\id 2CO - Inoke-YateNT [ino] -Papua New Guinea 1992 (DBL 2014) \h 2 Kolini \toc1 2 Kolini \toc2 2 Kolini \toc3 2 Ko \mt1 2 Kolini \ip Polo'a Masetonia mai'neno Kolini kumate mai'ne'a Yisasife afi'a apaipafi male'naya vaya'aite mani avo ka'ne. Yisasi'a ako fali'neapati hetiteno ko'ku'napi haitekeno Polo'a 24'a kafu akeva mai'neno 2 Kolini ke ka'ne. \c 1 \p \v 1 Anumaya Koti'a Akai'a haiya kava huno nakaeya Polo'na hapali male'nike'na Yisasi ke'a ne'afukeno ali'ya'ale hunate'nike'na nakaeya'ae lakanatimo'a Timoti'ae lo'kata'a mani avo kata'a Yisasi ke afitapa lapaipafi male'naya vaya Kolini kumate'ae A'kaiya aupalika'ae mai'naya vaya nelapamu'ae. \v 2 Anumaya Koti afotimo'ae Yisasi Kalaisi Anumayatimo'ae vaya ali'ana kayone hu ya'ae lapaipa falu lahapaisea ya'ae lapamisa'akeno lapaipamo'a alaku hise. \s1 Anumaya Koti'a Polona ha'ma'nea yafe amuse nehuno afine'ke. \p \v 3 Amuse nehuta Anumaya Koti aki alita asaka huta ne'maune. Anumaya Koti'a Anumayati Yisasi Kalaisi afo'amo'a mai'neanakeno kalaki ai ya'mo aepa'a mai'ne. Mi'ko vaya'mokita laipa kanale lahaisea ya'mo aepa'a mako'ke'ake Anumaya Koti'a mai'neno ani ya hunelate. \v 4 Lakaeya mi'ko kana nelahaiya ya ne'alunakeno Anumaya Koti'a laipamo'a alaku lahaisea ya nelame. Nelamea yafe lakaeya ani kava huta mako vaya'aite kana ya va'yi nehiseana Anumaya Koti'a lakaeya laha'ne'maeya kava huta vaya apaipa alita falu hupatesune. Falu hupatesuna yafe lakaeya lakufale kana ya fole ne'aiye. \v 5 Yisasi Kalaisi'a lusi kana ya ali'nea ya huta lakaeya'ae ani kava huta kana nelahaiya ya fole ne'aiya'maki Yisasi Kalaisi'ae lo'kata mai'nona yafe Akaeya lusiya huno laipa alino falu hunelate. \v 6 Lakaeyate kana ya fole aisiketaena lapa'kaeya lahapa'mata lapaipa alita falu hulapatesuna yafe fole ne'aiye. Lapa'kaeya lapa'ku lapame alino katisea yafe fole ne'aiye. Fole ne'aiya afina Anumaya Koti'a laipa alino falu hunelatesiketa lakaeya lahapa'maesuna yafe laipa alino falu hulate'ne. Kana lahaisea ya lapa'kaeya ali'nakeno Anumaya Koti'a lahapa'mano lapaipa alino falu lahapaisea yafe vase hutapa lo'kiya vaitapa maikae. \v 7 “Lapa'kaeya lo'kiya vaitapa maikae.” nehuta lusiya huta lame'atiti nehune. Lakaeya'ae lapa'kaeya'ae lo'kata kana lahaisea ya fole aisea afina Anumayamo'a lakaeya laipa alino falu nelahaiya kava huno lapa'kaeya'ae lapaipa alino falu hulapatekaiye hutae nehune. \p \v 8 Nepu nasakitapa Esia koteka kana ya ali'nona ya'mo ke lahapapaikefe hoe. Ani lusi kana ya lakaeyate fole aiketa lakaeya ata akasesuna lo'kiyati o'male'niketa “Ako falikune.” huta afi'none. \v 9 “Ako falikune.” huta afi'nona'maki lakaeyati kanale huta maisuna lo'kiyati o'male'niketa ani lo'kiyae lame'atiti ohu'nona'maki Anumaya Koti'a fali'naya vaya alino heti ne'apatea ve'kamo lo'kiyae lakaeya lame'atiti hisuna yafe ani kana ya lakaeyate fole ai'ne. \v 10 Fole ai'neana ani koteka vaya'moki lusi kayo lamakiketa ako falikefe hu'nona'maki Anumaya Koti'a lakufa alino kati'neanakeno mako'ae lakufa alino katiteno henaka'a eteno lakufa alino katike huta lame'atiti nehune. \v 11 Lame'atiti nehunanaki lapa'kaeya Anumayamoteka ke hutapa afikekeno laya hino. Laya hu'nisike'a mi'ko vaya'moki ani laya hu'nea ya ne'ake'a Anumaya Koti'a mi'ko vaya'moki afike'naya ke afi'nea yafe Anumaya Kotina amuse hutekae. \s1 Polo'a Kolini vaya'aife ake'atike ke hapa'opai'ne. \p \v 12 Yisasi ke afi'a apaipafi o'male'naya vaya'ae lapa'kaeya'ae lo'ka'na mai'ne'na Anumaya Koti'a naya hike'na hao'otake kava ohu'na fate akufa ve'ka mai'ne'na Anumaya Koti'a vaya alino kayone hu ya'a nami'nike'na alakepa au'ava kava nehu'na ma mopale yafe apa'kenopafi hale'nea vaya'ai kava nohoe. Ani yafe nakesa afoana naipamo'a “Hao'otake kava nehane.” huno ohu'nea yafe lusi amuse nehoe. \v 13-14 Meni hapalitapa afitapa alakepa hisaya ke'ake avopi ne'kaova'maki meni mi'ko ne'kaova aepa'ati afitapa alakepa nohaya'maki henaka afitapa alakepa hisaya yafe lame'atiti nehuna'maki Yisasi Kalaisi'a eteno esea afina aepa'ati afitapa alakepa hisayana lakaeya lapa'kaeyafe amuse nehuna kava hutapa lakaeyafe amuse hukae. \p \v 15-16 Nakaeya nehoa kavafe nelahapaiye hu'na name'atiti nehu'na nakesa ne'afi'na Masetonia koteka ne'oanake'na lapa'kaeya hokote'na u'na lapa'kete'na Masetonia ute'na ete'na e'na aole kana lapa'kaeya'ae mai'ne'na lapaya hisuketapa lapa'kaeya'ae nakaeya naya hisake'na Yutia koteka ukoe hu'na nakesa afite'na hu'na haya male'noe. \v 17 Ani ke hute'na o'u'na mai'noa yafe “Polo'a aole akesa ne'afea ve'kae.” hutapa lapa'kesa ne'afife? Nakaeya nakesa ne'afi'na “Ina kava hu'na ali'ya alikoe.” hute'na nakaeya mopale vaya'ai apa'kesa afi'naya kava hu'na “He.” hute'na henaka'a “He'e.” nehufe? He'e ani kava nohoe. \v 18 Anumaya Koti'a alakepa ve'kakeno “Alaki hukoe.” huno hu'nea ya hukea'maki nakaeya'ae ani kava hu'na kasuke lahapa'nopauvanake'na “He.” nehu'na “He'e.” hu'na nohoe. \v 19 Anumaya Koti mafa'ne'a Yisasi Kalaisi'a kasuke huno ano lavataka hu ve'ka o'mai'nea yafe “He.” nehuno “He'e.” nehuno nohea ve'kakeno lamake'ake ke nehea ve'ka mai'ne. Sailasi'ae Timoti'ae nakaeya'ae lapa'kaeyapi uta ani Yisasi Kalaisi ke ako lahapapai'none. \v 20 Lahapapai'nonakeno Anumaya Koti'a “Lapamikoe.” huno lo'kiya vaimale'nea kemo aepa'a Yisasi'a mai'neanakeno ani kele “He” nehuno lapamike. Yisasi'a ani ke hu'nea yafe lakaeya Anumaya Kotife “Lamake nehe.” huta aki alita asaka nehune. \v 21 Anumaya Koti'a lavaleno lakaeya'ae lapa'kaeya'ae Kalaisi'ae aino kamano lo'kiya vailateteno Akaeya ke huta fole aisuna yafe lakaeya akai'a vaya hapali male'ne. \v 22 Lakaeya hapali maleteno inake he “Lapa'kaeya nakaeya anaka mai'nae.” huno hiketa hu'nea ke afisuna yafe akai'a Avamu'a laipafi lami'nikeno laipafi mai'nea yafe lakaeya afunana “Henaka'a kanale ya mako'ae lamike.” huta nehune. \s1 Polo'a Kolini kumate makale o'u'nea ya'mo aepa'a hapapai'ne. \p \v 23 Nakaeya ke nelapama'kisuketapa lapaipamo'a haviya hu yafe Kolini kumate o'u'noe. Mani nehoa ke Anumaya Koti'a ne'afike'na akaeya aulakale mani ke lamake nehoe. \v 24 Lapa'kaeya Anumayamofe afitapa lapaipafi male'naya ke atafa hutapa lo'kiya ne'vaiya yafe “Mani ke lapa'kesa afeo.” nehuna'maki kava vaya'kana ke lahapa'nopaunaki amuse hutapa maisaya yafe mani ke nehune. \c 2 \p \v 1 Nakaeya mako'ae ete'na o'u'noana halate ke lapama'kisukeno lapaipamo'a haviya hisea yafe “O'ukoe.” hu'na hu'noe. \v 2 Nakaeya ke nelapama'kisukeno lapaipamo'a haviya nehiseana nalaki naipamo'a amuse hisea ya namikae? Lapa'kaeya lapaipa haviya hisea ya lapamisoa vaya'mokitapake amuse hisoa ya namisaya vaya mai'nae. \v 3 Lapa'kaeyate ne'u'na ke olapama'kisoa yafe avo ka'na nelapamoe. Lapa'kaeya amuse ya ne'namea vaya mai'naya yafe haviku ke nelapama'kisukeno lapaipamo'a haviya nehisikeno naipamo'ae haviya hu yafe makale o'me'noe. Avopi ka'na lahapapai'noa hao'otake kava ako alitapa alakepa hutesaketa lo'kata makopi amuse hukune hu'nae nehoe. \v 4 Lapa'kaeyafe lusiya hu'na nakesa ne'afukeno naipamo'a kana'ake nehike'na avi nele'na mani avo ka'noe. Lapaipa afitapa haviya hu yafe mani avo o'ka'noki lapa'kaeya “Lakaeyafe lusiya huno nehaikeno'ae ani akufa avo kano lami'ne.” hutapa hisaya yafe ani avo ka'na lapami'noe. \s1 Hao'otake kava hu'nea ve'kae kahaone katone nehutapa lapaipa falu yapati alitapa ataleteo. \p \v 5 Mai'naya vayapati mako ve'kamo'a hao'otake kava hu'nike'na naipa afi'na haviya hu'noa'maki nakai'nike ohu'noki lapa'kaeya mi'ko'amokitapa lapaipamo'ae haviya hu'nike'na lo'kiya'ake ke nakaeya ohisoe hu'nae nehoe. \v 6 Lapaipamo'a haviya hu'niketapa ani ve'kae “Hao'otake kava nehane.” hutapa hune'ataya yafe aipa aino yahae hukiki lautau huo'atetapa ataleo. Hai hao'otake kava'amo miya ako ali'ne. \v 7 Ani miya ako ali'nea yafe kahaone katone nehutapa lapaipa falu yapati alitapa atale ne'atetapa lahapau hutetapa aipa alitapa falu huteo. Haviku avuya hu'nea ya'amo'a kana haisiki kanale kava huteo. \v 8 Amusetapi nehuki alitapa kanale hune'atetapa “Kakaeyafe lusiya huno nelahaiye.” hutapa huteo hu'nae lahapa'nepauve. \v 9 “Mi'ko ka'noa ke'ni kanale afite'a a'kame male'nisafi o'male'nisafi?” hu'nae hokote avona ka'na lapami'noe. \v 10 Mako ve'kae lapa'kaeya kahaone katone nehutapa lapaipa falu yapati hao'otake ya'a alitapa ataletesayana nakaeya'ae ani kava hu'na ani ve'kae mako hao'otake kava hane'niseana kahaove katove nehu'na naipa falu yapati ali'na atale ne'atoa'maki lahapa'maesoa yafe Kalaisi aulakale mai'ne'na kahaove katove nehu'na naipa falu yapati ako ali'na atale'noe. \v 11 Ani kava ohisunana Sata'a lakaseno kava yakai'neno lakaeya ano lavataka huyafenaketa akaeya au'ava ya ako afi'none. \s1 Polo'a Taitasina akesea yafe nehaiye. \p \v 12 Yisasi Kalaisife kanale ke hu'na fole aikefe Taloasi kumate ne'okeno Anumayamo'a anile mai'naya vaya'ai apaipa alino ha'kalo hike'na kanale hu'na ani ke hu'na fole ai'noe. \v 13 Mako'ae hu'na fole aikefe hu'noa'maki lakanatimo'a Taitasi'a o'mai'nea yafe nakesamo'a lapa ne'aike'na apatale'na Masetonia koteka kahau ame u'noe. \s1 Anumaya Koti lo'kiya'aleti akai'a ali'ya ne'alea vaya'moki Satana ha'a akase'nae. \p \v 14 Kalaisi'a Sata ayapati eteno lavaleketa Akaeya'ae lo'kata mai'nona yafe mi'ko hao'otake ya akaseta mai'neta Anumaya Kotife amuse'a nehuta aki alita asaka hisune. Akaeya lakaeya laha ne'maeketa fate fate kumate Yisasi avake hapa'nepaunake'a ani ke afi'a alakepa nehaya yafe kanale mana aino uneno nehe. \v 15 Nehiketa lakaeya Yisasi avake nehuna vaya'mokita Kalaisi'ae lo'kata mai'nona yafe kanale mana ne'aiya ya'kana nehunakeno Anumaya Koti'a amuse nehe. Ani mana'amo'a mi'ko vayapi vike'a ani mana'ake ke ne'afikeno apa'ku apame alino ne'katea vaya'ae hao'otake kava nehu'a hani yapi ata leke leke nehea atafi visaya vaya'ae ani mana'ake ke ne'afe. \v 16 Ne'afea'maki mako'amoki ani ke afi'a a'kame no'malaya vaya'moki hani yapi ata leke leke nehea atafi visaya vaya mai'naya yafe ani kemo'a fali'naya vaya'moki hi'mana ne'aiya akufa kava neheanakeno ani kemo'a hapano kipatekaiya'maki mako'amoki ani ke afi'a apaipafi malete'a “Maike maike hisuna lavamu lamisea yafe nehe. Kanale mana'ake nehe.” hu'a nehae. Lusi ali'ya ne'aluna'maki lakaiti lo'kiyaleti ani ali'ya o'alinina'maki Anumaya Koti lo'kiya'aleti ani ali'ya ne'alune. \v 17 Nesu vaya'moki “Anumaya Koti ke hisuna yateti miya alikune.” hu'a nehaya'maki Anumaya Koti'a lakaeya hulate'niketa alakepa au'ava kava nehuta lamake'ake ke huta fole ne'aunana Yisasi Kalaisi'ae lo'kata mai'neta Anumaya Koti aulakale ani ke huta fole ne'aune. \c 3 \s1 Saufa alino lo'kiya vailate'nea kemo ali'ya vaya'a mai'none. \p \v 1 Lakaeya lakufa mako'ae alita haisuna yafe mani ke nehupe? He'e ani kava nohune. Lakaeyafe o'afi'naya yafe mani ke nehufe? Mako vaya'moki avopi kamale'naya ke ali'a u'e'a hu'naya avo'mo'a inake hu'ne “Kanale ve'ka mai'nea yafe akaeya ke afeo.” huno kamale'nike'a ali'a u'e'a nehaya'maki lakaeyafe ako afi'naya yafe lakaeya ani akufa avo alita uteta nohune. Lapataleta ne'utaena “Ani akufa avo katapa lameo.” huta ohukune. \v 2 Lakaeya lahapapai'nona ke afitetapa lapaipa aitapa yahae hu'naya yafe mi'ko vaya'moki nelapa'ke'a lakaeyafe “Anumaya Koti ke alakepa ke nehae.” hu'a nehaketapa lapa'kaeya lakaeyafe kamale'naya avo'kana hutapa laipafi kamale'nae. \v 3 Nakaeya Yisasife ali'na lapaya hu'na lahapapaukeno Kalaisi'a lapa'kaeya lapaipafi ani avo ka'ne. O'ko liteti o'ka'nea'maki avamu hane'nea Anumaya Koti'a akai'a Fate Akufa Avamu'amoteti ka'ne. Yafa akofetule o'ka'nea'maki vaya lapaipafi kamale'niketapa kanale kava hutapa Kalaisi avo mai'naya yafe mi'ko vaya'aina apave nele. \p \v 4 Kalaisi'a laya nehiketa Anumaya Kotife lame'atiti nehuta mani ke nehune. \v 5 Nehuna'maki mani ali'ya lakaiti lo'kiyaleti no'aluna'maki Anumaya Koti'a lo'kiya'a lamiteno laha'ma'nea yafe ali'ya ne'alune. \v 6 Anumaya Koti'a alino ho'ka latesea lo'kiya'a lami'nea yafe Anumaya Koti'a saufa alino lo'kiya vailate'nea ke hapapaisuna yafe hulate'ne. Anumaya Koti'a hokoteno ke male male'nea ke yafate kamale'nike'a vaya'moki ani ke a'kame malesaya apa'kesa afi'naya'maki lo'kiya'api o'male'nike'a ali'a ataka'naya yafe fali'naya'maki Fate Akufa Avamu'mo'a mani saufa alino lo'kiya vailate'nea ke laveliteno saufa maike maike hisuna lavamu nelame. \p \v 7 Lami'nea'maki hokoteno ke male male'nea ke a'kame o'male'naya yafe ani kemo'a hapaeke'a fali'nae. Mani ke male male'nea ke yafate kano apami'nea afina Anumaya Koti'a ano hale ya'amo'a Mosese aukosafi ano latalate hu'nea yafe Isaleli vaya'moki apaulakamo'a haviya hu'nike'a Mosesena o'ake'nae. O'ake'naya'maki ani ano latalate hu'nea ya'a henaka'a hano hu'ne. \v 8 Ano latalate hu'nea yafe ake'a alakepa ohu'naya'maki meni kanafi Fate Akufa Avamu'amo'a laha'ne'maeya ali'ya'mo hale ya'amo'a a'ke'ainaka ano latalate hu'nea ya akaseno lusiya huno lusi lo'kiya ya fole ne'aiye. \v 9 Ke male male'nea ke afi'a a'kame o'male'naya yafe hapaeke'a fali'naya ke fole ai'nea kanafi hale'nea ya fole ai'neana Anumaya Koti aulakale alakepa huta maisuna ke fole ai'neno hokote ke akaseno lusi kanale ke fole ai'nea yafe hokoteno hale'nea yana akaseno lusiya huno ano hale'nea lo'kiya ya'a meni fole ai'ne. \v 10 Lamake lusiya huno ano hale'nea lo'kiya'a hane'nea ke fole ai'nea yafe hokoteno fole ai'nea hale yana ako ano asu he'ne. \v 11 Ano asu hesea ke male male'nea ke fole ai'nea kanafi ano hale ya'a'ae fole ai'nea'maki meni akola haneke haneke hisea ke lusiya huno ano hale'nea lo'kiya'a hane'nea ke hane'ne. \p \v 12 Ani kemo'a akola haneke haneke hisea ke nehuta lame'atiti nehuna yafe koli ohuta ani ke huta fala o'kita huta fole ne'aune. \v 13 Anumaya Koti'a Mosese aukosafi ano latalate hu'nea ya'amo'a hane'neateti asu nehesike'a “Isaleli vaya'moki asu hesea ya o'akesae.” huteno Mosese'a kenaleti aukosafi alino ati'ka'nike'a o'ake'naya'maki lakaeya Mosese hu'nea kava huta ano hale'nea ya alita fala no'kune. \v 14 Fala no'kuna'maki apa'kaeya apaipa apa'kesa alino a'kanile'neanakeno a'ke'ainaka'ae meni'ae Anumaya Koti avopi nehapali'a ani Isaleli vaya'ai apaipale kenaleti apaukosafi ai'a ati'ka'naya kava nehu'a apaipa apame ai'a ati'ka'naya yafe afi'a alakepa nohaya'maki mako ve'kamo'a Kalaisi'ae lo'kano mai'nisikeno aipa amete aino ati'kamale'nea ya alino ataletesikeno afino alakepa huke. \v 15 Lamake Mosese ke male male'nea ke meni hapalite'a ani apaipa apame aino ati'ka'nea akufa kava hike'a afi'a alakepa nohae. \v 16 Afi'a alakepa ohu'naya'maki mako vaya'moki apaipa ai'a yahae hute'a Anumayamoteka akeno apaipa apamete aino ati'ka'nea ya Yisasi'a alino atale'nea yafe afi'a alakepa nehae. \v 17 Anumayamo'a Akai'a Fate Akufa Avamu mai'ne. Lakaeya Anumayamo Fate Akufa Avamu'a laipafi avaleta atonakeno mai'neno laipa lamete aino ati'kalateno nofi kilate'nea ya ako kalu hetale'nea yafe mako'ae ke male male'nea ke a'kame malesuna ali'yati o'male'neanaketa nofi hulate'nea vaya'kana huta o'mai'none. \v 18 Laukosafi aino ati'ka'nea ya o'male'niketa lakaeya mi'ko'amokita Anumaya Koti fate akufa ano hale'nea lo'kiya au'ava ya'a ne'akonake'a vaya'moki lakayana lakaeya kapo kapo'kana nehunake'a lakete'a Anumayamo fate akufa ano hale'nea lo'kiya au'ava ya'a ake'nae. Anumayamo'a akai'a Fate Akufa Avamu mai'neanakeno lakaeya akaeya'akana vaya maisuna yafe alino hamalelateketa akai'a fate akufa lo'kiya au'ava ya'a alime alime nehaune. \c 4 \s1 Anumayamo ali'ya vayana mopa samo'kana hu'nae. \p \v 1 Anumaya Koti'a vaya alino kayone hunelatea yateti “Nakaeya ke hutapa fole aiyo.” hulate'nea yafe alaka nolahaeketa layamufa valeta ani ali'ya ne'alune. \v 2 Ani ali'ya ne'alita fala'kita lavuya hisea kava nohuta Anumaya Koti ke ne'ataleta fate ke nehuta vaya ata apavataka huta lake'atike nohuna'maki alakepa ke'ake huta fole ne'aune. Anumaya Koti aulakale ani kava nehuta lamake'ake ke vaya hapa'nepaunake'a mi'ko vaya'moki apaipafati “Lamake'ake ke nehu'a alakepa kava nehae.” hu'a nehae. \v 3 Yisasife kanale ke huta fole ne'auna'maki mako vaya'moki afi'a alakepa ohisayana ani vaya hani yapi ata leke leke nehea atafi visaya vaya mai'nae. \v 4 Ani vaya'moki Yisasi ke o'afi'naya vaya Kalaisi'a hao'otake ya'api alino kanale hupateteno alino halepatesea ke o'afisaya yafe Sata'a ma mopafi kava yakai'nea ve'kamo'a apaipa apa'kesa alino a'kanilekeno apaulaka apo ka'nea vaya'kana hu'nakeno Kalaisi'a akai'a hale'nea lo'kiya'a hane'nea ve'ka mai'neno Anumaya Koti'ae mako'ke avamete mai'na'a'maki ake'a alakepa hu'a o'ake'nae. \v 5 O'ake'nayanaketa lakaiti lakufa alita haisuna yafe ke huta fole no'auna'maki Anumaya Koti'a lakufa alino katikefe hute'nea ve'ka Yisasi'a Anumayati mai'niketa lapa'kaeya ali'ya vaya mai'none huta nehune. \v 6 Anumaya Koti'a ko'ku'na'ae mopa'ae alo hukefe nehuno “Hani yapati halo.” hikeno hale'nea ve'kamo'a hani ki'nea laipafi ano halelateketa Yisasi Kalaisi aukosafi Anumaya Koti hale'nea lo'kiya ya laveliketa ake'none. \p \v 7 Ake'nona'maki Anumaya Koti'a akai'ake ani lusi ano hale lo'kiyamo aepa'a mai'neanakeno vaya apavelisea yafe Anumaya Koti'a ani ano hale lo'kiya ya'a lakaeya mopa samo'kana fulu fulu vaya'mokita laipafi male'neanaketa fulu fulu lakufaleti akaeya ali'ya ne'alunanake'a vaya'moki lakete'a “Apa'kai'apike ani ali'ya no'ale.” nehu'a Anumayamo aki ali'a asaka hisaya yafe ali'ya'a fulu fulu vaya'a lami'ne. \v 8 Mi'ko afina fate fate kana ya lakaeyate fole ne'aiya'maki lakaeya alaki alino haviya nohe. Lakesa lapa ne'aiya'maki Anumayamo ali'ya no'atalone. \v 9 Yisasi ke nehuna yafe ali'a haviya hulate'naya'maki Anumayamo'a olatale'ne. Mi'ko afina kayo lami'naya'maki ofali'none. \v 10 “Yisasina haesunakeno falise.” hu'a hute'naya kava hu'a meni ani hu'naya kava hu'a laha'a falikefe nehaya'maki koli ohuta lo'kiya vaita ne'mauna yafe “Yisasi'a fali'neapati hetino mai'neno akai'a vaya'ae lo'kano mai'ne.” hu'a akesaya yafe ali'a haviya hunelatae. \v 11 Falisea laku lame'mo laipafi Yisasi'a mai'neno lo'kiya'a nelamea ya apavelisea yafe lakaeya mopale mai'nona afina Yisasi ke huta fole ne'auna yafe hapai vaite'a lahakefe mai'a nehae. \v 12 Anumaya Koti ke huta fole ne'auna yafe lahakefe nehaya'maki lapa'kaeya ani ke afi'naya yafe akola maike maike hisaya lapavamu ne'ale. \p \v 13 Anumaya Koti avopi inake hu'neane \q1 “Lamake nehe hu'na afi'na naipafi male'noa yafe ani ke hu'na fole ne'auve.” huno ka'neane. \m Ka'nea'maki lakaeya'ae ani kava huta “Anumayamo'a lamake nehe.” huta afiteta laipafi male'nona yafe huta fole ne'aune. \v 14 Lakaeya ako afi'none Anumaya Koti'a Anumayati Yisasina fali'neapati alino hetite'ne. Alino hetite'nea ve'kamo'a lakaeya'ae lapa'kaeya'ae ani kava huno Yisasi'ae lo'kata mai'nona yafe fali'nisunapati alino hetilateteno Akai'a mai'neate lavaleno latekaiye huta lakesa afi'none. \v 15 Lahapa'maesuna yafe lakaeyate kana ya fole ai'ne. Fole ai'nea yafe fate fate vaya'moki Anumayamo'a vaya alino kayone hu ya'ae afi'nae. Afi'nakeno Anumayamo'a lahapa'ne'mano mi'ko vaya hapa'ma'nea yafe mi'ko vaya'moki Anumaya Kotife amuse nehu'a aki ali'a asaka nehae. \s1 Afita laipafi male'nona ya'mo'a kanale hale'nea lo'kiya'a nelame. \p \v 16 Anumayamo aki ali'a asaka nehaya yafe lakesa ne'afita alaka nelahae huta koli nohuna'maki ameka lakufa falikefe nehea'maki mi'ko afina Anumayamo'a laipa alino haekafa hulateme nehaino alino lo'kiya vainelate. \v 17 Lamake meni kana nelahaiya ya'mo'a afa ya'kana nehuno aise kana'a maikeno hano hukea'maki ani kana ya ali'nona yafe ko'ku'napi haita mai'neta kanale falu lahaisea ya alisuna yafe lakesa afiketa atalona ala hale'nea kanale yana fole aisiketa aliteta akola maike maike huta maikune. \v 18 Ani ko'ku'napi haita alisuna yafe ne'afita mopafi yafe lakesa afifi nohuna'maki o'ake'nona ya henaka'a kanale ya va'yi hisea yafe lakesa ne'afune. Mopale hane'niketa laulakaleti ne'akona ya ako hano hukea'maki laulakaleti o'ake'nona ya henaka'a fole aisea kanale'nale ya'mo'a haneke haneke huno hanekaiye huta afi'none. \c 5 \p \v 1 Lakaeya afi'nonana mopale mai'nona lakufamo'a yuku no'kana neheanake'a lahaesaketa falisunakeno ani no hano hisikeno Anumaya Koti'a ko'ku'napi akola haneke haneke hisea lakufa ako alo humale'ne. Ani lakufa vaya'moki apayateti alo ohu'naya'maki Anumaya Koti'a akai'a alo humale'ne huta afi'none. \v 2 Ani yafe ne'afuna'maki mopale lakufa'ae mai'nona yafe “Alaka lahaeye.” nehuta avi neleta ko'ku'napi maisuna lakufa lamisea yafe lusiya huno nelahaiye. \v 3 Nelahaiyanaketa ani lakufa aliteta lakufa laka'ake vaya o'maikuna'maki ko'ku'nate maisuna lakufa'ae vaya maisuna yafe nelahaiye. \v 4 Ani yafe mopale lakufa'ae mai'neta avovo nehuta kalaki ne'aita falisuna yafe nolahaiya'maki maike maike hisuna lakufa alisuna yafe nelahaiye. Falino hano hisea lakufale maike maike hisuna lavamu'mo'a saufa ku'kena alita nehavauna kava huno havailatesiketa akola maike maike hisuna yafe lusiya huno nelahaiye. \v 5 Anumaya Koti'a akai'a maike maike hisuna lavamu alisuna yafe lakaeya ako alo hulate'niketa “Ako ali'none.” huta afi'nonanakeno Anumaya Koti'a “Henaka'a mako'ae kanale ya lapamikoe.” hiketa afisuna yafe lamake Fate Akufa Avamu'a ako lami'ne. \p \v 6-8 Ani Avamu ali'nona yafe laku lame alino lo'kiya vaiketa mopale mai'nona afina Anumayamo haute ko'ku'napi o'mai'nona'maki mani mai'nona lakufa ne'ataleta Anumayamo haute uta akola maisuna yafe lusiya huno nelahaiya'maki meni Anumaya o'ake'nona'maki Akaeyafe afita laipafi male'nona yateti uteta nehune. \v 9 Uteta huta ma mopale maisupi falisupi Anumayamo nehaisea kava'ake hisune. \v 10 Lakaeya mi'ko'amokita Kalaisi aulakale heti'nisunakeno ma mopale mai'neta hu'nona hao'otake au'ava ya'ae kanale au'ava ya'ae akeno alakepa huteno alino fa'ko fa'ka nehuno lakaeya hu'nona ya'mo miya'ati laote laote lamisea yafe meni Anumayamo'a nehaiya kava nehune. \s1 Vaya hapa'maesunake'a Anumaya Koti'ae mako'ke apaipale maisaya ali'ya'a lami'ne. \p \v 11 Ani kake hulatesea yafe lakaeya “Anumayati koli hutesuna ve'ka mai'ne.” huta afi'nona yafe vaya'moki alakepa au'ava kava hu'a maisaya ya apave nelune. Apave nelunakeno Anumaya Koti'a lakaeya laipa lakesa ne'akeno “Kanale au'ava kava nehae.” hu'nea'maki lapa'kaeya lakaeyafe ani ke nehafi? hu'nae nehoe. \v 12 Ani ke nehunana lapa'kaeya olake'naya yafe lakaeya laki alitapa asaka hisaya yafe ani ke nohuna'maki mako vaya'amoki ameka apa'kufae afi'a amuse nehu'a “Alakepa au'ava kava nehuna vaya mai'none.” hu'a hukaya'maki apaipafi o'ake'ne'a ani vaya'moki lakaeyafe lapafikesaketapaena amuse nehutapa anona'a ke'apile lakaeyafe kanale ke hapapaisaya yafe mani avo ne'kaove. \v 13 Anumaya Koti ali'ya ne'alunake'a mako vaya'amoki lakaeyafe “Aneki vaya mai'nae.” hu'a nehaya'maki aneki kava hisunana Anumayamo aki alita asaka hisuna yafe ani kava nehune. Lapa'kaeya lapaya hisuna yafe laipa lakesale kava yakai'neta Anumaya Koti ali'ya ne'alune. \v 14 Kalaisi'a lakaeyafe hau ayamopafati nehaiya yafe ne'afunakeno hau ayamopafati nehaiya ya'amo'a laipa lakesale kava yakaino mai'nea yafe akaeya ali'ya ne'alune. Ne'alita ma yafe afi'none mako'ke ve'kamo'a mi'ko vaya'aite fali'nea yafe afiteta akaeyafe afita laipa ne'amita ali'ya'a ne'alune. Kalaisi'a lakaeyate fali'nea yafe mi'ko vaya akaeya'ae ako fali'nae. \v 15 Fali'nonapati hetita haekafa mai'neta lakaiti lahaisea kava'ake ohuta lakaeyatefe faliteno heti'nea ve'kae laipa amiteta akaeya haisea kava'ake hisuna yafe Yisasi'a mi'ko vaya'aitefe fali'ne. \p \v 16 Meni Kalaisi'a lakaeyatefe fali'nea ke afi'nona yafe lakaeya ma mopale au'avateti vaya alita fa'ko fa'ka ohu'nona'maki a'ke'ainaka ma mopale au'avateti Kalaisi alita fa'ko fa'ka hute'nona'maki meni Kalaisife afita alakepa hu'nona yafe ani kava nohune. \v 17 Ani yafe mako vaya'moki Kalaisi'ae lo'ka'a mai'ne'a saufa vaya hamale'ne'a hao'otake kava nehaya atafa apaipa apa'kesa hano hike'a saufa apaipa apa'kesa hamale'ne. \v 18 Ani hu'nea kava'mo aepa'a Anumaya Koti'a akai'a mai'niketa lakaeya Anumaya Koti'ae kame ya huta mai'nona yafe Kalaisina hutekeno elineno Anumaya Koti'ae laipa alino yuna helateketa Akaeya'ae makopi mai'nonakeno Anumaya Koti'a mako vaya'aife “Ani kava hupatekauve.” nehuno apaipa alino Anumaya Koti'ae yuna hepatesea ali'ya'a lakaeya ako lami'ne. \v 19 Nelamino inake hu'ne “Kalaisi'a lakaeyatefe fali'nea yafe Anumaya Koti'a hao'otake yatimo miya olamisea akesa afino mi'ko mopale vaya'ai apaipa alino yuna hene'apateno Akaeya'ae makopi maiyo.” hulate'ne. Hulate'neanakeno “Nakaeya'ae maisaya yafe apaipa alino yuna hepatesea ke hapapaiyo.” huno hulate'ne. \p \v 20 Hulateketa Kalaisi avaya alita ke'a hu vaya mai'nonakeno Anumaya Koti'a lahapaiketa akai'a avayafati ke nehune “Amusetapi nehunaki Kalaisi'a lapa'kaeyatefe fali'nea yafe Anumaya Koti'ae kame nefaiya yatapi ataletetapa akaeya'ae mako'ke lapaipa lapa'kesale maiyo.” huta lahapa'nepaune. \v 21 Anumaya Koti'a lakaeya laha'mateno akai'a aulakale “Alakepa vaya mai'nae.” huno hulatesea yafe mako hao'otake au'ava kava'a o'male ve'ka Yisasina hutekeno lakaeya hao'otake kava nehuna yati alino akufale maleteno hao'otake yatimo miya amitekeno hao'otake kava nehea ve'kakana huno fali'ne. \c 6 \s1 Yisasi ke ne'afikeno ali'ya'ale hupate'nea vaya'moki ala kana ya ali'nae. \p \v 1 Anumaya Koti'ae lo'kata ali'ya ne'aluna yafe mani ke huta lapauna nehone Anumaya Koti'a vaya alino kayone hu ya'a lapami'niketapa ako ali'naya yafe “Afa ya'kana nehe.” ohutapa a'kame maleme haiyo. \v 2 Anumayamo'a akai'a avopi inake hu'neane \q1 “Naipamo'a kanale nehike'na nafike'naya ke ako afi'noanake'na lapa'kufa ali'na ne'kati'na lahapa'ma'noe.” hu'neane. \m Hu'nea yafe meni nehoa ke afeo. Meni lapaipa aitapa yahae nehisakeno Anumaya Koti'a hao'otake yatapi alino atalekaiye. Afeo. Meni alino atalesea yafe nehiki lapaipa aitapa yahae heo. \p \v 3 Lakaeya hao'otake kava nehisunake'a vaya'moki nelake'a apaipa ai'a yahae ohukae nehuta haviku mako vaya'moki “Apa'kaeya hao'otake kava nehaya kavana lakaeya aketeta Anumayamofe olahaiye.” hu'yafenaketa lakaeya laipa lakesale kava ne'yakaune. \v 4 Laipa lakesale kava ne'yakaita “Anumaya Koti kanale ali'ya vaya'a mai'nae.” hutapa hisaya yafe mi'ko afina kanale kava'ake nehune. Vaya'moki lakaeya ali'a haviya hunelataya'maki lo'kiya vaita vase huta mai'none. Kana ya lakaeyapi fole ne'aiya'maki lo'kiya vaita vase huta ne'maune. \v 5 Vase huta mai'nonakeno ina akufa kana ya fole ai'ne kayoteti nelamaki'a nofi hulate'nae. Mi'ko vaya'moki kalafa ne'ka'a lahakefe nehae. Lusi ali'ya ne'alita lau o'kale'none. Lusi laka nele. \v 6 Ani kava hunelataya'maki alakepa kava'ake huta mai'neta lakaeya Anumayamofe afita alakepa hu'neta alaku huta mai'neta vaya alita kayone nehuta vaya hapa'ne'maone. Fate Akufa Avamu'mo'a laipafi mai'neno laha'ne'maeketa vayafe lahau layamopafati nelahaiya yafe ameka lavaya'aleti'ke nohune. \v 7 Lamake'ake ke nehuta Anumaya Koti lo'kiya'aleti ali'ya ne'alita vaya'moki la hukefe lamaka apayapi ati keve ne'ali'a haoka apayapi haleku a'a a'nefai'a kame nehaya akufa kava huta alakepa kava'ake nehuna ya'mo'a keveti hane'niketa kanale'ya huta Sata'ae la nehune. \v 8 La nehuna'maki mako vaya'moki laki ali'a asaka nehake'a mako'amoki laki hu'a haviya hunelatae. Mako vaya'amoki kamuke nelama'kike'a mako'amoki hu'a kanale hunelatae. Lakaeyafe inake nehae “Apa'ke'atike nehu'a a'a lavataka nehae.” hu'a nehaya'maki lakaeya alaki lamake'ake ke hapa'nepaune. \v 9 Mako vaya'amoki lakaeyafe “Afa vaya'kana hu'nae.” hu'a nehaya'maki Anumaya Koti'ae mako vaya'ae “He'e apa'ki hane'nea vaya mai'nae.” nehake'a mako vaya'amoki nelahaya'maki akekeo ofali'none. Anumaya Koti ke nehuna yafe hapai ne'vai'a nelahaya'maki ofali'none. \v 10 Mako yafe lahau nehea'maki mi'ko afina laipamo'a kanale nehiketa amuse nehune. Afeno yati o'male'nea'maki Yisasi ke huta fole ne'auna yafe mako vaya'aina lusi kanale ya ne'apamune. Mako yati o'male'nea'maki afeno ya'api hane'nea vaya'kana huta mai'none. Ani ya lakaeyapi fole ne'aike'a vaya'moki “Anumaya Koti ali'ya vaya mai'nae.” hu'a hunelatae. \p \v 11 Kolini mai'naya vayatimokitapae lapa'kaeyafe lusiya huno nelahaiketa mako ke huta fala'o'kita mi'ko huta fole aita lahapapai'none. \v 12 Lapa'kaeyafe nelahaiketa lahapa'nepauna'maki lakaeyafe nolahapaiye. \v 13 Nakai'ni mafa'nekana hu'naya yafe mani ke lapa'kaeyafe nehoe laipa nelapamuna kava hutapa lapaipa lameo. \s1 Lakaeya Anumaya Koti fate akufa no'a mai'none. \p \v 14 Ali'ya alike a alike a'mo'a ve alike hisune hutapaena Anumaya Koti apa'kame'ya ami'nisaya vaya'ae maitapa o'kamaeyo. Lo'katapa mai'nisayana hana'ya hu'ana alakepa kava'ae hao'otake kava'ae ai'ana lo'kaka'ae. Hani ya'ae hale ya'ae lo'kaesa'ana haviya huka'ae. \v 15 Yisasi Kalaisi'ae Sata'ae lo'ka'ana maisa'ana mako'ke anaipa ana'kesale o'maika'ae. Anumayamo a'kame no'malaya vaya'ae Yisasife afi'a apaipafi male'naya vaya'ae lo'ka'a maisayana mako'ke apaipa apa'kesale o'maikae. \v 16 Ako fali'naya vaya'aife “Anumayati mai'ne.” hu'a apa'kisana nefaiya kavana Anumaya Koti mono nopi ohisae. Ani kava hisayana haviya hukea'maki avamu hane'nikeno haekafa mai'nea Anumaya Koti'a lakaeya laipafi mai'ne. Ani yafe Anumaya Koti'a akai'a avopi inake hu'neane \q1 “Nakaeya apaipafi mai'ne'na apa'kaeya'ae u'ne'na nehu'na Anumaya Koti'api mai'nisuke'a nakaeya nofi vaya maikae. \v 17 Ani yafe hao'otake kava ataletetapa lapaote mai'netapa ho'niya'ake hao'otake kava nohisake'na nakai'nileka lapavale'na malekauve. \v 18 Lapavalete'na lapa'kaeya afotapimo'na mai'nisuketapa nakaeya mafa'ne a'mafa'ne maikae. Nakaeya mi'ko lo'kiya ya'mo aepa'amo'na mani ke hu'noe.” Anumayamo'a hike'a ka'nayane. \c 7 \p \v 1 Anumayamo'a lakaeyafe huno lo'kiya vaimale'nea ke ako ali'nona yafe nahau nayamopafati ne'nahaiya vaya'mokitapa lakufa'ae laipa lame'ae alino haviya hisea kava ne'ataleta Anumaya Kotife koli nehuta alakepa kava'ake nehuta hao'otake kava ohu fate akufa vaya'a maisune. \s1 Kolini vaya'moki apaipa ai'a yahae hu'naya yafe Polo'a amuse nehe. \p \v 2 Lakaeyafe lapaipa afitapa haviya nehafe? Ani kava ohutapa lapa'kaeya lapaipa lameo. Mako vaya'aina havi kava hu no'apatone. Mako ve'ka havi kate avaleta no'atone. Mako ve'ka ata avataka nehuta moni'a o'ali'none. \v 3 Mani ke lapa'kaeyafe “Ina kava hu'nae.” hu'na nohoa'maki lapa'kaeyafe “Lahau layamopafati nelahaiye.” hu'na ako lahapapai'noanaketa afa'a maisupi falisupi lapa'kaeyafe mako'ae lahauke. \v 4 Lapa'kaeya alakepa au'ava kava hutapa maikae hu'na name'atiti nehu'na lapa'ki ali'na asaka nehu'na lapa'kaeyafe amuse nehoe. Mi'ko kana'ake ya nakaeyate fole aike'na ani kana yapi mai'noa'maki lapa'kaeyafe nakesa ne'afi'na lusiya hu'na amuse nehoe. \s1 Taitasi'a Polote u'ne. \p \v 5 Masetonia koteka uta va'yi hu'nona afina “Kanale yapi maikune.” hu'nona'maki aki'ae aka'ae kana ya fole ai'ne. Fole ai'nea kana yana mako vaya'moki lakaeya'ae ke vaiyu kafuyu nehunakeno laipamo'a koli hu'ne. \v 6 Koli nehunakeno Anumaya Koti'a kana ya ali'naya vaya'ai apaipa alino kanale hune'apatea ve'ka mai'neno Taitasina hutekeno eno laipa alino kanale hulate'ne. \v 7 Taitasi'a e'nea yafe'ke amuse ohu'noa'maki Taitasi'a lahapai'nea ke'ae amuse nehoe. Inake huno lahapai'ne “Kolini kumate mai'naya vaya'moki kanale kava nehaya yafe naipamo'a kanale hu'ne. Kanale hu'nike'a apa'kaeya kakaeyafe nehapauno kakaeya hapapai'nana hao'otake kava nehaya yana ne'atalake'a mako vaya'moki kakaeya kaki ali'a haviya hukefe nehake'a ‘Lakaeya ha'maesune.’ hu'a hu'nae.” huno Taitasi'a hu'nea yafe nakaeya naipamo'a kanale hu'nike'na lusi amuse nehoe. \p \v 8 “Avo ka'na lapami'noa avo'mo'a lapaipamo'a haviya hukeanake'na nakaeya havi kava hu'na avo ka'na apami'noe.” hu'na nakesa afi'noa'maki meni lapaipamo'a aise'a kana lahapaiketapa etetapa lapaipa aitapa yahae hu'naya yafe amuse nehu'na “Kanale avo ka'na apami'noe.” hu'na nakesa ne'afoe. \v 9 Afite'na meni amuse nehoe. Lapaipamo'a kana nelahapauno lapavuya hu'nea yafe amuse nohoa'maki lapaipamo'a kana nelahapauno lapavuya nehiketapa lapaipa aitapa yahae hu'naya yafe amuse nehoe. Anumaya Koti'a ani kava huno lapaipamo'a kana nelahapauno lapavuya hu'nea ya lapamiketapa lapaipa aitapa yahae hutake'na lapami'noa avo'mo'a lapa'kaeya alino haviya hu olapate'nea'maki alino kanale hulapate'ne hu'na nehoe. \v 10 Lakaeya laipa aita yahae hisuna yafe Anumaya Koti'a kana lahaisea ya nelame. Lamitesiketa laipa aita yahae hisunakeno laipa lame alino katike. Ani yafe Anumaya Koti'a kana lahaisea ya lami'nea yafe “Olahaiye.” huta ohu'nona'maki ma mopale yafe apa'kesa afifi nehaya vaya'aite kana hapaisea ya va'yi hisike'a apaipa ai'a yahae ohisayana falite'a hani yapi ukae. \v 11 Lapa'kaeya folakapi mai'nea ve'kamo'a hao'otake kava nehiketapa ke o'ama'ki'naya yafe aise avo ka'na lapami'noketapa ake'nae. Aketetapa lapaipamo'a kana lahapau'nikeno Anumaya Koti'a ani kana nelahapauno lapavuya ya lapami'nea ya'mo'a lusi kanale ya hulapate'niki afeo. “Ani hao'otake kavafe lavuya neheanaketa makale atalekaune.” nehutapa lapaipa aitapa yahae nehutapa lapaipamo'a kana lahapaisea yafe koli nehutapa “Ani hao'otake kava hu'nea ve'kae miya'a amikune.” hutetapa ami'nae. “Polo aipamo'a kanale hisiketa akesune.” nehutapa nakaeyafe nelahapaiye. Mi'ko ani kava hu'naya ya'mo'a lapa'kaeya hao'otake kava ohu'naya yafe naveli'ne. \p \v 12 Mani avo ka'noana ani hao'otake kava nehea ve'ka'ae hao'otake kava hute'nea ve'ka'ae nakesa afi'na o'ka'noa'maki lapa'kaeyafe nakesa afite'na ka'noketapa lapa'kaeya nehapalitapa Anumaya Koti aulakale ani avopi hane'nea ke a'kame ne'maletapa “Polofe nelahaiketa akaeya vaya mai'none.” hutapa hisaya yafe mani avo ka'na lapami'noe. \v 13 Lapami'noketapa nakaeyafe nelahapaiketapa ke'ni afi'naya yafe naipamo'a kanale nehe. \p Na'yafenomaki ani kava hutapa Taitasi aipa alitapa kanale hute'naya yafe mako'ae naipamo'a kanale nehe. \v 14 Lapa'kaeyafe amuse nehu'na lapa'ki ali'na asaka nehu'na lapa'kaeyafe Taitasina hapai'noketapa kanale kava nehaya yafe navuya ohu'ne. Lapa'kaeya lamake'ake ke lahapapai'noa kava hu'na lapa'kaeyafe Taitasina hapai'noa ke nake'atike ke ha'opai'noanaketapa lapa'kaeya ako hapai'noa kate maletapa kanale kava hu'nae. \v 15 Taitasi'a lapa'kaeyate eketapa lapa'kaeya koli nehutapa kanale kava hutapa avale'netapa akaeya ke afitapa a'kame male'naya yafe Taitasi'a akesa afifi nehuno lapa'kaeyafe lusiya huno hau ayamopafati nehaiye. \v 16 Lapa'kaeya hao'otake kava ohutapa alakepa kava'ake hutapa maikae hu'na name'atiti nehu'na lusi amuse nehoe. \c 8 \s1 Anumayamofe afi'a apaipafi male'naya vaya'moki Yutia koteka mai'naya nepu apasaki apaya hu'ne. \p \v 1 Masetonia mai'ne'a Yisasife afi'a apaipafi male'naya vaya Anumaya Koti'a vaya alino kayone hu ya'a apamike'a kanale kava hu'naya kavafe lahapapaikefe nehuki afeo. \v 2 Lusi kana'ake ya ani vaya'aipi fole ai'nea'maki apaipa afi'a haviya ohu'naki Anumayamofe amuse nehu'a aise afeno ya'api hane'neapati lusiya hu'a alu vaya apaya hisaya yafe apa'kesa ne'afi'a lusi moni afeno ali'a anupa hu'nae. \v 3-4 Anupa hune'ate'a aise afeno male'nayapati makoma'ati malesune hu'a apa'kesa o'afi'a vaya'aina ala moni haviku apami'nae. “Ani kava heo.” huta hapa'opai'nona'maki apa'kai'api apaipa apa'kesafati “Mako kumate vaya'ae ani kava hisune.” hu'a lafine'ke'a Yutia mai'ne'a Yisasife afi'a apaipafi male'naya vaya apaya hisaya yafe lusi ali'ya ali'nae. \v 5 Ali'ya ali'naya'maki “Aise moni apamikae.” huta lakesa afi'nona'maki ala moni apami'nae. Moni'ake o'apami'nafa hokote'a Anumaya Koti nehaiya kava hute'a Anumayamona apaipa amite'a henaka lakaeya laha'ma'nae. \v 6 Ani kava hu'naya yafe Taitasife inake hu'na hapai'noe “Kakaeya Kolini vayate u'ka vaya ali'a kayone nehu'a hapa'maesaya moni ali'a atalu heo hu'ka ako hapapai'nanaki meni ani ali'ya u'ka ali'ka avayao.” hu'na hapai'noe. \v 7 Lapa'kaeya lusi ali'ya ne'alea vaya'mokitapa mi'ko kanale kava'ake nehutapa Anumayamofe afitapa lapaipafi male'naya yana lo'kiya vaitapa atafa hu'netapa Yisasi ke hutapa fole ne'aiyana alakepa ke'ake nehae. Lapa'kenopa hale'nea vaya mai'netapa mi'ko kava nehayana lapayamufa valetapa nehae. Lakaeyafe lahapau lapayamopafati nelahapaiya avamete meni ani kava hutapa vaya alitapa kayone hune'apatetapa moni apameo. \p \v 8 “Moni apameo.” hu'na lapaumomo o'male'noki alu vaya'moki kanale kava hu'a moni apami'naya yafe lahapa'nepauki ani ke afitetapa ani kava hisafi hu'nae ali'na fa'ko fa'ka hunelapatoki hana kava hukae? “Vaya'aife lahapau lapayamopafati nelahapaiya yatapi alakepa huno hane'nifi?” hu'nae lapafine'koe. \v 9 Lapa'kaeya afi'nae Anumayati Yisasi Kalaisi'a vaya alino kayone hulateteno ano hale'nea lo'kiya ya'afi mai'neno lakaeyafe akesa afiteno lakaeya kanale huta maisuna yafe Yisasi'a akai'a kanale huno mai'nea yapati ne'ataleno ma mopale elineno amute o'male ve'ka mai'nea yafe lapa'kaeya mi'ko kanale ya alikae. \p \v 10 Alikaya'maki Yisasi vaya'a mai'naya yafe “Ani kanale kava heo.” hu'na nakesa ne'afoa ke lahapapaikuki afeo. Lapa'kaeya ako hano hu'nea kafufi “Moni alita atalu hisune.” nehutapa aepa hetapa alitapa atalu hu'naki meni ani ali'ya alitapa avaya aeyo. \v 11 Hokotetapa “Moni apamikune.” hutetapa alitapa anupa humale'naya monile meni mako'ae male'naya afenopati alitapa maletapa a'kalo hutetapa apameo. \v 12 Moni apami'naya vaya'moki apaipa kanale nehu'a amuse nehu'a apami'naya vaya'aife Anumayamo'a “Kanale hae.” huno hupate'nea'maki moni apami'naya vaya'aife “Ala moni male'naya yapati ala'a apami'nafi aise'a apami'nafi? Aise moni male'naya yapati aise apami'nafi?” huno ohu'ne. O'male'nisaya ya apameo huno ohu'ne. \p \v 13-14 Apa'kaeya kanale'ya hu'a maisaya yafe ala moni apamitetapa monitapi o'malesiketapa lapa'kaeya haviya hutapa maisae hu'nae nohoa'maki meni moni lapa'kaeyapi hane'nea yafe apamute o'maleke'a mai'naya vaya hapa'maeke'a henaka'a lapa'kaeya lapamute o'malesea afina lahapa'makae. Ani kava hisayana lahapa'maesaketapa mako'ke avamete maikae. \v 15 A'ke'ainaka Anumaya Koti'a Isaleli vaya'aina ko'ku'napakati ne'ya apami'nea afina ani akufa kava hu'naya ke Anumaya Koti avopi inake hu'neane \q1 “Nesu'yate ali'nea ve'kamo'a ho'kate'nea ya'mo'a ao'kase'nea'maki aise ya'a ali'nea ve'kamo'a aise'a ali'nea'maki ho'kate'ne. Nesu ya ali'nea ve'ka'ae aise ya ali'nea ve'ka'ae anamu hu'na'a ne'ya ali'na'ae.” huno avopi ka'neane. \m Ani yafe hapa'maeyo hu'nae nehoe. \s1 Taitasi'ae mako vaya'ae Polo'a Kolini kumate hupate'ne. \p \v 16 Lahapa maesoa nakesa ne'afukeno Anumaya Koti'a Taitasina ani kava hisea aipa akesa ami'nike'na Anumayamofe amuse hune'atoe. \v 17 Amuse nehuta “Kolini kumate uvo.” huta hutekefe nehunakeno “He amuse hu'na ani kumate visoa nakesa ne'afoe.” nehe. \v 18 Nehikeno mako ve'kamo'a kanale huno Yisasi ke huno fole ne'aike'a mi'ko vaya'moki avake'a afi'naya ve'ka hune'atone. \v 19 “Vayafe lahau hiketa moni alita uta apamisune.” huta hu'nonana fate fate koteka Yisasife afi'a apaipafi male'naya vaya'moki ani ve'kae lakaeya'ae uneno hisea yafe ali'a hetite'nae. Ani ali'a hetite'naya ve'ka'ae Taitasi'ae hunatesunake'ana lo'ka'ana utesa'aketa ani apamisaya moni alita uta apaya hisuna kava akete'a Anumayamo aki ali'a asaka hisaya ya'ae ani hapa'maesuna yafe laipamo'a vakali vakali nehea ya'ae akesaya yafe ani kava nehune. \p \v 20 Ani ala moni ali'a anupa hu'naya monie haviku vaya'moki lakaeyafe “Hao'otake kava nehae.” hu'a hulate yafenaki lakaeya kava yakai'neta ani lakanatimo'ae makopi uteta hukune. \v 21 Anumayamo aulakale'ae vaya'ai apaulakale'ae kava yakai'neta alakepa ali'ya alisuna yafe nelahaiye. \p \v 22 Nelahaiketa mako lakanatimo'a mi'ko afina fate fate ali'ya ne'alea ya'afi afita fa'ko fa'ka huta akonana ayamufa valeno vaya hapa'ne'mano meni lapa'kaeya kanale kava hu'naya kavafe afiteno lusiya huno lahapa'makefe neheanakeno Taitasi'ae mako ve'ka'ae akaeya'ae ukae. \v 23 Lapa'kaeya lahapa'maesea yafe Taitasi'a nakaeya'ae lo'kano ali'ya ne'alike'a akaeya'ae ne'va'a lakanatila'mokani Yisasife afi'a apaipafi male'ne'a fate fate kumate mai'naya vaya'moki hunate'nake'ana kanale ali'ya ne'ali'a yafe Kalaisi aki ali'ana asaka neha'ae. \v 24 Aki ali'ana asaka neha'aki lapa'kaeya Kolini vaya'mokitapa kanale kava nehaya kavatapi nehutapa lahapau lapayamopafati nelahapaiya kavatape ani esaya vaya'aifena ako hapapai'noa ke fate fate kumate mai'ne'a Yisasife afi'a apaipafi male'naya vaya'aina apaveleo. Apavelisake'a “Polo'a lahapai'nea kemo'a lamake hu'ne.” hu'a hukae. \c 9 \s1 Anumaya Koti anaka'aina amuse ya apamisaya yafe hu'ne. \p \v 1-2 “Yutia mai'naya vaya'moki Yisasife afi'a apaipafi male'naya vaya hapa'mata moni apamisune.” hea ke lapa'kaeya afitetapa “Ani kava hukune.” hu'naya ke nakaeya ako afite'na Masetonia vaya'aina lapa'kaeyafe inake hu'na hapapai'noe “Ako hano hea kafufi A'kaiya mai'naya vaya'moki ani moni apamisaya yafe ako ali'a avatati hu'nae.” hu'na hapapauke'a lapa'kaeya lapayamufa valetapa hu'naya kavafe mako vaya'moki afite'a “Lakaeya'ae ani kava hukune.” hu'a nehae. Ani moni apamisaya yafe mako'ae avo kaesoana afa ya'kana huke. \v 3 “Ako ali'a avatati humale'nae.” hu'na lapa'kaeyafe hapapai'noki haviku apa'kaeya nakaeyafe “Kake'atike ke nehane.” hu'a hu'yafenaki mako'ae alitapa anupa hisaya yafe mako lakanatimoki lapa'kaeyateka hupatesuke'a u'a lahapa'makae. \v 4 Lahapa ne'maesake'na ani moni alikefe apa'kame ne'visuke'a Masetonia koteka vaya nakaeya'ae esayana moni alitapa anupa ohu'nisake'na lapa'kaeyafe “Ako ali'a anupa hu'nae.” hu'na hu'noa yafe haviku nakaeya'ae lapa'kaeya'ae ani vaya'ai apaulakale lavuya hisiki. \v 5 Lavuya ohisea yafe ani “Apamikune.” hutapa hu'naya moni alitapa anupa hisaya yafe mako vaya hokote'na hupatoke'a u'nae. U'a va'yi hisaketapaena “Apamikune.” hutapa hu'naya moni “Apa'kaeya au'kaya haketa apami'none.” ohutapa “Amuse ya afa'a ne'apamune.” heo hu'nae nehoe. \p \v 6 Mani moni apamisaya yafe lapa'kesa afeo. Aise avina ya hoyafi neha'kalea ve'kamo'a aise ne'ya alikea'maki nesu avina ya neha'kalea ve'kamo'a ala ne'ya alike. \v 7 Ani kava hisaya yafe lapa'kaeya lapaote lapaote lapaipa lapa'kesa afitetapa “Ma moni amikoe.” hute'ka kaipamo'a kana okahauno kanale hu'nisike'ka ameo. Aipamo'a kanale hu'nisikeno vaya kai'na'kai nehisea ve'kae Anumaya Koti'a hau ayamopafati nehaiye. \v 8 Nehaikeno Anumaya Koti'a lo'kiya'a hane'nikeno mi'ko afina ho'ka lapatesea ya nelapamino lahapa'maesea yafe vaya alino kayone hu ya'a nelapamino fate fate amuse ya lapamike. \v 9 Ani ami'naya kavafe Anumaya Koti avopi ma ke kamale'neane \q1 “Mako ve'kamo'a apamute o'male vaya'aina moni afeno'afati apamime nehaiya ve'kae Anumaya Koti'ae vaya'moki'ae ‘Akaeya vaya kai'na'kai ve'ka mai'ne.’ hu'a apa'kesa afifi nehayanakeno falitesike'a akola akaeyafe apa'kesa afikae.” huno ani avopi ka'neane. \m \v 10 Anumaya Koti'a avina ya lami'niketa ha'kalemale'nonakeno ne'ya aline'ateketa aki'ae aka'ae ne'ya mi'ko vaya ne'nae. Ani ve'ka Anumaya Koti'a vaya kai'na'kai Ne mai'neanakeno vaya hapa'maesuna yafe ala ya lapamisiketapa ne'alitapa lahapau nehisiketapa vaya kai'na'kai vaya maikae. Ina kava hisayana mako ve'ka hoya ha'kale male'nikeno aki'ae aka'ae ne'ya fole ne'aiya avamete hutapa alakepa au'avatapimo'a mako'ae mako'ae kanale huke. \v 11 Vaya kai'naya yafe Anumayamo'a mako'ae lahapa'maesiketapa lapa'kaeya ani moni lamisaketa alita uta vaya ne'apamisunake'a ani vaya'moki ne'ali'a lapa'kaeya apami'naya yafe Anumaya Koti aki ali'a asaka nehu'a amuse hutekae. \v 12 Kanale'ya hutapa Yisasife afi'a apaipafi male'naya vaya'aina o'male'naya ya hapa'matapa apami'nae. Apami'naya ya'akenomaki apami'naya yafe lusiya hu'a Anumaya Koti aki ali'a asaka nehu'a amuse hute'nae. \v 13 “Kalaisi kanale ke afita lapaipafi male'none.” nehutapa ani ke kanale'ya hutapa a'kame ne'malesake'a hapa'ne'maya vaya'ae mako vaya'ae hapa'matapa vaya kai'na'kai kava nehaya yafe Anumaya Koti aki ali'a asaka hukae. \v 14 Anumaya Koti aki ali'a asaka nehu'a Anumaya Koti'a vaya alino kayone hu ya'a lapa'kaeya lusiya huno lapami'nea yafe apa'kesa ne'afi'a lapa'kaeyafe lusiya huno nehapaike'a “Anumayamo'a mako'ae lahapa'maese.” hu'a Anumayamoteka afikekae. \v 15 Anumaya Koti'a vaya alino kayone hu ya'a lusiya huno lami'nea yafe hana kava huta lavayafati huta fole aisune. Ani yafe Anumaya Kotina huta amuse hutesune hu'nae nehoe. \c 10 \s1 Mako vaya'moki Polo ali'ya'a ali'a haviya hute'naya vaya'ai anona'a ke'apile hapapai'ne. \p \v 1 Mako vaya'moki nakaeyafe inake hu'a nehae “Polo'a aluleka mai'neno lakaeyafe lo'kiya ke nehea'maki lakaeya laulakale e'neno koli nehuno ke nohe.” hutapa nehaya'maki nakaeya Polo'na amusetapi nehuki Kalaisi'a alaku huno mai'neno kanale kava hupate'nea kava hu'na vase hu'na lapafikekefe nehoe. \v 2 Lapa'kaeya mai'nayate ukefe nehoanaki mako vaya'moki nakaeyafe inake hae “Ma mopale vaya'moki nehaya kava nehe.” hutapa nehaya vaya nakaeya visoa afina u'na kelapama'kikoe hu'na nehoa'maki meni o'u'nisoa'ae lapa'kaeya ako alitapa alakepa hupate'nike'na vino. Alitapa alakepa ohu'nisayana lo'kiya'ake ke hukoe hu'na nakesa afi'noe. \v 3 Lamake lakaeya mopafi vaya mai'nona'maki Sata'ae la nehunana hao'otake laipa lakesa a'kame male'neta la nohune. \v 4 Mopafi vaya'moki kame nehaya ati keveleti kame nohuna'maki Anumaya Koti'a akai'a lo'kiya'a lami'niketa Sata lo'kiya ya'a alita haviya huteta ane'kasone. \v 5 Satana akaseteta Anumaya Kotife apa'ke'atike ke nehaya ke alita haviya huteta vaya'moki apa'kai'api apa'kufa ali'a nehai'a “Anumaya Koti ke o'afikune.” hu'a nehaya ke mi'ko ani ke apa'kaseta hu'nona keleti apa'kaeya apaipa apa'kesa alita Kalaisi ke a'kame malesaya yafe aiya'afi apate'none. \v 6 Lapa'kaeya lapaipa aitapa yahae hutetapa mi'ko Kalaisi ke a'kame maletesaketa vekano'kano nehaya vaya hao'otake miya'api apamikune. \p \v 7 Lapa'kaeya ameka apa'kufa'ale'ke ne'apa'kaki lapaulakale hane'nea ya akeo. Mako ve'kamo'a “Nakaeya Kalaisi ali'ya ve'ka mai'noe.” huno hu'niseana nakaeya'ae ani kava hu'na alaki Kalaisi ali'ya ve'ka mai'noa yafe akesa afifi huno maise. \v 8 Lakaeya kava vayatapi mai'nonaketapa Anumayamofe afitapa lapaipafi male'naya ya mako'ae alita lo'kiya vailapatesuna yafe Anumayamo'a hulate'nea'maki lapaipa alita haviya hulapatesuna yafe huolate'ne. Anumayamo'a hulate'nea yafe amuse nehu'na lusiya hu'na vaya'aife hapa'nepai'na laki ali'na asaka hisoana ani ke hisoa yafe navuya ohukoe. \v 9 Nakaeya koli'ni hisaya yafe mani ke avopi o'ka'noe. \v 10 Mako vaya'moki nakaeyafe inake nehae “Polo'a lo'kiya kefati avo kano ke nelama'kea'maki lakaeya laulakale ne'eno fulu fulu ve'ka mai'neno koliti nehuno afa ke nehe.” \v 11 Nehaya'maki ani ke nehaya vaya'mokitapa mani ke afeo. Aluleka mai'ne'na avopi ka'noa ke'ae navayafati hu'noa ke'ae mako'ke akufa ke hane'na'anake'na ani au'ava kava hukoe. \v 12 Ani au'ava kava hukoa'maki ani vaya'moki mako vaya'apimoki ne'maiya au'ava kava'api akete'a inake hae “Ina kava ma kava nehaya vaya mai'nae.” nehu'a “Nakaeya au'ava'mo'a apa'kaeya au'ava apa'kase'ne.” nehu'a apa'kai'api apa'ki ali'a asaka nehae. Apa'kaeya anekinaki nehaya'maki nakaeya ani akufa kava nohoanake'na “Nakaeya apa'kaeya ne'maiya au'ava'api ako apa'kase'na kanale hu'na mai'noe.” hu'na hisufi? “Apa'kaeya ako nakase'a kanale hu'a mai'nae.” hu'na hisufi? He'e ani ke hisunana lakenopa hale'nea vaya o'maikune. \v 13 Anumaya Koti'a alisuna ali'ya ako lami'niketa ani ali'ya alisuna yafe ako lavaleketa lapa'kaeyate u'none. Ani lami'nea ali'ya'ke “Kanale kava nehune.” huta ne'aluna yafe laki alita asaka hukuna'maki mako fate ali'yafe laki alita asaka ohukune. \v 14 Laki alita asaka ohukuna'maki alu vaya o'me'naketa lakaeya hokoteta lapa'kaeyate eta Kalaisife kanale ke lahapapai'nona yafe meni ani ali'yafe amuse nehuta “Vaya hapapaisune.” nehuta Anumaya Koti'a olami'nea ali'yafe amuse ohuta hapa'nopaune. \v 15 Alu vaya'moki ali'naya ali'yafe “Lakaiti ali'none.” huta laki alita asaka ohu'nona'maki ma yafe'ke lame'atiti nehune lapa'kaeya Yisasife afitapa lapaipafi male'naya yatapimo'a kositeno lo'kiya vaisiketa lakaeya Anumaya Koti lami'nea ali'ya'ae mako ali'ya'ae ne'alita vayatape Yisasi ke hapa'nepaisunakeno ali'yatimo'a ala hisea yafe lame'atiti nehune. \v 16 Lapa'kaeya folakapi ali'yatimo'a ala hisea yafe lapa'kaeya mai'naya aupalika akaseta fate aupalika uta Anumayamo ke o'afi'naya vaya hapapaisuna yafe nelahaiki alu vaya'moki ali'naya ali'yafe laki alita asaka hisuna yafe nolahaiye. \p \v 17 Anumaya Koti avopi inake hu'neane \q1 “Mako ve'kamo'a aki alino asaka hisea akesa hisikeno'aena Anumayamo'a akaeya aketeno hute'nea kavafe amuse nehuno ani hute'nea yafe'ke amuse nehuno alino fole aise.” hu'a kamale'nayane. \m \v 18 Mako ve'kamo'a “Kanale kava'ake nehoe.” huno hisea ke'amo'a afa kekana hukea'maki Anumayamo'a akaeyafe “Kanale kava'ake nehe.” huno hisea kemo'ke lamake lo'kiya ke hane'ne. \c 11 \s1 Polo'a nehea kava'mo'a apa'ke'atike ke nehaya vaya'moki hu'naya kava ohu'ne. \p \v 1 Aise'a aneki vaya'moki nehaya akufa ke hukuki vase hutapa mai'netapa “Alaka lahaeye.” ohutapa mani ke afeo hu'nae nehoe. \v 2 Anumayamo aiya'afi lapa'kaeya maisaya yafe lusiya huno ne'nahaiyanaketapa lapa'kaeya havi kapi o'visaya yafe lusi nakesa lapa ne'aiye. Mako a'mafa'ne ako hakemale'naya a'mafa'ne alu ve'kamo'a avayu hisikeno ani a'mafa'nemo afo'amo'a lusi avuya huke. Avuya hukea'maki nakaeya ani a'mafa'nemo afo'amo'a hute'nea kava hu'na afotapimo ya hute'na lapavale'na Kalaisina amisu'nae nehoanaketapa hao'otake kava ohutapa fate akufa vaya'a mai'nisake'na amisoa yafe kava yakai nelapatoe. \v 3 A'ke'ainaka mako ake'ati ke'ake kemo akenopafi havaite'nea nakalamo'a Ivina ano avataka hu'nea kava hu'a mako vaya'moki a'a lapavataka hisaketapa alakepa lapa'kesale mai'netapa Kalaisi a'kame ne'vaya ka ataletapa aole lapa'kesa ne'afitapa lapa'kame'ya amikae hute'na nakaeya lapa'kaeyafe lusiya hu'na nakesa ne'afoe. \v 4 Mako vaya'moki e'a Yisasife apa'ke'atike ke lahapapai'naya'maki ani vaya'moki Yisasife hokoteta lahapapai'nona ke nohaya'maki lapa'kaeya makale ke'api ne'afe. “Anumaya Koti Fate Akufa Avamu'a lapaipafi eno maike.” huta hu'nona'maki apa'kaeya lahapaikeno alu ve'kamo avamu'a lapaipafi mai'niketapa makale amuse nehae. Lakaeya Yisasife kanale ke lahapapai'nonaketapa afi'naya'maki meni fate kanale ke “Lamake nehe.” nehutapa makale a'kame ne'maletapa lusi havi kava nehae. \p \v 5 Ani apa'ke'atike ke nehaya vaya'moki apa'ki ali'a asaka nehaya'maki nakaeya lamake hu'a nao'kase'naki nakaeya ke afeo. \v 6 Nao'kase'naya'maki mi'ko vaya'ai apaulakale ke hu'na kanale hu'na fole aisoa lo'kiya'ni o'male'nea'maki kemo aepa'a nakaeya afi'ne'na mi'ko afina alakepa kava nehu'na mi'ko ya ako ali'na lapaya nehoe. \p \v 7 “Anumaya Koti kanale ke lahapapai'noa ali'yateti miya nameo.” hu'na au'kaya ohu'noa yafe lapa'kaeya lapavale'na asaka nehu'na nakufa avale'na lavi'noa kava'mo'a havi kava hulapate'nofe? \v 8 Lapa'kaeya lahapa'ma'na miya o'ali ali'ya ne'aluke'a mako kumate mai'naya vaya'moki Yisasife afi'a apaipafi male'naya vaya'moki nakaeya naha'ma'a moni nami'naya'maki lapa'kaeyapi e'na mono ali'ya ne'ali'na apa'kaeya moni kumaya ali'nofe? \v 9 Lapa'kaeyapi ali'ya ne'ali'na mako ya'ni o'maleke'na “Miya nameo.” hu'na au'kaya hu'na lapafi o'ke'noa'maki Masetoniati e'naya vaya'moki mi'ko o'male'noa ya'ni nami'nake'na ako hu'noa kava mako'ae hu'na lapa'kaeyafe “Miya nameo.” hu'na au'kaya ohukoe. \v 10 Kalaisi lamake ke'a naipafi hane'nike'na lapa'kaeyapi miya o'ali ali'ya ali'noa yafe lusi amuse nehoanake'a A'kaiya mai'naya vaya'moki ka a'kani o'natesae hu'nae nehoe. \v 11 Moni o'ali ali'ya ali'noana lapa'kaeyafe no'nahaifi? He'e lapa'kaeyafe nahau nayamopafati ne'nahaiya yana Anumaya Koti'a afi'ne. \p \v 12 Apa'ke'atike ke lahapa'nepaiya vaya'moki apa'kufa ali'a nehai'a inake hae “Polo'ae mako'ke kava nehune.” hu'a a'a lapavataka hu'naya ke lapa'kaeya “Alakepa ke nehae.” hutapa oheo. Ohisaya yafe lapa'kaeyapi ako ali'noa ya mako'ae huke huke nehu'na lapa'kaeyapati miya o'alikoe hu'nae nehoe. \v 13 Ani apa'ke'atike ke nehaya vaya'moki “Kalaisi ke'a ne'afunakeno ali'ya'ale hulate'nea vaya mai'none.” hute'a ali'a hamalete'a apa'ke'atike ke nehu'a vaya a'a apavataka nehae. \v 14 Ani yafe lapaipamo'a halake aike ohino. Sata'a ko'ku'napi ano hale yapi ne'maiya kayo kayo ve'kakana huno alino hamaleteno vaya ano apavataka nehe. \v 15 Ina kava hu'nea yafe Sata ali'ya vaya'amoki Anumaya Koti ke hapa'nepai'a alakepa kava'ake nehaya vaya ali'a hapate'a ani vaya'kana hu'a ke lahapa'nepaiye. Ani kava hu'naya kava'apimo havi miya'a henaka'a alikae. \s1 Polo'a nesu kana ya ali'nea yafe hu'ne. \p \v 16 Mako'ae lahapa'nepauki afeo. Naki ali'na asaka nehoa yafe mako vaya'mokitapa “Aneki ve'kakana nehe.” hutapa oheo. Ani ke afa'a hukaya'maki naki ali'na asaka nehoa ke afeo. \v 17 Mani naki ali'na asaka nehoa ke Anumayamo'a nehaiya ke nohoa'maki aneki vaya'moki nehaya ke'kana ke nehoe. \v 18 Ma mopale yafe havikunaku ke nehaya vaya'moki apa'kai'api apa'ki ali'a asaka nehaya kava hu'na nakai'ni naki ali'na asaka hisoa ke lahapapaikoe. \v 19 “Lapa'kaeya lapa'kenopafi hale'nea vaya'mokitapa na ya hiketapa aneki kava nehaya vaya'ai ke afi'nae?” hu'na ke nelapama'koe. \v 20 Ani vaya'moki “Miya o'ali ali'ya vayati maiyo.” hu'a haketapa apa'kame male'nae. Lapa'kaeyapati miya alite'a lapa'kaeya ali'a haviya hunelapate'a apa'kufa ali'a haikefe nehu'a lapa'kaeyafe “Afa vaya'kana hutapa mai'nae.” hu'a hu'naya ke lapa'kaeya ke'apile anona'a ohake'a lapa'kalametale lapamaki'naya'maki atalake'a lapamaki'nae. \p \v 21 Hu'naya kava hisoa himamu'ni o'male'nea yafe navuya hisufi ohisufi? Mako vaya'moki ali'ya'ape apa'ki ali'a asaka hisaya ke nehaya'maki nakaeya'ae ani akufa ke hu'na aneki ve'kakana hu'na ani ke hukoe. \v 22 Ani vayana Hipalu vaya mai'nisayana nakaeya'ae ani kava hu'na Hipalu ve'ka mai'noe. Apa'kaeya Isaleli vaya mai'nisayana nakaeya'ae ani kava hu'na Isaleli ve'ka mai'noe. Apa'kaeya Epalahamu akeho'amoki mai'nisayana nakaeya'ae ani kava hu'na Epalahamu akeho'amo'na mai'noe. \v 23 Apa'kaeya Kalaisi ali'ya vaya'a mai'nisayana nakaeya apa'kase'na lusi kava hu'na Kalaisi ali'ya ne'aloe. Avo'neo naki ali'na asaka nehoa ke aneki vaya'moki nehaya ke nehoe. Nesu kana nofi nopi mai'noke'a mi'ko afina kayo namaki'naya'maki apa'kaeya aise'a kayo apamaki'nae. Nakaeya mi'ko afina falisoa akufa kana ya ali'noa akufa kava apa'kaeya ohu'nae. \v 24 Anumayamo ali'ya alime ne'oke'a Yuta vaya'moki naya mako kaya kana teti naeni (39) sefu kayo mako'ke ve'kamo'a mako afina namakite namakite hu'ne. \v 25 Aole'ae mako'ae kana kayo namaki'nae. Mako afina yafa kayoteti namaki'nae. Aole'ae mako'ae kana lipi kalefi ne'okeno li'mo'a aino kalafu kalafu ne'aino nahaesea kava hikeno lipi kale aino atave atavu kalino haviya hike'na mako yosa atupale atafa hu'na lipi mai'noana mako'ke hani'ainaka'ae mako'ke yake'ae li folakapi mai'noe. \v 26 Mi'ko afina alu kumate kumate u'ne'na nehuke'a nahaesaya kava'ake hu'nae. Li ne'na namupaesoa kava hu'noe. Kumaya vaya'moki'ae Yuta anaka'ni'ae Yuta nofi o'mai vaya'ae nahaesaya kava'ake hu'nae. Ala kumate mai'noa afina'ae kateka u'noa afina'ae ali'a haviya hunatekefe nehae. Lipi kalefi ne'ukeno haviya hike'na falisoa kava hu'noe. Apa'ke'atike ke nehaya vaya'moki “Kakana'kamokita mai'none.” nehu'a nakaeya ali'ya ali'a haviya hu'nae. \v 27 Lusi ali'ya ne'alukeno alaka ne'nahaeke'na nesu afina nau o'kale'nokeno naka neleno life nahau'ne. Nesu afina ne'ya'ni'ae kena'ni'ae o'male'nikeno yasi ne'nahaike'na haviya hu'noe. \v 28 Ameka nakufamo'a kana haiya yafe nehuki mi'ko afina Yisasi ke afikefe ali'a atalu nehaya vaya'aite kava ne'yakauva yafe nakesa afifi nehukeno nakesamo'a lapa ne'aiye. \v 29 Ani vayapati mako vaya'moki lo'kiya'api o'maleke'na nakaeya'ae lo'kiya'ni hano hu'ne hu'nae nakesa ne'afoe. Mako vaya'moki hao'otake kava nehu'a vaya yakalesaya yapi apatesake'a Anumayamo ka ne'atale'a hao'otake kava nehakeno nahai ne'vaiye. \p \v 30 Nakai'ni naki ali'na haisoa nakesa hisike'naena fulu fulu ve'ka mai'ne'na hu'noa kava lapavelisoa yafe lahapapaikoe. \v 31 Anumayati Yisasi Kalaisi Afo'amo'a Anumaya Koti'a kanale yapi mai'nea yafe vaya'moki aki ali'a asaka huke huke hisae. Ani ve'kamo aulakale nakaeya nake'atike ke nohoa'maki Akaeya ako afi'nea ke nehoe. \v 32-33 Nakaeya Tamasi'kasi kumate mai'nokeno Aletasi'a ala yahauve ve'kamo kava ve'ka'amo'a ati vaya'a hupateke'a natafa hisaya yafe “Kate yakaiyo.” huno hike'a yakai'a mai'naya'maki vaya'nimoki sefana kute nofi ate'a nasakau'a aite'a ani kuma'mo yafa keki'ya vekomo ha'kalo kapati natalake'na eli'nete'na ani kava ne'mo ayapati naune he'noe. \c 12 \s1 Anumaya Koti'a mi'ko ya Polona himonafi aveli'ne. \p \v 1 Nakai'ni naki ali'na asaka hisoa ya'mo'a laya ohukea'maki mako fate ka o'male'neanake'na mako'ae lahapapaikoe. Anumayamo'a naipafi'ae himonafi'ae nahapaiya ke lahapapaikefe nehoe. \v 2 Nayatala'a hano huteno naiyalekati aole'ae aole'ae alea kafu (14 kafu) ako eno u'nea kafufi hu'noa kavafe lahapapaikefe hoe. Ani afina Kalaisi'ae lo'ka'na mai'noa ve'kamo'na Anumaya Koti'a hana'afi hane'nea ko'ku'napi navaleke'na naipafi mafa'ne'ake hai'nifi nakufa'ae hai'nofi nakaeya o'afi'noa'maki Anumaya Koti'a akai'ake afi'ne. \v 3 Afi'nea'maki nakaeya ko'ku'napi navaleke'na hai'noa yafe afi'noa'maki naipafi mafa'ne'ake hai'nifi nakufa'ae hai'nofi nakaeya o'afi'noa'maki Anumaya Koti'a akai'ake afi'ne. \v 4 Ko'ku'napi haite'na afi'noa ke vaya'moki ohumo akufa ke hane'nea ke mopafi vaya'moki ani ke ohukae huno ka a'kanimale'ne. \v 5 Kanale ya naveli'nea yafe amuse nehu'na lahapa'nepai'na nakai'ni naki ali'na ohaikoa'maki lo'kiya'ni o'male'nea yafe'ke amuse nehu'na naki ali'na asaka nehu'na lahapapaikoe. \v 6 Naki ali'na haisoa nakesa afi'nininana haviku ke ohu'na lamake ke'ake hinina'maki ani ke ohisuke'a vaya'moki ali'ya'ni ne'ake'a ke'ni ne'afi'a “Ina akufa ve'ka mai'ne.” hu'a hisae hu'nae nehoa'maki nakaeya naki ali'na nohauve. \s1 Anumaya Koti'a Polona akufa akafu ki ya ami'ne. \p \v 7 Lusi kanale'nale ya navelike'na ake'noa yafe Anumayamo'a inake he “Haviku akufa alino hai yafene.” nehuno ne'kaya kana ya'mo'a nakufafi uno faike eno faike nehikeno nakafu ki'ne. Ani kana yana Sata'a alino fole aino nami'nike'na “Nakufa ali'na haikoe.” hu'na nehoa afina nakufa ali'na ohaisoa yafe nakafu ne'ke. \v 8 Nakafu ne'kea ya hano hisea yafe aole'ae mako'ae afina Anumayamoteka ke hu'na afike'noe. \v 9 Afine'kokeno inake huno nahapai'ne “Ani ya hano ohukea'maki nakaeya vaya ali'na kayone hu ya'nileti lusiya hu'na kaya hisukeno ho'kaesike'ka ali'ya'ka afa'a alikane. Lo'kiya'ka o'male yafe lusi ala lo'kiya'ni kakaeyate fole aike.” huno hike'na ani ke afi'noa yafe amuse hu'na lo'kiya'ni o'male'nea yafe Kalaisi'a lo'kiya'a namike'na amuse hu'noe. \v 10 Kalaisife nakesa ne'afi'na ali'ya'a ne'aloa yafe lo'kiya'ni o'male'nisifi nakaeya naki ali'a haviya hu'nafi kana ya fole ainifi Yisasi ke nehoa yafe nakaeya hu'a haviya hunate'nafi haviya hu'na mai'nofi ani ya fole ai'nea yafe naipa afi'na haviya nohoa'maki afa'a amuse nehoe. Lo'kiya'ni o'male'nikeno Anumayamo'a lo'kiya'a nami'nea yafe lusi amuse nehoe. \s1 Kolini vaya'ai apaipa apa'kesa Polo'a alino lo'kiya vaipate'nea ke. \p \v 11 Lapa'kaeya nakaeyafe amuse nehutapa havi kava hutapa naki alitapa asaka nohaya yafe nakai'ni naki ali'na asaka nehu'na aneki ve'kakana nehoe. Nakaeya afa ve'ka mai'noa'maki lapa'kaeya ani apa'ke'atike mono ke lahapa'nepaiya vaya'aife “Lusi kanale vaya mai'nae.” hutapa nehaya'maki ani vaya'moki lamake nakaeya nao'kase'nae. \v 12 Nao'kase'naya'maki lamake nakaeya Yisasi ke ne'afukeno ali'ya'ale hunate'nea ve'ka mai'noa yafe afitapa alakepa hisaya yafe lo'kiya vai'na ma kava ako huketapa ake'nae. Lapa'kaeya'ae mai'ne'na o'ake'naya avame hu lo'kiya ya ako hulapate'noketapa “Yisasi ke'a ne'afikeno ali'ya'ale hute'nea ve'ka mai'ne.” hutapa nake'nae. \v 13 Nake'nayanake'na nakaeya mako'ke avamete male'na lapa'kaeya'ae fate kumate mono vaya'ae kava yakailapate'noa'maki lapa'kaeya'ae mai'ne'na mako'ke'ake fate kava nehuki lapa'kaeyafe “Moni nameo.” hu'na o'ali'noa yafe “Havi kava hu'nane.” hutapae nehafe? Ani ke nakaeyafe hu'nisayana afa'a atalekeno lapaipamo'a kanale hunatese. \p \v 14 Aole afina ako u'na lapa'ke'noa'maki meni mako'ae u'na lapa'kesoa yafe nehoe. Mako yatapi'ae monitapi'ae alisoa yafe no'nahaiki lapa'kaeya Yisasife afitapa lapaipafi malesaya yafe ne'nahaiye. Mafa'nemoki moni ali'a anupa hute'a ita afo'apimoki ali'a apamisaya ali'ya o'male'nea'maki ita afo'apimokike moni ali'a anupa hute'a mafa'ne'api ne'ya ali'a ne'apame. Nakaeya ani kava hu'na afotapimo'na mai'noketapa lapa'kaeya mafa'neyaka'ni mai'naya yafe lapaya hukoe. \v 15 Nakaeya lapaya hisuketapa Yisasife afitapa lapaipafi malesaya yafe mi'ko moni'ni'ae lo'kiya'ni'ae atalekauve. Lapa'kaeyafe lusiya huno nahau nayamopafati ne'nahaiya'maki lapa'kaeya nakaeyafe aise'a lahapau lapayamopafati nelahapaifi hu'nae nehoe. \p \v 16 Mako vaya'amoki nakaeya nehoa kavafe inake nehae “Lamake Polo'a lakaeyateti moni fole no'alea'maki ake'atike kava nehuno kesi moniti ne'ale.” hu'a nehae. \v 17 Nakaeya hana kava hu'na a'na lapavataka hu'noe? Mako vaya hupatoke'a u'naya vaya'moki a'a lapavataka hute'a lapa'kaeya moni ali'a nami'nafe? He'e ani kava ohu'nae. \v 18 Lapa'kaeya mai'nayateka Taitasife “Uvo.” hu'na kune kune hune'ate'na mako lakanatimo'ae hunatoke'ana u'na'a'maki Taitasi'a lapa'kaeya ano lapavataka huteno lapa'kaeya moni ali'nife? He'e Taitasi'ae nakaeya'ae mako'ke akufa la'aipa la'akesale mai'neta'a kanale ali'ya alime ne'o'ae. \p \v 19 Mani ka'noa ke lapa'kaeya inake hutapa nakaeyafe nehafe “Lakaeya laulakale'ke kake hute'nea ke ‘Ina kava hu'na kanale kava hu'noe.’ ke nehe.” hutapa nehafe? He'e Anumaya Koti aulakale Kalaisi'ae lo'ka'na mai'ne'na mani ke nehuki nahau nayamopafati ne'nahaiya vaya'nimokitapa Yisasife afitapa lapaipafi male'naya ya ali'na lo'kiya vailapatesoa yafe mi'ko mani ke ka'noe. \v 20 Ka'noa'maki koli nehu'na ina akufa nakesa afi'noe haviku lapa'kaeyate visoa afina o'nahaiya kava hisake'na naipa afi'na haviya nehu'na ke lapama'kisukeno lapaipamo'a nakaeyafe haviya hu'yafenaki haviku ke ne'vaitapa alu ve'kamo yate aketapa lahapa'ye nehutapa lahapai ne'vaitapa lapa'kaitapi lapa'kufae'ke lapa'kesa ne'afitapa mako vaya'ai apa'ki hutapa haviya nehutapa ke failitata nehutapa lapa'ki alitapa asaka nehutapa havikunaku kava hisaya yafe koli nehu'na mani avo ka'na nelapamoe. \v 21 Haviku lapa'kaeya mai'nayateka va'yi nehisuke'a a'ke'ainaka honi'ya'ake hao'otake kava'ae a'yafa nehava'a kumai nehaya kava'ae apa'kufamo'a akeno ha'ye nehike'a kumai helitata nehaya kava nehaya vaya'moki apaipa ai'a yahae ohu'a ani kava'ake nehu'a mai'nisaya vaya'aite e'na ne'apa'kesukeno Anumaya Koti'a navuya hisea ya namikeanake'nae lapa'kaeyafe lusiya hu'na avi lekauve hu'nae koli nakesa ne'afoe. \c 13 \s1 Kolini vaya'moki Yisasife afi'a aipafi male'naya yate yakaisae. \p \v 1 Aole afina lapa'kaeya mai'nayateka ako u'noa'maki meni mako'ae visoe hu'nae nehoe. Anumaya Koti avopi inake huno kamale'neane \q1 “Mako ve'kamo'a hao'otake kava hu'nisiketapa kake hutekefena aolefi aole'ae mako'ae vaya'moki ‘Ani ve'kae ako ake'none.’ hu'a hisaketapaena ani ve'ka kanale kake huteo.” hu'neane. \m \v 2 A'ke'ainaka aole afina e'na lapa'kaeya'ae mai'ne'na hu'noa kemaki meni aluleka mai'ne'na ani ke lahapa'nepauve. Henaka'a lapa'kaeyate ete'na esoa afina a'ke'ainaka hao'otake kava hu'naya vaya'ae meni nehisaya vaya'aife mani ke hu'noane. Ete'na mako'ae esoana hao'otake kava hu'nisaya vaya'aina ani hao'otake kava'apimo miya apamikoe hu'noe. \v 3 Apamikoa'maki lapa'kaeya nakaeyafe inake nehae “Kalaisi'a ha'nepaiya ke nehifi akesafati ke nehe?” hutapa nehaya'maki nakaeya e'na hao'otake kava nehaya vaya'aina lo'kiya ke ne'apama'kisuketapa ne'naketapa “Lamake Kalaisi lo'kiya ke'a nehe.” hukae. Lamake Kalaisi'a lo'kiya'a o'male'nea ve'ka o'mai'nea'maki lapa'kaeyapi lo'kiya'aleti ali'ya'a ne'ale. \v 4 Lamake Kalaisi'a lo'kiya'a o'male'nea ve'kakana hu'nike'a yofo yosale asaite'a hakeno fali'nea'maki ako hetiteno meni Anumaya Koti lo'kiya'aleti mai'ne. Lakaeya Kalaisi'ae lo'kata akaeya hu'nea kava nehuta akaeya'ae lo'kiyati o'male'nea vaya mai'nona'maki Anumaya Koti'a lo'kiya'a nelamea yafe akaeya'ae lo'kata akaeya lo'kiya'aleti lapaya nehune. \p \v 5 Lapa'kaeya lapa'kaitapi lapaipafi aketetapa “Yisasife afita laipafi male'nona ke atafa hu'nopi ohu'nopi?” hutapa aketapa alakepa hutapa akeo. Yisasi Kalaisi'a lapaipafi mai'nifi o'mai'ne? Lapaipafi o'mai'niseana akaeya vaya alaki o'mai'nae. \v 6 Lapa'kaitapi lapaipa aketapa alakepa hutetapa henaka lakaeya laketa alakepa nehutapa “Kanale kava nehae.” hutapa hisaya yafe ne'nahaiye. \v 7 Hao'otake kava ohutapa kanale kava'ake hisaya yafe Anumayamoteka ke hu'na afike afike nehoe. Lapa'kaeya kanale kava'ake nehisake'a alu vaya'moki lapa'kete'a “Polo'a kanale ali'ya ne'ale.” hu'a hisaya yafe ani ke Anumayamoteka ke hu'na afino'koa'maki mako vaya'moki lakaeyafe “Anumayamo ke nehu'a havi ali'ya ne'ale.” hu'a hisayana kanalenaki “Lapa'kaitapi kanale kava'ake nehutapa maisae.” hu'nae Anumayamoteka ke hu'na afine'koe. \v 8 Anumaya Koti lamake'ake ke'a alita haviya nehuna vaya o'mai'nona'maki Akaeya ke a'kame ne'malona vaya mai'none. \v 9 Lo'kiyati o'male'niketa lapa'kaeya lo'kiya vaitapa ne'maiya yafe amuse nehune. Lo'kiya vaitapa uteta nehutapa kosisaya yafe Anumayamoteka ke huta afike afike nehune. \v 10 Haviku lapa'kaeyate u'na va'yi hute'na Anumaya Koti'a nami'nea lo'kiyaleti kelapama'ki yafene nehu'na meni aluleka mai'ne'na mani avo ka'na nelapamuki lapa'kaitapi hapalitapa afitetapa lapaipa aitapa yahae hutapa kanale heo. Anumaya Koti'a nami'nea lo'kiya'a lapa'kaeya ali'na haviya hulapatesoa yafe o'nami'niki lapa'kaeya lapaipa ali'na lo'kiya vailapatesoa yafe nami'ne. \s1 Hano hu ke. \p \v 11 Nepu nasakitapa nakaeya ke'ni hu'na hano hukefe nehoe. Lapa'kaeya alakepa au'ava kava hutapa maisaya yafe lapa'kesa afifi hutapa maiyo. Nakaeya hu'noa ke afitapa alakepa heo. Mako'ke lapaipa lapa'kesale kanale hutapa mai'netapa ke o'vaitapa kanale kava'ake hutapa maiyo. Ani kava hisayana Anumaya Koti'a hau ayamopafati nehaiya falu ya'mo aepa'a mai'neanakeno lapa'kaeya'ae maike. \p \v 12 Mi'ko'amokitapa Yisasi ke ne'afea nepu lapasaki lapaya ne'apamitapa hutapa falu fala hupateo. Mi'ko kumate mai'ne'a Yisasife afi'a apaipafi male'naya vaya'moki lapa'kaeyafe hu'a falu fala hulapatae. \p \v 13-14 Anumayati Yisasi Kalaisi'a vaya alino kayone hu ya'a lapamikeno Anumaya Koti'a lapa'kaeyafe hau ayamopafati nehaikeno Fate Akufa Avamu'amo'a lapa'kaeya'ae lo'kano maise hu'nae Anumayamoteka ke hu'na afine'koe.