\id EPH - Ipili NT [ipi] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2014) \h Epesasa \toc1 Poloto Epesasa Tane Tupana Pepa Peyo Pee Leane Oko \toc2 Epesasa \toc3 Ep \mt1 EPESASA \mt2 Poloto Epesasa Tane Tupana Pepa Peyo Pee Leane Oko \c 1 \p \v 1 Namba Polo. Gote bala tane-mane namba Jisasa Kataisana aposolo akali atola nembo tea-kola, namba balana aposolo akali ateyo. Epesasa tane wandakali yakama Gotena wandakali atoto, Jisasa Kataisa kuai lo wato minu atalaini. Nambato yakamana pepa oko peyo epe leyo.\x * \xo 1:1 \xt Ap 18:19-21; 19:1\x* \v 2 Nanimana Ayiane Gote-la, Akali Andane Jisasa Kataisa-lamane yakama ondowa moyoto, yakamana yamapane mo tambo laya yakale lo pote leyo. \v 3 Goteto piape Kataisato peane tupa nembo toto, nanimana tandini moyoyale, ati kenga tawe minditaka epene tupa pitaka nanima geane okonena, nanimato nanimana Akali Andane Jisasa Kataisana Ayiane Gote okona gene oko laiyu lamakale.\x * \xo 1:3 \xt Ep 2:5-7\x* \p \v 4-5 Wamba Goteto yuu ati-la yakale nalene atoto, nanima towa epelewa yamapane yoto, nembo-tene epene mindi meaipia. Moto, balana wenonga nanimanga koo tene mindi nayene, balana yame epene tika-pene wete atalapale nembo teaipia. Wuane nembo toto, piape Jisasa Kataisato pula okomane Goteto nanima balana andopane yame gulape-pene lata yaepia.\x * \xo 1:4-5 \xt Jo 1:12; 15:16\x* \v 6 Balana Iwanane yamapane yene okomane nanima moyoyale piape peane mambele, Goteto nanima wayumane wete ondowa moyoto, mangene utupane pitaka peane nembo toto, nanimato balana gene oko laiyu lape-pene. \p \v 7-10 Okone angi teke, Goteto nembo-tene epene waka mindi moto, matili gii mindi epola-angi, Kataisa bala minditaka yuu okona yalane tupapi, minditaka ati kenga yalane tupapi, utupane pitakana akali kawane atoto, utupane ando ateakale nembo teaipia. Kataisato wuane peakale lo Goteto nembo teane okone wamba too pitane ateane tekeko, matili Goteto balana nembo-tene epene okone nanimanga andawa leane. Nembo-tene epene okonepi, mana epene tupapi, utupane pitaka Gote balanga ya-kola, balato nanima ondowa moyoto, Kataisana tundupa okomane nanima kambo molo-peke loto, mana koo nanimato minalamane tupa apeaipia.\x * \xo 1:7-10 \xt Ep 2:5-7; Kol 1:12-16,18-20; Lom 16:25-26\x* \p \v 11-12 Goteto minditaka mindi pukale nembo talane tupa enene piyane. Kataisato nanima moyalane lo bilipi leyama Juta yame wandakali nanimato Gote balanga tai lenepi, tii-penepi, utupane pitaka yene nembo toto, balana gene oko laiyu lo atalapale nembo toto, Goteto nanima wamba ini bulupane balana yame atalapale lata yaepia.\x * \xo 1:11-12 \xt Lom 8:28-30\x* \p \v 13 Wandakali mindimane yakama languato, Kataisato wandakali yame waka tupapi molo-peke lalane lea-kola, yakamato pii enene okone ale wato, Kataisa lo bilipi leai. Yakamato bala lo bilipi leai-kola, Goteto balana Oli Sipitisa oko yakama gukale lo potomisa pii leane oko nembo toto, balana Oli Sipitisa oko yakama gea okoni. \v 14 Nanima pitaka-mane balana tai lenepi, tii-penepi, utupane pitaka nembo toto, balana gene oko laiyu lalapale loto, balato nanima molo-peke leaipia. Balato wuane peane okonena, nanima balana yame ateyama-kola, Goteto minditaka epene kambua tupa matili nanima gukale loto, balana Oli Sipitisa oko wamba ini bulupane nanima geane.\x * \xo 1:14 \xt 2Ko 1:21-22\x* \s1 Epesasa Tane Tupamane Mana Meakale Lo Poloto Pote Leane Oko \p \v 15 Goteto wuane peane okonena, yakamato Akali Andane Jisasa lo bilipi loto, Gotena wandakali pitaka towa epelewa yamapane yo ateyai lene oko nambato ale ewa. \v 16 Nambato pii okone ale wato, ole dindi lo yakama nembo toto, Gote wayu pele lo pote lalawane. \p \v 17-18 Anu peakale nambato wuane piyawanepe. Tai-lene andane wete okopi, tii-pene wete okopi, okonelapo nanimana Akali Andane Jisasa Kataisa okona Ayiane Gote balanga yene. Balato ati kenga tawe minditaka epene kambua longo paluni gulo balana wandakali nanima gukale leaipia. Yakamato minditaka epene utupane matili mia-makale nembo toto, maliyo atalapale nembo toto, Goteto yakama balana yame atalapale loto, ee lo meaipia. Balato wuane peane oko yakamato nembo talapale loto, Oli Sipitisa okomane yakamana nembo-tene okone tii piya wato, Gotena pii layene tupana tene tupa yakamanga mo panawa ateya. Oli Sipitisa okomane wuane peya-kola, yakamato mana kambua moto, Gotena mana tupa wayumane nembo talapale loto, nambato pote lo atalawane.\x * \xo 1:17-18 \xt Kol 1:9-11\x* \p \v 19 Dee, nanimato Gote lo bilipi leyama-kola, balana tai-lene andane wete okomane nanimanga piape tailo wete piyane. Yakamato okone nembo talapale loto, nambato ole dindi lo pote lalawane teke.\x * \xo 1:19 \xt Kol 1:9-11\x* \v 20 Wamba Gotena tai-lene okonemane Kataisa malinga ika laya alu, ati kenga balana kii tikasa peteakale leaipia.\x * \xo 1:20 \xt Sam 110:1; 2Ko 13:1-4; Kol 2:8-12; 1:15-16\x* \p \v 21 Wuane lalu, Goteto minditaka eya tupa pitaka Kataisana pangosa yakale leaipia. Balato wuane lea-kola, sipitisa tai-lene ateyai tupapi, yuu okona akali andane ateyai tupapi, gapomane ateyai tupapi, minditaka tai wete eya tupapi, dee minditaka gene andane yene andipa eya tupapi, matili yolopeya tupapi, utupane pitaka Kataisana pangosa ateyai. \p \v 22 Utupane pitaka Kataisana pangosa ateyai-kola, Goteto balana sosa oko moyoyale, Kataisa bala minditaka eya tupa pitakana kawane ateakale leaipia.\x * \xo 1:22 \xt Sam 8:6\x* \v 23 Kataisa bala minditaka eya tupa pitakana kawane atoto, utupane pitakanga tumbi latane atalane. Sosa oko balana umbaini ateyama-kola, balato nanimanga tumbi latane atalane.\x * \xo 1:23 \xt Ep 4:10,15-16; Lom 12:3-5; Kol 1:18-20\x* \c 2 \s1 Goteto Yakama Ondo Wato, Molo-peke Leane Oko \p \v 1 Wamba yame waka wandakali yakamato mana koo kambua minu ateai okonemane yakama wandakali omene gulo ateai. \x * \xo 2:1 \xt Kol 1:21\x* \v 2 Okone angi, wandakali waka tupamane sipitisa koo yamena akali kawane Satane okona mana koo tupa wato minu ateai-kola, yakamatopi yuu okona mana koo tupa wato minu ateai okoni. Andipapi, sipitisa koo okonemane Gotena pii tanga lalaini wandakali tupana ini anda-pangosa atoto, balana piape koo tupa pua atalane. \x * \xo 2:2 \xt Kol 3:7; Tai 3:3\x* \p \v 3 Wamba nanima pitaka koo piyaini wandakali utupane towa atu atoto, nanimana umbaini epele yakale nembo toto, nanimana nembo-tene wambane oko wato minu atema. Okone angi, nanimato nanimana umbaini tupana mana koo minaima lakae lo nembo tema tupa wato minu atema-kola, Goteto wandakali koo piyaini tupa towa yataka wato, yole koo mindi malupeya okone katulo nanima gea-yale. \x * \xo 2:3 \xt Kol 3:5-6\x* \p \v 4-7 Wamba nanimato mana koo minu atema okonemane nanima omene gulo atema. Wuane tekeko, matili-matilipi wandakali atolai tupamane andolai-kola, Goteto wandakali tupa wayumane wete ondowa moyalane oko andeakale nembo teaipia. Wuane nembo toto, Jisasa Kataisato piape peane mambele, Goteto ondo andane wete wato, nanima towa wayumane epelewa yamapane yoto, nanimanga mana epene wete mindi mineane. Balato mana epene okone minuto, nanima Jisasa Kataisa towa mo saka ataya wato, nanima bala towa malinga ika laya alu, nanima Jisasa towa atu ati kenga yuu epene okona atalapale leaipia. Goteto mangene utupane pitaka peane okone nembo toto, balato yakama ondowa moyoto, molo-peke leane lo andeyama. \x * \xo 2:4-7 \xt Lom 6:13; Kol 2:11-14\x* \p \v 8-9 Anu peakale nambato wuane leyope. Wandakali-mane yakama tanena gene tupa laiyu naleakale nembo toto, Goteto utupanena piape epene tupa andoto, utupane molo-peke na-lalane. Jia. Yakamato Kataisa lo bilipi leai-kola, Goteto yakama mee ondowa moyoto, petesini epene mindi yakama mee guato, yakama molo-peke leane. \x * \xo 2:8-9 \xt 1Ko 1:29-31; 2Ti 1:9-10; Tai 2:11-14\x* \v 10 Nanimato mana epene minditupa wato minu atalapale loto, wamba Goteto Jisasa Kataisana piape peane okomane nanima mo wenene gulaya yane. \s1 Yakama Pitaka Gotena Yame Mindiki Angu Gulo Ateyai Leane Oko \p \v 11-12 Wamba Juta yame-mane loto, nanima yala-pene umbaini katene ateyama-kola, yame waka wandakali yakamana yala-pene umbaini kati napene ateyai lalaini. Wuane leai-kola, yame waka wandakali yakamato Isatale tane tupa towa mina mindiki lo ata napene, wandakali opene gulo ateai okone nembo tolo-peke lalapape. Okone angi, yakama wandakali yame waka mindi gulo atoto, potomisa pii Goteto lo yata yane okone yakamato ale naene ateai. Ale naene atoto, Kataisato yakama moyolo epolopeya nemboto maliyo ata napene, mee ateai. Dee, Kataisa ateya oko yakamato nembo nateai-ko. Okone angi, yakama Gote towa atu ata napene, amonga waka gulo atema nembo talapape. \x * \xo 2:11-12 \xt Kol 1:21; Lom 9:1-5\x* \p \v 13 Wamba yakama Gote ateanga mandaka gulo ata napene, amonga waka gulo ateaini tekeko, Jisasa Kataisana tundupa okomane yakamana koo tupa apeane okomane yakama Gote ateyanga mandaka gulo ateyai. \x * \xo 2:13 \xt Kol 1:18-20\x* \p \v 14-16 Enene, wamba Mosesana loo okomane ende puato, tombo peyatane atea-kola, Juta yame-mane wandakali yame waka tupa towa yanda-pene gulo ateainipia. Yanda-pene gulo ateai-kola, Kataisato wua lo nembo teaipia: Wandakali yame okonelapo yanda-pene gulo ata napeakale. Jia. Yame okonelapo namba tane towa yame wenene mindiki gulaya wakale. Dee, wandakali utupane-mane Gote towa yanda-pene gulo atalaini mana okone koyo peakale lo namba ita malamanda okona omokale. Namba omolowa okonemane wandakali utupane pitaka sosa mindikinga atoto, Gote towa mini mindiki palu ateakale lokale nembo teaipia. Wuane nembo toto, bala ita malamanda okona omeane okomane Mosesana loo yata yane okopi, Juta yamena mana waka-waka minalaini tupapi, utupane pitaka mee gulaya yaepia. Kataisato wuane peane okomane Juta yamena loo okomane ende pitane ateane oko keao lo apeaipia. Apoto, Juta yame-mane wandakali yame waka tupa towa yanda-pene gulo atalaini mana oko minu koyo piya yaepia. Wuane piyu, balato Juta yame Kitisene tupapi, wandakali yame waka Kitisene tupapi, utupane pitaka sosa mindiki gulaya yaepia. Kataisato wuane peane okonena, nanima pitaka-mane mini epene palu atalamane. \x * \xo 2:14-16 \xt 1Ko 12:12-14; Kol 1:18-20,22; 2:13-14; Sak 9:10\x* \p \v 17-18 Kataisato nanima mina mindiki lea-kola, Oli Sipitisa mindiki angu okomane nanima pitaka Ayiane Gote towa pii lalawa pulane asini oko lumbu tepa yaepia. Oli Sipitisa okomane wuane pea-kola, Kataisa epoto, Gote ateyanga mandaka gulo atalaini Juta yame wandakali tupapi, Gote ateyanga mandaka gulo ata napene, amonga gulo atalaini wandakali yame waka tupapi, utupane pitaka pii mindi lamawuato, yakama yamapane epene palu atalapape leane. \x * \xo 2:17-18 \xt Ais 57:19; Ep 3:5-6\x* \v 19 Tene okonena, andipa yame waka wandakali yakama yuu nayene opene gulo ata napeyai. Jia. Yakama Gotena yame enene atoto, balana wandakali tupa towa yame mindiki gulo ateyai. \p \v 20-22 Anu peakale nambato wuane leyope. Goteto Juta yame Kitisene yakamapi, wandakali yame waka tupapi, yakama pitaka balana lotu anda epene wete gulo atalapale nembo teaipia. Wuane nembo toto, balato potopesa akalipi, aposolo akalipi, utupane anda okonena keyo gulo ateakale loto, Kataisa bala anda okonena anda pingina gulo ateakale leaipia. Wuane lalu, andipa balato yakama pitaka anda okonena laepi, pokoli-banapi, okonetaka gulo atoto, Kataisanga duli lo minatawa atalapale leya. Wuane loto, Goteto bala tane-la, Oli Sipitisa okola, okone lapona pangulane anda oko mee pua ateya. \x * \xo 2:20-22 \xt 1Ko 3:10-11,16; 1Pi 2:4-5\x* \c 3 \s1 Poloto Wandakali Yame Waka Tupa Moyo, Piape Piyawane Leane Oko \p \v 1 Namba Poloto yame waka wandakali yakama moyoto, Jisasa Kataisana piape pimawua atalawane. Nambato wuane piyawane okonena, andipa namba katapusa ateyo. \x * \xo 3:1 \xt Pl 1:6-7,13\x* \v 2 Goteto namba ondowa moyoto, nambato yakama moyo balana piape pula lo geane okone yakama wamba ale yai okoni. \x * \xo 3:2 \xt Kol 1:24-25\x* \p \v 3 Wamba Goteto wua pukale lo too pua nemboto ateane tupa balato nambanga mo pana yane. Goteto wuane peane lo, wamba nambato pii ukupini minditupa pepanga peyoto epe lewa okoni. \x * \xo 3:3 \xt Ep 1:7-10; Kol 1:26-27\x* \v 4 Andipa wuane pua teke, nambato pii minditupa tako pua, pepa okona peyo epe leyo. Yakamato nambana pii utupane dii lo andolai-angi, Kataisana piape pula okomane wua pulupeya lo Goteto too pua nemboto ateane tupa nambato kuai lo nemboto ateya lo yakamato andolopeyai. \p \v 5-6 Wamba Goteto wua lo too pua nembo teaipia: Jisasa Kataisato wandakali moyoyale piape pula okomane nambato minditaka Juta yame wandakali paluni gulo mauwakale lo potomisa pii mindi lo yata ewane. Matili nambato potomisa pii mindiki okone teke wandakali yame waka tupapi mauwakale nembo teaipia. Nambato potomisa pii okone wandakali utupane lamalu-wakola, Juta yame Kitisene tupapi, wandakali yame waka tupapi, utupane pitaka-mane nambana pii layene epene oko bilipi loto, yame mindiki atolopeyai nembo teaipia. Goteto wuane lo too pua nemboto ateane okone wandakali wamba ateaini tupanga lapana nayaepia. Wuane tekeko, andipa Gotena Oli Sipitisa okomane pii okone balana potopesa akali tupapi, aposolo tupapi, utupanenga lapana eya. \x * \xo 3:5-6 \xt Ep 2:13,14-19\x* \p \v 7-10 Enene, wamba Goteto pitaka taka yakale laa yiake lalu, matili balato wua pukale nembo teane tupa too pitane ateakale leaipia. Balato wuane leane tekeko, matili balana sosa okomane piape pula-kola, atinga sipitisa tai-lene tupapi, enjole tupapi, utupane-mane Gotena nembo-tene mindipene-mindipene utupane epene wete eya lo andeakale nembo teaipia. Wuane nembo toto, Goteto namba ondo wato, balana tai-lene okomane nambato balana piape pula leane. Wuane loto, balana nembo-tene too pitane ateane okone nambato lapanawa lamawua atape leane. Namba Gotena wandakali pitakana pangosa wete gulo ateyo tekeko, Kataisato piape peane tupa epene wete eya lo nambato wandakali yame waka tupa lamawua atape leane. \x * \xo 3:7-10 \xt Kol 1:24-25; 1Ko 15:9-10\x* \p \v 11 Wamba wete Goteto Juta yame wandakali tupapi, yame waka wandakali tupapi, utupane Kataisa lo bilipi loto, sosa mindiki guleakale nembo teaipia. Matili nanimana Akali Andane Jisasa Kataisato piape peane okomane Goteto yame okonelapo sosa mindiki gulaya yaepia. \v 12 Balato wuane pea-kola, andipa nanimato Kataisa lo bilipi loto, Gote yuku naene, katulo bala towa pii lalawa pua atalamane. \x * \xo 3:12 \xt Jo 14:6; Lom 5:2\x* \v 13 Wuaneko, nambato yakama moyoyale tandaka no ateya nembo toto, yakama mini kendawa ata napepe-pene. Jia. Nambato tandaka no ateyo okomane yakama Gote towa kuai lo atalapale leya nembo toto, yakama epelewa atape-pene. \s1 Goteto Wandakali Utupane Minu Tai Laya Yakale Lo Poloto Pote Leane Oko \p \v 14-15 Gote bala minditaka ati kenga ateyai tupapi, yuu okona eya tupapi, utupane pitakana ayiane atoto, utupane pitaka gene maiyane nembo toto, nambato bala lo aiki leka alawane. \v 16 Gote epene tii-pene wete ateya okonemane balana Oli Sipitisa oko yakamana ini anda-pangosa tumbi laya wato, balana tai-lene okomane yakama minu tai laya yakale lo nambato pote lalawane. \p \v 17-19 Mana epene wete Gotenga tumbi latane ateya tupa yakamanga epo tumbi leakale nembo toto, Kataisato wandakali towa epelewa yamapane yo atalane mana okone yakamato wayumane mialapale nembo teyo. Yakamato mana okone moto, Kataisato wandakali tupa towa epelewa yamapane yo atalane mana okone kenga wetepi, pangosa wetepi, luu wetepi, andane wete eya nembo tolopeyai. Gotena wandakali pitaka towa yakamato wuane nembo tolai angi, ita mindina pini tupa yuu okona peya-kola, ita okone bala tai atalane pua teke, yakama Kitisene tai gulolo-peyai. Kitisene tai atamakale nembo toto, yakamato Kataisa lo bilipi lolai-kola, Kataisa bala yakamana ini anda-pangosa atapowa ateakale lo nambato pote lalawane. \x * \xo 3:17-19 \xt Jo 14:23-24; Kol 1:23; 2:6-7\x* \p \v 20 Nanimato Gotena mana epene tupa wato mina-makale lo pote leyama-kola, Gotena tai-lene okomane nanimana ini anda-pangosa piape puato, nanima minu tai laya alane. Wuane peya-kola, nanimato minditaka pimakale nembo toto, pote lalamane tupa pitaka sia minuto, balana tai-lene okomane piape andane wete tupa katulo piyane. \v 21 Tene okonena, Jisasa Kataisato piape andane peane nembo toto, matili-matilipi Gotena sosa okomane balana gene oko laiyu lape-pene eya. Enene. \c 4 \s1 Goteto Yakama Yame Mindiki Gulo Atalapale Loto, Ee Lo Meane Oko \p \v 1 Nambato Akali Andane okona piape piyawane okonena, namba katapusa atoto, pii mindi yakama langeyo. Yakamato balana mana epene tupa wato minu atalapale loto, Goteto yakama ee lo mea-ko. Yakama Gotena ee lo mene wandakali atoto, balana mana epene tupa wato minu atalapale loto, nambato pii utupane yakama langeyo nayu leyo. \x * \xo 4:1 \xt Kol 1:9-11\x* \p \v 2-3 Oli Sipitisa okomane yakama mina mindiki leya okonena, yakama pitaka yame mindiki atamakale nembo toto, piape tailo piyapape. Yakama yame mindiki atamakale nembo toto, wandakali yangone tupana pangosa atoto, utupane towa tambo lo atalapape. Wandakali mindimane yakama towa mana koo mindi minulai-angi, yakamato wamba ini kapoyale yataka aa na-piyapape. Jia. Wandakali okone towa epelewa yamapane yoto, kenda-pene okone awua atalapape lo nambato yakama langeyo. \x * \xo 4:2-3 \xt Kol 3:12-15\x* \p \v 4-6 Anu peakale nambato wuane leyope. Ayiane Gote mindiki angu ateya. Bala nanima pitaka tombenenga atoto, nanimana ini anda-pangosa piape puato, nanima pitaka ando atalane. Akali Andane mindiki angu ateya. Balato nanima pitaka lamolo epolopeya lo nanimato maliyo ateyama. Oli Sipitisa mindiki angu ateya. Balato nanima pitaka ee lo meane okonemane nanima pitaka umbaini mindiki gulo ateyama. Bilipi mindiki angu eya. Dee, ipa meyama okopi mindiki angu eya. \x * \xo 4:4-6 \xt 1Ko 12:6\x* \p \v 7 Enene, nanima yame mindiki ateyama tekeko, nanima mindiki-mindiki lo Gotena piape waka-waka tupa piyapale loto, Kataisato nanima ondo wato, petesene waka-waka tupa nanima giyane. \x * \xo 4:7 \xt Lom 12:3-6\x* \v 8 Tene okonena, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Goteto wandakali andi latane ateaini tupa andi lo awua ati kenga poto, petesene epene minditupa yuu okona wandakali tupanga geane layene eya. \x * \xo 4:8 \xt Sam 68:18\x* \p \v 9 Pii layene okonemane Kataisa bala ati kenga peane leya oko andoto, akali okone bala wamba yuunga epeane ya lo andeyama. \x * \xo 4:9 \xt Jo 3:12-13\x* \v 10 Yuunga epeane akali mindiki okone teke balato minditaka eya tupa pitaka mo tumbi laya wakale nembo toto, ati kenga wete peaipia. \p \v 11-12 Kataisa bala ati kenga pulu, sosa oko balana umbaini gulo atoto, tai guleakale nembo teaipia. Tai guleakale nembo toto, wandakali minditupa-mane balana sosa oko moyo piape pua ateakale nembo teaipia. Wuane nembo toto, Kataisato akali minditupa potopesa piape peakale lalane. Minditupa aposolo akali piape peakale lalane. Minditupa pii akali piape peakale lalane. Minditupa paso piape peakale lalane. Minditupa tisa piape peakale lalane. Kataisato piape akali utupane pitaka-mane balana sosa okona piape peakale lo mayaepia. \x * \xo 4:11-12 \xt 1Ko 12:28\x* \p \v 13-14 Sipi mindi yuu mindina poyale peya-kola, popo andane mindi lo awua epoto, sipi okone yuu waka mindina peakale lalane. Wuane piyane pua teke, nanima andopane yale gulo atemando, wandakali-mane nanima towa langa-langa puato, nanimana bilipi oko mo lawa pulupeyai. Wuane pulaini nembo toto, nanima pitaka-mane Gote iwanane okona mana tupa wayumane mana moto, bilipi mindiki angu minatawa atape-pene. Bilipi mindiki okone angu minatawa atoto, Kataisa bala akali wai ene ateane pua teke, nanimapi wandakali wai ene atape-pene. \x * \xo 4:13-14 \xt Kol 1:28-29\x* \p \v 15-16 Kitisene wandakali nanima Kataisana kinipi, kenepi, lenepi, okonetaka gulo ateyama-kola, Kataisa bala sosa okona kawane atoto, nanima ando atalane. Nanima pitaka balana umbaini mindiki guleakale lo, balato nanima mina mindiki lalane. Balato nanima mina mindiki loto, nanima mindiki-mindiki lo piape waka-waka tupa wua piyapape lalane. Wuane leya-kola, nanimato mindi akali towa epele aka pua yamapane yoto, balana piape pua ateyama-kola, balana umbaini oko andane tai yalane. Wuane piyane okonena, nanimato mindi akali towa epele aka pua yamapane yoto, pii enene tupa mindi lamai-lamai pua atape-pene. Wuane pua atoto, nanimato sosa okona akali kawane Kataisa balana mana epene tupa pitaka wato minuto, nanima Kitisene tai atape-pene. Nanimato wuane pua atalapale loto, Goteto balana sosa okona piape akali utupane nanima giyane. \x * \xo 4:15-16 \xt Kol 1:18-20; 2:18-19\x* \s1 Mana Wenene Oko Wato Minu Atalapape Leane Oko \p \v 17 Tene okonena, nambato Akali Andane okona gene oko loto, pii mindi yakama langeyo. Aitene wandakali tupa nembo napalene gulo atoto, mana koo tupa minu atalaini okonena, Kitisene wandakali yakamato aitene wandakali utupanena mana koo utupa wato mina na-piyapape leyo. \x * \xo 4:17 \xt 1Pi 1:14; Lom 1:21\x* \v 18 Anu peakale nambato wuane leyope. Aitene wandakali utupane yakamanga mana nayene atoto, Gotena pii tanga lo atalaini okonena, wandakali utupanena nembo-tene oko undupi-lene gulo ateyai. Tene okonena, wandakali utupane Gotena yame ata napene, balana nembo-tene oko wato mina napiyaini. \v 19 Wandakali utupane yakama yala naene, mana koo yame-yame tupa pitaka minaima lakae lo nembo toto, mana koo tupa angu minu atalaini. \p \v 20 Aitene wandakali utupane-mane wuane piyaini tekeko, wamba nanimato Kataisana mana tupa yakama langema-angi, yakamato aitene wandakali utupanena mana koo utupane wato minalapape lo nanimato yakama mana langi napema. Jia. \v 21 Nanimato Jisasana pii layene enene oko yakama langema-kola, yakamato balana pii okone ale wato, balana mana epene tupa meai okoni. \v 22 Yakamana nembo-tene wambane okomane mana koo tupa wato minauwa lakae lo nembo toto, yakama andakasa wato, minu koyolane. Yakama koyolaini loto, yakamana nembo-tene wambane okone awua apialapape lo nanimato yakama mana langema okoni. \x * \xo 4:22 \xt Lom 8:12-13; Kol 3:9-10\x* \p \v 23-24 Nembo-tene wambane okone apoto, yakamato Gotena pii enene oko wato minuto, bala yale atoto, balana mana epene tika-pene wete tupa wato minu atape-pene. Yakamato wuane piyapale nembo toto, Goteto yakamana nembo-tene oko mo wenene gulaya alane okonena, yakamato Gotena nembo-tene wenene okone wato minu atape-pene. Yakamato wuane piyapale nembo toto, Goteto yakamana nembo-tene oko mo wenene gulaya yakale atalapale loto, nanimato yakama mana langeyama. \x * \xo 4:23-24 \xt Lom 12:2; Jen 1:26; Kol 3:9-10\x* \p \v 25 Nanimato mana epene utupane yakama langema okonena, yakamato owato pii lalaini mana oko kondalapape. Nanima pitaka Kataisana umbaini okona kinipi, kenepi, okonetaka gulo ateyama nembo toto, yakama mindiki-mindiki lo yakamana yangone tupa towa pii enene tupa lalapape. \x * \xo 4:25 \xt Kol 3:8-10; Sak 8:16\x* \v 26-27 Yakamato wandakali yangone mindi towa yataka olai-angi, yakamato mana koo mindi minulumane. Tika ando atalapape. Yakamato bala towa yatakawa angu atolai-kola teke, nai andaka peando, Satane yakamana ini anda-pangosa epeakale lo yakamato ando kondolai-kola pulupeya. \x * \xo 4:26-27 \xt Sam 4:4; Jem 1:19-20\x* \v 28 Pake nene wandakali tupamane dee lapone pake naa nape-pene. Jia. Utupane-mane wandakali tipia tupa moyo minditaka tupa tale pua mai-makale nembo toto, yakamana kini-mane piape epene tupa tailo pua atape-pene. \p \v 29 Pii koo mindikipi mindi yakamana ambulini okona kamaka epolane. Tika ando atalapape. Yakamato pii lolai tupamane wandakali pii ale olai tupa moyakale nemboto, pii lalapape. Wandakali mindi bala mini kendawa atola-angi, yakamato bala minu tai layawa, pii epene tupa angu lamawua atalapape. \x * \xo 4:29 \xt Kol 4:5-6\x* \v 30 Goteto yakama molo-peke lokale nembo toto, yakama balana wandakali atalapale lata alu, balana Oli Sipitisa oko yakama geane. Tene okonena, yakamato Gotena Oli Sipitisa okona yamapane oko mo kenda piya aa na-piyapape. \x * \xo 4:30 \xt Ais 63:10; 1Tes 5:19; Ep 1:13-14\x* \p \v 31 Yakamato mini koo palu atalainipi, wandakali yangone tupa towa yataka alainipi, wandakali yangone tupa towa embo wete alainipi, pii taimane lalainipi, wandakali yangone tupa layanga alainipi, dee mana koo waka yakamato minalaini tupapi, utupane pitaka tepa alapape. \x * \xo 4:31 \xt Kol 3:8\x* \v 32 Kataisato piape peane okomane yakamana koo tupa apeane. Wuane pua teke, wandakali mindimane yakamanga koo mindi pulai-angi, yakamato koo okone apia-maiyapape. Wuane pua, yakamato mindi akali ondo wato, moyaka pua atalapape. \x * \xo 4:32 \xt Mt 6:14; 18:22-35; Kol 3:12-13\x* \c 5 \s1 Yangone Tupa Towa Epelewa Yamapane Yo Atalapape Leane Oko \p \v 1-2 Wamba Kataisato nanima towa epelewa yamapane yoto, bala tane opa tunduma-pene mindi gulo Gote mayaepia. Kataisato nanima moyoyale wuane peane pua teke, yakamatopi wandakali yangone tupa towa epelewa yamapane yoto, utupane moyo atalapape. Wuane pua atolai okonemane, yakama Gotena yamapane yene andopane yame atoto, mana bala tane minalane tupa yakamato wato minu atalapape. \x * \xo 5:1-2 \xt Mt 5:48; Ip 10:10; Ek 29:18\x* \p \v 3-5 Pamuku piyaini wandakali tupapi, mana koo kalato atene minalaini wandakali tupapi, minditaka kambua miawa lakae lo nembo talaini wandakali tupapi, wandakali utupane owato gote tupa lo lotu lalaini wandakali gulo ateyai. Wuane piyaini wandakali utupane Kataisa-la, Gote-la, okone-lapona yuu epene okona katulo kolandaka nalolo-peyai. Yakamato mana koo utupane wato minuto, wandakali-mane giwa yakale loto, pii koo yala-pene tupa leaindo, yakamana mana okone katu nalolo-peya. Yakama Gotena wandakali ateyama nembo toto, pamuku piyaini mana okopi, minditaka kambua miauwa lakae lo nembo talaini mana okopi, mana koo kalato atene tupapi, mana koo okonepene tupa yakamato wato mina napene konda yaindo, yakamana mana okone kuai-lene yolopeya. Tene okonena, yakamato mana koo okonepene tupa wato mina napene, Gote wayu pele lalapape. \x * \xo 5:3-5 \xt 1Ko 6:9-11; Kol 3:5-6\x* \p \v 6 Wandakali-mane Gotena pii tanga loto, mana koo okonepene tupa minulai-kola, Goteto wandakali utupane towa yataka wato, yole koo mindi maulupeya. Yakamato yole koo okone molomane nembo toto, wandakali mindimane yakama minakasa olane. Waiwa ando atalapape. Yakamatopi mana koo okonepene tupa wato minalapale loto, wandakali mindimane mee owato pii tupa langeando, yakamato balana pii okone wato mina napene kondalapape. \x * \xo 5:6 \xt Kol 2:4-5,8-10; Lom 1:18-20\x* \v 7 Mana koo wato minalaini wandakali utupane-mane yakama minakasa olaini. Yakamato wandakali utupane towa atu epoko pua ata na-piyapape. \p \v 8 Anu peakale nambato wuane leyope. Wamba yakama undupi-lene okona ateaini tekeko, andipa Akali Andane okomane yakama tii-pene okona mo ate leya-kola, tii-pene okona atalaini wandakali tupamane mana epene tupa minalaini pua teke, yakamato mana epene utupane wato minu atalapape. \x * \xo 5:8 \xt Ep 2:13; Kol 1:12-14; 1Pi 2:9; Jo 12:36\x* \v 9 Tii pene okonemane mana epene tika pene tupapi, pii enene lalaini mana okopi, mana utupane pitaka mina ika laya alane. \v 10 Akali Andane okomane mana anu-pene tupa epele alane yape lo yakamato mana mo atalapape. \p \v 11-14 Tii pene okonemane mana koo tupa pitaka mo pana eya-kola, tii-pene okonena minditaka eya tupa pitaka panakame yalane. Tene okonena, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, limu palu atele akali nimba malinga ika laa. Ika lole-kola, Kataisato nimba mo tii piya olopeya layene eya. Pii okonemane wuane layene eya tekeko, wandakali minditupa-mane tenga-mane too pua atoto, mana koo wete tupa miniyai-kola, utupane-mane wua piyaini loyale namba yala piyua. Wandakali utupane-mane undupi-lene okona mana koo utupane minu ateyai-kola, yakamanga dini epene mindi lia napiyane. Tene okonena, yakamato wandakali utupane towa potomane lo ata napene, utupane-mane mana koo utupane kondalapa lo mana lamawua atalapape. \x * \xo 5:11-14 \xt Jo 3:19-21; Ais 26:19; Lom 13:11-12\x* \s1 Mana Anu-pene Mindi Minu Ateyope Lo Ando Atalapape Leane Oko \p \v 15-17 Andipa nanima gii koo okona ateyama nembo toto, yakama mini napalene kee ene gulo ata na-piyapape. Akali Andane okomane nanimato wua pipiai lakae lo nembo talane tupa nembo tatawa atalapape. Mangene utupane nembo tatawa atoto, yakamato Gotena piape pulane oto eya tupa mee apia napene, balana piape pulane eya utupane pua atalapape. Balana piape pua atoto, yakama mana anda napene wandakali ata na-piyapape. Jia. Yakama mana andene wandakali atoto, mana anu-pene tupa minu ateyamape lo wayumane ando atalapape. \x * \xo 5:15-17 \xt Kol 4:5-6\x* \p \v 18 Yakamato bia ipa tai kambua noto, kewa sipaki leaindo, mana okonemane yakama minu koyolo-peya. Tene okonena, yakamato kewa sipaki nalene kondalu, Gotena Oli Sipitisa oko yakamanga epo tumbi leakale lo ando kondalapape. \x * \xo 5:18 \xt Lk 21:34-35\x* \v 19 Wuane pua atoto, yakamana nembo-tene okomane soŋo wee tupa loto, Akali Andane okona gene oko laiyu lalapape. \x * \xo 5:19 \xt Kol 3:16\x* \p \v 20 Ayiane Goteto nanima moyo minditaka pitaka taka giyane nembo toto, ole dindi lo yakamato nanimana Akali Andane Jisasa Kataisana gene oko loto, Ayiane Gote oko ando wayu pele lalapape. \x * \xo 5:20 \xt Kol 3:17\x* \v 21 Wuane puato, Kataisa bala yakama pitakana Akali Andane oko ateya nembo toto, yakama mindiki-mindiki lo wandakali yangone tupana pangosa atalapape. \x * \xo 5:21 \xt 1Pi 5:5-7\x* \s1 Wetene, Akalini-la, Liyambato Wua Pua Pitiyapape Leane Oko \p \v 22-23 Sosa oko Kataisana umbaini gulo ateya-kola, balato okone molo-peke loto, sosa okona kawane ateya. Wuane pua teke, akali oko bala wetene okona kawane gulo ateya. Tene okonena, wanda yame yakamato Akali Andane okona pangosa pitiyaini pua teke, yakamana akalini tupana pangosa pitiyapape. \x * \xo 5:22-23 \xt Kol 3:18; 1Pi 3:1-6; 1Ko 11:3; Ep 1:22\x* \v 24 Sosa oko bala Kataisana pangosa atalane. Wuane pua teke, ole dindi lo wanda yame yakamato yakamana akalini tupana pangosa pituto, utupane-mane pii lolai tupa pitaka ale amawua pitiyapape. \p \v 25-27 Wamba sosa oko Kataisana umbaini gulo atea-kola, Kataisato wua lo nembo teaipia. Sosa okonenga koo tenepi mindi nayene, epene tika-pene wete ateakale nembo toto, nambato Gotena pii layene epene okola, ipa okola, okonelapo-mane sosa okonga kalato ateane tupapi, koo tene yane tupapi, utupane wasa-wasa peyo apokale. Wuane puluwa-kola, sosa oko epene tii-pene wete gulolo-peya nembo teaipia. Wuane nembo toto, Kataisato sosa oko towa epelewa yamapane yoto, sosa oko moyoyale omeaipia. Wuane pua teke, akali tupa yakamato yakamana wetene tupa towa epelewa yamapane yo atalapape. \x * \xo 5:25-27 \xt Kol 1:22; 3:19; 1Pi 3:7; Tai 3:4-7; 2Ko 11:1-4\x* \p \v 28-30 Sosa oko Kataisana umbaini gulo eya-kola, nanima balana kinipi, kenepi, lenepi, okonetaka tupa gulo ateyama. Nanima okonetaka gulo ateyama-kola, Kataisato tomo epene tupa nanima guato, kuai lo moyo ando atalane. Kataisato wuane piyane pua teke, akali mindimane bala tanena umbaini oko towa mini koo mindi pali napene, balana umbaini oko moyo, tomo epene tupa neakale mawuato, kuai lo moyo ando atalane. Akali mindimane balana wetene oko towa epelewa yamapane yo atalane okonemane bala tane epelewa yamapane yo ateya-kola, piyane-ko. Akali yame yakamato yakama tanena umbaini oko epelewa yamapane yo atalaini pua teke, yakamato yakamana wetene tupa epelewa yamapane yo atape-pene. \p \v 31 Anu peakale nambato wuane leyope. Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, akali mindi balana angini, aiyane-la, okonelapo tepa alu, wanda mindi kee loto, wanda, akali-la, liyamba umbaini mindiki gulo pitulu-peyapi layene eya. \x * \xo 5:31 \xt Mt 19:5\x* \v 32 Pii layene okonena tene angini oko too pitane ateya tekeko, pii okonemane Kataisa-la, balana sosa okola, okonelapo umbaini mindiki gulalane leya nembo toto, nambato pii okone leyo. \x * \xo 5:32 \xt Lap 19:7-8\x* \p \v 33 Nambato wuane nembo toto, pii okone leyo tekeko, akali mindiki-mindiki lo yakama tane epelewa yamapane yo atalaini pua teke, yakamana wetene tupa towa epelewa yamapane yo atape-pene. Dee, wetene oko balana akalini oko bala akali epene mindi ateya nembo toto, balana pangosa pituto, balato pii lola tupa alewa pitipe-pene. \c 6 \s1 Ayianepi, Andopanepi, Yakamato Wua Pua Atalapape Leane Oko \p \v 1-3 Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, nimbato nimbana angini, aiyane-la, okone-lapona pangosa atoto, okonelapo-mane pii lolapi tupa ale amawua, wato minu atape layene eya. Gotena loo waka minditupa potomisa pii mindi towa eya tekeko, okone bulupane gulo eya. Potomisa pii okonemane loto, nimbato nimbana angini, ayiane-lamane pii lolapi tupa ale amawua, wato minu ateendo, nimba kuai lo atoto, nimba yuu okona ole kambua lo atolopele layene eya. Tene okonena, andopane yame yakamato Akali Andane oko nembo toto, yakamana angini, aiyane-la, okonelapo-mane pii lolapi tupa ale amawua wato minu atalalape. Yakamato wuane pua ateaindo, yakamato mana epene oko wato minu atolai-kola pulupeya. \x * \xo 6:1-3 \xt Kol 3:20; Ek 20:12\x* \v 4 Yakama ayiane tupamane yakamana andopane tupa mo yataka aa na-piyapape. Jia. Yakamato yakamana andopane tupana mana tupa mo tika puato, Akali Andane okona pii manapi, utupane lamawua atalapape. \x * \xo 6:4 \xt Kol 3:21; Sam 78:4; Man 22:6\x* \s1 Piape Akalipi, Ando Atene Akalipi, Yakamato Wua Piyapape Leane Oko \p \v 5-8 Wandakali mindimane piape kuai lo pula-kola, piape anduane okomane yole maiyandopi, mai napeandopi, Akali Andane okomane yole epene mindi piape wandakali okonenga malupeya. Tene okonena, yakamato akali mindina piape pua atolai-angi, yakamato yuu okona akali mindina piape peyama nembo na-talapape. Jia. Yakamato Akali Andane okona piape peyama nembo toto, yakama mini epene palu atoto, piape pulai tupa epelewa pua atalapape. Wuane pua atoto, piape ando atalane akali okonemane epele yakale nembo toto, balato andatawa atolai-kola angu, piape na-piyapape. Jia. Yakamato Kataisana piape peyama nembo toto, Goteto piape pipiai lakae lo nembo teya pua, yakamato epelewa kuai lo piape pua atalapape. Yakamato Kataisa yuku amawua atoto, mini lapo napalene, balana pii ale amawua atalaini. Wuane piyaini pua teke, yakamato yuu okona piape ando atalane akali tupa yuku amawua atoto, mini lapo napalene, utupanena pii ale amawua, piape pua atalapape. \x * \xo 6:5-8 \xt Kol 3:22-25; Tai 2:9-10; 1Pi 2:18; 2Ko 5:9-10\x* \p \v 9 Piape ando atalaini akali yame yakamana Akali Andane okopi, yakamana piape akali tupana Akali Andane okopi, yakama pitakana Akali Andane mindiki okone angu ati kenga ateya nembo talapape. Balato mana mindiki angu wato minuto, yakama pitakana mana yapa lo tale piyane. Tene okonena, yakamato yakamana piape akali tupa mo yuku naene, utupane towa mana epene tupa minu atalapape. \x * \xo 6:9 \xt Kol 4:1; Lom 2:9-11\x* \s1 Satane Towa Yanda Puyale Mandeke Pitawa Atalapape Leane Oko \p \v 10 Andipa nambato pii okone lo koyo pua wua leyo. Akali Andane okomane balana tai-lene andane wete okomane yakama minu tai laya eya-ko. Yakama tai gulo atalapape. \v 11 Sataneto yakama andakasa oyale pula-angi, yakamato Satane towa yanda piyapale nembo toto, Goteto minditaka kambua tupa yakamana sia umbi guleakale lo yakama giyane. Yakamato utupane pitaka minatawa atoto, Satane towa yanda puyale mandeke pitawa atalapape. \x * \xo 6:11 \xt Lom 13:11-12; 2Ko 10:4-5\x* \p \v 12 Anu peakale nambato wuane leyope. Nanimato wandakali towa angu yanda napeyama. Jia. Satanepi, balana sipitisa koo ati kenga ateyai tupapi, yuu okona ateyai tupapi, utupane pitaka-mane yuu undupi-lene oko ando atoyale piape pua ateyai-kola, nanimato utupane towa yanda pimawua ateyama. \x * \xo 6:12 \xt 1Pi 5:8-11\x* \v 13 Wuane peyama nembo toto, gii koo oko angi, yakamato Satanena koo yame tupa towa yanda taimane pimawuato, sia mina-makale nembo talapape. Wuane nembo toto, Goteto minditaka kambua tupa yakamana sia umbi gulo giyane tupa pitaka minatawa atoto, yakamato Satane towa yanda puyale mandeke pitawa atalapape. \p \v 14-15 Akali-mane yanda puyale makande pitawa atoto, matipu piyu, singilisa kapa-mane waa-pene mindi piyu, suu kee piyu, piyaini. Wuane piyaini pua teke, andipa yakamato Satane yame towa yanda puyale makande pitawa atoto, Gotena pii enene oko nemboto minu atoto, mana epene tika-pene tupa wato minu atalapape. Wuane pua atoto, yakamato Gote bala nanima wandakali tupa towa yamapane mindiki palu atamakale leya nembo talapape. Wuane nembo toto, balana pii layene epene oko wandakali tupa lamauyale, makande pitawa atalapape. \x * \xo 6:14-15 \xt Ais 11:5; 59:17; 1Tes 5:8; Lom 10:14-15\x* \v 16 Wuane pua atoto, yakamana bilipi oko sia umbi gulo awua atalapape. Yakamato wuane pua atolai-kola, akali koo Satanena timu ita lungu tapeta tupamane yakamanga paka lola-kola, utupane pitaka umbi okonena tau loto, tee pulupeya. \p \v 17 Akali-mane tangi kapa-mane waa-pene mindi anda piyu, kandepa luu mindi aiyu, yanda pulu palaini. Wuane pua teke, Goteto yakama molo-peke leane nembo toto, yakamato Gotena pii layene epene Oli Sipitisa okomane yakama langiyane okone bilipi loto, Satane yame tupa yanda pimawua atalapape. \x * \xo 6:17 \xt Ip 4:12\x* \v 18 Wuane pua atoto, Oli Sipitisa okona tai-lene okomane ole dindi lo pote mindipene-mindipene tupa lalapape. Yakamato Gotena wandakali pitaka moyape lo ando atalaini mana okone tepa olomane. Tika ando atalapape. \x * \xo 6:18 \xt Lk 18:1; Kol 4:2-4; 1Tes 5:17\x* \p \v 19-20 Nambato Gotena pii layene epene oko lamawua atalawane okonena, namba katapusa ateyo tekeko, nambato yuku naene atoto, balana pii layene epene oko wandakali tupa lamawua atape-pene. Tene okonena, nambato Gotena pii oko loyale puluwa-angi, balato namba moyo pii epene mindi namba geakale lo yakamato pote lalapape. Dee, Goteto pii epene okone namba gula-kola, namba yuku naene atoto, balana pii layene epene too pitane ateane okone wandakali tupa lamawua ateakale lo yakamato pote lalapape. \x * \xo 6:19-20 \xt Kol 4:2-4; 2Tes 3:1; 2Ko 5:20-21; Pm 8-10\x* \s1 Pii Koyo Pua Leane Tupa \p \v 21-22 Tikikasa balato Akali Andane okona piape kuai lo puato, bala nanima towa yamapane yo atoto, nanimana amene gulo ateya. Balato yakamana yamapane minu tai laya yakale loto, nambato bala epeakale leyo. Nanimato wua pua ateyai lo yakamato nembo talapale nayuto, balato yakama langulu epeakale leyo. Bala yakama ateyainga epoto, Polo bala wua peya lo, pii okonepene tupa pitaka yakama langulu-peya. \x * \xo 6:21-22 \xt Ap 20:4; Kol 4:7-8; 2Ti 4:9-12\x* \p \v 23 Ayiane Gote-la, Akali Andane Jisasa Kataisa-la, okonelapo-mane amene imalinipi yakamana yamapane mo tambo laya yakale loto, nambato pote leyo. Dee, yakamato wandakali yangone tupa towa wayumane epelewa yamapane yo atalapale loto, balato yakamana bilipi oko mo tai laya yakale loto, nambato pote leyo teke. \v 24 Dee, wandakali minditupa-mane nanimana Akali Andane Jisasa Kataisa towa epelewa yamapane yo atapowa atolai-kola, Goteto wandakali utupane pitaka ondo wato, moyo ateakale lo nambato pote leyo.