\id ROM - Tuma-Irumu NT+ [iou] -PNG 2011 (DBL 2015) 
\h Rom 
\toc2 Rom 
\toc1 Rom 
\mt1 Rom  
\mt2 Anututä nin inita biŋam nimagutta nadäk tawaŋ peŋkuko unitäŋo manbiŋam  
\c 1  
\p
\v 1  \x * \xo 1:1 \xt Apos 9:15, 13:2; Gal 1:15\x* Pol näk, Anututä Jesu Kristo täŋo epän ämagän aposoro kubä ude iretta iwoyäŋpäŋ nepmaŋkuk. Iwoyäŋpäŋ nepmaŋkuko uwä Anutu täŋo Manbiŋam Täga u yäŋahäŋira komeni komeni kwekta näk yäpmäŋ daniŋkuk.  
\v 2  \x * \xo 1:2 \xt Rom 16:25-26; Tai 1:2\x* Täŋpäkaŋ Manbiŋam Täga u api ahäwek yäŋ Anututä bian profet yäwet-pewän kudän täŋirä Anutu täŋo man kudän kudupi uken danik täkamäŋ.  
\v 3  \x * \xo 1:3 \xt Mat 22:42; Rom 9:5; 2Ti 2:8\x* Kudän täŋkuŋo u Nanaki-inik uterak bureni ahäwekta kudän täŋkuŋ. Nanaki komegup ikek ahäk-ahäk uwä Devit täŋo orani.  
\v 4  \x * \xo 1:4 \xt Apos 13:33\x* Upäŋkaŋ kumbani-ken naniktä akuŋkuko unita siwoŋi kuŋat-kuŋat täŋo Munapiktä U Anutu täŋo Nanaki, kehäromi pähap ikek yäŋ kwawak niwoŋäretak. Uwä Ekäninin Jesu Kristo.  
\v 5  \x * \xo 1:5 \xt Apos 26:16-18; Rom 15:18; Gal 2:7-9\x* Täŋpäkaŋ Kristotä epän täŋkuko uterak, ba unitäŋo wäpi biŋam ärowän yäŋpäŋ wäp aposoro yäput. Näk ŋode täkta oraŋ namiŋpäŋ iwoyäŋpäŋ nepmaŋkuk; Näk guŋ ämawebe komeni komeni Kristo unitäŋo biŋam yäwerira ätutä unita nadäkinik täŋpäŋ gämori-ken kuŋatneŋta.  
\v 6 Täŋpäkaŋ Rom yotpärare-ken nanik in imaka, ämawebe ukät nanik, Jesu Kristota biŋam itneŋta tämagurani.   
\p
\v 7  \x * \xo 1:7 \xt Nam 6:25-26; 1Ko 1:2; 2Ko 1:1; Efe 1:2\x* Eruk, man kudän ŋo, äbot Anututä gäripi-inik nadäŋ tamani, ba siwoŋi kuŋatneŋta iwoyäwani Rom yotpärare-ken it täkaŋ inta kudän täyat. Täŋpäkaŋ orakorak ba bänep pidäm Nanin Anutu-kät Ekäninin Jesu Kristo uken naniktä intä terak äroton.   
\s1 Poltä Rom ämawebe yabäkta nadäŋkuk  
\p
\v 8  \x * \xo 1:8 \xt 1Te 1:8\x* Eruk, pengän ŋode yäwa; Nadäkinikjin täŋo manbiŋam äma komeni komenitä nadäwä täga täk täyak unita Jesu Kristota yäŋpäŋ Anutuna bänep täga pähap iwet täyat.  
\v 9  \x * \xo 1:9 \xt Efe 1:16; Plp 1:8; 1Te 2:5,10\x* Nadäkaŋ? Bänepna nadäk-nadäkna gupna kuduptä Anututa watä epän täŋ imiŋpäŋ Nanaki täŋo manbiŋam yäŋahäk täyat. Eruk, Anutu unitä nabäŋirän man ŋo täwera nadäwut;  
\v 10  \x * \xo 1:10 \xt Apos 19:21; Rom 15:23,32\x* Anutu-ken yäŋapik man yäk täyat uwä inta nikek wari wari iwet täyat. Täŋpäkaŋ kubä iwet täyat uwä ŋode; Anutuna nadäŋ namiŋiri kädet kubä ahäwänä Rom äbot täŋpani-ken kaŋ kwa yäŋ iwet täyat.   
\p
\v 11 Nadäkaŋ? Gäripna taŋi uwä in tabäkta nadätat. Inken äreŋpäŋ iron ätu Kudupi Munapik-ken nanik täŋkentäŋ tamapäŋ kehärom taŋpäŋ kaŋ irut yäŋ nadätat.  
\v 12 Ba ŋode yäwa, näk inken ärewero uwä nadäkiniknin täŋo bureni kowat iwoŋärewän täŋpäŋ bänepnin täŋpidäm tak täne.  
\v 13  \x * \xo 1:13 \xt Apos 19:21; Jon 15:16\x* Upäŋkaŋ notnaye, mebärinata täŋguŋ täneŋo udeta ŋode täwetat; Guŋ ämawebe ätuken epän täŋira Ekänita biŋam täk täkaŋ udegän inken äreŋpäŋ bämopjin-ken bureni pewa ahäkta wari yäk täyat. Upäŋkaŋ ärewayäŋ täŋira imaka imaka ätutä kädet täŋpipiŋ namik täkaŋ.  
\v 14 Näk Grik ämawebe ba ämawebe kome ätuken nanik imaka, äma nadäk-nadäk ikek ba äma guŋguŋi u kudup, watä epän täŋ yämikta yäŋ namani.  
\v 15 Mebäri unita Rom äbot täŋpani in Manbiŋam Täga ŋo täwet ahäkta bänepna kädäp ijik täyak.  
\v 16  \x * \xo 1:16 \xt Sam 119:46; Mak 8:38; 1Ko 1:18-24; Apos 13:46\x* Näk Manbiŋam Täga unita nadäŋira imaka mäyäki nikek nämo täk täyak. Nämo, uwä Anutu täŋo kehäromi ämawebe wakiken nanik wädäŋ tädotpäŋ yepmak täyak. Ämawebe manbiŋam u nadäŋpäŋ iyap tänayäŋ täŋo uwä irit kehäromita biŋam api täneŋ. Manbiŋam u Juda äbotken naniktä jukun nadäŋkuŋ. Täŋpäkaŋ u punin terakä guŋ äbotken naniktä nadäkta yäwani.  
\v 17  \x * \xo 1:17 \xt Rom 3:21-22; Hab 2:4\x* Manbiŋam Täga unitä kädet Anututä iwatpäŋ ämawebeta siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämik täyak u kwawak niwoŋäretak. Uwä ŋode; Anutu iŋamiken siwoŋigän itta kädet kubä nämo pätak. U nadäkiniktä nadäkinik terakgän. Nadäkinik täŋpeŋ kuŋatnayäŋ täŋo uwä Anututä äma u siwoŋi äma yäŋ api yäŋtäreŋ yämek. Unitawä ŋode kudän täwani; Ämawebe nadäkiniki terak Anututä siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämik täyak uwä irit kehäromi yäpmäkta biŋam.   
\s1 Anutu imata kokwawak nadätak?  
\p
\v 18  \x * \xo 1:18 \xt Efe 5:6; Kol 3:6; 2Te 2:12\x* Ämawebetä Anutu mäde ut imiŋkaŋ kädet wakiwaki iwatpäŋ Anutu täŋo man bureni yejämäk täkaŋ. Unita Anutu kunum gänaŋ naniktä kokwawaki kwawak pewän ahäk täkaŋ.  
\v 19  \x * \xo 1:19 \xt Apos 14:15-17; Apos 17:24-28\x* U mebäri ŋodeta; Anututä iniken mebäri ämawebe kudupta kwawak peŋ yämiŋkuko unita mebärini ätu ämatä nadänaŋi u nadäk täkaŋ.  
\v 20  \x * \xo 1:20 \xt Jop 12:7-9; Sam 19:1; Hib 11:3\x* Anutu u ämatä känaŋi nämo upäŋkaŋ kunum kenta kome pewän ahäŋkumän-ken yäput peŋpäŋ imaka mebäri mebäri pewän ahäŋkuŋo unitä kehäromini paot-paori nämo ba iniwä Anutu yäŋ kwawak yäŋahäŋ yäpmäŋ äbätak. Kwawak yäŋahäŋirän äma kuduptagäntä kaŋpäŋ nadäk täŋ yäpmäŋ äbuŋonitä apiŋo nin udegän kaŋpäŋ nadäk täkamäŋ. Unita äma kubätä wohut-wohut man ŋode täga nämo yäwek; Näk Anutu täŋo mebäri nämo nadätat unita käderi irepmit täyat yäŋ täga nämo yäwek. Nämoinik!   
\p
\v 21  \x * \xo 1:21 \xt Efe 4:17-18\x* Anutu itak yäŋ nadäŋkaŋ upäŋkaŋ nadäwä Anutu nämo itak bumik täŋpäpäŋ, nämo oraŋ imik täkaŋ, ba bänep täga nämo nadäŋ imik täkaŋ. Nämo, nadäk-nadäki peŋ awähutpäŋ jopi ude täŋpäŋ guŋ bureni täŋkuŋ. Ude irirä bipmäŋ uranitä nadäk-nadäki uwäk täŋpäŋ yepmaŋkuk.  
\v 22  \x * \xo 1:22 \xt Jer 10:14; 1Ko 1:20\x* Äma udewani Nin nadäk-nadäknin nikek yäŋ yäk täkaŋ upäŋkaŋ nämoinik! U guŋ itkaŋ.  
\v 23  \x * \xo 1:23 \xt Lo 4:15-19; Sam 106:20\x* Anutu paot-paori nämo unitäŋo wäpi pähap iniŋ oretnaŋipäŋ komenita äma ba imaka paotpaot ikek, barak, tom, gämok, gwakgwak unitäŋo wärani oraŋ yämik täkaŋ.   
\p
\v 24  \x * \xo 1:24 \xt Apos 14:16\x* Ude täk täkaŋ unita Anututä yabäŋ äwaräkuk täŋirän bänep nadäk-nadäki-ken nadäŋ gärip waki pewä ahäwäpäŋ kubokäret kädet mebäri mebäri kowat täŋpän täŋpäŋ bänepi gupi täŋpäwak täkaŋ.  
\v 25  \x * \xo 1:25 \xt Jer 13:25; Jer 16:19; Rom 9:5\x* Täŋkaŋ Anutu täŋo mebäri kwawak itkuko u peŋpäŋ jop manmanta nadäwä bureni täŋpäpäŋ kuŋat täkaŋ. Ude täŋkaŋ Anututä imaka pewän ahäwani u yäniŋ oretpäŋ watä epän täŋ yämiŋpäŋ Anutu pewä ahäwani ini u mäde ut imik täkaŋ. Yäke! Ämawebe kuduptagän Anutu u wäpi wari wari yäpmäŋ akuk tänaŋi! Bureni!   
\p
\v 26 Täŋpäkaŋ ämawebe Anutu mäde ut imiŋkuŋo uwä Anututä yabä kätäŋirän iniken gärip iwatpäŋ ämatä nämo tänaŋi pewä ahäk täkaŋ. Wära! Webetäwä nädapi täktäk kädet Anututä peŋ yämiŋkuko u irepmitpäŋ kudän nämo tänaŋi webe noriye-kät kowat täŋpän täk täkaŋ.  
\v 27  \x * \xo 1:27 \xt Wkp 18:22; Wkp 20:13; 1Ko 6:9\x* Täŋpäkaŋ äma ätutä udegän, nädapi täktäk kädetta bitnäŋpäŋ kaŋgärip täŋo kädäpitä täŋpewän ämatä ämakät waki pewä ahäk täkaŋ. Ude täŋirä peŋawäk täŋo kowata iniken gupi bänepi bok täŋpäwak täkaŋ.   
\p
\v 28 Ba ugän nämo. Äma udewani uwä Anutu täŋo mebäri nadäŋkaŋ upäŋkaŋ jop nadäŋ ärowani täŋ imik täkaŋ unita Anututä mäde ut yämiŋpewän nadäk-nadäki paoräpäŋ imaka nämo tänaŋipäŋ täk täkaŋ.  
\v 29 Ude täŋpäŋ imaka waki mebäri mebäri kudup ŋode täŋ morek täkaŋ; Nadäŋ-gärip waki, ämäŋi täktäk, peŋawäk, närepmirek-gärepmirek terak kokwawak, äma kumäŋ-kumäŋ urut, iwan kowata kowata, yäŋ-yäkŋarani ba jopman yäkyäk unitä ahäŋpäŋ tokŋeŋ pätak.  
\v 30-31 Ba yäŋpäŋ-yabäŋ yäwat, man kowat-ibewän, Anutu iwan täŋ imikimik, ärowani kudän täktäk, gup yäpmäŋ ärokärok, waki kädet pewä ahäk-ahäk, meŋnan täŋo man bitnäk, bänep nadäk-nadäki nämo kuŋat-kuŋat, butewaki nämo nadäŋkaŋ komi jop yämik-yämik, ba bänep ironi nämo.  
\v 32 Anututä äma kädet udewani täŋpani uwä paot-paotta biŋam täkaŋ yäŋ yäwani u nadäŋkaŋ upäŋkaŋ gwäk pimiŋpäŋ pen täk täkaŋ. Ba ugän nämo, ätutä kädet udegän täŋirä oret yämik täkaŋ.   
\c 2  
\s1 Anututä man epän siwoŋi täk täyak  
\p
\v 1-3  \x * \xo 2:1-3 \xt Mat 7:1-2; Jon 8:7\x* Eruk, Anututä äma kädet wakiwaki udewani täŋpani unita kowata api yämek. Täŋkaŋ kowata yämayäŋ täyak uwä siwoŋi api yämek yäŋ nadäk täkamäŋ. Upäŋkaŋ äma gäk, jide täŋpäŋ gäkŋaken mebärika käbop pewen? Ämatä waki udewani täŋirä yäpmäŋ danik täyan uwä gäkŋaken mebäri imaka, kwawak pek täyan ubayäŋ. Yäpmäŋ danik täyan udegän gäkŋa täk täyan. Äma udewani täŋpani yäpmäŋ danik täyan upäŋkaŋ kudän udewanigän täk täyan unita jide? Anututä nabäŋ koreŋirän kowata api irepmiret yäŋ nadätan? Nämoinik!  
\v 4  \x * \xo 2:4 \xt Efe 1:7, 2:9; 2Pi 3:15\x* Täŋpäkaŋ Ekänitä iron pähap täŋpäŋ bänepka äyäŋut yäŋpäŋ gäk gabäŋ koreŋpäŋ kwikinik itsämäk täyak unita imata nadäwi äpani täk täyak? Gäk bänepka äyäŋutta ude oraŋ gamik täyak u nämo nadätan?  
\v 5 Upäŋkaŋ bänepka nämo äyäŋutkaŋ kädet waki u ehuranigän täk täyan uwä Anutu täŋo kokwawak kädäp bukä ude täk täyan. Buŋät yäpmäŋ äroŋiri Anutu täŋo kokwawak kadäni pähapken Anutu täŋo yäŋtärek man siwoŋi kwawak ahäŋirän kokwawak päke unitä ijiŋpäŋ api gewän kumben.   
\p
\v 6  \x * \xo 2:6 \xt Mat 16:27; Jon 5:29; 2Ko 5:10\x* Ŋode nämo nadätan? Kadäni uken Anututä ini ämawebe kuduptagän täktäki terak gwäki kowata api yämek.  
\v 7  \x * \xo 2:7 \xt 2Te 1:8\x* Äma kudän tägatäga pen täŋ yäpmäŋ kuŋpäŋ irit paot-paori nämo, wäpi biŋam ba orakorak ikek u kaŋ-ahäkta gwäk pimiŋpäŋ kuŋatnayäŋ täŋo uwä irit kehäromi api yämek.  
\v 8 Täŋ, äma initagän nadäŋpäŋ man bureni mäde ut imiŋpäŋ täŋpäwak täŋo man buraminayäŋ täŋo uwä kokwawak ba kowata komigämän api kaŋ-ahäneŋ.  
\v 9  \x * \xo 2:9 \xt Rom 1:16\x* Anututä waki täŋpani kuduptagänta bäräpi taŋi ba komi epän pähap api yämek. U Juda äbotken nanikta jukun yämiŋkaŋ guŋ äbotken nanikta imaka, api yämek.  
\v 10 Upäŋkaŋ äma kudän tägatäga tänayäŋ täŋo u kuduptagänta orakorak, wäp biŋam ba kwini terak irit api yäpneŋ. U Juda äbotken nanikta jukun yämiŋkaŋ guŋ äbotken nanikta imaka, api yämek.  
\v 11  \x * \xo 2:11 \xt Efe 6:9; 1Pi 1:17\x* Imata, Anutu uwä äbot wäpi terak nämo api yäpmäŋ daniwek. Nämo, u iniken nadäk-nadäk siwoŋi kubägän u terak Juda äbotken nanikkät guŋ äbotken nanik bok api yäpmäŋ daniwek.   
\s1 Baga man u äma bänepi-ken kudän täwani  
\p
\v 12 Uwä ŋode; Äma äbot Moses täŋo baga man nikek nämotä kuŋatkaŋ waki täk täkaŋ u kudup, baga mani nämo upäŋkaŋ momini uterak api paotneŋ. Täŋpäkaŋ äma äbot baga man nikektäwä waki täk täkaŋ u kudup Moses täŋo baga mantä mebärini kwawak yäŋahäŋirän paot-paotta biŋam api yäpmäŋ danineŋ.  
\v 13  \x * \xo 2:13 \xt Mat 7:21; 1Jo 3:7\x* U imata, baga mantä ini täŋpewän äma kubä Anutu iŋamiken siwoŋi täga nämo irek. Baga man u jukunitägän nadänayäŋ täŋo uwä Anututä yabäŋirän siwoŋi ämawebe nämo api täneŋ. Nämo, nadäŋpäŋ buraminayäŋ täŋo uyaku, siwoŋi yäŋ api yäŋtäreŋ yämek.  
\v 14  \x * \xo 2:14 \xt Apos 10:35\x* Täŋpäkaŋ äma ätu guŋ äbotken nanik, Moses täŋo baga man nämo nadäwanitä iniken nadäk terak baga man täŋo käderi iwatpäŋä, Moses täŋo baga mani nämo upäŋkaŋ baga man nadäwani bumik äworek täkaŋ.  
\v 15-16  \x * \xo 2:15-16 \xt 2Ti 2:8\x* Ude täŋirä baga man bänepi-ken kudän täwani yäŋ kwawak niwoŋärek täyak. Eruk, baga man bänepi-ken kudän täwanitä bänepi yäput täyak. Täŋpäkaŋ kadäni pähapken bänep nadäk-nadäkitä yäpmäŋ äyäŋutpäŋ täga täyan yäŋ ba waki täyan yäŋ api yäwerek. Kadäni uken Anututä Jesu Kristo iwet-pewän ämawebe bänepi-ken imaka käbop pätak unitäŋo mebäri kwawak api pewek. Bureni, biŋam man näkä yäŋahäk täyat uterakgän api ahäwek.   
\s1 Juda äma bureni u äma jidewani?  
\p
\v 17  \x * \xo 2:17 \xt Jem 2:19\x* Eruk, in wäpjin Juda äma yäŋ yäk täkaŋ unita jide täwerayäŋ? Intä Moses täŋo baga man terak yeŋgämä pek täkaŋ. Ude täŋkaŋ nin Anutu dubini-ken irani yäŋ biŋam yäk täkaŋ.  
\v 18 Täŋkaŋ kädet Anututä gäripi nadäk täyak u nadäk täkaŋ, ba unitäŋo baga man täwetpäŋ täwoŋärek täŋpani unita imaka siwoŋi täkta yäwani u kudup nadäwä tärek täkaŋ.  
\v 19-20  \x * \xo 2:19-20 \xt 2Ti 3:5,15; Mat 15:14; Luk 18:9\x* Ude täŋkaŋ ŋode nadäk täkaŋ; Baga man iŋit täkamäŋ unitä nadäk-nadäk täga kudup ba man bureni kudup uwäk täyak unita nin äma dapuri tumbani täga yämagutne, ba bipmäŋ urani-ken irani täŋo peŋyäŋek uwä nin yäŋ nadäk täkaŋ. Täŋkaŋ ämawebe guŋguŋi, ba iroŋiroŋi man bureni täŋo kädet siwoŋi u yäwetpäŋ yäwoŋärek täga täne yäŋ nadäk täkaŋ.  
\v 21  \x * \xo 2:21 \xt Sam 50:16-21; Mat 23:3-4\x* Eruk jide? In ude nadäŋpäŋ äma ätu Anutu täŋo man yäwetpäŋ yäwoŋärek täŋkaŋ injinken bänepjin nämo yäwet täkaŋ. Kubota nämo täneŋ yäŋ yäwetkaŋ injin kubota täk täkaŋ.  
\v 22 Ba yanäpi täŋpanitä kubokäret nämo tädeŋ yäŋ yäwetkaŋ injin kubokäret kädet iwat täkaŋ. Ba anutu jopi nämoinik nadäŋ yämineŋ yäŋ yäwet täkaŋ upäŋkaŋ in guŋ äma täŋo kudupi yotta yabäŋgärip täŋpäŋ tuŋumi kubota täk täkaŋ.  
\v 23 Nin baga man nadäwani yäŋ biŋam yäk täkaŋ upäŋkaŋ Anutu täŋo kädet irepmit täkaŋ uwä wäpi iniŋ iwet täkaŋ.  
\v 24  \x * \xo 2:24 \xt Ais 52:5; Ese 36:20\x* Ude täŋirä Anutu täŋo man kudän täwani kubä ŋode unitä bureni täyak; Juda äma intäŋo mebärita yäŋpäŋ guŋ ämatä Anutu yäŋärok iwet täkaŋ.   
\p
\v 25  \x * \xo 2:25 \xt Jer 4:4, 9:25\x* Nin gupnin moräk madäwani unita Anututa biŋam täkamäŋ yäŋ biŋam yäk täkaŋ upäŋkaŋ ŋode täwera nadäwut; Moses täŋo Baga man iwatpäŋ kuŋatnayäŋ täŋo uyaku gupjin moräk madäwani u Anututä kawän imaka bureni kubä api täŋpek. Täŋ, baga man kubä irepmitnayäŋ täŋo uwä gupjin terak kudän itak u bureni nämo, nämo täŋpani bumik api täŋpek.  
\v 26  \x * \xo 2:26 \xt Gal 5:6\x* Täŋpäkaŋ man unitäŋo kukŋini ŋode pätak; Guŋ äma kubä gupi moräk nämo madäwanipäŋ baga man täŋo kädet iwarayäŋ täko uwä Anututä kawän gupi moräk madäwani ude api äworewek.  
\v 27 Nadäkaŋ? In Juda äbot Moses täŋo baga man nikek ba gupjin moräk madäwani upäŋkaŋ inä baga man u irepmitnayäŋ täŋo uwä, äma gupi moräk nämo madäwanitä baga man täŋo kädet u iwatnayäŋ täŋo uwä mebärijin kwawak api pewä ahäneŋ.   
\p
\v 28  \x * \xo 2:28 \xt Jon 7:24, 8:39\x* Täŋpäkaŋ Juda äma bureni u äma jidewani? Ba gup moräk madäwani bureni u jidewani? Äma iŋami dapun Juda täŋo iŋam dapun ikek u nämo, ba gupi-tägän Anutu täŋo kudän yäpmäŋ kuŋat täkaŋ u nämo!  
\v 29  \x * \xo 2:29 \xt Lo 30:6; Kol 2:11; 1Ko 4:5; 2Ko 10:18\x* Nämoinik! Juda äma bureni uwä äma Juda täŋo nadäk-nadäk bänepitä yäpmäŋ kuŋarani. Ba äma Anutu täŋo kudän bänepi-ken täŋpani u. Kudän uwä Munapiktä täŋpani, baga man terak gupi moräk madäk-madäk u nämo. Äma udewani uwä ämatä nämo käwep oraŋ yämineŋ. Upäŋkaŋ Anututä ini oraŋ yämik täyak.   
\c 3  
\s1 Anutu nadäk siwoŋigän iŋit täyak  
\p
\v 1 Unita, yäŋyabäk kubä ŋode; Jide? Juda äma uwä äma gägäni päke ukät uterakgän itkaŋ? Ba gupi moräk madäk-madäk u imaka bureni nämo?  
\v 2  \x * \xo 3:2 \xt Sam 147:19-20; Rom 9:4\x* Ude nämo! Juda äma u imaka mäyap yäniŋ kirewani. Anututä Juda nanikta iniken manbiŋam mebäri mebäri yäwetpäŋ yäwoŋärek täŋpewän manbiŋam unitäŋo mähemi däkŋeŋkuŋ.  
\v 3  \x * \xo 3:3 \xt Rom 9:6, 11:29; 2Ti 2:13\x* Upäŋkaŋ Juda äbot ätu uwä man u mäde ut imiŋpäŋ Anututa nadäŋ imikinik nämo täŋkuŋo unita jide? Ude täŋkuŋo unita Anututä udegän, iniken man bian yäŋkuko u nämo iwatpäŋ Juda äma u mäde api ut yämek?  
\v 4 U nämotä nämoinik! Äma kuduptagän jop manman yäkyäk täŋo mähemi itneŋo upäŋkaŋ Anutu u inipärik, yäwän bureni ahäwani mähemi itkukotä api it yäpmäŋ ärowek. Unita man kudän kubä ŋode pätak;  
\b  
\q1 \qt Gäk man yäŋiri ämatä u man bureni-inik yäŋ kaŋ nadäwut!\qt*  
\q2 \qt Ba yäŋtärek mankatä burenigän api ahäwek.\qt* \rq Sam 51:4\rq*   
\b  
\p
\v 5 Nin nadäkamäŋ; Waki täktäknintä Anutu u siwoŋi-inik yäŋ kwawak pena ahäk täyak. Eruk, mebäri ude pätak u bureni täŋpäwä Anututä wakinin täŋo kowata täga niminaŋi nämo yäŋ täga yäne? (Man ŋowä äma täŋo nadäk-nadäk terak yäyat.)  
\v 6 Ude nämoinik yäne! Momita kowata yämik-yämik kädet siwoŋi nämo päreko uwä jide täŋpäŋ Anututä komen ämawebe täŋo täktäk täga yäpmäŋ daniwek?   
\p
\v 7 Täŋpäkaŋ äma kubätä ŋode käwep yäwek; Näkŋo jopman yäkyäknatä Anutu u man siwoŋigän yäwani yäŋ kwawak pewän ahäŋirän wäpi biŋam taŋi yäpmäk täyak. Unita Anututä jideta näka waki täŋpani yäŋ näwet täyak?  
\v 8  \x * \xo 3:8 \xt Rom 6:1,15\x* Man udewani uwä man jopi-inik, äma kubätä ŋode yäweko ude bumik; Eruk, waki täŋitna, kädet siwoŋi kaŋ ahäwän! Jop man u äma ätutä näkä terak wähurirä yäŋupit täyat. Man ude yäk täkaŋ unita kowata waki yäpmäkinik täŋirä api tägawek!   
\s1 Äma kuduptagän siwoŋi kädet irepmirani  
\p
\v 9  \x * \xo 3:9 \xt Rom 1:18–2:24; Rom 3:23\x* Unita jide? Juda äbot nintä äma äbot gägäni ätu yärepmitpäŋ ninin pärik kubä itkamäŋ ba jide? Nämoinik! Yämäŋo udegän, Juda äbotken nanik ba guŋ äbotken nanik, nin kudup wakita watä epän täk täkamäŋ.  
\v 10  \x * \xo 3:10 \xt Sam 53:1-3; Sav 7:20\x* Unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani;  
\b  
\q1 \qt Äma kubätä siwoŋi nämoinik kuŋat täyak. \qt*   
\q2
\v 11  \qt Ba äma kubätä nadäkinik ikek nämo kuŋat täyak. Ba Anutu dubini-ken kukta epäni nämo täk täkaŋ. \qt*   
\q1
\v 12  \qt Ämawebe kuduptagän siwoŋi kädet mäde ut imiŋpäŋ wakinik täŋkuŋ. Wära! Kubätä imaka siwoŋi kubä nämo täk täyak. Nämoinik!\qt* \rq Sam 14:1-3 \rq*   
\q2
\v 13  \x * \xo 3:13 \xt Sam 140:3\x* \qt Meni käbäŋ taräki, äma kumbani täŋo käbäŋ ude. Menitä jop mangän yäk täkaŋ. Man yäk täkaŋ uwä komigämän, gämok meni ude.\qt* \rq Sam 5:9\rq*   
\q1
\v 14  \qt Meni jinomtä man jägämi, täŋpäwak man pewä ahäk täkaŋ.\qt* \rq Sam 10:7\rq*   
\b  
\q2
\v 15  \x * \xo 3:15 \xt Snd 1:16\x* \qt Täŋkaŋ ämik täkta pidämigän nadäŋpeŋ kuŋat täkaŋ. \qt*   
\q1
\v 16  \qt Deken deken kuŋarirä täktäk wakini unitä ämawebe täŋo irit täga u pewän paot täkaŋ. \qt*   
\q2
\v 17  \qt Äma udewanitä bätaki säkgämän itta kubä nämo nadäk täkaŋ.\qt* \rq Ais 59:7,8\rq*   
\q1
\v 18  \qt Täŋpäkaŋ Anututa umun kubä nämo nadäk täkaŋ.\qt* \rq Sam 36:1\rq*   
\b  
\m
\v 19 Eruk, nin ŋode nadäkamäŋ; Moses täŋo baga man uwä Juda äbot ninta nimani unita nintä unitäŋo jukumani u nadäne. Baga man unitä ämawebe kudup mebärinin kwawak peŋ nimiŋirän momininta äwo täga nämo yäne. Nämoinik, äma kuduptagän Anutu iŋamiken mominin nikek unita kowata yäpmäkta biŋam täkamäŋ.  
\v 20  \x * \xo 3:20 \xt Sam 143:2; Rom 7:7; Gal 2:16\x* Mebäri unita baga man kädet iwat-iwat unitäwä Anutu iŋamiken täga nämo yäpän-siwoŋ tawäpäŋ nipmaŋpek. Nämo, baga man unitäwä mominin kwawakgän niwoŋärek täyak.   
\s1 Anutu iŋamiken siwoŋi iritta man  
\p
\v 21  \x * \xo 3:21 \xt Apos 10:43\x* Upäŋkaŋ apiŋowä kädet Anututä iwatpäŋ ämawebe iŋamiken yäpän-siwoŋ tawäpäŋ yepmak täyak u kwawak ahätak. U baga man iwat-iwat kädet terak nämo. Täŋpäkaŋ manbiŋam Mosestä kudän täwani ukät man profet bianitä yäŋahäwani unitä Anutu täŋo täktäk kädet ŋonita yäŋahäwani.  
\v 22  \x * \xo 3:22 \xt Rom 1:17; Gal 2:16\x* Täktäk kädet uwä ŋode; Ämawebe kuduptagän Jesu Kristota nadäŋ imikinik täk täkaŋ unita Anututä siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämik täyak. Uwä Juda nanikta kädet inigän kubä, ämawebe ätuta kädet kubä nämo.  
\v 23  \x * \xo 3:23 \xt Rom 3:9, 5:2\x* Nämoinik, ämawebe nin kuduptagän momi täŋpani unita Anutu peŋyäŋek mähemi ukät kunum gänaŋ bok itnaŋi nämo.  
\v 24  \x * \xo 3:24 \xt Rom 5:1; Efe 2:8\x* Upäŋkaŋ Anututä bänep iron pähap, kowatani nämo täŋ nimiŋkuko uterak siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ nimik täyak. Iron uwä Jesu Kristo täŋo kumäk-kumäki terak mominin ärut nimiŋkuk.  
\v 25  \x * \xo 3:25 \xt Efe 1:7\x* Täŋpäkaŋ Anututä iniken kokwawak täŋpän bam tawäkaŋ ämawebe Jesuta nadäŋ imikinik täk täkaŋ unitäŋo momini ärut yämikta Jesu iniŋ kirewän nägäri piwän kuŋkuŋ. Kädet u täŋkuko uwä Anututä nadäk siwoŋi iwatpäŋ momi täŋo kowata däpmäŋ tärek täyak yäŋ kwawak niwoŋäreŋkuk. Täŋpäkaŋ bianä iniken nadäk terak Anututä ämawebe momi täŋirä kwikinik itkaŋ yabäŋ koreŋ it yäpmäŋ äbuk.  
\v 26 Yabäŋ koreŋ it yäpmäŋ äbätäŋgän eruk apiŋode ämawebe täŋo momini unitäŋo kowata däpmäŋ tärekta kädet siwoŋi kubä pewän ahäŋkuŋ. Kädet u täŋkuko unitä ŋode niwoŋäretak; Anutu ini uwä siwoŋi itkaŋ ämawebe Jesuta nadäkinik täk täkaŋ uwä siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämik täyak.   
\p
\v 27  \x * \xo 3:27 \xt 1Ko 1:31\x* Unita äma netätä näkŋaken täktäkna siwoŋi unita Anutu iŋamiken siwoŋi itat yäŋ biŋam täga yäwek? Äma kubätä täga nämo. U imata, Anututä baga man iwat-iwat kädet terak siwoŋi ämawebe yäŋ nämo niwet täyak. Nämo, u Jesuta nadäkinik täktäk kädet uterakgän.  
\v 28  \x * \xo 3:28 \xt Gal 2:16\x* Bureni-inik, Anutu iŋamiken siwoŋi irit u Jesuta nadäkinik täktäk u kubä-tägän pewän ahäk täkaŋ, baga man iwat-iwat kädet uterak nämo.  
\v 29  \x * \xo 3:29 \xt Rom 10:12\x* Unita Anututä äma jidewanita siwoŋi äma yäŋ täga yäwerek? Juda ämawebe ugän? Jide? Anutu uwä Juda ämawebe täŋogän? U guŋ äbotken nanik unitäŋo Anutu nämo? Ude nämo! Anutuwä u guŋ äbot täŋo bok.  
\v 30  \x * \xo 3:30 \xt Lo 6:4; Rom 4:11-12; Gal 3:20\x* Imata, Anutu bureni kubä unitägän itak. Unitä Juda ämawebe gupi moräk madäwani u ba guŋ äbotken nanik, gupi moräk nämo madäwani u, kädet kubä uterakgän siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämik täyak. Ämawebe äbot yarä uken nanik netätä Jesuta nadäkinik täk täkaŋ unita siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämik täyak.   
\p
\v 31  \x * \xo 3:31 \xt Mat 5:17; Rom 8:4\x* Unita Jesuta nadäkinik täktäk kädet unita nadäŋitna intäjukun täŋpänä jide? Baga manta nadäŋitna imaka jopi täŋpek? Nämo Moses täŋo baga man u mehamtäk täkamäŋ.   
\c 4  
\s1 Anututä Abraham siwoŋi äma yäŋ iwetkuk  
\p
\v 1 Eruk Abraham, Juda äbot nintäŋo oranin pähap unita nadäna. Nadäkinikta man yäkamäŋ ŋo Abraham yäpmäŋtak ba nämo?  
\v 2 Abraham unitä kädet täga täŋirän uterak Anututä gäk siwoŋi äma yäŋ iwetkuk yäwänäku Abraham ini wäpi biŋam u täga yäpmäŋ akwän. Upäŋkaŋ Anutu iŋamiken siwoŋi itkuko uwä kädet ude terak nämo.  
\v 3  \x * \xo 4:3 \xt Stt 15:6; Gal 3:6; Jem 2:23\x* Unita Anutu täŋo mantä jide yäyak? U ŋode yäyak;  
\b  
\q1 \qt Abraham uwä Anutu täŋo man unita nadäkinik täŋkuko unita Anututä siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ imiŋkuk.\qt* \rq Stt 15:6\rq*   
\b  
\p
\v 4  \x * \xo 4:4 \xt Rom 11:6\x* Nin ŋode nadäkamäŋ; Äma epän täŋpäŋ gwäki yäpmäk täkaŋ unita iron yäŋ nämo yäk täkamäŋ. Nämo, epän täyak unitäŋo gwäki yäpmäk täkaŋ.  
\v 5 Upäŋkaŋ äma kubätä epän täga kubä täŋirän epän täŋo gwäki ude Anututä siwoŋi äma yäŋ täga nämo iwerek. Unita äma u jide täŋpek? U Anutu, momi ämata siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ yämani unita nadäŋ imikinik täŋpek. Ude täŋpeko uwä Anututä siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ imek.  
\v 6 Man unita Devittä yäŋ-kentäŋpäŋ udegän yäŋkuk. Äma kubäkubä Anututä unitäŋo täktäki yabäŋpäŋ-nadäŋkaŋ nämo, siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ yämiŋirän oretoret nadäk täkaŋ unita man ŋode yäŋkuk;   
\b  
\q1
\v 7  \qt Anututä äma kubä täŋo momi peŋ imiŋpäŋ yejämäŋirän äma udewani gäripi nadäwek. \qt*   
\q1
\v 8  \qt Bureni, Anututä äma unitäŋo momita mäde ut imiŋirän äma udewani oretoret täŋpek.\qt* \rq Sam 32:1,2\rq*   
\b  
\p
\v 9  \x * \xo 4:9 \xt Rom 4:3\x* Jide, oretoret ude uwä gupi moräk madäwani unitägän täga täneŋ? Ba gupi moräk nämo madäwani, guŋ äbotken naniktä udegän täga täneŋ? Eruk man intäjukun yäro unita ket nadäna. Uwä ŋode; Anututä Abraham nadäkiniki-tagän yäŋpäŋ siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ imiŋkuk.  
\v 10 Täŋkaŋ Abraham jide irirän Anututä siwoŋi äma yäŋ iwetkuk? Gupi moräk madäwanipäŋ ba nämo madäwanipäŋ irirän Anututä ude iwetkuk? U gupi moräk nämo madäŋkaŋ itkuk-ken ugän Anututä siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ imiŋkuk.  
\v 11  \x * \xo 4:11 \xt Stt 17:10-11\x* Ude iweränkaŋ eruk mäden Anututä iwerän gupi moräk madäŋkuk. Gupi moräk madäŋkuko uwä wärani kubä, kwawak ŋode iwoŋärekta; Nadäkinik intäjukun täŋkuko uterak Anututä siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ imiŋkuk. Unita Abraham uwä ämawebe gupi moräk nämo madäŋkaŋ Anututa nadäkinik täŋirä Anututä siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ yämik täyak u kuduptagän täŋo orani pähap.  
\v 12  \x * \xo 4:12 \xt Mat 3:9\x* Ba Juda äma ätu gupi moräk madäwani imaka, unitäŋo orani pähap. Upäŋkaŋ gupi moräk madäwani unitägän täŋpewän orani pähap nämo täyak. Nämo, gupi moräk nämo madäŋkaŋ nadäkinik Abrahamtä intäjukun täŋkuko udegän täŋpeŋ kuŋat täkaŋ unita yäŋpäŋ orani yäŋ täga yäneŋ.   
\s1 Anutu täŋo yäŋkehäromtak man u bureni  
\p
\v 13  \x * \xo 4:13 \xt Stt 17:4-6; Stt 22:17-18; Gal 3:29\x* Bian-inik Anututä Abrahamkät oraniye yäŋkehäromtak man ŋode yäwetkuk; Kome pähap ŋo inta biŋam api taniŋ kirewet yäŋ yäwetkuk. Täŋpäkaŋ yäŋkehäromtak man yäwetkuko u Abraham baga man buramiŋpäŋ iwarän täwani ude yäŋpäŋ nämo yäŋkuk. Nämoinik, u Anututa nadäkinik täŋkukuo u terak siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ imani unita yäŋpäŋ yäŋkehäromtak man u yäwetkuk.  
\v 14  \x * \xo 4:14 \xt Gal 3:18\x* Täŋpäkaŋ baga man iwat-iwat kädet uterakgän Anututä imaka iwoyäwani u täga yäpneŋo u bureni täŋpänä eruk nadäkinik u imaka jopi ude täŋpek. Täŋirän Anutu täŋo yäŋkehäromtak man Abraham iwetkuko u imaka, mewuni ude täŋpek.  
\v 15  \x * \xo 4:15 \xt Rom 3:20, 5:13; Rom 7:8\x* U imata, baga man uwä Anutu täŋo kokwawak pewän ahäk täkaŋ, ämatä baga u kudup täga nämo buramik täkaŋ unita. Täŋ, baga man nämo ireko uwä baga irepmit-irepmit u imaka, nämo irek.   
\p
\v 16  \x * \xo 4:16 \xt Gal 3:7\x* Unita ŋode yäna; Anututä imaka nimikta yäŋkehärom taŋkuko u, bänep iron terakgän api yäpneŋ yäŋ niwoŋärekta, ba Abraham täŋo oraniye bureni mäden ahänayäŋ täkaŋ u kuduptagäntä täga api yäpneŋ yäŋ niwoŋärekta nadäkinik täktäk kädet u pewän ahäŋkuk. Ude nämo täŋkuk yäwänäku, baga man täŋo nanakiye-tägän täga yäpmäŋkäneŋ. Upäŋkaŋ nämo, imaka iwoyäwani u ämawebe kudup Anututa nadäkinik Abrahamtä täŋkuko udegän täk täkaŋ u imaka, api yäpneŋ. Unita Abraham u nadäkinik täŋpani udewani kudup täŋo orani pähap.  
\v 17  \x * \xo 4:17 \xt Stt 17:5; Ais 48:13\x* Unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani; Näk gäk täŋpewa ämawebe komeni komeni mäden ahäŋ yäpmäŋ kunayäŋ täkaŋ unitäŋo orani pähap ude itan. Eruk, yäŋkehäromtak man uwä Anutu Abrahamtä nadäŋ imikinik täŋkuko u iŋamiken kehäromi itak. Anutu uwä kumbani-ken nanik täŋkodak täwani, ba imaka nämo ahäwanipäŋ yäŋpewän ahäwani.   
\p
\v 18  \x * \xo 4:18 \xt Hib 11:1; Stt 15:5\x* Täŋpäkaŋ imaka ahäkta Anututä yäŋkehärom taŋkuko u ahänaŋi nämo bumik upäŋkaŋ Abrahamtä bureni api ahäwek yäŋ nadäŋkaŋ nadäkiniki Anutu terakgän peŋkuk. Mebäri unita ämawebe komeni komeni mäyap täŋo orani pähap itkuk. Unita imaka u nämo ahäŋirän Anututä ŋode iwetkuko u bureni täŋkuk; Gäkken nanik yeritä ahäŋ bumbum api täneŋ.  
\v 19  \x * \xo 4:19 \xt Stt 17:17\x* Eruk Abraham obaŋ 100 ude bumik täŋirän gupita nadäŋirän kumbani täŋo bumik täŋkuk. Ba webeni Saratä äruŋ it yäpmäŋ äbäŋirän nanak bäyak-bäyak kadäni täreŋirän kaŋpäŋ nadäŋkuk. Upäŋkaŋ nadäkiniki nämo pewän putäreŋkuk.  
\v 20 Nadäkiniki nämo pewän putärewäpäŋ Anututä imaka ude api täŋ gamet yäŋ yäŋkehäromtak man iwetkuko unita bänep yarä nämo nadäŋkuk. Nämoinik, u nadäkiniki täŋkehärom taŋpäŋ Anutu iniŋ oretkuk.  
\v 21 Täŋpäŋ ŋode nadäŋkuk; Anutu yäŋkehäromtak man näwetkuko udegän täga api täŋ namek yäŋ nadäkinik täŋkuk.  
\v 22  \x * \xo 4:22 \xt Stt 15:6\x* Ude nadäŋkuko unita Anututä Abraham täŋo nadäkiniki kaŋpäŋ siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ imiŋkuk.   
\p
\v 23 Täŋpäkaŋ “siwoŋi äma yäŋ yäŋtäreŋ imiŋkuk”, man ude kudän täwani uwä Abraham-tagän nämo yäŋkuk.  
\v 24  \x * \xo 4:24 \xt Rom 15:4; 1Pi 1:21\x* Nämo, ämawebe Anutu, Jesu Ekäninin kumbani-ken nanik yäpmäŋ päŋaku teŋkuko unita nadäkinik täk täkamäŋ unita nikek bok yäŋkuk.  
\v 25  \x * \xo 4:25 \xt Ais 53:4-5; 1Ko 15:17\x* Täŋpäkaŋ Jesu u momininta yäŋpäŋ kumäkta Anututä iniŋ kireŋkuk. Täŋpäŋ täŋkodak täŋpewän akuŋkuko uterak siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ nimani.   
\c 5  
\s1 Oretoret inipärik kubä  
\p
\v 1  \x * \xo 5:1 \xt Rom 3:24,28; Rom 4:24\x* Eruk, nadäkinikninta yäŋpäŋ Anututä siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ nimiŋkuko unita apiŋo Ekäninin Jesu Kristo terak Anutu-kät bänep kubägän täŋpäŋ nipmaŋkuko itkamäŋ.  
\v 2  \x * \xo 5:2 \xt Efe 2:18, 3:12\x* Täŋpäkaŋ Anutu täŋo orakoraki uterak apiŋo itkamäŋ uwä Jesutä nadäkiniknin unita yäŋpäŋ kädet täwit nimiŋpäŋ uken nipmaŋkuk. Ude täŋkuko unita Anutu-kät kunum gänaŋ bok itta oretoret terak itsämäŋkamäŋ!  
\v 3  \x * \xo 5:3 \xt Jem 1:2-3; 1Pi 1:5-7\x* Ba ugän nämo. Bäräpi ahäŋ nimik täkaŋ unita imaka, oretoret täk täkamäŋ. U imata, bäräpi udewanitä ehutpäŋ kuŋat-kuŋat kädet pewän ahäŋ nimik täkaŋ yäŋ nadäk täkamäŋ.  
\v 4 Täŋpäkaŋ bäräpi gänaŋ ehutpäŋ kuŋat-kuŋat unitä täŋpewän äma bureni äworek täkamäŋ. Eruk, äma bureni äworeŋpäŋä nadäkinik kehäromi ŋode täk täkamäŋ; Imaka iwoyäŋ nimani u bureni api yäpne yäŋ nadäk täkamäŋ.  
\v 5  \x * \xo 5:5 \xt Sam 22:5, 25:20; Hib 6:18-19\x* Täŋpäkaŋ nadäk udewaniwä jopi nämoinik täk täyak. Nämo, unita yäŋpäŋ bänepnin-ken tägagän nadäk täkamäŋ. U imata, Anututä nadäŋ nimikinik täŋpäŋ Munapiki jop niniŋ kireŋkuk. Täŋirän Munapik unitä Anutu täŋo bänep iron pähap bänepnin-ken tokŋek-inik pewän ahäŋ nimiŋkuk.   
\p
\v 6 Täŋpäkaŋ nin ninin täŋkentäkta kehärominin kubä nämo pat nimänpäŋ ämawebe wakiinik pen iritna Kristotä ninta yäŋpäŋ kadäni siwoŋi-ken kumbuk.  
\v 7 Kristotä ude täŋkuko uwä inide kubä täŋ nimiŋkuk, nintä tänero ude nämo. Ninken nanik kubätä äma siwoŋi täŋkentäkta yäŋpäŋ iniken gupi kumäkta täga nämo iniŋ kirewek. Ba äma tägagämän kubä täŋkentäkta äma kubätä bänepi täŋkehärom taŋpäŋ iniken gupi kumäkta käwep iniŋ kirewek.  
\v 8  \x * \xo 5:8 \xt Jon 3:16; 1Jo 4:10\x* Täŋ, Kristowä nin momi äma wakiinik pen iritna nin täŋkentäkta kumbuk. Ude täŋkuko unitä bureni-inik ŋode niwoŋäretak; Anutu nadäŋ nimikinik täk täyak.   
\p
\v 9  \x * \xo 5:9 \xt Rom 1:18, 2:5,8\x* Täŋpäkaŋ Kristo täŋo nägärita yäŋpäŋ Anututä siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ nimiŋkuko unita bureni-inik ŋode nadäkamäŋ; U täŋkentäŋ nimikinik täŋirän Anutu täŋo kokwawaki pähap täga api irepmitne.  
\v 10  \x * \xo 5:10 \xt Rom 8:7-8\x* Täŋpäkaŋ äneŋi ŋode yäkgän täŋpa; Nin Anutu-kät iwan täŋpäŋ iritna Nanaki täŋo kumäk-kumäki terak ninkät Anutu inikät bämopnin-ken bänep kubägän irit kädet pewän ahäŋkuk. Eruk, apiŋo Anutu-kät bänep kubägän kuŋat täkamäŋ unita imata kokwawaki-ken nanik täga nämo api nimagurek? Nämo, u bureni-inik api nimagurek, Nanaki kodak taŋkuko itak unita yäŋpäŋ.  
\v 11 Ba ugän nämo, Anututä Ekäni Jesu Kristota yäŋpäŋ inikät nin bämopnin-ken bänep kubägän pewän ahäŋkuko unita Anututa oretoret pähap nadäk täkamäŋ.   
\s1 Kumäŋ-kumäŋ ba Irit kädet täŋo manbiŋam  
\p
\v 12  \x * \xo 5:12 \xt Stt 2:17; Stt 3:6,19; Rom 6:23\x* Täŋpäkaŋ äma kubätä momi täktäk kädet pewän ahäwänkaŋ unitä kome terak weŋ patkuk. Täŋkuko unitä kumäŋ-kumäŋ wädäŋ yäpmäŋ äbuk. Täŋpäkaŋ kumäŋ-kumäŋtä äma kudup koreŋkuk, ämawebe kuduptagän momi täŋpani unita.  
\v 13  \x * \xo 5:13 \xt Rom 4:15\x* Täŋpäkaŋ Moses täŋo baga man nämo itkuk-ken uken momi täktäk kädet uku itkuk. Momi itkukopäŋ baga man nämo itkuko unita kadäni uken Anututä momini kubäkubä täŋo wäpi nämo yäpmäŋ daniŋ yämik täŋkukonik.  
\v 14  \x * \xo 5:14 \xt 1Ko 15:21-22; 1Ko 15:45\x* Nämo, u Adam täŋo noriye unita kumbuŋ. Yäput peŋpäŋ Adamtä itkuk-ken unitä it päbä Moses täŋo kadäni-ken kumäŋ-kumäŋtä ämawebe kudup koreŋkuk. Täŋpäkaŋ Adam uwä Anutu täŋo jukuman irepmitpäŋ kumbuk. Täŋ, ämawebe momi Adamtä täŋkuko udegän nämo täŋpani u imaka, kumäŋ-kumäŋtä koreŋkuk. Unita ŋode nadäna; Adam uwä äma mäden ahäwayäŋ täŋkuko unitäŋo wärani.   
\p
\v 15 Upäŋkaŋ Anutu täŋo iron pähap u ba Adam täŋo momi uwä kubägän nämo. Nämoinik, u inigän inigän. Äma kubä unitäŋo momitä ämawebe kuduptagän-ken kumäŋ-kumäŋ kädet pewän ahäŋkuk. Ude upäŋkaŋ iron pähap Anututä pewän ahäŋkuko uwä ärowani-inik. U kumäŋ-kumäŋ täŋo kehäromi irepmitpäŋ ämawebe mäyap-ken tokŋeŋ patkuk. Bureni-inik, äma kubä wäpi Jesu Kristo unitäŋo iron terak ämawebe mäyap-iniktä irit kehäromita biŋam täŋkuŋ.  
\v 16 Täŋpäkaŋ Adamtä momi kubägän täŋirän manken iritta biŋam täŋkuk. Upäŋkaŋ Anutu täŋo iron pähap uwä inipärik kubä. Ämawebetä momi mäyap täŋ yäpmäŋ äbäŋirä iron pähap u ahäŋkuk. Iron pähap ahäŋkuko unitä momi ämawebe u Anutu iŋamiken siwoŋigän itta kädet pewän ahäŋkuk.  
\v 17 Eruk äneŋi ŋode yäkgän täŋpa; Äma kubätä momi täŋkuko uterak kumäŋ-kumäŋtä äma kuduptagänta ärowani täŋ yämiŋkuk. Täŋ, äma kubä wäpi Jesu Kristo unitä epän täŋkuko unitäŋo bureni u ärowani inipärik kubä! Uwä ŋode; Ämawebe Anutu täŋo iron tokŋek yäpmäŋirä Anututä siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämik täyak, ämawebe unitä Jesu Kristo täŋo epän terak imaka kuduptagänta intäjukun it yämiŋpäŋ kehäromi nikek kuŋat täkaŋ.   
\p
\v 18  \x * \xo 5:18 \xt 1Ko 15:22\x* Unita Adam täŋo momi kubätä ämawebe kuduptagäntä täŋpän wawäpäŋ Anutu täŋo manken iritta biŋam täŋkuŋo udegän, äma kubä täŋo epän siwoŋitä momi täŋo topmäk-topmäk däpmäŋ däkŋeŋpäŋ ämawebe kuduptagänta Anutu iŋamiken siwoŋi itpäŋ irit kehäromita biŋam itta kädet täwitkuk.  
\v 19  \x * \xo 5:19 \xt Ais 53:11\x* Ba äma kubätä Anutu täŋo jukuman irepmitkuko unitä ämawebe kudup momi-ken yepmaŋkuk. U udegän äma kubätä Anutu täŋo jukuman buramiŋkuko uterak ämawebe mäyap siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämani ude api itneŋ.   
\p
\v 20  \x * \xo 5:20 \xt Rom 4:15; Gal 3:19\x* Unita Moses täŋo baga manta jide yänayäŋ? Ŋode; Momi bumta tokŋeŋ pätneŋta baga man uwä ahäŋkuk. Upäŋkaŋ, ämawebe momi bumta täŋirä Anututä momi unitäŋo kehäromi yäpmäŋ äpäkta iniken bänep iron bumta-inik pewän ahäŋkuk. Momi täktäktä Anutu täŋo iron u täga irepmitnaŋi nämo. Nämoinik.  
\v 21  \x * \xo 5:21 \xt Rom 6:23\x* Momi täktäktä kumäŋ-kumäŋ kädet pewän ahäŋkuko unitä intäjukun itkuk. Upäŋkaŋ Anutu täŋo iron pähaptä nin iŋamiken yäpän-siwoŋ tawäpäŋ nipmaŋpäŋ Ekäninin Jesu Kristo täŋo epäni uterakgän irit kehäromi u iwoyäŋ nimiŋkuk. Ude täŋkuko unita apiŋowä Anutu täŋo irontä irepmitpäŋ intäjukun ärowani-inik itak.   
\c 6  
\s1 Nin Jesu-kät jide ude kumbumäŋ?  
\p
\v 1  \x * \xo 6:1 \xt Rom 3:5-8\x* Unita man ŋode täga yänaŋi ba nämo? Nadäkinik täŋpani nin gwäk pimiŋpäŋ momi täŋ yäpmäŋ kuŋitna Anututä iron taŋpäŋ yäpätägak epäni pen täk täyon?  
\v 2  \x * \xo 6:2 \xt 1Pi 4:1\x* Ude yänaŋi nämo. Nämoinik! Nin momi kädawä kumbani ude itkamäŋ upäŋ imata gwäk pimiŋpäŋ momi kädet ugän wari täne?  
\v 3  \x * \xo 6:3 \xt Gal 3:27\x* Unita ŋode nämo käwep nadäk täkaŋ? Nin ume yäpumäŋ-ken uken Kristo yäpurärätkumäŋo udegän nin kudup kumäk-kumäki terak bok kumbumäŋ.  
\v 4  \x * \xo 6:4 \xt Kol 2:12\x* Unita ume ärut-ärutnin-ken Kristo-kät bok kumäŋpäŋ awaŋ gänaŋ äpmoŋkumäŋ. U jop nämo, mebäri ŋodeta; Anutu Nan iniken kehäromini inipärik kubä uterak Kristo kumbani-ken nanik yäpmäŋ akuŋpäŋ kodak teŋkuko itak udegän nin irit kodaki kudupi kubä kuŋatneta kumbani-ken nanik nimagutkuk.   
\s1 Nin Jesu-kät jide ude api kodak täne?  
\p
\v 5  \x * \xo 6:5 \xt Plp 3:10-11\x* Nin Kristo-kät kowat-kwasikorän täŋpäŋ bok kumbumäŋ bumik unita ninä ukät kentäŋpäŋ kumbani-ken nanik bureni-inik api akune, unitä kumbani-ken naniktä kodak taŋpäŋ akuŋkuko udegän.  
\v 6  \x * \xo 6:6 \xt Gal 5:24\x* Unita nin nadäkamäŋ; Bänepnin biani täŋo irit kuŋat-kuŋat u päya kwakäp terak Jesu-kät bok kumbuŋo u mebäri ŋodeta kumbuŋ; Nin momita watä epän äneŋi nämo täneta irit kuŋat-kuŋat bänepnin biani unitäŋo kehäromi däpmäŋ täreŋkuk.  
\v 7  \x * \xo 6:7 \xt 1Pi 4:1\x* U imata, momi täŋo kehäromitä äma kumbani täga nämo imagurek.   
\p
\v 8 Eruk, nin Kristo-kät bok kumbumäŋo unita ukät bok api it yäpmäŋ kune yäŋ nadäkinik täkamäŋ.  
\v 9 U imata, Kristo kumbani-ken nanik äneŋi akuŋkuko unita äneŋi täga nämo api kumbek yäŋ nadäkamäŋ. Bureni, kumäŋ-kumäŋtä Kristo täŋo kehäromi yäpmäŋ äpäkta kehäromini nämo.  
\v 10  \x * \xo 6:10 \xt Hib 9:26-28; 1Pi 3:18\x* U kadäni kubägän kumäŋpäŋ momi täŋo kehäromi u täŋpän wawäpäŋ peŋkuko itak. Täŋkaŋ kodak taŋpäŋ akuŋkuko Anutu oraŋ imiktagän it täyak.  
\v 11  \x * \xo 6:11 \xt 2Ko 5:15; Gal 2:19; 1Pi 2:24\x* Unita in udegän, injinta ŋode nadäneŋ; Nin Jesu-kät bok kumbumäŋo unita apiŋo momitä ärowani nämo täŋ nimitak. Nämoinik, nin Kristo Jesu-kät kubägän itpäŋ Anutu oraŋ imiktagän itkamäŋ. Nadäk ude iŋitpäŋ kaŋ kuŋarut.   
\p
\v 12  \x * \xo 6:12 \xt Stt 4:7\x* Unita kome terak itkaŋ gupjin u momita iniŋ kireŋirä watä nämo it tamek. Ude täŋirä momitä tämagut yäpmäŋ gup täŋo nadäŋ gärip kädet wakiken kwekta.  
\v 13  \x * \xo 6:13 \xt Rom 12:1; Efe 2:5, 5:14\x* Ba in ketjin kuroŋjin momita watä epän täŋ imikta nämo iniŋ kireneŋ. Nämo, in äma kumäŋ-kumäŋ-ken nanik akuŋpäŋ kodak irani udewani unita gupjin nadäk-nadäkjin kudup Anututa biŋam iniŋ kireŋpäŋ siwoŋita watä epän ugän täŋpeŋ kuŋatneŋ.  
\v 14  \x * \xo 6:14 \xt 1Jo 3:6\x* In nadäkaŋ? In baga man terak nämo itkaŋ. In Anutu täŋo bänep iron uterak itkaŋ unita momitä inta ärowani nämo it tamek.   
\s1 Kädet siwoŋita watä epän täk täkamäŋ  
\p
\v 15  \x * \xo 6:15 \xt Rom 6:1\x* Eruk nin baga man gämori-ken nämo itkamäŋ. Nin Anutu täŋo bänep iron terak itkamäŋ unita jide? Gwäk pimiŋpäŋ momi täga täne? Nämoinik!  
\v 16  \x * \xo 6:16 \xt Jon 8:34; 2Pi 2:19\x* Unita ŋode nämo nadäkaŋ? Äma kubätä äma kubä täŋo mani buramiŋpäŋ epän täŋ imikta yäŋpäŋ iwareko uwä äma unitäŋo gämori-kengän kuŋarek. Udegän momita watä epän täŋ iminayäŋ täŋo uwä unitäŋo gämori-kengän itkaŋ kumäŋ-kumäŋta biŋam api täneŋ. Täŋ, Anututa watä epän täŋpäŋ gämori-kengän kuŋatnayäŋ täŋo uwä Anututä mominin peŋpäŋ siwoŋi ämawebe yäŋ api yäŋtäreŋ nimek.  
\v 17 Täŋpäkaŋ bian in momi täŋo gämori-ken itpeŋ kuŋatkuŋo upäŋ tägagämän kubä, Anutu täŋo man täwetpäŋ täwoŋärewani u buramikta gup nadäk-nadäkjin siwoŋi kubägän peŋkuŋ. Unita Anutu iniŋ oretna!  
\v 18  \x * \xo 6:18 \xt Jon 8:32\x* Ude täŋkuŋo unita Anututä momi täŋo topmäk-topmäk däpmäŋ däkŋeŋ tamiŋpäŋ siwoŋi kuŋat-kuŋat täŋo watä epän ämawebe ude tepmaŋkuk.  
\v 19 (Täŋkaŋ man wärani terak yäyat ŋo mebäri ŋodeta; Man burenigän yäwawä unita yäyak yäŋ bäräŋeŋ täga nämo nadäwä tumneŋo unita.) Eruk, bianä inä gupjin kudup wakita watä epän täŋ imikta iniŋ kireŋkaŋ kädet wakitä wakiinik u täŋ yäpmäŋ äbuŋ. Eruk apiŋo udegän, in gupjin kudup kädet tägata watä epän täŋ imikta iniŋ kireŋkaŋ kudupigän kaŋ kuŋarut.   
\p
\v 20 In nadäkaŋ? Bian inä momi täŋo watä epän täŋpani ude itpäŋ siwoŋi täktäk täŋo watä epän äma ude nämo itkuŋ.  
\v 21  \x * \xo 6:21 \xt Rom 7:5, 8:6,13\x* Ude itkaŋ kädet wakiwaki unita apiŋo mäyäk nadäk täkaŋ unitä täŋkentäk kubä täŋ tamiŋkuk ba nämo? Nämoinik, kädet udewanitä mähemiye kumäŋ-kumäŋ kädet-ken yepmak täyak.  
\v 22 Upäŋkaŋ apiŋo Anututä momi täŋo topmäk-topmäkken nanik däpmäŋ däkŋeŋpäŋ tämagut päbä iniken watä epän ämawebeniye ude tepmaŋkuko unitä täŋkentäk tägagämän kubä tamik täyak. Uwä ŋode; Ämawebe kudupi äworeŋpäŋ irit kehäromi api yäpneŋ.  
\v 23  \x * \xo 6:23 \xt Rom 5:12,15\x* Eruk, unita äneŋi ŋode nadäwut; Momitä epän ämaniyeta gwäki yämik täyak uwä kumäŋ-kumäŋ tärek-täreki nämo. Täŋpäkaŋ Anututä iron kowatani nämo täŋ nimik täyak uwä Ekäninin Jesu Kristo terak irit kehäromi tärek-täreki nämo u.   
\c 7  
\s1 Baga mantä ninta mähemi nämo täyak  
\p
\v 1 Notnaye, man yäŋ yäpmäŋ äbätat unita yäŋpäŋ man wärani ŋode täwera nadäwut. In baga man täŋo mebäri nadäk täkaŋ unita täwerira u nadäwä tärenayäŋ yäŋ nadätat. Eruk Moses täŋo baga manta nadäwut. Äma kodak it täkaŋ uwä baga man terak ittäŋ kuŋtäŋgän kumäŋirä baga man gämori-ken irit u tärek täyak.  
\v 2 Yanäpi täktäktä udegän kwawak niwoŋäretak. Moses täŋo baga mantä ŋode yäyak; Äpitä kodak irirän webeni uwä äma unitä inita biŋam täŋpek. Eruk äpitä kumbeko uwä baga man unitä wari nämo topmäŋpäŋ iŋirek.  
\v 3 Upäŋkaŋ äpitä kodak irirän webe unitä päŋku äma kubä yäpeko uwä webe u kubokäret webe yäŋ iwetneŋ. Täŋ, äpitä kumbeko uwä baga mantä wari nämo topmäŋpäŋ iŋirek. Nämo, u äma kubä yäpayäŋ nadäŋpäŋä täga yäpek. U kubokäret nämo täŋpek.   
\p
\v 4  \x * \xo 7:4 \xt Rom 6:2,11; Gal 2:19\x* Unita notnaye, man wärani u mebäri ŋodeta yäŋahätat; In Kristo-kät kubägän kumbuŋo uwä apiŋo baga man gämori-ken kuŋat-kuŋat kädet nämo pat tamitak. Nämo, apiŋo in äma kubäta biŋam itkaŋ. Äma uwä kumäŋ-kumäŋ-ken nanik Anututä yäpmäŋ päŋaku teŋkuko u. Täŋpäkaŋ äma unita biŋam itkaŋ uwä Anututa yäŋpäŋ bureni pewä ahäkta itkaŋ.  
\v 5  \x * \xo 7:5 \xt Rom 6:21\x* In nadäkaŋ; Bänep nadäk-nadäk biani ärowani it nimiŋkuk-ken uken baga mantä gupnin täŋo nadäŋ gärip peŋ iwerirän kumäŋ-kumäŋ tärek-täreki nämo unitäŋo watä epän täk täŋkumäŋonik.  
\v 6  \x * \xo 7:6 \xt Rom 8:2, 6:4\x* Kadäni uken baga mantä topmäŋpäŋ nipmaŋkuko upäŋkaŋ kumbumäŋo unita baga man topmäŋpäŋ nipmäŋitkuko u imaka, däkŋeŋkuk. Unita apiŋo kädet kodaki iwatpäŋ Anutu oraŋ imiŋpäŋ watä epän täŋ imik täkamäŋ. U baga man kudän täwani uterak nämo, Kudupi Munapiktä bänep nadäk-nadäknin täŋpidäm taŋirän iwatpäŋ täk täkamäŋ.   
\s1 Baga man täŋo epän u jide?  
\p
\v 7  \x * \xo 7:7 \xt Kis 20:17; Lo 5:21\x* Täŋpäkaŋ baga mantä gupnin täŋo nadäk-gärip peŋ iwerirän momi täŋkumäŋo unita baga manta ŋode täga yäne? Baga man uwä waki, momi täktäk udewanigän. Ude nämo! Unita näkŋa terak ŋode yäwa; Baga uwä täga upäŋkaŋ baga mantä täŋkentäŋ namiŋirän momi täktäk kädet u kwawak kaŋpäŋ nadäk täyat. Ŋodeta yäyat; Baga mantä Äma kubä täŋo tuŋum kubä kaŋgärip nämo täŋpen yäŋ yäyak unita kudän uwä momi yäŋ nadätat. Täŋ, baga u nämo pareko uwä jide täŋpäŋ kaŋgärip täktäk u kudän waki yäŋ nadäwet?  
\v 8  \x * \xo 7:8 \xt Rom 4:15\x* Täŋkaŋ baga man u täga upäŋkaŋ momitä baga man uterak yeŋgämä pewäkaŋ kaŋgärip nadäk kädet mebäri mebäri bänepna-ken pewän ahäŋkuŋ. Täŋ, baga man ukät nämowä momi täktäk kädet uwä kehäromini nämo.  
\v 9  \x * \xo 7:9 \xt Jem 1:15\x* Unita ŋode yäwa; Baga manta nämo nadäwa täreŋkuŋ-ken, guŋi, momi nämo täŋpani bumik itkut. Upäŋkaŋ baga manta nadäwa-tumäŋirä momi täktäk kädettä näkken weŋ patkuk. Ude täŋirän näk kumäŋ-kumäŋta biŋam täŋkut.  
\v 10  \x * \xo 7:10 \xt Wkp 18:5; Rom 10:5\x* Butewaki, baga man u irit täga pewä ahäkta yäwanipäŋ kumäŋ-kumäŋ tärek-täreki nämo u pewän ahäŋ namiŋkuk.   
\p
\v 11  \x * \xo 7:11 \xt Stt 3:13; Hib 3:13\x* Täŋkaŋ momitä baga man terak yeŋgämän pewäkaŋ täŋ-näkŋatpäŋ kumäŋ-kumäŋta biŋam nepmaŋkuk.  
\v 12  \x * \xo 7:12 \xt 1Ti 1:8\x* Eruk unita Moses täŋo baga manta jide yänayäŋ? Ŋode; Ini uwä kudupi, ba baga man u gänaŋ jukuman kubäkubä u imaka, kudupi siwoŋi-inik, Anutu-ken nanik.  
\v 13  \x * \xo 7:13 \xt Rom 5:20\x* Täŋpäkaŋ jide? Baga man täga unitä täŋpewän näk kumäŋ-kumäŋta biŋam täŋkut? Nämoinik, momi-tägän täŋpewän kumäŋ-kumäŋta biŋam täŋkut. Momitä imaka täga kubä uterak yeŋgämän pewäpäŋ itkaŋ kumäŋ-kumäŋ kädet-ken nämagutkuk. Ude täŋirän baga mantä momi täŋo mebäri u kwawakinik ŋode pewän ahäŋ däkŋeŋkuk; Momi täktäk kädet u imaka wakitä wakiinik.   
\s1 Baga mantä nin täga nämo yäpän täganeŋ  
\p
\v 14  \x * \xo 7:14 \xt Sam 51:5; Jon 3:6\x* Unita ŋode nadäkamäŋ; Moses täŋo baga man uwä imaka täga kubä, Anutu-ken nanik. Upäŋkaŋ bänep nadäk-nadäk biani pen iŋitat uwä, Anutu-ken nanik nämo. Täŋkaŋ momitä topmäŋpäŋ watä epän ämanita nepmaŋkuko unita baga man u täga nämo buramik täyat.  
\v 15  \x * \xo 7:15 \xt Gal 5:17\x* Wära! Näkŋaken mebärina nämo nadäwa tärekaŋ! Täktäkna täga täŋpayäŋ gäripi nadäk täyat u nämo täk täyat. Upäŋkaŋ täktäk waki yäŋ nadäk täyat upäŋ täk täyat!  
\v 16 Täŋpäkaŋ waki unita nämo täkta nadätat ugänpäŋ täk täyat unitä ŋode näwoŋäretak; Anutu täŋo baga man u waki nämo, täga.  
\v 17 Upäŋkaŋ imaka waki täk täyat u näkŋaken gärip terak nämo. Nämo, u momi täktäk kädet nadäk bänepna-ken itak unitä täk täyak.  
\v 18  \x * \xo 7:18 \xt Stt 6:5, 8:21\x* Unita bänep nadäk-nadäkna bianken imaka täga kubä nämoinik itak yäŋ nadätat. Imata, kädet tägatäga u täkta gäripi nadäk täyat upäŋkaŋ bureni pewä ahäkta täŋpawak täkaŋ.  
\v 19 Unita imaka täga täkta nadäk täyat u nämo täk täyat. Täŋ, imaka waki u täkta gäripi nämo nadäk täyat, ugänpäŋ wari täk täyat.  
\v 20 Eruk, imaka nämo täkta nadäk täyat upäŋ täk täyat unita ŋode nadätat; Kädet ude u näkŋa nämo täk täyat. Nämo, u momi näk gänaŋ käbop it täyak unitä täk täyak.   
\p
\v 21 Unita näkŋa ŋode kaŋpäŋ nadätat; Kädet täga täŋpayäŋ nadäk täyat-ken uken waki kädet unitä kädet täŋpipiŋ namik täyak.  
\v 22 Täŋpäkaŋ bänepnatä Anutu täŋo baga man iwatta gäripi nadäk täyat.  
\v 23  \x * \xo 7:23 \xt Gal 5:17; Jem 4:1; 1Pi 2:11\x* Upäŋkaŋ gupnatä baga mebäri kubä iwat täyak. Baga uwä bänepnatä baga u iwatta gärip nadäk täyak ukät ämik täk täkamän. Täŋkaŋ baga kubä uwä momi, gupna kudup topmäŋpäŋ nepmäŋit täyak u.  
\v 24 Wära, butewaki pähap! Bäräpi unitä näk täŋpewän wakinik täyat. Netätä waki täŋkentäŋ namänpäŋ bänep nadäk-nadäk biani kumäŋ-kumäŋ kädet-ken nämagurayäŋ täyak u pewet?  
\v 25  \x * \xo 7:25 \xt 1Ko 15:57\x* Eruk nadätat! Anututä täŋkentäŋ namayäŋ. U Ekäninin Jesu Kristo täŋo kumäk-kumäkita yäŋpäŋ api täŋkentäŋ nameko unita Anutu bänep täga pähap iwet täyiwa!  
\p Täŋpäkaŋ ŋode kaŋpäŋ nadäk täyat; Näkŋawä nadäk-nadäknatä Anutu täŋo man kädet iwatta nadäk täyat. Täŋkaŋ bänep nadäk-nadäk biani näkken itak unitäwä momi täktäk kädetta watä epän täŋ imikta nämagut täyak.   
\c 8  
\s1 Munapik täŋo nadäk tawaŋ u jide?  
\p
\v 1 Eruk, man säkgämän kubä ŋode täwetat; Ämawebe Jesu Kristo-kät kowat-kwasikorän täŋpäŋ it täkaŋ uwä Anututä momi täŋo kowata nämo api yämek.  
\v 2  \x * \xo 8:2 \xt Rom 7:23-24\x* U imata, Kristo Jesu terak irit kodaki Munapiktä nin kubäkubäta nimani unitä momi ba kumäŋ-kumäŋ tärek-täreki nämo unitäŋo kehäromi-ken nanik ketäreŋpäŋ nipmaŋkuk.  
\v 3  \x * \xo 8:3 \xt Apos 13:38, 15:10; Plp 2:7; Hib 4:15\x* Bureni, imaka baga mantä täga tänaŋi nämo u Anututä ini täŋkuk. Bänep nadäk-nadäknin bianitä baga man täŋo kehäromi yäpmäŋ äpäŋirän baga man uwä nin yäpätägakta kehäromi nämo. Upäŋkaŋ Anututä iniken nanaki-inik momita yäŋpäŋ momi äma nin täŋo gup iŋam-dapun terak tewän äpuk. Tewän äpäŋpäŋ momi täktäk kädet äma bänepi-ken pätak unitäŋo kehäromi utpewän maŋkuk.  
\v 4  \x * \xo 8:4 \xt Gal 5:16,25\x* Anututä ude täŋkuko unita apiŋo nibäŋirän baga man täŋo jukuman siwoŋi u kudup iwat morewani täk täkaŋ. Imata, apiŋo nin bänep nadäk-nadäk biani u gämori-ken nämo kuŋat täkamäŋ. Nämo, Kudupi Munapik täŋo nadäk tawaŋ terak kuŋat täkamäŋ.   
\p
\v 5 Unita nadäkaŋ? Äma bänep nadäk-nadäk biani iwaräntäk täkaŋ uwä bänep nadäk-gäripi uterakgän parirän iwaräntäk täkaŋ. Täŋ, äma Kudupi Munapik täŋo kädet iwaräntäk täkaŋ uwä bänep nadäk-gäripi uterakgän parirän iwaräntäk täkaŋ.  
\v 6  \x * \xo 8:6 \xt Rom 6:21\x* Bureni, äma bänep nadäk-nadäk kädet bianitä peŋ yäweränpäŋ iwaräntäk täkaŋ uwä kumäŋ-kumäŋta biŋam täkaŋ uba. Täŋ, äma Kudupi Munapik täŋo bänep nadäk-nadäk kädettä peŋ yäweränpäŋ iwaräntäk täkaŋ uwä irit tägata biŋam täŋpäŋ bänep pidäm terak itkaŋ.  
\v 7  \x * \xo 8:7 \xt Mat 12:34; Jon 8:43, 12:39; Jem 4:4\x* Mebäri ŋodeta yäyat; Bänep nadäk-nadäk biani uwä Anutu täŋo iwan uba. Nadäk-nadäk u Anutu täŋo baga man iwaräntäkta bitnäk-inik täk täyak. Bureni-inik, u täga iwatnaŋi nämo.  
\v 8 Nämoinik, ämawebe bänep nadäk-nadäk bianita juku pek täkaŋ uwä imaka kubä Anututä kaŋirän tägawekta täga nämo täneŋ.   
\p
\v 9  \x * \xo 8:9 \xt 1Ko 3:16, 12:3\x* Täŋpäkaŋ Anutu täŋo Munapiktä in kubäkubäken bureni itak u täŋpäwä bänep nadäk-nadäkjin bianitä peŋ täwerirän nämo iwat täkaŋ. Nämo, Munapiktä peŋ täwerirän udegän iwat täkaŋ. Täŋ, äma kubä Kristo täŋo Munapiktä bänepi-ken nämo itak u täŋpäwä äma uwä Kristota biŋam nämo täyak.  
\v 10  \x * \xo 8:10 \xt Gal 2:20; Efe 3:17; 1Pi 4:6\x* Täŋpäkaŋ momitä täŋpewän gupnin kumäkta biŋam täk täyak upäŋkaŋ Kristotä bänepnin-ken bureni iränä ninä ämawebe Anututä siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ nimani itkamäŋ unita mäjonintä irit kehäromita biŋam täkaŋ.  
\v 11 In nadäkaŋ; Anututä Jesu kumbukopäŋ äneŋi Munapiki täŋo kehäromi terak awaŋ gänaŋ nanik wädäŋ tädotkuk. Eruk udegän, Munapik unitä inken iränä Anutu, Kristo kumbani-ken nanik wädäŋ tädotkuko unitä gupjin kumäkta biŋam u Munapiki täŋo kehäromi terak api täŋkodak täwek.   
\s1 Munapik terak Anutu täŋo nanakiye itkamäŋ  
\p
\v 12 Notnaye, mebäri unita nin kuŋat-kuŋat mebäri kubä pena ahäkta yäŋ nimani. Uwä bänep nadäk-nadäk biani u iwatta nämo yäyat. Nämoinik.  
\v 13  \x * \xo 8:13 \xt Gal 6:8; Kol 3:5\x* Bänep biani täŋo nadäk-nadäk waki unitäŋo kädet iwatpäŋä kumäŋ-kumäŋ tärek-täreki nämo unita biŋam api täneŋ. Upäŋkaŋ Munapiktä kehäromi tamiŋirän gupjin täŋo kuŋat-kuŋat waki u utpewä maŋpänä, eruk irit burenita biŋam täŋpeŋ api kuŋatneŋ.  
\v 14 U imata, ämawebe Anutu täŋo Munapiktä irit kuŋat-kuŋat täga yäwoŋärek täyak uwä Anutu täŋo nanak ämawebeniye bureni.  
\v 15  \x * \xo 8:15 \xt 2Ti 1:7; Mak 14:36\x* Täŋpäŋ apiŋo Anutu iŋamiken kuŋat täkamäŋ. Upäŋkaŋ Munapik, Anututä nimiŋkuko unitä täŋpewän in epän watä äma jopi, Anutu iŋamiken umun terak kuŋat täkaŋ ude nämo itkaŋ. Nämoinik! Munapiktä täŋpewän Anututä nipmäŋ towiwani nanakiye bureni-inik itkaŋ Munapik täŋo kehäromi terak nin Anututa gäripi-inik nadäŋpäŋ Nan! Nan! yäŋ iwet täkamäŋ.   
\p
\v 16  \x * \xo 8:16 \xt 2Ko 1:22\x* Täŋpäŋ Munapiktä ini-tägän mäjonin täŋkentäŋirän bureni-inik ŋode nadäk täkamäŋ; Nin Anutu täŋo nanakiye bureni itkamäŋ.  
\v 17  \x * \xo 8:17 \xt Gal 4:5-7; Rev 21:7\x* Eruk, Anutu täŋo nanakiye bureni ude itkamäŋ u täŋpäwä imaka tägatäga Anututä ninta biŋam peŋ nimiŋkuko u api yäpne. Imaka tägatäga u notninpak Kristo-kät penta api yäpne. Upäŋkaŋ intäjukun, Jesutä komi nadäŋkuko u moräki nintä nadänayäŋ täkamäŋ uwä, eruk kämiwä ukät wäpnin biŋam ikek ba irit tägagämän u täga api yäpne.   
\s1 Kämi wäpnin biŋam ikek irit täŋo man  
\p
\v 18  \x * \xo 8:18 \xt Rom 5:2; 2Ko 4:17\x* Wäpnin biŋam ikek irit täga kämi kwawak ahäŋ nimayäŋ täyak u tägagämän-inik kubä. Unita komi apiŋo nadäk täkamäŋ unita nadäŋira jopi kubä täk täyak.  
\v 19  \x * \xo 8:19 \xt Kol 3:4\x* Bureni-inik! Anututä nanakiye bureni kwawak pewän ahäkta kadäni peŋkuk. Täŋpäkaŋ kadäni u bäräŋeŋ ahäwänpäŋ kwawak käna yäŋkaŋ imaka imaka kumän-tagän Anututä täŋ-peŋkuko u dapun käroŋ täŋ itkaŋ.  
\v 20  \x * \xo 8:20 \xt Stt 3:17-19\x* U imata, imaka kuduptagän Anututä täŋ-peŋkuko u pengän-inik säkgämän itkuŋopäŋ Anututä täŋpewän gapuntaŋ moreŋkuŋo itkaŋ. U ini nadäŋpäŋ nämo; Anututä ini imaka säkgämän-inik kubäta kaŋ itsämbut yäŋpäŋ täŋpewän ude täŋkuŋ.  
\v 21  \x * \xo 8:21 \xt 2Pi 3:13; 1Jo 3:2\x* Eruk nadäk tawaŋ Anututä peŋ yämiŋkuko uwä ŋode; Apiŋo imaka pewän ahäwani kuduptagän käbäŋ taŋpäŋ pärakta biŋam täkaŋ u täŋkentäŋ yämiŋirän tägaŋpäŋ Anutu täŋo nanak ämawebeniye ninkät säkgämän-inik, bänep pidäm terakgän api itne.   
\p
\v 22 Bureni, imaka imaka kudup Anututä täŋ-peŋkuko u komi, webetä nanak bäyanayäŋ nadäk täkaŋ ude nadäŋkaŋ kähän yäŋ yäpmäŋ äbäŋ itkaŋ yäŋ nadäkamäŋ.  
\v 23  \x * \xo 8:23 \xt 2Ko 5:2-4; Gal 5:5\x* Täŋpäkaŋ imaka unitägän nämo, nin imaka udegän täk täkamäŋ. Anututä Kudupi Munapikpäŋ iron intäjukunta ude täŋ nimiŋkukopäŋ apiŋo moräki pat nimitak u yäpna yäŋkaŋ bänepnintä komi nadäŋkaŋ yäŋkähän-kähän yäŋ itkamäŋ. Nin Anututä Nanak ämawebenaye yäŋ kwawa yäŋahäŋpäŋ komegup täŋo bäräpi-ken nanik ketäreŋ nimikta itsämäŋkaŋ dapun käroŋ täŋ itkamäŋ.  
\v 24  \x * \xo 8:24 \xt 2Ko 5:7\x* Imaka tägagämän u kämi nimikta Anututä nin inita biŋam nimagutkuk. Upäŋkaŋ imaka kämi yäpmäkta yäwani u apiŋo käbop itak. Täŋ, unitä käbop nämo ireko uwä u yäpmäkta imata itsämne? Nämo, imaka ketnintä iŋirani udewanita nämo itsämäk täkamäŋ.  
\v 25 Upäŋkaŋ imaka tägagämän käbop itak u bureni api yäpne yäŋ nadäkinik täkamäŋ unita bänepnin täŋkehärom taŋpäŋ kwikinik itsämäŋ itkamäŋ.   
\p
\v 26 Täŋkaŋ ugän nämo. Nin kehäromi nikek nämo iritna Kudupi Munapiktä täŋkentäŋ nimik täyak. Täŋkaŋ Anutu-ken imaka unita yäŋapine yäŋ nämo nadäŋkaŋ jop bänepnin-kengän nadäŋ bäräp täŋitna Munapiktä bänep nadäŋ bäräpnin u yäpmäŋkaŋ Anutu-ken butewaki man, ämatä täga yäŋahänaŋi nämo, uterak yäŋahäŋ nimik täyak.  
\v 27  \x * \xo 8:27 \xt Sam 139:1; 1Ko 4:5\x* Ude täŋirän Anutu, äma täŋo bänep kaŋpäŋ nadäwanitä Kudupi Munapik täŋo nadäk u kawän tägak täyak. U imata, Munapiktä Anutu täŋo nadäk ugän iwatpäŋ Anutu täŋo kudupi ämawebeniye nin täŋkentäŋ nimikta Anutu-ken yäŋapik man yäk täyak.   
\s1 Anutu täŋo bänep iron u täŋpipinaŋi nämo  
\p
\v 28  \x * \xo 8:28 \xt Efe 1:11\x* Unita nin nadäkamäŋ; Ämawebe Anututa gäripi nadäk täkaŋ, ämawebe Anututä iniken gärip terak yämagut päbä yepmaŋpani u jop yabäŋ äwaräkuk nämo täk täyak. Nämoinik, Anututä ini täŋpewän imaka kudup ahäŋ yämik täkaŋ u täŋkentäŋ yämikta ude täk täyak.  
\v 29  \x * \xo 8:29 \xt Kol 1:18; Hib 1:6\x* U imata, kunum kenta kome nämo pewän ahäŋkumän-ken uken Anututä iniken ämawebeniye u nadäŋ yämiŋkuk. Täŋkaŋ ämawebe u Nanaki unitäŋo täktäk udegän täŋpeŋ kuŋatta iwoyäŋpäŋ yepmaŋkuk. Ude täŋkuko unita nanak ämawebe mäyap irirä Jesutä u bämopi-ken noripaki intäjukun ahäwani ude it yämiŋkukotä it täyak.  
\v 30 Täŋpäŋ ämawebe yäput peŋpäŋ inita iwoyäŋkuko u yämagut päbä yepmaŋpäŋ siwoŋi ämawebenaye yäŋ yäŋtäreŋ yämiŋkuk. Täŋkaŋ ämawebe siwoŋi ämawebenaye yäŋ yäŋtäreŋ yämiŋkuko unitä irit täga kaŋ-ahäneŋta iniken wäpi biŋam yäniŋ kireŋkuk.   
\p
\v 31  \x * \xo 8:31 \xt Sam 118:6\x* Täŋpäkaŋ Anututä ude täk täyak unita jide yäne? Anututä täŋkentäŋ nimiŋirän netätä iwan täŋ nimiŋpäŋ täga täŋpän waneŋ? Kubätä täga nämo!  
\v 32  \x * \xo 8:32 \xt Jon 3:16\x* Anututä kudän inide kubä täŋ nimiŋkuko u nämo nadäkaŋ? U nin kudup täŋkentäkta iniken nanaki-inik u nämo iyap taŋpäŋ iniŋ kireŋpewän äpuko unita ŋode bureni täŋ nimek; U oraŋ nimiŋpäŋ nanaki nimiŋkuko ukät imaka kudup bureni-inik api nimek!  
\v 33  \x * \xo 8:33 \xt Ais 50:8\x* Unita Anututä ämawebe inita iwoyäŋkuko u man käbeyä-ken mominita yäŋpäŋ netätä äma uwä siwoŋi nämo yäŋ täga yäŋtäreŋ yämek? Ude nämo! Anututä ini ämawebe unita siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämiŋkuko unita täga nämo!  
\v 34  \x * \xo 8:34 \xt Sam 110:1; Apos 7:55-56; 1Jo 2:1\x* Ba netätä Anutu täŋo kudupi ämawebe u geŋita biŋam täŋput yäŋ yäŋtäreŋ yämek? Kubätä täga nämo! Imata, Kristo Jesu ninta yäŋpäŋ kumbuk. Täŋkaŋ kumbani-ken nanik yäpmäŋ päŋaku kodak tewani unitä apiŋowä Anutu nan keri bure käda itkaŋ nin täŋkentäŋ nimikta iwet yabäk täyak unita ude täga nämo.  
\v 35 Eruk Kristotä nadäŋ nimikinik täk täyak upäŋ imatäken kubätä täga duŋ-weŋpäŋ nipmaŋirän Kristo u inigän nin niningän api itne? Nadäŋ-bäräp ba komi nadänero unitä täga duŋ-weŋpäŋ nipmaŋpek? Ba Jesuta yäŋpäŋ ämatä waki täŋ nimineŋo ba nakta jop irit unitä täga? Ba jäwäri-inik itne ba umuri gänaŋ itnero unitä täga täŋpek? Ba ämatä kumäŋ-kumäŋ nidäpnayäŋ täneŋo unitä täga duŋ-weŋpäŋ nipmaŋpek? Nämoinik!  
\v 36  \x * \xo 8:36 \xt 2Ko 4:11\x* Bureni, Anutu täŋo man kudäntä imaka bäräpi udewani ahäŋ nimik täkaŋ unita ŋode yäŋahätak;  
\b  
\q1 \qt Nin gäkŋo ämawebekaye itkamäŋ unita kadäni kadäni ninken nanik mäyap nidäpmäk täkaŋ.\qt*  
\q1 \qt Ba nibäŋirä tom nakta däpmäk täkaŋ ude täk täkamäŋ.\qt* \rq Sam 44:22\rq*   
\b  
\p
\v 37  \x * \xo 8:37 \xt Jon 16:33\x* Upäŋkaŋ Jesu iron pähap täŋ nimiŋkuko unitä täŋkentäŋ nimiŋirän bäräpi u ba u ahäŋ nimik täkaŋ unitä bänep nadäk-nadäknin täga nämo täŋpän waneŋ. Nämoinik! Nin iwan u kudup irepmit-inik täk täkamäŋ.  
\v 38-39 Unita nadäkinik ŋode täyat; Imaka kubätä Anututä ninta nadäŋ nimikinik täk täyak u täga ukät-pipinaŋi nämo. Nämoinik! Anututä nadäŋ nimikinik täŋpäŋ Ekäninin Jesu Kristo nimiŋkuko unita kumäŋ-kumäŋ ba irit, aŋero ba mäjo wära kehäromi nikek u, imaka apiŋode ahäŋ nimik täkaŋ ba imaka kämi ahäkta yäwani u, ba imaka imaka kehäromi nikek u, ba imaka kunum terak nanik ba kome gänaŋ nanik ba imaka ätu kome pähap terak ittäŋ kukaŋ, imaka udewani unitä Anututä ninta nadäŋ nimikinik täk täyak u täga teŋpipinaŋi nämo.   
\c 9  
\s1 Poltä iniken äbotta butewaki pähap nadäŋkuk  
\p
\v 1-2 Notnaye, ŋode täwera nadäwut; Juda ämawebenaye unita yäŋpäŋ näk kadäni kadäni bänepnatä butewaki nadäwätäk pähap bumta täk täyat. U jop nämo yäyat. Nämo, näk Kristo täŋo äma unita manna u bureni-inik yäŋ nadäwut. Ba Kudupi Munapiktä bänep nadäk-nadäkna kaŋ-iwarirän unita bänepnatä näk man bureni täwetat yäŋ nadätat.  
\v 3  \x * \xo 9:3 \xt Kis 32:32\x* Butewaki! Näk jide täŋpäŋ nägät moräknaye, Isrel ämawebe äbot u täŋkentäŋ yämiŋira Kristota biŋam kaŋ täneŋ? Kristota biŋam täŋput yäŋpäŋ bänepna kädäp ijik täyak u ŋode; Anutu täŋo kokwawak näkä terak ärowänkaŋ Kristo täŋo iwan äworeŋpäŋ guŋ ude irira Isrel ämawebenayetä näkŋo kome kaŋ yäput! yäŋ nadäk täyat.  
\v 4  \x * \xo 9:4 \xt Kis 4:22; Lo 7:6, 14:1-2\x* Isrel ämawebe uwä äbot jopi nämo, Anututä nanak ämawebenaye yäŋpäŋ iwoyäŋpäŋ yepmaŋkuk. Ude täŋkaŋ Ekänitä iniken mebäri yäŋahäŋpäŋ yäwetkuk. Täŋpäŋ ämawebe ukät topmäk-topmäk kubägän täŋpäŋ baga man yämiŋpäŋ Anutu iniŋoret kädet siwoŋi u yäwetpäŋ yäwoŋäreŋkuk. Täŋkaŋ imaka säkgämän säkgämän täŋ yämikta yäŋkehäromtak man yäwetkuk.  
\v 5  \x * \xo 9:5 \xt Mat 1:1-16; Jon 1:1; Rom 1:25\x* Täŋpäkaŋ äbot uwä oranin wäpi biŋam ikek bian itkuŋo unitäŋo äbekiye oraniye. Kristo uwä komegup ikek uken naniktä ahäŋkuk. Uwä Anutu bureni-inik, imaka kuduptagän täŋo intäjukun irirän wäpi biŋam tärek-täreki nämo iniŋoret täkäna! U Bureni!   
\p
\v 6  \x * \xo 9:6 \xt Nam 23:19; Rom 2:28\x* Täŋpäkaŋ apiŋo Isrel äbot u äbot gägäni kubä ude itkaŋ unita ŋode täga yäne ba nämo? Anututä yäŋkehäromtak man bian yäwetkuko uken bureni nämo pewän ahäŋkuk? Nämo, udeta nämo yäyat! Imata, Isrel ämawebe, Jekop täŋo tawaŋken nanik päke u kuduptagän Anutu täŋo nanakiye bureni, inita biŋam itta yäwani nämo.  
\v 7  \x * \xo 9:7 \xt Stt 21:12\x* Ba udegän, Abraham täŋo äbotken nanik u kudup u Abraham täŋo oraniye bureni ude nämo itkaŋ. Nämo, Abraham täŋo oraniye mäyap upäŋkaŋ Anututä Abraham ŋode iwetkuk; Yäŋkehärom taŋkuro ude, oraŋkaye ahänayäŋ täkaŋ u yäpmäŋ daniŋpäŋ nanaka Aisak täŋo tawaŋ terak nanik u yabäwa oraŋkaye bureni api täneŋ.  
\v 8  \x * \xo 9:8 \xt Gal 4:23\x* Täŋpäkaŋ man unitä mebäri ŋode niwoŋäretak; Ämawebe Abraham täŋo tawaŋken nanik u kudup Anutu täŋo oraniye bureni-inik ude nämo itkaŋ. Nämo, oraniye bureni-inik uwä Anututä yäŋkehäromtak man Abraham iwetkuko uterak ahäŋkuŋo ugän.  
\v 9  \x * \xo 9:9 \xt Stt 18:14\x* Eruk Anututä Abraham yäŋkehäromtak man iwetkuko u ŋode; Kadäni näkä nadätat-ken uken Sara nanak bäyaŋpäŋ iŋirirän äneŋi api äbet yäŋ iwetkuk.   
\p
\v 10  \x * \xo 9:10 \xt Stt 25:21\x* Täŋpäkaŋ ugän nämo. Rebeka imaka, nanak yarä bäyaŋkuk. Täŋpäŋ nanak yarä bäyaŋkuko u nani Aisak, oranin pähap u kubägän.  
\v 11-12  \x * \xo 9:11-12 \xt Stt 25:23\x* Täŋpäkaŋ Anutu iniken gärip kadäni kadäni iwatpäŋ täk täyak udegän iwatpäŋ äma inita biŋam yäpmäŋ daniŋpäŋ yepmak täyak. Ämawebe epän täktäki terak nämo yäpmäŋ danik täyak. Nämo, ini-tägän äma yäpmäŋ daniŋpäŋ iwoyäk täyak. Unita nanak yarä u kädet waki ba täga nämo täŋkaŋ Rebeka koki-ken pen irirän Anututä Rebeka ŋode iwetkuk;  
\b  
\q1 \qt Nanak intäjukun nanik uwä mäden nanik täŋo epän watä ämani ude api irek yäŋ iwetkuk.\qt* \rq Stt 25:23\rq*   
\b  
\m
\v 13  \x * \xo 9:13 \xt Mal 1:2-3\x* Unita Anutu täŋo mantä ŋode yäyak;  
\b  
\q1 \qt Näk monäni Jekopta nadäŋ imikinik täŋkaŋ tuäni Isota mäde ut imiŋkut.\qt* \rq Mal 1:2,3\rq*   
\b  
\m
\v 14 Unita jide yäne? Anututä ude täk täyak uwä kädet siwoŋi nämo täk täyak? Ude nämo!  
\v 15 Unita Anututä Moses ŋode iwetkuk;  
\b  
\q1 \qt Näkä äma kubäta bänep iron täŋ imayäŋ nadäŋpäŋä u bureni täŋ imet. \qt*  
\q1 \qt Ba äma kubäta butewaki nadäŋ imayäŋ nadäŋpäŋä u butewaki nadäŋ imiŋpäŋ oraŋ imet.\qt* \rq Kis 33:19\rq*   
\b  
\m
\v 16  \x * \xo 9:16 \xt Efe 2:8\x* Unita ŋode nadäna; Anututä äma täŋo gärip ba unitäŋo täktäk terak nämo yäpmäŋ daniŋpäŋ yepmak täyak. Nämo, Anututä iniken nadäk-gärip tawaŋ uterak iwatpäŋ kubä kaŋ-korekta nadäŋpäŋä udegän täk täyak.  
\v 17  \x * \xo 9:17 \xt Kis 9:16\x* Unitäŋo wärani kubä Anutu täŋo man kudän täwani terak pätak u ŋode; Anututä Isip kome täŋo intäjukun äma Fero ŋode iwetkuk; Mebäri ŋode unita nadäŋ gamiŋira intäjukun äma wäp biŋam yäpmäŋpäŋ itan; Gäkä terak kehäromina kwawak pewa ahäŋirän biŋam nadäŋpäŋ ämawebe wäpna biŋam komeni komeni api yäŋahäŋ yäpmäŋ kuneŋ yäk.  
\v 18  \x * \xo 9:18 \xt Kis 4:21, 9:12; Kis 14:4\x* Unita manbiŋam unitä ŋode niwoŋäretak; Anututä äma kubä kaŋ-korekta nadäŋpäŋä u udegän täŋ imek. Täŋkaŋ Anututä äma kubä bänep nadäk-nadäki täŋpipiŋ imayäŋ nadäŋpäŋä iniken nadäk-gärip ugän iwatpäŋ udegän täŋpek.   
\p
\v 19 Täŋpäkaŋ in kubätä man u nadäŋpäŋ ŋode käwep näwerek; Netätä täga kehärom taŋpäŋ Anutu täŋo nadäk-gärip tawaŋ u täga irepmirek? Täga nämo upäŋ imata äma nin ätu momininta kokwawak nadäŋ nimik täyak? Anutu ude uwä siwoŋi nämo täk täyak yäŋ näwerek.  
\v 20  \x * \xo 9:20 \xt Ais 29:16, 45:9\x* Täŋpäkaŋ yäŋyabäk udewani ämatä täga yänaŋi nämo. Gäk äma jidewani unita Anutu ude goret täyan yäŋ iweren? Ude yäweno u ŋode bumik; Käbotinik kubätä äma u täŋpeko u ŋode täga iwerek? Gäk imata näk goret ude tän?  
\v 21  \x * \xo 9:21 \xt Jer 18:6\x* Ude nämo! Äma käbot täŋpani kubätä iniken gärip iwatpäŋ gäŋ yäpmäŋpäŋ käbotinik yarä täŋpek. Kubä säkgämän, äŋnak-äŋnak täkta. Täŋkaŋ kubäwä jiraŋ pekta täŋpek. Ude täŋpeko unita goret täyak yäŋ täga yäwen? Nämoinik!\fig Käbot ätu komepäŋ täŋpani|alt="Clay pots made by man's hands" src="HK033F.jpg" size="span" loc="Close to verse" copy="Horace Knowles" ref="Rom 9:21" \fig*   
\p
\v 22 Täŋpäkaŋ Anututä täŋkuko u udewanigän. U iniken kokwawak kwawak pewa ahäŋirän kehäromina kaŋpäŋ nadäwut yäŋpäŋ ŋode täŋkuk; Käbot kokwawaki yäpmäkta biŋam täkaŋ uwä bäräŋeŋ täŋpän wanaŋipäŋ kadäni käroŋi kehärom taŋpäŋ kwikinik it yäpmäŋ äbuk.  
\v 23  \x * \xo 9:23 \xt Rom 8:29; Efe 1:3-12\x* Täŋpäkaŋ udegän, iniken bänep iron tägagämän-inik u kwawak pewän ahäkta käbot butewakini yäpmäkta biŋam täkaŋ uterak ironi u piŋ yäbatkuk. Täŋpäŋ ämawebe uwä irit täga, wäp biŋam ikek u yämikta bian yäpmäŋ daniŋpäŋ yepmaŋkuk.  
\v 24 Tägagämän kubä! Ämawebe u uwä nin Anututä ini nimagutkuko u. Täŋkaŋ ämawebe nin Juda äbotken nanik ugän nämo, guŋ äbotken nanik imaka, bok nimagutkuk.  
\v 25 Unita guŋ äbotta nadäŋpäŋ Anututä profet Hosea meni-ken ŋode yäŋahäŋkuk;  
\b  
\q1 \qt Näk ämawebe näkŋo äbotken nanik nämopäŋ Näkŋo ämawebenaye yäŋ api yäweret.\qt*  
\q1 \qt Ude täŋkaŋ ämawebe nadäŋ yämikinik nämo täŋkuro unita bänepna gämäni yäŋ api yäweret.\qt* \rq Hos 2:23\rq*   
\q1
\v 26  \qt Täŋpäkaŋ bian äma äbot u Näkŋo äbot nämo yäŋ yäwetkut. Eruk kome ude yäwetkut-ken ukengän ŋode api yäweret; In Anutu irit mähemi näkŋo nanaknaye yäŋ api yäweret.\qt* \rq Hos 1:10\rq*   
\b  
\m
\v 27 Täŋpäkaŋ Aisaiatä udegän Isrel ämawebeta nadäŋpäŋ man ŋode yäŋahäŋkuk;  
\b  
\q1 \qt Isrel ämawebe mäyap, mobä jiraŋ ume terak nanik ude ahäŋ uyinayäŋ täŋo upäŋkaŋ uken nanik yarä-gänpäŋ api yämaguret. \qt*   
\q1
\v 28  \qt U imata, Ekänitä komen ämawebe manken yepmaŋpäŋ bäräŋeŋ api täŋpän waŋ moreneŋ. \qt* \rq Ais 10:22,23\rq*   
\b  
\m
\v 29 Täŋpäkaŋ unitagän yäŋpäŋ Aisaiatä man kubä pen ŋode yäkgän täŋkuk;  
\b  
\q1 \qt Ekäni kehäromi mähemitä ämawebe yerita yäŋpäŋ yarägän nämo yepmaŋkuk yäwänä Sodom Gomora paot moreŋkuŋo ude paot morenam. \qt* \rq Ais 1:9\rq*   
\s1 Isrel äbottä Anutu mäde ut imiŋkuŋ  
\p
\v 30  \x * \xo 9:30 \xt Rom 10:20\x* Eruk man päke ŋonitäŋo mebäri jide? U ŋode; Äma guŋ äbotken nanik Anutu iŋamiken siwoŋi itta epäni nämo täŋpanipäŋ Anututä siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämiŋkuk. Yäŋtäreŋ yämiŋkuko uwä nadäkiniki unitagän yäŋpäŋ.  
\v 31  \x * \xo 9:31 \xt Rom 10:2-3\x* Täŋ, Isrel ämawebe uwä Anutu iŋamiken siwoŋi ämawebe itta komi epän terak Moses täŋo baga man iwatna yäkŋat täŋpä waŋkuŋ.  
\v 32  \x * \xo 9:32 \xt Ais 8:14\x* Mebäri ŋodeta täŋpä waŋkuŋ; U Anututä yäpän-siwoŋ tawäpäŋ yepmaŋpekta nadäkiniki Anutu terak nämo peŋkuŋ. Nämo, iniken komi epäni uterak Anutu iŋamiken siwoŋi ämawebe api itne yäŋ nadäŋkuŋ. Butewaki, u mobä pähap uterak jänani yäputkaŋ maŋkuŋo bumik.  
\v 33  \x * \xo 9:33 \xt 1Pi 2:6; Rom 10:11\x* Mobä unita Anutu täŋo man kudän täwani kubä ŋode pätak;  
\b  
\q1 \qt Nadäkaŋ? Näk mobä kubä ämatä jänani yäputta Jerusalem komeken peŋkut. Uterak jänani yäputkaŋ api maŋdäpneŋ yäk.\qt*  
\q1 \qt Täŋpäkaŋ äma kubätä unita nadäkinik täŋpayäŋ täko uwä nadäkiniki täŋo bureni yäpmäkta pära nämo api täŋpek.\qt* \rq Ais 8:14, 28:16\rq*   
\c 10  
\p
\v 1 Unita notnaye, näk bureni ŋode täwera nadäwut; Juda ämawebe, näkŋaken äbotnaye uwä Anututa biŋam kaŋ irut yäŋpäŋ bänepna kädäp ijiŋirän Anutu-ken yäŋapik man yäk täyat.  
\v 2 Unitäŋo täktäki u nadäkinik täyat. U Anutu iwatta epäni taŋi täk täkaŋ upäŋkaŋ kädet Anututä gäripi bureni nadäk täyak u nämo nadäwä tärek täkaŋ.  
\v 3 Anututä kädet iwatpäŋ siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ nimik täyak u nämo nadäwä tärewäkaŋ iniken kehäromi terak Anutu iŋamiken siwoŋi ämawebe itta epäni täŋpäŋ kuŋatkuŋ. Täŋkaŋ kädet Anututä iwatpäŋ ämawebeta siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämik täyak u mäde ut imiŋkuŋ.  
\v 4  \x * \xo 10:4 \xt Mat 5:17; Jon 3:18\x* Kädet uwä Kristo. Kristotä äbäŋpäŋ baga man terak Anutu iŋamiken siwoŋi irit täŋo kädet u däpmäŋ täreŋpäŋ kädet kodaki kubä pewän ahäŋkuk. Uwä ŋode; Ämawebe nadäŋ imikinik täk täkaŋ u kudup Anututä siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ yämik täyak.   
\s1 Kuduptagän Anututa biŋam täga tänaŋi  
\p
\v 5  \x * \xo 10:5 \xt Rom 7:10; Gal 3:12\x* Täŋpäkaŋ baga man iwatpäŋ Anutu iŋamiken siwoŋi irit kädetta Mosestä ŋode kudän täŋkuk; Äma kubätä jukuman baga man terak pätak u iwarayäŋ täko uwä baga uterak irit kehäromita biŋam api täŋpek.  
\v 6  \x * \xo 10:6 \xt Lo 30:12-14\x* Mosestä baga man iwat-iwatta ude yäŋkukopäŋ nadäkinik kädet iwatpäŋ Anutu iŋamiken siwoŋi itta man kubä ŋode pätak; Injin-tägän ŋode yäneŋta; Kunum gänaŋ netätä täga äroŋpäŋ Kristo imagut yäpmäŋ äpek? Ude nämo yäneŋ! U äpuko uba!  
\v 7 Ba ŋode imaka yäneŋta; Netätä kumbani yotpärare-ken täga äpmoŋpäŋ Kristo kumbani-ken nanik imagut yäpmäŋ abek? Ude imaka, nämo yäneŋ. U akuŋkuko uba!   
\p
\v 8 Ude nämo, man unitäŋo kukŋini u ŋode kudän täwani; Anutu täŋo man u dubinjin-ken itak. U mejin-ken ba bänepjin-ken itak u. Täŋpäkaŋ man uwä nadäkinik pewä ahäk-ahäk man bureni nintä yäŋahäk täkamäŋ ubayäŋ.  
\v 9 Bureni, mejintä Jesu u Ekäninin yäŋ yäŋahäŋit, bänepjintä Anututä Jesu kumbani-ken nanik yäpmäŋ akuŋkuko unita nadäkinik täŋ imiŋirä Anututä ini api tämagurek.  
\v 10 U imata, bänepnintä Jesuta nadäkinik täŋitna Anututä siwoŋi ämawebe yäŋ yäŋtäreŋ nimik täyak, ba menintä nadäkiniknin u yäŋahäŋitna inita biŋam nimagut täyak.  
\v 11  \x * \xo 10:11 \xt Rom 9:33\x* Man unita Anutu täŋo man mujipi kubä ŋode kudän täwani; Äma kubätä unita nadäkinik täŋpayäŋ täko uwä nadäkiniki täŋo bureni yäpmäkta pära nämo api täŋpek.  
\v 12  \x * \xo 10:12 \xt Apos 15:9\x* Täŋpäkaŋ man unitä ämawebe äbot terak nämo yäpmäŋ danik täyak. Juda äbotken nanik ba guŋ äbotken nanik u tägagän. Ekäni kubä unitägän ämawebe kuduptagän täŋo Ekäni. Unita ämawebe netätä Ekäni täŋkentäŋ nimi yäŋ yäŋpäŋ yäŋapik täkaŋ unita iron säkgämän täŋ yämik täyak.  
\v 13  \x * \xo 10:13 \xt Jol 2:32\x* Unitawä Anutu täŋo mantä bureni ŋode yäŋahätak; Netätä Ekäni täŋkentäŋ nam yäŋpäŋ gera yäk täkaŋ uwä Ekänitä inita biŋam api yämagurek.   
\p
\v 14 Upäŋkaŋ Ekänita nadäkinik nämo täneŋo uwä jide täŋpäŋ täŋkentäkta gera yäneŋ? Ba unitäŋo manbiŋam nämo nadäneŋo u jide täŋpäŋ Ekänita nadäkinik täneŋ? Ba äma kubätä manbiŋam u nämo yäŋahäweko uwä jide täŋpäŋ manbiŋam u nadäneŋ?  
\v 15  \x * \xo 10:15 \xt Ais 52:7\x* Ba manbiŋam yäŋahäkta äma kubä nämo tewä kweko uwä netätä manbiŋam yäŋahäŋirän nadäneŋ? Täŋpäkaŋ manbiŋam yäŋahäwani unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani; Äma manbiŋam tägagämän yäpmäŋ äbäk täkaŋ unitäŋo kuroŋi säkgämän yäŋ yäwut!   
\p
\v 16  \x * \xo 10:16 \xt Ais 53:1; Jon 12:38\x* Upäŋkaŋ waki! Juda ämawebe kuduptä Manbiŋam Täga u nämo iyap taŋpäŋ iŋitkuŋ, kubäkubä-tägän. Unita Aisaiatä ŋode yäŋkuk; Ekäni, manbiŋam yäŋahäŋitna netätä nadäwän bureni täŋkuk?  
\v 17  \x * \xo 10:17 \xt Jon 17:20\x* Unita nadäkinik burenita ŋode yäna; Manbiŋam yäŋahäŋirä nadäk täkaŋ unitä nadäkinik pewän ahäk täkaŋ. Täŋkaŋ manbiŋam jopi kubä nämo, Kristo täŋo manbiŋam u.  
\v 18 Upäŋkaŋ Juda äma u jide? Manbiŋam uwä nämo käwep nadäŋkuŋ? Nämo, u nadäŋkuŋ! Anutu täŋo mantä unita ŋode yäyak;  
\b  
\q1 \qt Mani kotäktä komeni komeni kuŋarirän ämawebe kuduptagän nadäŋkuŋ.\qt* \rq Sam 19:4\rq*   
\b  
\m
\v 19 Eruk, näkŋo yäŋyabäk kubä pen ŋode; Isrel ämawebe uwä guŋ ämawebetä komeni yäpmäŋpäŋ Anututa biŋam api täneŋ yäŋ nämo käwep nadäŋkuŋ? Nämo, u nadäŋkuŋ! Unita bianä Anututä Moses meni-ken ŋode yäŋkuk;  
\b  
\q1 \qt Juda äbottä näkken äneŋi äbut yäŋ nadäŋpäŋ ämawebe äbot nämo täŋpani, guŋ äbot kubäta iron api täŋ yämet yäk.\qt*  
\q1 \qt Ude täŋira Juda äbottä kaŋkaŋ bänepi wawäpäŋ ninta täŋ niminaŋi yäŋ api nadäneŋ.\qt* \rq Lo 32:21\rq*   
\b  
\m
\v 20 Täŋpäkaŋ Moses täŋo man u yäŋ-kentäŋpäŋ Aisaiatä kwawakinik ŋode yäŋahäŋkuk;  
\b  
\q1 \qt Äma näka nämo yäŋ-wäyäkŋewani u ahäŋ yämiŋpäŋ yämagurira nabäŋkuŋ.\qt* \rq Ais 65:1\rq*   
\b  
\m
\v 21 Täŋpäkaŋ Isrel ämawebeta yäŋpäŋ Anututä ŋode yäkgän täŋkuk;  
\b  
\q1 \qt Ämawebe gwäki täpäni ärowani täŋ namik täkaŋ u yämagutta kepma käroŋ ket kewatkaŋ it täyat.\qt* \rq Ais 65:2\rq*   
\c 11  
\s1 Anututä Juda äbot kudup nämo yepmaŋkuk  
\p
\v 1  \x * \xo 11:1 \xt 1Sml 12:22; Sam 94:14; Plp 3:5\x* Unita jide nadäkaŋ? Anututä iniken ämawebeniye mäde ut yämiŋkuk? Nämoinik! Näk imaka, Isrel äma ba Abraham täŋo nägät moräk kubä. Näk Benjamin täŋo äbotken nanik unita Anututä Isrel ämawebe kuduptagän mäde ut yämiŋkuk yäŋ täga nämo yäne.  
\v 2 Unita ŋode yäwa; Ämawebe äbot nämo ahäŋirä Anututä inita biŋam yäŋpäŋ iwoyäwani unita mäde nämoinik ut yämiŋkuk. Jide? In Anutu täŋo man kudän terak Elaija täŋo manbiŋam unita nämo nadäkaŋ? Elaija uwä Isrel ämawebe manken yepmakta yäŋpäŋ Anutu-ken ŋode yäŋapiŋkuk;  
\v 3  \x * \xo 11:3 \xt 2Kin 19:10,14\x* Ekäni, ämawebe ŋo gäkŋo profetkaye däpmäŋ-pewä kumbäpäŋ alta ganiŋ oretta täŋpani u kudup wärämut täŋpä kuŋkuŋ. Täŋkuŋo profet morek-morek näk imaka, kumäŋ-kumäŋ nutnayäŋ epäni täkaŋ.  
\v 4  \x * \xo 11:4 \xt 1Kin 19:18\x* Ude yäŋirän Anututä kowata jide iwetkuk? Ŋode iwetkuk; Ude nämo! Ämawebe 7,000 ude näkŋata biŋam iwoyäŋira uwä anutu jopi Bal unita gukut imäpmok nämo täŋ imik täkaŋ yäk. Gäk kubägän nämo yäŋ iwetkuk.  
\v 5  \x * \xo 11:5 \xt Rom 9:27\x* Eruk, u udegän kadäni ŋoken Juda äbot päke u gänaŋ nanik äbot täpuri Anututä ironita yäŋpäŋ inita biŋam iwoyäŋkuko itkaŋ.  
\v 6  \x * \xo 11:6 \xt Gal 3:18\x* Ämawebe iwoyäŋkuko uwä, iniken iron terakgän iwoyäŋkuk, ämawebe unitäŋo täktäkita yäŋpäŋ nämo. Nämo, täktäkita yäŋpäŋ iwoyäŋkuko yäwänäku iron täŋkuko uwä iron bureni nämo yäŋ nadäktäkäne.   
\p
\v 7  \x * \xo 11:7 \xt Rom 9:31\x* Unita ŋode yäna; Isrel ämawebetä Anutu iŋamiken siwoŋi itta pipiri pähap täŋkuŋopäŋ täŋpä waŋkuŋ. Upäŋkaŋ äbot uken nanik Anututä iwoyäŋkuko u imaka bureni u kaŋ-ahäŋkuŋ. Täŋpäkaŋ ätu päke uwä Anututä iniken mani u nadäkta bänep nadäk-nadäki täŋpipiŋkuk.  
\v 8 Unita ŋode kudän täwani;  
\b  
\q1 \qt Anututä bänep nadäk-nadäki täŋpän guŋ taŋkuŋ.\qt* \rq Ais 29:10\rq*  
\q1 \qt Täŋkaŋ dapuri täŋpipiŋpäŋ jukuni yäpurän guŋ tawäpäŋ yepmaŋkuko it yäpmäŋ abäkaŋ.\qt* \rq Lo 29:4\rq*   
\b  
\m
\v 9  \x * \xo 11:9 \xt Sam 35:8\x* Täŋpäkaŋ unitagän Devittä ŋode yäkgän täŋkuk;  
\b  
\q1 \qt Ärawa äŋnak-äŋnakitä buŋeptä-yäŋ däpmäŋirän komi kaŋ nadäwut.\qt*  
\q1 \qt Bureni, äŋnak-äŋnakitä momi-ken yepmaŋpänkaŋ kowata kaŋ yäput yäk. \qt*   
\q1
\v 10  \qt Täŋkaŋ dapuri täŋpewän bipmäŋ utpäŋ bäräpitä kotaŋ yäwarirän mädeni kaŋ muget yäpmäŋ kut.\qt* \rq Sam 69:22,23\rq*   
\s1 Anututä guŋ äbot yämagutta man  
\p
\v 11  \x * \xo 11:11 \xt Apos 13:46; Rom 10:19\x* Man ude pätak unita jide? Isrel ämawebetä Jesu mäde ut imiŋpäŋ maŋkuŋo u maŋpäŋ makinik täŋkuŋ ba nämo? Nämo, ini wakiwaki täŋkuŋo unita Anutu täŋo yäpätägak epän bureni guŋ äbotken ahäŋkuk. U ahäŋkuko uwä mebäri ŋodeta; Isrel äbottä ninta täŋ niminaŋi täŋkuk yäŋ nadäŋpäŋ äneŋi Anutu-ken äbäkta Anututä guŋ äbot yämagutkuk.  
\v 12 U kawut! Isrel äbot täŋo wakiwaki unitä täŋpewän imaka tägagämän kubä komen ämawebe kudupta ahäŋ yämiŋkuk. Bureni, iron Isrel äbottä mäde ut imiŋkuŋo unitä guŋ äbotken nanikta täŋkentäk pähap ahäŋkuk. Eruk, Isrel täŋo wakini terak imaka tägagämän kubä ahäŋkukopäŋ Juda äma äneŋi bänepi äyäŋutpäŋ Anutu-ken kukta yäwani u kudup Anututa biŋam tänayäŋ täkaŋ-ken uken Anututä iron pähap jidewani upäŋ api pewän ahäwek?   
\p
\v 13 Eruk, guŋ äbotken nanik nadäkinik täŋpani, in man ŋo täwera nadäwut; Anututä guŋ äbot täŋo aposoro ude itta yäŋpäŋ naniŋ kireŋkuko unita nadäwa ärowani täŋpäpäŋ oretoret täyat.  
\v 14 Guŋ äbot inken epän ude täŋpapäŋ nägät moräknaye ätutä kaŋkaŋ koki wawäpäŋ bänepi äyäŋutpäŋ Anututa biŋam kaŋ täŋput yäŋ nadätat.  
\v 15 Täŋ, Anututä ämawebe äbot u mäde ut yämiŋkuk-ken uken ämawebe gägäni Anutu täŋo iwan ude itkuŋopäŋ Anututä inikät bänep kubägän itta yämagutkuk. Täŋpäkaŋ Anututä Juda äbot u äneŋi not täŋ yämayäŋ täko unita jide yäwet? U tägagämän-inik kubä, kumbanitä kodak taŋpäŋ äneŋi akuneŋo ude bumik.  
\v 16  \x * \xo 11:16 \xt Nam 15:17-21; Ese 44:30\x* Unita man wärani kubä ŋode täwera nadäwut; Ketem intäjukun nanik epän kodaki-ken yäpmäŋpäŋ Anututa biŋam peŋ imineŋ. Ude täneŋo uwä epän uken nanik ketem u kudup Anututa biŋam täneŋ. Ba udegän, äma kubätä päya kubä täŋo jäwäri Anututa biŋam iwoyäweko uwä kujari känani kudup u Anututa biŋam täŋpek.   
\p
\v 17  \x * \xo 11:17 \xt Efe 2:11-19\x* Täŋpäkaŋ Isrel ämawebe uwä olip päya piwani kubä udewani upäŋ Anututä känani ätu tokät täŋpän kuŋkuŋ. Täŋ, guŋ äbotken nanik in uwä olip päya ägwäri täŋo känani udewani upäŋ Anututä yäpmäŋpäŋ olip päya piwani täŋo känani tokät täŋpän kuŋkuŋo u komeni-ken yäpurärätkuk. Yäpurärätkuko unita olip päya täga unitäŋo umenitä känani, iniken ba in yäpurärani uterakgän tepmäŋ towiŋirän säkgämän it täkaŋ.  
\v 18  \x * \xo 11:18 \xt Jon 4:22\x* Upäŋkaŋ känani madäŋ täŋpä kwani unita nadäwä äpani täŋpäpäŋ injinta nadäwä ärowani nämo täneŋ. Nämoinik, in känanitä jäwärita nämo towik täyak. Nämo, jäwäritä ume yäpmäŋkaŋ känani in tepmäŋ towik täyak.   
\p
\v 19 Täŋpäkaŋ inä ŋode käwep yäneŋ; Anututä olip päya känani madäŋ täŋpän kuŋkuŋo u komenita nin yäpurärätta nadäŋpäŋ madäŋkuk.  
\v 20  \x * \xo 11:20 \xt Rom 12:16\x* Bureni, Anututä ude täŋkuko upäŋkaŋ Anututä kädet ude täŋkuko unitäŋo mebäri ŋode; U nadäkinik nämo täŋkuŋo unita madäŋ täŋpän kuŋkuŋ. Täŋpäkaŋ inä nadäkinikjinta yäŋpäŋ tämagut päbä yäpurärätkuk. Unita täga itkamäŋ yäŋkaŋ biŋam nämo yäneŋ. Nämo, umuntäneŋ!  
\v 21 Imata, Anututä Juda nanik, olip päya täŋo känani bureni ude nämo yabäŋ koreŋkuko unita in ärowani kudän ude täŋpäwä in udegän nämo api tabäŋ korewek.  
\v 22  \x * \xo 11:22 \xt Jon 15:2,4; Hib 3:14\x* Unita Anutu täŋo täktäkita ket nadäneŋ; Anutu u bänep kwini kädet bok, komi kädet bok täk täyak. Unitäŋo mebäri ŋode; Ämawebe mäde ut imik täkaŋ uwä komi epän kädet terak yämagut täyak. Täŋpäkaŋ in orakoraki terak pen kuŋarirä Anututä api oraŋ tamik täŋpek. Täŋ, inä ude pen nämo kuŋatnayäŋ täŋo uwä in imaka, api tokät täŋpän kuneŋ.  
\v 23 Täŋpäkaŋ Juda äbot madäŋ täŋpän kuŋkuŋo uwä nadäkinik pewä putärewani u äneŋi täŋkehärom tänayäŋ täŋo uwä Anututä äneŋi yäpmäŋ päbä kujarini terak api yäpurärärek. U tänaŋi nämo yäŋ nämo nadäneŋ. Nämo, Anututä äneŋi täga api yäpurärärek.  
\v 24 Imata, guŋ äbotken nanik inä olip päya ägwäri täŋo känanipäŋ tokät päbä olip päya piwani terak nämo yäpurärätnaŋipäŋ yäpurärätkuk. Upäŋkaŋ Juda nanik uwä olip päya piwani unitäŋo känani tokät täŋpän kwani unita Anututä äneŋi täga yäpmäŋ päbä iniken kujari uterak pidämigän yäpurärärek.   
\s1 Anututä Juda äbot kudup api yämagurek  
\p
\v 25  \x * \xo 11:25 \xt Rom 12:16; Luk 21:24; Jon 10:16\x* Eruk notnaye, man kubä käbop itkuko unitäŋo mebäri nämo nadäŋkaŋ injinta nadäwä ärowani täneŋo udeta täwera ket nadäwut; Man uwä ŋode; Isrel ämawebe bänep nadäk-nadäkitä Anutu täŋo man nadäkta mäde ut imiŋkuŋo u pen inidegän nämo api it yäpmäŋ kuneŋ. Nämo, Anututä guŋ ämawebe udetä näka biŋam kaŋ täŋput yäŋ nadäk täyak u täreŋirän Isrel ämawebe täŋo bänep nadäk-nadäki u äneŋi api pirärewek.  
\v 26  \x * \xo 11:26 \xt Mat 23:39; Sam 14:7\x* Kädet uterak Anututä Isrel ämawebe kudup äneŋi inita biŋam api yämagurek. Unita Anutu ini meni-ken nanik man kudän täwani ŋode pätak;  
\b  
\q1 \qt Waki keri-ken nanik yämagurani äma kubä Saion komeken nanik api äbek.\qt*  
\q1 \qt Äbäŋpäŋ Jekop täŋo äbottä näka peŋawäk täŋpani u yäpän-siwoŋ tawäpäŋ api yepmaŋpek. \qt*   
\q1
\v 27  \qt Täŋkaŋ momini peŋ yämayäŋ täyat-ken ugän ämawebe-kät topmäk-topmäk kubägän u api täŋpet yäk.\qt* \rq Ais 59:20,21, 27:9\rq*   
\b  
\p
\v 28 Eruk, Isrel ämawebe u Manbiŋam Täga u nadäkta bitnäŋkuŋo unita Anutu täŋo iwan ude äworeŋkuŋ. Ude täŋkuŋo unitä guŋ äbot ämawebe in täŋkentäŋ tamiŋkuk. Upäŋkaŋ yäput peŋpäŋ Anututä ämawebe u inita biŋam iwoyäŋ yepmaŋkuko unita yäŋkehäromtak mani oraniye yäwetkuko unita yäŋpäŋ pen nadäŋ yämik täyak.  
\v 29 Imata, Anututä äma inita biŋam yäpmäŋ daniwekopäŋ äneŋi mäde täga nämo ut yämek. Ba imaka tägatäga yäniŋ kirewekopäŋ äneŋi täga nämo yäyomägarek.  
\v 30 Täŋpäkaŋ guŋ äbot ämawebe inä bian Anututa peŋawäk täŋ imik täŋkuŋopäŋ apiŋo Isrel äbottä täŋirä in uwä Anutu täŋo butewakini yäpmäŋpäŋ itkaŋ.  
\v 31 Täŋpäkaŋ Isrel ämawebe imaka, Anutu täŋo man peŋawäk täŋkuŋopäŋ Anutu täŋo butewaki intä yäpuŋo udegän yäpmäkta yäwani.  
\v 32  \x * \xo 11:32 \xt Gal 3:22; 1Ti 2:4\x* Unitäŋo mebäri u ŋode; Anututä butewakini ämawebe kudup terak kwawak pewän ahäŋ yämikta nadäŋkuko unita ämawebe kuduptä peŋawäk täŋo topmäk-topmäk terak itta yäniŋ kireŋkuk.   
\s1 Anutu iniŋoret täkäna!  
\b  
\q1
\v 33  \qt Yäke! Anutu täktäki ba nadäk-nadäki gwägu ude tokŋek pätak, äpmoŋpani pähap! U inide kubä täk täyak.\qt*  
\q1 \qt Unitäŋo nadäk tawaŋ mebäri nadäna tärenaŋi nämo ba unitäŋo täktäki netätä kaŋpäŋ nadäwän täreneŋ? \qt*   
\q1
\v 34  \x * \xo 11:34 \xt Ais 40:13; 1Ko 2:16\x* \qt Äma netätä Anutu täŋo nadäk u kaŋpäŋ nadäwän tärewek? Ba äma netätä jukuman täga iwerek?\qt* \rq Ais 40:13\rq*   
\q1
\v 35  \qt Ba äma netätä Anututa imaka kubä intäjukun iniŋ kirewänkaŋ unita yäŋpäŋ Anututä kowata imek?\qt* \rq Jop 41:11\rq*   
\q1
\v 36  \x * \xo 11:36 \xt 1Ko 8:6\x* \qt Nämoinik! Anututä ini-tägän imaka imaka täŋpewän ahäŋkuŋo unita imaka imaka unitäŋo mebäri bureni-inik itak.\qt*  
\q1 \qt Imaka imaka u kudup inita biŋam itkaŋ. \qt*  
\q1 \qt Unita wäpi biŋam peŋyäŋek ikek ärowani pen pat imiŋ yäpmäŋ kuyon! U Bureni. \qt*   
\c 12  
\s1 Gupnin Anututa ärawa ude iniŋ kirene  
\p
\v 1  \x * \xo 12:1 \xt Rom 6:11,13; 1Pi 2:5; Jon 4:24\x* Eruk notnaye, Anututä butewaki pähap nadäŋ nimiŋkuko unita ŋode peŋ täwetat; Kome terak it yäpmäŋ kunayäŋ täŋo udegän in gupjin irit kuŋat-kuŋatjin kudup Anututa biŋamgän ärawa ude iniŋ kirek täkot. Täŋkaŋ kudupigän itkaŋ kädet Anututä ini gäripi nadäk täyak ugän iwatpäŋ täneŋ. Kudän udewanitä Anutu iniŋ oretoret kädet bureni täyak.  
\v 2  \x * \xo 12:2 \xt Efe 4:23; Efe 5:10,17\x* Täŋkaŋ komen äma täŋo irit kuŋat-kuŋat kädettä äneŋi tämagureko udeta nadäŋ täpäneŋpäŋ kuŋatneŋ. Täŋkaŋ bänep nadäk-nadäkjin piräreŋirä Anututä nadäk kädet kudupi kubä kaŋ täwoŋärewän. Ude täŋirän irit kuŋat-kuŋatjin udegän kodakigän kaŋ ahäwän. Ude täŋkaŋ Anutu täŋo nadäk kädet, imaka täga, siwoŋi-inik, Anututä ini gäripi nadäk täyak ude nadäwä tärewäpäŋ täga api iwatneŋ.   
\p
\v 3  \x * \xo 12:3 \xt 1Ko 12:11; Efe 4:7\x* Täŋpäkaŋ Anututä orakorak namiŋkuko uterak jukuman in kubäkubätä nadäkta ŋode täwera nadäwut; Injinta nadäwä ärowani-inik nämo täneŋ. Nämo, Anututä nadäkinik in kubäkubäta tamani uterak nadäk ba kehäromi jide iŋitkaŋ u ket kaŋpäŋ nadäwä tärewäpäŋ uterakgän kuŋat täkot.  
\v 4  \x * \xo 12:4 \xt 1Ko 12:12\x* Imata, äma nin gupnin kubägän upäŋkaŋ gupnin täŋo moräki moräki mäyap itkaŋ uwä epän mebäri inigän inigän täk täkaŋ.  
\v 5  \x * \xo 12:5 \xt 1Ko 12:27; Efe 4:25\x* Udegän äbot täŋpani nin imaka, ämawebe mäyap itkamäŋ upäŋkaŋ Kristo terak gupnin täŋo moräki moräki ude, yäpurärätpäŋ kubägän itkaŋ täŋkentäk kowata kowata täkta yäwani.  
\v 6  \x * \xo 12:6 \xt 1Ko 12:4-11; 1Pi 4:10-11\x* Unita Anututä nin kubäkubäta orakoraki terak nadäk mebäri mebäri iron ude nimiŋkuk. Iron unita nämo iyap täne. Nämo, äma kubä Anutu täŋo meni jinom yäpmäŋpäŋ yäŋahäkta iron imani uwä nadäkiniki jide päreko uterakgän yäŋahäk täŋpek.  
\v 7 Ba äma kubä äbot täŋpanita watä epän täŋ yämikta iron imani uwä udegän täŋ yämek. Ba äma kubä Anutu täŋo man kädet yäwetpäŋ yäwoŋärek täkta iron imani uwä epän u täŋpek.  
\v 8  \x * \xo 12:8 \xt 2Ko 9:7\x* Ba äma kubätä äma bänepi täŋpidäm takta iron imani uwä udegän täŋpek. Ba äma kubä äma jäwäri täŋkentäŋ yämikta iron imani uwä iron taŋi täŋ yämek. Täŋpäkaŋ äma kubätä ämawebe täŋo intäjukun ude itta iron imani uwä gwäk pimiŋpäŋ yabäŋ yäwat epän säkgämän täŋpek. Ba äma kubä ämawebeta butewaki nadäŋ yämikta iron imani uwä bänep oretoret terak täŋkentäŋ yämiŋtäŋ kuŋarek.   
\s1 Äbot täŋpani täŋo irit kuŋat-kuŋat  
\p
\v 9  \x * \xo 12:9 \xt 1Ti 1:5; 1Pi 1:22; Amo 5:15\x* Täŋpäkaŋ iron täktäk kädet u bänep nadäk-nadäk ikek täneŋ. Jop gup-tägän nämo täneŋ. Täŋkaŋ kädet wakita taräki nadäŋpäŋ kädet täga u iŋit-inik täk täkot.  
\v 10  \x * \xo 12:10 \xt 2Pi 1:7; Plp 2:3\x* Täŋkaŋ äbot täŋpani notjiyeta nägät moräknin yäŋ nadäŋpäŋ gäripi kowata kowata nadäk täkot. Ude täŋkaŋ injin äpani itkaŋ notjiye oraŋ yämik täkot.  
\v 11  \x * \xo 12:11 \xt Apos 18:25; Rev 3:15\x* Täŋpäŋ Munapik täŋo kädäp bänepjin-ken ijiŋirän Ekänita yäŋpäŋ epän kehäromigän täk täkot.  
\v 12  \x * \xo 12:12 \xt 1Te 5:17\x* Täŋpäkaŋ Ekänitä bureni-inik api nimagurek yäŋ nadäkinik täk täkaŋ unita oretoret terak kuŋat täkot. Täŋkaŋ bäräpi ahäŋ tamäwä kwikinik it täkot. Täŋpäŋ Anutu-ken yäŋapik man yäkta gaŋani nämo täneŋ.  
\v 13  \x * \xo 12:13 \xt Hib 13:2\x* Täŋpäkaŋ Anutu täŋo kudupi ämawebe ätu ketem tuŋumta wäyäkŋek epän täk täkaŋ u täŋkentäŋ yämik täkot. Ba äma yämagut yäpmäŋ päŋku yotjin-ken iron täŋ yämikta pidämtak täkot.   
\p
\v 14  \x * \xo 12:14 \xt Mat 5:44; Apos 7:60; 1Ko 4:12\x* Täŋpäkaŋ äma ätutä waki täŋ tamiŋirä Anututä täŋkentäŋ yämikta yäŋapik täkot. Waki täŋ yämikta nämo yäŋapineŋ. Nämo, Anututä säkgämän täŋ yämikta yäŋapik täkot.  
\v 15  \x * \xo 12:15 \xt Sam 35:13\x* Täŋkaŋ äma kubätä imaka kubäta oretoret täŋpänä ukät oretoret bok täk täkot. Täŋ, äma kubätä konäm butewaki täŋpänä ukät bok udegän täk täkot.  
\v 16  \x * \xo 12:16 \xt Rom 15:5, 11:20; Snd 3:7; Ais 5:21\x* Ude täŋkaŋ ämawebe-kät bänep kubägän täŋpeŋ kuŋat täkot. Täŋpäŋ injinta nadäwä ärowani nämo täŋpäpäŋ epän äpani täkta nämo bitnäneŋ. Ba injinta nadäk-nadäknin ärowani nikek yäŋ nämo nadäneŋ.   
\p
\v 17  \x * \xo 12:17 \xt 1Te 5:15\x* Täŋpäkaŋ äma ätutä kädet waki täwoŋäreŋirä kowata kädet waki terakgän nämo däpmäŋ täreneŋ. Nämo, kadäni kadäni ämawebe kudup iŋamiken nadäŋ dämiŋpäŋ siwoŋigän kuŋat täkot.  
\v 18  \x * \xo 12:18 \xt Mak 9:50; Hib 12:14\x* Täŋkaŋ injin yäŋwawak täŋpäŋ ämik täkta nämo nadäneŋ. Nämo, kadäni kadäni ämawebe-kät bänep kubägän täŋpäŋ itta epäni täk täkot.  
\v 19  \x * \xo 12:19 \xt Lo 32:35; Mat 5:39; Rom 13:4; 1Te 1:6-7; Hib 10:30\x* Unita notnaye, waki täŋ tamiŋirä kowata waki nämoinik täŋ yämineŋ. Nämo, bäräpi u Anututa iniŋ kireŋirä iniken kokwawakitä kowata däpmäŋ tärewayäŋ yäŋpäŋä u ini api nadäwek. Unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani; Ekänitä ŋode yäyak; Kowata yämik-yämik uwä näkŋo epän. Kowata näkŋa api däpmäŋ tärewet yäk.  
\v 20  \x * \xo 12:20 \xt Snd 25:21-22; Mat 5:44\x* Waki nämo täŋ yämiŋkaŋ Anutu täŋo mantä yäyak udegän ŋode täneŋ;  
\b  
\q1 \qt Iwankaye kubätä nakta iwäwä ketem imen,\qt*  
\q1 \qt ba umeta iwäwä ume imi näŋpek.\qt*  
\q1 \qt Ude täŋ imeno uwä iniken täktäki waki unita mäyäk nadäwek.\qt* \rq Snd 25:21,22\rq*   
\b  
\m
\v 21 Täŋpäkaŋ irit kuŋat-kuŋatjinta watä nämo irirä kädet wakitä intäŋo kehäromjin yäpmäŋ äpekta. Ude nämo, kädet waki täŋo kehäromi yäpmäŋ äpäkta kowata kudän täga upäŋ täk täkot.   
\c 13  
\s1 Nin gapman gämori-ken it täkäna  
\p
\v 1  \x * \xo 13:1 \xt Tai 3:1; Snd 8:15; Jon 19:11\x* Äma kuduptagän gapman täŋo mani buramineŋ. U imata, Anututä nämo iwoyäweko uwä gapman kubä täga nämo irek. Gapman täŋo kehäromi uwä Anutu-ken nanik unita gapman komeni komeni yabäŋ yäwat epän täŋpäŋ it yäpmäŋ kukaŋ uwä Anututä iwoyäŋpäŋ yepmaŋpani.  
\v 2 Mebäri unita äma kubätä gapman täŋo man utpäŋ imaka Anututä ini pewän ahäwani u urek. Äma ude täk täkaŋ uwä kowata ini yäpmäkta biŋam täkaŋ.  
\v 3  \x * \xo 13:3 \xt 1Pi 2:13-14; 1Pi 3:13\x* Täŋpäkaŋ äma irit kuŋat-kuŋari täga uwä äma intäjukun it yämik täkaŋ unita nämo umuntak täkaŋ. Täŋ, äma kudän waki täk täkaŋ unitä uyaku umuntäneŋ. Unita in gapmanta täŋumun-umunkät nämo kaŋ kuŋatnayäŋ nadäŋpäŋä eruk imaka tägagänpäŋ täŋpeŋ kuŋat täkot. Imaka tägagänpäŋ taŋpeŋ kuŋarirä gapmantä in tabäŋirän api tägawek.  
\v 4  \x * \xo 13:4 \xt Rom 12:19\x* U imata, gapman uwä Anutu täŋo epän watä äma, inta yäŋpäŋ iwoyäŋ tamani. Täŋpäkaŋ in waki täneŋo uwä gapmanta umuntäneŋ. U imata, kowata yämikta kehäromi jop nämo yämani. Nämo, uwä Anutu täŋo watä epän äma itpäŋ Anutu täŋo kokwawak äma waki täŋpani-ken pewä ahäkta yäŋ yämani.  
\v 5 Mebäri unita mani buramik-inik täneŋ. Täŋpäkaŋ komi nadäwet yäŋ nadäŋkaŋ unitagän umuntaŋpäŋ mani nämo buramineŋ. Nämo, bänepkatä gapman täŋo man buramik u kudän siwoŋi yäŋ nadäŋpäŋ mani buramineŋ.   
\p
\v 6 Mebäri unita in takis moneŋ imaka, pek täkaŋ. Gapman uwä Anututä watä äma epän yäŋ yämiŋkuko u gwäk pimiŋpäŋ täk täkaŋ unita epäni täŋmeham takta takis moneŋ täga yäpneŋ.  
\v 7  \x * \xo 13:7 \xt Mat 22:21\x* Unita in imaka yäwani udegän täŋ yämik täkot. Takis moneŋ yämikta yäwani unitawä takis moneŋ yämik täkot. Ba äma wäpi yäpmäŋ akukta yäwani uwä udegän wäpi yäpmäŋ akuneŋ. Ba oraŋ yämikta yäwani uwä udegän oraŋ yämineŋ.   
\s1 Not täŋpäŋ bänep iron täk täkot  
\p
\v 8  \x * \xo 13:8 \xt Mat 22:39-40; Jem 2:8\x* Eruk, imaka kubä yäpneŋo uwä kowata pengän däpmäŋ täreneŋ, kämi kaŋ pena yäŋ nämo yäneŋ. Täŋpäkaŋ bänep iron kowata kowata täŋirä tärek-täreki nämo pärek. Kudän u uwä täga däpmäŋ tärenaŋi nämo. Nadäkaŋ? Äma kubätä bänep iron kädet bureni iwatpäŋ kuŋareko uwä baga man kudup buramiwani yäŋ täga iwetneŋ.  
\v 9 Täŋkaŋ baga man ŋode kudän täwani; Kubokäret nämo täŋpen. Gäk äma kumäŋ-kumäŋ nämo uren. Gäk kubota nämo täŋpen. Gäk äma täŋo imaka kubä kaŋgärip nämo täŋpen. Baga man u ba baga man ätu itkaŋ u kuduptagäntä ŋode yäwani; Gäkŋata nadäk täyan udegän notkapakta nadäwen.  
\v 10  \x * \xo 13:10 \xt 1Ko 13:4-7\x* Nadäkaŋ? Äma bänep iron ikek kuŋat täkaŋ uwä noriyeta waki nämo täŋ yämik täkaŋ. Unita bänep iron täktäk kädet unitä baga man buramik-buramik kädet bureni täyak.   
\p
\v 11  \x * \xo 13:11 \xt Efe 5:14; 1Te 5:6-7\x* Eruk, kudän ude täŋput yäŋ täwetat uwä mebäri ŋodeta; In kadäni itkamäŋ-ken ŋonita kaŋpäŋ nadäŋkaŋ kuŋat täkot. U däpmon peŋpäŋ kodak irit kadäni. U imata, nadäkinik täŋpäŋ yäput peŋpäŋ it yäpmäŋ äbäŋitna Anututä nin nimagutta kadäni keräp täyak.  
\v 12  \x * \xo 13:12 \xt 1Jo 2:8; Efe 5:11, 6:11\x* Bureni! Bipmäŋ urani paorayäŋ täŋirän kome yäŋewayäŋ keräp täyak. Unita bipmäŋ urani täŋo täktäk u kudup peŋ moreŋpäŋ wakikät ämik täkta täŋtuŋum taŋpäŋ peŋyäŋek gänaŋ kuŋat täkäna.  
\v 13  \x * \xo 13:13 \xt Luk 21:34; Efe 5:18\x* Nin kädet siwoŋi iwatpäŋ kuŋat täkäna, kepma täŋo peŋyäŋek gänaŋ kuŋat täkaŋ ude. Äŋnak-äŋnak kap tektek täŋpäŋ ume naŋkaŋ täŋguŋguŋ nämo täne. Täŋkaŋ kubokäret ba kudän ätu ämatä nämo tänaŋi nämo täne. Ba ämik kokwawak man nämo yäne.  
\v 14  \x * \xo 13:14 \xt Gal 3:27\x* Nämoinik, in Ekäni Jesu Kristopäŋ tek ude wädäwä ärowäkaŋ gup täŋo nadäŋ gärip waki u däpmäŋ tärekta epäni nämo täneŋ.   
\c 14  
\s1 Nadäkiniki kwini ba kehäromita man  
\p
\v 1  \x * \xo 14:1 \xt Rom 15:7\x* Äma kubä nadäkinik ikek upäŋkaŋ nadäkiniki uwä kwini, udewani mäde nämo ut yämineŋ. Nämo, not täŋ yämik täneŋ. Upäŋkaŋ man ätu täŋo mebäri kwawak nämo kudän täwani unita äma udewani-kät yäŋawät-awät nämo täneŋ.  
\v 2  \x * \xo 14:2 \xt Stt 1:29, 9:3\x* U ŋodeta yäyat; Äma kubä nadäkiniki kehäromi u imaka kuduptagän nakta täga nadäwek. Täŋpäkaŋ äma kubä nadäkiniki kwini uwä ketem tomkät nakta täga nämo nadäwek.  
\v 3  \x * \xo 14:3 \xt Kol 2:16\x* Täŋirän äma tom ketem kudup näŋpani unitä noripaki ketem tomkät nämo näŋpani unita nadäwän äpani täga nämo täneŋ. Ba äma ketem tomkät nämo näŋpani unitä äma tom ketem kudup näŋpani unita wakiinik täyan yäŋ nämo nadäŋ imek. Nämo, Anututä äma u imaka, inita biŋam imagurani.  
\v 4  \x * \xo 14:4 \xt Mat 7:1; Jem 4:11-12\x* Gäk äma jidewani unitä äma kubä täŋo epän watä ämani täŋo täktäki yäpmäŋ daniwen? U epän täga täyak ba goret täyak u epän mähemitä ini yäwek. Bureni, Ekänitä äma udewani täga täŋkentäŋ yämiŋirän kehäromigän api itneŋ.   
\p
\v 5  \x * \xo 14:5 \xt Gal 4:10\x* Täŋpäkaŋ äma kubätä kepma kubäta nadäŋirän kudupi-inik täŋpek, kepma ätu yärepmitak yäŋ nadäwek. Täŋ, äma kubätä kepma päke u kudup uterakgän yäŋ nadäwek. U täga upäŋkaŋ nadäk udewanita äma kubäkubätä ini bänepiken yäpmäŋ daniŋkaŋ nadäk kubägän yäpmäŋ kuŋatneŋ.  
\v 6 Nadäkaŋ? Äma kepma kubäta nadäŋirä inipärik kubä täk täkaŋ uwä Anutu iniŋoretta nadäŋkaŋ ude täk täkaŋ. Ba udegän, äma tom ketem kudup näŋpanitä Anutu oraŋ imikta nadäŋkaŋ nak täkaŋ. Imata, ketem unita Anutu bänep täga man iwetkaŋ nak täkaŋ unita. Täŋ, äma ketem ätuta bitnäk täkaŋ uwä udegän, Anutu oraŋ imikta nadäŋpäŋ Anutu bänep täga man iwet täkaŋ.   
\p
\v 7 Unitäŋo mebäri ŋode; Bämopnin-ken nanik kubätä irit kuŋat-kuŋarita u näkŋa-kengän yäŋ nämo yäwek. Ba kubätä kumäk-kumäkita näkŋata biŋam yäŋ nämo yäwek.  
\v 8  \x * \xo 14:8 \xt Luk 20:38; Gal 2:20; 1Te 5:10\x* Nämo, kodak itnero uwä Ekäni wäpi biŋam oraŋ imikta itne. Ba kumnero u imaka, Ekäni wäpi biŋam oraŋ imikta kumne. Unita kodak itne ba kumnero uwä Ekäni oraŋ imiktagän täne.  
\v 9 Mebäri unita, Kristo uwä äma kumbani ba kodak irani täŋo Ekäni ude itta kumäŋpäŋ äneŋi kodak taŋkuk.   
\p
\v 10  \x * \xo 14:10 \xt Mat 25:31-32; Apos 17:31; 2Ko 5:10; Plp 2:10-11\x* Unita gäk, imata äbot täŋpani notkapak kubä täŋo nadäkinikita nadäwi jopi täk täkaŋ? Ba gäk, imata notkapak kubä iniŋ täwet täyan? Ŋode nämo nadätan? Gäk ba nin kuduptagän Anutu täŋo man käbeyä-ken api itne.  
\v 11 Unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani;  
\b  
\q1 \qt Näk Ekäni tärek-täreki nämo it täyat unitä bureni-inik ŋode yäyat; \qt*  
\q1 \qt Komen ämawebe kudup näk-kengän äbäŋpäŋ gukut imäpmok api täŋ namineŋ.\qt*  
\q1 \qt Täŋkaŋ ini kubäkubätä ŋode api näwetneŋ; Gäk Anutu bureni-inik.\qt* \rq Ais 45:23\rq*   
\b  
\m
\v 12  \x * \xo 14:12 \xt Gal 6:5\x* Unita ŋode nadäna; Anututä nin kuduptagän täŋo mebärininta api niwet yabäwek.   
\s1 Notniye täŋyäkŋatpena momi nämo täneŋ  
\p
\v 13 Unita notniye täŋo nadäkiniki yäpmäŋ danik-danik kädet kaŋ pena! Peŋpäŋ nin kubäkubätä nadäk kädet kubä ŋode iwaräntäkta nadäk kehäromi kaŋ pena; Imaka täga upäŋkaŋ u täŋira notnapaktä nabäŋkaŋ nadäkiniki täŋpän waneŋo udeta imaka udewani täga nämo api täŋpet.  
\v 14  \x * \xo 14:14 \xt Apos 10:15; Tai 1:15\x* Täŋpäkaŋ Ekäni Jesutä nadäk-nadäkna täŋkwawa taŋirän ŋode nadäwa tumäŋkaŋ; Imaka kubä ketem kejima udewani ini-tägän Anutu täŋo iŋamiken äma täŋo bänepi täga nämo täŋpän waneŋ. Ude nadätat upäŋkaŋ äma kubätä imaka kubäta yäjiwärani yäŋ nadäweko uwä eruk imaka u bureni yäjiwärani täŋpek.  
\v 15  \x * \xo 14:15 \xt 1Ko 8:11-13\x* Unita gäk imaka kubä jop naŋiri notkapak kubätä gabäŋpäŋ bänep nadäk-nadäki täŋpän waneŋo uwä eruk gäkŋata ŋode nadäwen; Ŋode täyat uwä notnapak unita nadäŋ imikinik nämo täyat yäŋ nadäwen. Nadätan? Kristotä notkapak unita yäŋpäŋ kumbukopäŋ imata jop nadäŋ ketem naknak terak notkapak täŋo nadäkiniki u täŋpi waneŋ?  
\v 16  \x * \xo 14:16 \xt Tai 2:5\x* Nämo, unita ket ŋode nadäkot; Täktäkka unitä täŋpewän imaka u ba unita nadäwi täga täk täkaŋ unita äma ätutä waki yäŋ yäneŋta.  
\v 17 Nadäkaŋ, imaka jopi, tom ketem udewanitä Anutu gämori-ken kuŋat-kuŋat kädet u nämo täŋ-mehamtäk täyak. Nämo, Anutu gämori-ken kuŋat-kuŋat kädet bureni uwä siwoŋi kuŋat-kuŋat, ba bänep kwini terak irit, ba oretoret Munapiktä pewän ahäk täkaŋ u.  
\v 18 Unita äma kubätä kädet u iwarän täŋpäŋ Kristota watä epän täŋ imayäŋ täyak uwä Anututä äma unita gäripi nadäŋirän ämawebetä imaka, kaŋkaŋ api oraŋ imineŋ.   
\p
\v 19  \x * \xo 14:19 \xt Rom 12:18; Rom 15:2\x* Unita notnaye, nin täktäk jide unitä bänep kubägän irit täŋo kädet pewän ahäk täkaŋ ba notniye täŋo nadäkiniki täŋ-kehäromtak täkaŋ, täktäk ugänpäŋ iwatpäŋ täk täkäna.  
\v 20  \x * \xo 14:20 \xt 1Ko 8:13\x* Täŋkaŋ imaka jopi, ketem udewani terak Anutu täŋo epän nämo täna waneŋ. Bureni, imaka kuduptagän u täga nänaŋi upäŋkaŋ nin ketem kubä naŋitna äma kubätä nibäŋkaŋ bänepitä momi täŋpeko uwä kädet waki täne.  
\v 21 Kädet siwoŋi uwä ŋode; Tom ketem ba wain ume naŋira ba imaka kubä täŋira notnapaktä nabäŋpäŋ momi täŋpek yäŋ nadäŋpäŋä eruk gäk kädet u wari nämo täŋpen.   
\p
\v 22 Täŋpäkaŋ imaka udewanita jide nadäk täyan u kwawak nämo yäŋahäwen. Nämo, Anutu iŋamiken gäkŋa-tagän iyap taŋpäŋ nadäŋpeŋ kuŋaren. Täŋpäŋ äma kubätä imaka kubäta täga yäŋ nadäŋpäŋ imaka u bänep nadäwätäk-kät nämo täŋpeko uwä bänep oretoret terak täga irek.  
\v 23  \x * \xo 14:23 \xt Tai 1:15\x* Täŋ, äma unitä tom ketem bänep yarä nadäŋkaŋ näŋpeko uwä Anututä goret täyan yäŋ iwerek. Imata, u siwoŋi täyat yäŋ nadäkinik kubägän nämo peŋpäŋ täŋpek. Unita imaka kubä u siwoŋi yäŋ ket nämo nadäŋkaŋ täk täkamäŋ uwä momi täk täkamäŋ.   
\c 15  
\s1 Gäkŋa-tagän nämo nadäwen  
\p
\v 1 Eruk, äneŋi ŋode yäkgän täŋpa; Nin kubäkubä nadäkiniknin kehäromi nikek uwä nininken gäripgän nämo iwatne. Nämo, notniye nadäkiniki kwini u täŋkentäŋ yämiŋpäŋ bäräpini kotaŋ yämine.  
\v 2  \x * \xo 15:2 \xt Rom 14:19; 1Ko 9:19; 1Ko 10:24,33\x* Täŋkaŋ nin kubäkubätä notniye nadäk-nadäki ba kuŋat-kuŋaritä tägawekta täŋkentäŋ yämiŋitna nadäkiniki kaŋ kehärom tawut.  
\v 3  \x * \xo 15:3 \xt Sam 69:9\x* U imata, Kristo, wäpi biŋam taŋi upäŋkaŋ iniken gärip terak nämo kuŋatkuk. Nämo, kädet Anutu täŋo mantä ŋode yäyak udegän ahäŋ imiŋkuk;  
\b  
\q1 \qt Ämatä yäŋärok gäwetkuŋo u näkä terak äroŋkuk.\qt* \rq Sam 69:9\rq*   
\b  
\m
\v 4  \x * \xo 15:4 \xt Rom 4:23-24; 1Ko 10:11\x* Nadäkaŋ? Man kudup Anutu täŋo manbiŋam terak bian kudän täwani u nin niwetpäŋ niwoŋärekta kudän täwani. U Anututä bureni api tämagurek yäŋ niwetpäŋ niwoŋärek täyak. Täŋkaŋ Anutu täŋo man uwä bänepnin täŋpidäm taŋirän gwäk pimiŋpäŋ kuŋattäŋgän imaka bureni u api kaŋ-ahäne.  
\v 5 Täŋpäkaŋ in Jesu Kristo täŋo kädet kuroŋ iwarirä Anutu bänep täŋpidäm taktak mähemi ba gwäk pimiŋpäŋ kuŋat-kuŋat mähemitä in bämopjin-ken bänep kubägän irit pewän ahäŋ tamik täyon.  
\v 6 Ude täŋ tamiŋirän in bänep nadäk-nadäkjin ba mejin kubägän peŋpäŋ Anutu, Ekäninin Jesu Kristo täŋo nani u wäpi iniŋoret täkot.   
\p
\v 7  \x * \xo 15:7 \xt Rom 14:1\x* Unita Kristotä not täŋ tamiŋkuko udegän äbot täŋpani notjiye kudup not täŋ yämiŋpäŋ bänep kubägän terak it täkot. Ude täŋirä Anutu täŋo wäpi biŋam punin-inik ärok täyon.  
\v 8  \x * \xo 15:8 \xt Mat 15:24\x* Unita bureni täwetat; Kristotä Juda äbot täŋo watä epän äma jopi äworeŋkuko uwä Anututä yäŋkehäromtak man oraniye pähap yäwetkuko u bureni pewän ahäkta täŋkuk.  
\v 9  \x * \xo 15:9 \xt Apos 3:25; Rom 11:30; 2Sml 22:50\x* Ba guŋ äbottä butewakinita yäŋpäŋ Anutu iniŋoretta täŋkuk. Unita yäŋpäŋ Anutu täŋo mantä ŋode yäyak;  
\b  
\q1 \qt Unita guŋ äbot bämopi-ken wäpka biŋam api yäpmäŋ akwet.\qt*  
\q1 \qt Kap terak wäpka biŋam api ganiŋ oreret.\qt* \rq Sam 18:49\rq*   
\b  
\m
\v 10 Ba unitagän Anutu täŋo man kubätä äneŋi yäkgän ŋode täyak;  
\b  
\q1 \qt Ämawebe kome kukŋi käda nanik in Anutu täŋo kudupi ämawebeniye yäpurärätpäŋ oretoret bok täkot.\qt* \rq Lo 32:43\rq*   
\b  
\m
\v 11 Ba äneŋi kubä pen ŋode yäkgän täyak;  
\b  
\q1 \qt Guŋ äbot ämawebe, komeni komeni-ken nanik, in kudup kap terak Ekäni wäpi iniŋ orerut.\qt* \rq Sam 117:1\rq*   
\b  
\m
\v 12  \x * \xo 15:12 \xt Rev 5:5\x* Täŋpäkaŋ Aisaiatä man unitagän äneŋi yäkgän ŋode täŋkuk;  
\b  
\q1 \qt Jesitä äbotken nanik intäjukun äma kodaki kubä ahäŋkaŋ äma äbot komeni komeni api yabäŋ yäwarek.\qt*  
\q1 \qt Täŋkaŋ guŋ äbottä äma uterakgän api yeŋgämä peneŋ. \qt*\rq Ais 11:10\rq*   
\b  
\p
\v 13 Täŋpäkaŋ in Anutu terakgän tubeŋ kuŋirä bänep pidäm ba oretoret pähap inken daiwän tokŋeton. Anutu, imaka bureni pewä ahäk-ahäk mähemi unitä ude täŋirän Kudupi Munapik täŋo kehärominitä täŋkentäŋ tamiŋirän ŋode burenitä bureni-inik nadäk täkot; Anututä nimagutpäŋ imaka tägatäga u bureni api nimek.   
\s1 Poltä iniken mebäri yäŋahäŋkuk  
\p
\v 14 Notnaye, siwoŋi kädet inken tokŋek pätak yäŋ nadäkinik täyat. Täŋkaŋ nadäk-nadäk Anutu-ken nanik tokŋek pat tamik täyak uterak injin-tägän yäwetpäŋ yäwoŋärek kowata kowata täga täneŋ yäŋ nadäkinik täyat.  
\v 15 Ude nadätat upäŋkaŋ ehutpäŋ man ätu äneŋi täŋ-kwawataŋ tamikta manbiŋam ŋo kudän täyat. Bätakigän yäŋahätat ŋowä mebäri ŋodeta;  
\v 16  \x * \xo 15:16 \xt Rom 1:5, 12:3; Rom 11:13; Plp 2:17\x* Anututä nadäŋ namiŋpäŋ guŋ äbotken Kristo Jesu täŋo watä epän täkta iwoyäŋpäŋ nepmaŋkuko unita. Näk bämop äma ude itpäŋ ämawebe guŋ äbot u yämagut päbä yepmaŋpa Anututa ärawa täga täŋ iminaŋi ude täŋ imikta Anutu täŋo manbiŋam yäŋahäŋ yämik täyat. Ude täŋira Kudupi Munapiktä täŋpewän ämawebe u kudupi, Anututa biŋam täk täkaŋ.  
\v 17 Unita näk Jesu Kristo täŋo wäpi terak Anutu täŋo watä epän täk täyat unita nadäŋira ärowani täk täyak.   
\p
\v 18  \x * \xo 15:18 \xt 2Ko 3:5\x* Täŋkaŋ imaka ätuta yäŋira nämo tägawek. Nämo, Jesu Kristotä ketna terak epän täŋkuko unitagän ehutpäŋ kwawakgän ŋode yäŋahäŋpäŋ täwerayäŋ; Näk guŋ äbot ämawebe yäŋ-yäkŋat päbä yepmaŋpa Anutu täŋo man buramiwani ämawebe ude täŋkuŋ.  
\v 19 Ude täŋkuro uwä Kristotä mena ba täktäkna täŋmeham taŋirän Kudupi Munapik täŋo kehäromi terak kudän kudupi kehäromi nikek mebäri mebäri pewa ahäŋkuŋ. Näk Jerusalemtä päŋku Ilirikum kome u bämopi-ken Kristo täŋo manbiŋam yäŋahäŋtäŋ päŋku epän u käda täkta yäwani u täŋ täreŋkut.  
\v 20  \x * \xo 15:20 \xt 2Ko 10:15-16\x* Täŋpäkaŋ nadäk kehäromi kubägän ŋode nadäk täyat; Jesu täŋo manbiŋam yäŋahäk täyat uwä, guŋ äbot bureni-inik, Kristo täŋo wäpi biŋam nämo nadäk täkaŋ-ken ugän yäŋahäkta nadäk täyat. Näk äma kubätä epän täŋpani-ken u täkta nämo nadätat.  
\v 21 Nämoinik, Anutu täŋo mantä ŋode yäyak udegän täkta nadätat;  
\b  
\q1 \qt Ämawebe mani biŋam nämo yäwerani u api kaŋpäŋ nadäwä tumneŋ.\qt*  
\q1 \qt Bureni, ämawebe mani biŋam nämo nadäwanitä api nadäwä tumneŋ.\qt* \rq Ais 52:15\rq*   
\s1 Pol Rom kome kukta nadäk tawaŋ peŋkuk  
\p
\v 22  \x * \xo 15:22 \xt Rom 1:10-13\x* Täŋpäkaŋ epän ŋonitä kadäni käroŋi nepmäŋit yäpmäŋ äbäŋirän in täga nämo äre tabätat.  
\v 23 Upäŋ kome ŋo käda epän täŋ paotat unita, ba kadäni käroŋi-inik äre tabäkta nadäŋ yäpmäŋ äbätat unita kadäni ŋoken täga käwep api äre tabäwet.  
\v 24  \x * \xo 15:24 \xt 1Ko 16:6\x* Näk Spen kome kwayäŋ täyat ugän äre inken jukun oretoret terak it tepmaŋpa täreŋirän täŋkentäŋ namiŋirä Spen kome api kwet.  
\v 25  \x * \xo 15:25 \xt Apos 19:21\x* Upäŋkaŋ pengänä Anutu täŋo kudupi ämawebe Jerusalem käda itkaŋ u päŋku yabäŋpäŋ täŋkentäŋ yämikta kuyat.  
\v 26  \x * \xo 15:26 \xt 1Ko 16:1; 2Ko 8:1; 2Ko 9:2,12; Apos 24:17\x* Äbot täŋpani Masedonia ba Grik komeken naniktä yäŋpäŋ-nadäŋpäŋ Anutu täŋo kudupi ämawebe ätu Jerusalem yotpärare-ken jäwäri itkaŋ u täŋkentäŋ yämikta moneŋ peŋkuŋo u api yäpmäŋ kwet.  
\v 27  \x * \xo 15:27 \xt Rom 9:4; 1Ko 9:11\x* Täŋpäkaŋ moneŋ u iniken gärip terak peŋkuŋ. Kädet ude täŋkuŋo u täga täŋkuŋ. Imata, Juda äbottä bänepi yepmäŋ towikta tuŋum tägagämän Anutu-ken nanik yämiŋkuŋ. Unita kowata däpmäŋ tärekta Juda äbot täŋo gup käda täŋkentäŋ yämikta yäwani.  
\v 28 Eruk moneŋ u yäpmäŋ päŋku Jerusalem äbot täŋpani jäwäri itkaŋ unita yäma tärewänkaŋ Spen kome kwa yäŋpäŋä äre tabäŋpäŋ it tepmaŋkaŋ api kwet.  
\v 29  \x * \xo 15:29 \xt Rom 1:11\x* Täŋkaŋ ŋode nadätat; Kadäni inken ärewayäŋ täyat-ken ukenä Kristo täŋo iron pähap näkken tokŋeŋ pätak u api duiŋ tamet.   
\p
\v 30  \x * \xo 15:30 \xt 2Ko 1:11; Kol 4:3; 2Te 3:1\x* Unita notnaye, nin Jesu Kristota nadäŋ imikinik täk täkamäŋ unita, ba iron kädet Munapiktä nin bämopnin-ken pewän ahäŋkuŋo unita yäŋpäŋ ŋode peŋ täwetat; Komi epän täyat ŋo täŋmeham takta näka yäŋpäŋ Anutu-ken yäŋapik man yäk täkot.  
\v 31 Ude täŋirä Anututä äyuŋ täŋ namiŋpäŋ äma Judia komeken nanik Anutu täŋo man bitnäk täk täkaŋ u keri-ken nanik kaŋ nämagurän. Ba in Anutu-ken yäŋapiŋirä Jerusalem äbot täŋpani ämawebetä täŋkentäk yäpmäŋ kwayäŋ täyat unita gäripi kaŋ nadäwut.  
\v 32 Ude täŋirä Anututä nadäŋ namiŋirän inken oretoret terak äre tabäŋpäŋ itpäŋ-nadäk säkgämän täŋpäŋ kehäromi bok kaŋ yäpna.   
\p
\v 33 Täŋpäkaŋ Anutu bänep pidäm mähemi unitä inkät tärek-täreki nämo it täyon. U Bureni.   
\c 16  
\s1 Äbot täŋpanita yäniŋoret man  
\p
\v 1 Eruk man kubä nadätat uwä ŋode; In wanotnin Fibi, Senkria kome ämawebe äbot täŋpani täŋkentäŋ yämik täyak u säkgämän imagutpäŋ kaŋ oraŋ imut yäŋ nadätat.  
\v 2 Anutu täŋo kudupi ämawebetä kädet ude täkta yäwani unita udegän Ekäni täŋo wäpi terak imagurirä imaka kubäta wäyäkŋeŋpäŋ yäŋiränä kaŋ täŋkentäŋ imut. U imata, wanotnin uwä näk ba äbot täŋpani mäyap täŋkentäŋ nimik täyak.   
\p
\v 3  \x * \xo 16:3 \xt Apos 18:2,18,26\x* Täŋkaŋ Prisila-kät äpi Akwila, u näkkät Kristota watä epän bok täŋpani u bänep oretoret manna ŋo kaŋ yämut.  
\v 4 Yarä uwä näk täŋkentäŋ namikta gupita nämo iyap taŋkumän. Unita näkägän nämo yäniŋ oretat. Nämo, guŋ äbotken nanik äbot täŋpani uken-uken nanik u imaka, udegän bänep täga nadäŋ yämik täkaŋ.  
\v 5  \x * \xo 16:5 \xt 1Ko 16:15,19; 2Ti 1:15\x* Täŋkaŋ äbot täŋpani ämawebe yanäpi unitä yotken käbeyä täk täkaŋ u näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ yäwerut.  
\p Täŋkaŋ notnapak tägagämän Epainetus u näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ iwerut. U Esia komeken intäjukun-inik Jesuta nadäkinik täŋkuk.  
\v 6 Täŋkaŋ Maria, komi epän täŋ tamik täŋkuko unita näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ iwerut.  
\v 7 Täŋkaŋ Adronikus kenta Julius unita näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ yäwerut. Yarä uwä nägätnin moräk kubägän, komi yotken näkkät bok itkumäŋ. U aposoro yarä tägagämän yäŋ yäwerani. Yarä uwä Jesuta nadäkinik täŋirän näk mäden nadäkinik udegän täŋkut.   
\p
\v 8 Täŋkaŋ Ampliatus, Kristo wäpi terak notnapak gäripi-inik nadäŋ imik täyat unita näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ iwerut.  
\v 9 Täŋkaŋ Abanus, näkkät Kristota watä epän bok täŋpani unita näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ iwerut. Ba notnapak tägagämän kubä Stakis unita imaka, näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ iwerut.  
\v 10 Täŋkaŋ Apeles, Kristo täŋo epän täŋpani bureni-inik kubä unita näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ iwerut. Ba Aristobulustä äbotken nanikta imaka, näkŋo bänep täga manna ŋo kaŋ iwerut.   
\p
\v 11 Täŋkaŋ näkŋakät nanik Herodian unita näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ iwerut. Ba Nasisus täŋo äbotken nanik Ekänita nadäkinik täŋpani unita imaka, näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ yäwerut.  
\v 12 Täŋkaŋ webe yarä Ekäni täŋo watä epän täŋpani wäpi Trifinia kenta Trifosa unita näkŋo bänep oretoret manna ŋo kaŋ yäwerut. Ba wanotna tägagämän Pesis unita imaka. U Ekänita watä epän kehäromi täk täyak.  
\v 13  \x * \xo 16:13 \xt Mak 15:21\x* Täŋkaŋ bänep oretoret manna ŋo Rufus kaŋ iwerut. Rufus uwä Ekäni täŋo iwaräntäki tägagämän kubä. Ba Rufus miŋi imaka, näkŋo bänep täga manna ŋo kaŋ iwerut. U näkŋo meŋna ude itkuk.   
\p
\v 14 Täŋkaŋ näkŋo bänep oretoret manna ŋo Asinkritus, Flegon, Hemes, Patrobas ba Hemas ukät notniye ätu penta it täkaŋ u kaŋ yäwerut.  
\v 15 Täŋkaŋ Filologus kenta Julia ba Nereus yanwanori, ba Olimpes-kät Anutu täŋo kudupi ämawebe penta it täkaŋ unita imaka kaŋ yäwerut.   
\p
\v 16  \x * \xo 16:16 \xt 1Ko 16:20; 1Pi 5:14\x* Täŋpäkaŋ äbot täŋpanitä täk täkaŋ ude kowat iniŋ orerän täk täkot. Täŋkaŋ Kristo täŋo äbot komeni komeni kuduptagäntä bänep oretoret man tamikaŋ ŋo.   
\s1 Jukuman tärek-tärek  
\p
\v 17  \x * \xo 16:17 \xt Mat 7:15; Tai 3:10\x* Eruk notnaye, äma ätu täŋo mebäri täwerayäŋ täyat unita ket nadäŋ täpäneŋpäŋ kuŋatneŋ; Äma man bureni täwetpäŋ täwoŋärewani u mäde ut imiŋpäŋ äbot täŋpani bämopi-ken duŋ-wewek kädet mebäri mebäri pewä ahäk täkaŋ unita watäni it täkot. Äma udewanitä äma täŋo nadäkiniki täŋpewä putärek täkaŋ unita yabäŋ umuntaŋ päŋku injingän itneŋ.  
\v 18  \x * \xo 16:18 \xt Plp 3:19; Kol 2:4; 2Pi 2:3\x* Nadäkaŋ, äma udewani Ekäninin Kristo täŋo epän nämo täk täkaŋ. Nämoinik, u iniken gup täŋo nadäŋ gärip ugänpäŋ iwarän täŋpäŋ täk täkaŋ. Ude täŋkaŋ bänep ärik-ärik man me pidäm terak ämawebe kädet waki udewanita mebäri nämo nadäwä tumbani u täŋyäkŋat täkaŋ.  
\v 19  \x * \xo 16:19 \xt Rom 1:8; Mat 10:16; 1Ko 14:20\x* Täŋ, inä Anutu täŋo man iwarän täŋirä intäŋo biŋam ämawebe kudup nadäŋ moreŋkuŋ. Unita näk inta oretoret pähap nadäŋ tamitat upäŋkaŋ ŋode kaŋ irut yäŋ nadätat; Kudän siwoŋi kädetta nadäwä tumbäpäŋ waki täktäk kädetta nadäwä tumäkta guŋ ude kaŋ irut.  
\v 20  \x * \xo 16:20 \xt Rom 15:33; Stt 3:15\x* Ude irirä bänep kwini terak irit täŋo mähemi Anutu unitä ätu nanak itkaŋ täŋkentäŋ tamiŋirän Satan yeŋiwat päpmo api yeŋjakŋitneŋ. Eruk Ekäninin Jesu täŋo orakorakitä inken it tamik täyon.   
\p
\v 21  \x * \xo 16:21 \xt Apos 16:1-2; Apos 19:22, 20:4\x* E man kubä ŋode; Näkkät epän bok täŋpani Timoti unitä inta bänep oretoret man täwetak. Ba näkŋakät nanik Lusias, Jeson, Sosipate u imaka udegän, täwetkaŋ.  
\v 22 Täŋpäkaŋ äma Pol täŋo meni jinom yäpmäŋpäŋ man päke kudän täyat ŋo, Tetius näk imaka, Ekäni wäpi terak bänep oretoret man täwetat.  
\v 23  \x * \xo 16:23 \xt 1Ko 1:14\x* Täŋkaŋ Gaius imaka, bänep oretoret man täwetak. Gaius uwä yori-ken yäŋnäkŋat päŋku nepmaŋpäŋ watä it namik täyak, ba ŋo nanik äbot täŋpani kuduptagänta imaka, watä säkgämän it yämik täyak. Täŋpäkaŋ yotpärare ŋonitäŋo moneŋ watä irani wäpi Erastus ukät notninpak kubä Kwatus, yarä u imaka, inta bänep oretoret man täwetkamän.  
\v 24 Eruk Ekäninin Jesu Kristo täŋo orakoraki unitä in kuduptagän-ken it tamik täyon.   
\s1 Anutu wäpi iniŋoret täkäna!  
\p
\v 25-26  \x * \xo 16:25-26 \xt Efe 1:9, 3:5,9; Kol 1:26; Rom 1:5\x* Anutu wäpi iniŋoret täkäna! Anutu u nadäkinikjin täga täŋ-kehäromtaŋ tamiŋpäŋ tepmaŋpän kehäromigän itneŋ, Jesu Kristo täŋo Manbiŋam Täga, näkä täwetpäŋ täwoŋärek täyat unitä yäyak ude. Manbiŋam Täga u bian käbop it yäpmäŋ äbukopäŋ apiŋo unitäŋo bureni profettä man kudän täwani terak Anututä kwawakinik pewän ahäŋkuk. Ude täŋpäŋ Anutu tärek-täreki nämo it täyak unitä ämawebe äbori äbori komeni komenitä manbiŋam u nadäkinik täŋpäŋ buramineŋta peŋ niwerirän yäŋahäk täkamäŋ.  
\v 27  \x * \xo 16:27 \xt 1Ti 1:17; Jud 25\x* Täŋpäkaŋ Anutu kubä unitägän ini nadäwä tärek mähemi. Unita kudän Jesu Kristotä täŋkuko uterak epmäget kudän ba iniŋ oretoret pähaptä Anututa tärek-täreki nämo ärok täyon. U Bureni!