\id HEB - Ipili NT [ipi] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2014) \h Iputu \toc1 Iputu Yame Tupamane Pepa Meaini Oko \toc2 Iputu \toc3 Ip \mt1 IPUTU \mt2 Iputu Yame Tupamane Pepa Meaini Oko \c 1 \s1 Jisasa Bala Akali Andane Wetete Ateya Leane Oko \p \v 1 Wamba ole kambuanga, potopesa akali tupamane mana waka mindi-pene tupa wato minuto, Gotena pii oko nanimana yumbane tupanga lamaiki peainipia. \v 2 Matili yuu oko koyo puyale pea-kola, balana iwanane okomane pii minditupa nanima langeaipia. Bala minditaka eya tupa pitaka paluni gulo meakale nembo toto, Goteto bala iwanane okona pii okomane yuu ati-la yakale leaipia.\x * \xo 1:2 \xt Jo 1:3\x* \p \v 3 Iwanane oko bala Gote ateya mindiki okonepene teke atoto, Gotena tii-pene oko andawa lalane. Minditaka eya tupa koyolane loto, Jisasato balana pii tai-lene okomane minditaka eya tupa pitaka minatawa atalane. Balato wandakali tupana koo tupa apoyale piape peane oko pikoyo piyu, ati kenga kiŋi tai-lene wetete okona sia toko yane okona kii tikasa peteaipia.\x * \xo 1:3 \xt Ap 2:33-35; Kol 1:18-20; Ip 8:1\x* \p \v 4 Gotena iwanane oko gene andane meane okomane enjole tupana gene tupa sia mineaipia Wuane pua teke, piape andane balato peane okomane enjole tupana piape tupa sia mineaipia. Tene okonena, Gotena Iwanane okone bala enjole tupa sia minu, Akali Andane wete ateya lo andeyama.\x * \xo 1:4 \xt Pl 2:9-11\x* \p \v 5 Anu peakale nambato wuane leyope. Wamba Goteto balana iwanane okone andayo, namba balana ayiane atolowa-kola, bala nambana iwanane atolopeya leaipia. Matili balato balana iwanane oko lamawuato, andipa namba nimbana ayiane ateyo-ko. Nimba nambana iwanane atele leaipia. Goteto Jisasa lamawuato, wuane leane tekeko, balato enjole mindikipi mindi ando, pii okone naleaipia. Jia.\x * \xo 1:5 \xt Ap 13:32-33; 2Sa 7:14; 1Tem 17:13\x* \v 6 Wamba Gotena iwanane bulupane oko bala ati kenga atea-kola, Goteto bala yuunga epeakale loto, enjole tupa pitaka-mane bala lo lotu lape-pene leaipia.\x * \xo 1:6 \xt Lom 8:28-30\x* \p \v 7 Goteto balana enjole tupa nembo toto, nambato nambana enjole tupa popo lo awua epalane okonetaka gulo ateakale lalu, nambana piape pingiyaini enjole utupane ita lungu yale teke gulo ateakale lalu, piyawane leaipia.\x * \xo 1:7 \xt Sam 104:4\x* \v 8 Goteto enjole tupa okonetaka gulo ateyai leane tekeko, balato balana iwanane oko lamawuato, Gote nimbato pitaka taka ando atapowa atolopele. Nimbato mana epene tika-pene tupa angu minu atoto, Goteto bala pitaka taka kuai lo ando atalene leaipia.\x * \xo 1:8 \xt Sam 45:6-7\x* \p \v 9 Mana yata yane tupa kalo piyaini mana okone nimbato embo wete wato, mana tika-pene tupa angu epele wete alene. Tene okonena, nimba kiŋi atola nembo toto, nimbana Gote nambato nimbana kawanenga wele gae lewa-kola, nimba kiŋi andane wetete mindi gulo atoto, enjole nimba towa atu atalaini tupa sia minuto, epelewa atee okoni leaipia. \p \v 10 Wuane lalu, Goteto balana iwanane oko dee lapone lamawuato, Akali Andane, wamba nimbato yuu oko yakale lalu, ati kenga eya tupa pitaka nimbana kini-mane waa peene leaipia.\x * \xo 1:10 \xt Sam 102:25-27\x* \v 11 Tona wambane gulalane pua teke, matili yuu ati-la wambane gulalu, koyolo-peya tekeko, Akali Andane nimba atapowa atolopele. \v 12 Wandakali-mane tona wambane mindi yokoto lekawa yata alu, wenene mindi mo piyaini. Wuane pua teke, yuu ati-la wambane gulola-angi, Akali Andane nimbato okonelapo mo lawa pulupele tekeko, nimba tane lawa napene, mee atalene okonepene teke mee atapowa atole-kola, nimbana oto oko koyo napulu-peya leaipia. \p \v 13 Wamba Goteto balana iwanane oko lamawuato, nimba nambana kii tikasa pitule-kola, nambato nimba towa yanda-pene tupa pitaka sia minuto, utupane nimbana pangosa ateakale lokale leane tekeko, balato enjole mindikipi mindi ando pii okone naleaipia. Jia.\x * \xo 1:13 \xt Sam 110:1\x* \v 14 Enjole yame pitaka sipitisa gulo atoto, Gotena piape piyaini. Goteto wandakali tupa molo-peke lokale nembo toto, enjole tupamane wandakali utupane moyo piape pulu peakale lalane.\x * \xo 1:14 \xt Sam 34:7; 91:11\x* \c 2 \s1 Gotena Pii Wayumane Nemboto Atamakale Leane Oko \p \v 1 Goteto wuane leane okonena, nanimato balana iwanane oko awua tepa wato, masia maulumane. Tika ando atoto, balana pii wamba ale ema tupa wayumane nemboto tatawa atamakale. \v 2 Anu peakale nambato wuane leyope. Wamba enjole tupamane pii mindi leaini-angi, Mosesato Gotena loo paiyasa tupa mo awua poto, wandakali tupa lamai-yaepia. Gotena loo paiyasa yata yane utupane tai gulo ya-kola, loo paiyasa utupane kalo piyu tanga leaini wandakali utupane pitaka yakama tanena mana koo mineaini okonena yole koo mindi miape-pene meainipia. \x * \xo 2:2 \xt Ga 3:19\x* \p \v 3-4 Matili Akali Andane okomane wandakali tupa lamawuato, nambato yakama molo-peke lokale leaipia. Balana pii okone ale yaini wandakali tupamane balana pii okone enene leaini. Wandakali waka tupamane pii okone enene ya lo nembo teakale nayuto, Goteto balana pii okone mo tai layawa, kokoli piapepi, metekolo piapepi, piape tai-lene waka-waka tupa kambua peaipia. Wuane piyu, bala tane-mane nembo teane pua, Goteto Oli Sipitisa okona petesene tupa tale puato, wandakali mindiki-mindiki lo maiki peaipia. Matili Jisasato nanima molo-peke loyale piape andane minditupa peaipia. Nanimato balana piape peane utupane angini mindi jia ya lo nembo toto, bala masia mawua atemando, nanimana mana koo minulumane okonena yole koo wete mindi molopeyama. Yole koo okone molomane nembo toto, Gotena pii okomane aki leyape lo wayumane nembo tamakale. \x * \xo 2:3-4 \xt Ip 10:29; 12:25; Mk 16:20; 1Ko 12:4,11\x* \s1 Goteto Gene Andane Mindi Jisasa Mayane Leane Oko \p \v 5 Yuu wenene mindi matili yolopeya leyama oko enjole tupamane ando ateakale Goteto naleaipia. Jia. \v 6 Wamba akali mindimane pii mindi Gote ando leane oko pepa peyo yata wato, yuu okona wandakali tupa nanima angini mindi jia. Anu peakale nimbato nanima nembo tatawa atoto, moyo ando atalenepe leaipia. \x * \xo 2:6 \xt Sam 8:4-6\x* \p \v 7-8 Enene, nimbato akali Atame waa pee-angi, nimbato minditaka pitaka taka balana pangosa yakale loto, balato utupane pitaka ando ateakale leene okomane nimbato bala laiyu loto, gene andane mindi bala maiyee-kola, bala aŋa mee teke enjole tupana napinga yale ateane lo layene eya. Goteto minditaka mindikipi mindi mee yakale naleaipia. Jia. Balato pitaka taka akali Atame okona pangosa yakale leane tekeko, andipa nanimato andeyama-kola, pitaka taka nanimana yuunga wandakali tupana pangosa ata napeya. \p \v 9 Okone enene tekeko, Goteto nanima ondo wato, nanima pitakana koo tupa apoyale, Jisasa bala omeakale nembo teaipia. Wuane nembo toto, ole ukupini mindilapo bala enjole tupana aŋa napinga gulo ateakale leaipia. Wuane lea-kola, Jisasato nanima moyoyale tandaka nalu omeane mambele, Goteto bala laiyu loto, gene andane mindi mayane oko nanimato nembo teyama. \x * \xo 2:9 \xt Pl 2:8-11\x* \p \v 10 Wamba Goteto yuu ati-la yakale leane-angi, minditaka yola tupa pitaka bala Iwanane Jisasana yakale nembo teaipia. Wuane nembo toto, balana iwanane okonemane yuu ati-la okolapo yakale leaipia. Matili Gotena andopane kambua ati kenga yuu epene okona peakale nembo toto, Jisasato wandakali utupane ati kenga polane asini oko andawa loyale piape pua ateaipia. Bala yuu okona wandakali enene mindi atoto, tandaka nalu omeane okonemane bala wandakali molo-peke lalane akali mindi guleaipia. Balato nanima moyo omeane mana okone epene tika-pene mindi eya. \p \v 11 Anu peakale nambato wuane leyope. Jisasato wandakali minditupa mo kuai laya eya-kola, wandakali utupane kuai-lene wete gulalaini. Jisasapi, wandakali utupanepi, pitakana ayiane mindiki angu ateya. Tene okonena, Jisasato wandakali utupane balana amene imalini ima ateyai loyale yala na-alane. \x * \xo 2:11 \xt Mt 25:40\x* \v 12 Wandakali utupane Jisasana amene imalini ima ateyai nembo toto, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Aiyane Gote, nambato nimbana gene oko nambana amene imalini yame tupanga lamauwakale. Utupane-mane lotu loyale amunguli pula-angi, nambato wandakali utupanena tombenenga atoto, nimbana gene oko laiyu lo soŋo lokale layene eya. \x * \xo 2:12 \xt Sam 22:22\x* \p \v 13 Dee, pii mindi balato leane oko loto, nambato Gotenga tungi peyo atokale leane lo layene eya teke. Dee, pii waka mindi leane oko loto, andopane Goteto namba geane tupa namba towa atu ateyama oko andalapape layene eya. Gotena pii pepa pelene eya utupane pitaka-mane wuane loto, yuu okona wandakali tupa pitaka Jisasana amene imalini ima gulo ateyai layene eya. \x * \xo 2:13 \xt Ais 8:17,18\x* \p \v 14-15 Wandakali nanima umbaini atalu, tundupa paliyu pene ateyama-kola, Satane bala tai atoto, katulo wandakali minu ome laya alane. Balato wuane piyane okonena, wandakali-mane omolomane lo yuku wato, ole dindi lo balana pangosa andi latane gulo ateai-kola, Jisasato utupane tinga lo moyale, omokale nembo teaipia. Bala omolowa okomane Satanena tai-lene oko minu koyokale nembo toto, Jisasa bala umbaini atalu, tundupa paliyu pene yuu okona wandakali mindi ateaipia. \x * \xo 2:14-15 \xt 1Jo 3:7-8; Lap 12:10\x* \v 16 Jisasato piape peane okone enjole tupa moyoyale napeaipia. Balato Apatakame yame tupa moyoyale piape okone peaipia. \p \v 17-18 Wamba mandeke pene minditupa Jisasanga epea-kola, bala tandaka no ateaipia. Wuane pua teke, andipa mandeke pene minditupa wandakali tupanga epeya-kola, Jisasato wandakali utupane katulo moyalane. Balato wandakali tupa ondo wato, utupanena koo tupa apoyale, Gotena piape kuai lo pimai-yane pitisa akali kawane atokale nembo teaipia. Pitisa piape okone puyale, bala yuu okona akali ateaini okonepene teke atape-pene guleaipia. Tene okonena, bala yuu okona akali enene mindi ateaipia. \c 3 \s1 Jisasa Bala Pitisa Akali Kawane Ateya Leane Oko \p \v 1 Jisasa bala akali enene mindi atoto, Gotena pitisa akali kawane atalu, aposolo piape piyu, piyane lo nanimato lapana alamane. Kitisene amene imalini yame, Gote ati kenga ateya okomane yakamapi ee lo mea-kola, Jisasato yakama moyo Gotena piape utupane piyane lo yakamato wayumane nemboto atalapape. \x * \xo 3:1 \xt Ip 4:14; 7:26-28; Nam 12:7\x* \v 2 Wamba Mosesato pii Goteto Goteto leane tupa wato minuto, Gotena wandakali tupa pitaka moyo piape kuai lo pua ateaipia. Wuane pua teke, Goteto Jisasa makimi loto, piape peakale lea-kola, Jisasato pii Goteto leane tupa wato minuto, piape utupane pitaka kuai lo wete pua ateaipia. \p \v 3-4 Nanimato anda epene mindi andoto, anda okone epene ya lalamane tekeko, anda ateya tupa pitaka akali mindimane peya-kola, pitane atalane. Tene okonena, nanimato anda epene piyane akali okone wayumane wete laiyu lalamane. Okone taka gulo, nanimato Mosesa bala akali epene mindi ateane lalamane tekeko, wamba Goteto Jisasa lamawuato, nimbato pitaka taka yakale lape lea-kola, Jisasato utupane pitaka yakale lea-kola, yaepia. Tene okonena, nanimato Jisasa wayumane wete laiyu lape-pene. \p \v 5 Mosesa bala Gotena piape akali atoto, balana anda okona piape puato, pii Goteto leane tupa wato minuto, pii matili Goteto lapanawa olopeya tupana minditupa mandeke puato, Gotena pii minditupa wamba ini lamawua ateaipia. \x * \xo 3:5 \xt Nam 12:7\x* \v 6 Enene, Mosesa bala Gotena piape akali ateane tekeko, Kataisa bala Gotena iwanane ateya. Balato Gotena pii wato minu atoto, balana yame tupa moyo ando atalane-ko. Jisasato nanima moyolo-peya nembo toto, nanimato bala laiyu lo atape-pene. Wuane lama pulu, nanimana omolane oto oko epola okona giau lemando, nanima balana yame atoloma-kola pulupeya. \s1 Yakamato Jisasa Masia Maulaini, Tika Ando Atalapape Leane Oko \p \v 7-9 Nanimato Gotena pii pepa pelene eya oko dii lo andeyama-kola, Oli Sipitisa okomane Gotena pii loto, wamba Isatale tane tupana yumbane tupa wandakali napalene yuu okona ateai-angi, mali (40) paiyasa tukumindi nambato utupane moyo piape kuai lo pua atewa. Nambato wuane pua atewa tekeko, wandakali utupane-mane nambana pii ale naene, tuu pua tanga lo atoto, namba minu mandeke peai-ko. Yakamato wuane pulaini. Yakamato Gotena pii okone ale yaindo, wato minalapape. \x * \xo 3:7-9 \xt Sam 95:7-11; Ek 17:7; Nam 20:2-5\x* \p \v 10 Anu peakale nambato wuane leyope. Wamba yakamana yumbane tupamane mana koo utupane minu ateai-kola, nambato wandakali utupane towa yataka andane wato, wandakali utupane pii lamawua ateyo-kola, utupane-mane nambana mana tupa anda napene ato, wato mina na-piyaini lewa. \v 11 Utupane-mane nambana mana wato mina piyaini okonena, namba yataka andane wato, enene wetete matili-matilipi wandakali utupane nambana oto mo atolane yuu epene okona katulo naepolo-peyai lewa. Goteto wuane leaipia. \x * \xo 3:11 \xt Nam 14:21-23\x* \p \v 12 Amene imalini yame, yakamana mindimane Jisasa lo bilipi nalene atoto, yamapane koo mindi pangula-kola, Gote saka atapowa atene oko masia maulaini. Tika ando atalapape. \v 13 Ole dindi lo Gotena pii pepa pelene eya mindimane nanima languato, andipa yakamato Gotena pii oko ale aa napimakale lo tuu pua ata na-piyapape layene eya. Sataneto yakama minu makande pula-kola, yakamana mindimane mana koo tupa wato minuto, Gotena pii ale na-wakale lo tuu pua atoto, Jisasa masia mawua atolaini. Tika ando atoto, yakama pitaka-mane Jisasa lo bilipi lamakale lo, yakama teke-teke mindi akali mo tai laya wato, wua piyapape laka pua atalapape. \p \v 14 Wamba bulupane nanima Kitisene gulema-angi, Kataisato nanima moyolo-peya lo balanga tungi peyo atema. Andipapi wuane pua teke, nanimato balanga tungi peyo atemando, nanimato bala towa potomane lo atu atoloma-kola pulupeya. \v 15 Gotena pii pepa pelene mindimane loto, wamba yakamana yumbane tupamane Gotena pii oko ale aa napimakale lo tuu pua ateaini tekeko, andipa yakamato pii balato leane oko ale yaindo, yakamato Gotena pii oko ale aa napimakale lo tuu pua ata na-piyapape layene eya. \x * \xo 3:15 \xt Ip 3:7-9\x* \p \v 16 Wamba wandakali api tupamane pii Goteto leane tupa ale wato, tanga loto, luawa ateainipiape. Mosesa towa atu Isipi yuu oko tepa alu peaini wandakali utupane pitaka-mane mana koo okone wato meainipia. \x * \xo 3:16 \xt Nam 14:1-35\x* \v 17 Mali (40) paiyasa tukumindi tupana Goteto wandakali api tupa towa yataka amawua ateaipiape. Koo peaini wandakali utupane towa Goteto yataka amawua ateaipia. Yatakawa atea-kola, wandakali utupane pitaka wandakali napalene yuu okona epoko pua atalu, lomba-pene yalu, omeainipia. \x * \xo 3:17 \xt 1Ko 10:6-10\x* \p \v 18 Goteto wandakali api tupa andayo, enene wetete wandakali utupa oto mo atolane yuu Kenane okona katulo naepolo-peyai leyo leaipiape. Balana pii tanga lo ateaini wandakali tupa andayo, balato wuane leaipia. \v 19 Wandakali utupane-mane pii Goteto leane tupa nemboto mina napeainipia. Tene okonena, wandakali utupane-mane oto mo atolane yuu okonena katulo kolandaka naleaini lo nanimato nembo teyama. \c 4 \s1 Gotena Yuu Epene Okona Kolandaka Lamakale Leane Oko \p \v 1-2 Wamba Goteto potomisa pii epene mindi Isatale tane wandakali tupanga lamawuato, yakama nambana Kenane yuu epene okona katulo epolopeyai leaipia. Wuane lea-kola, wandakali utupane-mane pii okone mee alene-mane ale wato, bilipi naleainga, pii okonemane wandakali utupane katulo moya napeaipia. Wamba Goteto wandakali utupane towa potomisa pii mindi lamaiyane pua teke, balato potomisa pii mindi nanimapi langea okoni. Balato potomisa pii okone nanima languato, yakamato nambana oto mo atolane yuu epene okona katulo epolopeyai leaipia. Balana potomisa pii okone mee yapowa eya-ko. Yakamana mindimane balana pii oko ale wato, bilipi lo ata napeando, wandakali okone bala Gotena yuu epene okona kolandaka nalolo-peya lo yuku wato, nanimato wayumane ando atamakale. \p \v 3-5 Ole yanane oko andayo Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Goteto balana piape peane tupa pitaka pikoyo piyu, ole yanane okona bala oto mo ateane layene eya. Dee, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, matili-matilipi nambana pii tanga leaini wandakali utupane nambana oto molane yuu epene okona katulo naepolo-peyai layene eya. Wamba Goteto yuu ati-la yakale leane-angi, balato Isatale tane wandakali tupana oto mo atolane yuu mindi yakale leane tekeko, matili balato pii mindi leane oko loto, namba yataka wato leyo-ko. Enene wetete, wandakali utupane nambana oto mo atolane yuu okonena katulo naepolo-peyai leyo leaipia. Wamba Goteto wuane leane tekeko, Kataisa lo bilipi lene wandakali nanimato Gotena oto mo atolane yuu epene okona polo-peyama. \x * \xo 4:3-5 \xt Sam 95:11; Ip 3:11; Jen 2:2\x* \p \v 6 Andipa nanimana minditupa-mane balana yuu epene ati kenga eya okona katulo kolandaka lolo-peyama tekeko, wamba Goteto Isatale tane wandakali tupa potomisa pii mindi lamawuato, nambato Kenane yuu oko yakama gukalenga, yakama yuu okonena pulupa leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane balana pii tanga loto, Kenane yuu okona kolandaka naleainipia. \p \v 7-8 Isatale tane wandakali utupane Akali Jasua towa atu Kenane yuu okona napeaini tekeko, matili wandakali utupanena andopane tupa bala towa atu Kenane yuu okonena peainipia. Gotena oto mo atolane yuu epene Kenane okone angu ya-yale, pii matili wete Dapitito pepa peleane okone Goteto nalea-yale. Balato Gotena pii pepa peyoto, andipa yakamato nambana pii oko ale yaindo, yakamana mini yamapa-la ana gulene atoto, nambana pii okone tanga lolaini andalapape leaipia. \x * \xo 4:7-8 \xt Sam 95:7-8; Lo 31:7; Jas 22:4\x* \p \v 9-10 Wamba Goteto balana piape peane tupa pikoyo piyu, bala oto mo ateane pua teke, Gotena oto mo atolane yuu epene okona po atolane wandakali okonemane balana piape pulane tupa pikoyo piyu, bala oto mo atalane. Oto mo atolane gii okone ole yanane okonepene eya-kola, Gotena wandakali tupamane katulo oto okone mo atalaini. \x * \xo 4:9-10 \xt Ip 4:3-4\x* \v 11 Isatale tane wandakali tupamane wamba Gotena pii tanga leaini pua, andipa nanimana mindimane Gotena pii tanga loto, yuunga peakalu, alu pulumane. Nanimato tika ando atoto, Gotena oto mo atolane yuu epene okona kolandaka lamakale nemboto atamakale. \p \v 12 Anu peakale nambato wuane leyope. Gotena pii layene saka atene okonemane napia nene mindisa atata-pene tupa sia minuto, piape tailo piyane. Gotena pii okonemane nanimana nembo-tene yamapane-la, okone-lapona pangosa poto, nanimana kulini kimbu piyane tupapi, kulini tundapuni paliyane tupanapi, utupanena giau loto, nanima yapa lo tale piyane. \x * \xo 4:12 \xt Ep 6:17; Lap 1:16; 19:13-15\x* \p \v 13 Tene okonena, minditaka Goteto yakale leane eya tupana mindikipi mindi katulo too pitane ata napiyane. Jia. Utupane pitaka panakame yola-kola, nanimana mana minalamane utupane pitaka Gotena wenonga panakame yolopeya. Tene okopene mindi atea-kola, nanimato mana utupane minema lo Gote lamaipe-pene gulolo-peya nembo toto, nanimato Gotena pii oko tanga nalene, wayumane wato mina-makale. \s1 Jisasa Bala Pitisa Akali Kawane Wetete Ateya Leane Oko \p \v 14 Gotena iwanana Jisasa bala ati kenga poto, nanimana pitisa akali kawane wetete ateya. Pitisa piape okone pua atoto, balato nanima katulo moyalane nembo teyama. Tene okonena, nanimato Jisasa andayo pii lapana alamane okone bilipi leyama nayu lamakale. \x * \xo 4:14 \xt Ip 3:1; 10:23\x* \p \v 15 Anu peakale nanimato wuane pimakalepe. Wamba Sataneto Jisasa minu mandeke pea-kola, Jisasato koo mindi napene atoto, Satane sia mineaipia. Nanima tane tai ata napeyama-kola, Sataneto nanima minu mandeke piyane tekeko, nanimana pitisa akali kawane Jisasa balato nanima ondo wato moyalane. \v 16 Sataneto nanima minu mandeke pula-angi, Jisasato nanima ondo wato moyolo-peya nembo toto, nanimato yuku naene, Gote lo pote lamakale. Pote loloma okonemane Gote bala yamapane epene palu pitiyane sia toko okona nanima mandaka poloma-kola pulupeya. \x * \xo 4:16 \xt Ip 10:19-20\x* \c 5 \s1 Jisasato Pitisa Piape Puato, Wandakali Molopeke Lalane Leane Oko \p \v 1-3 Wandakali-mane Gotena pii oko wayumane nembo natene ato, balana asini epene oko awua tepa alu, koo tupa piyaini. Wuane pua teke, yuu okona pitisa akali kawane atalaini tupa pitaka-mane Gotena mana tupa ole dindi lo wayumane wato mina napene ato, koo piyaini teke. Tene okonena, pitisa akali kawane tupamane wandakali utupane laiya nalene, tenga-mane mo tika piyaini. Pitisa akali kawane okomane bala tanena koo piyane tupa apialu, wandakali waka tupana koo piyaini tupa apialu peakale nembo toto, yia memepi, bulumakaopi, okonetaka tupa peyoto, Gote lo opa mawua atalainipia. Wandakali-mane koo piyaini tupa Goteto apeakale loto, pitisa akali kawane okonemane opa tupa Gote maiyu, minditaka epene tupa petesini maiyu piyane. Goteto pitisa akali kawane utupane mindiki-mindiki lo yapa lo moto, wandakali tupa moyo balana piape utupane peakale lalane. \x * \xo 5:1-3 \xt Pit 9:7; 16:6\x* \p \v 4 Pitisa akali kawane oko bala tane-mane piape okone pukale loto, napiyane. Jia. Wamba Goteto akali Etone ee lo moto, pitisa akali kawane piape okone peakale leaipia. Wuane pua teke, andipa Goteto akali mindi ee lo meya-kola, balato pitisa akali kawane oko atoto, piape okone piyane. \x * \xo 5:4 \xt Ek 28:1\x* \v 5 Wuane pua teke, Kataisato bala tanena gene oko laiyu loto, namba pitisa akali kawane atoto, piape okone pukale naleaipia. Jia. Wamba Goteto bala lamawuato, andipa namba nimbana ayiane ateyo-kola, nimba nambana iwanane atele leaipia. \v 6 Gotena pii pepa pelene eya waka mindimane Jisasa andayo loto, wamba akali Meleki-seteke bala pitisa akali atoto, piape pua ateane pua teke, nimbatopi pitisa akali atoto, piape okone pua atapowa atolopele layene eya. \x * \xo 5:6 \xt Sam 110:4; Ip 6:19-20; 7:1-2\x* \p \v 7 Wamba Jisasa bala Gesemani yuu okona atea-angi, Goteto bala moyando, bala oma napulu-peya nembo toto, balato ai lo yamataka loto, Gote nimbato namba moyape lo pote leaipia. Jisasa bala Gotena pangosa atoto, pote lea-kola, Goteto Jisasana pote leane okone ale wato, bala minu tai laya yaepia. \x * \xo 5:7 \xt Mt 26:36-46; Pl 2:6-8\x* \v 8 Jisasa bala Gotena iwanane ateane tekeko, bala tandaka neane okonemane Gotena pii wato minu atene mana oko meaipia. \p \v 9-10 Goteto Jisasa mo kuai wete laya alu, bala lamawuato, wamba akali Meleki-seteke bala pitisa akali atoto, piape okone pua ateane pua teke, nimbapi pitisa akali atoto, piape okone pua atolopele leaipia. Goteto wuane lea-kola, Jisasa bala wandakali molo-peke lolane akali oko atoto, balana pii wato minalaini wandakali tupa pitaka saka atapowa atolane tene oko guleaipia. \s1 Nanima Kitisene Tai Gulamakale Leane Oko \p \v 11 Wamba Meleki-seteke bala pitisa akali kawane ateane wuane pua teke, Jisasa balatopi pitisa akali kawane atoto, piape pua atalane okonena, nanimato mana kambua yakama langulane eya tekeko, yakamato wamba ini kapoyale mana mia na-piyaini. Tene okonena, nanimato pii mana utupane pitaka yakama languyale, pitete wete eyama. \p \v 12 Yakama Kitisene gulalu ateai-kola, mali kambua pea-ko. Andipa yakamatopi Kitisene mana lamaiyane tisa atape-pene tekeko, yakama tane-mane mana kuai lo mia napene mee atalaini. Tene okonena, wamba bulupane yakama Kitisene guloyale atoto, pii mana meaini utupane wandakali mindimane dee lapone teke yakama mana langulu-peke lape-pene guleya-ko. Yakama tomo keato mindi nanape-pene. Jia. Yakama andu ipane nolo-peke lape-pene ateyai. \x * \xo 5:12 \xt 1Ko 3:1-4\x* \p \v 13 Anu peakale nambato wuane leyope. Jisasato wandakali nanima mo kuai laya yane lo nembo natalane wandakali okone bala andopane kambolo atoto, andu no atene atalane. \v 14 Akali mindimane pii mana lamalua-kola, Kitisene mindimane balana pii okone ale wato, akali okonemane pii kuai lo langeya, kopeta langeya nembo talane akali okone bala Kitisene wandakali tai mindi atoto, tomo keato no atene atalane. \c 6 \p \v 1-2 Wamba nanimato saka atapowa atolane asini tuma piyane mana koo tupa minu atema tekeko, nanima ipa moyale atoto, Gote lo bilipi loto, mini peke lalu, mana koo utupane masia maipe-pene lo mana mema okoni. Dee, Gotena ipa mialaini mana oko waka-waka yalane tupana nanimato mana mialu, wandakali belesini moyale ateyai-kola, kawa minalaini mana oko mialu pema okoni. Dee, matili wandakali omene tupa pitaka malinga ika lolai-kola, Goteto wandakali pitaka yapa lo tale pulupeya lo nanimato wamba mana mema teke. Pii mana epene nanimato wamba bulupane mema utupane teke dee lapone molo-peke na-lamakale. Andipa nanimato pii mana wenene minditupa mana moto, Kitisene tai gulamakale. \v 3 Goteto nanima wuane pua atalapale nembo teando, nanimato wuane teke pulu-peyama. \p \v 4 Anu peakale nambato wuane leyope. Gotena pii layene epene okomane wandakali mindina nembo-tene oko mo tii piya eya-kola, Oli Sipitisa oko balanga epo atalane. Dee, Gote ati kenga atalane okomane petesini mindi wandakali okone maulua-kola, wandakali okonemane petesini okone moto, balana piape makande piyane. \v 5 Wandakali okonemane Gotena pii layene epene okone makande puato, pii okone epene wete ya lo nembo talane. Akali okonemane andeya-kola, Goteto piape tai-lene tupa piyane andoto, matili Goteto piape tai-lene wete tupa pulupeya nembo talane. \p \v 6 Goteto piape tai-lene utupane pitaka piyane lo andoto teke, matili wandakali okonemane Jisasa awua tepa alu, masia mawua ateando, balato Gotena iwanane oko lamba lola-kola pulupeya. Balato Jisasa lamba loto, bala dee lapone teke ita malamanda okona peyo yuka ola-kola pulupeya. Balato wuane peando, nanimato wandakali okone bala yamapane peke leakale lo lamalu-makola, balato katulo yamapane peke nalolo-peya. \x * \xo 6:6 \xt Mt 12:31; Ip 10:26-27; 1Jo 5:16-17\x* \p \v 7 Anu peakale nambato wuane leyope. Ole kambuanga kingi epoto, yuu okona andaka peya-kola, wandakali-mane ee mindi yandalaini. Ee yandeyai-kola, tomo epene ika loto, andayalane tupamane ee pulaini wandakali tupa moyalane. Yuu okonena, tomo epene tupa ika loto, andayalane andoto, Goteto yuu okone mo kuai wete laya alane. \v 8 Balato wuane piyane tekeko, yuu okonena ikilimbu ani atene tupa angu ika loto, andayo ateando, Goteto yuu okone koo wete ya loto, yuu okone ita-mane yangolo-peya. \x * \xo 6:8 \xt Jen 3:17-18\x* \p \v 9-10 Nambana yamapane yene yame, Goteto yuu oko ita-mane yangolo-peya tekeko, wamba yakamato Gotena wandakali tupa moyalu, andipapi utupane moyo ateyai mana okonemane yakamato Gote towa epelewa yamapane yo ateyama lo andawa leyai okoni. Goteto mana koo mindikipi mindi wato mina napiyane. Jia. Piape epene yakamato pua ateyai utupane balato embesa wato, yakama yanga napulu-peya. Jia. Balato yakama molo-peke lolopeya lo nanimato wayumane nembo teyama. \x * \xo 6:9-10 \xt Ip 10:32-34\x* \p \v 11-12 Wamba Goteto potomisa pii mindi balana wandakali tupa lamawuato, nambato minditaka epene mindi yakama gukale leaipia. Wuane lea-kola, wandakali utupane-mane balana potomisa pii leane okone enene gulolo-peya nembo toto, minditaka epene okone nanima gulupeya lo mali kambua pea-kola, maliyo mee ateainipia. Andipa yakamato wandakali utupanena mana epene okone wato minu atoto, Goteto minditaka yakama gulupeya nembo toto, kepa naene mee maliyo atape-pene. Yakama mindiki-mindiki lo minditaka epene okone mima lakae lo nembo toto, maliyo atalapape. Yakamato okone molopeyama nembo toto, maliyo atama pulu, yakamana gii koyo pula okonena giau lalapale loto, nanimato pii utupane pitaka yakama langeyama. \s1 Jisasa Bala Pitisa Akali Meleki-seteke Yale Ateya Leane Oko \p \v 13-16 Wandakali-mane pii mindi loto, pii okone mo tai laya wato, utupane sia minalane akali andane mindina gene oko loto, pii okone enene leyo loto, akali andane okonemane andeya lalaini. Wuane leyai-kola, wandakali waka tupamane pii okone enene ya lo nembo talaini. Wandakali-mane akali andane okomane andeya lalaini tekeko, Gote sia minene akali andane waka mindi ata napeya. Tene okonena, Gote bala tanena gene oko loto, potomisa pii mindi Apatakame lamawuato, wua leaipia: Nambato belesini andane mindi nimba guluwa-kola, nimbana mandiyene tupana mandiyene yame kambua longo wete gulolo-peya. Namba nimbana Gote okomane pii okone enene wete eya leyo leaipia. Goteto wuane lea-kola, mali kambua peane tekeko, Apatakame bala wamba kapoyale kepa naene, mee maliyo ateaipia. Mee maliyo atea-kola, Goteto minditaka Apatakame gukale leane oko matili mayaepia. \x * \xo 6:13-16 \xt Jen 22:16-17\x* \p \v 17 Goteto balana potomisa pii leane okone mo tai laya wato, enene wete nambato wuane pukale leaipia. \v 18 Owato pii na-lalane Gote okomane enene wetete, minditaka mindi pukale lo pii potomisa mindi lolane okone matili-matilipi mo lawa napiyane. Enene, wamba kenda-pene minditupa nanimanga epea-kola, nanima palaka pema. Nanima palaka pema tekeko, matili-matilipi Goteto nanima moyolo-peya lo nanimato balanga tungi peyo atalapale loto, Goteto enene wete nambato yakama moyokale lo potomisa pii okone leaipia. \x * \xo 6:18 \xt Nam 23:19\x* \p \v 19-20 Juta yamena lotu anda okona lapalapa andane mindi yukatane ateya-kola, pitisa akali kawane oko bala lapalapa okonena masianesa Gotena lumu epene wetete lalaini okonena kolandaka lalane. Wuane pua teke, Jisasa bala Meleki-seteke yale pitisa akali kawane atapowa atolane mindi atoto, Gotena yuu epene ati kenga eya okona kolandaka leaipia. Andipa bala yuu epene okonena atoto, nanima moyo ateya-kola, matili nanimapi yuu okonena kolandaka loto, kuai lo wetete atolo-peyama lo bilipi leyama nayu leyama. \x * \xo 6:19-20 \xt Pit 16:2-3\x* \c 7 \p \v 1-2 Meleki-seteke bala Seleme tane wandakali tupana kiŋi oko atoto, bala Gote ati kenga wete atalane okona pitisa akali ateaipia. Nanimato balana gene Meleki-seteke okone mopeke loto, kiŋi okonemane mana tika-pene tupa wato minalane lalamane. Balana gene mindi Seleme tane wandakali tupana kiŋi lalaini. Nanimato gene okone mopeke loto, kiŋi okonemane mini epene palene mana oko wato minu atalane lalamane. Alu mindi Apatakameto kiŋi minditupa towa yanda piyu, utupane sia minalu, bala andaka peke loyale asininga pea-kola, Meleki-seteketo Apatakame malanda wato, belesini mindi mayaepia. Maya-kola, Apatakameto minditaka mo awua epeane tupa pitaka yomo paiyasanga tale pua yata wato, yomo mindiki Meleki-seteke mayaepia. \x * \xo 7:1-2 \xt Jen 14:17-20\x* \p \v 3 Gotena pii pepa pelene eya okomane Meleki-seteke okona anginipi, ayianepi, yumbanepi, bala angini-mane mandeane gii okopi, omeane gii okopi, utupane nanima langi napeya tekeko, bala Gotena iwanane okonepene atoto, pitisa piape pua atapowa atalane. \v 4 Meleki-seteke bala akali andane wete mindi ateane nembo talapape. Anu peakale nambato bala akali andane mindi ateane leyope. Wamba nanimana yumbane Apatakameto yanda piyu, minditaka mo awua epeane tupa pitaka yomo paiyasanga tale pua yata wato, yomo mindiki Meleki-seteke mayaepia. \v 5 Jekopo iwanane alesa tupa pitaka Apatakame yamena mandiyene tupa ateaini tekeko, Mosesato mana mindi yata wato, Jekopo iwanane waka tupana mandiyene tupa yakamato minditaka molaini tupa yomo paiyasanga tale puato, yomo mindiki Jekopo iwanane Lipai yame pitisa akali tupa maiyapape layene eya. \x * \xo 7:5 \xt Nam 18:21\x* \p \v 6 Meleki-seteke bala Lipai yame okonena mandiyene mindi jia tekeko, Apatakameto minditaka mo awua epeane tupa pitaka yomo paiyasanga tale puato, yomo mindiki Meleki-seteke mayaepia. Gotena potomisa pii mindi Apatakamenga ya-kola, Meleki-seteketo belesini mindi Apatakame mayaepia. \v 7 Belesini molane akali oko bala napinga ateya-kola, belesini maiyane akali okone bala lipinga atoto, belesini maiyane. Nanimato mana okone nembo toto, Meleki-seteke bala akali andane wete mindi atoto, belesini mindi Apatakame mayane nembo teyama. \p \v 8 Wamba Isatale tane wandakali tupamane minditaka miaka peaini tupa yomo paiyasanga tale pua yata wato, yomo mindiki Lipai yame pitisa akali tupa maiki peainipia. Lipai yame pitisa akali utupane-mane okonetaka mo atoto, matili yakama mini yalu omeainipia. Meleki-seteketo okonetaka meane tekeko, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Meleki-seteke bala saka atalane layene eya. \p \v 9-10 Apatakameto Lipai mandi napene angi, Meleki-seteke malanda wato, balana minditaka Meleki-seteke mayaepia. Matili Lipai bala Apatakamena mandiyene tundupa mindiki atolopeya okonena, minditaka Apatakameto Meleki-seteke mayane okone Lipaito maiyene maiya-kola teke peaipia. Nanimato pii utupane pitaka ale wato, Meleki-seteke bala akali andane wete mindi ateane nembo teyama. \p \v 11 Wamba Lipai yame tupamane pitisa piape okone pulupeyai nembo toto, Mosesato mana utupane yata yaepia. Lipai yame tupamane pitisa piape peaini okonemane katulo wandakali tupa mo kuai wete leai-yale, Goteto pitisa akali waka mindi-pene mindi ate nalea-yale. Wuane tekeko, Lipai yame-mane pitisa piape peaini okomane wandakali tupa mo kuai wete nalea andala, Goteto pitisa akali waka mindi ate leane. Akali okone bala Lipai yame pitisa akali Etone yale jia. Bala akali Meleki-seteke yale ateya. \p \v 12-14 Akali okone bala nanimana Akali Andane Jisasa. Bala Lipai yame okonena mandiyene mindi jia. Bala Jekopo iwanane Juta yame okona mandiyene mindi ateya lo andeyama. Wamba Mosesato yame okonena akali mindimane pitisa piape oko peakale nalea-kola, yame okonena akali mindimane Gotena alata toko okona po atoto, pitisa piape pua ata napeaipia. Wuane tekeko, Goteto pitisa akali waka mindi ate leane okomane pitisa piape piyaini yame okone lawa piyu, loo Mosesato yata yane okone lawa pipe-pene teke guleaipia. \x * \xo 7:12-14 \xt Ais 11:1; Mt 2:5-6; Lap 5:5\x* \p \v 15-17 Mosesato mana mindi yata wato, Lipai yame utupane-mane angu pitisa piape okone peakale lea-kola, Lipai yame utupane-mane angu pitisa piape pua ateainipia. Okone enene tekeko, Gotena pii pepa pelene eya mindimane Jisasa andayo, nimba akali Meleki-seteke yale pitisa akali atoto, pitisa piape okone pua atapowa atolopele leaipia. Jisasa bala oma napene, saka atapowa atoto, pitisa piape oko tailo pulupeya nembo toto, Goteto bala pitisa piape oko pua ateakale leaipia. Jisasa bala pitisa akali Meleki-seteke yale atoto, pitisa piape oko pua ateya lo andeyama-kola, loo Mosesato yata yane okone lawa peane ya lo nanimato wayumane wete andeyama. \p \v 18-19 Wamba Goteto balana loo tupa Mosesa maiya-kola, loo utupane-mane wandakali mindikipi mindi mo kuai wete laya nayaepia. Tene okonena, Lipai yame tupamane angu pitisa piape peakale lo mana Mosesato yata yane okonemane wandakali mindikipi mindi katulo moya napea-kola, Goteto mana okone mo apialu, nanimana asini waka mindi waa pingeaipia. Asini wenene okonemane mana yata yane wambane oko sia minuto, epene wete eya-kola, nanimato asini wenene okone wato minu atoto, Gote ateyanga mandaka peyama. \x * \xo 7:18-19 \xt Ip 9:9\x* \s1 Jisasato Pitisa Piape Kuai Lo Wete Piyane Leane Oko \p \v 20-21 Wamba Goteto Jisasa lamawuato, nambato pii enene wete leyo leaipia. Nimbato pitisa piape pua atapowa atolopele. Matili-matilipi nambana nembo-tene oko lawa napulu-peyo leaipia. Lipai yame akali tupa pitisa akali ateai-angi, Goteto pii okonepene mindi naleaipia. Jia. Utupane-mane mana Mosesana yane oko angu wato minuto, yakama pitisa akali guleainipia. \x * \xo 7:20-21 \xt Ip 5:6\x* \v 22 Goteto pii enene wete leyo leane okonemane pii wenene balato lo yata yane oko mo tai laya ya-kola, Jisasa bala pitisa akali mindi guleane. Wuaneko, pii wenene Goteto lo yata yane okone epene wete yoto, pii wambane lo yata yane oko sia mineane lo andeyama. \x * \xo 7:22 \xt Ip 8:6; 12:24\x* \p \v 23 Wamba Lipai yame akali tupamane pitisa piape pua ateaini tekeko, utupane yakamato pitisa piape pua atapo naene, omaka peai-kola, Lipai yame akali waka tupamane utupanena panda mo, pitisa piape okone pua ataka peainipia. Wuane pima peaini oko poto, Lipai yame akali kambua tupamane pitisa piape peainipia. \v 24 Utupane-mane wuane peaini tekeko, Jisasa bala oma napene, saka atapowa atoto, pitisa piape oko piyane okonena, akali mindimane balana panda moto, pitisa piape okone napiyane. \v 25 Jisasa bala saka atapowa atoto, wandakali Gote-la tombenenga akali mindi ato, Gote nimbato wandakali tupa moyape lo pote lalane. Jisasato wuane lo pote leya-kola, wandakali utupane Gote ateyanga mandaka peyai-kola, Jisasato wandakali utupane yakama katulo wete molo-peke lalane. \x * \xo 7:25 \xt Lom 8:34\x* \p \v 26-28 Sataneto yuu okona akali tupa minu makande peya-kola, utupane keato yo ata napene, koo piyaini. Mosesato mana yata yane okonemane yuu okona akali okonepene tupa pitisa akali kawane ateakale lea-kola, utupane yakamanga koo eya-kola teke, pitisa piape piyaini. Ole dindi lo Goteto yakama tanena koo tupapi, wandakali waka tupana koo tupapi, utupane apeakale lo pitisa utupane-mane Gote opa maiyaini. Utupane-mane wuane piyaini tekeko, Gotena iwanane oko epene tika-pene wete atea-kola, Goteto pii enene wete leyo loto, Jisasa bala pitisa akali kawane atoto, piape okone pua atapowa ateakale leyo leaipia. Wuane lea-kola, Jisasa bala pitisa akali kawane atoto, wandakali pitakana koo tupa apoyale, alu mindiki angu bala tane Gote opa maiyu, omeaipia. Balato opa alu mindiki angu mayane okonemane katu wete lea-kola, balato opa lapone waka mindi maulane tene mindi ata napeaipia. Yuu okona wandakali-mane koo pua ateyai-kola, Jisasa bala utupane towa tako pua ata napene, ati kenga wete ateya. Goteto andeya-kola, Jisasanga koo tene mindikipi mindi naeya. Jia. Bala pitisa akali kawane epene tika-pene wete mindi atoto, katulo wete nanima moyalane. \x * \xo 7:26-28 \xt Ip 5:1-3\x* \c 8 \p \v 1 Pii nanimato leyama okona tene angini oko Jisasa bala nanimana pitisa akali kawane okonepene ateya nembo teyama. Bala ati kenga yuu epene okona poto, kiŋi pitiyane sia toko okona kii tikasa po peteane leyama. \v 2 Ati kenga yuu epene wete okone Gotena lotu anda atalane. Wandakali kini-mane lotu anda okone napeaipia. Jia. Akali Andane oko bala tane-mane lotu anda okone peaipia. Andipa Jisasa bala lotu anda okonena pitisa akali kawane atoto, piape pua ateya. \v 3 Yuu okona pitisa akali kawane atalaini tupa pitaka-mane opapi, petesene waka tupapi, utupane Gote mayaini. Tene okonena, Jisasa balapi pitisa akali kawane atoto, opapi, petesene waka tupapi, utupane Gote maipe-pene guleaipia. \p \v 4-5 Wamba Mosesato lotu anda mindi sele-mane puyale pea-kola, Goteto bala lamawuato, wamba nimba ati Sainai okona atee-angi, ati kenga lotu anda okopene mindi ateya lo, nambato nimba andawa lewa okoni leaipia. Andipa nimbato lotu anda sele-mane puyale pele okone ati kenga lotu anda ateya okonepene teke guleakale nayu pipe leaipia. Pitisa akali tupamane lotu anda Mosesato peane okona kolandaka loto, pitisa piape peaini oko mee pikisa mindi yoto, Jisasato pitisa piape pulupeya lo makande peainipia. Jisasa bala ati kenga lotu anda atalane okona kolandaka loto, pitisa piape piyane oko angini wete gulalane. Lipai yame pitisa akali tupamane mana Mosesato yata yane oko wato minuto, petesini mindipene-mindipene tupa Gote maiki peainipia. Tene okonena, Jisasa bala yuu okona mee atapia-yale, bala pitisa akali okonepene mindi ata napipia-yale tekeko, bala ati kenga peaipia. \x * \xo 8:4-5 \xt Kol 2:16-17; Ip 9:23; Ek 25:40\x* \p \v 6 Poto, balato pitisa piape piyane okomane Lipai yame tupamane pitisa piape piyaini okone sia minuto, piape kuai lo wete piyane. Wamba Goteto Isatale tane wandakali tupa towa pii mindi lo yata wato, potomisa pii minditupa leane tekeko, matili balato pii waka wenene mindi lo yata wato, potomisa pii epene wete minditupa lo yata yane okomane pii wamba ini bulupane lo yata yane okone sia mineaipia. Jisasa bala wandakali, Gote-la, utupanena tombenenga akali atoto, pii wenene Goteto lo yata yane okone lo tai laya yaepia. \x * \xo 8:6 \xt Ip 7:22\x* \p \v 7 Goteto pii wamba ini bulupane lo yata yane okomane piape kuai lo pea-yale, Goteto pii wenene waka mindi lo yata wakale nembo natea-yale. Lipai yame pitisa akali tupamane pii Goteto wamba ini bulupane lo yane oko wato minuto, balana piape oko pua ateai-kola teke, wandakali tupana koo tupa mee yapowa ya-kola, Goteto wua leaipia: \v 8 Akali Andane nambato pii leyo oko ale alapape. Matili oto mindi epola-angi, nambato Isatale tanepi, Juta yamepi, utupane towa pii wenene waka mindi lo yata wakale leaipia. \x * \xo 8:8 \xt Jet 31:31-34\x* \p \v 9 Wamba Isatale tane wandakali utupane Isipi yuu oko tepa alu peai-kola, nambato utupane kii minu awua pewa. Poto, nambato pii mindi wandakali utupane towa lo yata ewane tekeko, wandakali utupane-mane nambana pii okone wato mina napeai-kola, nambato utupane masia maewane. Tene okonena, nambato pii wenene lo yata wakale okone wamba yakamana yumbane tupa towa pii lo yata ewane okonepene jia. Akali Andane nambato wuane leyo, leaipia. \p \v 10 Oto utupane koyo pula-kola, matili nambato Isatale tane tupa towa pii wenene waka mindi lo yata wato, wua lokale: Nambato nambana loo tupa wandakali utupanena nembo-tenenga yata alu, utupanena yamapanenga pepa peyo yata alu pukale. Wuane piyu, namba wandakali utupanena Gote atolowa-kola, wandakali utupane nambana yame atolopeyai. \p \v 11-12 Nambato utupane ondo wato, utupanena koo pulaini tupa apia-maiyu, wandakali utupane-mane wamba koo peaini tupa nambato nembo tolo-peke na-lokale. Nambato wandakali utupane moyo wuane puluwa-kola, wandakali gene yenepi, nayenepi, utupane pitaka-mane namba Gote okopene ateya lo wayumane andolopeyai. Utupane-mane okone andolai-kola teke, wandakali mindimane balana amenepi, yangonepi, utupane mana lamawuato, nimbato Akali Andane oko lo nembo tape nalolo-peya. Jia. Wamba Goteto wuane leaipia. \v 13 Goteto pii wenene mindi lo yata wakale leane okonemane pii wamba ini bulupane lo yata yane okone wambane guleya lo andawa leaipia. Wuaneko, minditaka mindi wambane gulalu, koyo piyane pua, pii balato wamba lo yata yane okone koyo peae-ya lo andeyama. \c 9 \s1 Kataisa Bala Gote, Wandakali-la, Tombenenga Akali Ateya Leane Oko \p \v 1 Goteto pii wamba ini bulupane lo yata yane okonemane lotu lolane mana minditupa yata alu, yakamato wua puato, yuu okona lotu anda mindi piyapape leaipia. \x * \xo 9:1 \xt Ek 26:1-30; 25:23-40\x* \v 2 Lotu anda sele-mane pene okonena lumu bulupane okona lamu, tepolo toko-la, okonelapo ya-kola, Gotena betesa tepolo toko okonena yalaepia. Lotu anda lumu bulupane okonena gene oko Gotena lumu epene lalainipia. \v 3 Lumu epene okonena masianesa tole lapalapa andane mindi yukatane atalaepia. Lapalapa okonemane tombo peyatane eya-kola, lapalapa okonena masianesa tole lumu mindi yalane okonena gene oko Gotena lumu epene wetete lalainipia. \x * \xo 9:3 \xt Ek 26:31-33\x* \p \v 4 Tua tunduma peakale lo minditaka yangalaini alata toko okola, Gotena mawua pii ana laponga peyatane palene bokisa okola, okone-lapona kenganga golo-mane waa-pene okonelapo lumu epene wetete okonena yalaepia. Wamba Goteto balana loo paiyasa tupa ana lapona pepa peyoto, yata yaepia. Gotena loo paiyasa peyatane atene ana okonelapo bokisa mindina pali-pata yalaepia. Tomo gene mana lene oko sisopene golo-mane waa-pene okona pali-pata okola, Etonena kalango poka lo ateane okola, okonelapo bokisa okonena pali-pata yalae tekepia. \x * \xo 9:4 \xt Ek 16:33; 25:10-16; 30:1-6; Nam 17:8-11; Lo 10:3-5\x* \p \v 5 Bokisa okonena tokonga Gotena tii-pene oko towa makande pua enjole lapo waa pitane atalaepia. Goteto wandakali tupa ondo wato, utupanena koo tupa apeakale loto, pitisa akali kawane okomane bokisa okonena tokonga tundupa tupa gae lalaepia. Andipa nambato okonetaka tupana tene wee lo pii kambua lolane tene andane mindi ata napeya-ko. Nambato okonetaka tupana pii kambua laa napukale. \x * \xo 9:5 \xt Ek 25:18-22\x* \p \v 6 Minditaka utupane pitaka wuane pua mandeke pitane atea-kola, ole dindi lo pitisa akali tupamane lotu anda sele-mane pene lumu bulupane okona kolandaka loto, yakamana piape pulane tupa piyainipia. \x * \xo 9:6 \xt Nam 18:2-6\x* \v 7 Pitisa akali kawane oko bala angu mali dindi lo alu mindiki angu tundupa mo awua lumu lapone okona kolandaka lalaepia. Kolandaka loto, bala tanenga koo yolane tupa Goteto apeakale loto, balato bulumako maipa mindina tundupa tupa Gote lo opa mayaepia. Opa okone maiyu, wandakali waka tupamane koo peyama nembo natene piyaini tupa Goteto apeakale loto, balato yia meme mindina tundupa tupa Gote lo opa mayaepia. \x * \xo 9:7 \xt Pit 16:2-34\x* \p \v 8 Pitisa akali kawane oko bala angu Gotena lumu epene wetete okone kolandaka loto, opa utupane maiyane lo nanimato andeyama-kola, Oli Sipitisa okomane mana mindi nanima andawa leya. Lotu anda sele-mane pene okonena lumu bulupane oko mee pitane atea-angi, Gotena lumu lapone epene wetete okonena kolandaka lolane asini oko panakame ya napeane lo andawa leaipia. \p \v 9 Okone pii kokoli mindi guleya. Lotu anda okonena pitisa akali tupamane Gote lo petesini maiyaini tupapi, opa maiyaini tupapi, okonetaka tupamane wandakali Gote lo lotu lalaini tupana nembo-tene oko katulo mo kuai loto, epene wete gulaya na-alane. \x * \xo 9:9 \xt Ip 10:1-2\x* \v 10 Enene, wamba Goteto mana minditupa yata wato, tomopi, ipapi, minditupa nolaini lalu, minditaka wua pua wasa-wasa peyalapape leane tekeko, wandakali-mane mana utupane wato minama pulu, Goteto mana wenene waka mindi yata olopeya okonena angu giau leakale loto, balato mana utupane yata yaepia. \p \v 11-12 Wuane tekeko, Kataisa bala epoto, mana epene Goteto mina ika leane tupana pitisa akali kawane ateaipia. Balato pitisa piape okone pua atoto, yia meme tupana tundupapi, bulumako andopane tupana tundupapi, okonetaka mindimane nanima kambo molo-peke naleaipia. Jia. Bala Gotena lumu epene wetete ati kenga ateya okona kolandaka loto, bala tanena tundupa epene okomane nanima kambo molo-peke loto, nanima tinga lo meane. Tene okonena, nanima tinga lo mene atapowa atolo-peyama. Jisasato nanima tinga lo mialu, ati kenga lotu anda ateya okonena alu mindiki angu kolandaka leaipia. Lotu anda okone wandakali kii-mane pene yuu okona tawe mindi jia. Lotu anda ati kenga ateya okonemane lotu anda sele-mane peaini okone sia minene epene wete mindi ateya. \p \v 13 Wamba Gotena wandakali mindi bala Gotena wenonga kalato atene atea yando, pitisa akali tupamane bulumako angini mindi itanga yango tosia teaipia. Tosia toto, pete gulaya alu, utupane-mane pete okone moto, kalato atene wandakali atolane okonenga tau lo peyaka peainipia. Wuane piyu, utupane-mane meme tupana tundupapi, bulumako maipa tupana tundupapi, okonetaka tupa moto, kalato atene ateane wandakali okonenga tandu peyaka peainipia. Wuane peyai-kola, Gotena wenonga wandakali utupane kalato na-atene epene wete kilini lene gulalaepia. \x * \xo 9:13 \xt Pit 16:15-16; Ip 10:3-4; Nam 19:9,17-19\x* \p \v 14 Memepi, bulumakaopi, utupanena tundupa tupamane wuane piyaini tekeko, Kataisana tundupa okomane utupane sia mineaipia. Balanga koo mindikipi mindi nayene atea-kola, Oli Sipitisa atapowa atalane okomane bala mo tai laya ya-kola, Kataisa bala tane Gote lo opa mayaepia. Nanimato Gote saka atapowa atalane okona piape pimai-yapale loto, Kataisana tundupa okonemane nanimana ini anda-pangosa koo yalane tupa apialane. \x * \xo 9:14 \xt 1Pi 1:18-19\x* \p \v 15 Wamba yuunga wandakali pitaka-mane pii Goteto bulupane lo yata yane okonena pangosa atoto, koo pua ateainipia. Koo pua ateai-kola, Goteto utupane ee lo moto, potomisa pii mindi wandakali utupane lamawuato, yakama katulo saka atapowa atolopeyai leaipia. Goteto wuane lea-kola, Kataisato wandakali utupane kambo molo-peke lalu, koo utupane-mane piyaini tupa apoyale bala omeaipia. Wandakali utupane saka atapowa ateakale nembo toto, Kataisa bala wandakali, Gote-la tombenga akali oko atoto, pii wenene Goteto lo yata yane oko mo tai layawa atalane. \p \v 16-17 Akali mindi bala omoyale ato, balana yame tupa lamawuato, namba omolowa-angi, yakamato nambana minditaka eya tupa wua pua tale puato, paluni mialapape lalane. Balato wuane lalane tekeko, akali okone bala oma napene saka ateya-kola, wandakali-mane balana minditaka yalane tupa katulo paluni mia na-piyaini. Matili akali okone omeya-kola, balana pii wamba lolane okone angini gulalane. Wuane peya-kola, akali okone bala omeya lo andoto, balana yame tupamane balana minditaka yalane tupa katulo paluni mialaini. \p \v 18 Wamba Mosesato yia bulumakaopi, memepi, okonetaka tupa peyoto, utupanena tundupa tupamane pii Goteto wamba ini bulupane lo yata yane oko minu tai laya yaepia. \p \v 19-20 Wuane puyale atoto, balato pii Goteto wamba ini bulupane lo yata yane tupa pitaka wandakali pitakanga lamai-yaepia. Balato utupane lamawuato, yakamato pii Goteto lo yata yane oko wato minu atalapale nembo toto, balato bulumakaopi, memepi, utupanena tundupa okomane balana pii okone minu tai laya eya leaipia. Wuane lalu, Mosesato bulumako andopane tupana tundupapi, meme tupana tundupapi, okonelapo ipa towa mina mindiki lalu, balato sipisipi itini tundupa-pene mindi moto, isopo kembone mindina puta puato, tundupa peteane okonena aindaka leaipia. Aindaka loto, tundupa okonena tanda pua moto, Gotena pii layene buku okonapi, wandakalipi, utupanenga tundupa oko tandu peyaka peaipia. \x * \xo 9:19-20 \xt Ek 24:6-8\x* \p \v 21 Wuane pua teke, Mosesato tundupa okone moto, lotu anda sele-mane pene okongapi, lotu anda okona piape piyaini minditaka yatawa ateaini tupanapi, utupane pitakanga tundupa okonemane tandu peyaka peaipia. \x * \xo 9:21 \xt Pit 8:15,19\x* \v 22 Mana Goteto wamba yata yane okomane pii mindi loto, tundupa-mane angu minditaka pitaka taka Gotena wenonga mo kuai laya alane leaipia. Tene okonena, tundupa-mane wandakali mindina koo tupa apia-mai napeaindo, Goteto wandakali okone balana koo tupa apia-mai napiyane. \x * \xo 9:22 \xt Pit 17:11\x* \p \v 23 Lotu anda sele-mane pene ateane okonena minditaka yane tupa ati kenga minditaka yalane tupa towa makande pene mee pikisa yaepia. Minditaka utupane pitaka tundupa-mane mo kuai lape-pene guleane tekeko, opa mindi-pene epene wete mindimane minditaka angini ati kenga yalane tupa mo kuai wete lape-pene guleaipia. \x * \xo 9:23 \xt Ip 8:4-5; 10:1-2\x* \p \v 24 Lotu anda angini ati kenga ateya oko bala okonepene ateya lo Mosesato wandakali tupa mana lamaiya-kola, yuu okona wandakali tupamane yakamana kini-mane lotu anda okone peainipia. Jisasa bala lotu anda okonena lumu epene wete okona kolandaka naleaipia. Jia. Bala Gotena wenonga atoto, nanima moyokale nembo toto, ati kenga lotu anda ateya okonena kolandaka loto, pitisa piape pua ateya. \p \v 25 Mali dindi lo pitisa akali kawane okomane yia memepi, bulumakaopi, utupanena tundupa tupa mo awua poto, lotu anda sele-mane pene okona lumu epene wete okona kolandaka loto, Gote lo opa maiki piyaepia. Pitisa akali kawane okomane wuane piyane tekeko, Jisasa balato mali dindi lo wuane napeaipia. Alu mindiki angu Jisasa bala tane Gote opa mauwakale nembo toto, ati kenga yuu epene okona kolandaka leaipia. \p \v 26 Ole kambuanga Jisasa bala tane Gote opa maiya-yale, wamba Goteto yuu ati-la yakale leane gii okonena ato, ipapo wato andipa giau loto, bala ole kambuanga tandaka no atapia-yale. Balato wuane pipia-yale tekeko, yuu gii oko koyo puyale pea-kola, wandakali tupana koo tupa apoyale, alu mindiki angu Jisasa bala tane Gote opa mauyale, bala ati kenga atala yuunga epeaipia. \x * \xo 9:26 \xt Ip 10:10\x* \p \v 27 Wandakali pitaka alu mindiki angu omalaini. Matili Goteto wandakali utupane pitaka yapa lo tale pulupeya. \v 28 Wuane pua teke, Kataisato wandakali kambua tupana koo tupa apoyale, alu mindiki angu bala tane Gote opa mawuato, omeaipia. Matili bala lapone peke lola-angi, balato wandakali tupana koo tupa apoyale naepolo-peya. Jia. Bala epolopeya lo maliyo atolaini wandakali tupa molo-peke lolo epolopeya. \c 10 \s1 Jisasato Nanima Mo Kuai Wete Laya Yane Leane Oko \p \v 1-2 Isatale tane wandakali tupamane mana Mosesato yata yane okone wato minuto, mali dindi lo Gote lo opa minditupa mayainipia. Opa utupa-mane wandakali utupane mo kuai wete laya ya-yale, koo tene mindi yakamanga naeya nembo toto, wandakali utupane-mane pai pua opa waka mindi Gote lo mai napeai-yale. Matili Jisasa bala epoto, opa epene wete mindi maulupeya lo, opa maiyaini mana Mosesato yata yane okonemane wandakali wamba ateaini tupa kuai lo andawa naleaipia. Opa maiyaini mana okone matili opa Jisasato malupeya okonena pikisa angu ya-kola, opa malu epeaini wandakali utupane katulo mo kuai layawa tika wete piya nayaepia. \p \v 3-4 Pitisa akali tupamane bulumako maipapi, memepi, okonetaka tupana tundupa tupa moto, opa maiyaini utupane-mane wandakali tupana koo tupa katulo apia-mai napea-kola, opa utupane-mane wandakali utupane wayumane moya na-piyaepia. Opa maiyaini mana okonemane wandakali yakamana koo piyaini tupa lapone teke nembo tolo-peke leakale laya yaepia. \x * \xo 10:3-4 \xt Ip 9:13\x* \p \v 5-6 Wuane peanga, Jisasa bala yuu okona epeane-angi, bala ayiane Gote oko lamawuato, Aiyane Gote, nimbato wandakali tupana koo tupa apola nemboto, wandakali-mane bulumakaopi, memepi, okonetaka tupa peyoto, itanga yango tosia toto, nimba lo opa giyaini mana okone nimbato epele na-alene leaipia. Dee, wandakali-mane opa waka-waka tupapi, petesini giyaini tupapi, okonetaka tupa nimba geakale nembo natene, nimbato umbaini mindi namba gukale lo makande peenepia. \x * \xo 10:5-6 \xt Sam 40:6-8\x* \v 7 Nimbato wuane pee-kola, nambato nimba languato, Gote nimbana pii pepa pelene eya mindimane leya pua teke, nambato nimbana nembo-tene oko wato minu atokale loto, ati kenga atala yuunga epoto ateyo oko andape lewa. Jisasato balana ayiane lamawuato, wuane leaipia. \p \v 8 Matili Jisasato Gote lamawuato, Aiyane Gote nimbato wandakali tupana koo tupa apola nembo toto, wandakali utupane-mane mana Mosesato yata yane okone wato minuto, bulumakaopi, memepi, okonetaka tupa peyoto, itanga yango tosia toto, nimba lo opa giyaini leaipia. Dee, wandakali utupane-mane opa waka-waka tupapi, petesini tupapi, okonetaka tupa nimba giyaini teke. Andipa nimbato mana utupane epele naene, wandakali utupane-mane okonetaka tupa nimba geakale lo nimbato nembo natalene leaipia. \p \v 9 Wuane lalu, matili Jisasato balana ayiane lamawuato, nambato nimbana nembo-tene oko wato minu atokale loto, ati kenga atala yuunga epoto ateyo-ko andape leaipia. Jisasato pii okonelapo leane okonemane bala tane opa mayane mana okone yata wakale nembo toto, Lipai yame pitisa akali-mane opa maiyaini mana okone mo apeaipia. \v 10 Mo apialu, Jisasato Gotena nembo-tene oko wato minuto, alu mindiki angu balana umbaini oko Gote opa mayaepia. Opa mayane okonemane nanima mo kuai wete laya yaepia. \x * \xo 10:10 \xt Ip 9:11-12\x* \p \v 11-14 Lipai yame pitisa akali tupa pitaka ika lo atoto, ole dindi lo opa kambua maiyaini tekeko, opa utupane-mane wandakali tupana koo tupa katulo apia na-piyaepia. Wuane tekeko, alu mindiki angu Jisasa bala tane Gote opa mayane okonemane wandakali Goteto mo epene gulaya alane utupane mo kuai wete leaipia. Alu mindiki angu bala tane Gote opa mayane okonemane wandakali moyo atapowa atalane. Matili Jisasa towa yanda-pene tupa sia minalu, Goteto utupane Jisasana kene pangosa mo ate lolopeya. Balato wuane peakale nembo toto, Jisasato balana piape pikoyo piyu, Gotena kii tikasa pituto, gii okone maliyo ateya. \x * \xo 10:11-14 \xt Ek 29:38; Sam 110:1\x* \p \v 15 Dee, nanimato Gotena pii pepa pelene eya oko dii lo andeyama-kola, Oli Sipitisa okomane nanima languato, wua lalamane: \v 16 Akali Andane okomane pii mindi leane oko loto, wandakali-mane pii nambato wamba ini bulupane lo yata ewane oko wato minu ateyai gii okone koyo pulupeya. Gii okone koyo pula-angi, nambato pii wenene waka mindi lo yata wato, nambana loo tupa wandakali utupanena nembo-tenenga yata alu, utupanena yamapanenga pepa peyo yatalu, pukale layene eya. \x * \xo 10:16 \xt Jet 31:33; Ip 8:10\x* \v 17 Dee, Gotena pii pepa pelene eya waka mindimane loto, nambato utupanena koo piyaini tupa apialu, dee lapone nembo tolo-peke nalolo-peyo layene eya. \x * \xo 10:17 \xt Jet 31:34\x* \v 18 Goteto wandakali mindina koo piyane tupa apola-kola, balato dee lapone teke koo utupane apeakale lo opa maulane tene mindi ata napeya. \s1 Jisasa Masia Mai Na-piyapape Leane Oko \p \v 19-20 Wamba lotu anda sele-mane pene okonena lumu epene wetete okona lapalapa andane mindimane asia lomba yukatane atalaepia. Jisasa bala ita malamanda okona yukatane atoto, omea-angi, lapalapa okone liti lo lapo peane okonemane Jisasato nanima saka atapowa atolane asini wenene mindi lumbu yata yaepia. Amene imalini yame, Jisasana tundupa okomane nanimana koo tupa apia yiake leane okonena andipa nanima yuku naene, Gotena yuu epene wete okona katulo kolandaka lolo-peyama. \x * \xo 10:19-20 \xt Ip 4:16; Mt 27:51\x* \v 21 Jisasa bala nanimana pitisa akali kawane atoto, Gotena wandakali nanima moyo ando atalane. \p \v 22 Balato nanimana umbaini oko ipa kaka-ene epene okomane wasa-wasa peyoto, nanimana koo tupa apea-kola, andipa nanimanga koo tene mindi naeya-kola, ateyama-ko. Goteto nanima moyolo-peya lo nanimato balanga tungi peyoto, mini epene palu atoto, bala ateyanga mandaka makale. \x * \xo 10:22 \xt Pit 8:30; Ese 36:25; Ep 5:25-27\x* \v 23 Wamba nanimato pii mindi loto, matili Goteto nanima moyoyale wua pulupeya lema okonena, nanima mini lapo pali napimakale. Jia. Goteto minditaka pukale leane utupane pitaka enene wete piyane-ko. Goteto nanima moyoyale mangene minditupa pukale leane tupa pulupeya nembo toto, nanimato wayumane nembo tatawa atamakale. \p \v 24-25 Wamba Kitisene wandakali kambua-mane Gotena pii oko ale oyale amunguli pua ateaini tekeko, andipa Kitisene minditupa-mane mana okone kepa alu, kondeyai-ko. Nanimato mana okone konda naene, Jisasa bala lapone epolopeya oto oko mandaka guleya nembo tamakale. Wuane nembo toto, Kitisene wandakali yangone tupa towa amunguli puato, mindi minu tai laya aka pua atamakale. Nanimato wandakali yangone waka tupa towa yamapane yo atoto, mana epene tupa angu wato minu atamakale nembo toto, nanimato mindi akali moyaka pua atamakale. \x * \xo 10:24-25 \xt Ip 3:13\x* \p \v 26 Anu peakale nanimato wuane pimakale leyamape. Nanimato Gotena pii layene enene oko mana moto teke, dee lapone koo tupa pima lakae lo nembo toto, koo pua atemando, Goteto koo utupane apeakale nembo toto, nanimato bala opa waka mindi mauluma-kola, katu nalolo-peya. Jia. \x * \xo 10:26 \xt Ip 6:4-8\x* \v 27 Goteto bala towa yanda-pene atolaini wandakali tupa yapa lo tale puato, ita toto andane wete pene mindimane yangolo-peyako. Nanimato koo pua atemando, balato nanima wandakali utupane towa atu yangolane lo yuku andane wete wato, nanima maliyo atape-pene guleya. \x * \xo 10:27 \xt Ais 26:11\x* \p \v 28 Anu peakale nambato wuane leyope. Gote balana loo paiyasa Mosesanga mayane tupa wandakali mindimane kalo puato, koo pula-kola, wandakali lapo yandopi, tepo yandopi, minditupa-mane balana koo pulane okone andoto, lapana yaindo, wandakali-mane wandakali koo pulane okone ondo naene, peyo ome lalaini. \x * \xo 10:28 \xt Lo 17:6; 19:15\x* \p \v 29 Wandakali koo pulane okonemane yole koo okone molopeya tekeko, wandakali waka mindimane bala sia minuto, yole koo wete mindi molopeya. Wamba ini wandakali okonemane pii wenene Goteto lo yata yane okona pangosa atola-kola, Gote Iwanane okona tundupa okomane wandakali okone mo epene wete gulaya ola-kola, Oli Sipitisa okomane wandakali okone bala ondo wato, moyolo-peya. Wuane tekeko, matili wandakali okonemane Gote iwanane okona tundupa oko mee ya lo nembo toto, bala masia mawuato, Oli Sipitisa oko andayo pii koo lola-kola, wandakali okone yole koo wete mindi molopeya. \x * \xo 10:29 \xt Ek 24:8\x* \p \v 30 Wamba Goteto pii leane oko loto, wandakali-mane koo piyane okonena, namba tane yole koo oko mauwakale leaipia. Dee lapone Goteto loto, Akali Andane okomane balana wandakali tupa yapa lo tale pulupeya leaipia. Balato wuane leane okone nanimato nembo teyama. \x * \xo 10:30 \xt Lo 32:25-36\x* \v 31 Gote saka atene okomane wandakali koo piyane oko yole koo mindi mauyale wandakali okone bala minula-kola, wandakali okone bala yuku andane wete olopeya. \p \v 32 Wamba Gotena Oli Sipitisa okomane yakamana nembo-tene oko mo tii piya ya-kola, yakama Kitisene ateaini. Yakama Kitisene ateai-kola, Jisasa towa yanda-pene wandakali minditupa-mane kenda-pene andane minditupa yakama geaini. Kenda-pene geai-kola, yakama tandaka andane kambua no atoto, Kitisene wandakali tai atema lo yakamato nembo tolo-peke lalapape. \p \v 33-34 Ole minditupana wandakali utupane-mane yakama wandakali waka tupana wenonga mo ate loto, yakama ando lamba loto, kenda-pene andane minditupa yakama geai okoni. Kitisene wandakali minditupa katapusa ateai-kola, yakamato utupane ondowa moyoto, kenda-pene andane awua ateaini wandakali utupane towa potomane lo ateai okoni. Wamba Jisasa towa yanda-pene wandakali tupamane yakamana minditaka yaini tupa pake meai okoni. Pake meai-kola, yakamana minditaka epene wete yapowa yolane tupa ati kenga yolopeya nembo toto, yakama mini epene paluto, yakamana minditaka meaini tupa meakale lo ando kondalu, epelewa ateai okoni. \x * \xo 10:33-34 \xt Mt 6:19-21; 19:29\x* \p \v 35-36 Goteto minditaka epene matili yakama gukale leane okone yakamato mia-makale nembo talapape. Utupane mia-makale toto, yakamato Gotena nembo-tene oko wato minu atoto, kepa naene, yakama Kitisene wandakali tai atalapape. Yakamato kepa naene, tai ateaindo, yakamato yole andane wete mindi molopeyai-ko. Yakamato Jisasa lo bilipi leyama nayu lalaini mana oko tepa olaini. \p \v 37 Anu peakale nambato wuane leyope. Yakamato Jisasa masia maulaini nembo toto, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Akali Andane oko bala mali kambua wete maliyo ata napulu-peya layene eya. Bala mali aŋako mindilapo angu maliyo atalu, epolopeya. \x * \xo 10:37 \xt Ip 2:3-4\x* \v 38 Akali Andane oko bala epola-angi, wandakali bala lo bilipi lolaini tupa wandakali tika-pene atoto, saka atapowa atolopeya. Wandakali mindimane Akali Andane oko bilipi nalene, bala towa kembena peyo ateando, nambato wandakali okone towa epele na-olopeyo layene eya. \p \v 39 Pii okone enene tekeko, nanima Jisasa towa kembena peyalu poto, alu pipe-pene wandakali jia. Nanimato Jisasa lo bilipi loloma-kola, Goteto nanima molo-peke lolopeya. \c 11 \s1 Goteto Bala Lo Bilipi Leaini Wandakali Tupa Moyane Leane Oko \p \v 1 Gote lo bilipi lene mana oko wua pene eya: Gote lo bilipi lene wandakali-mane mangene epene Goteto pukale leane tupa lee-mane anda na-piyaini tekeko, utupane-mane mini lapo pali napene, mangene epene Goteto pukale leane utupane katulo pulupeya nembo toto, maliyo atoto, bilipi leyama nayu lalaini. \x * \xo 11:1 \xt 2Ko 5:6-7; Jen 1:1; Sam 33:6; Jo 1:3\x* \p \v 2-3 Wamba wete Goteto minditaka nanimato lee-mane anda na-piyamane tupa moto, balana pii okonemane yuu ati-la okone-lapona minditaka nanimato lee-mane andalamane tupa pitaka yakale leane lo nanimato bilipi leyama. Matili Goteto potomisa pii minditupa nanimana yumbane tupanga lamaiya-kola, utupanena minditupa-mane balana potomisa pii leane utupane enene pii leya lo bilipi leainipia. Bilipi loto, utupane-mane mangene minditupa peai-kola, Goteto wandakali utupanena mana utupane andoto, mana kuai lo miniyai leaipia. \p \v 4 Wamba Epoloto Gote lo bilipi loto, Gote opa mayane okomane Kenena opa Gote mayane oko sia mineaipia. Epoloto Gote lo bilipi loto, opa maiya-kola, Goteto Epolona opa mayane okone epele yane okonemane Epolo bala akali tika-pene mindi ateya lo andawa leaipia. Epolo bala wamba omeane tekeko, balato Gote lo bilipi loto, opa epene wete mindi Gote mayane okonemane nanima mana languato, nanimatopi Gote lo bilipi loto, opa maiyapape leaipia. \x * \xo 11:4 \xt Jen 4:3-10\x* \p \v 5-6 Wandakali mindimane Gote lo bilipi naleando, Goteto wandakali okone epele na-alane. Wandakali mindimane Gote ateya lo bilipi loto, Gote andawua lakae lo nembo toto, ayia pua ateando, Goteto wandakali okone bala epele wato, yole epene mindi bala maulupeya. Wuane pula-kola, wandakali okone bala Gote lo bilipi loto, bala ateyanga mandaka atola-kola pulupeya. Inokoto Gote lo bilipi lea-kola, Goteto bala oma napeakale nembo toto, bala ati kenga peakale lo meaipia. Ati kenga peakale lo mea-kola, wandakali-mane Inoko bala ayia pua ateaini tekeko, utupane-mane bala anda napeainipia. \x * \xo 11:5-6 \xt Jen 5:21-24\x* \p \v 7 Wamba Goteto Nowa lamawuato, matili kingi andane wete mindi epolopeya leaipia. Wuane lea-kola, kingi andane epolopeya leane okone Nowato lee-mane anda napene atoto teke, pii Goteto leane okone enene pii leya lo bilipi leaipia. Kingi andane epolopeya okonemane balana wetenepi, andopanepi, utupane peyo ome lolane nembo toto, Nowato pii Goteto leane oko wato minuto, sipi anda mindi peaipia. Balato Gote lo bilipi loto, wuane pea-kola, Goteto Nowa bala akali tika-pene mindi ateya leaipia. Nowato gote lo bilipi leane okonemane Gote lo bilipi nalene yuunga wandakali tupana mana koo wete minu ateaini tupa mo pana ya-kola, Goteto wandakali utupane pitaka peyo ome leaipia. \x * \xo 11:7 \xt Jen 6:13-22; 7:1\x* \p \v 8 Goteto potomisa pii mindi Apatakame lamawuato, nambato yuu mindi paluni nimba gukalenga, nimbato yuu okone molo puu leaipia. Wuane lea-kola, yuu Goteto molo puu leane okone aninga eyape lo Apatakame bala tatake alu, konda naene, potomisa pii Goteto leane okone bilipi loto, yuu Kenane okonena poyale peaipia. \x * \xo 11:8 \xt Jen 12:1-5\x* \p \v 9-10 Apatakame bala Kenane yuu okonena po atoto, matili Gote bala tanena nembo-tene okomane tano yapowa yolane mindi waa pulupeya lo bilipi loto, matili tano okonena pokale nembo toto, maliyo ateaipia. Apatakame bala tano okonena poyale maliyo atoto, yuu Kenane Goteto gukale lo potomisa pii leane okonena ato bala akali opene mindi atene atoto, mee sele anda mindi puato, yuu okonena ateaipia. Goteto potomisa pii Apatakame lamaiyane mindiki okone teke Aisake, Jekopo-la, okonelapo lamaiya-kola, okonelapo-manepi mee sele anda teke puato, yuu okonena ateapele-pia. \x * \xo 11:9-10 \xt Jen 35:12\x* \p \v 11 Wanda Sata bala andopane mandulane gii tupa koyo peane tekeko, balato Gote lo bilipi loto, mangene mindi Goteto pukale lo potomisa pii lalane tupa balato enene wete piyane nembo teaipia. Wanda Satato wuane nembo toto, Gote lo bilipi lo peteane okonena, Goteto bala minu tai laya ya-kola, balato andopane mindi katulo mandeaipia. \x * \xo 11:11 \xt Jen 18:11-14; 21:2; Lom 4:18-21\x* \p \v 12 Mandea-kola, Apatakame bala akali mini-yene omape-pene gulene ateane tekeko, bala wandakali kambua wete tupana yumbane guleaipia. Apatakame balana mandiyene tupana yame kambua wete ati kenga kaiyanda ateya oko-tuma, ipa mau eya oko-tuma, guleai-kola, wandakali mindimane katulo dii nalape-pene guleaipia. \x * \xo 11:12 \xt Jen 15:5; 22:17\x* \p \v 13 Wamba Goteto Apatakamepi, Aisakepi, Jekopopi, utupane potomisa pii mindi lamawuato, nambato yuu epene mindi yakama giyu, waka minditaka tupa piyu, yakama moyo atokale leaipia. Goteto wuane leane okonena, utupane-mane yuu epene okone molopeyama nembo toto, Gote lo bilipi lo atalu teke omeainipia. Wandakali utupane yakama oma napene, saka ateai-angi teke, yuu epene Goteto gukale leane okone mia napeainipia. Yuu epene okone iyunga wete tepanjia ya-kola, wandakali utupane yakamana nembo-tene okomane angu yuu epene okone andene atoto, utupane-mane pii mindi leaini oko loto, yuu okona ole ukupini mindilapo angu atoto, nanima wandakali opene ateyama leainipia. \x * \xo 11:13 \xt Jen 23:4; 1Tem 29:15; Sam 39:12; 1Pi 2:11\x* \p \v 14 Pii okonepene lalaini wandakali tupamane yakamana yuu mindi ayia pua ateyama lo andawa lalaini. \v 15 Wandakali utupane-mane yakamana yuu tene wamba tepa alu epeaini okone nembo tatawa atoto, Kenane yuu okona nanima opene ateyama leai-yale, yakama katulo yakamana yuu tene okonena peke loto, yakama opene ata napeai-yale. \v 16 Wandakali utupane-mane ati kenga yuu epene wetete okonena atama puma lakae lo nembo teai-kola, Goteto utupane atolane tano mindi waa peaipia. Tene okonena, utupane-mane bala andayo, nimba nanimana Gote atele leyai-kola, bala yala na-alane. \p \v 17-19 Wamba Goteto potomisa pii mindi Apatakame lamawuato, nimba iwanane Aisakena mandiyene yame atolai tupa angu nimbana yame atolopeyai leaipia. Wuane lalu, matili Goteto Apatakame minu mandeke puato, nimbato nimbana iwanane Aisake okone peyo ome loto, bala opa mindi namba gipe leaipia. Goteto wuane lea-kola, Apatakameto Gotena potomisa pii wamba leane okone nembo toto, nambato Aisake peyo ome lewando, Goteto bala katulo ika laya olopeya nembo teaipia. Goteto katulo wuane pulupeya lo bilipi loto, Apatakameto Gote opa mauyale Aisake peyo ome lea-yale, Aisake bala omea-yale tekeko, Goteto Apatakame lamawuato, nimbato Aisake peyo ome lolene leaipia. Goteto wuane leane okonemane, Aisake bala omalu, malinga ika lene gulea-kola, Apatakameto bala molo-peke leane lo nanimato nembo tape-pene. \x * \xo 11:17-19 \xt Jen 21:12; 22:1-14; Lom 4:16-17\x* \p \v 20 Matili Aisaketo Gote lo bilipi loto, Goteto Jekopo, Iso-la, okonelapo moyoto, wua pulupeya lo belesini mindi mayaepia. \x * \xo 11:20 \xt Jen 27:27-29,39-40\x* \v 21 Jekopoto Gote lo bilipi lo atalu teke, matili bala omoyale atea-angi, Goteto Josepena iwanane lapo okonelapo moyoto, wua pulupeya lo belesini mindi mayaepia. Maiyu, balana kalango okona duninga minatawa atoto, anda yuunga loto, Gote lo lotu leaipia. \x * \xo 11:21 \xt Jen 47:31–48:20\x* \v 22 Josepe bala omoyale pea-angi, balato Gote bilipi loto, Isatale tane wandakali tupa lamawuato, matili Goteto yakama moyola-kola, yakama Isipi yuu oko tepa alu polopeyai. Okone angi, yakamato nambana kulini tupa lopo awua pulupape leaipia. \x * \xo 11:22 \xt Jen 50:24-25; Ek 13:19\x* \p \v 23 Wamba Isipi tane kiŋi okomane loo mindi yata wato, Isatale tane wandakali yakamato iwanaŋa mindi mandeaindo, bala peyo ome lalapape leaipia. Wuane lea-kola, Mosesa angini, ayiane-lamane bala mandeapi-angi, wua nembo teapele-pia: Nalipato Mosesa peyo ome nalepando, nalipato loo Isipi tane kiŋi okomane yata yane okone kalo pulupa-kola pulupeya nembo teapele-pia. Wuane tekeko, Mosesa bala iwanaŋa epene wete mindi ya lo andoto, okonelapo-mane Gote lo bilipi loto, kiŋi okonemane kenda-pene mindi liyamba gulane lo yuku naene, Mosesa too pitawa peteapi-kola, ana tepo peaipia. \x * \xo 11:23 \xt Ek 1:22; 2:2\x* \p \v 24-26 Mosesa bala andayalu, akali angini mindi atea-angi, bala Isipi tane kiŋi Peto okona wanane okonena iwanane atea-yale, balato Isipi tane tupana muni tupapi, minditaka epene waka tupapi, utupane kambua wetete yatawa atea-yale. Wuane utupane yatawa atea-yale tekeko, balato ole ukupini mindilapo angu epelewa atoyale, Isipi tane tupana mana koo tupa wato minukale nembo nateaipia. Jia. Balato nembo toto, Mesaya okomane namba moyolo epolopeya lo bilipi lolowa-kola, Isipi tane wandakali tupamane namba ando lamba lolopeyai. Lamba lolai-kola, namba yalawa atoto, Gotena wandakali tupa towa atu kenda-pene epola tupa awua atewando, matili Goteto yole andane mindi namba gulupeya nembo teaipia. Yole okonemane Isipi tane tupana munipi, minditaka epene tupa pitaka sia minulu-peya nembo toto, Mosesato Mesaya oko namba moyolo epolopeya lo bilipi loto, wandakali-mane bala Isipi tane kiŋi wanane okonena iwanane ateya leakale lo ando konda napeaipia. \p \v 27 Wandakali-mane katulo Gote lee-mane anda na-piyaini tekeko, Mosesato Gote lo bilipi leane okonemane Gote lee-mane andene atoto, bala watama pua apowa yaepia. Isipi tane kiŋi okomane Mosesa towa yatakawa atea-kola teke, Mosesato Gote lo bilipi loto, kiŋi okonemane kenda-pene mindi bala gulane lo yuku naene, Isipi yuu oko tepa alu, peaipia. \p \v 28 Gotena enjole mindimane Isipi tane wandakali tupana andopane bulupane tupa peyo ome lolo epoyale pea-kola, Mosesato Gote lo bilipi loto, Pasopa tomo nolane mana oko tewa yata yaepia. Balato mana okone yata ya-kola, Enjole okomane Isatale tane wandakali tupana andopane bulupane tupa peyo ome lolane nembo toto, Isatale tane wandakali utupane-mane sipisipi tundupa tupa yakamana anda asia lomba tupana aiya aka peainipia. \x * \xo 11:28 \xt Ek 12:21-30\x* \p \v 29 Goteto ipa solewata Letesi oko yapu lo lapo puato, tombenenga asini yakale lea-kola, ipa mau kapu tene yaepia. Kapu tene ya-kola, Isatale tane wandakali tupamane Gote lo bilipi loto, asini okonena poto, ipa Letesi okone kalo piyu, amo yaingi peainipia. Isipi tane yanda yene ami tupamane Isatale tane watama epoto, ipa Letesi oko kalo puyale tombenenga peai-kola, ipa okonemane Isipi yame utupane peyo pulu pea-kola, Isipi tane utupane pitaka ipa nalu, omeainipia. \x * \xo 11:29 \xt Ek 14:21-31\x* \p \v 30-31 Isatale tane akali lapo-mane Jetiko tano okona tenga-mane kambo andolo peapi-kola, pamuku pima epoko piyane wanda Leapa lene okomane Gote lo bilipi loto, yuu kambo andolo peapele akali lapo okonelapo lamawuato, liyamba wayu epeyapi leaipia. Matili Isatale tane-mane Gote lo bilipi loto, Jetiko tano okona ende ana-mane pitane atene okona ole yanasanga mapu peai-kola, ende okone kulembu lo yuunga tepa yaepia. Tepa ya-kola, Isatale tane akali utupane-mane Gote lo bilipi nalene wandakali tupa pitaka peyo ome leaini tekeko, Leapato Gote lo bilipi leya lo andoto, utupane-mane bala peyo ome naleainipia. \x * \xo 11:30-31 \xt Jas 2:1-21; 6:12-25; Jem 2:24-26\x* \p \v 32 Nambato pii temane utupane pitaka lalu ato, pii temane andoko tako pua loto, pepa peyokalepe. Nambato Gitiyonepi, Batakapi, Samesonepi, Jepetapi, Dapitipi, Samualepi, potopesa akali tupapi, utupanena temane loto, yakama langulane gii mindi naeya. \x * \xo 11:32 \xt Akal 6:11–8:32; 4:6–5:31; 13:2–16:31; 11:1–12:7; 1Sa 16:1–1Ki 2:11; 2Ki 1:1–25:1\x* \p \v 33-34 Goteto potomisa pii minditupa akali utupane lamawuato, yakama moyoyale nambato wua pukale lalu, matili balato utupane moyo wuane teke peaipia. Akali utupane-mane Gote bilipi loto, balana mana epene tika-pene tupa wato minuto, piape tai-lene minditupa peainipia. Akali utupanena minditupa-mane pusi kapua andane layone tupana nee asia minu tuma peainipia. Gote towa yanda-pene akali minditupa-mane Gotena akali minditupa teakale lo ita andane yuku-pene mindi yangeai-kola, akali utupa-mane ita teane okonena tai-lene oko sia mineaini-pia. Minditupa-mane kiŋi waka tupana ami tupa towa yanda puato, sia mineaini-pia. Minditupa-mane wamba ini bulupane tai nalene ateaini tekeko, matili Goteto utupane minu tai laya ya-kola, utupane yakama yanda piyaini akali tai atoto, yuu waka tane ami tupa sia mineaini-pia. Akali minditupa-mane wandakali utupane peyo ome loyale peaini tekeko, utupane yakama palaka peai-kola, katulo peyo ome naleainipia. \x * \xo 11:33-34 \xt Dan 3:23-27; 6:1-2\x* \p \v 35 Andopane omeaini tupa ika leai-kola, yakamana angini tupamane utupane molo-peke leainipia. Wandakali utupane-mane Gote bilipi lo atoto, wuane peaini tekeko, Gotena wandakali minditupa-mane kenda-pene andane wete tupa awua ateainipia. Gote towa yanda-pene akali tupamane Gotena wandakali minditupa andi loto, yakamato Gote masia mai-yaindo, nanimato yakama pulupa lo tepa amakale leainipia. Wuane leai-kola, Gotena wandakali utupane-mane bala bilipi lo atoto, utupane yakama malinga ika loto, saka atoto kuai lo wete atolo-peyama nembo toto, Gote masia mai napulu-peyama leainipia. Wuane leai-kola, Gote towa yanda-pene wandakali utupane-mane Gotena wandakali utupane tandaka andane wete mayainipia. \x * \xo 11:35 \xt 1Ki 17:17-24; 2Ki 4:25-37\x* \p \v 36 Gote towa yanda-pene wandakali utupane-mane Gotena wandakali tupa andayo lamba loto, minditupa kunju-mane peyalu, minditupa sene ende tupamane andi loto, katapusa piyu, peainipia. \x * \xo 11:36 \xt 1Ki 22:26-27; 2Tem 18:25-26; Jet 20:2; 37:15; 38:6\x* \v 37 Gote towa yanda-pene wandakali utupane-mane balana wandakali minditupa soo-mane katu tingipi lapo piyu, minditupa ana-mane peyo ome lalu, minditupa kandepa luu-mane yoko ome lalu, peainipia. Gote towa yanda-pene wandakali utupane-mane Gotena wandakali minditupa kenda-pene kambua mawuato, kenda-pene andane tupa mai-yaikola, Gotena wandakali utupane yakamanga minditaka nayene, jia yene atoto, sipisipi umbainipi, meme umbainipi, okonetaka tupana umbaini taka lo moto, tona piyu, epoko pua ateainipia. \x * \xo 11:37 \xt 2Tem 24:21\x* \p \v 38 Gotena wandakali utupane yakama palaka poto, wandakali napalene yuu tupapi, yuu wangiane tupapi, utupanena epoko pua atoto, ana andapi, yuu lau latanepi, okonetaka tupana ata too pua ateainipia. Utupane-mane Gote bilipi loto, mana epene wete tupa minu ateainipia. Tene okonena, yuu okona koo pua atalaini wandakali utupane towa mina mindiki lo atape-pene guu naleaipia. \p \v 39 Wandakali utupane pitaka-mane Gote lo bilipi loto, mangene minditupa peai-kola, Goteto wandakali utupanena mana utupane andoto, mana kuai lo miniyai leaipia. Goteto wuane leane tekeko, wamba balato potomisa pii mindi wandakali utupane lamawuato, yakama moyoyale nambato wua pukale leane oko balato okone angi teke napeaipia. Jia. \v 40 Anu peakale Goteto mangene okone wamba ini kapoyale napeai-piape. Andipa ateyama wandakali nanima wandakali wamba ateaini utupane towa epene wete gulalapale nembo toto, Goteto nanima pitaka moyoyale piape epene wete mindi pukale lo mandeke peaipia. \c 12 \s1 Goteto Leya Pua Yakamato Pua Atalapape Leane Oko \p \v 1 Wamba Gote lo bilipi lene wandakali kambua utupane yakama yuu okona atoto, kenda-pene kambua awua atalu, omalu, ati kenga peainipia. Ati kenga po atoto, utupane-mane yuu okona wandakali nanima ato mapu puato, anu pua ateyaipe lo nanima andatawa ateyai. Utupane-mane nanima andatawa ateyai-kola, Gotena pii pepa pelene eya okomane nanima languato, yakamato namba lo bilipi loto, nambana mana epene tupa tailo wato minu atalapape layene eya. Wuane layene eya-kola, nanimato wuane pua atamakale nembo talamane tekeko, koo nanimanga pata atane atalane tupapi, yuu okona minditaka epele-pene eya tupapi, utupane-mane nanima minandi lalane. Okonetaka tupamane nanima minandi lolane nembo toto, nanimato mana koo minalamane tupapi, yuu okona minditaka epele-pene eya tupapi, utupane pitaka masia mawua atamakale. Wuane pua atoto, wandakali-mane asia tai lalaini wuane pua teke, nanimato Jisasa lo bilipi loto, balana mana epene tupa tailo wato minu atamakale. \x * \xo 12:1 \xt 1Ko 9:24-25\x* \p \v 2-3 Nanimato kepa alu konda naene, Jisasana mana epene utupane tailo wato minu atoto, balana mana tupa wayumane nembo tatawa atamakale. Wamba koo piyaini wandakali tupamane Jisasa towa yanda andane pimawua ateai-kola, Jisasato kenda-pene utupane awua atoto, Goteto piape pipe leane pua teke, tailo pua ateaipia. Okone angi, Jisasato wua lo nembo teaipia: Namba ita malamanda okona yukatane atoto, yala olopeyo tekeko, matili omalu, malinga ika loto, epele andane wete olopeyo nembo teaipia. Wuane nembo toto, bala tandaka andane nalu, ita malamanda okona omalu, malinga ika lalu poto, Gotena kii tikasa-tole pitulane toko okona peteya. Tene okonena, nanimato Jisasa lo bilipi leyama-kola, balato nanimana bilipi oko mo kuai laya alane. Jisasato wuane piyane okonena, nanimato bala lo bilipi loto, balana mana epene tupa tailo wato minu atamakale. \p \v 4 Yakamato Jisasa masia mawuato, koo tupa piyapale loto, koo piyaini wandakali tupamane kenda-pene andane minditupa yakamanga giyaini. Geyai-kola, yakamato utupanena pii tanga loto, Jisasa masia mai napulu-peyama lalaini. Yakamato wuane leyai-kola, Jisasa towa yanda-pene wandakali tupamane kenda-pene minditupa yakamanga giyaini tekeko, yakamana umbaininga tundupa kili laa napiyane. \p \v 5-6 Goteto yakama balana andopane yame ateyai nembo toto, wamba balato yakama mo tai layawa pii mindi yakama langeane okone yakamato embesa yai. Gotena pii pepa pelene eya okonemane loto, nambana andopane, Akali Andane okomane wandakali mindi yamapane yo atoto, balana andopane ateya leando, balato wandakali okonena mana koo minalane tupa mo tika puyale, kunju-mane peyalane layene eya-ko. Goteto nimbana mana minalene tupa mo tika puyale kenda-pene mindi nimba geando, nimbato mini kenda wete olene. Dee, balato nimba mo tika puyale kenda-pene mindi nimba gula-kola, nimbato okone angini mindi jia ya, mee ya lo nembo natape layene eya. \x * \xo 12:5-6 \xt Jop 5:17; Man 3:11-12; Lap 3:19\x* \p \v 7-8 Yuu okona ayiane-mane balana andopane mo tika piyane pua teke, Goteto balana andopane tupa pitaka mana languato, mo tika piyane. Goteto yakama mo tika napipia-yale, yakama balana andopane ata napene, mandu apene atapia-yale tekeko, yakama Gotena andopane yame ateyai-kola, balato yakama mana languto, mo tika piyane-ko. Goteto yakama mo tika peakale nembo toto, yakamato kenda-pene awua atoto, balato yakama wua pua atalapa leya pua atalapape. \x * \xo 12:7-8 \xt Lo 8:5\x* \p \v 9-10 Anu peakale nambato wuane leyope. Nanimana ayiane yuu okona atalaini tupamane yakama tane-mane nembo talaini pua ole ukupini mindilapo nanima mana languato, yakama wua pua atalapape lo nanima mo tika piyaini. Wuane peyai-kola, nanimato utupanena pii ale wato, mana wato minu atalamane tekeko, nanimana tandini okona aiyane Gote okomane nanimana ayiane yuu okona atalaini tupa sia minene. Gote bala tane epene tika-pene wete ateya. Tene okonena, balato nanimapi tika wete pua atalapale loto, nanima mo tika piyane-ko. Nanimato balana pii ale wato, balana mana epene tupa wayumane wete wato minu atamakale. Wuane pua atemando, nanima saka atapowa atolo-peyama. \p \v 11 Goteto nanima mo tika puyale kenda-pene mindi geya-kola, okone angi nanima epele naene, mini kenda alamane tekeko, balato nanima mo tika piyiake leya-kola, matili nanimato balana mana epene tika-pene tupa wato minu atoto, mini epene palu atalamane. \x * \xo 12:11 \xt Jem 3:17-18\x* \v 12 Jisasa towa yanda-pene wandakali tupamane Kitisene wandakali tupa kenda-pene kambua mai-yaikola, Kitisene wandakali utupane yakamana kini kenepi tai nalene manda tene atalaini. Yakamato wandakali utupane mo tai laya alapape. \x * \xo 12:12 \xt Ais 35:3\x* \p \v 13 Kitisene minditupa kee koo atoto, Gotena asini epene oko awua tepa alu puyangi lolaini. Tika ando atalapape. Wandakali kee koo ateyai utupane-mane yakama polai oko andoto, watama epeakale nembo toto, yakamato Gotena asini epene okona tika pua pulupape. \x * \xo 12:13 \xt Man 4:26\x* \p \v 14 Gotena mana epene tika-pene tupa wato mina napiyane wandakali okonemane Akali Andane oko katulo anda napulu-peya. Tene okonena, yakamato Gotena mana epene tika-pene tupa wato minu atamakale nembo toto, piape tailo pua atalapape. Wuane pua atoto, wandakali pitaka towa mini epene palu atene mana oko mina-makale lo makande pua atalapape. \v 15 Goteto wandakali mindi ondowa moyola-kola, balato Gote awua tepa olane. Tika ando atalapape. Yakamana mindikipi mindimane nembo-tene koo palu atoto, yakamanga kenda-pene minditupa mina ika laya wato, sosa oko minu koyolaini. Tika ando atalapape. \p \v 16-17 Wamba Iso bala Aisake iwanane bulupane atoto, balana belesini okopi, minditaka epene kambua tupa katulo mea-yale tekeko, balato tomo alu mindiki angu nolane oko kamboyale, minditaka epene utupane pitaka Jekopoto meakale leaipia. Matili Isoto belesini okone tane mokale nembo toto, belesini molane asia ayia pua atoto, ai leane tekeko, belesini molane asia mindi naya-kola, balana ayiane okomane belesini okone gii napukale. Jia leaipia. Isoto tomo alu mindiki nolane okone kamboyale ayianena belesini epene oko awua apeaipia. Wuane pua teke, yakamana mindikipi mindimane yuu okona minditaka epene eya tupa mokale nembo toto, Gotena belesini epene oko awua apialu, bala pasiandia wandakali mindi gulolane. Tika ando atalapape. \x * \xo 12:16-17 \xt Jen 25:29-34; 27:30-40\x* \p \v 18 Wamba Gote bala ati Sainai okona epo atea-kola, Isatale tane wandakali tupa ati wangiane okonena mandaka poto ateainipia. Ongane atoto, andeai-kola, ati okonena ita lungu andane mindi talu, yuu undupi andane wete mindi lalu, popo andane mindi lalu, pea-kola, ati Sainai okone andoto, utupane-mane yuku yainipia. Ati Sainai okone kini-mane minape-pene peleane tekeko, wandakali andipa ateyai tupa yakama ati wangiane okonepene mindina mandaka poto ata napeyai. \x * \xo 12:18 \xt Ek 19:16-20; Lo 4:11-12\x* \p \v 19-21 Mosesato andea-kola, Ati Sainai okonena mangene Goteto peane tupa yuku-pene wete gulea oko andoto, Mosesato namba yuku wete wato, puti-puti peleyo leaipia. Okone angi, biakulu mindi pelea-kola, Goteto pii mindi leane oko loto, wandakali yandopi, sipisipi yandopi, okonetaka mindi ati Sainai okona epeando, yakamato bala ana-mane peyo ome lalapape leaipia. Goteto wuane lea-kola, Isatale tane wandakali utupane-mane pii Goteto leane okone ale wato, yuku wato, pii Goteto lala okonepene mindi dee lapone nanima langi napeakale leainipia. \x * \xo 12:19-21 \xt Ek 19:12-13; 20:18-21; Lo 5:22-27; 9:19\x* \p \v 22 Wandakali andipa ateyai tupa yakama ati Sayone wangiane eya okonena poyale mandaka ateyai. Gote saka atapowa atene okona ati kenga tano wenene Jutusaleme oko Sayone wangiane okonena eya. Enjole tausene kambua wete tupa tano okonena amunguli pua atoto, epelewa ateyai. \v 23 Wamba Goteto balana andopane gulene yame wandakali utupanena gene tupa pepa peyo yata yaepia. Andipa utupane ati kenga atoto, amunguli pua ateyai. Wandakali pitaka yapa lo tale piyane Gote okonemane wandakali utupanena tandini mo kuai wete laya ya-kola, utupane wandakali epene tika-pene atoto, tano wenene Jutusaleme okonena ateyai. \p \v 24 Wamba Keneto Epolo peyo ome lea-angi, Epolona tundupa okomane Gote lamawuato, nimbato paini kenda-pene mindi Kene maipe leaipia. Matili Jisasa bala omea-kola, balana tundupa okomane pii epene mindi Gote lamawuato, nimbato wandakali tupa ondo wato moyape leaipia. Wuane pea-kola, Jisasa bala wandakali, Gote-la, tombenenga akali atoto, pii wenene Goteto lo yata yane oko mo tai laya yaepia. Andipa yakamato Jisasa lo bilipi loto, Jutusaleme wenene ati kenga eya okonena poyale mandaka ateyai. \x * \xo 12:24 \xt Ip 8:6; Jen 4:10\x* \p \v 25 Wamba Mosesato Gotena pii keato mindi Isatale tane wandakali tupa lamaiya-kola, utupane-mane pii balato leane okone ale wato teke, tanga leainipia. Tanga leai-kola, Goteto yole koo mindi wandakali utupane maiya-kola, wandakali utupane katulo palaka polane asini mindi nayaepia. Andipa Gote bala ati kenga atoto, pii keato mindi nanima langeya teke. Nanimato balana pii tanga loto, Jisasa masia mawua atemando, Goteto yole koo mindi nanima gulupeya. Okone angi, nanima palaka polane asini mindi katulo nayolopeya. Tene okonena, yakamana ale tuma puato, pii andipa yakama langeya okone tanga lolaini. Tika ando atalapape. \x * \xo 12:25 \xt Ip 2:1-4; 10:26-29\x* \p \v 26 Wamba Gote bala ati Sainai okonena atoto, pii taimane leane okomane yuu yundukumi mineaipia. Andipa balato potomisa pii mindi loto, alu mindiki wete nambato yuu oko taimane yundukumi mineakale lokale layene eya. Yuu oko angu jia. Ati kenga okopi taimane yundukumi mineakale lokale teke layene eya. \x * \xo 12:26 \xt Akai 2:6\x* \v 27 Minditaka katulo ema napula tupa angu yapowa yakale nembo toto, Goteto pii leya okonemane minditaka yakale leane tupa pitaka yuu yundukumi minuto mo apolopeya lo andawa leya. \p \v 28-29 Nanimana Gote okone bala ita lungu andane tai wete mindimane minditaka eya tupa pitaka katulo taa yiake lape-pene gulene ateya. Tene okonena, nanimato Gote yuku amawua atoto, balana pangosa atape-pene. Wandakali mindimane Gotena tano Jutusaleme wenene oko katulo mo ema napulu-peya. Nanima Jutusaleme okonena poyale maliyo ateyama-angi, nanimato mana Goteto epele alane tupa minu atoto, Gote ando wayu pele lo bala lo lotu lamakale. \x * \xo 12:28-29 \xt Lo 4:24; 9:3\x* \c 13 \s1 Yakamato Mana Epene Utupane Wato Minu Atalapape Leane Oko \p \v 1 Yakamato ole dindi lo wandakali yangone tupa towa epelewa yamapa yo atalapape. \v 2 Wamba enjole minditupa akali mindina andaka epeai-kola, akali anda anduane okonemane akali epeaini utupane enjole minditupa epeyai nembo nateainipia. Akali enene minditupa epeyai nembo toto, balato enjole utupane moyo yatawa paleaipia-ko. Andipa wandakali opene mindi yakamana andaka epeando, yakamato bala moyoto, yatawa palipe-pene oko embesa aa na-piyapape. \x * \xo 13:2 \xt Lom 12:13; Jen 18:1-8; 19:1-3\x* \p \v 3 Kitisene wandakali waka mindi katapusa paleando, yakamapi utupane towa atu katapusa palene atoto, katapusa pangulane wandakali okone ondo wato moyalapape. Wandakali-mane Kitisene wandakali mindinga kenda-pene mindi maula-kola, Kitisene okonemane kenda-pene okone awua ateando, yakamapi wandakali okone towa atu kenda-pene okone awua atene atoto, wandakali okone ondo wato moyalapape. \p \v 4 Goteto pamuku pima epoko piyaini wandakali tupa yapa lo tale puato, yole koo mindi malupeya. Tene okonena, akali-mane wanda kee lalu, wanda-mane akali pulu, piyaini mana okone epene tika-pene yakale loto, wetene, akalini-la, mina mindiki lo pitiyaini mana okone minu koya na-piyapape. \x * \xo 13:4 \xt Ep 5:3-5\x* \v 5 Yakamato minditaka yakamanga eya tupa atu ya lo nembo toto, muni yamapane yo ata na-piyapape. Wamba Goteto potomisa pii mindi nanima languato, matili-matilipi nambato nimba mee atola loto, awua tepa alu, konda napulu-peyo. Jia wete leaipia. \x * \xo 13:5 \xt Lo 31:6,8; Jas 1:5\x* \v 6 Goteto wuane leane okone nembo toto, nanimana mini epene paluto, wua lamakale. Akali Andane okomane namba moyalane. Tene okonena, wandakali-mane katulo namba minu koya napulu-peyai-ko. Namba yuku naene ateyo lamakale. \x * \xo 13:6 \xt Sam 118:6\x* \p \v 7 Wamba sosa okona akali kawane minditupa-mane Gotena pii layene oko yakama langeai. Utupane-mane Gote lo bilipi loto, mana epene tupa minu ateaini utupane yakamato nembo tolo-peke loto, wuane teke piyapape. \x * \xo 13:7 \xt 1Ko 4:16\x* \p \v 8-9 Wandakali waka minditupa-mane Gotena pii mana langeyama loto, yakamato tomo utupa nalapape, tomo utupa nanalapape lalaini tekeko, mana okonepene tupamane wandakali moya na-piyaini. Goteto nanima ondowa moyoto nanimana bilipi mo tai laya eya-kola, nanima kuai lo atalamane. Jisasa Kataisato wambapi, andipapi, mana epene tupa minu atalane. Wuane pua teke, matili-matilipi balato mana epene mindiki okonepene teke minu atapowa atolopeya. Wandakali mindimane pii mana epene okonepene tupa yakama langi napene atoto, pii mana waka mindi-pene tupa yakama langulai-kola, yakamato Gotena pii enene oko awua tepa alu, puyangi lolaini. Tika ando atalapape. \x * \xo 13:8-9 \xt Lom 14:16-17\x* \p \v 10 Lipai yamena lotu anda sele-mane pene okonena pitisa piape piyaini akali tupamane katulo Kitisene wandakali nanimana alata toko okona tomo yalane tupa naa na-piyaini. \p \v 11 Anu peakale nambato wuane leyope. Pitisa akali kawane okomane memepi, bulumakaopi, okonetaka tupana tundupa tupa ambu awua poto, lotu anda lumu epene wete okona palane. Poto, Goteto wandakali tupana koo tupa apeakale loto, pitisa akali kawane okonemane opa maiyane. Wuane piyu, balato meme ima, bulumako ima, utupanena angini tupa keme okona takita awua poto, itanga too tosia teakale lo yangalaini-pia. \x * \xo 13:11 \xt Pit 16:27\x* \p \v 12 Wuane piyaini pua teke, Jisasato balana tundupa okomane wandakali tupa mo epene tika-pene wete gulaya wakale nembo toto, Jutusaleme tano okona takita poto, tandaka nalu omeainipia. \x * \xo 13:12 \xt Jo 19:16-17\x* \p \v 13-14 Nanima yuu okona ateyama-angi, nanimana tano yapowa yolane mindi yaa napea-kola, nanima Jutusaleme wenene ati kenga ato epolopeya okonena makale lo maliyo ateyama. Tene okonena, nanima ando lamba lalaini wandakali utupane masia mawua atoto, nanima Jisasana yame atamakale. \x * \xo 13:13-14 \xt Ip 11:9-10,16; 12:2-3,22\x* \v 15 Jisasato piape wua pua peane lo lapanawa wandakali tupa lamai-yamane mana okone Gote bala opa mayama-kola, piyane. Tene okonena, ole dindi lo nanimato Jisasana gene oko lapana wato, balana gene oko laiyu lamakale. \x * \xo 13:15 \xt Sam 50:14,23\x* \p \v 16 Wuane pua atoto, yakamato mana epene tupa minuto, yakamana minditaka yolai tupa tale puato, minditaka nayene jia yo atolaini wandakali tupa moyo maiyapape. Wandakali yangone moyo minditaka maiyaini mana okone Gote lo opa maiyaini mana okonepene eya-kola, Goteto mana okone epele alane-ko. Yakamato mana epene okone embesa naene, wato minu atalapape. \x * \xo 13:16 \xt Pl 4:18\x* \p \v 17 Yakama Gotena yia sipisipi tupa ateyai-kola, sosa okona akali kawane ateyai tupamane yakama moyo ando atalaini. Matili utupane-mane Gote lamawuato, nanimato nimbana piape pua atema-kola, wandakali tupamane wua peaini lolopeyai. Sosa okona akali kawane utupane-mane mini kenda wato piape okone pua ateaindo, okonemane yakama katulo moya napulu-peya. Akali kawane utupane-mane piape okone epelewa peakale nembo toto, yakama akali utupanena pangosa atoto, utupanena pii ale amawua, wato minu atalapape. \x * \xo 13:17 \xt 1Tes 5:12\x* \p \v 18 Gotena wenonga nanimato mana epene tika-pene tupa minaima lakae lo nembo toto, yamapane epene palu ateyama-ko. Goteto nanima moyakale lo yakamato pote lo atalapape. \x * \xo 13:18 \xt Ap 24:16; 2Ko 1:12-13\x* \v 19 Namba yakama ateyainga wamba ini epokale. Goteto namba moyakale nembo toto, yakamato Gote lo pote lalapape lo nambato yakama langeyo nayu leyo. \s1 Pii Koyo Pua Leane Tupa \p \v 20 Nanimana Akali Andane Jisasa bala Gotena sipisipi tupa yatawa ando atalane akali kawane oko atoto, bala tanena tundupa okomane pii wenene yapowa yolane Goteto lo yata yane oko minu tai laya yaepia. Balato pii okone minu tai laya ya-kola, Goteto bala malinga ika laya yaepia. Jisasa bala malinga ika loto, nanimana mini epene pale laya alane okona tene oko ateya. \x * \xo 13:20 \xt Jet 32:40; Ese 37:26; 1Pi 2:25\x* \p \v 21 Yakamato Gotena nembo-tene oko wato minuto, mana epene tupa pitaka wato minu atalapale loto, Jisasa Kataisato Gotena nembo-tene oko wato minuto, piape peane okomane mana Goteto epele alane tupa nanima andawa leaipia. Matili-matilipi ole dindi lo nanimato balana gene oko laiyu lamakale. Enene. \p \v 22 Amene imalini yame, nambato yakamana bilipi oko tai layawa pii okone pepanga peyo epe leyo. Okone pii luu andane wete mindi jia-ko. Yakamato kepa naene, pii okone wayumane ale alapape. \v 23 Gapomane okomane nanima amene Timoti tinga lea-kola, andipa bala katapusa ata napeya. Bala namba ateyonga wamba ini epeando, nalipa lapotaka yakama andolo epolo-peyapa. \p \v 24 Akali yakama ando atalaini tupapi, Gotena wandakalipi, yakama pitaka kuai lo atalapape leyama. Itali kanditi tane Kitisene tupamane yakama kuai lo atalapape leyai teke. \v 25 Goteto yakama pitaka ondo wato, moyo ateakale lo pote leyo.