jisasato anda-peke loto, wanda utupane lamawuato, namba dini epene lialane ita saka gulo ateyo-kola, kenda-pene andane okone nambanga epeya leaipia. Jutusaleme tane wandakali yakama dini liya napiyane ita kapu gulo ateyai-kola, kenda-pene anu-pene mindi yakamanga epolopeya yape. Matili yanda-pene akali tupamane Jutusaleme tano oko minu koyolo epola-angi, kenda-pene andane wete mindi yakamanga epolopeya. Okone angi, wandakali-mane pii mindi loto, andopane-mane andu nanola-kola, wanda pitulai tupapi, wanda andopane mandi napene pitulai tupapi, wanda kinambuli pitulai tupapi, utupane palaka pupe-pene pitete naolo-peyama nembo toto, epele ape-pene lolopeyai. Kenda-pene andane okone epola-angi, Jutusaleme tane wandakali tupamane ati peleya tupa lamawuato, yakamato lopayia epoto, nanima peyo pulu piyapa lolopeyai. Utupane-mane wangiane peleya tupa lamawuato, inyu epoto, nanima peyo ombo alapa lolo-peyaiko. Jutusaleme tane wanda yame yakamato namba ondo wato, ai na-lalapape. Yakama tanepi, yakamana andopanepi, utupane ondo wato, ai lalapa. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 23:28-31 \xt Lk 21:23-24; Ose 10:8; Lap 6:16-17\x* \p \v 32 Okone angi, koo piyapele akali lapo Jisasa mandaka ita malamanda laponga peyo yuka oyale, ami yanda yene tupamane akali okonelapo andi lo awua peainipia. \v 33 Utupane-mane yuu kawane kulini lene okona peakaiyu loto, Jisasa bala ita malamanda mindina peyo yuka yainipia. Wuane piyu, utupane-mane koo piyapele akali okone-lapona mindi Jisasana kii tikasa ita malamanda mindina peyo yuka alu, mindoko balana kii koyasa ita malamanda mindina peyo yuka alu peainipia. \p \v 34 Utupane-mane Jisasa ita malamanda okona peyo yuka yai-kola, balato pote loto, wandakali utupa-mane namba api ateyape nembo natene ato, namba peyo yuka eyai okonena, Ayiane Gote nimbato wandakali utupana mana koo oko apia-maipe leaipia. Okone angi, ami yanda yene tupamane Jisasana tona mindiki-mindiki lo mia-makale loto, laki leainipia. \x * \xo 23:34 \xt Ais 53:12; Sam 22:18\x* \p \v 35 Okone angi, wandakali ongane ateaini tupamane andatawa ateai-kola, Juta yamena akali kawane tupamane Jisasa lamba loto, balato wandakali waka tupa moyalae piako. Goteto bala Mesaya oko ateakale lea yando, bala tane katulo taputi pua meakale leainipia. \x * \xo 23:35 \xt Sam 22:7-8\x* \p \v 36-38 Wamba Jisasa bala peyo yuka yaini okone angi, akali mindimane akali oko bala Juta yamena kiŋi oko ateya lo pepa peyalu, Jisasana ita malamanda okona kawanenga yuka yaepia. Matili ami yanda yene tupamane mandaka epoto, pepa okone dii lo andoto, Jisasa lamba loto, nimba Juta yamena kiŋi ateendo, nimbato nimba tane molo-peke lape leainipia. Wuane lalu, utupane-mane bala tipa puato, nimbato ipa waene kaa-pene pinika lene oko nolape leainipia. \x * \xo 23:36-38 \xt Sam 69:21\x* \v 39 Koo piyapele akali lapo peyo yuka atane ateapele okone-lapona mindimane Jisasa lamba loto, nimba Mesaya oko ateendo, nimba tane taputi pua mialu, nalipapi taputi pua miape leaipia. \p \v 40-41 Wuane lea-kola, koo piyapele akali mindoko-mane bala laiya loto, nimbato Gote yuku naene, wuane lelepe leaipia. Nalipato mana koo minalapele tupana yole koo meyapa oko miape-pene teke meyapa-ko. Akali okomane koo mindikipi mindi napipia-kola, Goteto kenda-pene nalipa geya okopene teke balanga mee maiya leaipia. \v 42 Wuane lalu, balato Jisasa lamawuato, Jisasa, nimba kiŋi gulole-angi, nimbato namba nembo tolo-peke lape leaipia. \v 43 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nambato pii enene wete mindi nimba langeyo. Andipa teke nimba namba towa atu Patandaisa yuu epene okona atolo-peyapa leaipia. \s1 Jisasa Omeane Oko \r Matiyu 27:45-56; Maki 15:33-41; Jone 19:28-30 \p \v 44-46 Otonga oto kulini okona nai oko undupi loto, yuu tupa pitaka undupi lamangua atane angu atama peaipia. Matili ole-lene siti kiloko lea wete, Jisasato pii taimane loto, Aiyane Gote, nambana tandini oko nimbana kii tokonga yata eyo lalu, omeaipia. Omea-kola, lotu anda andane okona lapa-lapa andane yuka atane ateane oko kawanenga ato tewa, atutu kao lo lapo pea-kola, yuu oko tii pulu-peke leaipia. \x * \xo 23:44-46 \xt Lk 8:1-3\x* \p \v 47 Mangene andane peane utupane pitaka andoto, ami yanda yene ando atalane akali okomane Gotena gene oko laiyu loto, enene wete, akali oko bala akali tika-pene epene wetete mindi atalaeya leaipia. \v 48 Wamba ami yanda yene tupamane Jisasa peyo yuka olo peaini okone angi, wandakali kambua-mane andolo peainipia. \v 49 Okone angi, Jisasa towa epelewa atene wandakali tupapi, Galili disitiki okona atalu, Jisasa watama epeaini wanda tupapi, utupane pitaka amonga-yale atoto, mangene utupane andatawa ateainipia. \s1 Josepeto Jisasa Mali Peane Oko \r Matiyu 27:57-61; Maki 15:42-47; Jone 19:38-42 \p \v 50-51 Wamba Jutiya disitiki tano Atimatiya okona tane Josepe lene mindi balana yuu tene okone tepa alu epoto, Jutusaleme tano okona ateaipia. Balato mana epene tika-pene tupa minu atoto, Goteto wandakali tupa ando atolo epeakale lo maliyo ateaipia. Bala Juta yamena kanjole okona ateane tekeko, kanjole okonena akali waka tupamane Jisasa omeakale leai-kola, balato utupanena pii leaini tupapi, mana mineaini tupapi, utupane atu yalua naleaipia. \p \v 52-54 Juta yame wandakali tupamane anate-lene Sambasa oto oko andamakale nembo toto, pitaka taka wamba ini mandeke piyaini oto oko epea-kola, Jisasa omeaipia. Sambasa oko wamba mandaka epea-kola, Josepe bala Pailate ateanga poto, Jisasana umbaini oko namba gulape lo tee lea-kola, Pailateto atu yalua leaipia. Wuane lea-kola, Josepeto Jisasana umbaini oko ondo yuunga tepa wato, lapa-lapa epene wete mindimane yake pua ombo wato, awua peaipia. Wamba akali minditupa-mane wandakali mali pulane panda wenene mindi ana ati mindina kua peaini tekeko, okonena wamba wandakali mindi mali napeainipia. Josepeto Jisasana umbaini oko awua poto, mali okonena yata yaepia. \p \v 55 Wamba wanda minditupa Galili disitiki okona atoto, Jisasa watama epoto, Jutusaleme epeainipia. Matili Josepeto Jisasa mali pulu pea-angi, wanda utupane-mane watama poto, Jisasana umbaini oko wua pua yata ya lo andeaini-pia. \v 56 Andalu, wanda utupane yakama Jutusaleme peke loto, matili wele tunduma-pene tupa Jisasana umbaininga ayia olo makale nembo toto, wele utupane mo mandeke peainipia. Mandeke piyu, loo oko wato minuto, Sambasa angi utupane yakama mee oto mo peteaini-pia. \x * \xo 23:56 \xt Ek 20:10; Lo 5:14\x* \c 24 \s1 Jisasa Bala Malinga Ika Leane Oko \r Matiyu 28:1-10; Maki 16:1-8; Jone 20:1-10 \p \v 1 Sande angi upa pitane wete wanda utupane yakama ika loto, wele tundupa-pene tupa mandeke pua yata yaini tupa mo mandiyu, Jisasa mali pitane ateane okona peainipia. \v 2 Poto andeai-kola, Jisasana mali asia lomba tuma peane ana pata andane wete oko minu pendeke layene yaepia. \v 3 Pendeke layene ya-kola, wanda utupane-mane mali ana anda okonena kolandaka loto, andeai wete, Jisasana umbaini oko mali okonena nayanga andeaini-pia. \v 4 Naya-kola, balana umbaini oko aninga eyape lo nembo kambua toto, andeai wete, wamba kapoyale akali lapo utupane ateainga mandaka ateapele-pia. Akali okonelapo liyambana tona peapele tupa tii wetete piyoko pene ateapi-kola, wanda utupane-mane akali okonelapo andoto, yuku-mane omeainipia. \p \v 5-7 Yuku-mane omoto, wanda utupane yakama anda yuunga lo ateai-kola, akali okonelapo-mane wanda utupane lamawuato, wamba Jisasa bala yakama towa atu Galili disitiki okona ateai-angi, balato yakama languato, matili akali mindimane Akalina Iwanane oko ene pitulu-peya leaipia. Ene pitula-kola, koo piyaini akali minditupa-mane bala ita malamanda okona peyo yuka olopeyai. Peyo yuka olai-kola, bala omalu, ole teponena malinga ika lolopeya lo balato yakama langea oko yakamato nembo tolo-peke lalapa. Wamba balato wuane leane pua teke, andipa bala malinga ika lalu pala. Bala mali okona ya napeya-ko. Anu peakale yakamato akali saka ateya okone wandakali omene yalane mali okona ayia peyaipe leapelepia. \x * \xo 24:5-7 \xt Lk 9:21-22\x* \p \v 8-10 Enjole okonelapo-mane wuane leapi-kola, Makatala tane wanda Matiya okopi, Jemesa angini Matiya okopi, wanda Jowanapi, wanda waka utupane towa atu epeaini tupapi, utupane pitaka-mane enjole okone-lapona pii leapele tupa ale wato, pii Jisasato wamba leane utupane nembo tolo-peke leainipia. Nembo tolo-peke lalu, wanda utupane-mane Jisasana mali okone tepa alu peke loto, Jisasana mali okona minditaka lee-mane andeaini tupapi, pii ale yaini tupapi, utupane pitaka aposolo akali masia tupapi, Jisasa lo bilipi lene wandakali waka tupapi, utupane pitaka lamai-yainipia. \v 11 Lamai-yaikola, wandakali utupane-mane pii utupane ale wato, wanda utupane-mane kee ene gulo pii okone leyai nembo toto, pii leaini tupa bilipi naleainipia. \p \v 12 Wandakali utupane-mane wuane nembo teaini tekeko, Pita bala ika loto, Jisasana mali okona taimane poto, tombawua loto, andandaka lea wete, Jisasa mali okonena ya napeanga andeapia. Jisasa bala mali peaini-angi, lapa-lapa mindimane bala puta pua ombo yaini okone angu tinga layene mali pango okona yanga andeaipia. Andoto, anu piya yape lo Pita bala nembo kambua tama peke leaipia. \s1 Lapo Akali-mane Jisasa Asininga Andeapele Oko \r Maki 16:12-13 \p \v 13 Ole okone angi teke, Jisasa lo bilipi lene lapo akali Jutusaleme tepa alu, tano aŋako Emeasa lene okona poyale asia peapelepia. Tano okone Jutusaleme mandaka-yale kilomita masiapi mindi poyale asia peapelepia. \v 14 Tano okonena poyale, akali okonelapo-mane asininga poto, mangene peane tupa temane lo pii lalawa pima peapelepia. \v 15 Pii lama peapi wete, Jisasa bala akali okonelapo wato minalu, akali okonelapo towa mina mindiki loto, atu peainipia. \v 16 Atu peaini tekeko, minditaka mindimane akali okone-lapona lene oko mo ombo ya-kola, akali okonelapo-mane Jisasa atu peyama lo anda napene peapelepia. \p \v 17 Akali okonelapo-mane pii lalawa pima peapi-kola, Jisasato okonelapo tipa puato, asininga liyambato aki pii mindi lalawa pua lama peyapipe leaipia. Wuane lea-kola, akali okonelapo-mane mini kenda wato, asia puu napene, mee ongane atoto, weno omo ateapele-pia. \v 18 Atoto, akali okone-lapona mindi gene Kilopasa lene okomane Jisasana pii leane okone yano peyoto, satete ateyama okona mangene kambua wete pipia leaipia. Mangene kambua wete pipia-kola, Jutusaleme yuu okona wandakali ataima tupa pitaka-mane alewa nemboto ateyama-ko. Nimba angu ale naene, opene mindisa atalu epelepe leaipia. \p \v 19 Wuane lea-kola, Jisasato akali okonelapo tipa puato, mangene aki mindi pipiape leaipia. Wuane lea-kola, akali okonelapo-mane balana pii okone yano peyoto, wandakali pitakana wenongapi, Gotena wenongapi, Nasatesa tane Jisasa bala potopesa akali enene wete mindi atoto, metekolo piape tai-lene tupa piki puato, Gotena pii taimane lamaiki peane leaipia. \p \v 20-21 Balato Gotena piape okonelapo piki pua atea-kola, bala potopesa akali epolopeya layene okone epo atoto, nanima Isatale tane tupa moyo ateya nembo tema. Wuane tekeko, pitisa akali kawane tupapi, nanimana akali kawane tupapi, utupane-mane bala kosimi loto, gapomane okomane bala peyo ome leakale lo maipiai-kola, ami yanda yene tupamane bala ita malamanda okona peyo yuka apiai-ko. Bala mali pitane ateya-kola, andipa ole tepone guleya. \x * \xo 24:20-21 \xt Lk 19:11; Ap 1:6\x* \p \v 22-23 Andipa upa pitane wetete nanima yame wanda minditupa-mane Jisasana mali okona poto andalai-kola, balana umbaini oko mali okonena ya napiya yala. Ya napiya-kola, wanda utupane-mane peke loto, nanima languato, nanimato Jisasana mali okona poto andalama-kola, enjole lapo atalapi yala lalai. Enjole okonelapo-mane Jisasa bala saka ateya lalapi loto, wanda utupane-mane nanima langiyai-kola, nanimato pii utupane pitaka ale wato, moko andane lalama. \v 24 Moko loto, nanima yame minditupa-mane Jisasana mali andolo palai-kola, pitaka taka wanda utupane-mane lalai tupa enene lalai ya lo andalai yala tekeko, akali utupane-mane Jisasa bala angini anda napiyai yala leapelepia. \x * \xo 24:24 \xt Jo 20:3-10\x* \p \v 25-26 Wuane leapi-kola, Jisasato akali okonelapo tipa puato, Kataisa balato tandaka andane wamba ini nalu, matili bala gene andane miape-pene oko liyambato nembo nateyapipe. Wamba potopesa akali tupamane loto, Kataisato kenda-pene kambua awua atalu, matili bala omalu, ika loto, ati kenga polopeya leainipia. Anu peakale liyamba akali mini napalene gulo atoto, potopesa akali tupamane pii leaini utupane pitaka kapoyale bilipi naleyapipe leaipia. \x * \xo 24:25-26 \xt Lk 9:21-22\x* \v 27 Wuane lalu, Jisasato pii wamba Mosesapi, potopesa akali waka tupapi, utupane-mane bala ando pepa peleaini tupa pitakana tene tupa lo pana wato, akali okonelapo lamai-yaepia. \x * \xo 24:27 \xt Sam 22:1-21; Ais 53\x* \p \v 28 Jisasato akali okonelapo pii mana lamaima poto, Emeasa tano okona mandaka yale pulu, yuu waka mindisa poyale peaipia. \v 29 Poyale pea-kola, akali okonelapo-mane Jisasa lamawuato, ole loyale, nai baa andaka peya-ko. Nalipa towa palimakalenga, nimba puu napene, kondaa leapelepia. Wuane leapi-kola, Jisasa bala akali okonelapo towa palimakale lalu, andaka poto, peteaini-pia. \p \v 30 Andaka pituto, matili akali okonelapo towa tomo noyale, Jisasato betesa mindi moto, Gote wayu pele lo pote lalu, betesa okone konde loto, akali okonelapo neakale maiyapia. \v 31 Jisasato betesa maya wete, akali okone-lapona lene tii pea-kola, akali okonelapo-mane bala Jisasa ya lo andeapele-pia. Andeapi-kola, akali okone-lapona wenonga okone angi teke Jisasa bala kapoyale latako peaipia. \v 32 Latako pea-kola, akali okonelapo liyambato pii lalawa puato, wamba nanima asini epalama-angi, balato Gotena pii pepa pelene eya minditupana tene tupa nalipa langiya okomane nalipana yamapane mina ika laya ala okoni leapelepia. \p \v 33 Wuane lalu, okone angi teke liyamba ika lalu, Jutusaleme peke loto, Jisasana disaipolo alesa akali tupapi, wandakali waka minditupapi, utupane pitaka amunguli pua ateainga andeapili-pia. \v 34 Andeai-kola, wandakali amunguli pua peteaini tupamane akali okonelapo lamawuato, enene wete, bala malinga ika lala-kola, Saimoneto andala yala leainipia. \x * \xo 24:34 \xt 1Ko 15:4-5\x* \v 35 Wuane leai-kola, akali okonelapo-mane wandakali utupane lamawuato, nalipa Emeasa yuu okona poyale palapa-kola, asininga Jisasato pii minditupa nalipa langiyu, balato betesa konde loto, nalipa giyu piya-kola, nalipato bala Jisasa ya lo andalapa leapelepia. \s1 Jisasato Balana Disaipolo Tupa Piape Pulu Pulupape Leane Oko \r Matiyu 28:16-20; Maki 16:14-18; Jone 20:19-23 \p \v 36 Akali okonelapo-mane pii utupane lamawua ateapi wete, Jisasa bala wandakali utupanena tombenenga epo ateaipia. \v 37 Epo panawa atea-kola, wandakali peteaini utupane-mane bala andoto, balana tandini epo ateya nembo toto, yuku-mane omeainipia. \x * \xo 24:37 \xt Mt 14:26\x* \p \v 38-39 Yuku yai-kola, Jisasato utupane lamawuato, anu peakale yakamato namba tandini angu epeya lo nembo kambua toto, yukuwa ateyaipe. Nambana tandini oko angu ipupia-yale, umbaini kulinipi nambana ateya okopene ata napipia-yaleko. Yakamana kii-mane namba mina andalapa. Namba Jisasa ateyo. Nambana kini kenengapi, nili peyapiai matikini oo eya utupa yakamato andalapa. \v 40 [Wuane lalu, Jisasato balana kini kenengapi matikini yane tupa wandakali peteaini utupanenga andawa leaipia.] \p \v 41 Wandakali peteaini utupane-mane balana kini kenepi nili peleaini matikini yane utupane andoto, epele yaini tekeko, Jisasa bala anu pua ika lalu, nanima peteyamanga epo ateyape lo tatake wato, akali epo ateya oko bala Jisasa ya lo bilipi naleainipia. Utupane-mane Jisasa bala enene wete epo ateya lo bilipi naleai-kola, Jisasato utupane tipa puato, tomo nolane mindi eyape leaipia. \v 42 Wuane lea-kola, utupane-mane pisa yangene mindi yaini oko bala mo mayainipia. \v 43 Mayai-kola, balato pisa okone mo nea-kola, utupane-mane andeaini-pia. \p \v 44 Andeai-kola, balato wandakali utupane lamawuato, wamba Mosesapi, potopesa akali waka tupapi, utupane-mane namba andayo pii kambua pepa peyo yata yaini leaipia. Akali waka minditupa-manepi pii okonepene teke kambua minditupa buku Sama okona pepa peyo yata yainipia. Wamba namba yakama towa atu atema-angi, namba andayo pii pepa peyo yata yaini utupane pitaka matili nambanga enene gulolo-peya lo nambato yakama langewa-ko. Andipa utupane nambanga enene guleya leaipia. \x * \xo 24:44 \xt Lk 9:21-22\x* \p \v 45 Wuane lalu, utupane-mane Gotena pii pepa pelene eya utupanena tene tupa nembo teakale loto, Jisasato utupane moyaepia. \v 46 Utupane moyoto, balato utupane lamawuato, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Mesaya bala tandaka andane noto, omalu, ole teponena malinga bala ika lape-pene. \v 47 Malinga ika lola-kola, Jutusaleme ato tewa, akali minditupa-mane Mesaya okona gene oko loto, wandakali yame palu pula tupa pitaka lamawuato, Goteto yakamana mana koo tupa apia-geakalenga, yakama yamapane peke lalapape lape-pene layene eya. \v 48 Gotena pii layene eya pua, namba omalu, malinga ika lalu, saka ateyo oko yakamato lee-mane andeyai-ko. Yakamato piape okone pua atalapape. \x * \xo 24:48 \xt Jo 15:27; Ap 1:8\x* \p \v 49 Yakamato pii okone wandakali pitaka lamai-yapale nembo toto, wamba nambana ayiane okomane potomisa pii mindi yakama languato, matili nambato Oli Sipitisa oko yakama gukale lea okoni. Nambato Oli Sipitisa okone yakamanga epeakale lolowa-kola, bala ati kenga atala epoto, yakama minu tai laya olopeya-ko. Oli Sipitisa okone yakamanga epeakale loto, yakama Jutusaleme tano okona maliyo atalapape. Oli Sipitisa oko epola-kola, yakamato nambana pii oko wandakali pitaka lamalu pulupape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 24:49 \xt Jo 14:16; 15:26; Ap 1:4-5\x* \s1 Jisasa Bala Ati Kenga Peane Oko \r Maki 16:19-20; Aposolo 1:9-12 \p \v 50 Matili Jisasato balana disaipolo tupa lamialu, Jutusaleme tepa alu, Betani tano okona mandaka yale peainipia. Yuu okonena atoto, Jisasato balana kini okolapo ya loto, balana disaipolo tupa belesini mindi mayaepia. \v 51 Belesini mawua atea-kola, Goteto Jisasa bala ati kenga epeakale loto mea-kola, bala ati kenga iyu okona peaipia. \v 52 Pea-kola, utupane-mane bala lo lotu lalu, epele wete wato, Jutusaleme peke leainipia. \v 53 Peke lalu, ole dindi lo utupane-mane lotu anda andane okona atoto, Gotena gene oko laiyu lo ateainipia.