\id 1PE - Ipili NT [ipi] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2014) \h 1 Pita \toc1 Pitato Pepa Bulupane Peyo Pee Leane Oko \toc2 1 Pita \toc3 1Pi \mt1 1 PITA \mt2 Pitato Pepa Bulupane Peyo Pee Leane Oko \c 1 \p \v 1 Namba Pita. Namba Jisasa Kataisana aposolo akali mindi ateyo. Wamba Goteto yakama balana wandakali atalapale lata ya-kola, yakamato yakamana yuu tene tupa tepa alu poto, Pondasapi, Galesiapi, Kapatosiapi, Esiapi, Bitiniapi, yuu utupanena peai okoni. Andipa nambato yuu utupanena opene ateyai wandakali yakamana pepa oko peyo epe leyo. \p \v 2 Wamba Ayiane Goteto nembo toto, matili Jisasa Kataisana tundupa okomane yakamana koo tupa wasa-wasa peyo apola-kola, yakamato balana pii oko wato minalapale nembo teaipia. Wuane nembo toto, balato yakama balana wandakali tupa atalapale lata ya-kola, balana Oli Sipitisa okomane yakama Gotena wandakali tupa gulaya yaepia. Andipa Goteto yakama ondo wete wato, wayumane moyoto, yakamana yamapane mo tambo laya yakale lo pote leyo.\x * \xo 1:2 \xt Lom 8:28-30; 2Tes 2:13-14\x* \p \v 3-4 Nanimato nanimana Akali Andane Jisasa Kataisana Ayiane Gote okona gene oko laiyu lo atamakale. Anu peakale nanimato wuane pua atamakalepe. Goteto nanima ondo wete wato, Jisasa Kataisa malinga ika laya yane okonemane nanima mo wenene gulaya yane. Balato wuane peane okonena, matili nanimato Kataisanga minditaka epene wete mindi molopeyama lo maliyo ateyama. Nanimana minditaka epene wete Goteto ati kenga yatawa ando ateya okone tamuapi, koyopi, alu puapi mindi napene, epene wete yapowa yolopeya.\x * \xo 1:3-4 \xt Kol 1:12-14\x* \p \v 5 Matili yuu koyo puyale pula-angi, kenda-pene kambua epolopeya. Okone angi, Goteto yakama molo-peke lolane asini oko panakame yolopeya. Goteto yakama molo-peke lolopeya loto, yakamato Kataisa lo bilipi leyai-kola, Gotena tai-lene okomane yakama moyo ando atalane.\x * \xo 1:5 \xt Jo 10:28-30; 17:11-12\x* \v 6 Tene okonena, yakama epelewa ateyai tekeko, kenda-pene waka-waka kambua yakamanga epeando, andipa oto ukupini ateyama tupana yakamato kenda-pene utupane awua atoto, tandaka no yamapane kendawa atape-pene atolopeyai.\x * \xo 1:6 \xt 1Pi 5:9-11; Jem 1:2-3\x* \p \v 7 Anu peakale kenda-pene utupane yakamanga epolo-peyape. Matili Jisasa Kataisa bala ama tombenga panakame epola-angi, yakamana bilipi okone angini guleando, Goteto yakama towa epele wato, gene andane mindi yakama giyu, tii-pene oko giyu, pulupeya. Goteto wuane pukale nembo toto, wandakali-mane golo mindi enene guleyape lo andoyale itanga yangoto makande piyaini pua teke, Goteto yakamana bilipi oko enene guleyape lo andoyale, kenda-pene waka-waka kambua yakamanga epeakale lalane. Golo bala epene tekeko, golo koyalane. Yakamana bilipi okonemane golo tupa sia minuto, epene wete eya.\x * \xo 1:7 \xt Man 17:3; Sak 13:9; Mal 3:3; Jem 1:2-3\x* \p \v 8-9 Wamba yakamato Jisasa Kataisa anda napeaini tekeko, yakamato bala towa epelewa yamapane yo atalaini. Andipapi yakamato bala anda napene ateyai tekeko, yakamato bala lo bilipi leyai okonena, Goteto yakama molo-peke leya. Tene okonena, yakama epele andane wete wa ateyai-kola, yakamana epele ene andane wete okone wandakali-mane waka minditaka mindi towa katulo mandeke napulu-peyai.\x * \xo 1:8-9 \xt Jo 20:29; 2Ko 5:6-7\x* \p \v 10-11 Wamba Kataisana Sipitisa okomane potopesa akali tupa lamawuato, matili Kataisato wandakali tupa ondo wato, utupane molo-peke loyale, tandaka nalu, gene andane mindi molopeya leaipia. Kataisana Sipitisa okomane wuane lea-kola, potopesa akali utupane-mane Gote tipa piki puato, mangene aki mindi pula-kola, Kataisato wuane pulu-peyape. Andoko angi Kataisato wandakali tupa molo-peke lolo-peyape leainipia.\x * \xo 1:10-11 \xt Mt 13:16-17; Sam 22; Ais 53; Lk 24:25-27\x* \p \v 12 Enjole tupamanepi pii utupane mana miaima lakae lo nembo talaini. Potopesa akali tupamane pii utupane Gote tipa piki peai-kola, Oli Sipitisa okomane utupane lamawuato, yakama ateyai-angi, Kataisa bala ini naepolo-peya leaipia. Matili wandakali waka minditupa atolai-angi, bala epolopeya. Yakamato wandakali matili atolai utupane moyoyale, potopesa pii loto, pepa peyalaini leaipia. Wuane lea-kola, matili Goteto Oli Sipitisa oko lamawuato, nimba poto, nambana piape akali tupa minu tai laya ape leaipia. Oli Sipitisa okomane Gotena piape akali tupa minu tai laya ya-kola, utupane-mane balana pii layene epene oko andipa ateyai wandakali yakamanga langeai okoni. \s1 Yakama Wandakali Epene Tika-Pene Wete Gulalapape Leane Oko \p \v 13 Tene okonena, yakamato Gotena mana epene tupa wato minu atamakale nembo toto, yakamana nembo-tene oko mandeke pitawa atalapape. Mandeke pitawa atoto, yakama tane mana minulai tupa kuai lo ando atalapape. Kuai lo ando atoto, matili Jisasa Kataisa bala panakame epola-angi, balato yakama ondo wato moyolo-peya nembo toto, yakamato maliyo atalapape. \p \v 14 Wamba Gotena pii mana tupa yakamanga naya-angi, yakamato mana koo yame tupa wato minaima lakae lo nembo teaini tekeko, andipa yakamato mana koo yame utupane wato mina napene, andopane-mane ayianena pii ale alaini pua Gotena pii alewa atalapape.\x * \xo 1:14 \xt Lom 12:2; Ep 2:3; 4:17-18\x* \p \v 15-16 Yakamato wuane pua atalapale loto, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, namba yakamana Gote epene tika-pene wete ateyo. Tene okonena, yakamapi epene tika-pene wete atalapape layene eya. Gotena pii okomane wuane leya okonena, yakama ee lo meane Gote okomane mana epene tika-pene tupa angu wato minu atalane pua teke, yakamatopi mana epene tika-pene tupa angu wato minu atalapape.\x * \xo 1:15-16 \xt Pit 11:44-45; Mt 5:48\x* \p \v 17 Yakamato pote loto, Gote ando Ayiane lalaini. Ayiane okonemane wandakalina gene oko andoto, yapa lo tale napiyane. Jia. Balato wandakali nanima mindiki-mindiki lo nanimana mana minalamane tupa andoto, nanima yapa lo tale piyane. Tene okonena, yakama yuu okona ateyai-angi, yakama atapowa atolane yuu oko ati kenga eya nembo toto, yakamato Gote yukuwa epelewa atoto, balana pangosa atalapape.\x * \xo 1:17 \xt Lom 2:9-11; Lap 2:23\x* \p \v 18 Anu peakale yakamato wuane piyapape leyope. Wamba yakamana yumbane tupamane Gotena mana epene tupa wato mina napene, yakama moya napiyane mana minditupa wato minu ateainipia. Andipa ateyai wandakali yakamato yakamana yumbane tupana mana tupa wato minu ateai-kola, Goteto yakama kambo molo-peke leane tekeko, balato golopi, silipapi minditaka koyo piyane okonetaka mindimane yakama kambo molo-peke naleane lo yakamato nembo teyai okoni. \p \v 19 Kataisa balanga koopi, tetepi, mindi napene sipisipi andopane epene wete mindi atea-kola, Goteto Kataisana tundupa oko yole andane wete pupe-pene okonemane yakama kambo molo-peke leaipia.\x * \xo 1:19 \xt Ap 20:28-29; Ip 9:11-14\x* \v 20 Wamba wete Goteto yuu ati-la yakale nalenenga, Kataisato yakama kambo molo-peke leakale lo lata ya-kola, matili yuu oko koyo puyale pea-kola, Goteto yakama moyoyale Kataisa mo pana yaepia.\x * \xo 1:20 \xt Ep 1:1-4\x* \v 21 Kataisato nanimana moyoyale piape peane mambele, yakamato Gote lo bilipi leainipia. Goteto Kataisa malinga ika laya wato, gene andane wete mindi bala mayaepia. Tene okonena, balato yakama moyo mangene mindi pukale lo potomisa pii leane okone enene pulupeya nemboto, yakama maliyo ateyai.\x * \xo 1:21 \xt Jo 14:6; Lom 5:1-2\x* \s1 Wandakali Yangone Tupa Towa Epelewa Yamapane Yo Atalapape Leane Oko \p \v 22-25 Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, tani tupa kapu teya-kola, dini tupa yuunga tepa alane layene eya. Wuane pua teke, wandakali pitakana gene andane tupa alu piyane tekeko, Akali Andane okona pii layene oko yapowa yalane layene eya. Tomo waini manda talu, alu piyane tupamane yakama mo wenene gulaya nayane. Jia. Gotena pii saka atene oko alu napene, yapowa yalane okomane yakama mo wenene gulaya yane. Wamba akali minditupa-mane Gotena pii saka atene okone yakama langea-kola, Gotena pii okonemane yakama mo wenene gulaya ya okoni. Yakamato Gotena pii enene okone wato minu atalaini mana okonemane Gotena wenonga yakamana ini anda-pangosa kalato yane tupa kunu apea. Kunu apea-kola, yakamato wandakali yangone tupa towa mee epelewa atene ata napiyaini. Jia yakama utupane towa enene wete epelewa atalaini. Andipapi yakamato mana epene okone teke wato minu atoto, Kitisene wandakali yangone tupa wayumane wete epelewa yamapane yo atalapape.\x * \xo 1:22-25 \xt Jo 13:33-35; Lom 12:10; Ais 40:6-8\x* \c 2 \p \v 1-3 Wandakali yangone tupamane yakama wandakali epene ateyai nembo teakale nayuto, yakamato owato pii loto, utupane andakasawa atalaini. Yakamato wandakali yangone mindina minditaka eya tupa miaima lakae lo nembo toto, utupane towa apiangu puato, layango atalaini teke. Yakamato mana koo utupane pitaka wato minu atalaini tekeko, andipa Akali Andane okomane yakama ondo wato moyo ateya lo yakamato nembo teyai okoni. Tene okonena, yakamato mana koo utupane pitaka kondalu, Goteto yakama molo-peke leakale nayuto, Kitisene tai wete atamakale nembo talapape. Kitisene tai wete atamakale nembo toto, andopane kambolo tupamane andu ipane naima lakae lo nembo talaini pua teke, yakamatopi Akali Andane okona pii epene wete oko ale aima lakae lo nemboto atalapape. \x * \xo 2:1-3 \xt Ep 4:22; Jem 1:21; Sam 34:8\x* \s1 Akali Andane Oko Bala Anda Pingina Saka Atene Oko Ateya Leane Oko \p \v 4-5 Wamba Goteto balana anda pukale nembo toto, Akali Andane oko bala anda pingina saka atene epene wete oko ateakale lata yaepia. Goteto wuane peane tekeko, wandakali minditupa-mane Akali Andane oko bala koo ya loto, masia maiyaini. Yakamato wuane napene, bala ateyanga epeyai-kola, Goteto yakama balana pitisa akali epene wete tupa atoto, Oli Sipitisa okomane leya pua yakamana opa tupa bala giyapale nembo teya. Jisasa Kataisato piape peane mambele, Goteto yakamana opa maulaini tupa epelewa mokale nembo teya. Wuane nembo toto, Oli Sipitisa okona tai-lene okomane yakama balana anda okonena pokoli-bana, laepi, saka ataya wato, balana anda okone mee pua ateya. \x * \xo 2:4-5 \xt Ep 2:20-22; Lap 1:6\x* \p \v 6 Akali Andane oko bala Gotena anda okonena pingina yapa lo mene ateya loto, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, ale alapape layene eya. Nambato anda pingina epene wete mindi yapa lo moto, Sayone wangiane okona ate leyo. Anda pingina okone lo bilipi lene wandakali tupa yala na-olopeyai layene eya. \x * \xo 2:6 \xt Ais 28:16; Ep 2:20-22\x* \p \v 7 Wuane layene eya okonena, Kataisa lo bilipi lene wandakali yakamato bala anda pingina epene wete ateya nembo talaini tekeko, Kataisa lo bilipi nalene wandakali tupamane wuane nembo natalaini. Jia. Gotena pii pepa pelene eya mindimane wandakali utupane andayo, wandakali minditupa-mane Gotena anda puyale ato, ita oko koo ya nembo toto, mo apeaini okone bala Gotena anda okona anda pingina ateya layene eya. \x * \xo 2:7 \xt Sam 118:22\x* \p \v 8 Gotena pii pepa pelene eya waka mindimane loto, Akali Andane oko bala wandakali palaini asininga ana gulo yolopeya. Ana okone asininga yola-kola, bala lo bilipi nalene wandakali minditupa epoto, ana okonena kee tau loto, aiya peyoto, lomba yene yolopeyai layene eya. Wandakali utupane-mane Gotena pii tanga loto, Akali Andane oko lo bilipi naleainga, Goteto wandakali utupane aiya peyoto, lomba-pene yakale leaipia. \x * \xo 2:8 \xt Ais 8:14-15\x* \p \v 9 Wandakali utupane-mane mana koo utupane minu atalaini tekeko, Kataisa lo bilipi lene wandakali yakamato wuane na-piyaini. Jia. Wamba yakama undupi-lene okona pangosa ateai-kola, Goteto yakama balana tii-pene epene wete okona ipulupa loto, ee lo meaipia. Goteto yakama ee lo meane okone yakamato wandakali yangone tupa lamawua atalapale nembo toto, balato yakama balana wandakali yame epene wete atalapale lata yaepia. Wuaneko, andipa yakama Akali Andane kiŋi okona pitisa wandakali tupa ateyai. \x * \xo 2:9 \xt Lo 7:6; 14:2; Ais 9:2; Tai 2:11-14; Ap 26:17-18; Ep 5:8\x* \v 10 Wamba Goteto yakama ondowa moya napea-kola, yakama Gotena wandakali yame ata napeaini tekeko, andipa Goteto yakama ondowa moyo ateya-kola, yakama Gotena wandakali yame ateyai. \x * \xo 2:10 \xt Ose 2:23\x* \s1 Nanima Gotena Piape Wandakali Gulo Ateyama Leane Oko \p \v 11 Nambana yamapane yene yame, yakama atapowa atolane yuu epene oko ati kenga eya-kola, yuu okona atoto, yakama opene ateyai. Wandakali opene ateyai-kola, yakamana nembo-tene wambane okomane mana koo tupa wato minu atalapale nembo toto, yakamana tandini wenene oko yanda pimai-yane. Tene okonena, yakamato mana koo tupa minaima lakae lo nembo talaini mana okone masia mawua atalapape lo nambato yakama langeyo. \x * \xo 2:11 \xt Ga 5:16-18,24\x* \p \v 12 Aitene wandakali minditupa-mane yakama Kitisene wandakali tupana mana tupa kuai lo anda napene, yakama kosimi loto, yakamato mana koo minalaini lolopeyai. Utupane-mane wuane lolopeyai tekeko, andipa utupane-mane mana epene yakamato minalaini tupa andoto, matili Goteto wandakali yapa lo tale pulu epola-angi, utupane-mane balana gene oko laiyu leakale nembo talapape. Wuane peakale nembo toto, yakamato aitene wandakali tupana tombenga epoko pua atoto, tika-pene wete atalapape. \x * \xo 2:12 \xt Mt 5:16\x* \p \v 13-15 Yakamato mana epene minu ateyai-kola teke, wandakali minditupa-mane yakamana mana tupa kuai lo anda napene ato, yakamato mana koo tupa mineyai lolaini. Utupane-mane pii koo okone yakama ando nalene, nee asia tambu leakale, yakamato mana epene tupa angu wato minu atalapale lo Goteto nembo teya. Yakamato Akali Andane oko nembo toto, gapomane yame pitakana pangosa atalapape. Akali kiŋi oko bala gapomane akali kawane wete ateya nembo toto, yakamato balana pii wato minu atalapape. Potopinjia tupana akali kawane tupamane mana koo minalaini wandakali tupa yole koo maiyu, wandakali mana epene minalaini tupana gene tupa laiyu lalu piyaini. Wuane peakale loto, kiŋi okomane potopinjia tupana akali kawane utupane ate lalane. Tene okonena, yakamato utupanena pii wato minu atalapape. \x * \xo 2:13-15 \xt Tai 3:1-2; 1Pi 3:16\x* \p \v 16 Enene, yakama loo okona pangosa andi latane ata napeyai tekeko, yakama mee anana ateyama nembo toto, yakamato mana koo tupa wato mina na-piyapape. Jia. Yakama Gotena piape wandakali tupa ateyama nembo toto, balana mana epene tupa wato minu atalapape. \v 17 Wandakali yangone tupa pitaka towa mana epene tupa minu atoto, yakamato Gotena wandakali tupa towa epelewa yamapane yoto, Gote yuku amawua, gapomane akali kawane kiŋi okona gene oko laiyu lalapape. \x * \xo 2:17 \xt Lom 12:10\x* \s1 Piape Wandakali Yakamato Wua Piyapape Leane Oko \p \v 18 Piape akali tupa yakamato piape ando atalaini akali tupa yuku amawua, utupanena pangosa atalapape. Wuane pua atoto, yakamato piape ando atalaini akali epene tambo-lene tupana angu pii wato minu ata napene, piape ando atalaini akali yataka ene koo tupana pii wato minu atalapape. \x * \xo 2:18 \xt Ep 6:5-8\x* \p \v 19-20 Anu peakale yakamato wuane piyapape leyope. Alu mindi Goteto nembo teya pua teke, yakamato mana epene mindi minu atolai-kola, piape ando atalane akali yataka ene koo mindimane yakama mee wete tandaka guato, peyolo-peya. Balato wuane peakale lo yakamato ando konda yaindo, yakamana mana okone kuai-lene yolopeya. Wuane tekeko, yakamato mana koo mindi minulai-kola, piape ando atalane akali okomane yakama peyola-kola, peleakale lo yakamato ando konda yaindo, apito yakamana mana okone andoto, yakamato kuai lo peyai lolo-peyape. Yakamato mana epene tupa minu atolai-kola, utupane-mane yakama mee wete minu peyolai-kola, peleakale lo yakamato ando konda yaindo, Goteto yakamana mana okone andoto, yakamato kuai lo peyai lolopeya. \x * \xo 2:19-20 \xt 1Pi 3:14,17\x* \p \v 21-23 Kataisato owato pii mindi nalene, mana koo waka mindi mina napeane teke. Jia. Wandakali-mane bala ando pii koo leai-kola, utupane-mane pii koo leaini okonena yano peyoto, balato pii koo mindi lapeke naleane. Wandakali-mane bala tandaka mayai-kola, balato utupane paini tandaka mauwakale naleane. Jia. Wandakali pitakana mana kuai lo tale piyane jasa okomane bala moyolo-peya nembo toto, Kataisa bala tane Gotena kininga yata yaepia. Kataisato mana epene utupane mineane pua, yakamatopi mana epene utupane wato minu atalapale loto, yakama moyoyale bala tandaka no atoto, mana epene tupa angu wato minu ateane. Tene okonena, yakamatopi mana epene tupa minu atolai-kola, wandakali mindimane yakama mee peleando, peleakale lo yakamato ando kondalapale loto, Goteto yakama ee lo meane oko nambato andeyo. \x * \xo 2:21-23 \xt Mt 16:24-26; Jo 13:14-16; Ais 53:7,9; 1Pi 3:8-12\x* \p \v 24-25 Nanimato mana koo minalamane tupa pitaka tepa alu, Gotena mana epene tika-pene tupa wato minu atalapale nembo toto, Kataisa bala tane umbaini okomane nanimana koo piyamane tupa mo aiyu, bala ita malamanda okona omeane. Yia sipisipi tupamane yakama ando atalane akali oko tepa alu poto, kewa epoko pua atalaini. Sipisipi tupamane wuane piyaini pua teke, wamba yakamapi yakamana tandini ando atalane akali oko tepa alu poto, keewa epoko pua atapiai. Wuane tekeko, yakama Gote towa kuai lo atalapale loto, Kataisa bala tandaka neane okonemane yakamana koo tupa apoto, yakama mo atu ya-kola, andipa yakama balana yame atolo-peke lamakale loto, peke lapiai. \x * \xo 2:24-25 \xt Lom 6:11; Ais 53:5-6; Ese 34:5-6; Mt 9:36; Jo 10:14-15; Ip 13:20-21\x* \c 3 \s1 Wanda, Akali-la, Liyambato Wua Piyapape Leane Oko \p \v 1-6 Wanda minditupa-mane tona epene wete tupa piyu, minditaka golo-mane waa-pene tupamane yati piyu, yakamana kawa itini tupa wayumane wete yati piyu, piyaini. Utupane-mane wuane piyaini tekeko, Kitisene wanda yakamato yakamana umbaini kenga wayumane yati na-piyapape. Jia. Yakama yamapane epene palu, tenga-mane tambo lo pitiyapape. Mana epene okonelapo-mane yakamana yamapane anda-pangosa yati pitane atola-kola, yakamana yati okone koyo napulu-peya. Goteto yakamana mana okonelapo andoto, yakamana yati okonelapo epene wete eya nembo tolopeya. Wamba wanda Satato wuane pua, balana akalini Apatakamena pangosa pituto, bala ando akali andane loto, pii balato leane tupa wato minu peteaipia. Wuane pua teke, matili wanda epene wete minditupa-mane Gote lo bilipi loto, wua pukale lo potomisa pii leane okone enene pulupeya lo maliyo peteaini-pia. Bilipi lo peteaini wanda utupane-mane mana epene okonepene tupa wato minu pituto, yakamana akalini tupana pangosa peteaini-pia. Wanda utupane-mane mana epene okonepene tupa mineaini okonemane yakamana yamapane anda-pangosa yati peainipia. Andipa Kitisene wanda yakamatopi minditaka mindi yuku naene pituto, mana epene utupane wato minu peteaindo, yakama Sata wanane yame pitulu-peyai. Yakamana akalini mindimane Gotena pii oko ale naene, tanga lo ateando, balato Gotena pii oko wato mineakale loto, yakamato pii kambua bala lamai na-piyapape. Jia. Yakamato pii manapi mindi lamai napene, Gote yuku amawua mana epene wete tupa minu pituto, yakamana akalini tupana pangosa pitiyapape. Wuane pulai-kola, balato yakamana mana epene minulai utupane andoto, bala Kitisene gulolo-peya nembo toto, yakamato wuane pua pitiyapape \x * \xo 3:1-6 \xt Ep 5:22-23; 1Ti 2:9; Jen 18:12\x* \p \v 7 Akali yame, yakamana wetene tupanga tai-lene andane mindi nayene peteyai nembo toto, yakamato utupane moyo, mana epene tupa wato minu atalapape. Goteto utupanepi ondo wato, mee moyoto, saka atapowa atalapa lolopeya. Yakamana wetene tupa towa mana koo tupa minu atolai-kola, mana koo utupane-mane yakamana pote lolaini asini oko kando lolane nembo talapape. Wuane nembo toto, akalini yame yakamato yakamana wetene tupa towa mana epene tupa wato minuto, utupane towa kuai lo pitiyapape. \x * \xo 3:7 \xt Ep 5:25-27\x* \s1 Mana Epene Tupa Angu Wato Minu Atalape Leane Oko \p \v 8-12 Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, wandakali epene tika-pene tupamane pote leyai-kola, Akali Andane okomane pailo ale wato, utupane moyo atalane layene eya. Balato utupane moyo atalane tekeko, mana koo minu atalaini wandakali tupa balato masia maiyane. Tene okonena, wandakali mindimane mali kambua wete epelewa kuai lo atokale nembo teando, balato pii koopi, owato piipi, mindi nalene kondape-pene. Kondalu, balato mana koo tupa masia mawua atoto, mana epene tupa angu wato minu atape-pene. Wuane pua atoto, balato wandakali waka tupa towa peya-peya napene, wandakali waka tupa towa mini epene palu epelewa atene mana tupa aiya pua moto, mana utupane tailo wato minu atape-pene. Gotena pii pepa pelene eya mindimane wuane leya okonena, andipa nambato pii utupane lo koyo puato, yakamato wandakali gene yene lipinga yale ateyama nembo natene, yakama wandakali waka napinga yale ateyama nemboto atalapape leyo. Wuane nembo toto, yakama pitaka nembo-tene mindiki palu atoto, Gotena wandakali waka tupa towa epelewa, yamapane yo atalapape. Yamapane yo atoto, wandakali utupane-mane kenda-pene mindi awua atolai-angi, yakamato utupane ondo wato, kenda-pene okone wandakali utupane towa atu awua atalapape. Wandakali mindimane yakamanga koo mindi peando, yakamato paini yano peyo, koo mindi na-piyapape. Dee, wandakali mindimane yakama ando pii koo mindi leando, yakamato paini wandakali okone ando pii koo mindi laa na-piyapape. Jia. Yakamato Gotena belesini tupa mialapale loto, balato yakama ee lo meane. Goteto wuane peane okonena, wandakali mindimane yakama ando pii koo mindi lola-angi, yakamato Gote lo pote loto, Gote nimbato wandakali okone moyape lalapape. \x * \xo 3:8-12 \xt Sam 34:12-16\x* \s1 Yakamato Mana Epene Minulai Okonena Tandaka Neaindo, Katu Leane Oko \p \v 13 Yakamato mana epene tupa angu minu ataima lakae lo nembo teaindo, apito yakama minu koyolo-peyape. \v 14 Yakamato mana epene mineaindo, wandakali mindimane yakama minu koya napulu-peya tekeko, yakamato mana tika-pene tupa minu atolai-kola, wandakali-mane yakama tandaka geaindo, Goteto yakama moyola-kola, yakama kuai lo atolopeyai. Tene okonena, wandakali-mane yakama tandaka gulaini lo yuku wato, yakama nembo kambua na-talapape. \x * \xo 3:14 \xt Ais 8:12-13; Mt 5:10; 1Pi 2:19-20; 4:14\x* \p \v 15 Dee, Goteto yakama moyolo-peyai nembo toto, yakama maliyo atolai-kola, wandakali-mane yakama tipa puato, anu peakale yakamato wuane peyaipe lolo-peyaiko. Yakamato utupanena pii okone yano peyamakale nembo toto, ole dindi mandeke pitawa atalapape. Mandeke pitawa atolai-kola, wandakali-mane pii okone yakama tipa peaindo, yakamana yamapanenga Kataisa bala Akali Andane ateya nembo toto, yakamato balana gene oko laiyu loto, utupanena pii okone yano peya-maiyapape. \p \v 16 Yakamato Kataisa lo bilipi loto, mana epene tupa wato minu ateaindo, yakama tane mana koo mindi mina napeyama nembo tolopeyai. Yakamato wuane nembo tolai-kola teke, wandakali minditupa-mane loto, yakamato mana koo mindi miniyai leaindo, wandakali utupane-mane yala yakale nembo toto, yakamato Gote angu yuku wato, utupane-mane pii lolaini tupa pii tenga-mane tambo loto, yano peya-maiyapepe. \x * \xo 3:16 \xt 1Pi 2:12\x* \p \v 17 Yakamato mana koo minulaini okonena yakama tandaka neaindo, yakamana mana koo okonemane Gotena gene oko minu koyola-kola, okone katu nalolo-peya. Wuane tekeko, Goteto yakama tandaka nalapale nembo tola-kola, yakamato mana epene tupa wato minu atoto, tandaka neaindo, okone katu lolopeya. \v 18 Anu peakale nambato wuane leyope. Kataisa bala akali epene tika-pene wete okomane koo piyaini wandakali yakama Gote ateyanga lamo atu pokale nembo teaipia. Wuane pukale nembo toto, bala nanimana mana koo minalamane tupa apoyale, nanimana panda moto, alu mindiki angu omeaipia. Wandakali-mane balana umbaini oko peyo ome leaini tekeko, Oli Sipitisa okomane bala mo saka ataya yaepia. \p \v 19-20 Wamba Nowato Gotena pii oko wandakali tupa lamawua atea-kola, wandakali utupane-mane Gotena pii tanga lo ateainipia. Tanga lo ateai-kola, Goteto wandakali utupane wamba kapoyale kenda-pene andane mindi mai napeaipia. Jia. Nowato sipi anda pua atea-angi, Wandakali utupane yakama yamapane peke leakale nembo toto, Goteto mee maliyo atama peaipia. Maliyo atama pea-kola, Nowato sipi anda okone pikoyo pea wete, wandakali aŋalapo kitupasa angu sipi anda okonena kolandaka leainipia. Kolandaka leai-kola, ipa andane epeane okomane wandakali sipi anda okona peteaini utupane piti-pata awua aiyu leaipia. Goteto wandakali utupane molo-peke leane tekeko, balana pii tanga lo ateaini wandakali utupane pitaka omeai-kola, Goteto utupanena tandini tupa yuu koo okona andi latane ateakale leaipia. Andi latane ateakale lalu, matili balato Kataisana tandini mo saka ataya yane-angi, Kataisana tandini oko poto, wandakali utupanena tandini andi latane ateaini utupane Gotena pii layene oko lamai-yaepia. \x * \xo 3:19-20 \xt Jen 6:1–7:24\x* \p \v 21 Ipa andane wamba epeane okone kokoli mindi eya. Ipa okone epea-kola, Goteto Nowa yame tupa molo-peke leane pua teke, yakama ipa meaini okonemane Goteto yakama molo-peke lea. Yakamato ipa meaini okonemane yakamana umbaininga kalato ateane tupa mee wasa-wasa peyo apia napeai. Jia. Yakama ipa meai okone angi, yakama Gotena wenonga atoto, mana koo tupa masia mai-makale lo potomisa leai. Potomisa pii okone lalu, yakama ipa meai-kola, Jisasa Kataisato yakamana koo piyaini tupa apialu, bala malinga ika leane okonemane yakama molo-peke leane. \p \v 22 Kataisato yakama molo-peke lalu, bala ati kenga pea-kola, Goteto enjole tupapi, sipitisa tai-lene tupapi, minditaka tai-lene tupapi, utupane pitaka Kataisana pangosa yakale lea-kola, Kataisa bala Gotena kii tikasa peteane oko mee peteya. \c 4 \s1 Gotena Mana Tupa Angu Wato Minape-pene Leane Oko \p \v 1-2 Wandakali mindimane balana umbaininga tandaka no ateando, balato mana koo tupa mina napukale nembo talane. Wuane nembo toto, wandakali okone bala yuu okona ateya-angi, wandakali-mane mana koo mina-makale nembo talaini tupa balato minukale nembo natalane. Jia. Balato Gotena nembo-tene oko angu wato minukale nembo talane. Wuaneko, wamba Kataisato Gotena nembo-tene oko wato minuto, balana umbaininga tandaka neane, wuane pua teke, andipa yakamatopi Gotena nembo-tene oko angu wato minu atamakale nembo talapape. \x * \xo 4:1-2 \xt Lom 6:2-7\x* \p \v 3 Anu peakale nambato wuane leyope. Wamba yakamato aitene wandakali tupana mana koo tupa wato minuto, pati andane tupa loto, bia ipa tai kambua tupa noto, sapake lo keewa ateai. Okone angi, yakamato pamuku puato, mana koo kambua minuto, Gotena loo yata yane tupa tanga loto, owato gote tupa lo lotu leai. Wamba yakamato aitene mana koo utupane wato minu atoto, gii andane luu mindi apeaini tekeko, andipa yakamato mana koo utupane wato mina napene kondeyai. \x * \xo 4:3 \xt Ep 2:2-3\x* \p \v 4 Kondeyai-kola, andipa aitene wandakali tupa moko loto, Kitisene wandakali yakamato nanima aitene wandakali tupa towa mana koo atu mina napeyai loto, yakama ando pii koo leyai. \p \v 5 Aitene wandakali utupane-mane wuane leyai tekeko, Goteto wandakali omenepi, sakapi, utupane pitaka yapa lo tale pukale loto, mandeke pitawa ateya. Tene okonena, matili aitene wandakali utupane yakama Gotena wenonga atoto, bala lamawuato, Kitisene wandakali tupamane wua peaini okonena, nanimato utupane ando pii koo lema lo Gote lamaipe-pene gulolo-peya. \x * \xo 4:5 \xt Ap 10:42\x* \p \v 6 Enene, wandakali pitaka-mane mana koo minalaini okonena, Goteto utupane yapa lo tale peya-kola, utupane omalaini. Utupane omalaini tekeko, Gote bala saka atapowa atalane pua teke, balato wandakali omene tupana tandini tupa saka atapowa ateakale nembo teaipia. Wuane nembo toto, wandakali wamba ateaini tupa oma napene, saka ateai-kola teke, Goteto akali minditupa-mane balana pii layene oko wandakali utupane lamai-yakale leaipia. \s1 Mindi Akali Moyaka Pua Atalapape Leane Oko \p \v 7 Minditaka eya tupa pitaka koyo pulupeya oto oko wamba mandaka guleya okonena, yakamato pote kuai lo lamakale nembo talapape. Wuane nembo toto, yakamato kuai lo nembo toto, yakama tane pailo ando atalapape. \x * \xo 4:7 \xt Lom 13:11-12\x* \v 8 Wandakali-mane koo kambua peyai-kola, wandakali mindimane balana wandakali yangone tupa towa epelewa yamapane yo ateando, balato utupanena mana koo kambua tupa apialane. Tene okonena, mana epene okonemane mana waka tupa pitaka sia minalane oko nembo toto, yakamato mindi akali epele aka pua, mindi akali yamapane yaka pua atalapape. \x * \xo 4:8 \xt 1Pi 1:22-25\x* \p \v 9 Gotena wandakali waka mindi yakama atolainga epeando, yakamato bala anu peakale epeyape lo mulu-mulu nalene, bala kuai lo yatawa paliyapape. \x * \xo 4:9 \xt Ip 13:2\x* \v 10 Goteto yakama pitaka mindiki-mindiki lo ondowa moyoto, balana piape pulane mana mindipene-mindipene tupa tale pua giyane. Tene okonena, yakama pitaka mindiki-mindiki lo Gotena piape wandakali epene atoto, wandakali waka tupa moyaka pua atalapape. \x * \xo 4:10 \xt Lom 12:6-8\x* \p \v 11 Yakama pitaka-mane wuane pua ateaindo, wandakali waka tupamane yakamana mana epene okone andoto, Jisasa Kataisana gene oko laiyu loto, Gotena gene oko laiyu lolopeyai. Utupane-mane wuane peakale nembo toto, Goteto wandakali mindinga pii kuai lo lolane petesini oko maiyando, wandakali okonemane Gotena pii layene oko wandakali tupa kuai lo lamawua atape-pene. Dee, Goteto wandakali mindinga yangone tupa moyolane tai-lene oko maiyando, balato yangone tupa moyo atape-pene. Tai-lene okola, tii-pene okola, Jisasa Kataisa balanga yapowa yolopeya oko yakale. Enene. \s1 Yakama Kitisene Ateyai Okonena Tandaka Neaindo, Gotena Gene Laiyu Lape-pene Leane Oko \p \v 12 Yamapane yene yame, makande pene koo mindi yakamanga epola-kola, makande pene okone wenene waka mindi epeya nembo toto, yakama moko na-lalapape. Jia. \v 13 Matili Kataisa balana tai-lene oko towa panakame epola-angi, yakama epele andane wete olo-peyama nembo talapape. Wuane nembo toto, wamba Kataisa bala tandaka neane pua teke, andipa yakamapi tandaka no atoto, epelewa atalapape. \x * \xo 4:13 \xt Ap 5:41; Jem 1:2-3; 1Pi 1:6-7\x* \p \v 14 Andipa yakamato Kataisana gene oko laiyu lo ateyai okonena, wandakali-mane yakama andayo pii koo leaindo, Gotena Sipitisa tai-lene oko yakamanga atalane okomane yakama moyalane nembo toto, yakama epelewa atape-pene. \x * \xo 4:14 \xt 1Pi 2:19-20\x* \p \v 15-18 Andipa Goteto balana wandakali tupa yapa lo tale pulane gii oko wamba mandaka guleya. Goteto Kitisene wandakali nanima ini bulupane yapa lo tale piyu, kenda-pene minditupa nanimanga geando, balana pii layene epene oko tanga lalaini wandakali tupa yapa lo tale pikoyo puato, balato kenda-pene anu-pene mindi utupanenga malupeyape. Balato kenda-pene andane mindi wandakali utupanenga malupeya loto, balana pii pepa pelene eya mindimane loto, Goteto wandakali epene tika-pene tupa ayiawa wete molo-peke lolopeya yando, Gote masia mawua atoto, koo pua atalaini wandakali utupane towa anu pulu-peyape layene eya. Wuaneko, yakamato wandakali yangone mindi peyo ome lolai-kola yandopi, minditaka mindi pake nolai-kola yandopi, wandakali mindina piape mindi minu koyolai-kola yandopi, dee mana koo waka mindi minulai-kola yandopi, mana okonetaka mindi minulai-kola, wandakali-mane yakama tandaka gulaini lo yakamato ando atape-pene. Yakamato ando atape-pene tekeko, yakamana mindi Kitisene ateya okonena, bala tandaka neando, bala yala aa napepe-pene. Jia. Bala Kitisene ateya okonena, bala tandaka neya nembo toto, wandakali okonemane Gotena gene oko laiyu lape-pene. \x * \xo 4:15-18 \xt Man 11:31\x* \p \v 19 Minditaka eya tupa pitaka yakale leane Gote okomane mangene pukale lolane tupa enene piyane. Tene okonena, Goteto Kitisene wandakali mindi tandaka no ateakale nembo teando, Goteto bala waa piyu, moyalane nembo toto, wandakali okonemane mana epene tupa angu wato minu atape-pene. \c 5 \s1 Sosa Okona Piape Wandakali Tupa Yakamato Wua Piyapape Leane Oko \p \v 1 Wamba Kataisa bala tandaka neane oko nambato lee-mane andewane. Andipa nambato wandakali tupa lamawuato, Kataisa bala wua pua tandaka neane lo lamawua atalawane. Matili Goteto balana tii-pene oko mo pana ola-angi, balato tii-pene okone nambapi, yakamapi, Kitisene wandakali nanima nanima pitaka gulupeya. Tene okonena, namba sosa okona piape akali mindi atoto, sosa okona piape akali waka yakama mana langeyo-ko. \p \v 2 Wandakali waka tupamane pii taimane yakama languato, yakamato sosa okona piape oko piyapa lolai-kola, yakamato yole miaima lakae lo angu nembo toto, piape okone na-piyapape. Jia. Goteto yakamato piape okone pipiai lakae lo nembo teya nayuto, yakamato piape okone epelewa pua atoto, Gotena sipisipi yakamana kininga ateyai utupane kuai lo moyo ando atalapape. \x * \xo 5:2 \xt Jo 21:15-17; Ap 20:28-29\x* \p \v 3 Sosa okona piape akali yakama akali andane gene yene ateyama nembo toto, Gotena wandakali yakamato wua piyapape lo pii taimane na-lalapape. Jia. Gotena sipisipi tupamane balana asini epene okona peakale lo yakamato andawa lalapape. \x * \xo 5:3 \xt 2Ko 1:23-24; Pl 3:17-19; Tai 2:7-8\x* \v 4 Yakamato sipisipi yatawa atalane akali kawane okona piape kuai lo pua ateaindo, matili bala epola-angi, yakama yole epene wete koyo napiyane oko molopeyai. Yakamana yole okone yapowa yolopeya. \s1 Yakama Gotena Pangosa Atalapape Leane Oko \p \v 5-7 Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, wandakali mindimane bala gene yene lipinga yale ateyo nembo teando, Goteto balana gene oko nayakale lalane tekeko, wandakali mindimane bala gene nayene napinga yale ateyo nembo teando, Goteto balana gene oko laiyu lalane layene eya. Tene okonena, iwana patane yame yakama pitaka gene nayene atoto, wandakali waka tupana pangosa atoto, sosana piape akali tupana pangosa atalapape. Akali utupanena pangosa atoto, Goteto yakama kuai lo atalapale nembo talane nayuto, yakamato kenda-pene awua atolai tupa balana kininga aimo lalapape. Aimo lalu, matili Goteto oto yata yane oko epola-angi, balato yakamana gene tupa laiyu leakale nembo toto, andipa yakama gene nayene atoto, Gotena kini tai-lene wete okona pangosa atalapape. \x * \xo 5:5-7 \xt Ep 5:21; Jem 4:6,10; Mt 6:25-30; 23:12; Lk 14:8-11\x* \s1 Yakamato Gote Lo Bilipi Leyo Loto, Satanena Pii Oko Tanga Lalapape Leane Oko \p \v 8 Pusi kapua andane wetete layone tupamane ŋili-ŋili taimane loto, wandakali andoko peyo noape lo aiya pua epoko piyaini. Utupane-mane wuane piyaini pua teke, yakamana yanda-pene akali Sataneto wandakali andoko minu mandeke puato, minu koyowape lo yuu okona epoko pua atalane. Tene okonena, Yakamato kuai lo nembo toto, Sataneto yakama minu makande pulane. Waiwa ando atalapape. \x * \xo 5:8 \xt 1Tes 5:5-7\x* \p \v 9-11 Sataneto yakama minu mandeke puato tandaka geya-kola, yakama tandaka no atalaini pua teke, yuu tupa pitakana Kitisene wandakali tupapi, tandaka no teke atalaini. Wuane tekeko, Gote bala nanima towa mini epene wete paluto, nanima ondo alane. Jisasa Kataisato yakama moyo piape peane okomane Goteto yakama bala towa atu balana yuu epene tii-pene okona atapowa atalapale lo ee lo mea okoni. Balanga tai-lene pitaka yapowa yalane. Andipa oto ukupini mindi angu yakamato tandaka no atolai-kola, matili balato yakama minu kuai lolo-peke loto, yakamana bilipi oko minu tai laya olopeya nembo talapape. Wuane nembo toto, yakamato Gote lo bilipi leyama nayu loto, Satanena pii oko tanga lo atalapape. Enene. \x * \xo 5:9-11 \xt Ep 6:11-13; Jem 4:7\x* \s1 Pii Lokoyo Pua Leane Tupa \p \v 12 Sailasa bala nambana amene wete ateya nembo teyo okonena, balato pii ukupini utupa pepanga peleakale leyo. Enene wete, Goteto wandakali tupa ondowa moyalane. Goteto yakama ondowa moyo ateya-kola, yakamato bala minatawa atalapale loto, nambato yakama minu tai laya wato, yakamana pepa ukupini oko peyo epe leyo. \x * \xo 5:12 \xt Ap 15:22,37-40; 12:2,25; 13:13\x* \p \v 13 Goteto yakama balana wandakali atalapale lata yane pua teke, wamba balato Bapilone tane wandakali minditupa balana wandakali tupa ateakale lata ya-kola, utupane balana wandakali guleainipia. Andipa utupane-mane yakama kuai lo atalapa leyai. Dee, Maki bala nambana iwanane atoto, yakama kuai lo atalapa leya teke. \x * \xo 5:13 \xt 2Ti 4:9-12\x* \v 14 Yakamato Kitisene wandakali waka tupa towa epelewa yamapane yoto, sikane lalapape. Yakama pitaka Kataisa towa atu atoto, mini epene palu atalapape.