\id 1TI - Ipili NT [ipi] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2014) \h 1 Timoti \toc1 Poloto Timotina Pepa Bulupane Peyo Pee Leane Oko \toc2 1 Timoti \toc3 1Ti \mt1 1 TIMOTI \mt2 Poloto Timotina Pepa Bulupane Peyo Pee Leane Oko \c 1 \p \v 1 Namba Polo. Goteto nanima taputi pua molo-peke leane okonena, Jisasa Kataisato nanima lamolo epolopeya lo maliyo ateyama. Okonelapo-mane namba aposolo akali ata leapi-kola, namba Jisasa Kataisana aposolo akali ateyo. \v 2 Wamba nambato Gotena pii layene epene oko nimba langewa okone nimbato bilipi lo atele mambele, Timoti nimba nambana iwanane enene gulo atele. Wuaneko, nanimana Akali Andane Jisasa Kataisa-la, Ayiane Gote-la, okonelapo-mane nimba ondowa moyoto, nimbana yamapane mo tambo laya yakale lo nambato pote leyo.\x * \xo 1:2 \xt Ap 16:1-3; Tai 1:4\x* \s1 Owato Tisa Tupamane Mana Kuai Lo Lamai Na-piyaini Leane Oko \p \v 3-4 Gotena pii okomane balana nembo-tene oko wandakali tupanga andawa leya-kola, wandakali-mane balana pii okone bilipi loto, wua pua atape-pene lo andalaini. Wuane tekeko, akali minditupa-mane Gotena pii oko wandakali tupa lamai na-piyaini. Jia. Utupane-mane yakama yumbane wamba ateaini tupana gene tupa loto, mee pii temane minditupa loto, Gotena pii oko yakama langeyama leyai-kola, wandakali tupamane pii yanda pua atalaini. Akali utupanena pii okonemane wandakali tupana bilipi oko minu tai na-lalane. Tene okonena, wamba namba Masetonia potopinjia okona poyale atewa-angi, nambato Timoti nimbato Epesasa tano okona atoto, owato tisa tupa lamawuato, yakamato pii waka tupa wandakali tupanga lamai napene kondalapa lape lewa okoni.\x * \xo 1:3-4 \xt 1Ti 4:7-10; Tai 1:13-14\x* \p \v 5 Wandakali-mane Kataisa lo bilipi leyama nayu leaindo, Goteto utupanena koo tupa apola-kola, balana wenonga koo tene mindi utupanenga nayolopeya. Koo tene mindi utupanenga nayola oko andoto, wandakali utupane-mane Gotepi, wandakali tupapi, utupane towa epelewa yamapane yo atolopeyai. Wandakali-mane wuane peakale nembo toto, Goteto balana piape oko nanima geane. \v 6 Wandakali minditupa-mane mana epene utupane tepa alu, pii tene na-atene minditupa lalaini. \v 7 Wandakali utupane-mane Gotena loo okona tene tupa pitaka kuai lo nembo nateyai tekeko, utupane-mane tisa gulo atoto, balana loo tupa wandakali tupanga mana lamai-makale nembo talaini. Wuane nembo toto, utupane-mane loo okona mana lamai-yaini tekeko, yakama tane-mane pii leyai tupana tene tupa pitaka kuai lo nembo natene ato, mee lalaini. \p \v 8-9 Goteto balana loo tupa yata yane okone angi, wandakali-mane balana loo tupa tika pua wato minu atolai-kola, balato wandakali utupane tika-pene ateyai lokale nembo nateaipia. Jia. Gotena pii tanga lalaini wandakali tupamane mana koo miniyama ya lo yakama tane andeakale loto, Goteto balana loo tupa yata yaepia. Nanimato pii okone enene ya lo nembo teyama. Wandakali-mane yakama tanena mana koo minalaini tupa koo ya lo andeakale nembo toto, akali mindimane Gotena loo tupa wandakali tupa lamawua ateando, balana mana okone epene yolopeya nembo teyama. Wuane tekeko, wandakali minditupa-mane Gotena pii tanga loto, balana loo tupa wato mina na-piyaini. Wandakali utupane-mane Gote masia mawuato, mana koo kambua minalaini. Utupane-mane Gotena mana epene tika-pene tupa wato mina napene, yuu okona mana koo tupa wato minalaini. Yuu okona mana koo tupa wato minuto, wandakali utupanena minditupa-mane yakamana angini ayianepi, wandakali yangonepi, utupane peyo ome lalaini.\x * \xo 1:8-9 \xt Lom 7:12-13,16\x* \p \v 10 Wandakali minditupa-mane pamuku piyaini. Akali minditupa-mane akali yangone towa mana yala-pene wete tupa minalaini. Wandakali minditupa-mane wandakali yangone tupa andi lo awua poto, muni moyale, salimi lalaini. Wandakali minditupa-mane owato pii loto, enene wetete leyo lalaini. Wandakali utupane-mane mana epene nambato lamai-yawane tupa tanga loto, mana koo waka minditupa minu atalaini teke. \p \v 11 Nambato balana piape katulo ando atolopeya lo Goteto nambanga tungi peyoto, nambato balana pii layene epene oko lamawua atape loto, balato balana piape okone namba geane. Geai-kola, nambato balana pii layene epene oko wandakali tupa mana lamawuato, Gote bala epene tika-pene wete ateya lalawane. \p \v 12-14 Wamba nambato Gotena pii layene epene oko ale naene atoto, Jisasa lo bilipi nalewa. Okone angi, nambato atapiane tene moto, Kataisa ando lamba lalu, kenda-pene andane minditupa Kitisene wandakali tupa maiki pua atewa. Nambato wuane pua atewane tekeko, nanimana Akali Andane Jisasa Kataisato namba ondo wete wato moya-kola, nambato bala lo bilipi loto, wandakali yangone tupa towa epelewa yamapane yo atewa. Tene okonena, nambato balana piape tupa katulo pua atolopele nembo toto, balato namba minu tai laya wato, nambato balana piape tupa pua atape leane. Nanimana Akali Andane Jisasa Kataisato wuane peane okonena, nambato bala ando wayu pele leyo.\x * \xo 1:12-14 \xt Ap 8:1-3; 9:1-5,15-16; Ga 1:15-16; 1Ko 15:9-10\x* \p \v 15 Wamba nambato mana koo wete minditupa minu atoto, mana koo minalaini wandakali tupana akali kawane gulo atewane tekeko, Jisasa Kataisato koo piyaini wandakali tupa taputi pua molo-peke lokale nembo toto, ati kenga atala yuunga epeaipia. Pii layene okone enene wete eya-ko. Wandakali pitaka-mane pii okone nemboto minu atape-pene.\x * \xo 1:15 \xt Lk 19:9-10\x* \p \v 16 Nambato mana koo wetete minditupa minu atewa-kola, Jisasa Kataisato wua lo nembo teaipia: Nambato Polo ondowa moyolowa-kola, wandakali-mane andolai-kola, nambato wandakali tupa ondowa moyalane lo andolopeyai. Andoto, matili-matilipi, wandakali kambua-mane namba lo bilipi loto, saka atapowa atolane tene oko molopeyai nembo teaipia. Wandakali-mane balana mana epene okone andoto, yamapane peke leakale nembo toto, Jisasato ole kambua maliyo atalane mana okone nanimato andalapale loto, balato namba towa yataka wamba ini naene, namba ondo wato, maliyo ateaipia. \p \v 17 Balato wuane peane okonena, nambato balana gene oko laiyu loto, nanimato Gote lee-mane anda na-piyamane tekeko, bala angu Gote enene wetete ateya leyo. Bala katulo oma napiyane. Ole dindi lo bala yuu pitakana kiŋi atalane. Matili-matilipi, wandakali pitaka-mane balana gene oko laiyu loto, bala tama pua atape-pene. Enene. \s1 Pii Nambato Leyo Utupa Nimbato Lamawua Atape Leane Oko \p \v 18-20 Sipi mindina ingane minalane akali mindimane ana andane mindi sipi polane asia okona yola oko andoto teke, tuu puato, sipi okone mopeke nalene, asia mindiki okonena teke peando, sipi okone ana okonena pambe loto, koyolo-peya. Wuane pua teke, owato tisa tupamane yakama tanena mana tupa yapa lo tale puato, mana koo minditupa mineyama lo andoto teke, tuu puato, yamapane peke na-lalaini. Jia. Utupane-mane mana koo utupane minu atoto, Kataisa lo bilipi leaini mana oko awua tepa alaini. Wuane piyane pua teke, akali Aimeniasa, Alekesanda-la, okonelapo-mane liyambana bilipi oko awua tepa alu, Jisasa lamba leapi. Liyambato Jisasa lamba nalape-pene ya lo andeakale loto, nambato akali okonelapo Satanena kininga maewa. Nambana iwanane Timoti, wamba akali minditupa-mane potopesa pii mindi loto, nimbato Gotena piape oko kuai lo pua atolopele leainipia. Andipa nimbato pii okone nembo tolo-peke loto, Kataisa lo bilipi leyo nayu loto, nimbana mana minalene tupa yapa lo tale puato, mana epene miniyope, mana koo miniyope lo andape. Gotena wenonga koo tene mindi nimbanga naeya lo andoto, nimbato owato tisa tupa towa yanda pimawuato, Gotena piape oko pua atape leyo.\x * \xo 1:18-20 \xt 2Ti 4:14-15; 1Ko 5:2-5\x* \c 2 \s1 Wandakali Pitaka-mane Pote Lape-pene Leane Oko \p \v 1-2 Kitisene wandakali nanimato wandakali waka tupa towa yanda pua ata napene, tambo lo atoto, Gotena mana epene tika-pene tupa pitaka kuai lo wato minu atape-pene. Mana epene utupane wato mina-makale nembo toto, Goteto kiŋipi, gapomanepi, utupane moyoto, nembo-tene epene maiyakale loto, nanimato pote lape-pene. Goteto wandakali pitaka moyakale lo tee loto, nanimato Gote tama puato, bala ando wayu pele lape-pene. Pote lolane mana okone Timoti nimbato wandakali waka tupa mana lamawua atola loto, nambato nimba wamba ini mana langeyo. \v 3 Nanimato mana epene utupane kuai lo wato minu atoloma-kola, nanima taputi pua meane Gote okomane nanimana mana utupane andoto, nanima towa epele olopeya nembo toto, nanimato wuane pua atamakale. \p \v 4-5 Gote mindiki angu ateya. Wandakali pitaka-mane balana pii layene enene tupa pitaka ale olai-kola, balato wandakali utupane pitaka taputi pua mokale nembo teya. Gotepi, nanima yuunga wandakalipi, nanimana tombenenga akali mindiki angu ateya. Akali okone bala Jisasa Kataisa. Balato angu nanima Gote towa mina mindiki lalane. \v 6 Balato wandakali pitaka kambo molo-peke lokale nembo toto, balana tandini saka atene oko yole gulo Gote maiyu, omeaipia. Balato wuane peane okonemane Goteto wandakali pitaka taputi pua mokale nembo teane oko andawa leaipia. \x * \xo 2:6 \xt Lom 3:29-30; Ga 1:4\x* \p \v 7 Wandakali pitaka-mane balana pii okone ale yakale lo nambato utupane lamaula nembo toto, Goteto namba balana aposolo akali ate leane. Nambato owato pii naleyo. Jia. Nambato enene pii oko leyo. Nambato Gotena pii enene oko wandakali waka tupa lamawua atolowa-kola, utupane-mane Kataisa lo bilipi leakale loto, Goteto namba wandakali utupanena tisa atola leane oko ateyo. \x * \xo 2:7 \xt Ap 9:15-16; Ga 2:7-10; 2Ti 1:11\x* \v 8 Wuaneko, Gotena wandakali yuu pitakanga atalaini tupamane yataka naene, nembo lapo napalene, mana epene tika-pene tupa wato minuto, pote lapiai lakae lo nembo teyo. \s1 Wanda Yame-mane Mana Epene Tupa Minu Petepe-pene Leane Oko \p \v 9 Wanda minditupa-mane yakamana kawane itini andane ateakale loto, golo-mane waa-pene yati tupapi, mumbi epene wetete tupapi, kolosa muni andane-mane kambene tupapi, utupane-mane yakamana umbaininga wayumane wete yati piyaini. Wanda utupane-mane mana okone kondalu, mini palu, yala ele pua pituto, yakamana umbaininga mee teke yati pipiai lakae lo nembo teyo. \x * \xo 2:9 \xt 1Pi 3:1-6\x* \v 10 Wanda minditupa-mane Gote nemboto peteyama leaindo, utupane-mane wandakali yangone tupa moyo piape epene tupa pua pitipe-pene. Piape epene utupane wanda utupanena yati epene gulo yolopeya. \x * \xo 2:10 \xt 1Ti 5:9-10\x* \p \v 11-15 Goteto akali Atame bulupane waa puato, matili wanda Ipi oko waa peaipia. Goteto wandakali okonelapo waa pea-kola, Atameto Satanena owato pii leane okone enene leya nembo nateaipia. Jia. Wanda okomane Satanena owato pii leane okone enene leya nembo toto, balato mana koo mindi mineaipia. Tene okonena, wanda mindimane akali mindi ando atoto, akali okone mana lamai-yakale lo nambato ando konda na-piyawane. Jia. Wandakali tupamane lotu lolai-angi, wanda-mane pii nalene, mee alewa pitipe-pene. Wanda-mane akalini tupana pangosa pituto, pii nalene, mana mo pitipe-pene tekeko, wanda yame-mane mini epene paluto, Kataisa lo bilipi loto, balana mana epene tupa minu pituto, wandakali yangone tupa towa epelewa peteaindo, wanda utupane-mane andopane mandulai-angi, Goteto utupane moyolo-peya. \x * \xo 2:11-15 \xt 1Ko 11:8-9; 14:33-34; Jen 2:7,21-22; 2Ko 11:1-4; Ga 3:1-9\x* \c 3 \s1 Gotena Piape Akali Tupamane Mana Epene Tupa Minu Atape-pene \p \v 1 Akali mindimane Gotena piape oko ando atokale nembo teando, balato piape epene mindi pukale nembo tola-kola pulupeya. Pii okone enene wete eya. \x * \xo 3:1 \xt Ap 20:28-29\x* \v 2-3 Tene okonena, akali mindimane bisopo piape oko pukale nembo teando, balanga koo tene mindi nayakale lo atape-pene. Balato yataka ini naene, bia ipa tai kambua noto, kee naene, peya-peya napene, wandakali yangone tupa towa tambo lo atape-pene. Balato bia ipa tai neando, aŋako nape-pene. Ole dindi lo balato kuai lo nembo toto, tika pua atape-pene. Balato muni kambua miauwa lakae lo nembo natape-pene. Bala mana kuai lo lamaiyane akali mindi atape-pene. Bala wanda mindiki petene-mane atape-pene. \x * \xo 3:2-3 \xt Tai 1:6-9\x* \p \v 4-5 Akali mindimane balana wetene andopane ima kuai lo ando ata napiyae yando, balato Gotena sosa okona piape tupa kuai lo ando ata napulu-peya teke. Tene okonena, wetene andopane ima kuai lo ando atalane akali mindimane bisopo piape oko pipe-pene. Balana andopane tupamane mini epene paluto, balana pangosa atoto, wandakali wenonga mana epene tupa mineakale loto, balato utupane kuai lo ando atape-pene. \p \v 6 Kitisene wenene mindimane bisopo piape oko peando, bala akali andane ateyo nembo tolane. Akali okonemane wuane nembo teando, wamba Goteto Satane kosimi leane pua teke, balato akali okone kosimi lolopeya. Wuane pulane nembo toto, Kitisene wenene mindimane bisopo piape oko napipe-pene. \v 7 Akali mindimane bisopo piape oko pua atola-kola, Sataneto bala minu makande pula-angi, akali okone bala Satanena nuu umbene okona peando, wandakali tupamane akali okone andayo pii koo lolai-kola, okone katu nalolo-peya. Sosa okona atalaini wandakali tupapi, takita atalaini wandakali tupapi, utupane pitaka-mane akali mindi yapa lo tale puato, bala akali epene tika-pene mindi ateya leaindo, balato katulo bisopo piape oko kuai lo pulupeya. \x * \xo 3:7 \xt 2Ko 8:18-21\x* \p \v 8 Wuane pua teke, sosa tupana piape akali atolai tupanga koo tene mindi yolane. Tika ando atape-pene. Akali utupane-mane Gotena piape oko mee mo kindi-kindi pua ata napepe-pene. Yakama ambulini lapo atene gulo ata napene, waene ipa kambua nanene, munipi minditaka tupa kambua miwa lakae lo nembo natene, mana koo mindikipi mindi wato mina napipe-pene. Jia. \v 9 Akali utupane-mane Gotena pii layene wamba too pitane yane okone bilipi loto, pii okone kuai lo wato mineyamape, wato mina napeyamape nembo tape-pene. \p \v 10 Tene okonena, akali utupane-mane Gotena piape tupa wamba ini mee mandeke pua atape-pene. Akali utupane-mane piape mandeke pua atolai-kola, utupanenga koo tene mindi nayando, utupane-mane Gotena piape oko pua atape-pene. \v 11 Wuane pua teke, Gotena piape akali tupana wetene tupanga koo tene mindi nayakale lo pitipe-pene. Wanda utupane-mane mee kindi-kindi pua piti napene, wandakali yangone mindi layanga napene, bia ipa tai kambua noto, keewa napitipe-pene. Wanda utupane-mane piape pimakale lolai tupa pitaka enene pua pitipe-pene. \x * \xo 3:11 \xt Tai 2:3-5\x* \p \v 12 Gotena piape akali utupane yakama wetene mindiki petene-mane atape-pene. Wetene andopane ima kuai lo ando atalaini akali tupamane sosa tupana piape pua atape-pene. \v 13 Gotena piape kuai lo piyaini akali tupamane wandakali waka tupa ando yuku naene, Jisasa Kataisa lo bilipi leyama nayu lalaini. Tene okonena, akali utupanena gene oko epene yalane. \p \v 14-15 Saka atene Gotena sosa oko balana anda pingina gulo atoto, balana pii layene enene oko awua ateya. Kitisene wandakali nanima balana sosa ateyama. Nambato yuu nimba atele okona wamba ini epokale nembo teyo tekeko, minditaka mindimane namba minandi leando, namba wamba ini naepolo-peyo nembo toto, nambato nimbana pepa oko peyo epe leyo. Nimbato pepa oko dii lo andoto, Gotena wandakali tupamane wua pua atape-pene nembo tolopele. \s1 Nimbato Mana Utupane Wandakali Tupa Lamawua Atape \p \v 16 Wamba Jisasa bala akali enene mindi guloto, yuu okona panakame epea-kola, enjole tupamane bala andeaini-pia. Oli Sipitisa okomane bala akali tika-pene wete ateya lo lapana ya-kola, wandakali tupamane balana pii oko lo tawe yainipia. Balana pii lo tawe yai-kola, yuunga wandakali tupamane bala lo bilipi leainipia. Goteto bala atu ati kenga peakale lo mea-kola, Jisasa bala gene andane wetete meaipia. Gotena pii layene wamba too pitane yane utupanena tene tupa andane wetete eya lo bilipi leyama nayu leyama. \x * \xo 3:16 \xt Jo 1:14; 2Pi 3:3-4; 1Jo 2:18\x* \c 4 \s1 Gotena Piape Oko Kuai Lo Pua Atape Leane Oko \p \v 1-2 Oli Sipitisa okomane pii panakame loto, matili sipitisa koo atene akali minditupa-mane mana koo miniyama nembo natene, wandakali yangone tupa andakasa wato, owato pii minditupa lolopeyai leya. Owato potopesa akali utupane-mane wandakali yangone tupa mana lamaulai-kola, wandakali minditupa-mane owato sipitisa utupanena pii lolai tupa ale wato, Gotena pii layene enene oko bilipi leyai okone awua tepa olopeyai. \p \v 3-5 Owato pii lalaini akali utupane-mane pii lolai oko loto, akali yame yakamato wanda kee nalene kondalu, wanda yame yakama akali puu napene kondalu, piyapape lolopeyai. Gote lo bilipi lene wandakali nanimato Gotena pii enene oko kuai lo nembo teyama. Pii okonemane loto, wamba Goteto minditaka eya tupa pitaka yakale lea-angi, balato utupane pitaka epene teke-teke eya leaipia. Nanimato Gotena pii okone nembo toto, bala ando pote loloma-kola, tunduma-pene yame tupa pitaka epene wete yolopeya. Goteto minditaka yakale leane utupane pitaka epene teke-teke yakale lea-kola, nanimato utupanena mindi koo ya loto, mo apia napipe-pene. Goteto minditaka yakale leane mindi moloma-angi, nanimato bala ando wayu pele lalu, miape-pene. Gotena pii okonemane nanima languato, yakamato bala ando wayu pele loto, tomo balato yakale leane tupa pitaka nalapale nembo toto, balato tomo utupane pitaka yakale leane leya. Gotena pii okonemane wuane leya tekeko, owato pii lalaini akali tupamane Gotena pii okone awua tepa alu, tomo utupanena minditupa nanene kondalapa lolopeyai. \x * \xo 4:3-5 \xt Jen 9:3; Lom 14:5-6; 1Ko 10:30-33\x* \p \v 6 Gotena pii layene eya tupamane nimba minu tai laya ola-kola, nimbato balana mana epene tupa wato minuto, mana utupane Kitisene amene imalini ima mana lamawua ateendo, nimba Jisasa Kataisana piape akali epene atolopele. \p \v 7-10 Saka atalane Goteto wandakali pitaka taputi pua moyalane tekeko, balato bala lo bilipi lene wandakali tupa wayumane wetete taputi pua moyalane. Tene okonena, balato nanima moyolo-peya lo nanimato balanga tungi peyoto, ayiawa wete balana piape oko taimane pua atalamane. Wandakali mindimane bala tanena umbaini oko mo tai laya oyale, mangene minditupa peando, mana okonemane bala aŋako moyolo-peya tekeko, balato Gotena mana tupa wato mineyo nayu mineando, mana okonemane andipapi, matili matilipi, bala wayumane wete moyolo-peya layene eya. Wandakali pitaka-mane pii okone enene wete eya lo bilipi leyama nayu lape-pene. Tene okonena, owato potopisa akali tupamane mee pii temane tupapi, pii okonepene waka tupapi, utupane lolai-angi, nimbato pii utupane ale naene masia mawua atoto, Gotena pii oko wato minukale nembo toto, balana mana oko mo atape. \x * \xo 4:7-10 \xt 1Ti 1:3-4; 2:3-5\x* \p \v 11 Nimbato mana utupane wandakali waka tupa lamawuato, mana utupane wato minalapape lo lamaipe. \v 12 Wandakali mindikipi mindimane nimba iwana patane atele loto, nimba anda napi leakale lo nimbato ando konda napipe. Jia. Kitisene wandakali tupamane nimbana mana wato mineakale nembo toto, nimbato Kataisa lo bilipi leyo nayu loto, wandakali tupa towa epelewa yamapane yo atoto, pii lole tupapi, mana minule tupapi, utupane pitaka kuai lo angu minu atape. \x * \xo 4:12 \xt Tai 2:15\x* \p \v 13 Nimbato namba epolopeya lo maliyo atoto, wandakali-mane Gotena pii pepa pelene eya oko ale yakale nembo toto, nimbato Gotena pii dii lape. Dii lalu, pii okonena dini tupa mana lamawuato, wandakali tupamane Gotena mana epene tupa wato mineakale loto, nimbato utupane mina ika lape. \p \v 14 Wamba Gotena piape ando atalaini akali minditupa-mane nimbana kawanenga kii yata yai-kola, akali mindi bala potopesa akali mindi gulo atoto, nimbato Gotena piape tupa pulupele lea-kola, Goteto balana piape pulane tai-lene oko nimba gea. Balana piape pulane tai-lene nimbanga eya okone mee yakale lo ando konda naene, nimbato balana piape pua atape. \x * \xo 4:14 \xt 2Ti 1:6-7\x* \v 15 Nimbato piape pua atele oko epene guu lama-lama peya oko wandakali pitaka-mane andeakale nembo toto, ole dindi lo nimbato Gotena piape peyo nayu, taimane pua atape. \p \v 16 Nimba tane mana minule tupa anu pua miniyope lo ando atoto, mana lamaule tupa nimbato anu pua mana lamaiyope lo ando atape. Nimbato wuane pua ateendo, Goteto nimbapi, nimbana pii alewa ateyai wandakali tupapi, yakama pitaka taputi pua molo-peke lolopeya. Goteto wuane pulupeya nembo toto, nimbato Gotena piape utupane pua atape. \c 5 \s1 Gotena Piape Ando Atolane Mana Tupa \p \v 1 Akali mini-yene mindimane mana koo mindi minula-kola, nimbato bala mo tika pule-angi, bala peyoyale pua pii taimane nalape. Jia. Nimbana ayiane mo tika pilini wuane pua teke, akali mini-yene okone mo tika pipe. Nimbato iwana patane tupa mo tika pule-angi, nimbana amene tupa mo tika pilini pua, utupane mo tika pipe. \v 2 Nimbato wanda mini-yene tupa mo tika pule-angi, nimbana angini mo tika pilini pua, utupane mo tika pipe. Wana mapokae tupa mo tika pule-angi, nimbato mana tika-pene tupa wato minuto, nimbana imalini tupa mo tika pilini pua utupane mo tika pipe. \p \v 3-6 Wanda yalo mindimane balana umbaini okona epele ene tupa nembo toto, mana koo minditupa minu epoko peando, saka atapowa atolane tene oko balanga nayolo-peya. Nayola-kola, bala saka pituto teke, omene gulo pitulu-peya. Wanda yalo taputi napetene mindimane Goteto bala moyolo-peya lo tungi peyo pituto, utulu otongapi, balato Gote tee lo pote leando, sosa okomane wanda yalo okonepene tupa moyape-pene. Wuane tekeko, wandakali mindina angini yandopi, aputini yandopi, mindi yalo pitula-kola, wamba wanda okonemane bala moyo peteane oko nembo toto, andipa wandakali okonemane paini wanda yalo okone moyokale nembo tape-pene. Wandakali mindimane wuane nembo toto, Gotena pii layene oko wato minuto, wanda yalo okone moyando, Goteto mana okone epele olopeya. Tene okonena, wanda yalo mindina mandiyene yame mindi ateando, okonemane bala moyape-pene. \p \v 7-8 Wandakali mindimane balana yamepi, tundupa mindikipi, utupanena mindi moya napeando, balato mana koo minula okonemane Gotena pii layene oko tanga loto, aitene wandakali tupa sia minuto, wandakali koo wetete mindi atolopeya. Koo tene mindi wanda yalo mindina mandiyene yame utupanenga nayakale nembo toto, wandakali utupane-mane wanda yalo tupa moyakale loto, nimbato pii utupane mana lamawua atape. \p \v 9-10 Mana epene minu pitiyaini wanda tupamane yakamana andopane tupa kuai lo ando pitiyaini. Wandakali opene mindi epeya-kola, wanda okonemane bala pailo ando yatawa paliyane. Bala wandakali tupana napinga gulo pituto, Gotena wandakali tupa moyo piape pimai-yane. Wandakali minditupa-mane kenda-pene awua ateyai-kola, balato utupane moyalane. Bala akali mindikina wetene pituto, kuai lo pitiyane. Wuane pua peteya-kola, wandakali tupamane loto, wanda okonemane piape epene tupa pua peteya lalaini. Wanda okonepene mindina akalini omola-kola, bala mali paiyasa wataka pene peteando, minditaka balanga jia yola-kola, sosa okomane bala moyo okonetaka tupa bala maimakale loto, balana gene oko pepanga peyo yata ape-pene. \p \v 11-13 Wanda yalo saka yale akali waka pupe-pene pitiyaini minditupa-mane loto, nanimato akali waka mindi puu napene, Kataisana piape tupa pimawua pitimakale. Wuane puluma-kola, sosa okomane nanima moyo minditaka jia yola tupa nanima geakale lalaini. Wanda yalo utupane-mane wamba ini wuane lalaini tekeko, matili utupane-mane akali waka mindi pokale nembo toto, yakamana pii wamba lo yata yaini okone apialaini. Apialu, Kataisana piape oko kondalu, akali waka mindi peya-kola, koo tene mindi utupanenga yalane. Wanda yalo saka yale minditaka jia eya-kola, mee pitiyaini tupa moyoyale, sosa okomane minditaka mawua ateyai-kola, wanda utupane-mane piape angini mindi pii napene, mee wandakali yangone tupana anda ingane dii lo epoko piyaini. Wuane puato, wanda yalo utupane-mane mo nenenga atoto, tipu-tipu, pii nalape-pene tupa lo epoko piyaini. Tene okonena, sosa okomane wanda yalo saka yale utupanena gene tupa pepanga peyo yata napipe-pene. \x * \xo 5:11-13 \xt 2Tes 3:11\x* \p \v 14-15 Wanda yalo utupane Gotena mana epene tupa awua tepa alu, Satanena mana koo tupa wato minalaini. Koo tene mindi wanda yalo tupanga yando, Kitisene tupa towa yanda-pene wandakali tupamane sosa oko andayo pii koo lolane asini mindi yolopeya. Yanda-pene tupamane pii koo lolane asini mindi nayakale nembo toto, wanda yalo saka yale pitulaini tupa akali waka tupanga poto, andopane manduto, yakamana anda tupana pailo ando pitipiai lakae lo nembo teyo. \x * \xo 5:14-15 \xt 1Ko 7:9\x* \p \v 16 Amunguli pitane okomane angu wanda yalo tupa pitaka moyo ateaindo, minditaka utupane maulane tupa jia yola-kola, sosa okomane wanda yalo taputi napetene tupa moyoyale pitete olopeya. Tene okonena, sosa okomane wanda yalo taputi napetene tupa angu moyakale lo mana lamawua atape. Kataisa lo bilipi lene wanda mindina yame wanda yalo taputi napetene minditupa peteaindo, bilipi lene wanda okonemane wanda utupane moyo pitipe-pene. \s1 Nimbato Gotena Piape Akali Tupa Kuai Lo Ando Atape Leane Oko \p \v 17-18 Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, yia bulumako mindimane balana kee-mane witi dini tupa ango andaku pua, nimbana piape pingeando, balato witi dini minditupa nolane nembo toto, nimbato balana nee asia oko yake pua tambuya naene kondape layene eya. Gotena pii pepa pelene eya waka mindimane loto, piape akali mindimane balana piape pulane okonena yole oko miape-pene layene eya. Gotena pii pepa pelene eya okonelapo-mane wuane leya nembo toto, sosa tupamane Gotena piape piyaini akali oko yole maipe-pene. Gotena piape piyane akali mindimane Gotena pii layene oko wandakali tupa kuai lo lamawuato, Gotena mana lamawua ateando, sosa okomane balana gene oko laiyu loto, yole minditupa tako puato, bala maipe-pene. \x * \xo 5:17-18 \xt 1Ko 9:9; Mt 10:7-10\x* \p \v 19 Nimbato Gotena piape akali tupa ando atole-angi, wandakali mindiki mindimane angu nimba languato, Gotena piape akali mindimane mana koo mindi minu ateya leando, pii balato leya okone enene ya lo nimbato wamba ini nembo natape. Jia. Wandakali lapopi, tepopi, utupane-mane piape akali okonena mana koo mindi lee-mane andoto, nimba langeaindo, nimbato pii okone enene ya lo nembo tape. \x * \xo 5:19 \xt 2Ko 13:1-4\x* \v 20 Enene, balato mana koo okone minu atalae yando, Gotena piape akali waka tupamane mana koo mindi minuyale yuku yakale nembo toto, Gotena piape akali pitakana wenonga Timoti nimbato piape akali okone lo tika puato, nimbato mana koo minu atelene oko kondaa lape. \x * \xo 5:20 \xt Ep 5:11-14\x* \p \v 21 Jisasa Kataisapi, Gotepi, balana enjole yapa lo mene tupapi, utupane pitakana wenonga nambato pii mindi nimba langeyo nayu langeyo. Nimbato bisopo piape utupane pua atole-angi, wandakali mindi bala gene yene yandopi, nimbana yame yandopi, nimbato bala angu wayumane moya napene, wandakali pitaka towa mana mindiki wato minape. \p \v 22-25 Akali minditupana mana epene tupa panakame yalane. Akali waka minditupana mana epene tupa wamba ini pana naene, mee too pitane yalane tekeko, matili utupanena mana epene utupane panakame yalane. Wuane pua teke, wandakali mindi kote naleya-kola teke, balana mana koo oko panakame yalane. Akali waka mindina mana koo oko wamba ini pana naene, mee too pitane yalane tekeko, matili wandakali-mane bala kote leyai-kola, balana mana koo okone panakame yalane. Nimbato akali okonepene mindina mana tupa pailo anda napene, wamba ini balana kawanenga kii yata wato, Gotena piape peakale leendo, matili balato mana koo mindi minula-angi, balana koo tene oko nimbanga epolopeya. Tene okonena, akali mindimane Gotena piape kapoyale peakale nembo toto, nimbana kini balana kawanenga wamba ini yata naene kondape. Timoti nimba tane mana epene tupa angu tika pua minu atape leyo tekeko, nimba tika pua atokale nembo toto, waene nanene kondoto, ipa enene angu nolene. Ole kambuanga nimba ininga siki mindi ika lalane oko dee lapone ika lolane nembo toto, nimba ipa angu nanene, waene aŋako minditupa naka pua atape. \c 6 \s1 Piape Wandakali Tupamane Piape Kuai Lo Pimaipe-pene Leane Oko \p \v 1 Kitisene wandakali tupamane yakamana piape ando atalane akali okona pii tanga leaindo, wandakali waka minditupa-mane utupanena mana koo okone andoto, Gotena gene okopi, balana mana nanimato lamawua ateyama okopi, okonelapo koo ya lolopeyai. Wandakali waka tupamane wuane naleakale nembo toto, piape wandakali tupamane yakamana piape ando atalane akali okona pii lola tupa wato minape-pene. \x * \xo 6:1 \xt Ep 6:5-8\x* \p \v 2 Piape ando atalane akali mindi bala Kitisene mindi ateando, balana piape wandakali tupamane bala anda napi loto, bala mee Kitisene amene nanima ateyama okopene teke ateya nalape-pene. Jia. Piape ando atalane akali okonemane minditaka epene tupa meakale nembo toto, Kitisene piape wandakali utupane-mane piape ando atalane akali okone towa epelewa yamapane yoto, balana piape kuai lo pimaipe-pene. Wandakali-mane mana utupane pitaka wato mineakale loto, Timoti nimbato mana lamawua atape. \x * \xo 6:2 \xt Pm 16\x* \s1 Gotena Piape Tupa Kuai Lo Pua Atape Leane Oko \p \v 3 Nanimana Akali Andane Jisasa Kataisato pii leane tupa enene wetete eya. Nanimato balana pii utupane nembo toto, Gotena mana epene tupa wandakali tupanga mana lamai-yamane. Akali minditupa-mane pii layene enene utupane awua tepa alu, pii waka mindi wandakali tupa mana lamawua atolopeyai. \x * \xo 6:3 \xt Ga 1:6-10\x* \p \v 4-5 Akali mindimane wuane peando, Gotena pii layene enene oko balanga aakopi mindi yaa napeya-kola, bala atapene tene moto, mana andene gulo, wuane piyane. Akali okonepene tupamane mana andene atoto, Gotena pii layene enene okona aki leyape lo nanima towa pii-mane yanda piyaini. Kee ene gulo atalaini akali utupane-mane Gotena pii layene epene oko nembo natene atoto, wua lalaini: Nanimato Gotena mana tupa wato minu atemando, nanimato katulo yuu okona minditaka eya tupa kambua molopeyama lalaini. Gotena piape akali waka mindimane Gotena piape puato, minditaka epene meaindo, kee ene gulo atalaini akali utupane-mane bala towa apiangu piyiani. Akali utupane-mane Gotena piape akali waka tupa towa peya-peya puato, pii akali waka tupa ando lamba lalaini. Pii akali waka tupamane mana koo tupa miniyai nembo toto, akali kee ene utupane-mane utupane towa pii-mane yanda pua atalaini. \x * \xo 6:4-5 \xt 2Ti 3:8; 4:4; Tai 1:13-14\x* \p \v 6-8 Wamba nanimana angini tupamane nanima mandeai-angi, nanimato minditaka mindikipi mindi kininga awua na-epema. Wuane pua teke, matili nanima manda talu, yuu oko tepa alu poloma-angi, nanimato minditaka mindikipi mindi kininga awua napolo-peyama teke. Wuaneko, andipa nanima yuu okona ateyama-angi, tomo nolanepi, umbaininga pulane tonapi, utupane nanimanga eya-kola, nanimanga minditaka eya tupa katu leyama. Nanimato Gotena mana eya tupa wato minu atoto, nanimanga minditaka eya tupa katu leyama okonemane nanima wayumane moyalane. \x * \xo 6:6-8 \xt 1Ti 4:7-10; Pl 4:11-12; Ip 13:5; Jop 1:21\x* \p \v 9-10 Wandakali minditupa-mane muni kambua miaima lakae lo nembo toto, Kataisa lo bilipi lalaini mana oko awua tepa eyai-kola, kenda-pene minditupa utupanenga epalane. Epeya-kola, wandakali utupane tandaka no atalaini. Muni epelewa yamapane yo atalaini mana okonemane koo tene kambua mina ika lalane. Yuu okona minditaka eya tupamane minditaka kambua miauwa lakae lo nembo talaini wandakali tupa minu makande peya-kola, wandakali utupane kee ene gulo atalaini. Kee ene gulo atoto, utupane-mane minditaka kambua moyale, mana koo tupa mina-makale nembo talaini. Mana koo mina-makale nembo talaini mana okonemane wandakali utupane Satanena umbene nuu koo okona pale laya ola-kola, wandakali utupane koyalu, tandaka no atoto, koo wetete atolopeyai. \x * \xo 6:9-10 \xt Ep 5:3-5\x* \p \v 11 Wandakali minditupa-mane mana koo utupane wato minu atalaini tekeko, Gotena piape akali nimbato mana koo utupane masia mawua atoto, Gotena mana epene tika-pene tupa wato minuyale, balana piape taimane pua atape. Nimbato Kataisa lo bilipi loto, wamba ini kepa naene, tambo lo atoto, wandakali yangone tupa towa epelewa yamapane yoto, Gotena piape tupa pua atape. \x * \xo 6:11 \xt 2Ti 2:22\x* \v 12 Wamba Goteto nimba saka atapowa atola loto, ee lo mea-angi, nimbato wandakali kambua tupana wenonga atoto, nimbana bilipi oko kuai lo wetete lapana ee okoni. Andipa nimbato Gote lo bilipi loto, saka atapowa atokale nembo toto, balana piape oko taimane pua atape. \x * \xo 6:12 \xt 1Ko 9:25-26; 2Ti 4:7\x* \p \v 13-16 Gote bala epene tika-pene wetete ateya. Tai-lene tupa pitaka balanga yene ateya. Bala akali andane tupana akali andane atoto, kiŋi tupana kiŋi ateya. Gote bala angu oma napene, saka atapowa atalane. Yuu bala ateyanga tii wetete peya-kola, yuunga wandakali mindi Gote ateyanga mandaka pupe-pene guu na-lalane. Jia. Wamba wandakali mindikipi mindimane bala lee-mane anda napeainipia. Andipapi, wandakali-mane katulo bala lee-mane anda napeyama. Jia. Balana tai-lene oko yapowa yola-kola, matili-matilipi wandakali pitaka-mane balana gene oko laiyu lo atape-pene. Pii okone enene. Wamba Goteto Jisasa dee lapone yuu okona epeakale lolane oto mindi yata yaepia. Oto okone epola-angi, Goteto balana iwanane okone nanimanga mo pana olopeya. Wamba Pondiasa Pailate wenonga, akali minditupa-mane Jisasa Kataisa kosimi leai-angi, Jisasato Gotena pii minditupa kuai lo lapana wato, Gotena piape peaipia. Andipa Gote, Jisasa-la, okone-lapona wenonga nambato nimba languato, Gotena piape tupa pua atape leyo. Gote balato pitaka taka saka ataya alane. Koo tene mindi nimbanga nayakale lo ando atoto, nimbato balana piape tupa kuai lo puato, nanimana Akali Andane Jisasa Kataisa bala dee lapone epolopeya oto okone ando mola. \x * \xo 6:13-16 \xt Jo 18:36-37; Lap 17:13-18\x* \s1 Minditaka Kambua Yene Wandakali Tupa Mana Lamawua Atape Leane Oko \p \v 17-19 Nanima epelewa atalapale nembo toto, Goteto minditaka nanimanga yalane tupa pitaka nanima giyane. Balato wuane piyane okonena, minditaka kambua yatawa ateyai wandakali tupamane atapene tene mo ata napipe-pene. Yuu okona minditaka koyalane kambua yatawa ateyai tupamane utupane moyolo-peya lo utupane-mane nembo natape-pene. Jia. Nanimato epelewa atalapale nembo toto, Goteto minditaka epene kambua nanima giyane. Goteto utupane moyolo-peya lo balanga tungi peyo atoto, minditaka kambua yatawa ateyai wandakali utupane-mane matili kuai lo atamakale nayuto, saka atapowa atene enene oko mia-makale nembo tape-pene. Wuane nembo toto, utupane-mane yamapane epene paluto, yakamana minditaka kambua yolaini tupa tale puato, wandakali waka tupa moyo kambua mauyale atoto, piape epene kambua minditupa pua atape-pene. Minditaka kambua yatawa ateyai wandakali utupane-mane wuane peakale loto, Timoti nimbato utupane mana lamawua atape. \x * \xo 6:17-19 \xt Lk 12:20; Mt 6:19-21\x* \s1 Poloto Pii Lo Koyo Pua Leane Tupa \p \v 20-21 Akali minditupa-mane Gotena pii layene enene oko tanga loto, utupane yakama mana andene akali ateyama lalaini, Wuane loto, akali utupane-mane pii tene na-atene minditupa wandakali tupa mana lamawua atalaini. Wandakali minditupa-mane akali utupanena pii leyai tupa ale wato, Gotena pii enene oko awua tepa alu, takita atalaini. Timoti nimbato akali utupanena pii leyai tupa ale naene, Gotena pii layene enene oko wato minuto, balana piape oko wayumane ando atape. Goteto nimba ondo wato moyakale loto, nambato pote leyo. Enene. \x * \xo 6:20-21 \xt 1Ti 1:6; 2Ti 2:18\x*