\id 1PE - Tuma-Irumu NT+ [iou] -PNG 2011 (DBL 2015) 
\h 1 Pita 
\toc2 1 Pita 
\toc1 1 Pita 
\mt1 1 Pita  
\mt2 Äbot täŋpani komi piä gänaŋ irani bänepi täŋkehärom takta manbiŋam  
\c 1  
\p
\v 1  \x * \xo 1:1 \xt Jem 1:1; 2Ti 1:15\x* Man ŋowä Pita näkä kudän täyat. Näk Jesu Kristo täŋo aposoro kubä. Täŋpäkaŋ Anututä inita biŋam yäpmäŋ daniwani ämawebeniye komejin-ken nanik täwat kireŋpewä Pontus, Galesia, Kapadosia, Esia ba Bitinia komeken kuŋtäŋpä kuŋkuŋo inta kudän täŋpäŋ tamitat.  
\v 2  \x * \xo 1:2 \xt Rom 8:29; 2Te 2:13; Hib 12:24\x* Inä Jesu Kristo täŋo mani buramikta ba nägäritä bänepjin ärutpak täneŋta Anutu Nantä iniken nadäk tawaŋ terak iwoyäŋpäŋ tepmaŋkuk. Ude täŋirän Kudupi Munapikitä täŋpewän äbot siwoŋi kudupi-inik it täkaŋ. Eruk, Anutu-ken nanik orakorak ba bänep pidämtä inken tokŋek päton.   
\s1 Irit tägagämän kunum gänaŋ api kaŋ-ahäne  
\p
\v 3  \x * \xo 1:3 \xt 2Ko 1:3\x* Anutu, Ekäninin Jesu Kristo unitäŋo nani ba Anutuni, unitäŋo wäpi biŋam iniŋoret täkäna! U butewaki pähap nadäŋ nimiŋpäŋ Jesu kumbani-ken nanikpäŋ wädäŋ tädotkuko uterak irit kodaki nimiŋkuk. Täŋpäŋ irit kodaki unitä kehäromi nimiŋirän nin imaka tägatäga api nimeko u yäpmäkta bänep oretoret terak itsämäŋkamäŋ.  
\v 4  \x * \xo 1:4 \xt Kol 1:12\x* Bureni-inik! U nin kunum gänaŋ Irit täga, paot-paori nämo u yäpmäkta biŋam iwoyäŋ nipmaŋkuk. Irit u säkgämän-inik, imaka kubätä täga nämo api täŋpän waneŋ. Imaka tägatäga u nanakiye inta biŋam peŋkuk.  
\v 5  \x * \xo 1:5 \xt Jon 10:28, 17:11\x* Unita Kristota nadäŋ imikinik täk täkaŋ in Anututä kehäromini terak watä it tamiŋirän säkgämän it yäpmäŋ äroŋirä api tämagurek. Anutu täŋo täŋkentäk bureni unitä kadäni tärek-tärekken kwawak ahäkta itsämäŋ nimitak.   
\p
\v 6  \x * \xo 1:6 \xt 1Pi 5:10; Jem 1:2\x* Mebäri unita oretoret pähap nadäk täkaŋ. Upäŋkaŋ kome terak ŋo kadäni keräpi-tagän nadäkinikjinta yäŋpäŋ bäräpi mebäri mebäri ahäŋ tamiŋirä komi nadäk täkaŋ.  
\v 7  \x * \xo 1:7 \xt Jop 23:10; Snd 17:3; Ais 48:10; Sek 13:9; Mal 3:3; Jem 1:3\x* Täŋpäkaŋ bäräpi u nadäkinikjin täŋkehärom taŋpäŋ imaka bureni äworewekta ahäŋ tamik täkaŋ. Uwä gol ude. Gol, imaka tägagämän unitäŋo bureni kaŋ-ahäkta kädäp-ken ijik täkaŋ. Täŋpäkaŋ gol uwä paotpaot ikek. Täŋ, nadäkinikjin u gol irepmitpäŋ imaka tägagämän-inik kubä itak. Unita bäräpi mebäri mebäri ahäŋ tamik täkaŋ u kädäptä gol täŋ-kehäromtak täyak ude nadäkinikjin täŋkehärom taŋpäŋ kehäromigän pen itta ahäŋ tamik täkaŋ. Nadäkinik ikek it yäpmäŋ äroŋirä kadäni tärek-tärekken, Jesu kwawak ahäŋ tamiŋpäŋ in taniŋ oretpäŋ wäpjin biŋam tamiŋpäŋ epmäget kudän ikek api tepmaŋpek.   
\p
\v 8  \x * \xo 1:8 \xt Jon 20:29; 2Ko 5:7\x* Täŋpäkaŋ in Kristo dapunjintä nämo kaŋkuŋ ba apiŋo nämo kak täkaŋ upäŋkaŋ unita gäripi pähap nadäŋpäŋ nadäŋ imikinik täk täkaŋ. Unita oretoret pähap inide kubä, imaka paotpaot ikekta nadäk täkaŋ u irepmitpäŋ nadäk täkaŋ.  
\v 9  \x * \xo 1:9 \xt Rom 6:22\x* Täŋkaŋ nadäkinikjin u jopi nämo. Nämoinik, nadäkinikjin täŋo bureniwä ŋode nadäk täkaŋ; Anututä api nimagurek.   
\s1 Profet biani täŋo man u bureni ahäŋkuk  
\p
\v 10  \x * \xo 1:10 \xt Mat 13:16-17\x* Täŋpäkaŋ Anututä inita biŋam tämagutta tawaŋ peŋkuko u profet bianitä yäŋahäŋkuŋ. Iron pewän ahäŋ tamikta tawaŋ peŋkuko unitäŋo mebärita wäyäkŋek epän taŋi täŋkaŋ siwoŋigän täŋkuŋ.  
\v 11  \x * \xo 1:11 \xt Sam 22; Ais 53; Luk 24:26-27\x* Kristo täŋo Munapiktä nadäk-nadäki täŋpidäm taŋirän Jesutä komi bäräpi u ba u kotaŋpäŋ kumäŋkaŋ äneŋi akuŋpäŋ wäpi biŋam ikek irayäŋ täŋkuko u yäŋahäŋkuŋ. Profet unitä yäŋyabäk epän ŋode täŋkuŋ; Äma waki keri-ken nanik nimagutta yäwani u jidegän api ahäwek, ba kadäni uken imatäken unitä api ahäwek?  
\v 12  \x * \xo 1:12 \xt Efe 3:10\x* Epän ude täŋkuŋo upäŋkaŋ profet iniken ahäkta nämo, inken ahäkta yäwani u Anututä yäŋahäŋpäŋ yäwetkuk. Täŋpäkaŋ epän täŋkuŋo unitäŋo bureni uwä Anututä Kudupi Munapiki iniŋ kireŋpewän kunum gänaŋ naniktä äpäŋpäŋ Ekäni täŋo manbiŋam yäŋahäwani äma täŋkentäŋ yämiŋirän mani biŋam u yäŋahäŋpäŋ täwerirä nadäŋkuŋ. Täŋpäkaŋ Anututä imaka säkgämän u inken pewän ahäkta yäŋkuko unitäŋo mebäri nadäwä tärekta aŋero imaka, gäripi nadäŋ itkaŋ.   
\s1 Guŋ kädet mäde ut imikinik täneŋ  
\p
\v 13 Unita bänep nadäk-nadäkjin täŋkehärom taŋpäŋ Ekäni täŋo epän täkta kaŋ pidäm tawut. Täŋkaŋ irit kuŋat-kuŋatjinta watä ket itpäŋ imaka säkgämän, Jesu Kristo kwawak ahäwayäŋ täyak-ken uken yäpnayäŋ täkaŋ unita nadäkinik täŋpäŋ kaŋ kuŋarut.  
\v 14  \x * \xo 1:14 \xt Rom 12:2; Efe 2:3, 4:17-18\x* Ude täŋkaŋ Anutu täŋo nanakiye inä mani buramiŋpäŋ nadäŋ gärip waki, guŋ kadäni-ken yäpmäŋ kuŋatkuŋo u wari nämo yäpmäŋ kuŋatneŋ.  
\v 15 Nämo, in siwoŋi kudupigän kuŋat täkot, tämagurani Anututä siwoŋi kudupi-inik it täyak udegän.  
\v 16  \x * \xo 1:16 \xt Wkp 11:44-45; Mat 5:48\x* Unita Anutu täŋo man kubä ŋode kudän täwani pätak;  
\b  
\q1 \qt Näk kudupi itat unita in udegän kudupigän it täkot.\qt* \rq Wkp 11:44,45 \rq*   
\b  
\p
\v 17  \x * \xo 1:17 \xt Mat 6:9; Rom 2:11; 2Ti 4:14; Rev 2:23\x* Inä Nan yäŋpäŋ Anutu-ken yäŋapik täkaŋ. Täŋ, Nan uwä äma ärowani äpani inigän inigän nämo yäpmäŋ danik täyak. Nämo, ämawebe kudup täktäki terakgän siwoŋi yäpmäŋ danik täyak unita kome terak ŋo kadäni keräpi-tagän itnayäŋ täkaŋ-ken uwä Anutu oraŋ imikinik täŋpeŋ kuŋat täkot.  
\v 18  \x * \xo 1:18 \xt 1Ko 6:20\x* In ŋode nadäk täkaŋ; In bianijiye täŋo täŋpäwak kädet iwarirä in suwaŋpäŋ waki u gänaŋ nanik wädäŋ tädotpäŋ tepmaŋkuko uwä, imaka paot-paori ikek, gol ba siliwa moneŋ udewanipäŋ nämo, inä suwaŋkuk.  
\v 19  \x * \xo 1:19 \xt Apos 20:28; Hib 9:12-14; 1Pi 1:2\x* Nämo, uwä Kristo täŋo nägäri gwäki ärowani-inik upäŋ inä suwaŋkuk. Kristo uwä sipsip nanaki gupi terak paräm bärämi nämo, kuräki-inik udewani.  
\v 20  \x * \xo 1:20 \xt Apos 2:23; Efe 1:4\x* Kadäni Anututä kunum kenta kome nämo pewän ahäŋirän uken Jesu Kristopäŋ in suwawekta iwoyäŋkuk. Täŋpäkaŋ kadäni tärek-tärekken itkamäŋ-ken ŋoken Anututä ninta yäŋpäŋ Kristo tewän kwawak ahäŋkuk.  
\v 21  \x * \xo 1:21 \xt Jon 14:6; Rom 4:24, 5:1-2; Rom 10:9\x* Täŋkaŋ Kristo uterak inä Anutu, Kristo kumäŋ-kumäŋ-ken nanik yäpmäŋ akuŋpäŋ peŋyäŋek epmäget kudän täŋ imiŋkuko unita nadäŋ imikinik täk täkaŋ. Täŋkaŋ nadäkinikjin Anutu terakgän peŋpäŋ imaka kämi yäpmäkta yäwani u bureni api yäpne yäŋ nadäk täkaŋ.   
\s1 Anutu täŋo mantä täŋkodak taŋpäŋ nipmaŋkuk  
\p
\v 22  \x * \xo 1:22 \xt Jon 13:34; Rom 12:10\x* In man bureni yäŋpäŋ buramik täŋirä bänep nadäk-nadäkjin pak taŋkuk. Bänep nadäk-nadäkjin pak täŋkuko unitä in äbot täŋpani notjiye ätukät not bureni-inik täkta kädet täwit tamiŋkuk. Unita bänepjintä notjiye ukät topmäk-topmäk kubägän täŋpeŋ kuŋat täkot.  
\v 23  \x * \xo 1:23 \xt Jon 1:13; Hib 4:12\x* Nadäkaŋ? Inä ahäk-ahäk kodaki bäyaŋpäŋ tepmaŋpani. Irit kuŋat-kuŋatjin kodaki uwä ketem kodaki epänken ahäk täkaŋ ude ahäŋkuŋ. Upäŋkaŋ inä yänat epänken piŋirä gämäneŋ äroŋpäŋ wak täkaŋ udewani terak nämo ahäŋkuŋ. In Anutu täŋo man, irit paot-paori nämo uken naniktä imätpäŋ ahäŋkuŋ.  
\v 24  \x * \xo 1:24 \xt Jem 1:10-11\x* Unita Anutu täŋo man kubä terak ŋode pätak;  
\b  
\q1 \qt Ämawä wädan udewani. Ba kehäromini uwä wädan irot udewani.\qt*  
\q1 \qt Wädantä gämäneŋ äroŋirä irori paot täkaŋ.\qt*   
\q1
\v 25  \qt Upäŋkaŋ Anutu täŋo manä irit kehäromi nikek. Uwä paot-paori nämo.\qt* \rq Ais 40:6-8 \rq*  
\b  
\m Eruk, Manbiŋam Täga täwerani ukeŋowä ubayäŋ yäk.   
\c 2  
\s1 Jesu uwä bek bämopinin  
\p
\v 1  \x * \xo 2:1 \xt Efe 4:22; Jem 1:21\x* Inä ahäk-ahäk kodaki bäyaŋpäŋ tepmaŋpani unita in kädet wakiwaki, täŋpäwak, jop manman, äma täŋyäkŋarani, äma täŋo tuŋumta nadäŋ gärip, ba äma yäŋpäŋ-yabäŋ yäwat, kudän udewani u kudup kaŋ peŋ morewut.  
\v 2  \x * \xo 2:2 \xt Mat 18:3; 1Ko 3:2\x* Peŋ moreŋkaŋ nanak pakitä nonoŋta wakiinik yek täkaŋ, in udegän Munapik-ken nanik bänepjin towiwani nonoŋ säkgämän unita nadäk täkot. U naŋpäŋ Ekäni täŋo man terak tägaŋpäŋ Anututa biŋam täkot.  
\v 3  \x * \xo 2:3 \xt Sam 34:8\x* Inä Ekäni täŋo iron uku naŋpäŋ-nadäŋkuŋo unita u pen nakta gäripi pähap nadäk täkot.   
\p
\v 4  \x * \xo 2:4 \xt Mat 21:42; Ais 28:16\x* Unita Ekäni Jesu, mobä bek pähap irit ikek u tubeŋ kuk täkot. Bek uwä ämatä kawä wawäpäŋ yäpmäŋ keweŋkuŋo upäŋkaŋ Anututä iwoyäwani unita kawän tägagämän täŋkuk.  
\v 5  \x * \xo 2:5 \xt Efe 2:21-22; Kis 19:6; Ais 61:6; Rev 1:6; Rom 12:1\x* In udegän, mobä irit ikek ude irirä Anututä inä inita kudupi äbot säkgämän Munapik täŋo kehäromi terak itta täŋ-kehäromtaŋ tamiŋ itak. Ude täŋirän inä bämop äma, inita iwoyäwani ude itnayäŋ täŋo uwä Jesu Kristo terak Anututa ärawa säkgämän, ini gäripi nadäk täyak ude api täŋ imineŋ.  
\v 6  \x * \xo 2:6 \xt Rom 9:33; Efe 2:20\x* Täŋpäkaŋ unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani;  
\b  
\q1 \qt Ŋo kawut yäk. Näkä Saion pom terak yot täŋo mobä bek päke unitäŋo intäjukunta kubä peŋkuro uwä näkŋa iwoyäwani, bänepna gämäni yäk.\qt*  
\q1 \qt Täŋpäkaŋ äma kubätä unita nadäkinik täŋpayäŋ täko uwä nadäkiniki täŋo bureni yäpmäkta pära nämo api täŋpek.\qt* \rq Ais 28:16 \rq*   
\b  
\m
\v 7  \x * \xo 2:7 \xt Mat 21:42\x* Unita ämawebe nadäkiniki uterak kwasikot täkaŋ unitä äma unita nadäwä bänepi gämäni täk täyak. Upäŋkaŋ ämawebe nadäkiniki nämota ŋode yäwani;  
\b  
\q1 \qt Mobä bek, yot täŋpanitä kawä waki täŋpäpäŋ yäpmäŋ keweŋkuŋo u mobä bek bämopi pähap, intäjukun ude itak.\qt* \rq Sam 118:22 \rq*   
\q1
\v 8  \x * \xo 2:8 \xt Rom 9:33\x* \qt Täŋkaŋ mobä uterak äma mäyaptä jänani api yäputneŋ ba yewä äreyäwäpäŋ api maŋdäpneŋ.\qt* \rq Ais 8:14 \rq*  
\b  
\m Äma uwä ini ude täkta yäwani udegän Anutu täŋo man nämo buramik täkaŋ unita yewä äreyäwäpäŋ maŋdäpmäk täkaŋ.   
\p
\v 9  \x * \xo 2:9 \xt Ais 9:2; Ais 40:20-21; 1Pi 2:5; Tai 2:14; Apos 26:18; Efe 5:8\x* Täŋpäkaŋ inä ämawebe udewani nämo. In Anututä inita iwoyäŋpäŋ tepmaŋpani äbot, Intäjukun Äma täŋo bämop ämaniye. In kudupi äboriye bureni-inik, Anututä iniken ämawebeniye. Ba in äma bipmäŋ urani gänaŋ nanik tämagutpäŋ peŋyäŋeki säkgämän u gänaŋ tepmaŋkuko unitäŋo wäpi biŋam yäŋpäŋ yäwet täŋirä ahäŋ patta iwoyäŋ tepmaŋkuk.  
\v 10  \x * \xo 2:10 \xt Rom 9:25\x* Täŋkaŋ bian, ämawebe jopi kuŋatkuŋopäŋ apiŋo Anutu täŋo kudupi ämawebeniye ude itkaŋ. Ba bianä Anututä nämo nadäŋ tamiŋirän geŋita biŋam täŋkuŋo upäŋkaŋ apiŋowä nadäŋ tamikinik täŋirän irit kehäromita biŋam täkaŋ.   
\s1 Anutu täŋo watä epän ämawebe ude kuŋatneŋ  
\p
\v 11  \x * \xo 2:11 \xt Sam 39:12; Gal 5:17,24; Jem 4:1\x* Unita notnaye tägagämän, ŋode täwera nadäwut; Inä kome ŋonitäŋo mähemi nämo itkaŋ, inä äbani itkaŋ unita kehärom taŋpäŋ bänepjin täŋo iwan, gup täŋo kaŋgärip ba nadäŋ gärip waki uterak nämo mäneŋ.  
\v 12  \x * \xo 2:12 \xt Mat 5:16; Luk 19:44\x* Täŋkaŋ Anututa nämo nadäŋ imani bämopi-ken siwoŋigän kuŋat täkot. Ude kuŋatnayäŋ täŋo uwä äma nadäkinik nämo täŋpani uwä mebärijin kawä tärewäpäŋ waki täŋpani yäŋ täwet täkaŋ, man u peŋpäŋ Kristo äbayäŋ täyak kadäni uken Anutu api iniŋ oretneŋ.   
\p
\v 13-14  \x * \xo 2:13-14 \xt Tai 3:1\x* Täŋpäkaŋ Ekänita yäŋpäŋ in kädet siwoŋi ŋode kuŋat täkot; Äma kome terak ŋo intäjukun it tamik täkaŋ unitäŋo man buramik täkot. Täŋpäŋ gapman täŋo äma ärowani it täyak u ba unitäŋo epän ämaniye it täkaŋ u imaka, gämori-kengän kuŋat täkot. Äma uwä waki täŋpani komi yämikta ba äma täga oraŋ yämikta epän yäŋ yämani.  
\v 15  \x * \xo 2:15 \xt 1Pi 3:16\x* Nadäkaŋ? Anutu täŋo nadäk uwä ŋode; Inä kädet siwoŋi ude kuŋarirä äma nadäk-nadäki gwäjiwanitä inta man waki yäk täkaŋ uwä mäyäk nadäŋpäŋ man waki u wari täwetneŋtawä.  
\v 16  \x * \xo 2:16 \xt Gal 5:13\x* Täŋkaŋ inä baga man täŋo topmäk-topmäk terak nämo kuŋarani upäŋkaŋ baga man irepmitpäŋ kädet wakiwaki täga täne yäŋ nämo nadäneŋ. Nämoinik, Anutu täŋo watä epän ämaniye ude kuŋatpäŋ mani buramik täkot.  
\v 17  \x * \xo 2:17 \xt Rom 12:10; Snd 24:21; Mat 22:21\x* Ude täŋkaŋ ämawebe kuduptagän oraŋ yämiŋpäŋ äbot täŋpani notjiyeta nadäŋ yämikinik täŋpeŋ kuŋat täkot. Täŋkaŋ Anututa umuntaŋpäŋ u gämori-ken kuŋatpäŋ kome täŋo intäjukun äma u oraŋ imik täkot.   
\s1 Kristo täŋo kädet kuroŋ iwatneŋ  
\p
\v 18  \x * \xo 2:18 \xt Efe 6:5\x* Äma täŋo epän äma, in intäjukun ämajiye oraŋ yämiŋpäŋ mani buramik täkot. Kome täŋo intäjukun äma bätaki unitagän nämo yäyat. Nämo, komita bok yäyat.  
\v 19 Täŋpäkaŋ momijin nämopäŋ jop nadäŋ komi tamiŋirä upäŋkaŋ Anutu nadäŋ imiŋpäŋ bäräpi u kotaŋpäŋ kwikinik kuŋarirä Anututä tabäwän api tägawek.  
\v 20  \x * \xo 2:20 \xt 1Pi 3:14,17; 1Pi 4:14\x* Täŋ, goret täŋpäkaŋ unita tadäpmäŋirä bäräpi u kotaŋkaŋ kuŋatneŋo uwä netätä butewaki nadäŋ tamek? Nämoinik, upäŋkaŋ kädet siwoŋi täŋpäpäŋ tadäpmäŋirä bäräpi u kotaŋpäŋ kuŋatnayäŋ täŋo uwä Anututä tabäŋirän siwoŋi api täŋpek.  
\v 21  \x * \xo 2:21 \xt Mat 16:24; Jon 13:15\x* Nadäkaŋ? Inä kädet udegän täkta yäŋ tamani. Imata, Kristo inta yäŋpäŋ komi nadäŋkuk. Ude täŋkuko uwä kädet siwoŋi kubä intä iwatta yäwani u täwoŋäreŋkuk, Anutu täŋo mantä yäyak ude;   
\b  
\q1
\v 22  \x * \xo 2:22 \xt Jon 8:46\x* \qt U momi kubä nämo täŋkuk ba jop manman kubä nämo yäŋkuk.\qt* \rq Ais 53:9 \rq*   
\b  
\m
\v 23  \x * \xo 2:23 \xt Ais 53:7; 1Pi 3:9\x* Täŋkaŋ ibeŋpäŋ man wakiwaki iweräkaŋ kowata udegän nämo täŋkuk. Täŋkaŋ komi imiŋirä kowata man nämo yäwetkuk. Nämo, u man epän siwoŋi täŋpani unitä watä it namiton yäŋ nadäŋpäŋ kwikinik itkuk.  
\v 24  \x * \xo 2:24 \xt Hib 9:28; Rom 6:2,11; Ais 53:5\x* Täŋkaŋ ninä wakita watä epän peŋpäŋ kädet siwoŋi iwatpäŋ tänekta nintäŋo momitä Jesu uterak äroŋirän päya kwakäp terak yäpmäŋ äroŋkuk. Täŋkaŋ unitäŋo jibitä nin yäpän tägaŋkuŋ.  
\v 25  \x * \xo 2:25 \xt Ais 53:6; Ese 34:5-6; Mat 9:36; Jon 10:14\x* Bureni, inä yawak ägwän taŋpäŋ kuŋarani ude täŋkuŋopäŋ apiŋo mäjojin kaŋiwarani, watä ämajin pähap u iwatneŋta äneŋi tämagutkuk.   
\c 3  
\s1 Yanäpi täŋo man  
\p
\v 1-2  \x * \xo 3:1-2 \xt Tai 2:5\x* Webe äpjiye nikek, inta udegän yäwa nadäwut. In äpjiye gämori-ken kuŋat täkot. Täŋpäkaŋ äpjiye ätuwä Anutu täŋo manta nadäkinik nämo täk täkaŋ uwä bänep sukurek man kubä nämo yäwetkaŋ oraŋ yämiŋpäŋ bänep kudupi kuŋarirä äpjiyetä intäŋo täktäk siwoŋi u kaŋpäŋ nadäŋkaŋ bänepi äyäŋut täkot.  
\v 3  \x * \xo 3:3 \xt 1Ti 2:9\x* Nadäkaŋ? Gupjin-ken ba gwäkjin-ken täŋkuraŋ-kuraŋ, gwäk pujiŋ topmäk-topmäk, omäk meran täktäk ba tek säkgämän, kaŋgärip ikek täktäk udewanita nadäŋirä bureni-inik nämo täŋpek.  
\v 4 Nämo, inä täŋkuraŋ-kuraŋ uwä bänepjin-ken pewä ahäk täyon. Bänepjin täŋo epmäget bureni paot-paori nämo uwä bänep kwini, mämä wareŋ-wareŋi nämo. Epmäget udewanita Anututä nadäwän ärowani täk täyak.  
\v 5 Täŋpäkaŋ webe kudupi biani ätu, Anutu-tagän nadäŋ imikinik täŋkuŋo unitä epmäget udewani yäpmäŋ kuŋatkuŋ. Yäpmäŋ kuŋatpäŋ iniken äpiye oraŋ yämik täŋkuŋonik.  
\v 6  \x * \xo 3:6 \xt Stt 18:12\x* Sara u webe udewani. U Abraham täŋo man buramiŋpäŋ ärowanina yäŋ iwet täŋkukonik. Täŋpäkaŋ in udegän, täktäk täga täŋkaŋ täŋumun-umun ba nadäwätäk nämo täŋpäŋ kuŋatnayäŋ täŋo uwä Sara täŋo äperiye ude api itneŋ.   
\p
\v 7  \x * \xo 3:7 \xt Efe 5:25\x* Täŋpäkaŋ ämani, inta udegän yäwa nadäwut. Webejiye uwä kehäromini inigän äpani bumik unita nadäwä tärewäpäŋ nadäŋ yämikinik täŋpeŋ kuŋat täkot. Täŋkaŋ u inkät irit kehäromita biŋam penta iwoyäŋ tamani unita oraŋ yämik täkot. Ude tänayäŋ täŋo uwä imaka kubätä yäŋapik manjin täga nämo api itpipiwek.   
\s1 Kudän täga kowata kowata täŋpäŋ kuŋatneŋ  
\p
\v 8  \x * \xo 3:8 \xt Mat 5:44; 1Te 5:15; 1Pi 2:23\x* Eruk, kuduptagänta ŋode yäwa; In bänep kubägän täŋpäŋ bätakigän kuŋat täkot. Täŋkaŋ nägät moräkjiye ude äbot täŋpani notjiyeta nadäŋ yämikinik täŋpäŋ gämori-ken kuŋatpäŋ butewaki ba bänep kwini kowata kowata täŋpeŋ kuŋat täkot.  
\v 9 Täŋpäkaŋ ämatä waki täŋ tamiŋirä kowata waki nämo täŋ yämineŋ. Ba tebeŋirä kowata nämo yebeneŋ. Nämo, Anututä imaka säkgämän kubä täŋ tamikta tämagutkuko unita inä äma udewanita yäŋpäŋ Anutu-ken yäŋapiŋirä kaŋ täŋkentäŋ yämän.  
\v 10 Unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani;  
\b  
\q1 \qt Äma kubätä säkgämän itkaŋ oretoret terak kaŋ it yäpmäŋ ärowayäŋ nadäŋpäŋä ŋode täŋpek; \qt*  
\q1 \qt Jop manman ba man käbäŋi kubä nämo yäwek. Nämoinik! \qt*   
\q1
\v 11  \qt Kädet waki mäde ut imiŋpäŋ kädet täga ugän iwarek. Täŋkaŋ kädet täga u kaŋ-ahäŋpäŋ ämawebe ätukät bänep kubägän itta gwäk pimiŋpäŋ epäni täŋpek.\qt*   
\q1
\v 12  \qt U imata, Ekänitä ämawebe siwoŋi yabäŋ yäwatpäŋ yäŋapik man yäk täkaŋ u nadäŋ yämik täyak. \qt*  
\q1 \qt Täŋ, äma kädet waki täk täkaŋ u mäde ut yämik täyak.\qt* \rq Sam 34:12-16 \rq*   
\s1 Kädet täga täŋirä waki täŋ yämik-yämik  
\p
\v 13 In kudän tägatäga täkta gwäk pimiŋpäŋ täŋirä netätä iwan täŋ tamek?  
\v 14  \x * \xo 3:14 \xt Ais 8:12-13; Mat 5:10; 1Pi 2:20, 4:14\x* Täŋpäkaŋ irit kuŋat-kuŋat siwoŋi täŋpeŋ kuŋarirä komi epän jop nadäŋ täŋ taminayäŋ täkaŋ unita nadäwätäk nämo täneŋ. Imata, inä Anutu täŋo oretoret terak kuŋat täkaŋ. Unita ämata nämo umuntäneŋ. Ba umun man täwetnayäŋ täŋo unita imaka, nämo umuntäneŋ.  
\v 15 Nämo, bänepjintä Kristota nadäŋirä Ekäni kudupi ude täŋpäpäŋ oraŋ imik täkot. Ude täŋkaŋ Irit täga api yäpne yäŋ nadäkinik täk täkaŋ unita täwet yabäk tänayäŋ täkaŋ u mebäri kwawak yäwetta pidämtak täkot.  
\v 16  \x * \xo 3:16 \xt 1Pi 2:12\x* Täŋkaŋ jäpi terak nämo, man kwini terak yäwet täkot. Täŋkaŋ Anutu iŋamiken siwoŋigän kuŋarirä Kristo iwatpäŋ siwoŋi kuŋat täkaŋ unita yäŋärok täwetnayäŋ täkaŋ uwä mani waki unita mäyäk api nadäneŋ.  
\v 17  \x * \xo 3:17 \xt 1Pi 2:20\x* Täŋpäkaŋ Anututä nadäŋ tamiŋirän in kädet täga täŋpeŋ kuŋarirä iwan täŋ taminayäŋ täŋo uwä imaka täga kubä yäŋ nadäneŋ. Täŋ, waki täŋirä kowata täŋ tamineŋo unita täga yäŋ nämo nadäneŋ.   
\p
\v 18  \x * \xo 3:18 \xt Rom 6:10; Efe 2:18\x* Täŋpäkaŋ Kristo komi udegän nadäŋkuko unita nadäwut. U siwoŋitä wakijinta kowata kadäni kubägän, kämita nikek kumbuk. U siwoŋitä äma gwäjiwani in Anutu-ken tepmaŋpekta ude uwä täŋkuk. U komegup ikek itkuko unita utpewä kumbänpäŋ äneŋkuŋ. Komegup utpewä kumbuko upäŋkaŋ Munapiktä täŋpewän kodak taŋkuk.  
\v 19 Täŋpäŋ Munapik unitäŋo kehäromi terak äma kumbani täŋo mäjo, komi yotken irani uken äpmo Anutu täŋo man yäŋahäŋpäŋ yäwetkuk.  
\v 20  \x * \xo 3:20 \xt Stt 6–7\x* Täŋpäkaŋ kumbani täŋo mäjo uwä ämawebe Noa täŋo kadäni-ken Anutu täŋo mani nämo buramiŋkuŋo unitäŋo mäjo. Kadäni uken Noa gäpe pähap täŋ irirän Anutu ämawebe bänepi sukurekta itsämbuk. Itsämäŋ irirän äma yarägän, 8 udetägän, gäpe gänaŋ äroŋirä umetä oraŋ yämiŋkuk.  
\v 21  \x * \xo 3:21 \xt Hib 10:22\x* Täŋpäkaŋ unitäŋo kukŋini ŋode; Ume oraŋ yämiŋkuko uwä ume ärutärut apiŋode waki keri-ken nanik tämagut täyak ude bumik. Täŋ, ume ärutärut uwä gupjin täŋo garok nämo ärut täyak. Nämo, ume ärutärut uwä Anutu iŋamiken siwoŋi api kuŋaret yäŋ yäŋkehäromtak man. Täŋpäkaŋ waki keri-ken nanik tämagut täyak uwä Jesu Kristo kumbani-ken nanik akuŋkuko, kehäromi uterak.  
\v 22  \x * \xo 3:22 \xt Mat 22:44; Efe 1:20-21\x* Jesu Kristo u kumbani-ken nanik akumaŋ kunum gänaŋ äroŋkuko uwä apiŋo Anutu keri bure käda itkaŋ aŋero ba imaka kehäromi nikek, wäpi biŋam ikek kunum terak it täkaŋ u kuduptagän intäjukun it yämiŋpäŋ yabäŋ yäwat itak.   
\c 4  
\s1 Anutu oraŋ imiktagän kuŋat-kuŋat  
\p
\v 1  \x * \xo 4:1 \xt Rom 6:2,7\x* Täŋpäkaŋ Kristo uwä gupi-ken komi nadäŋkuko unita nadäk-nadäk unitä iŋitpäŋ kuŋatkuko udegän iŋitpäŋ bänepjin täŋ-kehäromtak täkot. U imata, äma gupi-ken komi taŋi nadäwani uwä momi kädet pen iwatta bitnäk täkaŋ.\fig Päya kwakäp ŋo Jerusalem yotpärare dubiniken itkaŋ|alt="Some crosses at the edge of Jerusalem town" src="HK026C.jpg" size="span" loc="Same page as verse" copy="Horace Knowles" ref="1Pi 4:1" \fig*  
\v 2  \x * \xo 4:2 \xt 1Jo 2:16\x* Unita bänepjin täŋkehärom taŋpäŋ kome terak ŋo itnayäŋ täkaŋ uwä nadäŋ gärip waki täŋo kädet nämo iwatpäŋä, kädet Anututä gäripi nadäk täyak ugänpäŋ kaŋ iwarut.  
\v 3  \x * \xo 4:3 \xt Efe 2:2-3\x* In bian, bänepjin nämo sukureŋpäŋ guŋ ämatä täk täkaŋ udegän ŋode bumta täk täŋkuŋonik; Kubokäret, kaŋgärip nadäŋ gärip waki, kap wakiwaki teŋit, ume komi naŋkaŋ täŋguŋguŋ täŋit, ba anutu jopi nadäŋ yämik-yämik kädet waki u täk täŋkuŋonik.  
\v 4 Täŋpäkaŋ apiŋo kädet udewani bok täkta bitnäŋirä Anututa nämo nadäwani ämatä kikŋutpäŋ-nadäwä nämo tägawäpäŋ tabäŋ mägayäŋpäŋ yäŋärok täwet täkaŋ.  
\v 5  \x * \xo 4:5 \xt Apos 10:42\x* Ude täwet täkaŋ upäŋkaŋ kämiwä Anutu iŋamiken mebärini api yäŋahäneŋ. U imata, Anutu uwä äma kumbani ba äma kodak irani täŋo täktäk yäpmäŋ danikta pidämtak täyak.  
\v 6  \x * \xo 4:6 \xt Rom 8:10; 1Ko 5:5\x* Täŋpäkaŋ ämawebe bian kumäŋ täŋpä kuŋkuŋo u Anutu täŋo Manbiŋam Täga yäwerirän nadäŋkuŋ. U momi täŋpani kuduptagän ude, kumäkta biŋam täŋkuŋo upäŋkaŋ mäjonitä Anutu täŋo irit ikek täneŋta manbiŋam u yäwetkuk.   
\p
\v 7  \x * \xo 4:7 \xt Rom 13:11-12; 1Ko 10:11; 1Jo 2:18\x* Eruk, imaka päke unitäŋo paotpaot kadäni keräp täyak. Unita Anutu-ken yäŋapik man säkgämän yäna yäŋpäŋ bänep nadäk-nadäkjinta, ba irit kuŋat-kuŋatjinta watäni ket itpäŋ kuŋat täkot.  
\v 8  \x * \xo 4:8 \xt 1Pi 1:22; Jem 5:20\x* Täŋpäkaŋ intäjukun-inik ŋode täk täkot; Bänep iron kädet iŋit-inik täŋpäŋ kuŋat täkot. Imata, iron kädet unitä momi mäyap-inik yejämäk täyak.  
\v 9  \x * \xo 4:9 \xt Hib 13:2\x* Unita yäŋgaŋa-gaŋakät nämo, notjiye yotjinken yäŋ-yäkŋat yäpmäŋ äroŋpäŋ iron täŋ yämik täkot. Täŋkentäk kowata kowata ude täk täkot.  
\v 10  \x * \xo 4:10 \xt Rom 12:6-8\x* Nadäkaŋ, Anututä iniken ironi terak inta iron inigän inigän tamiŋkuk. Unita in kubäkubätä Anutu täŋo epän ämaniye ude itkaŋ iron injinta-injinta tamani upäŋ Anutu täŋo kudupi ämawebe täŋkentäŋ yämik-tagän yäpmäŋ kuŋat täkot.  
\v 11  \x * \xo 4:11 \xt 1Ko 10:31\x* Ŋodeta yäyat; Äma kubäta Anutu täŋo manbiŋam yäŋahäkta iron imaniwä, eruk Anutu täŋo meni yäpmäŋpäŋ yäŋahäwek. Ba äma kubäta täŋkentäk epän täkta iron imaniwä, eruk, kehäromi Anututä imik täyak uterak epän u täŋpek.  
\p Täŋpäkaŋ Jesu Kristo terak Anutu täŋo wäpi biŋam taŋi ahäŋ parän yäŋpäŋ imaka u ba u tänayäŋ täŋo u kudup säkgämän kaŋ täŋput. U imata, epmäget peŋyäŋek ba kehäromi pat imiŋkuko unitä tärek-täreki nämo api pat imiŋ yäpmäŋ ärowek. U Bureni.   
\s1 Jesuta yäŋpäŋ ämatä iwan api täŋ tamineŋ  
\p
\v 12  \x * \xo 4:12 \xt 1Pi 1:6-7\x* Notnaye tägagämän, nadäkinikjin täŋkehärom takta komi kädäp ikek ahäŋ tamiŋirä imaka kudupi yäŋkaŋ nämo kikŋutneŋ.  
\v 13  \x * \xo 4:13 \xt Apos 5:41; Rom 8:17; 2Ti 2:12; Jem 1:2\x* Nämo, ŋode nadäŋpäŋ oretoret kaŋ täŋput; Kristotä komi nadäŋkuko u täŋkentäŋpäŋ bok nadäkamäŋ yäŋ kaŋ nadäwut. Ude tänayäŋ täŋo uwä Jesu täŋo kehäromi ba peŋyäŋeki kwawak ahäwayäŋ täyak-ken uken bänep oretoret inipärik kubä api nadäneŋ.  
\v 14  \x * \xo 4:14 \xt Sam 89:50-51; 1Pi 2:20\x* Nadäkaŋ, Kristo wäpita yäŋpäŋ sära täwerirä tägagämän yäŋ nadäŋpäŋ ŋode kaŋ nadäwut; Anutu täŋo Munapik, peŋyäŋek ikek u nintä terak itak unita ude täŋ nimik täkaŋ yäŋ nadäk täkot.  
\v 15 Upäŋkaŋ in kubätä kädet waki kubä ŋodewani täŋpäŋ kowata komi nadäweko uwä nämo tägawek; Äma kumäŋ-kumäŋ urut, ba kubota täktäk, ba täŋyäkŋatpäŋ äma täŋo epän täŋpäwak täktäk ba kudän waki ätu täktäk.  
\v 16  \x * \xo 4:16 \xt Apos 11:26; Plp 1:20\x* Täŋ, kubätä Kristo täŋo äma ude irirän komi iminayäŋ täkaŋ unita mäyäk nämo nadäwek. Nämo, äma uwä bänepitä oretpäŋ Kristo wäpi iŋitat yäŋ nadäŋpäŋ Anututa bänep täga nadäŋ imek.  
\v 17  \x * \xo 4:17 \xt Jer 25:29; 2Te 1:8\x* Unita nadäkaŋ? Anututä man epäni täkta kadäni ahätak. Iniken äboriye ninken jukun pewän ahätak ŋo. Täŋ, iniken äboriyeinik-ken man epän u yäput peyak u täŋpäwä ämawebe mani biŋam täga nämo buramik täkaŋ unita jide api pewän ahäŋ yämek? U komi pähap api yämek!  
\v 18  \x * \xo 4:18 \xt Luk 23:31\x* Man unita man kubä ŋode kudän täwani pätak;  
\b  
\q1 \qt Anututä äma siwoŋi inita biŋam yepmakta komi epän täk täyak u täŋpäwä, äma Anutu mäde ut imiŋpäŋ momi täk täkaŋ unita kowata jide u api ahäŋ yämek?\qt* \rq Snd 11:31 \rq*   
\b  
\p
\v 19  \x * \xo 4:19 \xt Sam 31:5\x* Unita Anututä äma kubä nadäŋ imiŋirän äma keri terak komi nadäŋpäŋä Anututä watäni irekta gupi iniŋ kireŋpäŋ kädet täga pen iwarek. U imata, Anutu uwä äma u pewän ahäwani, ba äma unitäŋo watä ämani säkgämän.   
\c 5  
\s1 Äbot täŋpanita täŋo watä ämata man  
\p
\v 1  \x * \xo 5:1 \xt Rom 8:17\x* Eruk, äbot täŋpani täŋo watä äma inta man kubä täwerayäŋ. Näk imaka, watä äma in udewanigän, ba Kristotä komi nadäŋkuko u dapunatä kaŋkut. Ba Kristotä peŋyäŋek ba wäpi biŋam ikek äbäŋpäŋ ämawebeniyeta wäpi biŋam yämayäŋ täyak-ken uken näkkät bok api yäpne. Unita in epänjin säkgämän täkta man kädet ŋode täwetat;  
\v 2  \x * \xo 5:2 \xt Jon 21:15-17; Apos 20:28; Plm 14; Tai 1:11\x* Inä Anutu täŋo yawakiye ketjin terak pewani unita watäni säkgämän it täkot. Gaŋani terak, ämatä epän u täkta peŋ täwerirä ude nämo täneŋ. Nämo, bänep nadäk-gärip kubä terakgän täneŋ. Ba epän uterak moneŋ taŋi kaŋ yäpna yäŋ nämo nadäneŋ. Nämo, bänepjin kädäp ijiwäpäŋ täna yäŋ gäripgän nadäŋpäŋ täneŋ.  
\v 3  \x * \xo 5:3 \xt 2Ko 1:24; Plp 3:17; Tai 2:7\x* Täŋkaŋ in wäpjin biŋam ikek ude itkaŋ ämawebe Anututä ketjin-ken pewani u, ärowani itkamäŋ yäŋpäŋ komi epän nämo yämineŋ. Nämo, kädet kuroŋ säkgämän kaŋ täŋpäŋ-yäwoŋärewut.  
\v 4  \x * \xo 5:4 \xt Hib 13:20; 1Ko 9:25\x* Ude tänayäŋ täkaŋ uyaku eruk Watä Äma Intäjukun-inik itak unitä kwawak ahäwayäŋ täyak-ken uken gwäki säkgämän, nämo wawani ba nämo paorani upäŋ api yäpneŋ.   
\p
\v 5  \x * \xo 5:5 \xt Efe 5:21; Jem 4:6\x* Eruk äma gubaŋi, in ekänijiye täŋo man buramiŋpäŋ gämori-ken kaŋ kuŋarut. Täŋpäkaŋ in kuduptagän äpani ude itkaŋ äpani täŋo kudän ude kowata kowata täŋpäŋ kaŋ kuŋarut. Man unita man kubä ŋode kudän täwani pätak;  
\b  
\q1 \qt Anututä äma inita nadäwä ärowani täk täkaŋ unita iwan täŋ yämiŋkaŋ äma inita nadäwä äpani täk täkaŋ unita oraŋ yämik täyak. \qt*\rq Snd 3:34 \rq*   
\b  
\m
\v 6  \x * \xo 5:6 \xt Mat 23:12; Jem 4:10\x* Unita injinken gärip peŋpäŋ Anutu Kehäromi u gämori-kengän kaŋ kuŋarut. Ude täŋpeŋ kuŋarirä ini kadäni pewani-ken api oraŋ tamek.  
\v 7  \x * \xo 5:7 \xt Sam 55:22; Mat 6:25-30\x* Nadäkaŋ, Anututä inta nadäŋ tamikinik täk täyak unita bäräpi ahäŋ tamik täkaŋ u keri-kengän pek täkot.   
\p
\v 8  \x * \xo 5:8 \xt 1Te 5:6\x* Ude täŋkaŋ irit kuŋat-kuŋatjin ba bänep nadäk-nadäkjinta watäni itpäŋ dapun täŋpäŋ kuŋat täkot. U imata, Satan, intäŋo iwanjin u, aŋ ägwäri komigämän kubä udewani unitä äma yeŋpäŋ näŋpa yäŋkaŋ wäyäkŋeŋtäŋ kuŋat täyak.  
\v 9  \x * \xo 5:9 \xt Efe 6:11-13; Jem 4:7\x* Unita nadäkinikjin täŋ-täpäneŋpäŋ äma waki u yokut tärek-tärek täŋpäŋ kuŋat täkot. Nadäkaŋ? Äbot täŋpani notjiye komeni komeni ittäŋ kukaŋ u komi intä nadäk täkaŋ udegän nadäk täkaŋ.  
\v 10  \x * \xo 5:10 \xt 1Te 2:12; 1Pi 1:6\x* Komi nadäk täkaŋ upäŋkaŋ kadäni keräpi-tagän api nadäneŋ. U täreŋirän Anututä ini tepmaŋpän tägawäpäŋ bänepjin api täŋ-kehäromtaŋ tamek. Ude täŋ tamiŋirän kehäromigän api it yäpmäŋ kuneŋ. Nadäkaŋ? Anutu uwä orakorak mähemi. Unitä in Kristo-kät kentäŋpäŋ wäpi biŋam tärek-täreki nämo u yäpmäkta yäŋpäbä tepmaŋkuk.  
\v 11 Unita Anutu uken kehäromi pen pat yäpmäŋ kuk täyon! U Bureni.   
\s1 Yäŋtärek man ätu  
\p
\v 12 Man kudän keräpi ŋo Silastä täŋkentäŋ namiŋpäŋ kudän täyak. Silas u notninpak bureni-inik yäŋ nadätat. Täŋpäkaŋ man kudän täŋ tamitat ŋowä bänepjin täŋpidäm takta, ba kädet Anututä orakoraki bureni inta tamik täyak u täwoŋärekta täyat. Unita orakorak uterak yeŋkehärom taŋpäŋ kaŋ irut!   
\p
\v 13  \x * \xo 5:13 \xt 2Ti 4:11\x* E man kubä ŋode; Babilon\f + \fr 5:13 \ft Babilonta yäyak uwä Rom yotpärareta yäyak käwep\f* nanik äbot täŋpanitä oretoret man, man kudän ŋo terak täwetkaŋ. Ämawebe uwä Anututä inkät bok inita biŋam iwoyäŋpäŋ tepmaŋpani. Täŋpäkaŋ nanakna Mak u imaka, inta oretoret man täwetak.  
\v 14  \x * \xo 5:14 \xt 1Ko 16:20\x* Eruk, äbot täŋpani notjiyekät not täŋpäŋ kowat iniŋ orerän täk täkot. Täŋpäkaŋ bänep pidäm, Kristo täŋo äboriye bureni intä terak ärok täyon. Ugän.