\id 1CO - Tuma-Irumu NT+ [iou] -PNG 2011 (DBL 2015) 
\h 1 Korin 
\toc2 1 Korin 
\toc1 1 Korin 
\mt1 1 Korin  
\mt2 Korin äbot täŋpani täŋo nadäk ätu yäpä siwoŋtakta Poltä manbiŋam ŋo kudän täŋkuk  
\c 1  
\p
\v 1 Näk Pol, Anutu täŋo nadäk tawaŋ terak Kristo Jesu täŋo aposoro itat. Täŋpäkaŋ notninpak Sostenes-kät nektä man ŋo kudän täŋpäŋ Anutu täŋo äbot täŋpani ämawebe Korin yotpärare-ken itkaŋ inta peda äretak.  
\v 2  \x * \xo 1:2 \xt 1Ko 6:11; Apos 9:14\x*Inä Jesu Kristotä Anutu iŋamiken yäpän-siwoŋ tawäpäŋ tepmaŋpani. Jesu Kristo uwä in ba nintäŋo Ekäni, ba ämawebe komeni komeni Ekäninin Jesu Kristo iniŋoret täkaŋ unitäŋo Ekäni kubä ugän. Nin kudup Anututä kudupi ämawebeniye ude itta yäŋpäbä nipmaŋpani.  
\v 3  \x * \xo 1:3 \xt Rom 1:7\x*Eruk Anutu Nanin-kät Ekäni Jesu Kristoken nanik orakorak ba bänep pidämtä intä terak äroton.   
\s1 Poltä Anutu bänep täga man iwetkuk  
\p
\v 4 Kristo Jesu terak Anututä bänep iron taŋi täŋ tamiŋkuko unita inta yäŋpäŋ kadäni kadäni Anutu bänep täga man iwet täyat.  
\v 5 Bänep täga man iwet täyat uwä ŋodeta; Kristo terak iron taŋi täŋ tamani. Kristo uterak Anututä imaka säkgämän säkgämän inken pewän tokŋeŋ parirän u gänaŋ it täkaŋ. U täŋkentäŋ tamiŋirän mani bureni nadäwä tärewäpäŋ mejintä u yäŋahäk täkaŋ.  
\v 6 Bureni! Kristo täŋo man in täwetkumäŋo u bänepjin-ken jäwäri äpmoŋkuk.  
\v 7  \x * \xo 1:7 \xt Luk 17:30; 2Te 1:7; Tai 2:13\x*Unita apiŋo Ekäninin Jesu Kristotä äneŋi äbäkta dapun käroŋ täŋ itkaŋ-ken Munapik-ken nanik iron kubäta nämo wäyäkŋek täkaŋ.  
\v 8  \x * \xo 1:8 \xt Plp 1:6; 1Te 3:13, 5:23\x*Täŋpäkaŋ Kristo unitä täŋ-kehäromtaŋ tamiŋirän nämo kwitaŋpäŋ it yäpmäŋ äroŋirä Ekäni Jesu Kristo täŋo kadäni pähap api ahäŋ tamek. Ude täŋ-kehäromtaŋ tamiŋirän kadäni pähap uken momijin nämotä api itneŋ.  
\v 9  \x * \xo 1:9 \xt 1Jo 1:3; 1Ko 10:13; 1Te 5:24\x*Täŋpäkaŋ Anutu u man kubä-yäŋ kubä-yäŋ nämo täk täyak. Nämo, u nanaki Ekäninin Jesu Kristo ukät bänep kubägän itta yäŋpäbä nipmaŋkuko uwä imaka täŋ tamikta yäŋkuko u pära nämo, burenigän api täŋ tamek.   
\s1 Äbot täŋpani bämopi-ken duŋ-wewek ahäŋkuk  
\p
\v 10  \x * \xo 1:10 \xt Plp 2:2\x*Eruk notnaye, Ekäninin Jesu Kristo wäpi terak man kehäromi ŋode täwetat; In yäŋawät-awät nämo täneŋ. Nämo, duŋ-wewek man peŋpäŋ nadäk-gärip kubägän peŋpäŋ äbot kubägän ude kaŋ irut.  
\v 11 Notnaye, äma ätu notjinpak Kloe unitä äbotken naniktä äbä ŋode näwetkuŋ; In bämopjin-ken yäŋawät-awät terak man mebäri mebäri ŋode yäk täkaŋ;  
\v 12  \x * \xo 1:12 \xt 1Ko 3:4; Apos 18:24-28; Jon 1:42\x*In ätutä Ninä Pol iwat täkamäŋ yäŋ yäk täkaŋ. Yäŋirä ätutä Nin Apolos iwat täkamäŋ yäŋ yäk täkaŋ. Täŋ, ätutä Nin Pita iwat täkamäŋ yäŋ yäk täkaŋ. Täŋ, ätutäwä ŋode yäk täkaŋ; Ude nämo, nin uwä Kristo iwat täkamäŋ yäŋ yäk täkaŋ.  
\v 13 Wa! Ude täk täkaŋ uwä Kristo kwäk duk täkaŋ bumik! Jide? Pol näkä inta yäŋpäŋ päya kwakäp terak äroŋkut? Ba näk näwaräntäkta ume yäpuŋ?   
\p
\v 14  \x * \xo 1:14 \xt Apos 18:8; Rom 16:23\x*Nämoinik, näk in mäyap nämo ärut tamiŋkuro unita Anututa bänep täga nadäŋ imitat. Näk Krispus kenta Gaius ugänpäŋ ume ärut yämiŋkut.  
\v 15 Unita kubätä Näk Pol iwaräntäkta ume yäput yäŋ yänaŋi nämo.  
\v 16  \x * \xo 1:16 \xt 1Ko 16:15\x*E, Stefanas äboriye imaka ume ärut yämiŋkut. Täŋkaŋ äma ätu ume ärut yämiŋkut ba nämo ärut yämiŋkuro u nämo nadätat.  
\v 17  \x * \xo 1:17 \xt Mat 28:19; Jon 4:2\x*Bureni täwetat, Kristotä ume ärutärut piä täkta nämo nepmaŋpän äbut. U iniken Manbiŋam Täga yäŋahäkta naniŋ kireŋkuk. Täŋpäkaŋ mani biŋam yäŋahäk täyat uwä kome täŋo nadäk-nadäk terak nämo yäŋahäk täyat. Nämo, ude täŋira Kristotä päya kwakäp terak kumbuko unitäŋo kehäromi imaka jopi kubä täŋpekta.   
\s1 Anutu täŋo kehäromi u Kristo  
\p
\v 18  \x * \xo 1:18 \xt 2Ko 4:3; Rom 1:16\x*Täŋpäkaŋ ämawebe paot-paotta biŋam täŋpanitä päya kwakäp täŋo manbiŋamta nadäŋirä guŋ täŋo man ude täk täyak. Täŋ, ämawebe waki keri-ken nanik nimagurani ninä manbiŋam u nadäŋitna Anutu täŋo kehäromi, ämawebe yäpätägakta, ude täk täyak.  
\v 19 Unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani;  
\b  
\q1 \qt Näk äma nadäk-nadäk ikek yäŋ yäwerani unitäŋo nadäk-nadäki api pewa paotneŋ. \qt*  
\q1 \qt Nadäk-nadäki pewa paorirä guŋ ude api itneŋ yäk.\qt* \rq Ais 29:14 \rq*   
\b  
\p
\v 20  \x * \xo 1:20 \xt Ais 19:12; Ais 33:18; Ais 44:25; Jop 12:17\x*Eruk u kawut! Äma nadäk-nadäki ärowani nikek unita jide yänayäŋ? Ba äma man kudän äpmoŋpani daniŋpäŋ nadäk täŋpanita jide? Ba äma kome ŋonitäŋo man yäkta meni pidämi unita jide yänayäŋ? Ude nämo! Anututä kome ŋonitäŋo nadäk-nadäk ärowani täŋpewän guŋ täŋo nadäk-nadäk ude äworeŋkuk.   
\p
\v 21  \x * \xo 1:21 \xt Mat 11:25\x*Uwä ŋode; Anututä iniken nadäk iwatpäŋ kädet itpipiŋpewän ämawebetä iniken nadäk-nadäk terak Anutu täŋo mebäri täga nämo nadäwä tumneŋ. Unita Anututä kädet kubä pewän ahäŋkuko u ŋode; Ämawebe, guŋ täŋo man nintä yäŋahäwani u nadäŋpäŋ Jesuta nadäkinik täk täkaŋ uwä Anututä ämawebe u inita biŋam yämagut täyak.  
\v 22  \x * \xo 1:22 \xt Mat 12:38; Apos 17:28,32\x*Bureni, Juda ämatä kudän kudupi kakta wari yäk täkaŋ, ba Grik ämatä kome täŋo nadäk-nadäk ärowani unita nadäkinik täk täkaŋ.  
\v 23  \x * \xo 1:23 \xt Rom 9:32; 1Ko 2:14\x*Upäŋkaŋ ninä man ŋode yäŋahäk täkamäŋ; Kristo u päya kwakäp terak kumbuk! Täŋpäkaŋ Juda ämatä man u nadäŋirä nadänaŋi nämo ude täk täyak. Ba Grik ämatä man u nadäŋirä guŋ täŋo man ude täk täyak.  
\v 24  \x * \xo 1:24 \xt Kol 2:3\x*Upäŋkaŋ ämawebe Anututä inita biŋam iwoyäwani, Juda äbotken nanik ba Grik äbotken nanik imaka, Kristo täŋo biŋam u nadäŋitna Anutu täŋo kehäromi ba nadäk-nadäk kädet bureni ude täk täyak.  
\v 25  \x * \xo 1:25 \xt 2Ko 13:4\x*Bureni-inik, Anutu täŋo man ämatä u nadäŋirä guŋ täŋo man täk täyak uwä kome täŋo nadäk-nadäk irepmit morek täyak. Täŋkaŋ Anutu täŋo täktäki, ämatä u kaŋpäŋ nadäŋirä kwini ba jopi ude täk täyak uwä äma täŋo kehäromi irepmit morek täyak.   
\p
\v 26  \x * \xo 1:26 \xt Mat 11:25; Jon 7:48; Jem 2:1-5\x*Eruk notnaye, in jidewanitä irirä Anututä yäŋpäbä tepmaŋpän inita biŋam täŋkuŋ? Komen äma iŋamiken inken nanik mäyaptä äma nadäwani ude nämo itkuŋ. Ba inken nanik mäyaptä äma ekäni ude nämo itkuŋ. Ba inken nanik mäyaptä udegän, äma wäpi biŋam ikek täŋo iroŋiniye nämo itkuŋ.  
\v 27 Wäpjin biŋam ikek nämo upäŋkaŋ komen ämatä mäyäk tawut yäŋpäŋ Anututä ämawebe nadäk-nadäki guŋ täŋo bumik upäŋ inita iwoyäŋkuk. Ba komen äma inita nadäŋirä kehäromi nikek täŋpani unitä mäyäk nadäkta, ämawebe kwini yäŋ yäwerani upäŋ inita yäpuk.  
\v 28 Uwä ämawebe wäpi biŋam ikek nämo, upäŋ yämagutkuk, ba ämawebe äma nadäkinik nämo täŋpanitä unita nadäwä äpani-inik, jiraŋ ude täk täkaŋ upäŋ yäpuk. Ude täŋkaŋ imaka komen ämatä nadäwä ärowani täk täkaŋ u awähutkuk.  
\v 29  \x * \xo 1:29 \xt Rom 3:27; Efe 2:9\x*Ude täŋkuko uwä äma kubätä Anutu iŋamiken iniken wäpi yäpmäŋ akukta käderi täŋpipiŋkuk.  
\v 30  \x * \xo 1:30 \xt Jer 23:5-6; Jon 17:19; 2Ko 5:21\x*Unita ket ŋode nadäwut! Anututä ini Jesu Kristo dubini-ken tepmaŋkuk. Täŋpäkaŋ Anututä yäŋpewän Kristo uwä nintäŋo kome yäpmäŋirän Anututä nibäŋpäŋ Jesu Kristo unitäŋo nadäk-nadäki tägagämän ba täktäki siwoŋi kak täyak. Täŋpäkaŋ, Kristotä momi täŋo kehäromi yäpmäŋ äpuko unita apiŋo momitä nämo nimagurirän kudupi it täkamäŋ.   
\p
\v 31  \x * \xo 1:31 \xt Jer 9:24; 2Ko 10:17\x*Eruk, ude unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani unitä kaŋ kehärom tawän;  
\b  
\q1 \qt Äma kubätä imaka kubäta biŋam pähap yäwa yäŋpäŋä Anutu-tagän biŋam kaŋ yäwän.\qt* \rq Jer 9:24 \rq*   
\c 2  
\s1 Kristo kumbuko unitäŋo manbiŋam  
\p
\v 1  \x * \xo 2:1 \xt 1Ko 1:17\x* Eruk notnaye, Anutu täŋo man bureni, bian käbop itkuko u yäŋahäŋpäŋ täwetta inken äreŋkuro kadäni uken näkŋaken wäpna biŋam nämo yäpmäŋ akuŋkut. Man gäripi nikek terak, bänepjin jop ärikta ba äma nadäwani täŋo man terak nämo täwetkut.  
\v 2  \x * \xo 2:2 \xt Gal 6:14\x* Nämo, näk ŋode nadäŋpäŋ äreŋkut; Kuŋkaŋ imaka kubä täŋo biŋam nämo api yäwet. Jesu Kristo-tagän, ba u päya kwakäp terak kumbuko unitagän api yäŋahäŋpäŋ täweret yäŋ nadäk kehäromi ude peŋkut.  
\v 3  \x * \xo 2:3 \xt Apos 18:9; 2Ko 10:1\x* Unita äreŋpäŋ kehäromina nikek nämo, umuntaŋkaŋ dädätna kwaiŋirä in bämopjin-ken itkut.  
\v 4  \x * \xo 2:4 \xt 1Te 1:5\x* Täŋpäkaŋ manbiŋam yäŋahäŋpäŋ täwetkuro uwä äma nadäk-nadäki ärowani täŋo man terak, ba bänep ärik-ärik man nämo täwetkut. Nämo, man täwetkuro uterak Munapik täŋo kehäromini kwawak ahäŋirän kaŋpäŋ näkŋo man unita nadäwä bureni täŋkuk.  
\v 5 Ude täŋkuro uwä nadäkinikjintä äma täŋo nadäk-nadäk terak nämo yeŋgämä peneŋta täŋkut. Nämo, nadäkinikjin Anutu täŋo kehäromi terak yeŋ täpäneneŋta ude täŋkut.   
\s1 Anutu täŋo nadäk-nadäk täga  
\p
\v 6  \x * \xo 2:6 \xt Efe 4:13; Plp 3:15\x* Täŋ, ämawebe nadäkiniki äma bureni äworewanitä manbiŋam yäŋahäk täyat unita manbiŋam nadäk-nadäk bureni Anutu-ken nanik pewän ahäwani yäŋ nadäk täkaŋ. Täŋpäkaŋ nadäk-nadäk u kome täŋo nadäk-nadäk nämo, ba nadäk-nadäk kome ŋonitäŋo äma ekäni ekäni, pewä paotta yäwani unitä nadäŋpäŋ yäpmäŋ kuŋat täkaŋ u nämo.  
\v 7  \x * \xo 2:7 \xt Rom 16:25\x* Nämoinik, nadäk-nadäk näkä yäŋahäk täyat uwä Anutu täŋo nadäk-nadäk käbop it yäpmäŋ äbuko u. Täŋpäkaŋ nin nadäk-nadäk uterak kunumta biŋam täneta bian-inik, kunum kenta kome nämo ahäŋirän iwoyäŋkuk.  
\v 8  \x * \xo 2:8 \xt Luk 23:34; Jem 2:1\x* Täŋ, nadäk-nadäk u kome ŋonitäŋo äma ekäni ekänitä nämoinik nadäwä tumbuŋ. U nadäwä tumbuŋ yäwänäku kunum täŋo Ekäni päya kwakäp terak nämo utpewä kumbän.  
\v 9 Täŋpäkaŋ manbiŋam nintä yäŋahäk täkamäŋ unita man kubä Anutu täŋo man ŋode kudän täwani;  
\b  
\q1 \qt Anututä ämawebe gäripi nadäŋ imik täkaŋ unita imaka säkgämän-inik, inipärik kubä täŋtuŋum taŋpäŋ peŋ yämiŋkuk.\qt*  
\q1 \qt U äma dapuritä nämo käwani, ba jukunitä nämo nadäwani, ba unita juku piŋpäŋ nadäwä tärenaŋi nämo.\qt* \rq Ais 64:4 \rq*   
\b  
\m
\v 10  \x * \xo 2:10 \xt Mat 13:11\x* Imaka säkgämän uwä bian käbop itkukopäŋ Anututä Munapiki terak niwoŋäreŋkuk. Nadäkaŋ, Anutu täŋo Munapikitä imaka kuduptagän nadäwän tärek täyak. Täŋkaŋ Anutu täŋo nadäk-nadäk äpmoŋpani imaka, nadäwän tärek täyak.  
\v 11  \x * \xo 2:11 \xt Snd 20:27\x* Uwä ŋode; Äma kubätä noripaki täŋo nadäk-nadäki täga nämo nadäwän täreneŋ. Nämo, äma u iniken mäjoni-tägän nadäk-nadäki täga nadäwek. Täŋpäkaŋ Anutu udegän, äma kubätä Anutu täŋo nadäk-nadäki täga nämo nadäwän täreneŋ. Nämo, iniken Munapiki-tägän täga nadäwek.  
\v 12  \x * \xo 2:12 \xt Jon 16:13-14\x* Eruk, ninä kome ŋonitäŋo mäjo nämo yäpumäŋ. Nämo, Munapik Anutu-ken nanik yäpumäŋo u mebäri ŋodeta yäpumäŋ; Iron mebäri mebäri Anututä nimiŋkuko u nadäna tumäkta.  
\v 13  \x * \xo 2:13 \xt 1Ko 2:4\x* Unita imaka unitäŋo manbiŋam yäŋahäk täkamäŋ uwä äma täŋo man terak nämo täwetpäŋ täwoŋärek täkamäŋ. Nämo, man Munapiktä niwetpäŋ niwoŋärewani uterak täwetpäŋ täwoŋärek täk täkamäŋ. Bureni, Munapik täŋo nadäk-nadäkä man äma Kudupi Munapik ikektä täga nadänaŋi uterak täwetpäŋ täwoŋärek täk täkamäŋ.   
\p
\v 14  \x * \xo 2:14 \xt Jon 8:47, 14:17; 1Ko 1:23\x* Täŋ, ämawebe Kudupi Munapik ikek nämo uwä imaka Munapik-ken nanikpäŋ täga nämo yäpneŋ. Nämo, äma udewanitä imaka Munapik-ken nanik unita nadäwä jopi ude täk täkaŋ unita. Ba imaka udewani täŋo mebäri täga nämo nadäwä täreneŋ. Imata, äma Munapik ikek-tägän imaka Munapik-ken nanik täga kaŋpäŋ nadäwä täreneŋ.  
\v 15  \x * \xo 2:15 \xt 1Jo 2:20\x* Täŋkaŋ äma Munapik ikektä imaka kuduptagän kaŋpäŋ nadäwä tärewäpäŋ yäpmäŋ danik täkaŋ upäŋkaŋ äma Munapik ikek nämo uwä äma unitäŋo mebäri täga nämo kaŋpäŋ nadäwä tärewäpäŋ yäpmäŋ danineŋ. Man unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani;   
\b  
\q1
\v 16  \x * \xo 2:16 \xt Rom 11:34\x* \qt Komen äma netätä Ekäni täŋo nadäk-nadäki nadäwän tärewäpäŋ nadäk-nadäk ätu imiŋkuk?\qt* \rq Ais 40:13 \rq*  
\b  
\m Täga nämo! Täŋ, ninä Kristo täŋo nadäk-nadäk iŋitkamäŋ.   
\c 3  
\s1 Äbot täŋpanita watä irit täŋo man  
\p
\v 1  \x * \xo 3:1 \xt Jon 16:12\x* Eruk notnaye, äma Kudupi Munapik ikekta man täga yäwetnaŋi, man udewani bian in täga nämo täwetnaŋi. Nämo, äma kome täŋo nadäk pen iŋiranita täga yäwetnaŋi udegän täwetpäŋ täwoŋäreŋkut. Kadäni uken in Kristo täŋo nadäk kädet terak nämo tägaŋkaŋ nanak paki ude pen itkuŋ.  
\v 2  \x * \xo 3:2 \xt Hib 5:12-13; 1Pi 2:2\x* Unita man täwetpäŋ täwoŋärek täŋkuro u ketem kehäromi ude nämo, ketem näbäni, nonoŋ udewanipäŋ tepmäŋ towik täŋkut. Imata, ketem bureni nakta kehäromi nikek nämo itkuŋ. Upäŋkaŋ apiŋo inidegän itkaŋ!  
\v 3  \x * \xo 3:3 \xt 1Ko 1:10-11; 1Ko 11:18\x* In nadäk kädet biani u pen iwaräntäŋ yäpmäŋ äbäkaŋ. Notta kokwawak nadäk-nadäk ba yäŋ-ämikämik kädet u inken pen pätak. Unita in bänep nadäk-nadäk waki kädet-ken pen itkaŋ yäŋ bureni täwetat. Komen äma täŋo kudängän täk täkaŋ.  
\v 4  \x * \xo 3:4 \xt 1Ko 1:12\x* In ätutäwä ŋode yäk täkaŋ; Nin Poltä äbotken nanik. Täŋirä ätutäwä Nin Apolostä äbotken nanik yäŋ yäk täkaŋ. Kädet u iwat täkaŋ uwä komen äma täŋo kädetgän iwat täkaŋ.   
\p
\v 5 Wa! Apolos u äma jidewani? Ba näk Pol imaka, äma jidewani unita nin unitä äbotken nanik yäŋ yäk täkaŋ? Nek watä piä äma jopigän, Ekänitä piä man ini-ini nimiŋkuk. Nektä piä täk täkamäk unitä täŋpewän in Kristota nadäkinik täŋkuŋ.  
\v 6 U man wärani ŋode bumik; Näkä yänat täŋpakaŋ Apolostä ume piŋ yäbat täyak. Upäŋkaŋ Anututä ini ketem bureni pewän ahäk täkaŋ.  
\v 7 Unita äma yänat täŋpani u wäpi biŋam ikek nämo. Ba äma ume piŋ yäbarani u imaka, wäpi biŋam ikek nämo. Nämoinik, Anutu, ketem bureni täŋ pewän ahäk täkaŋ u kubä-tägän wäpi biŋam ikek.  
\v 8 Täŋkaŋ äma yänat täŋpani u ba äma ume piŋ yäbarani uwä mebäri kubätagän piä täk täkamän. Unita piä iniken iniken uterak gwäki kowata api yäpdeŋ.  
\v 9  \x * \xo 3:9 \xt Mat 13:3-9; Efe 2:20-22\x* Unita ŋode täwetat; Nekä Anutu täŋo piäken piä kubägän täk täkamäk. Täŋpäkaŋ inä Anutu täŋo piä ude.  
\p Ba in eŋi kubä Anututä täŋ itak ude.  
\v 10  \x * \xo 3:10 \xt 1Ko 15:10; 2Pi 3:15\x* Täŋpäkaŋ näkä Anututä nadäk namiŋkuko uterak eŋi täkta mebäri nadäwani äma ude itkaŋ eŋi unitäŋo bek äneŋkut. Eruk bek uterak äma ätutä eŋi päraki täŋ itkaŋ. Täŋpäkaŋ äma kubäkubä eŋi u täkta nadäŋ dämikinik täŋkaŋ täneŋ.  
\v 11  \x * \xo 3:11 \xt Ais 28:16; 1Pi 2:4-6\x* Täŋpäkaŋ bek äneŋkuro uwä Jesu. Uwä eŋi unitäŋo mebärita itak. Äma kubätä eŋi unitäŋo mebärita kudupi kubä täga nämo pewek.  
\v 12 Upäŋkaŋ äma ätutä bek uterak eŋi tänayäŋ täkaŋ uwä gol siliwa ba mobä säkgämän säkgämänpäŋ api täneŋ. Täŋirä ätutäwä ket nämo nadäwä tumbäkaŋ imaka pidämi ŋodewanipäŋ api täneŋ; Päya kujat näbäni, gwäŋgwäŋ kujat ba tepäraŋpäŋ api täneŋ.  
\v 13  \x * \xo 3:13 \xt 1Ko 4:5; 2Te 1:7-10\x* Ude tänayäŋ täŋopäŋ piä tänayäŋ täŋo unitäŋo bureni Kristo täŋo Kadäni Pähapken kwawak api ahäŋ morewek. Kadäni pähap u kädäp ikek ahäŋkaŋ kädäp unitä äma kubäkubä täŋo piäni uken api täŋ-yabäwek.  
\v 14 Kädäptä täŋ-yabäŋirän äma kubä eŋi, bek uterak täŋpayäŋ täyak uwä nämo ijiwänä äma uwä kowata täga api yäpek.  
\v 15 Täŋpäkaŋ äma kubä bek uterak täŋpayäŋ täkopäŋ kädäptä kudup ijiŋ paoränä mäyäk pähap api nadäwek. Ini uwä nämo api paoreko upäŋkaŋ äma kädäp gänaŋ nanik wädäŋ tarupmitnero ude.   
\s1 Äma nämo yäniŋ oretneŋ  
\p
\v 16  \x * \xo 3:16 \xt 1Ko 6:19; 2Ko 6:16\x* Eruk, äbot täŋpani inta ŋode täwerayäŋ täyat u nämo nadäkaŋ? In uwä Anutu täŋo kudupi yot, Kudupi Munapikitä u it täyak.  
\v 17 Unita äma kubätä Anutu täŋo eŋi u täŋpän wanayäŋ täŋo uwä Anututä kowata udegän äma u api täŋpän waneŋ. Imata, eŋi uwä Anututä inita iwoyäwani. Täŋpäkaŋ eŋi uwä in ubayäŋ.   
\p
\v 18 Nadäkaŋ? In bämopjin-ken nanik kubätä kome ŋo terak nadäk-nadäk ikek itat yäŋ nadäweko uwä iniken bänepi täŋikŋarek. Eruk äma uwä nadäk udewani mäde ut imiŋpäŋ nadäk-nadäk komen ämatä U guŋ täŋo bumik yäŋ yäk täkaŋ u yäpayäŋ täko uwä nadäk-nadäk bureni nikek api irek.  
\v 19  \x * \xo 3:19 \xt Jop 5:13\x* U imata, kome ŋonitäŋo nadäk-nadäk täga uwä Anutu iŋamikenä guŋ täŋo nadäk-nadäk täyak. Man unita Anutu täŋo man kudän kubätä ŋode yäyak;  
\b  
\q1 \qt Anututä täŋpewän äma täŋo nadäk-nadäktä äyäŋutpäŋ äma ini täŋpäwak täkaŋ.\qt* \rq Jop 5:13 \rq*   
\b  
\m
\v 20  \x * \xo 3:20 \xt Sam 94:11\x* Täŋpäkaŋ Anutu täŋo man kudän kubätä ŋode yäkgän täyak;  
\b  
\q1 \qt Komen ämawebe täŋo nadäk-nadäki u Ekäni dapuri-ken jopi ude täkaŋ.\qt* \rq Sam 94:11 \rq*   
\b  
\m
\v 21 Unita äma täŋo täktäkita nadäwä ärowani täŋpäpäŋ wäpi biŋam yäpmäŋ ärokärok kädet u kaŋ pewut. U imata, imaka imaka päke u in täŋkentäŋ tamikta biŋamgän.  
\v 22 Pol, Apolos, Pita, ba kome ŋo, ba irit ba kumäŋ-kumäŋ, imaka apiŋo itkaŋ ba kämi api itneŋ u kudup in täŋkentäŋ tamikta biŋam.  
\v 23 Täŋpäkaŋ inä Kristota biŋam täŋirä Kristo uwä Anututa biŋam täyak.   
\c 4  
\s1 Kristo täŋo aposoroniyeta man  
\p
\v 1  \x * \xo 4:1 \xt Tai 1:7\x* In ninta ŋode nadäneŋ; Kristo täŋo piä watä ämaniye, Anutu täŋo man käbop itkuko u yäŋahäkta piä man yäŋ yämani yäŋ nadäneŋ.  
\v 2  \x * \xo 4:2 \xt Luk 12:42\x* Eruk, äma udewani piä keri-ken pewani u ŋode täkta yäwani; Piä tägagän täŋirä piä mähemitä man buramik äma bureni yäŋ nadäŋ yämekta yäwani.  
\v 3 Unita in ba kome ŋo terak man yäpmäŋ daniwani ämatä manken nepmaŋpäŋ piä täyat u yäpmäŋ danikta nadäwätäk kubä nämo täk täyat. Nämo, näkŋa imaka, piä täk täyat u nämo yäpmäŋ danik täyat.  
\v 4  \x * \xo 4:4 \xt Sam 143:2\x* Täŋpäkaŋ näkŋawä piä täktäk kädawä waki kubä nämo täk täyat yäŋ nadätat. Upäŋkaŋ Anututä näkken momi kubä nämo kak täyak yäŋ nämo yäyat. Nämo, piä täk täyat u Ekäni kubä-tägän yäpmäŋ danik täyak.  
\v 5  \x * \xo 4:5 \xt 1Ko 3:8\x* Unita Ekäni täŋo kadäni nämo ahäŋirän äma kubä täŋo piä nämo yäpmäŋ danineŋ. Ekänitä ini äbäŋkaŋ imaka bipmäŋ urani-ken käbop itkaŋ u kudup kwawak api pewän ahäneŋ. Täŋkaŋ äma täŋo bänep nadäk-nadäki käbop itak u imaka, kwawak api pewän ahäneŋ. Kadäni ugän Ekänitä äma kubäkubätä piäni kome terak itkaŋ täŋpani uterakgän api yäniŋ orerek.   
\s1 Kristo täŋo piä ämaniyeta man  
\p
\v 6  \x * \xo 4:6 \xt Rom 12:3\x* Notnaye, Apolos-kät ninekta man yäyat ŋowä intä nek-täŋo kädet kuroŋ u kaŋpäŋ nadäŋkaŋ man ŋode yäwani täŋo mebäri nadäwä tumäkta; Anutu täŋo man kudän täwani ugän iwatneŋ. Injinken nadäk nämo yäpurärätpäŋ iwatneŋ. Man u nadäkinik täŋkaŋ äma kubä täŋo wäpi biŋam yäpmäŋ akuŋkaŋ kubä täŋo nämo yäpmäŋ äpneŋ.  
\v 7  \x * \xo 4:7 \xt Rom 12:6\x* Unita imata injinta äma ätu yärepmitpäŋ ärowani itkamäŋ yäŋ nadäk täkaŋ? Ba imatäken upäŋ Anutu-ken nanik nämowä yäpmäk täkaŋ? Imaka imaka päke u kudup Anutu-ken nanik yäpmäk täkaŋ unita imata ninin pena ahäk täkaŋ yäŋkaŋ wäpjin biŋam yäpmäŋ ärok täkaŋ?   
\p
\v 8  \x * \xo 4:8 \xt Rev 3:17,21\x* In ŋode käwep nadäk täkaŋ; Imaka imaka päke ŋo kudup yäpmäŋ moreŋpäŋ tägagän itkamäŋ yäŋ nadäk täkaŋ. Jide? Inäku nin nirepmitpäŋ intäjukun äma täŋo wäp biŋam yäpmäŋkamäŋ yäŋ nadäk täkaŋ? Ude nämo! Bureni ude itkaŋ yäwänäku nin imaka, inkät intäjukun äma ude bok itkaŋ Wisikinik yäŋ yäkkäne.  
\v 9  \x * \xo 4:9 \xt Rom 8:36; Hib 10:33\x* Upäŋkaŋ nämo! Intä ninta nadäwä äpani täk täkaŋ unita ŋode bumik kaŋpäŋ nadätat; Anututä aposoro nin, äma äpani-inik ude, mäden-inik nipmaŋkuk. Ämawebe ba aŋero ba imaka päke u iŋamiken nidäpmäŋ-pewä kumäkta biŋam ude bumik nipmaŋkuk.  
\v 10  \x * \xo 4:10 \xt 1Ko 3:18\x* Bureni-inik! Kristota yäŋpäŋ ninta nadäŋirä äma nadäk-nadäki nämo, guŋ ude itkaŋ yäŋ nadäŋkaŋ injintawä nin Kristo täŋo kädetta nadäna tumäk-inik täŋpani yäŋ nadäk täkaŋ. Ninä kehärominin nämo. Täŋ, inä Nin kehärominin nikek yäŋ nadäk täkaŋ. Ba ämatä intäŋo wäpjin biŋam yäpmäŋ akuŋkaŋ ninta mäde ut nimik täkaŋ.  
\v 11  \x * \xo 4:11 \xt 2Ko 11:23-27\x* Nadäkaŋ? Bian umu itkumäŋotä it yäpmäŋ äbäkamäŋ ŋo ketem umeta niŋirä, ba tek däkŋeŋ jukut-jukut täŋpani wädäna ärowäkaŋ kuŋat täŋkumäŋotä pen kuŋatkamäŋ. Ba ämatä nidäpmäŋpäŋ niwat kireŋirä patpat kometa wäyäkŋek täkamäŋ.  
\v 12  \x * \xo 4:12 \xt Apos 18:3; 1Ko 9:14-15; 2Te 3:8; Sam 109:28; Mat 5:44\x* Täŋkaŋ ketem yabäŋ ahäŋpäŋ nakta ketnintä komi piä täŋpäŋ yabäŋ ahäk täkamäŋ. Täŋitna yäŋärok man niwerirä upäŋkaŋ Anututä täŋkentäŋ yämän yäŋpäŋ yäŋapik täkamäŋ. U komi piä nimik täkaŋ unita täga yäŋ nadäŋpäŋ buramik täkamäŋ.  
\v 13  \x * \xo 4:13 \xt Kra 3:45\x* Ninta man wakiwaki yäk täkaŋ upäŋkaŋ kowata man kwini yäwet täkamäŋ. Bureni-inik! Ninä ämatä jiraŋ ureŋ täŋpä kuk täkaŋ udewani. Ämawebe iŋamiken jopi jäwäri, garok ikek ude itkamäŋ. Ude itkumäŋotä pen it yäpmäŋ äbäkamäŋ.   
\p
\v 14 Man ŋo in mäyäk tamikta yäŋpäŋ nämo yäyat. Nämoinik, nanaknaye bureni yäŋ yäŋpäŋ umun man kudän täŋ tamitat.  
\v 15  \x * \xo 4:15 \xt Gal 4:19\x* Kristo täŋo kädet täwetpäŋ täwoŋärekta äma bumta, 10,000 ude it tamikaŋ upäŋkaŋ nanjiye mäyap nämo. Näk pengän Manbiŋam Täga täwerira nadäkinik täŋkuŋo unita Jesu Kristo täŋo Manbiŋam Täga uterak nanjin kubägän ude itkut.  
\v 16  \x * \xo 4:16 \xt Plp 3:17; 1Te 1:6\x* Unita man kehäromi ŋode täwetat; In näkŋo kädet kuroŋ iwatneŋ.  
\v 17  \x * \xo 4:17 \xt Apos 19:22; Plp 3:19-21\x* Mebäri unitagän yäŋpäŋ Timoti, Ekäni wäpi terak nanakna bureni-inik ba täŋkentäkna tägagämän, gäripi nadäŋ imik täyat u iniŋ kireŋira äretak. U Jesu Kristo täŋo kädet näkä iwatpäŋ äbot täŋpani ämawebe komeni komeni yäwetpäŋ yäwoŋärek täk täyat unita guŋ täneŋ yäŋpäŋ yäŋkodak taŋpäŋ kaŋ täwerän yäŋpäŋ iniŋ kiretat.   
\p
\v 18 Täŋpäkaŋ in ätutä ŋode nadäkaŋ; Täga nämo päbä api nibäwek yäŋ nadäŋkaŋ gup yäpmäŋ ärokärok kudän täŋ itkaŋ.  
\v 19  \x * \xo 4:19 \xt Apos 18:21\x* Upäŋkaŋ Ekänitä nadäŋ namänä näk inken bäräŋeŋ-inik api ärewet. Äreŋpäŋä äma gup yäpmäŋ ärokärok kudän täŋ itkaŋ unitäŋo mebäri api kaŋpäŋ nadäwet. Äma uwä bureni pewä ahäk täkaŋ ba mangän jop yäk täkaŋ u api kaŋpäŋ nadäwet.  
\v 20  \x * \xo 4:20 \xt 1Ko 2:4\x* Unita nadäkaŋ? Anututä intäjukun irirän gämori-ken itkaŋ kuŋat-kuŋat kädet u man terakgän nämo, u kehäromini terak ahäk täyak.  
\v 21 Eruk, kädet jidewani u täŋira känayäŋ nadäkaŋ? Komi terak yäpän-siwoŋ tawäpäŋ kaŋ nipmaŋpän yäŋ nadäkaŋ? Ba ninin kädetnin yäpna siwoŋ tawäpäŋ iritna gäripi nadäŋpäŋ bänep kwini terak kaŋ äbän yäŋ nadäkaŋ?   
\c 5  
\s1 Kubokäret kädet iwarani iwat kirewut!  
\p
\v 1  \x * \xo 5:1 \xt Wkp 18:7-8; Lo 22:30; Lo 27:20\x* Eruk, ämatä intäŋo manbiŋam ŋode yäŋirä nadäk täyat; Kubokäret kädet wakiinik kubä, guŋ ämatä nämo täk täkaŋ u in bämopjin-ken ahätak. Uwä ŋode; Inkät nanik äma kubätä iniken miŋi-kät pat täkamän.  
\v 2 Wära! In bämopjin-ken kädet udewani itak upäŋkaŋ imata nin täga itkamäŋ, Anutu täŋo man nadäwani bureni yäŋ yäk täkaŋ? Ude nämo, gup yäpmäŋ ärokärok kädetjin peŋpäŋ injinta nadäwä wakiinik täŋpäpäŋ konäm butewaki tänaŋi täkaŋ. Ude täŋkaŋ äma waki ude täŋpani u bämopjin-ken nanik yäŋiwat-pewä inigän itnaŋi täyak.  
\v 3  \x * \xo 5:3 \xt Kol 2:5\x* Inä näka ban itak yäŋ nämo nadäneŋ. Nämo, gupna ban itak upäŋkaŋ bänep nadäk-nadäkna inkät itak uwä näk inkät bureni it täyat bumik. Täŋkaŋ inkät ude itkaŋ äma kudän wakiinik täŋpani uku yäpmäŋ danitat.  
\v 4-5  \x * \xo 5:4-5 \xt Mat 16:19; 2Ko 13:10\x* \x * \xo 5:4-5 \xt 1Ti 1:20; 1Pi 4:6\x* Unita man kehäromi ŋode yäyat; In käbeyä täŋpäŋ Ekäni Jesutä käbeyä inkät bok itnayäŋ täkaŋ unitäŋo kehäromi terak äma waki täŋpani u Satan keri-ken pewut. Ude täŋirä gupi täŋpän wawayäŋ täko upäŋkaŋ bänepi sukureŋirän Ekäni täŋo kadäni pähapken mäjoni Ekänitä inita biŋam äneŋi kaŋ täŋpän. Täŋpäkaŋ bänep nadäk-nadäknatä inkät bok itpäŋ käbeyä kaŋ ahäwän.   
\p
\v 6  \x * \xo 5:6 \xt Gal 5:9\x* Unita nadäkaŋ? Nin täga itkamäŋ yäŋpäŋ gupjin yäpmäŋ ärok täkaŋ uwä täga nämo. Ŋode nämo käwep nadäk täkaŋ; Yis täpurigän upäŋkaŋ käräga taŋi-kät awähutpewä piä taŋi täk täyak.  
\v 7  \x * \xo 5:7 \xt Kis 13:7, 12:21; Ais 53:7; 1Pi 1:19\x* Eruk äbot täŋpani in uwä käräga ude. Unita in bämopjin-ken nanik yis biani u kudup täŋureŋ täŋpä kut. Ude täŋkaŋ käräga säkgämän, yiskät nämo awähurani, Pasova kadäni-ken nak täkaŋ ude kaŋ irut. U imata, inä yiskät nämo awähurani äbot ude itta yäwani. Täŋpäkaŋ nin ärut-paktaŋ nimani tom bätaki kubä it nimitak, tom bätaki, Pasova orekirit kadäni-ken däpmäŋ-pewä kumäk täkaŋ ude. Uwä Kristo, ninta yäŋpäŋ ärawa ude kumbuko u.  
\v 8  \x * \xo 5:8 \xt Lo 16:3\x* Unita ämawebe Pasova ketem näna yäŋpäŋä yis biani ureŋ täŋpä kuk täkaŋ, in udegän momijin ba kädet wakiwaki u kudup kaŋ peŋ morewut. Ude täŋkaŋ bänep siwoŋi terak, käräga yiskät nämo awähurani ude man bureni täŋo kädet iwatpäŋ kuŋat täkot.   
\p
\v 9  \x * \xo 5:9 \xt Mat 18:17; 2Te 3:14\x* Eruk, manbiŋam kubä bian kudän täŋ tamiŋkuro uterakä in ämawebe kubokäret kädet iwarani-kät bok kuŋatta yäjiwätkut.  
\v 10 Täŋpäkaŋ äma Anututa nämoinik nadäŋkaŋ kubokäret kädet, äma täŋo tuŋum yabäŋgärip täŋpani, kubo äma ba anutu jopi yäniŋ orerani ukät itpäŋ-nadäkta ba man yäŋpäŋ-nadäkta nämo yäjiwätat. Nämo, äma udewani tokŋek itkaŋ unita yabäŋ umuntaŋ päŋku deken iren?  
\v 11  \x * \xo 5:11 \xt 2Te 3:6; Tai 3:10; 2Jo 10\x* Nämo, äma ŋodewanita yäŋkut; Äma näk äbot täŋpani yäŋkaŋ kubokäret kädet, dapun-gärip kädet, anutu jopi yäniŋoret kädet, ba äma täŋo wäpi yäpmäŋ äpani, ba ume naŋkaŋ täŋguŋguŋ täŋpani ba kubota täŋpani, äma udewanita yäŋpäŋ kudän täŋ tamiŋkut. Äma udewani mäde ut yämiŋpäŋ ukät itpäŋ-nadäk ba ketem bok naknak nämoinik täneŋ.   
\p
\v 12-13  \x * \xo 5:12-13 \xt Mak 4:11\x* \x * \xo 5:12-13 \xt Lo 13:5, 17:7; Lo 22:24\x* Unita nadäkaŋ? Ämawebe Anututa nämoinik nadäwani u yäpmäŋ danikta nämo itkamäŋ. Nämo, Anututä ini ämawebe udewani api yäpmäŋ daniwek. Täŋpäkaŋ ninä äbot täŋpani ämawebe yäpmäŋ daninaŋi. Unita Anutu täŋo man ŋode kudän täwani;  
\q2 \qt Äma waki täŋpani bämopjin-ken nanik yäwat kireŋpewä kut!\qt* \rq Lo 17:7 \rq*   
\c 6  
\s1 Notjiye gapman täŋo manken nämo yepmaneŋ  
\p
\v 1 Notnaye, intäŋo manbiŋam ŋode nadäk täyat; Inkät nanik kubätä noripakita bänepi wawäpäŋ ämawebe Anututa nämo nadäk täkaŋ u iŋamiken manken yepmak täkaŋ. Wa! Kädet u mäyäki! Äbot täŋpani notjiye bämopi-ken täga yäpä täganaŋi nämo?  
\v 2  \x * \xo 6:2 \xt Dan 7:22; Mat 19:28; Rev 2:26, 3:21, 20:4 \x* Ai! Anutu täŋo kudupi ämawebe nintä ämawebe ba imaka imaka kome terak ba kunum gänaŋ it täkaŋ u intäjukun it yämiŋpäŋ api yäpmäŋ danine yäŋ nämo ba nadäkaŋ? Eruk, imaka taŋi ude tänayäŋ tämäŋo unita in injin-tägän bäräpi täpuri täpuri bämopjin-ken ahäk täkaŋ u täga yäpä täganaŋi nämo?  
\v 3 Ba nin aŋero kunum gänaŋ it täkaŋ u imaka, api yäpmäŋ danine. Ude tänayäŋ tämäŋo unita kome terak ŋonitäŋo bäräpi ahäŋ nimik täkaŋ u täga yäpmäŋ daninaŋi!  
\v 4 Unita man bämopjin-ken ahäŋirän imata Anututa nadäkinik nämo täŋpani-ken man u yäpmäŋ daniwut yäŋpäŋ kuk täkaŋ?  
\v 5 In mäyäk nadäwut yäŋpäŋ ude täwetat! Inken äma nadäk-nadäk ikektä man äbot täŋpani notjiye bämopi-ken ahäwayäŋ täko u yäpmäŋ danikta kubä nämo itak ba?  
\v 6 In ude tänaŋi upäŋkaŋ äbot täŋpani kubätä noripaki wädäŋ päŋku manken teŋirän äma Kristota nämo nadäwanitä man u yäpmäŋ danik täkaŋ. Umuri pähap!   
\p
\v 7  \x * \xo 6:7 \xt Mat 5:39; 1Te 5:15; 1Pi 3:9\x* Inä äbot täŋpani notjiye manken yepmak täkaŋ uwä kwawak ŋode niwoŋärek täyak; In kädet wakiken uku mäŋkaŋ uba. Inä ŋode täga nämo täneŋ? Kubätä waki täŋ gameko uwä jop kwikinik täga nämo iren? Ba kubätä tuŋumka kubo täweko uwä jop täga nämo käwen?  
\v 8 Upäŋkaŋ ude nämo täk täkaŋ. Nämo, in injin buap upäŋkaŋ kubota ba waki kowata kowata täk täkaŋ.  
\v 9-10  \x * \xo 6:9-10 \xt Gal 5:19-21; Efe 5:5; Rev 22:15\x* Upäŋkaŋ jide? Man ŋode nämo nadäk täkaŋ? Ämawebe gwäk pimiŋpäŋ kädet waki täk täkaŋ uwä Anutu täŋo kaŋiwat yewa gänaŋ täga nämo api itneŋ. Unita bänepjin jop täŋyäkŋatneŋta! Kubokäret kädet iwarani, Anutu jopi yäniŋ orerani, webe äpiye nikek yäwarän täwani, ämanitä ämani noriye yäwarän täwani, kubota täŋpani, äma täŋo tuŋum yabäŋgärip täŋpani, äma ume naŋkaŋ täŋguŋguŋ täŋpani, noriye wäpi yäpmäŋ äpäk-äpäk täŋpani ba äma piä mähemiye täŋyäkŋatpäŋ moneŋ tuŋumi kubo täŋ yämani, ämawebe udewani kubätä Anutu täŋo kaŋiwat yewa gänaŋ nämoinik api ärowek.  
\v 11  \x * \xo 6:11 \xt Tai 3:3-7\x* Täŋpäkaŋ inken nanik ätu kädet ude täk täŋpani. Upäŋkaŋ Anututä momijin ärutpak taŋpäŋ tepmaŋpän inita biŋam täŋkuŋ. Täŋkaŋ Ekäni Jesu Kristo wäpi terak ba Anutunin täŋo Munapik unitäŋo kehäromini terak Anututä täŋpewän iŋamiken ämawebe siwoŋi äbot ude itkaŋ.   
\s1 Gupjinä Anutu iniŋ oretta biŋam  
\p
\v 12  \x * \xo 6:12 \xt 1Ko 10:23\x* Täŋpäkaŋ äma kubätä ŋode yäwek; Kristotä nämagutkuko unita näk imaka u ba u tägagän täŋpet yäk. Yäwänä kowata ŋode iweret; Täga yäyan upäŋkaŋ imaka u ba u täkta nadäk täyan u kuduptagäntä kädet siwoŋi iwatta nämo täŋkentäŋ gamek. Täŋpäkaŋ äma u ŋode yäwek; Imaka u ba u kudup täga täkta naniŋ kirewani yäk. Yäwänä ŋode iweret; Ude upäŋkaŋ ŋode nadäwen; Imaka u ba u jop kaŋira närepmirirän näk unita watä äma ude täga nämo iret.  
\v 13  \x * \xo 6:13 \xt 1Te 4:3-5\x* Täŋpäkaŋ äma uwä manna u utpäŋ ŋode yäwek; Ude nämo yäk. Kokna uwä ketem nakta biŋam. Täŋpäkaŋ ketem uwä koknata biŋam. Anututä yarä u bok api pewän paotdeŋ unita nadäwätäk nämo täk täyat yäŋ yäwek. U bureni upäŋkaŋ ŋode täwetat; Gupnin uwä kubokäret täkta biŋam nämo. Nämoinik, u Ekänitä inita watä piä täŋ imikta biŋam. Ba Ekänitä ini gupnin kaŋiwatta biŋam yäwani.  
\v 14  \x * \xo 6:14 \xt Rom 8:11; 1Ko 15:20; 2Ko 4:14\x* U imata, Anututä Jesu komegup ikek awaŋ gänaŋ nanik wädäŋ tädotkuk. Eruk, nin imaka udegän kehäromini terak komegup ikek api wädäŋ tädorek.   
\p
\v 15  \x * \xo 6:15 \xt Rom 12:5; Efe 5:30\x* Jide? Gupjin uwä Kristo täŋo gupi moräk-moräktä itkaŋ yäŋ nämo nadäkaŋ? Ude itkaŋ unita jide? Kristo täŋo gupi moräk uwä kubokäret webekät bok kentäŋirän tägawek? Nämoinik!  
\v 16  \x * \xo 6:16 \xt Mat 19:5\x* Ba ŋode nämo nadäk täkaŋ? Äma kubätä kubokäret webekät kentäweko uwä gup kubägän täkamän. Unitawä Anutu täŋo mantä kwawak ŋode yäyak; Yarä uwä gup kubägän api tädeŋ.  
\v 17  \x * \xo 6:17 \xt Jon 17:21-23; Rom 8:9-11\x* Täŋpäkaŋ äma Ekäni-kät kentäk täkaŋ uwä mäjoni Ekäni-kät kubägän ude täkamän.   
\p
\v 18 Unita kubokäret kädet kaŋumuntaŋ metäŋpeŋ kut. Imata, momi ätu täk täkamäŋ uwä gupnin punin ŋonitä-gän täk täkamäŋ. Täŋ, kubokäret kädet täk täkaŋ uwä iniken gupi ba bänepi bok täŋpä wakiinik täk täkaŋ.  
\v 19  \x * \xo 6:19 \xt 1Ko 3:16\x* Ba man ŋode pätak u nämo käwep nadäk täkaŋ? Gupjin uwä Kudupi Munapik, Anututä tamiŋkuko bänepjin-ken it täyak unitäŋo kudupi yot ude itkaŋ. In injinta biŋam nämo!  
\v 20  \x * \xo 6:20 \xt 1Ko 7:23; 1Pi 1:18-19; Plp 1:20\x* Nämoinik, inä Anutu, gwäki ärowani peŋpäŋ tämagutkuko unita biŋam itkaŋ. Unita gupjintä Anutu wäpi biŋam yäpmäŋ ärok täkot.   
\c 7  
\s1 Yanäpi täktäk täŋo man  
\p
\v 1 Eruk, man kubäkubä kudän täŋpäŋ namiŋkuŋo unitäŋo kowata kudän täŋ tamitat ŋo. Inä ŋode yäŋkuŋ; Äma, webe nämo yäpneŋo uyaku täga.  
\v 2 Ude täga yäk täkaŋ upäŋkaŋ kubokäret kädet taŋi-inik pätak unita äma kubäkubä webeni nikek, ba webe kubäkubä äpiye nikek itneŋ.  
\v 3 Täŋkaŋ äma täŋo gupi uwä webenita biŋam unita nämo iyap täwek. Täŋpäkaŋ udegän, webe täŋo gupi uwä äpita biŋam unita nämo iyap täwek.  
\v 4 Unita ŋode nadäkot; Webeni ini-tägän iniken gupita mähemi nämo täyak, äpitä webeni täŋo gupita mähemi bok täkta yäwani. Täŋ, udegän äpi ini-tägän iniken gupita mähemi nämo täyak, webenitä äpi täŋo gupita mähemi bok täkta yäwani.  
\v 5 Unita nädapi täŋpani in, gupjinta nämo iyap täneŋ. Täŋ, yäŋpäŋ-nadäk täŋpäŋ inigän inigän itpäŋ Anutu-ken yäŋapik piä kaŋ tädayäŋ nadäŋpäŋä inigän inigän täga itdeŋ. Upäŋkaŋ inigän inigän kadäni käroŋi täga nämo itdeŋ. U imata, nadäk-nadäkita watä nämo irirän Satantä täŋyäkŋat-pewän waki tädeŋo udeta äneŋi kentädeŋ.  
\v 6 Man yäŋahätat ŋo in täŋkentäŋ tamik-tagän. U baga ude nämo peyat.  
\v 7  \x * \xo 7:7 \xt Mat 19:12\x* Näkä gäripi nadäk täyat uwä näkä itat udegän kaŋ irut yäŋ nadäk täyat. Upäŋkaŋ nadäkinik täŋpani kubäkubäta iron Anutu-ken nanik inigän inigän yämani. Kubätä ude itta kehäromi imani. Täŋ, kubäwä ude täkta kehäromi imani.   
\p
\v 8 Unita gubaŋi gubaŋi ba ämawebe kajatta ŋode yäyat; U gubaŋi näkä itat udegän itnayäŋ täŋo uyaku täga.  
\v 9  \x * \xo 7:9 \xt 1Ti 5:14\x* Upäŋkaŋ nadäk-nadäkna ba gupnata watäni täga nämo iret yäŋ nadäŋpäŋä webe ba äma kaŋ yäput. U imata, kaŋgärip täŋpäŋ kubokäret kädet iwatneŋta.   
\p
\v 10  \x * \xo 7:10 \xt Mat 5:32, 19:9\x* Eruk, nädapi inta baga ŋode peyat. Baga ŋowä näkŋaken nadäk-nadäk nämo, u Ekäniken nanik. Uwä ŋode; Webenitä äpi nämoinik pewek.  
\v 11 Täŋ, peweko uwä gubaŋigän irek, ba ittäŋgän äpikät äneŋi kentäŋpäŋ itdeŋ. Täŋpäkaŋ ämatä webeni udegän, nämoinik pewek.   
\p
\v 12 Eruk, in ätutawä näkŋaken nadäk, Ekäni täŋopäŋ nämo, ŋode täwetat; Nadäkinik täŋpani kubä täŋo webeni nadäkiniki nämotä äpikät pen itta nämo bitnäweko uwä äpitä nämo yäŋ-iwarek.  
\v 13 Täŋpäkaŋ udegän, nadäkinik täŋpani webe kubä täŋo äpi nadäkiniki nämotä webeni-kät pen itta nämo bitnäweko uwä webenitä nämo yäŋ-iwarek.  
\v 14 U imata, äma nadäkiniki nämo uwä webeni täŋo nadäkinikitä Anututa biŋam itta kädet käwep api täwit imek. Ba webeni nadäkiniki nämo u äpi täŋo nadäkinikitä Anututa biŋam itta kädet käwep api täwit imek. Ude bureni nämo täŋpäwä iroŋiniye Anututa biŋam nämo itneŋ. Upäŋkaŋ uwä kudupi itkaŋ.  
\v 15  \x * \xo 7:15 \xt Rom 14:19\x* Täŋpäkaŋ nadäkinik nämo täŋpani kubätä webeni ba äpi nadäkinik ikek u pekta nadäweko uwä nämo iniŋ bitnäneŋ. Nämo, teŋpeŋ kweko uwä nadäkinik täŋpani äma ba webe u nädapi täŋo topmäk-topmäk terak pen täga nämo itneŋ. Upäŋkaŋ ŋode nadäwut; Anututä ämawebe ätukät bänep kubägän terak itta nimagutkuk.  
\v 16  \x * \xo 7:16 \xt 1Pi 3:1\x* Täŋpäkaŋ bok itdeŋo uwä webe nadäkinik täŋpani in äpjiye nadäkiniki nämo u täŋkentäŋ yämiŋirä bänepi käwep sukureŋpäŋ Anututa biŋam täneŋ. Ba äma nadäkinik täŋpani in webejiye nadäkiniki nämo u täŋkentäŋ yämiŋirä bänepi käwep sukureŋpäŋ Anututa biŋam täneŋ.   
\s1 Anututä ude tepmaŋpani unita täga nadäneŋ  
\p
\v 17  \x * \xo 7:17 \xt 1Ko 7:20,24\x* Täŋpäkaŋ Anutu täŋo äbot kubäkubäta baga ŋode peŋ yämik täyat; Ekäni Jesutä in kubäkubä inide iwoyäŋpäŋ tepmaŋkuko udegän pen kaŋ irut. Ba jide irirä Anututä in inita biŋam tämagutkuko udegän kaŋ irut.  
\v 18 Uwä ŋodeta yäyat; Inken nanik ätu gupi moräk madäwani itkaŋ nadäkinik täŋirä Anututä tämagutkuk. Eruk, inä jide täŋpäŋ gupnin moräk äneŋi yäpurärätne yäŋ nadäwätäk nämo täneŋ. Ba inkät nanik ätu gupi moräk nämo madäwani itkaŋ nadäkinik täŋirä Anututä tämagutkuk. Eruk, inä gupjin moräk madäkta nämo nadäneŋ.  
\v 19  \x * \xo 7:19 \xt Rom 2:25; Gal 5:6, 6:15\x* U imata, kudän uwä imaka jopi. Gup moräk madäwani ba nämo madäwani u Anutu iŋamiken tägagän itkaŋ. Täŋ, Anutu täŋo baga man iwat-iwat unitä bureni-inik täyak.  
\v 20 Unita Anututä in inita biŋam tämagutkuk-ken itkuŋo udegän kaŋ irut.  
\v 21 Gäk äma täŋo piä watä äma jopi itkaŋ nadäkinik täŋpäŋ Anututa biŋam täŋkuno täŋpäwä eruk, unita nadäwätäk nämo täŋpen. Täŋ, äma täŋo komi piä u peŋpäŋ gäkŋaken gärip terak itta kädet kubä tumbänä täga iwaren.  
\v 22  \x * \xo 7:22 \xt Plm 16; Efe 6:6; 1Pi 2:16\x* Nadäkaŋ? Äma kubä äma täŋo piä watä äma jopi irirän Anututä imagutkuko u täŋpäwä eruk, äma uwä inidegän itkaŋ ŋode nadäwek; Näk Anututä yen pit namiŋpäŋ iniken piä täkta nepmaŋpani yäŋ nadäwek. Täŋkaŋ udegän äma kubä äma gämori-ken nämo, ini jop kuŋarani ude irirän Anututä imagutkuko u täŋpäwä eruk äma uwä inidegän itkaŋ ŋode nadäwek; Näk Kristo täŋo watä piä äma jopi ude itat yäŋ nadäwek.  
\v 23 Bureni-inik, Anututä gwäki ärowani-inikpäŋ in suwaŋkuko unita äma täŋo topmäk-topmäk terak nämo itneŋ.  
\v 24 Unita notnaye äneŋi ŋode yäkgän täŋpa; Anututä in kubäkubä inita biŋam tämagutkuk-ken uken itkuŋo Anutu-kät kwasikotpäŋ pen udegän kaŋ irut.   
\s1 Gubaŋita man  
\p
\v 25  \x * \xo 7:25 \xt 1Ti 1:12-13\x* Eruk, gubaŋi gubaŋita kudän täwayäŋ. Uwä näkŋaken nadäk, Ekäni täŋo nämo upäŋkaŋ Anutu butewaki nadäŋ namiŋkuko unita man yäyat ŋo täga nadäwä bureni täneŋ.  
\v 26 Näk ŋode nadäk täyat; Kadäni wakiken itkamäŋ unita in gubaŋi itkaŋ udegän kaŋ irut.  
\v 27 Täŋkaŋ gäk webe yäpuno u täŋpäwä webe u pekta kädetta nämo wäyäkŋewen. Ba nämo yäpuno u täŋpäwä yäpmäkta piäni nämo täŋpen.  
\v 28  \x * \xo 7:28 \xt Luk 21:33\x* Upäŋkaŋ webe yäpayäŋ täno uwä momi nämo. Ba webe gubaŋitä äma yäpayäŋ täko u imaka, momi nämo. Upäŋkaŋ ämawebe nädapi täŋpanitä kome terak ŋo bäräpi mäyap api yabäŋ ahäneŋo unita kädet udewani inken ahäŋ tamek yäŋpäŋ täwetat.  
\v 29  \x * \xo 7:29 \xt Rom 13:11\x* Ŋodeta yäŋpäŋ yäyat; Kadäni iwoyäŋkuko uku keräpi-inik täyak, kome pähap ŋo itak ŋodegän nämo api irek. Unita kome ŋo terak irit unita nadäwätäk taŋi nämo täneŋ. Mebäri unita webe nikek in nadäk-nadäkjin webejiye terakgän nämo peneŋ. Nämo, webe nämo yäpani ude bumik kaŋ irut.  
\v 30 Ba konäm butewaki terak it täkaŋ in konäm butewaki terak nämo irani ude kaŋ irut. Ba oretoret terak irani in oretoret nämo täŋpani ude kaŋ irut. Ba moneŋ piä täŋpani intä moneŋ u näkŋaken nämo yäŋ nadäŋpäŋ kaŋ kuŋarut.  
\v 31  \x * \xo 7:31 \xt 1Jo 2:17\x* Ba äma kome täŋo tuŋum yäpmäŋ kuŋat täkaŋ in moneŋ tuŋumjin nämo ude bumik kaŋ kuŋarut. U imata, kome pähap ŋo itak ŋodegän nämo api irek. Nämo, uwä paorayäŋ keräp täyak.   
\p
\v 32 Notnaye, näk intä nadäwätäk ikek kuŋatta nämo nadätat unita man ŋo täwetat. Ŋode nadäk täkamäŋ; Yanäpi irit täŋo nadäwätäktä äma gubaŋi nämo yepmäŋit täyak unita Ekäni täŋo piätagän nadäwätäk täk täkaŋ, ba Ekänitä yabäwän tägakta nadäk kädet kubägän iwat täkaŋ.  
\v 33 Täŋ, nadäkinik täŋpani webe nikektä kome täŋo nadäwätäk terak bok kuŋat täkaŋ. Ba webeni bänepi täŋpidäm takta nadäwätäk täk täkaŋ.  
\v 34 Unita nadäk yarä terak kuŋat täkaŋ, webeni nanakta watä itta ba Ekäni täŋo piä täkta nadäwätäk yarä u täk täkaŋ. Täŋpäkaŋ webe gubaŋi, äma nämo yäpani u Ekäni täŋo piäta nadäwätäk täk täkaŋ. U gupi bänepi kuduptagän Anututa biŋam kudupi ude iniŋ kirekta piäni täk täkaŋ. Täŋ, webe äpi nikektä kome täŋo nadäwätäk terak bok kuŋat täkaŋ. Ba äpi bänepi täŋpidäm takta nadäwätäk täk täkaŋ.  
\v 35 Man yäyat ŋo in täŋkentäŋ tamikta yäyat. U bäräpi tamikta ba taniŋ bitnäkta nämo yäyat. Nämo, man ŋonitä täŋkentäŋ tamiŋirän in kudän siwoŋi iwatpäŋ bänep nadäk-nadäkjin kudup Ekäni terakgän peŋpäŋ kaŋ kuŋarut yäŋ nadätat.   
\p
\v 36 Unita äma gubaŋi, webe jop iwoyäŋ tamanipäŋ yepmakta nadäk täkaŋ inta ŋode yäyat; In kubätä ŋode nadäwek; Webe u nämo yäpayäŋ täro uwä goret täŋ imet yäŋ nadäwek. Ba gup nadäŋ gäripnata watä täga nämo iret yäŋ nadäŋpäŋ, ba webe u yäpnaŋi yäŋ nadäwek. Eruk ude nadäwayäŋ täko uwä iniken gärip iwatpäŋ webe u täga api yäpek. Täŋpäkaŋ yäpeko uwä momi nämo.  
\v 37 Täŋ, äma kubä gubaŋigän itta kubätä peŋ iweränkaŋ nämo, ini nadäk kehäromigän peŋpäŋ gup nadäŋ gäripnata watä täga iret yäŋ nadäwek. Eruk, äma udewani uwä webe iwoyäŋ imani u nämo yäpeko u täga. Goret nämo täŋpek.  
\v 38 Unita ŋode yäwa; Äma, webe iwoyäŋ imani yäpeko uwä täga täŋpek. Täŋ äma, webe u kehärom taŋpäŋ nämo yäpeko uwä tägagämän kubä täŋpek.   
\p
\v 39  \x * \xo 7:39 \xt Rom 7:2-3\x* Eruk unita man kubä ŋode yäkgän täŋpa; Äpi kodak irirän webeni äma unita biŋamgän pen irek. Täŋpäkaŋ äpi kumbeko uwä webe u äma kubä täga yäpeko upäŋkaŋ Ekänita nadäkinik täŋpanipäŋ yäpek.  
\v 40 Ude upäŋkaŋ näkŋa ŋode nadätat; Webe u äma kubä nämo yäpeko uwä säkgämän-inik irek. Täŋpäkaŋ näk imaka, Kudupi Munapik ikek unita yäyat ŋo Munapik unitä nadäk-nadäkna täŋmeham taŋ namiŋirän yäyat yäŋ nadätat.   
\c 8  
\s1 Tom anutu jopita ijiŋ yämanita man  
\p
\v 1  \x * \xo 8:1 \xt Apos 15:29\x* Eruk, tom anutu jopita ijiŋ yämani unita kudän täwayäŋ. Äma ätutä ŋode yäk täkaŋ; Nin kudup nadäk-nadäknin ikek yäŋ yäk täkaŋ. U bureni yäk täkaŋ upäŋkaŋ äma mäyaptä nadäk-nadäki taŋita yäŋpäŋ gupi jop yäpmäŋ ärok täkaŋ. Täŋ, äbot täŋpanitä nadäŋ yämikinik kowata kowata täŋpäŋ kuŋatnayäŋ täŋo uyaku Kristo täŋo ämawebe kehäromini nikek api itneŋ.  
\v 2  \x * \xo 8:2 \xt Gal 6:3\x* Täŋkaŋ äma kubätä inita näk imaka kudup nadäwa tärekaŋ yäŋ nadäweko uwä ini bänepi jop yäŋ-ikŋarek. U nadänaŋi ude nämo nadätak yäŋ yäne!  
\v 3  \x * \xo 8:3 \xt Gal 4:9\x* Täŋ, äma kubätä Anututa gäripi nadäŋ imiŋpäŋ nadäŋ imikinik täk täyak, äma unita Anututä bureni-inik nadäŋ imitak.   
\p
\v 4  \x * \xo 8:4 \xt 1Ko 10:19; Gal 4:8; Lo 4:35,39; Lo 6:4\x* Unita tom anutu jopita ijiŋ yämanipäŋ naknakta näwet yabäŋkuŋo unita jide yänayäŋ? Ŋode; Anutu jopi uwä bureni nämo, wäranigän yäŋ nadäk täkamäŋ. Ba Anutu yarä nikek nämo, Anutu bureni-inik kubä-tägän itak yäŋ nadäk täkamäŋ.  
\v 5-6  \x * \xo 8:5-6 \xt Mal 2:10; 1Ko 12:5,6; Efe 4:5,6; Jon 1:3\x* Imaka unita anutu yäŋ yäwerani kunum terak ba kome terak itkaŋ, ba imaka mäyapta anutu yäŋ yäk täkaŋ, ba imaka mäyapta ekäninin yäŋ yäk täkaŋ upäŋkaŋ nintäŋo Anutu bureni-inik kubä-tägän itak. U Nanin pähap, imaka yäwän ahäwani unita biŋamgän it täkamäŋ. Ba Ekäninin bureni kubä-tägän itak. U Jesu Kristo, imaka kuduptagän unitäŋo kehäromi terakgän it täkaŋ, ba nin imaka, unitäŋo kehäromi terakgän it täkamäŋ.   
\p
\v 7 Täŋpäkaŋ nadäkinik täŋpani notjiye ätu man unita nämo nadäwä tärek täkaŋ. U anutu jopi nadäŋ yämik-yämik kädet bian iwat täŋkuŋo unita pen juku piŋ itkaŋ unita ketem anutu jopita ijiŋ yämanipäŋ naŋkaŋä u imaka bureni-inikta ijiŋ yämani yäŋ nadäk täkaŋ. Anutu jopi täŋo mebäri ket nämo nadäwä tärek täkaŋ unita ketem u naŋkaŋ bänepitä Anutu iŋamiken goret täkamäŋ yäŋ nadäk täkaŋ.  
\v 8  \x * \xo 8:8 \xt Rom 14:17\x* Nadäkaŋ? Ketemtä nämo nimagut päŋku Anutu dubini-ken nipmak täyak. Nämo, ketem u ba u nänero ba nämo nänero unitä täŋpewän Anutu iŋamiken täga ba waki ude nämo itne.  
\v 9  \x * \xo 8:9 \xt Rom 14:13-15; Gal 5:13\x* Ude upäŋkaŋ ket nadäwut. In nadäwä tärewäpäŋ imaka u ba u tägagän täne yäŋ nadäk täkaŋ upäŋkaŋ nadäk-nadäk u iwarirä notjiye nadäkiniki kwinitä tabäŋpäŋ udegän täŋkaŋ nadäkiniki täŋpä waneŋta!   
\p
\v 10 Ŋodeta nadäwut; Nadäwä tärewani inkät nanik kubätä anutu jopi täŋo iniŋoret eŋi gänaŋ itkaŋ tom anutu jopita ijiŋ yämani naŋ irirän notjinpak nadäkiniki kwini kubätä käweko uwä ŋode nadäwek; Näkŋa udegän täga täŋpet yäŋ nadäŋpäŋ nadäkiniki täŋpän waneŋ.  
\v 11  \x * \xo 8:11 \xt Rom 14:15,20\x* Wära! Kristotä notjinpak nadäkiniki kwini unita yäŋpäŋ kumbuk. Unita nadäk-nadäkjin nikektä notjinpak udewani kubä täŋo nadäkiniki täŋpewä waneŋo uwä tägawek? Nämo!  
\v 12 Notjiye nadäkiniki kwini udewanita goret täŋ yämiŋpewä bänep nadäk-nadäki kehäromi nämo u täŋpäwak täkaŋ uwä Kristota udegän goret täŋ imik täkaŋ.  
\v 13  \x * \xo 8:13 \xt Rom 14:21\x* Unita nin kubäkubätä ŋode nadänaŋi; Ketem näkä nak täyat unitä täŋpewän äbot täŋpani notnapak kubätä momi-ken maŋpänä eruk, tom wari nämoinik api näŋpet. Nämotä nämoinik, näkä täŋpewa notnapak momi täŋpek yäŋ nadäwet.   
\c 9  
\s1 Pol uwä aposoro noriye ätu udewanigän  
\p
\v 1  \x * \xo 9:1 \xt Apos 22:17-18; Apos 26:16; 1Ko 15:8\x* Jide? Man yäyat unita näka nadäwä äpani täk täyak? Eruk näkŋata ŋode täwera nadäwut; Näk äma kubä täŋo topmäk-topmäk terak nämo it täyat. Nämo, näk aposoro bureni kubä. Näk Ekäninin Jesu u kaŋkut. Ba Ekäni täŋo piä täk täyat unitäŋo bureni uwä in ubayäŋ.  
\v 2  \x * \xo 9:2 \xt 2Ko 3:2-3\x* Äma ätutä näka nadäŋirä aposoro bureni nämo täk täkaŋ. Upäŋkaŋ intä uyaku näka aposoro bureni yäŋ nadäk täkaŋ, ei yäŋ? Täŋkaŋ Ekäni täŋo manbiŋam täwerira nadäkinik täŋkuŋo unitä kwawak ŋode yäŋahätak; Näk Ekäni täŋo aposoro bureni kubä.   
\p
\v 3 Eruk, äma näkŋo aposoro wäp ba piä yäpmäŋ danik täkaŋ unitäŋo jop manman u yäpmäŋ äpäkta ŋode yäyat;  
\v 4  \x * \xo 9:4 \xt Luk 10:8; 1Ko 9:13-14\x* Jide? Banabas-kät nektä piä täŋo gwäkita ketem ume täga nämo näde?  
\v 5  \x * \xo 9:5 \xt Jon 1:42\x* Ba aposoro ätu ba Pitakät Ekäni täŋo noriyetä webeniye yämaguräkaŋ piäta bok kuŋat täkaŋ u, nek udegän, äbot täŋpani webe ninekta yäpmäŋkaŋ bok täga nämo kuŋatne?  
\v 6 Ba jide nadäkaŋ? Aposoro ätutä piä gwäki yäpmäŋirä Banabas-kät nek-tägän ninek gupnek täŋkentäkta moneŋ piä täga täde?  
\v 7 Ude nämo! Äma piä mebäri mebäri täk täkaŋ uterak gwäki yäpmäk täkaŋ. Ämatä ämaken piä täŋpäŋ unita gwäki yäpmäk täkaŋ. Ba gapman täŋo komi ämatä ini-tägän ini nämo täŋkentäk täkaŋ. Ba äma kubätä ketem piä täŋpäŋ ketem u täga näŋpek. Ba sipsip täŋo watä ämatä watäni itneŋo u gwäkita nonoŋi täkätpäŋ nak täkaŋ. Watä jop nämo it täkaŋ.   
\p
\v 8 Täŋ, yäyat ŋowä äma täŋo nadäk terak yäŋahätak yäŋ käwep nadäkaŋ. Upäŋkaŋ nämo, baga mantä udegän yäyak.  
\v 9  \x * \xo 9:9 \xt Lo 25:4; 1Ti 5:18\x* Moses täŋo baga man terak ŋode kudän täwani pätak; Bulimäkautä piä täŋ gamiŋkaŋ ketem moräki näŋpayäŋ täŋirän nämo yäjiwären. Man unita jide nadäkaŋ? Anututä bulimakauta nadäwätäk täŋpäŋ man u yäŋkuk?  
\v 10  \x * \xo 9:10 \xt 2Ti 2:6\x* Nämo, u Anutu täŋo piä äma ninta juku piŋpäŋ man u yäŋkuk. Nadäkaŋ, äma kome dukduk piä täk täkaŋ ba äma ketem bureni puget-puget täk täkaŋ uwä piä u jop nämo täk täkaŋ. Unitäŋo kowata bureni ätu api näne yäŋ nadäŋpäŋ piäni täk täkaŋ.  
\v 11  \x * \xo 9:11 \xt Rom 15:27\x* Nek udegän. Munapik täŋo yeri täga bämopjin-ken pik täŋkumäko unita kowata intäŋo tuŋum ätu gupnek täŋkentäkta yäpnaŋi nämo?  
\v 12  \x * \xo 9:12 \xt Apos 20:34-35; 2Ko 11:9; 1Ko 13:7\x* Äma ätutä inken piä täŋirä täga täŋkentäŋ yämik täkaŋ unita ketjin-ken nanik aposorojin bureni nek imata taŋi täga nämo yäpde?  
\p Täŋpäkaŋ intä ude täga täŋkentäŋ niminaŋi upäŋkaŋ in bämopjin-ken itkumäkken uken nämo peŋ täwetkumäk. Nämo, intä Kristo täŋo Manbiŋam Täga u korekta nektä kädet täŋpipide yäŋ nadäŋpäŋ bäräpi u ba u kotak täkamäk.  
\v 13  \x * \xo 9:13 \xt Nam 18:8,31; Lo 18:1-3\x* Ude upäŋkaŋ ŋode nadäkot; Äma Anutu täŋo eŋiken piä täk täkaŋ uwä piä uterak ketem yäpmäk täkaŋ. Ba äma kudupi yot gänaŋ alta-ken Anututa tom ijiŋ imik täkaŋ uwä tom u ätu kowata nak täkaŋ.  
\v 14  \x * \xo 9:14 \xt Mat 10:10; Luk 10:7; Gal 6:6\x* Täŋpäkaŋ äma Jesu täŋo manbiŋam yäŋahäk täkaŋ uwä udegän, piä uterak täga itnaŋi. Ekäninintä kädet u yäŋkehärom taŋkuk.   
\p
\v 15  \x * \xo 9:15 \xt Apos 18:3\x* Ekänitä kädet u peŋkuko u täga iwarero upäŋkaŋ piä gwäkita nämo yäŋapik täyat. Ba intä täŋkentäŋ namikta man ŋo nämo kudän täyat. Nämo, Ekäni täŋo manbiŋam gwäki yäpmäkta nikek nämo, jop täwet täyat unita oretoret pähap täk täyat. Äma kubätä kädet u täŋpipiŋ nameko uwä kumbet yäŋ nadäwet.  
\v 16  \x * \xo 9:16 \xt Jer 20:9\x* Täŋpäkaŋ näk Manbiŋam Täga yäŋahäk täyat unita yäŋpäŋ wäpna täga nämo yäpmäŋ akwet. Nämo, piä u täkta yäŋ namani unita imata ehutpäŋ nämo täŋpet? Näk Manbiŋam Täga u nämo yäŋahäwayäŋ täro uwä waki api kaŋ-ahäwet yäŋ nadätat.  
\v 17  \x * \xo 9:17 \xt 1Ko 4:1\x* Täŋpäkaŋ Manbiŋam Täga u yäŋahäkta näkŋaken gärip terak yäŋahäwero uyaku gwäkita täga yäwet. Upäŋkaŋ ude nämo, piä täk täyat uwä ude täkta yäŋ namani unita jop, Ekänitä kädet peŋ namani ude iwatpäŋ täk täyat.  
\v 18 Eruk, gwäki imatäkenpäŋ api yäpet? Uwä ŋode; Epänta gwäki yäpmäk-yäpmäk kädet näkŋa täga iwatnaŋi u peŋpäŋ Manbiŋam Täga u gwäki yäpmäkta nämo, jop yäŋahäk täyat unitä piäna täŋo gwäki ude täyak.   
\s1 Pol ämawebe täŋo piä watä äma äworeŋkuk  
\p
\v 19  \x * \xo 9:19 \xt Mat 20:26-27\x* Nadäkaŋ? Anututä yen pit namiŋkuko unita näk äma täŋo yen terak nämo it täyat. Upäŋkaŋ näkŋaken gärip iwatpäŋ ämawebe kudup täŋo watä piä äma jopi ude äworeŋpäŋ kuŋat täyat. U imata, äma mäyap yämagutpäŋ Anututa biŋam yepmakta nadäk täyat.  
\v 20  \x * \xo 9:20 \xt Apos 21:20-26\x* Mebäri unita näk ŋode täk täyat; Juda ämawebe yämagutpäŋ Anututa biŋam yepmakta Juda äma ude äworeŋpäŋ bämopi-ken piäni täk täyat. Uwä Moses täŋo baga man terak it täkaŋ unita baga man terak irani ude äworeŋpäŋ täŋkentäŋ yämik täyat. Näkŋawä baga man terak nämo it täyat upäŋkaŋ äma baga man terak it täkaŋ u Kristota biŋam yämagutta ini bumikgän äworek täyat.  
\v 21  \x * \xo 9:21 \xt Gal 2:3\x* Täŋkaŋ äma Moses täŋo baga man nikek nämo u yämagutta äma baga man nikek nämo ude äworek täyat. Ude täk täyat uwä Anutu täŋo baga nämo irepmit täyat. Nämo, näk Kristo täŋo man kädet ugän iwatpäŋ ude uwä täk täyat.  
\v 22  \x * \xo 9:22 \xt 2Ko 11:29; Rom 11:14\x* Täŋkaŋ äma nadäkiniki kwini ätu Kristota biŋam yämagutta, äma nadäkiniki kwini ude bumik äworeŋpäŋ bämopi-ken piäni täk täyat. Bureni, äma mebäri mebäri udewani ätu Kristota biŋam yämagutta nadäk täyat unita äma mebäri mebäri u bumik äworeŋpäŋ bämopi-ken piäni mebäri mebäri täk täyat.  
\v 23 Ude täk täyat uwä Manbiŋam Täga u täŋmeham täkta täk täyat. Ba imaka tägatäga Manbiŋam Täga u pewä ahäk täyak u Ekäni täŋo ämawebeniye-kät bok kaŋ yäpna yäŋkaŋ täk täyat.   
\s1 Gwäki bureni yäpmäkta bäräŋek täkäna  
\p
\v 24 Täŋpäkaŋ uwä ŋode bumik; Närepmirek gärepmirek-ken äma mäyaptä bäräŋeneŋo upäŋkaŋ äma kubä-tägän baga pewani-ken intäjukun ahäŋpäŋ gwäki yäpek. Eruk, in udegän gwäki bureni u yäpmäkta juku piŋpäŋ kehäromigän kaŋ bäräŋewut.  
\v 25  \x * \xo 9:25 \xt Plp 3:14; 2Ti 4:7-8; 2Ti 2:4-5; Jem 1:12; 1Pi 5:4\x* Nadäkaŋ, äma närepmirek-gärepmirek-ken bäräŋenayäŋ nadäk täkaŋ uwä gärip mebäri mebäri mäde ut yämiŋpäŋ gupi täŋpidäm takta komi piä täk täkaŋ. Täŋkaŋ äma uwä gwäki paotpaot ikek yäpmäkta ude täk täkaŋ. Täŋ, ninäwä gwäki bureni-inik, paotpaot ikek nämo u yäpmäkta bäräŋek täkamäŋ.  
\v 26 Mebäri unita näk dapun jopjop nämo täŋkaŋ bäräŋek täyat. Nämo, siwoŋigän bäräŋek täyat. Ba äma ämik täŋkaŋ keri jopjop wepmät täkaŋ ude nämo täk täyat.  
\v 27  \x * \xo 9:27 \xt Rom 8:13, 13:14\x* Nämo, gupnatä gäripna ba manna iwatta ut täyat. U gupnatä gärip mebäri mebäri peŋirän goret bäräŋewet yäŋpäŋ ude uwä täk täyat. Näk äma ätu Ekäni täŋo manbiŋam yäwet yäpmäŋ äbäŋtäyiwa gwäki nämo yäpayäŋ yäŋ näwerekta!   
\c 10  
\s1 Isrel äbottä täŋkuŋo udegän nämo täne  
\p
\v 1  \x * \xo 10:1 \xt Kis 13:21-22; Kis 14:22-29\x* Notnaye, äbekjiye orajiye Moses iwarän täŋkuŋo uken bäräpi ahäŋ yämiŋkuŋo u ket juku piwut yäŋ nadäŋpäŋ man ŋo täwerayäŋ; U kudup gubam pähap Anututä watä it yämikta pewän äpuko u gänaŋ kuŋatkuŋ. Ba u kudup Gwägu Gämäni u weŋpeŋ kukŋi udude säkgämän ahäŋkuŋ.  
\v 2 Gubam u gänaŋ kuŋatkuŋo ba ume weŋkuŋo u ume ärutärut bumik ude täŋkuŋ. Kadäni uken kuŋat-kuŋat kodaki yäput peŋpäŋ Moses täŋo iwaräntäkiye ude ahäŋkuŋ.  
\v 3  \x * \xo 10:3 \xt Kis 16:35\x* Täŋkaŋ ämawebe u kudup ketem Munapiktä yepmäŋ towiŋkuko u nak täŋkuŋonik.  
\v 4  \x * \xo 10:4 \xt Kis 17:6; Nam 20:11\x* Ba u kuduptagäntä ume Munapiktä yämiŋkuko u imaka, nak täŋkuŋonik. Ume uwä mobä Munapiktä peŋ yämani bok kuŋat täŋkuŋo uken naniktä äpäŋirän naŋkuŋ. Mobä uwä Kristo ubayäŋ.  
\v 5  \x * \xo 10:5 \xt Nam 14:26-30; Hib 3:17; Jud 5\x* Ude täk täŋkuŋo upäŋkaŋ ämawebe ukät nanik mäyaptä Anutu täŋo gärip nämo iwatkuŋo unita yabäwän nämo tägaŋkuŋ. Mebäri unita ämawebe mäyaptä kome jopi uken kumäŋ täŋpä kuŋkuŋ.   
\p
\v 6  \x * \xo 10:6 \xt 1Ko 10:11; Nam 11:4,34\x* Eruk, imaka ahäŋ yämiŋkuŋo u nintä kaŋpäŋ nadäkta wärani ude ahäŋkuŋ. Unitä nin ŋode niwoŋäretak; Ninä bänep nadäk-nadäknin imaka wakiwaki terak nämo pene, ämawebe biani unitä täŋkuŋo ude.  
\v 7  \x * \xo 10:7 \xt Kis 32:6\x* Ba anutu jopi nämo yäniŋ oretne, äma biani ätutä täŋkuŋo ude. Unita Anutu täŋo mantä ŋode yäyak;  
\b  
\q1 \qt Ämawebe u ketem ume naŋpäŋ täŋguŋguŋ täŋkaŋ guŋ äma täŋo kap teŋpäŋ kudän waki-wakiinik täŋkuŋ.\qt* \rq Kis 32:6 \rq*   
\b  
\m
\v 8  \x * \xo 10:8 \xt Nam 25:1-9\x* Eruk kubokäret kädet äma biani u ätutä täŋkuŋo ude nämo täne. Äma uwä ude täŋkuŋo unita kepma kubägän ämawebe 23,000 udetä paotkuŋ.  
\v 9  \x * \xo 10:9 \xt Nam 21:5-6\x* Unita ninä Anututä täga nämo nin däpek yäŋ nadäŋpäŋ imaka u ba u täga täne yäŋ nämo nadäne. Äma biani ätutä Anutu ude täŋ-yabäŋirä gämoktä kumäŋ-kumäŋ däpuŋ.  
\v 10  \x * \xo 10:10 \xt Nam 16:41-49; Hib 3:11,17\x* Ba Anutu täŋo kudänta gaŋani nadäŋpäŋ yäŋkubit-kubit nämo yäne. Äma biani ätu ude täŋkuŋo uwä Kumäŋ-kumäŋ täŋo Aŋerotä äbä kumäŋ-kumäŋ däpuŋ.   
\p
\v 11  \x * \xo 10:11 \xt 1Ko 10:6; 1Pi 4:7\x* Notnaye, imaka ahäŋ yämiŋkuŋo u äma ätutä juku piŋpäŋ kädet kuroŋ udegän nämo täneŋta ude ahäŋkuŋ. Täŋpäŋ unitäŋo manbiŋam uwä tärek-tärek kadäni-ken itkamäŋ nintä daniŋpäŋ nadäŋkaŋ umuntäneta kudän täŋkuŋ.  
\v 12 Unita äma kubätä näk kehäromi itat, wakiken täga nämo mäŋpet yäŋ nadäŋpäŋä momi-ken mäŋpekta nadäŋ täpäneŋpäŋ kuŋarek.  
\v 13  \x * \xo 10:13 \xt 1Ko 1:9\x* Täŋpäkaŋ notnaye ŋode nadäkot; Täŋyabäk kudupitä nämo ahäŋ tamik täkaŋ. Nämo, ahäŋ tamik täkaŋ uwä äma ätuken ahäk täkaŋ unitägän ahäŋ tamik täkaŋ. Upäŋkaŋ Anututä yäŋkehäromtak mani iwatpäŋ nämo api tepmaŋpek. Nämo, u tabäŋ äwaräkuk täŋirän täŋyabäk kubä intä täga irepmitnaŋi nämo, udewani kubätä nämo api ahäŋ tamek. Nämoinik! Täŋyabäk kubätä ahäŋ tamiŋirän Anututä kädet täwit tamiŋpäŋ täŋyabäk u gänaŋ kehärom taŋpäŋ itta kehäromi api tamek.   
\s1 Anutu ba wäbät bok yäniŋ oretnaŋi nämo  
\p
\v 14  \x * \xo 10:14 \xt 1Jo 5:21\x* Unita notnaye tägagämän, wäbät yäniŋ oretoret kädet kaŋumuntaŋ ban päŋku irut.  
\v 15 In guŋ nämo, nadäwä tumbani unita man täwerayäŋ täyat ŋo injin ket yäpmäŋ daniŋpäŋ nadäwut.  
\v 16  \x * \xo 10:16 \xt Mat 26:26-28\x* Ekäni täŋo wain ume näna yäŋpäŋ Anutu bänep täga man iwetpäŋ nak täkamäŋ uwä naŋpäŋä Kristo täŋo kumäk-kumäki terak tubeŋ kuŋpäŋ Kristo inikät bänep kubägän täŋpäŋ it täkamäŋ. Ba käräga tokätpäŋ nak täkamäŋ u udegän. U naŋpäŋä Kristo täŋo gupikät kentäŋpäŋ Kristo-kät bänep kubägän täŋpäŋ it täkamäŋ.  
\v 17  \x * \xo 10:17 \xt Rom 12:5; Efe 4:16\x* Eruk, käräga bureni mebäri kubägän itak u kubägän nak täkamäŋ unita ämawebe ini-ini itkamäŋ upäŋkaŋ gup kubägän ude ahäk täkamäŋ.   
\p
\v 18  \x * \xo 10:18 \xt Wkp 7:6\x* Eruk, Juda ämawebe täŋo täktäkita juku piwut; Ämawebe tom ketem alta terak Anututa ijiŋ imanipäŋ u moräki nak täkaŋ uwä naŋpäŋ Anutu-kät kentäŋpäŋ bänep kubägän täŋpäŋ it täkaŋ.  
\v 19  \x * \xo 10:19 \xt 1Ko 8:4\x* Täŋkaŋ man unita nadäŋit anutu jopi yäniŋoret-oret man täwerayäŋ täyat ŋonita nadäwut; Imaka guŋ ämatä anutu jopita ijiŋ yämik täkaŋ u ba anutu jopi ini, unita jide yänayäŋ? U imaka bureni? Nämoinik! U imaka bureni nämo yäŋ täwetat.  
\v 20  \x * \xo 10:20 \xt Lo 32:17; Rev 9:20\x* Unita ŋode yäyat; Guŋ ämatä imaka anutu jopita ijiŋ yämik täkaŋ uwä Anututa nämo, Satan täŋo watä ämaniyeta ijiŋ yämik täkaŋ. Unita ketem anutu jopita ijiŋ yämani nämo näneŋ yäŋ täwet täyat uwä ŋodeta; In u naŋpäŋ Satan täŋo watä ämaniye-kät kentäŋpäŋ bänep kubägän täŋpäŋ itta nämo nadätat.  
\v 21  \x * \xo 10:21 \xt 2Ko 6:15-16\x* Inä Ekäni täŋo wain ume naŋit, Satan täŋo watä ämaniye unitäŋo bok täga nämo näneŋ. Ba Ekäni täŋo käräga naŋit, Satan täŋo watä ämaniye unitäŋo bok täga nämo näneŋ.  
\v 22  \x * \xo 10:22 \xt Lo 32:21\x* U imata, ude tänayäŋ tämäŋo uwä Ekänitä kokwawak bureni api täŋ nimek. Ude täŋpänä nin kehärom taŋpäŋ Anutu täŋo kokwawak täga api irepmitne? Nämoinik!   
\s1 Notniye täŋkentäŋ yämikta täktäk ugänpäŋ täne  
\p
\v 23  \x * \xo 10:23 \xt 1Ko 6:12\x* Täŋpäkaŋ äma ätutä ŋode yäk täkaŋ; Nin imaka u ba u tägagän täne yäk. Imaka yäjiwärani kubä nämo, kudup u niniŋ kirewani yäŋ yäk täkaŋ. Man udewanita ŋode yäyat; Täga yäkaŋ upäŋkaŋ täktäk kudup uwä tägagän nämo. Ba täktäk kuduptagäntä täga nämo täŋkentäŋ nimek.  
\v 24  \x * \xo 10:24 \xt Rom 15:2\x* Unita ŋode nadäkot; Ninä nininta nadäwätäk nämo täne. Nämo, äma ätu täŋkentäŋ yämikta piäni täne.   
\p
\v 25 Eruk, ketem tom kudup ämatä gwäki peŋpäŋ yäpmäkta maketken pek täkaŋ u yäŋyabäk kubäkät nämo, täga suwaŋpäŋ näneŋ. Yäŋyabäk ŋode nämo yäneŋ; U anutu jopita ijiŋ yämani ba nämo ijiŋ yämani yäŋ nämo yäneŋ.  
\v 26  \x * \xo 10:26 \xt Sam 24:1\x* U imata, unitawä Anutu täŋo man ŋode kudän täwani;  
\b  
\q1 \qt Kome ini ba imaka imaka uterak itkaŋ u kudup Ekäni täŋogän.\qt* \rq Sam 24:1 \rq*   
\b  
\p
\v 27  \x * \xo 10:27 \xt Luk 10:8\x* Unita Jesuta nadäkinik nämo täŋpani kubätä ketem bok näda yäŋ gäwerän täga yäŋ nadäŋpäŋä ketem gwet gameko u kudup yäŋyabäk kubäkät nämo, ba nadäwätäk ikekkät nämo, jop täga näŋpen. Ketem u bänep nadäk-nadäkka täga nämo täŋpän waneŋ.  
\v 28  \x * \xo 10:28 \xt 1Ko 8:7\x* Upäŋkaŋ ketem kubä näŋpayäŋ täŋiri äma kubätä ŋode gäwerek; Ketem ŋowä anutu jopita ijiŋ yämani yäŋ gäweränä eruk, notkapak unita yäŋpäŋ ketem u nämo näŋpen. Nämo, notkapak unitä gäka nadäwätäk täŋpäŋ goret täk täyan yäŋ gäwerekta!  
\v 29 Gäkŋa momi täŋpen yäŋ nämo yäyat. Nämo, notkapak unitä momi täyan yäŋ nadäweko unita ketem u nämo näŋpen.  
\p Eruk, man unita äma kubätä kikŋutpäŋ ŋode yäwek; Wära! Näk imaka u ba u tägagän näŋpet ba täŋpet yäŋ nadätat unita imata äma ätu udegän nämo nadäk täkaŋ unita yäŋpäŋ kädet u pewet?  
\v 30  \x * \xo 10:30 \xt 1Ti 4:4\x* Näk ketem kubä Anutu bänep täga man iwetpäŋ näŋpero uwä äma kubätä goret näyan yäŋ imata näwerek?  
\v 31  \x * \xo 10:31 \xt Kol 3:17\x* Eruk unita ŋode yäwa; In ketem ba ume nänayäŋ, ba imaka u ba u tänayäŋ nadäŋpäŋä u kudup Anutu wäpi biŋam yäpmäŋ akuktagän täneŋ.  
\v 32  \x * \xo 10:32 \xt Rom 14:13\x* Unita äma kubä, Juda äbotken nanik, Grik äbotken nanik, ba äbot täŋpani kubä momi-ken tewet yäŋ yäŋpäŋ imaka siwoŋi täŋpeŋ kuŋat täkot.  
\v 33  \x * \xo 10:33 \xt 1Ko 9:20-22\x* Näkä täk täyat udegän täk täkot; Näkŋa täŋkentäkta nadäŋpäŋ nämo, ämawebe kudup täŋkentäŋ yämiŋira Ekänita biŋam täŋput yäŋ nadäŋpäŋ kuŋat täyat.   
\c 11  
\p
\v 1  \x * \xo 11:1 \xt 1Ko 4:16\x* Unita näkŋo kädet kuroŋ iwat täkot, näkä Kristo täŋo kädet kuroŋ iwat täyat ude.   
\s1 Ämawebe täŋo mebäri  
\p
\v 2 Kadäni kadäni näk man kudup täwetpäŋ täwoŋäreŋkuro u pen juku piŋ it täkaŋ. Täŋkaŋ iŋitpäŋ yäpmäŋ kuŋat täkaŋ unita taniŋ oretat.  
\v 3  \x * \xo 11:3 \xt Stt 3:16; Efe 5:23; 1Ko 3:23\x* Upäŋkaŋ man kubä ŋode täwerayäŋ täyat unita imaka, nadäkinik kaŋ täŋput; Äma kuduptagän täŋo gwäki u Kristo. Täŋpäŋ webe täŋo gwäki uwä äpi. Täŋpäŋ Kristo täŋo gwäki uwä Anutu.  
\v 4 Unita äma kubätä tek ämetkaŋ Anutu-ken yäŋapik man yäwayäŋ täko ba Ekäni täŋo meni jinom yäŋahäwayäŋ täko u gwäki Kristota mäyäk api imek.  
\v 5 Täŋ, webe kubätä tek nämo ämetkaŋ Anutu-ken yäŋapik man yäwayäŋ täko, ba Anutu täŋo meni jinom yäŋahäwayäŋ täko uwä udegän gwäki äpita mäyäk api imek. Webe ude täk täkaŋ uwä webe jopjop kuŋarirä mäyäk yämikta gwäki pujiŋ madäŋ yämik täkaŋ udegän api äworeneŋ.  
\v 6 Ŋodeta yäyat; Webe kubätä tek nämo ämetkaŋ kuŋareko uwä kubätä webe unitäŋo gwäki pujiŋ kudup kaŋ madäŋ imän. Upäŋkaŋ u uwä imaka mäyäki unita webe uwä gwäk muyam nikek kuŋatpäŋä tek ämetkaŋ kuŋarek.  
\v 7  \x * \xo 11:7 \xt Stt 1:26-27; Jem 3:9\x* Täŋpäkaŋ ämawä tek nämo ämetkaŋ gwäki jopitä kuŋatneŋ. U imata, äma uwä Anutu täŋo iŋam dapun ba Anutu täŋo epmäget moräki unita. Täŋ, webe uwä äma täŋo epmäget moräkipäŋ täŋpani.  
\v 8  \x * \xo 11:8 \xt Stt 2:21-23; 1Ti 2:13\x* Äma uwä webeken nanikpäŋ nämo yäpuk. Webe uyaku ämaken nanik yäpuk.  
\v 9  \x * \xo 11:9 \xt Stt 2:18\x* Äma jukun täŋpäŋ peŋkaŋ webewä äma täŋo täŋkentäki ude itta yäŋpäŋ täŋpäŋ pewani.  
\v 10 Mebäri unita webe uwä man buramik webe unitäŋo wärani uwä tek ämetpäŋ kuŋatneŋ. Ude kuŋatnayäŋ täŋo uwä aŋero api oraŋ yämineŋ.   
\p
\v 11 Täŋpäkaŋ Ekäni-kät kowat kwasikorän täŋpanitä webe inipärik, äma inipärik nämo kuŋatneŋ. Nämo, webetä äma täŋo täŋkentäki ude itneŋ, ba ämatä udegän, webe täŋo täŋkentäki itneŋ.  
\v 12 U imata, webe uwä ämaken nanik yäpani. Udegän ämatä webeken ahäŋ bumbum täk täkamäŋ. Täŋkaŋ u kudup Anutu-ken nanikgän.   
\p
\v 13 Eruk, injin-tägän kaŋpäŋ nadäk täŋput; Webe kubä tek nämo ämetkaŋ Anutu-ken yäŋapik man yäŋirän tägawek?  
\v 14 Ba äma gwäki pujiŋ taŋitä kuŋarirän kawä siwoŋi täŋpek? Nämo! Anututä kädet kubä äbekjiye orajiye-ken ŋode inide pewän ahäwani; Ämatä gwäk pujiŋ taŋi, webe täŋo ude bumik yäpmäŋ kuŋat-kuŋat u mäyäki.  
\v 15 Upäŋkaŋ webetä gwäk pujiŋ käroŋi yäpmäŋ kuŋarirä kawä tägawek. Gwäk pujiŋ käroŋi u webe täŋo epmäget moräk. Gwäki pujiŋtä tek ude täŋpek.  
\v 16 Täŋpäkaŋ äma kubätä näkŋo man ŋo urayäŋ nadäŋpäŋä ket ŋode nadäwek; Kädet ätu nämo iwat täkamäŋ, ba Anutu täŋo äbot ätu komeni komeni itkaŋ u kädet ugän iwat täkaŋ.   
\s1 Ekäni täŋo äŋnak-äŋnakta man  
\p
\v 17 Eruk, man ŋo täwerayäŋ täyat uwä bänep täga terak nämo täwerayäŋ. Anutu iniŋoret käbeyä täk täkaŋ-ken kädet tägatäga nämo pewä ahäk täkaŋ. Nämo, äma bänep yäpä wakwak käbeyä ude täk täkaŋ.  
\v 18  \x * \xo 11:18 \xt 1Ko 1:10-12; 1Ko 3:3\x* In-täŋo biŋam man ŋode nadäk täyat; Käbeyäta änok kubägän irirä bämopjin-ken duŋ-wewek ahäŋ tamik täyak yäk. Ude näwerirä u bureni käwep yäŋ nadäk täyat.  
\v 19  \x * \xo 11:19 \xt Lo 13:3; 1Jo 2:19\x* Bureni, duŋ-wewek in bämopjin-ken ahäk täyak u täga nämo. Upäŋkaŋ jop uken, ini kaŋ ahäwän. Ude uyaku inken nanik netätä kädet Anututä gäripi nadäk täyak u iwat täkaŋ u kwawak api ahäwek.   
\p
\v 20 Täŋpäkaŋ käbeyäta änok kubägän itkaŋ äŋnak-äŋnak täk täkaŋ uwä Ekäni täŋo äŋnak-äŋnak bureni nämo täk täkaŋ. Nämoinik!  
\v 21 In kubäkubätä injinken ketem yäpmäŋ päbä notjiye mäde ut yämiŋpäŋ käroŋ nak täkaŋ. Täŋirä ätu nakta yeŋirä it täkaŋ. Täŋpäŋ in ätutä wain ume bumta naŋpäŋ täŋguŋguŋ täk täkaŋ.  
\v 22  \x * \xo 11:22 \xt Jem 2:5-6\x* Jide? In eŋijin nämo? Äŋnak-äŋnak injin eŋiken täga nämo täneŋ? Ude täk täkaŋ uwä Anutu täŋo äbot täŋpanita nadäŋirä imaka jopi kubä täk täyak. Ba notjiye jäwärita mäyäk yämik täkaŋ. Unita jide täweret? Kudän täk täkaŋ unita oretoret man täweret ba? Nämotä nämoinik!   
\p
\v 23 Nadäkaŋ? Man täwetat ŋowä Ekäniken nadäŋkuro upäŋ täwetat. Man uwä ŋode; Bipani Judas Kariottä Jesu iwan keri terak teŋkuko kadäni uken Jesutä ŋode täŋkuk;  
\v 24 Uwä käräga yäpmäŋpäŋ Anutu-ken bänep täga man iwetkaŋ tokät jukutpäŋ iwaräntäkiyeta yämiŋpäŋ ŋode yäŋkuk; Ŋowä näkŋo gupna yäk. Uwä in täŋkentäkta iniŋ kirewani. Unita näk nadäŋ namikta kaŋ nak täŋput yäk.  
\v 25  \x * \xo 11:25 \xt Kis 24:6-8; Sek 9:11; Hib 8:8-13\x* Ketem naŋ paotpäŋ iräwä udegän wain ume yäpmäŋpäŋ yämiŋkaŋ yäŋkuk; Ŋowä näkŋo nägätna. Nägätna ŋonitä topmäk-topmäk kodaki yäput peyak yäk. Unita kadäni kadäni ŋo naŋpäŋä näka kaŋ nadäŋ namik täŋput yäŋ yäwetkuk.  
\v 26 Unita kadäni kadäni käräga ba wain ume u nak täkaŋ uwä Ekänitä komi nadäŋpäŋ kumbuko unitäŋo manbiŋam yäŋahäŋpäŋ täk täkaŋ. Ude täŋ yäpmäŋ kuŋirä Ekäni uwä kaŋ äbän. \fig Wain ume kenta käräga|alt="Wine and bread" src="Breadw d.jpg" size="span" loc="Top of page" copy="Urs Wegman" ref="1Ko 11:24-26" \fig*   
\p
\v 27  \x * \xo 11:27 \xt Hib 10:29\x* Eruk, unita nadäkot; Ekäni täŋo däkum naknak u imaka jopi kubä nämo. Unita äma kubätä kädet siwoŋi nämo iwatkaŋ Ekäni täŋo käräga ba wain ume näŋpeko uwä Ekäni täŋo tohari ba nägärita nadäŋirän imaka jopi kubä ude täŋirän Ekänitä kawän momi täŋpek.  
\v 28  \x * \xo 11:28 \xt Mat 26:22; 2Ko 13:5\x* Unita äma kubätä käräga ba wain ume u näŋpa yäŋpäŋ bänep nadäk-nadäki-ken jide päreko u jukun yäpmäŋ daniŋkaŋ täga näŋpek.  
\v 29 Täŋkaŋ äma kubätä Ekäni täŋo gupi, äbot täŋpani noriye unita siwoŋi nämo nadäŋ yämiŋpäŋ käräga ba wain ume näŋpeko uwä ini-tägän ini gupi Anutu täŋo manken tewek.  
\v 30 Mebäri unita inken nanik ämawebe ätuwä kehäromini nämo itkaŋ ba ätu käyäm ikektä itkaŋ ba ätuwä kumbuŋ.  
\v 31 Upäŋkaŋ nin bänep nadäk-nadäknin säkgämän yäpmäŋ daniŋkaŋ nänayäŋ tämäŋo uwä Anututä manken nämo api nipmaŋpek.  
\v 32  \x * \xo 11:32 \xt Hib 12:5-6\x* Täŋ, Anututä nibäwän täga nämo täŋpäwä kädet siwoŋi niwoŋärekta bäräpi mebäri mebäri nimik täyak. Imata, äma komen ämawebe-kät paot-paotta biŋam tänero udeta yäŋpäŋ täk täyak.   
\p
\v 33 Unita notnaye, inä kubä-kengän itkaŋ Ekäni täŋo ketem bok näna yäŋpäŋä äma kuduptagän äbäŋ moreŋpäŋ iräkaŋ yäput-peŋpäŋ uterakgän kaŋ nak täŋput.  
\v 34 Täŋpäkaŋ äma kubätä nakta iwäwä intäjukun ini eŋiken naŋ koreŋkaŋ käbeyä-ken täga kwek. Ude tänayäŋ täŋo uyaku käbeyä nämo täŋpä wawäpäŋ Anututä kowata waki nämo tamek. Eruk ugän. Man moräki itak u äneŋi äreŋpäŋ tabäwayäŋ täyat-ken uken api täweret.   
\c 12  
\s1 Munapiktä iron täk täyak unita man  
\p
\v 1 Eruk notnaye, Kudupi Munapiktä iron täk täyak unitäŋo mebärita intä guŋ itneŋo udeta ŋode täwera ket nadäwut;  
\v 2  \x * \xo 12:2 \xt Hab 2:18-19\x* In bian guŋ itkaŋ anutu jopi, man nämo yäwani uken päŋku gämori-kengän itkaŋ unitäŋo nadäk kädet gwäjiwani iwatpäŋ kuŋat täŋkuŋonik.  
\v 3  \x * \xo 12:3 \xt 1Jo 4:2-3\x* Unita ŋode täwera nadäwut; Kadäni uken man yäk täŋkuŋo u man Anutu täŋo Munapiktä pewän ahäk täkaŋ u nämo. Nämoinik! Anutu täŋo Munapiktä äma kubäken itkaŋ man iwerirän ŋode täga nämo yäwek; Jesu kaŋ wawän! Ba äma kubä Ekäni täŋo Munapiki nämotä Jesu u Ekäni yäŋ täga nämo yäwek.   
\p
\v 4  \x * \xo 12:4 \xt Rom 12:6; Efe 4:4\x* Täŋpäkaŋ äbot täŋpani ninken Munapiktä iron mebäri mebäri pewän ahäk täkaŋ uwä Munapik kubä-tägän pewän ahäk täkaŋ.  
\v 5  \x * \xo 12:5 \xt Efe 4:11\x* Ba Ekäni täŋo watä piä mebäri mebäri täk täkamäŋ upäŋkaŋ Ekäni kubägän.  
\v 6 Ba piä u täkta piä täktäk täŋo käderi mebäri mebäri upäŋkaŋ Anutu kubä unitägän piä u kudup täkta äbot täŋpani ämawebe kuduptagänta kehäromi nimik täyak.  
\v 7  \x * \xo 12:7 \xt 1Ko 14:26\x* Bureni, Munapiktä äbot täŋpani ätu täŋkentäŋ yämikta ämawebe kubäkubäken kehäromini pewän ahäk täkaŋ.  
\v 8 Uwä ŋodeta yäyat; Munapiktä äma kubäta kehäromi imiŋirän nadäk säkgämän kubä Anutu-ken nanik täga yäŋahäwek. Täŋpäkaŋ äma kubätawä Munapik kubä unitägän nadäk-nadäk ätu Anutu-ken nanik ämawebe yäŋahäŋpäŋ yäwetta kehäromi imik täyak.  
\v 9 Täŋkaŋ Munapik kubä uterakgän äma kubä nadäkinik kehäromi täk täyak. Ba Munapik kubä unitägän äma kubätawä äma käyäm ikek yäpän-tägakta kehäromi imik täyak.  
\v 10  \x * \xo 12:10 \xt Apos 2:4; 1Ko 14:5\x* Täŋpäkaŋ äma kubätawä Munapik unitägän kudän kudupi ätu täkta kehäromi imik täyak. Täŋ, kubätawä Munapik unitägän Anutu täŋo meni jinom yäpmäŋpäŋ yäŋahäkta kehäromi imik täyak. Ba äma kubätawä Munapik täŋo man bureni ba mäjo täŋo man jopi u yäpmäŋ danikta kehäromi imik täyak. Täŋkaŋ äma kubätawä man kotäk kudupi mebäri mebäri terak yäkta kehäromi imik täyak. Täŋpäkaŋ äma kubätawä man kotäk u yäpmäŋ äyäŋutpewän äma ätutä nadäkta kehäromi imik täyak.  
\v 11  \x * \xo 12:11 \xt Rom 12:3; 1Ko 7:7\x* Kudän mebäri mebäri uwä, Munapik kubä unitägän pewän ahäk täkaŋ. U iniken gärip terak äma kubäkubäta kehäromi inigän inigän yämik täyak.   
\s1 Gupnin kubägän upäŋ moräki mäyap  
\p
\v 12  \x * \xo 12:12 \xt 1Ko 10:17\x* Eruk gupninta nadäwut. Äma ninäwä gupnintä kubägän täyak upäŋkaŋ gupnin täŋo moräki wäpi inigän inigän. Täŋkaŋ wäp inigän inigän unitäkaŋ gup kubägän täyak. Eruk Kristo täŋo äbot terak udegän pätak.  
\v 13  \x * \xo 12:13 \xt Gal 3:28\x* Nin kubäkubä mäyap upäŋkaŋ Kristo terak gup kubägän ude itkamäŋ. Nin kudup, Juda äbotken nanik, guŋ äbotken nanik, watä piä täŋpani jopi ba äma ekäni, nin Munapik kubägänpäŋ uwäktäŋ nimani. Munapik uwä ume bumik, naŋ täpäneŋpäŋ säkgämän itta nimani. Täŋkaŋ Munapik unitä täŋpewän gup kubägän ude täŋkumäŋo itkamäŋ.   
\p
\v 14 Unita gupnin terak man wärani ŋode täwetat; Gupnin täŋo moräki mäyap, kubägän nämo. Uwä ŋode bumik; Munapiktä nin kubäkubäta kehäromi nimiŋirän piä ba täktäk mebäri mebäri Kristo täŋo äbot täŋkehärom takta täk täkamäŋ.  
\v 15 Unita kuroŋnintä ŋode yäwek; Näk ketka nämo unita gupka moräk nämo yäk. Upäŋkaŋ u gupnin moräk!  
\v 16 Ba jukunintä ŋode yäwek; Näk dapunka nämo unita gupka moräk nämo yäk. Ude nämo! U gupnin moräk!  
\v 17 Ba jide? Gupnin kudup u dapuningän täŋpeko uwä man jide ude nadäne? Ba gupnin kudup u jukuningän täŋpeko uwä imaka kubä täŋo käbäŋi jide ude yäna-kuneŋ?  
\v 18 Upäŋkaŋ ude nämo, Anututä iniken gärip iwatpäŋ gupnin täŋo moräki inigän inigän peŋirän piä iniken iniken täk täkaŋ.  
\v 19 Täŋpäkaŋ gupnin moräkitä kubägän äworeŋpäŋ itneŋo uwä gup bureni nämo!  
\v 20 Nämo, gupnin täŋo moräki mäyap unitä gup kubägän ude täŋkaŋ piä iniken iniken täŋirä säkgämän it täkamäŋ.   
\p
\v 21 Unita dapunintä ketnin ŋode täga nämo iwerek; Gäkä nämo ireno uwä piä näkŋagän täga täŋpet! yäk. Ba gwäknintä kuroŋnin ŋode täga nämo iwerek; Gäkä nämo ireno uwä näkŋagän täga iret! yäk.  
\v 22 Nämoinik, gupnin moräki kubäta kehäromini nämo yäŋ yäk täkamäŋ upäŋkaŋ unitä nämo ireko uwä kehäromi jide ude yäpne?  
\v 23 Ba gupnin moräk-moräkta nadäna äpani täk täkamäŋ upäŋ watä säkgämän it yämik täkamäŋ. Ba gupnin moräk kubä u mäyäknin uwä säkgämän-inik uwäk täk täkamäŋ.  
\v 24 Täŋpäkaŋ gupnin moräki täga ätu kwawak pena it täkaŋ unita ŋode nadäkamäŋ; Anututä gupnin moräki kuduptagän peŋkuko gup kubägän ude itkaŋ. Täŋkaŋ gupnin moräki ätuwä wäpi biŋam ikek nämo bumik unita intäjukun peŋkuko itkaŋ.  
\v 25 Intäjukun peŋkuko uwä gupnin täŋo moräki moräki duŋ-wewek nämo täŋkaŋ watä kowata kowata täneŋta täŋpäŋ peŋkuk.  
\v 26 Unita gupnin moräki kubätä komi nadäŋirän moräki ätu kuduptagän komi nadäneŋ. Ba kubätä wäp biŋam yäpmäŋirän noriye kuduptagän wäpi biŋam yäpneŋ.   
\p
\v 27  \x * \xo 12:27 \xt Rom 12:5; Efe 5:30\x* Eruk, man unitäŋo mebäri ŋode; Äbot täŋpani in kuduptagän Kristo täŋo gup ude itkaŋ. Täŋpäkaŋ in kubäkubätä gup unitäŋo moräki moräki ude itkaŋ.  
\v 28  \x * \xo 12:28 \xt Efe 4:11-12\x* Täŋkaŋ äbot täŋpani bämopi-ken Anututä piä mebäri mebäri täkta äma inigän inigän ŋode iwoyäŋpäŋ yepmaŋkuk; Intäjukun, aposoro yäpmäŋ daniŋpäŋ yepmaŋkuk. Täŋpäŋ uterakä äma Anutu täŋo meni jinom yäpmäŋpäŋ yäŋahäwani. Uterakä äma Anututä kädet gäripi nadäk täyak u yäwetpäŋ yäwoŋärewani. Ba äma ätuwä äma käyäm ikek yäpätägakta iwoyäŋpäŋ yepmaŋkuk. Ba ätuwä kudän kudupi täkta, ätuwä täŋkentäk piä mebäri mebäri täkta, ätuwä piäta watä itta. Täŋ, ätuwä man kotäk kudupi terak yäkta iwoyäŋpäŋ yepmaŋkuk.  
\v 29 Unita jide? Äbot täŋpani kudup uwä aposoro? Ba kuduptagän uwä Anutu meni jinom yäŋ ahäwani? Ba kuduptagän uwä yäwetpäŋ yäwoŋärek piä täk täkaŋ? Ba kuduptagän kudän kudupi täk täkaŋ?  
\v 30 Ba kuduptagän äma käyäm ikek täga yäpä-täganeŋ? Ba kuduptagän man kotäk kudupi terak yäk täkaŋ? Ba kuduptagän man u yäpmäŋ äyäŋut täkaŋ? Nämoinik! U piäni inigän inigän täk täkaŋ.   
\p
\v 31  \x * \xo 12:31 \xt 1Ko 14:1\x* Upäŋkaŋ Munapik täŋo iron kubäkubä ukät nanik intäjukun-inik itkaŋ u yäpmäkta gwäk pimiŋpäŋ piäni täk täkot. Unita apiŋo kädet tägagämän kubä täŋo mebäri täwetpäŋ täwoŋärewayäŋ.   
\c 13  
\s1 Bänep iron bureni täktäk kädet  
\p
\v 1 Näk äma nadäk-nadäk ikek ude itpäŋ äma täŋo man kotäk mebäri mebäri terak, ba kunum gänaŋ aŋero unitäŋo man terak täga yäwero upäŋkaŋ bänep iron ikek nämo kuŋarayäŋ täro uwä manna säkgämän uwä yäŋuruk-uruk, wagäm mämä ude api täŋpek.  
\v 2  \x * \xo 13:2 \xt Mat 17:20\x* Täŋpäkaŋ näk Anutu täŋo meni jinom yäpmäŋkaŋ pidämigän täga yäŋahäwet, ba imaka imaka kwawak irani ba käbop irani unitäŋo mebäri täga nadäwa täreneŋo upäŋkaŋ bänep iron ikek nämo kuŋarayäŋ täro uwä imaka jopi ude api iret. Ba nadäkinikna kehäromitä pom täŋpewän ini irani-ken täga peŋpeŋ äpämaŋ kweko upäŋkaŋ bänep iron ikek nämo kuŋarayäŋ täro uwä nadäkinikna u jopigän api täŋpek.  
\v 3  \x * \xo 13:3 \xt Mat 6:2\x* Täŋpäŋ näk tuŋumna kudup äma jäwärita täga yämet, ba Anututa yäŋpäŋ gupna paotta täga iniŋ kirewero upäŋkaŋ bänep iron ikek nämo kuŋarayäŋ täro uwä täktäkna tägatäga unitä nämo api täŋkentäŋ namek.   
\p
\v 4 Eruk ämawebe bänep iron kädet bureni iwat täkaŋ uwä ŋode täk täkaŋ; U kwikinik itkaŋ äma ätu oraŋ yämik täkaŋ. Äma u noriyetä yärepmiräwä kokwawak nämo nadäk täkaŋ. Ba u inita näk äma ätu yärepmitat yäŋ nadäŋpäŋ nadäwä ärowani nämo täk täkaŋ.  
\v 5  \x * \xo 13:5 \xt Plp 2:4\x* Ämawebe bänep iron ikek uwä ärowani kudän nämo täk täkaŋ ba initagän nadäwätäk nämo täk täkaŋ. Täŋpäŋ kokwawak bäräŋeŋ nämo nadäk täkaŋ. Ba ämatä waki täŋ yämiŋirä momi u kadäni käroŋita nämo yäpmäŋ kuŋat täkaŋ.  
\v 6  \x * \xo 13:6 \xt Rom 12:9\x* Täŋkaŋ wakitä äma ätuken ahäŋ yämiŋirän wi yäwatpäŋ oretoret nämo täk täkaŋ. Nämo, u man bureni täŋo kudän kwawak ahäŋirän uyaku oretoret pähap nadäk täkaŋ.  
\v 7  \x * \xo 13:7 \xt Rom 15:1; 1Pi 4:8; 1Ko 9:12\x* Täŋpäkaŋ äma bänep iron ikektä äma kehäromini nämo täŋ-mehamtaŋ yämik täkaŋ. Ba nadäkiniki nämo pewä putärewäkaŋ Anututä täŋkentäŋ yämikta itsämäŋpäŋ nämo gaŋatak täkaŋ. Nämo, bänep iron täktäk kädet gwäk pimiŋpäŋ täk täkaŋ.   
\p
\v 8 Bänep iron kädet bureni uwä nämo api paorek. Täŋ, kädet täga ätu ŋodewani u api paotneŋ; Kudupi Munapik terak Anutu täŋo meni jinom yäŋahäk-ahäk uwä kadäni keräpi-tagän. Ba Kudupi Munapik täŋo iron yäpmäŋpäŋ man kotäk kudupi kudupi terak yäkyäk u api paorek. Ba Anutu täŋo nadäk yäpmäŋpäŋ yäŋahäk-ahäk u imaka, api paorek.  
\v 9 Bureni, Anutu täŋo nadäk kuduptagän täga nämo nadäna tärewäpäŋ yäŋahäne, moräkigän nadäŋpäŋ yäŋahäk täkamäŋ. Ba Kudupi Munapik terak Anutu meni jinom kuduptagän täga nämo yäŋahäne, moräkigän nadäk täkamäŋ.  
\v 10 Upäŋkaŋ imaka bureni-iniktä ahäŋirän imaka ket nämo nadäwani ba ket nämo täŋpani u api paotneŋ.  
\v 11 Uwä ŋode bumik; Näk iroŋi itkaŋ man yäŋkuro, nadäk-nadäk piä täŋkuro ba yäpmäŋ danik-danik piä täŋkuro u iroŋitä-yäŋ täk täŋkuronik. Ude itkuropäŋ tägaŋpäŋä äma ekäni äworeŋpäŋ ägiŋ kädet u peŋkut.   
\p
\v 12  \x * \xo 13:12 \xt 2Ko 5:7; Jem 1:23\x* Täŋ, apiŋo imaka imaka yabäŋpäŋ-nadäk täkamäŋ u wäranigän kaŋuruk ikek, glas waki terak mäjonin säkgämän nämo kak täkamäŋ ude bumik yabäŋpäŋ-nadäk täkamäŋ. Upäŋkaŋ kami iŋam kowat-kawän api täne. Apiŋo Anututa nämo nadäwa tärek täkaŋ. Upäŋkaŋ kadäni uken api nadäwa täreneŋ, Anututä näkŋo mebärina nadäwän tärekinik täk täyak ude.   
\p
\v 13  \x * \xo 13:13 \xt 1Te 1:3; 1Jo 4:16\x* Täŋpäkaŋ imaka u nämo ahäŋirän imaka yaräkubätä bureni täkaŋ uwä ŋode; Nadäkinik, ba imaka Anututä kämi nimikta yäwani unita bänep peŋpäŋ itsämäk, ba bänep iron täktäk kädet. Täŋkaŋ imaka yarä unitäŋo intäjukun-inik uwä bänep iron.   
\c 14  
\s1 Munapiktä iron kubäkubä nimik täyak  
\p
\v 1  \x * \xo 14:1 \xt 1Ko 12:31; 1Ko 14:39\x* Unita notnaye, iron kädet bureni u iwatta piäni kehäromigän täneŋ. Täŋpäŋ iron Kudupi Munapiktä nimik täyak u yäpmäkta imaka, piäni täneŋ. Täŋkaŋ iron tägagämän kubä ŋode, Anutu täŋo meni jinom yäŋahäkta kehäromi u yäpmäkta iyaptak täkot.  
\v 2 Nadäkaŋ, man kotäk kudupi, Munapik-ken nanik u yäkyäk täga upäŋkaŋ äma man kotäk uterak yäk täkaŋ uwä ämatä nadäkta nämo yäk täkaŋ. U Anutu-kätgän iniken man käbop nanik yäŋpäŋ-nadäk täkaŋ. Täŋirä man kotäk uwä äma ätutä nämo nadäwä tärek täkaŋ.  
\v 3 Täŋpäkaŋ äma Anutu täŋo meni jinom yäŋahäk täkaŋ uwä ämatä nadäkta yäk täkaŋ. Man yäk täkaŋ unitä ämawebe täŋ-kehäromtaŋ yämiŋpäŋ nadäkiniki täŋmeham taŋit, bänepi täŋpidäm taŋit täk täyak.  
\v 4 Täŋ, äma man kotäk kudupi terak yäk täkaŋ uwä inigänpäŋ täŋkentäŋ yämik täyak. Upäŋkaŋ äma Anutu täŋo meni jinom yäŋahäk täkaŋ uwä äbot täŋpani kudup täŋ-kehäromtaŋ yämik täkaŋ.   
\p
\v 5  \x * \xo 14:5 \xt Nam 11:29\x* Unita näkŋo gärip uwä ŋode; In kuduptagän man kotäk kudupi, Munapik-ken nanik u yänayäŋ täŋo uwä gäripi nadäwet. Upäŋkaŋ gäripna taŋi-inik pätak uwä in kudup Anutu täŋo meni jinom yäŋahäŋirä ämawebe mebäri kwawak nadäneŋta kehäromi tamani. U mebäri ŋodeta yäyat; Äma Anutu täŋo meni jinom yäŋahäk täkaŋ uwä, äma man kotäk kudupi terak yäk täkaŋ u yärepmit täkaŋ. Upäŋkaŋ äma man kotäk kudupi yäŋirä äma kubätä man u yäpmäŋ äyäŋurirän äbot täŋpani kudup täŋkentäŋ yämayäŋ täko uyaku täga.  
\v 6 Unita notnaye, ŋodeta ket nadäwut; Näk inken äreŋpäŋ man kotäk kudupi terak yäwawä unitä jide ude täŋkentäŋ tamek? Nämo, bureni täŋkentäŋ tamayäŋ nadäŋpäŋä ŋode täŋpet; Man kubä Anututä näwerani u täweret, ba Anutu täŋo nadäk kubä yäpmäŋpäŋ yäŋahäŋpäŋ täweret, ba Kudupi Munapik terak Anutu täŋo meni jinom yäŋahäŋpäŋ täweret, ba Anutu täŋo man ätu täwetpäŋ täwoŋärewet. Ude täŋpero uyaku täga täŋkentäŋ tamet.   
\p
\v 7 Unita imaka irit ikek nämo, mämä-mämägän täŋpani unita nadäwut; Kap kubä tewayäŋ nadäŋpäŋ uhuwep säkgämän nämo piäweno, ba gita iŋitpäŋ säkgämän nämo ureno uwä jide täŋpäŋ ämatä kap upäŋ teyak yäŋ nadäwä täreneŋ? Täga nämo!  
\v 8 Ba womat säkgämän nämo piäŋirä mebäri unita piäkaŋ yäŋ nämo nadäwä täreneŋ.  
\v 9 Täŋpäŋ in udegän, manbiŋam man kotäk kudupi terak yäŋirä jide täŋpäŋ ämawebetä man kotäk u nadäwä täreneŋ? Täga nämo. Manka uwä jop piäŋ kuneŋ.  
\v 10 Täŋpäkaŋ kome terak ämatä man kotäk mebäri mebäri yäk täkaŋ. Man kotäk u mebäri kudup kwawak pätkaŋ.  
\v 11 Täŋ, äma kubätä man kotäk näkä nämo nadäwani u yäŋirän nämo nadäwa täreneŋo uwä äma unita kubäken nanik yäŋ nadäwet, ba äma u näka kubäken nanik yäŋ udegän nadäwek.  
\v 12 Unita Munapik täŋo iron kubäkubä yäpmäkta pidämtak täkaŋ u täga upäŋkaŋ iron äbot täŋpani täŋ-kehäromtaŋ yämik täkaŋ upäŋ yäpmäŋ kuŋatta ehuranigän täk täkot.   
\p
\v 13 Mebäri unita äma kubä man kotäk kudupi yäkta kehäromi imani uwä ämawebe ätutä nadäkta mani u yäpmäŋ äyäŋurekta kehäromi yäpmäkta Anutu-ken yäŋapiwek.  
\v 14 Imata, näk man kotäk kudupi yäŋpäŋ Anutu-ken gera yäwero uwä bänepna-tägän täŋpet, nadäk-nadäkna guŋ parirän.  
\v 15  \x * \xo 14:15 \xt Efe 5:19\x* Unita jide täŋpet? Eruk, ŋode kaŋ täŋpa yäŋ nadätat; Bänepnatä yäŋapiŋirän nadäk-nadäknatä nadäwän-tärewäpäŋ menatä yäŋahäk täyon. Ba kap tektek udegän. Bänepnatä kap teŋirän nadäk-nadäknatä nadäwän-tärewäpäŋ menatä kap tek täyon.  
\v 16 U ŋodeta yäyat; Gäkä man kotäk kudupi yäŋpäŋ bänepka-tägän Anutu-ken yäŋapik man yäŋpäŋ iniŋ orereno uwä jide täŋpäŋ äma man kotäk u nämo nadäwanitä manka u nadäwä tärewäpäŋ täŋkehärom takta “U bureni” yäŋ yäneŋ? U täga nämo!  
\v 17 Iniŋoret man yäweno u täga upäŋkaŋ notkapak kubä gäkŋo man kotäk unitäŋo mebäri nämo nadäweko u jide täŋpäŋ manka unitä täŋkentäŋ imek? Täga nämo!   
\p
\v 18 Nadäkaŋ? Näkŋagän it täyat-ken uken Anutu iniŋ oretta in kudup tärepmitpäŋ kadäni kadäni man kotäk kudupi terak yäk täyat unita Anutu bänep täga nadäŋ imik täyat.  
\v 19 Ude täk täyat upäŋkaŋ Anutu iniŋoret käbeyä-ken ämawebetä näkŋo man nadäwä tärewut yäŋpäŋ man kotäk kwawani terak täga yäwetpäŋ yäwoŋärewet. Upäŋkaŋ kotäk kudupipäŋ imata man käroŋi boham yäweret? Man käroŋi yäŋira nadäŋpäŋ mebäri nämo nadäwä täreneŋ.   
\p
\v 20  \x * \xo 14:20 \xt Efe 4:14; Plp 3:15\x* Unita notnaye, iroŋiroŋi ude itkaŋ ägiŋ täŋo nadäk nämo yäpmäŋ kuŋatneŋ. Nämo, nadäk-nadäkjin uwä Munapik täŋo nadäk, äma ekäni täŋo nadäk ude yäpmäŋ kuŋatneŋo upäŋkaŋ täktäkjin uwä nanak pakitä kudän wakiwaki täkta nämo nadäk täkaŋ ude kuŋat täkot.  
\v 21 Täŋpäkaŋ Anutu täŋo man ŋode kudän täwani;  
\b  
\q1 \qt Ekänitä ŋode yäyak; Näk äma kudupi yäniŋ kirewa äma äbot ŋo man kotäk kudupi terak manna biŋam yäwetnayäŋ täŋo upäŋkaŋ nämoinik api nadäŋ namineŋ.\qt* \rq Ais 28:11-12 \rq*   
\b  
\m
\v 22 Man unitäŋo kukŋini ŋode yäwa; Kotäk kudupi terak man yäkyäk uwä nadäkinik täŋpani täŋkehärom takta pewän ahäwani nämo. Nämo, u kudän ude Anututä äma nadäkinik nämo täŋpanita iniken kehäromi yäwoŋärek täyak. Täŋ, Anutu täŋo meni jinom yäŋahäk-ahäk uwä nadäkinik täŋpanitä nadäkta yäwani.  
\v 23  \x * \xo 14:23 \xt Apos 2:13\x* Unita ŋode nadäwut; Äbot täŋpanitä Anutu iniŋoretta käbeyä täŋpäŋ kuduptagän man kotäk kudupi terak yäŋirä äma jopi ba nadäkinik nämo täŋpani kubätä bämopjin-ken itpäŋ-nadäŋpäŋ ŋode täwerek; Täŋguŋguŋ täŋkaŋ yäkaŋ yäk.  
\v 24  \x * \xo 14:24 \xt Jon 16:8\x* Täŋpäkaŋ äbot täŋpani kuduptagän Anutu täŋo meni jinom yäŋahäŋirä äma jopi ba nadäkinik nämo täŋpani unitä nadäŋpäŋ man nadäweko unitä bänepi yäpurirän eruk, iniken mebäri ŋode kaŋpäŋ nadäwek; Näk momi täŋpani yäk.  
\v 25  \x * \xo 14:25 \xt Ais 45:14; Sek 8:23; Jon 4:19\x* Nadäk-nadäk waki bänepi-ken käbop irani u kwawak pewän ahäŋ imiŋirän gukut imäpmok täŋpäŋ Anutu iniŋ orerek. Täŋpäŋ ŋode yäŋahäŋpäŋ täwerek; Anutu bämopjin-ken bureni-inik itak yäk.   
\s1 Iniŋoret käbeyä-ken kudän jide täne?  
\p
\v 26  \x * \xo 14:26 \xt 1Ko 12:8-10; Efe 4:12\x* Eruk notnaye, unita yäŋpäŋ kädet siwoŋi jide ude iwatne? Inä Anutu iniŋ oretta käbeyä täŋpäŋ ŋode täk täkaŋ; Äma kubätä kap tewek. Täŋpäkaŋ kubäwä Anutu täŋo man kubä täwetpäŋ täwoŋärewek. Täŋ, äma kubätäwä nadäk kubä Anutu-ken nanik yäŋahäwek. Täŋkaŋ kubätäwä kotäk kudupi terak yäwek. Yäŋirän kubätä man kotäk unitäŋo mebäri yäŋahäwek. Imaka u kudup Anutu täŋo äbot täŋpani ämawebe täŋkehärom takta täneŋ.  
\v 27 Ŋodeta yäyat; Äma ätutä kotäk kudupi terak yäna yäŋpäŋä mäyaptä nämo yäneŋ. Yarä ba yaräkubä-tägän yäneŋ. Kubätä yäwänä kubätä yäwek. Täŋkaŋ äma kubäkubä täŋkentäki mebäri yäpmäŋ äyäŋurani nikek.  
\v 28 Täŋ, äma kubätä man yäpmäŋ äyäŋuranita wäyäkŋewän waneŋo uwä käbeyä-ken kotäk kudupi terak nämo yäwek. Nämo, ini bänepi-ken, Anutu-tägän nadäkta yäwek.  
\v 29  \x * \xo 14:29 \xt Apos 17:11; 1Te 5:21\x* Ba Anutu täŋo meni jinom yäŋahäwanita udegän yäyat; Äma yarä ba yaräkubä bumik yäneŋ. Yäŋ irirä ätutä man unitäŋo mebäri ket yäpmäŋ daniŋpäŋ yäŋpäŋ-nadäk täneŋ.  
\v 30 Täŋpäkaŋ äma kubä maŋirirän Munapiktä bänepi-ken man kädet jide pewän ahäŋirän u yäŋahäwayäŋ täŋpänä man yäŋ ireko u bitnäŋpäŋ iränkaŋ äma uwä yäwek.  
\v 31 Anutu täŋo meni jinom yäŋahäk-ahäk u imaka täga kubä. Unita in u täk täkaŋ uwä injin kubäkubätä yäŋahäk täkot. Yäŋahäŋirä ätu juku peŋpäŋ Anutu täŋo man mebäri nadäŋpäŋ bänepi täŋ-kehäromtak täkot.  
\v 32 Imata, Kudupi Munapiktä täŋpewän äma kubä Anutu täŋo meni jinom yäŋahäkta nadäweko uwä iniken menita watäni itpäŋ kubätä yäwän täreŋirän täga yäŋahäwek.  
\v 33 Unita nadäkaŋ? Anutu uwä yäŋuruk-uruk ba täŋuruk-uruk Anutu nämo, u Anutu kwini pewän ahäwani.   
\p
\v 34  \x * \xo 14:34 \xt 1Ko 11:3; 1Ti 2:12; Tai 2:5\x* Täŋpäkaŋ äbot täŋpani ätuken Anutu iniŋoret käbeyä-ken webewä man kum it täkaŋ, inken udegän it täkot. Webetä ude täŋpäŋ Moses täŋo baga man terak yäwani ude äpani kaŋ irut.  
\v 35 Man kubä nadäneŋo unitäŋo mebäri nadänayäŋ nadäŋpäŋä ini eŋiken kuŋkaŋ äpiye yäweräkaŋ kaŋ yäwet täŋput. Webetä Anutu iniŋoret käbeyä-ken yäkyäk u kädet siwoŋi nämo.   
\p
\v 36 Täŋpäkaŋ inä kädet päke yäyat u nämo iwat täkaŋ unita jide? Anutu täŋo man inken naniktä ahäŋkuk? Ba in-tägän nadäŋkuŋ?  
\v 37  \x * \xo 14:37 \xt 1Jo 4:6\x* Eruk, inken nanik kubätä inita nadäŋirän Anutu täŋo meni jinom yäŋahäwani, ba Munapik ikek täŋpeko uwä man kudän täŋ tamitat ŋowä Ekäni täŋo jukuman ude nadäwän tärek täkot.  
\v 38 Täŋpäŋ äma kubätä manna ŋo nadäŋ äwaräkuk täŋpayäŋ täko uwä äma udewani mäde kaŋ ut yämut.  
\v 39 Unita notnaye, ŋode nadäwut; In Anutu täŋo meni jinom yäŋahäwani ude itta gwäk pimik täkot. Ba man kotäk kudupi terak yäkta baga nämo peŋkireneŋ.  
\v 40  \x * \xo 14:40 \xt Kol 2:5\x* Upäŋkaŋ Anutu iniŋoret käbeyä täŋpäŋä kudän siwoŋi säkgämän täŋirä käbeyä säkgämän ahäk täyon.   
\c 15  
\s1 Kristo awaŋken naniktä akuŋkuk  
\p
\v 1 Eruk notnaye, Manbiŋam Täga täwetpäŋ täwoŋäreŋkuro u äneŋi yäŋkodak taŋpäŋ täwetat. Manbiŋam u nadäŋpäŋ iŋitkuŋ, ba uterak nadäkinikjin yeŋgämä pek täkaŋ.  
\v 2 Näkä Manbiŋam Täga yäŋahäŋpäŋ täwetkuro u iŋit-inik täkaŋ u täŋpäwä wakiken nanik täga wädäŋ tädotpäŋ api tepmaŋpek. Täŋ, nadäk kubä yäpmäŋ kuŋatnayäŋ täŋo uwä nadäkinikjin u jopigän api täŋpek.   
\p
\v 3  \x * \xo 15:3 \xt Ais 53:8-9\x* Manbiŋam doni nikek näka namani ugänpäŋ inta tamiŋpäŋ ŋode täwetkut; Kristo uwä wakininta kowata kumbuk, man kudän terak yäwani udegän.  
\v 4  \x * \xo 15:4 \xt Mat 12:40; Apos 2:24-32\x* Kumbänpäŋ äneŋkuŋ. Täŋpäkaŋ man kudän terak yäŋ imani udegän, kepma yaräkubä täreŋirän awaŋ gänaŋ naniktä kodak taŋpäŋ akuŋkuk.  
\v 5  \x * \xo 15:5 \xt Luk 24:34; Mat 28:16-17\x* Akuŋpäŋ intäjukun Kefas wäpi kubä Pita u ahäŋ imiŋkuk. Täŋkaŋ äma 12 yäŋ yäwerani\f + \fr 15:5 \ft Äma 12 yäŋ yäwerani yäyak u Jesu täŋo iwaräntäkiye 12 unita yäyak\f* u ahäŋ yämikgän täŋkuk.  
\v 6 Täŋkaŋ nadäŋ imikinik täŋpani 500 ude bumik äbot kubä-kengän irirä kwawak ahäŋ yämiŋirän kaŋ moreŋkuŋ. Uken nanik ätu kumbuŋopäŋ mäyap pen kodak itkaŋ.  
\v 7  \x * \xo 15:7 \xt Luk 24:50\x* Nadäŋ imikinik täŋpani u ahäŋ yämiŋpäŋä Jems ahäŋ imikgän täŋkuk. Jems ahäŋ imiŋpäŋä aposoro kuduptagän ahäŋ yämiŋkuk.   
\p
\v 8  \x * \xo 15:8 \xt Apos 9:3-6; 1Ko 9:1\x* Eruk päke u ahäŋ yämiŋtäŋ äbätäŋgän mäden-inik kädet inigän kubä terak näk ahäŋ namiŋkuk, aposoro ätu ahäŋ yämiŋkuko udegän nämo.  
\v 9  \x * \xo 15:9 \xt Efe 3:8; 1Ti 1:15\x* Näk aposoro äpanitä äpani-inik. Näk Anutu täŋo äbot däpmäŋ yäwat kirek täŋkuro unita aposoro wäp nämo yäpnaŋi.  
\v 10  \x * \xo 15:10 \xt Apos 8:3; 2Ko 6:1; 2Ko 11:5,23\x* Upäŋkaŋä apiŋo aposoro it täyat uwä Anutu täŋo orakorak näkä terak patkuko unitä nepmaŋpän ude itat. Ekäni täŋo orakorak näkken patkuko u bureni nämowä nämo täŋkuk. Näkä piä täŋkuro u täŋ dämikinik täŋkut, ätu täŋo yärepmitak. Upäŋkaŋ imata näkŋa wäpna jop yäpmäŋ ärowet? Nämo, Anutu täŋo orakorak näkken pätak unitä kehäromi namiŋirän piä u täŋkut.  
\v 11 Unita näk ba aposoro ätu uwä piä mebäri kubägän täk täkamäŋ. Nin kuduptagän manbiŋam mebäri kubägän yäŋahäk täkamäŋ. Yäŋahäŋitna nadäŋpäŋ nadäkinik täŋkuŋo u.   
\s1 Kumbanitä äneŋi akukakukta man  
\p
\v 12 Kristo uwä kumbani-ken naniktä akuŋkuk, manbiŋam ude yäŋpäŋ täweritna imata inken nanik ätutäwä kumbani-ken naniktä akukakuk täŋo käderi nämo pätak yäŋ yäk täkaŋ?  
\v 13 Kumbani-ken akukakuk nämo pätak u täŋpäwä, eruk Kristo imaka, kumbani-ken naniktä nämo akuŋkuk yäŋ nadäneŋ.  
\v 14 Täŋkaŋ Kristo nämo akuŋkuk yäwänä mani biŋam yäk täkamäŋ u bureni nämo täŋpän, ba nadäkinikjin u udegän, jopi täŋpän.  
\v 15  \x * \xo 15:15 \xt Apos 1:22, 4:33; Apos 5:32\x* Ba ugän nämo. Nin Anututa ŋode yäŋkumäŋ; U Kristo kumbani-ken nanikpäŋ yäpmäŋ akuŋkuk. Täŋpäkaŋ kumbani-ken naniktä akukakuk nämo parän yäwänäku Anututä jide täŋpäŋ Kristo yäpmäŋ akwän? Unita man yäŋkumäŋo u Anutu meni yäpurärätpäŋ jop manman yäwani ude tänam.  
\v 16 Unita äma kumbani-ken naniktä nämo api akuneŋ yäŋ yäŋpäŋä Kristota udegän kumbani-ken naniktä nämo akuŋkuk yäŋ yäk täkot.  
\v 17 Täŋ, Kristotä kumbani-ken naniktä nämo akuŋkuk yäwänäku nadäkinikjin bureni nämo, jopigän täyek. Ba momijin pen pat tamitek.  
\v 18 Ba Kristo nadäŋ imiŋpäŋ kumbuŋo u imaka, kumäŋpäŋ paot-inik täŋpäm.  
\v 19 Täŋkaŋ udegän, Kristotä nin kome terak ŋogän täŋkentäŋ nimän yäwänäku butewaki äbot bureni-inik yäŋ niwet täkäneŋ.   
\p
\v 20  \x * \xo 15:20 \xt Kol 1:18\x* Upäŋkaŋ ude nämo! Kristo u bureni-inik kumbani-ken naniktä äma kumbanita intäjukun täŋpäŋ akuŋkuko itak! Ude unita äma kumäŋpeŋ kwani imaka, kumbani-ken naniktä bureni-inik api akuneŋ. Jesu täŋo akukakukitä ude täŋkehärom taŋkuk.  
\v 21  \x * \xo 15:21 \xt Rom 5:12,18\x* U ŋode; Äma kubätä kumäŋ-kumäŋ pewän ahäŋkuŋo udegän äma kubä-tägän kumbani-ken naniktä akukakuk pewän ahäŋ nimiŋkuk.  
\v 22 Adamtä äbotken nanik kuduptagän kumäk täkamäŋ udegän Kristotä äbotken yäpurärärani u kuduptagäntä kumbani-ken naniktä api akuneŋ.  
\v 23  \x * \xo 15:23 \xt 1Te 4:16; Rev 20:5\x* Täŋpäŋ kumbani-ken naniktä akukakuk tawaŋ ŋode täŋpani; Intäjukun-inik Jesu. U mädeni-ken äbäkäbäk kadänini-ken unitäŋo äboriyetä api akuneŋ.  
\v 24 Äboriyetä akuŋirä eruk tärek-tärek kadäni bureni api ahäwek. Kadäni uken Kristotä imaka imaka waki kehäromi nikek ba wäpi biŋam ärowani nikek u kuduptagän täŋo kehäromi yäpmäŋ äpäkinik api täŋpek. Ude täŋkaŋ kome ba imaka päke yabäŋ yäwatpäŋ intäjukun it täyak u Anutu Nanta api iniŋ kirewek.  
\v 25  \x * \xo 15:25 \xt Mat 22:44\x* U imata, Kristotä intäjukun-inik itpäŋ kaŋiwat piä täkta yäŋ imani. Intäjukun-inik irirän Anututä iwan kuduptagän täŋo kehäromi yäpmäŋ äpäŋpäŋ Kristo gämori-ken yepmaŋpänkaŋ eruk, piäni u api täŋpän täreneŋ.  
\v 26  \x * \xo 15:26 \xt Rev 20:14, 21:4\x* Täŋpäŋ iwan ätu däpmäŋpäŋ iwan pähap, kumäŋ-kumäŋ unitäŋo kehäromi utpewän paot-inik api täŋpek.  
\v 27  \x * \xo 15:27 \xt Sam 8:6\x* Unita Anutu täŋo man kubä ŋode kudän täwani; Anututä imaka kuduptagän Kristo gämori-kengän api yepmaŋ morewek. Täŋkaŋ man “imaka kuduptagän” uwä Anutu inita bok nämo yäyak. Anututä Jesu gämori-ken nämo api irek. Nämo, Anutu unitä imaka päke u Kristo gämori-kengän yepmaŋpani.  
\v 28 Eruk, imaka kuduptagän u Kristo gämori-ken yepmaŋpän irirä, Kristo ini-tägän ini Anutu gämori-ken api tewek. Ude täŋirän Anutu, imaka imaka nanaki gämori-ken pewani unitä imaka kuduptagänta intäjukun-inik api irek.   
\p
\v 29 Eruk, kumbanitä kumbani-ken naniktä nämo api akuneŋo u täŋpäwä imata äma ätu noriye kumbanita kome yäpmäŋpäŋ ume yäpmäk täkaŋ? Anututä äma kumbani nämoinik api yäwän kikŋutneŋo u täŋpäwä imata noriye kumbani komeni yäpmäŋpäŋ ume ärut täkaŋ? Unitäŋo bureni jide api ahäwek?  
\v 30  \x * \xo 15:30 \xt Rom 8:36\x* Ba ninä jide? Äma mäyaptä Kristota yäŋpäŋ kokwawak nadäŋ nimik täkaŋ. Unita kumbani-ken naniktä akukakuk nämo pätak u täŋpäwä imata komi u gänaŋ jop nadäŋ wari kuŋatne?  
\v 31 Unita notnaye, bureni-inik täwetat; Kumäŋ-kumäŋ kepmani kepmani kaŋ-ahäwayäŋ täk täyat. Upäŋkaŋ komi piä u imaka bureni pewän ahäk täkaŋ. Injinta nadäwut; Ekäninin Kristo Jesuta biŋam tepmaŋkuro unita oretoret pähap nadäk täyat.  
\v 32  \x * \xo 15:32 \xt 2Ko 4:10-11; Luk 12:19-20\x* Näk näkŋaken gärip iwatpäŋ piä ŋo täk täyat u täŋpäwä imatäken yäpmäkta nadäŋpäŋ Efesus yotpärare-ken tom ägwäri, meni komi komi-kät ämik täŋkumäŋ? Ude jop nadäŋ täŋpet? Nämoinik, kumbani-ken naniktä akukakuk nämo pätak u täŋpäwä nininken gärip terak kuŋat täkäna! Ba man ŋode yäwani täga iwatne;  
\b  
\q1 \qt Äma kubä kwep kumbeko udeta ŋodetä tom ketem täŋ tuŋum taŋpäŋ äŋnaŋ isiwa yäŋ nadäwek.\qt* \rq Ais 22:13 \rq*   
\b  
\p
\v 33 Unita notnaye, in äma ätu yabäŋ äwaräkuk täŋirä jop manman nämo yäŋ-täkŋatneŋ. In man ŋode yäwani u nadäkaŋ? Äma wakikät not täŋpäŋ itnayäŋ tämäŋo uwä nintäŋo täktäknin täga u api yäpä waneŋ.  
\v 34  \x * \xo 15:34 \xt Rom 13:11; Apos 26:8; 1Ko 6:5\x* Unita in nadäk-nadäkjin äneŋi nadäwä tumbäpäŋ momi täktäk kädet pewut. Inken nanik ätutä Anututa täŋguŋtak täkaŋ unita nadäŋpäŋ mäyäk tawut yäŋ yäŋpäŋ täwetat.   
\s1 Kumbanitä gup kodaki yäpneŋ  
\p
\v 35  \x * \xo 15:35 \xt Jon 12:24\x* Eruk äma kubätä ŋode käwep näwet yabäwek; Äma kumbani jide täŋpäŋ äneŋi api akuneŋ? Ba akunayäŋ täkaŋ uwä gupi jidewanitä api akuneŋ?  
\v 36 Wära! Man udewani guŋ täŋo man! Unita ŋode nadäwut; Yänat mujipi kome gänaŋ äpmoŋpäŋ gupi nämo paraweko uwä jide täŋpäŋ imätpäŋ kodaki abek?  
\v 37 Imaka mujipi pik täkaŋ uwä burenitä ahäkta gäripi nadäŋpäŋ pik täkaŋ udewani nämo. U mujipi-gänpäŋ pik täkaŋ.  
\v 38  \x * \xo 15:38 \xt Stt 1:11\x* Täŋpäkaŋ Anututä nadäwän tärewäpäŋ gupi täŋo wärani yäŋ imiŋkuko udegän ahäŋirän yabäk täkamäŋ. Mujipi uwä mebäri inigän inigän ahäk täkaŋ.  
\v 39 Gup täŋo mebäri udegän, kubägän nämo. Äma nintäŋo gupnin u inigän. Tom täŋo inigän, barak täŋo inigän, gwägu tom täŋo inigän.  
\v 40 Täŋpäkaŋ kunum ba kome udegän. Kunum gänaŋ ba kome terak imaka imaka itkaŋ. Täŋkaŋ kunum gänaŋ itkaŋ unitäŋo epmäget inigän. Ba kome terak itkaŋ unitäŋo epmäget u inigän.  
\v 41 Täŋkaŋ edap täŋo peŋyäŋeki inigän. Komepak täŋo peŋyäŋeki inigän. Guk täŋo peŋyäŋeki inigän. Täŋpäkaŋ guk täŋo peŋyäŋeki kubägän nämo, inigän inigän.   
\p
\v 42 Eruk, kumbani-ken naniktä akukakuk unitäŋo mebäri udegän pätak. Komegup änek täkamäŋ uwä parakta yäwani. Täŋ, kumbani-ken nanik akunayäŋ tämäŋo uwä gupnin kodaki u inigän, nämo api parawek.  
\v 43  \x * \xo 15:43 \xt Plp 3:20-21\x* Äneŋpani uwä kaŋoreri nämo. Täŋ, akukta yäwani uwä kaŋoret ikek. Äneŋpani uwä kwini, akukta yäwani uwä kehäromi nikek.  
\v 44 Äneŋpanitä komegup ikek, akukta yäwanitä kunum täŋo gup ikek. Kome täŋo gup itak udegän kunum täŋo gup itak.   
\p
\v 45  \x * \xo 15:45 \xt Stt 2:7; Jon 6:63; 2Ko 3:6,17\x* Unitawä ŋode kudän täwani; Äma bian ahäwani Adam uwä iritgän yäpuk. Täŋ, Adam mäden nanik uwä Munapik ikek irit kehäromi unitäŋo mähemi täŋkuk.  
\v 46 Täŋpäkaŋ Munapik ikek irittä intäjukun nämo ahäŋkuk. Nämo, u mäden ahäŋkuk. Komegup ikek irittä intäjukun ahäŋirän Munapik ikek mädengän iwatkuk.  
\v 47  \x * \xo 15:47 \xt Stt 2:7\x* Täŋpäŋ Adam biani komepäŋ täŋpani unita komen äma täŋkuk. Täŋ, Adam mäden nanik uwä kunum gänaŋ nanik.  
\v 48 Komen äma täŋkuko udegän kome terak nanik äboriye täkamäŋ. Täŋ, äma kunum terak nanik udegän kunum terak nanik äboriye ude api itne.  
\v 49 Täŋpäkaŋ äma kome terak nanik täŋo gup wädäna äroŋkuŋo uwä, udegän äma kunum gänaŋ nanik täŋo gup api wädäna äroneŋ.   
\p
\v 50  \x * \xo 15:50 \xt 1Ko 6:13\x* Notnaye, ŋodeta yäyat; Komegup ikektä Anutu täŋo kaŋiwat yewa gänaŋ täga nämo api ärone. Ba imaka parakta yäwanitä irit kehäromi, nämo parak täyak u täga nämo api korewek.   
\s1 Kumäŋ-kumäŋ täŋo kehäromi u paotkuk  
\p
\v 51  \x * \xo 15:51 \xt 1Te 4:15-17\x* Eruk, juku peŋirä man käbop nanik kubä täwerayäŋ; Nin kuduptagän nämo api kumnero upäŋkaŋ äyäŋutpäŋ gup kubä wädäna äronayäŋ täkaŋ u kuduptagän api täne.  
\v 52  \x * \xo 15:52 \xt Mat 24:31\x* Womat mämä yäŋirän u pit kubägän api täne. Womat mämä u yäŋirän kumbanitä akuŋpäŋ parak-paraki nämo api itne. Ba parawanitä itnayäŋ täkaŋ upäŋkaŋ äyäŋutpäŋ gup mebäri kubä kehäromi nikek u api wädäna äroneŋ.  
\v 53  \x * \xo 15:53 \xt 2Ko 5:4\x* Bureni-inik! Gup ŋo parakta yäwani unitäkaŋ irit kehäromi täŋo tek ude mät wädäna äroneŋ. Ba kumäŋ-kumäŋta yäwani unitäkaŋ irit kehäromi mät korewek.  
\v 54  \x * \xo 15:54 \xt Ais 25:8\x* Täŋpäkaŋ imaka parakta yäwanitä irit kehäromi täŋo tek wädäwä ärowäkaŋ, ba kumäŋ-kumäŋta yäwanitä irit kehäromi korewäkaŋ eruk man ŋode kudän täwanitä api kehärom täwek;  
\b  
\q1 \qt Anutu u iwan irepmit-inik täŋkuk.\qt*  
\q1 \qt Täŋpewän irit burenitä kumäŋ-kumäŋ daiŋkuk!\qt* \rq Ais 25:8 \rq*   
\q1
\v 55  \qt Unita kumäŋ-kumäŋ, gäk kehäromika de? \qt*  
\q1 \qt Kumäŋ-kumäŋ gäkŋo käripka de?\qt* \rq Hos 13:14 \rq*   
\b  
\p
\v 56  \x * \xo 15:56 \xt Rom 6:14, 7:13\x* Unita nadäkaŋ? Momitä kumäŋ-kumäŋ täŋo kärip ude täyak. Ba baga manta yäŋpäŋ momitä kehäromi nikek täyak.  
\v 57 Upäŋkaŋ Anutu uwä Ekäninin Jesu Kristo iniŋ kireŋpewän iwaniye unitäŋo kehäromi yäpmäŋ äpuko unita Anututa bänep täga pähap nadäk täkäna!   
\p
\v 58  \x * \xo 15:58 \xt 2Sto 15:7; Rev 14:13\x* Eruk notnaye tägagämän, mebäri unita nadäkinikjin nämo pewä putäreneŋ. Nämo, kehärom taŋpäŋ Ekäni täŋo piä kadäni kadäni gwäk pimiŋpäŋ täk täkot. Ekänita yäŋpäŋ piä täŋirä bureni nämowä nämo api ahäwek yäŋ nadäŋpäŋ täk täkot.   
\c 16  
\s1 Äbot täŋpanita moneŋ täŋkentäŋ yämikta man  
\p
\v 1  \x * \xo 16:1 \xt Rom 15:25-26; 2Ko 8:1-9; Gal 2:10\x* Eruk man kubä ŋode; Anutu täŋo kudupi ämawebe bäräpi terak itkaŋ unita moneŋ täŋkentäŋ yämikta yäŋpäŋä Galesia komeken nanik äbot täŋpani yäwetpäŋ yäwoŋärek täŋkuro udegän täk täkot.  
\v 2 Uwä ŋode yäwetkut; In kubäkubätä moneŋ kaŋ-ahänayäŋ täkaŋ u Sande Sande yäpmäŋ daniŋpäŋ taŋi täga penaŋi ude ini-ini käbop inigän kaŋ pek täŋput. Jop ittäŋgän näkä äreŋira moneŋ kaŋ-ahäkta pipiri täneŋta.  
\v 3 Ude täŋirä näk äreŋpäŋä äma iwoyänayäŋ täkaŋ unitäŋo mebäri uwä man kudän terak kudän täŋpäŋ yämakaŋ moneŋ bänep tägata pewani u yäpmäŋ Jerusalem api kuneŋ.  
\v 4 Näkŋa bok kunaŋi täŋpäwä bok api kune.   
\p
\v 5  \x * \xo 16:5 \xt Apos 19:21\x* Tawaŋ ŋode peyat; Pengän Masedonia kome kuŋkaŋ äbot täŋpani-kät ätu itkaŋ inken api ärewet.  
\v 6  \x * \xo 16:6 \xt Rom 15:24; Tai 3:12\x* Inken äreŋpäŋ kadäni käroŋi bumik käwep api iret. Kadäni käroŋi bumik it yäpmäŋ äroŋira iwän mänit kadäni käwep api tärewek. Irira intä kädetta täŋkentäŋ namäkaŋ kome uken-uken api kuŋaret.  
\v 7  \x * \xo 16:7 \xt Apos 18:21\x* Kadäni ŋodeken päre inkät kadäni keräpigän itkaŋ kome ätuken kukta nämo nadätat. Nämo, kämi äreŋpäŋ inkät kadäni käroŋi bumik itta gäripi nadätat. Unita Anututä nadäŋ namänä ude api täŋpet.  
\v 8 Täŋpäkaŋ apiŋode Efesus komeken ŋo itta nadätat. Ŋo irira Pentikos orekirit ahäŋirän uyaku inken api ärewet.  
\v 9  \x * \xo 16:9 \xt Apos 19:8-10; 2Ko 2:12; Kol 4:3; Rev 3:8\x* U imata, ŋoken Ekänitä piä taŋi kubä täkta kädet täwit namitak. Piä täŋira bureni taŋi pewän ahäkaŋ. Upäŋkaŋ äma mäyaptä piä unita iwan täkaŋ.   
\p
\v 10  \x * \xo 16:10 \xt 1Ko 4:17\x* E man kubä ŋode; Timotitä inken käwep api ärewek. Äreŋirän not täŋ imiŋirä umun terak nämo irek. Nadäkaŋ, uwä näkä Ekäni täŋo piä täk täyat udegän täk täyak.  
\v 11  \x * \xo 16:11 \xt 1Ti 4:12\x* Unita äma kubätä Timotita nadäwän äpani nämo täŋpek. Nämo, täŋkentäŋ imiŋpäŋ tewä yäpmäŋ bänep pidäm terak täŋtäŋ kuŋtäŋgän äyäŋutpeŋ äneŋi näkŋaken kaŋ äbän. Ukät äbot täŋpani ätukät äbäkta api itsämbet.   
\p
\v 12  \x * \xo 16:12 \xt 1Ko 1:12, 3:6\x* Täŋkaŋ notninpak Apolos unita ŋode täwetat; Uwä äbot täŋpani ätukät inken ärekta peŋ iwerira nämo pidäm täyak. Kadäni ŋoken nämo käwep, kadäni kubäta nadäwän tägawäwä api ärewek.   
\s1 Ekäni täŋo piä äma nadäŋ yämik täkot  
\p
\v 13  \x * \xo 16:13 \xt Sam 31:24; Efe 6:10\x* Notnaye, nadäŋit nadäŋit kuŋat täkot. Täŋkaŋ nadäkinikjin nämo pewä putäreneŋ. Nämo, nadäŋ täpäneŋpäŋ nadäkinikjin täŋkehärom taŋpäŋ kehäromigän kuŋat täkot.  
\v 14 Täŋpäŋ imaka kuduptagän bänep iron terakgän täk täkot.  
\v 15  \x * \xo 16:15 \xt Rom 16:5; 1Ko 1:16\x* Täŋpäkaŋ notnaye, man kubä, Stefanus ba äboriye unita yäŋira nadäwut. Uwä Grik komeken unitä jukun bänep äyäŋutpäŋ Ekänita biŋam täŋkuŋ. Täŋkuŋo Anutu täŋo kudupi ämawebeniye in bämopjin-ken watä piä täk täkaŋ. Unita ŋode peŋ täwetat;  
\v 16  \x * \xo 16:16 \xt 1Te 5:12\x* In äma u ba noriye ätu Ekäni täŋo piä täŋpäŋ komi nadäk täkaŋ, äma udewani täŋo man buramiŋ yämik täkot.   
\p
\v 17 Stefanus, Potanus, ba Akakus u näkken äbäŋirä bänep täga nadäŋ yämiŋkut. Inta nikek unitä päbä nabäŋirä tägagämän nadäŋkut.  
\v 18  \x * \xo 16:18 \xt Plp 2:29\x* Äma unitä in ba näka bok bänep pidäm täŋ nimiŋkuŋo unita äma udewanita nadäŋirä säkgämän täk täkot.   
\p
\v 19-20  \x * \xo 16:19-20 \xt 2Ti 1:15; Apos 18:2,18,26; Rom 16:5\x* \x * \xo 16:19-20 \xt Rom 16:16; 2Ko 13:12\x* Täŋpäkaŋ Esia kome ŋonitäŋo äbot täŋpani kuduptä inta bänep oretoret man pewä ärekaŋ. Täŋpäŋ Akwila Prisila yanäpi u imaka, Ekäni wäpi terak bänep oretoret man pewän ärekaŋ. Ba äbot täŋpani Anutu iniŋoretta yanäpi yarä unitä eŋiken käbeyä täk täkaŋ u, ba nadäkinik täŋpani notjiye Efesus kome ŋoken nanik u kudup imaka, man udegän tewä ärekaŋ. Täŋpäkaŋ injin-tägän Ekäni wäpi terak not täŋpäŋ kowat iniŋ orerän täk täkot.   
\p
\v 21  \x * \xo 16:21 \xt Kol 4:18; 2Te 3:17\x* Pol näkŋa-tägän oretoret man täwetpäŋ wäpna kudän täyat ŋo.   
\p
\v 22  \x * \xo 16:22 \xt Gal 1:8-9\x* Täŋpäkaŋ äma kubätä Ekänita gäripi-inik nämo nadäŋpäŋä kädäpta biŋam täŋpän! O Ekäni, äbi!   
\p
\v 23 Eruk, Ekäninin Jesu täŋo orakoraki inken iton.  
\v 24 Irirän Jesu Kristo terakgän in ba näk kowat kwasikorän täkamäŋ unita nadäŋ tamikinik täyat. Ugän.