\id REV ‑ Ikizu Revelation \ide UTF-8 \h Ubhwɨrɨkibhwa \toc3 Ubhwɨrɨkibhwa \toc2 Ubhwɨrɨkibhwa \toc1 Ubhwɨrɨkibhwa bhwa Yoohana \mt1 Ubhwɨrɨkibhwa \mt2 bhwa Yoohana \imt Ʉbhʉkangati \ip Ɨkɨtabhʉ kɨnʉ kɨkaandɨkwa na Yoohana. Hanʉ Yoohana aandikirɨ ɨkɨtabhʉ kɨnʉ, aarɨ mwiginga rɨnʉ rikubhirikirwa Paatimʉ. Riginga riyo rɨkakorwa ncha ho okobhohera. Kɨragambɨra ʉbhʉrʉʉti bhʉnʉ Yoohana ɨɨrɨchibhwɨ hanʉ aarɨ abhʉhirwɨ mwiginga. Ribhaga riyo Abhakiriisitʉ bhaarɨ bharanyaaka bhʉkʉngʼu na Yoohana akatumwa Paatimʉ. \ip Yoohana akaandɨka ɨkɨtabhʉ kɨnʉ korereke abhahɨ umwʉyʉ Abhakiriisitʉ bhiisiriryɨ Yɨɨsu na kʉbhaha ubhwisɨgi kʉbha ribhaga ryʉ ʉkʉgarʉka kwa Yɨɨsu rɨraariirɨ. Akaandɨkɨra Abhakiriisitʉ bhʉʉsi na abhaatʉ bha mʉmasengerero muhungatɨ kukisikʉ cha 2 na 3. Akabhabhʉʉrɨra bhiigumiriryɨ kʉ kʉbha zɨnyaakʉ zɨnʉ zaabhabhwɨnɨ ni zi ibhaga isuuhu, nɨ ɨtɨnɨrʉ Mungu arabhatema abhabhisa bhaabhʉ bhʉʉsi. \ip Yɨɨsu akeerecha Yoohana amangʼana ganʉ gʉʉsi, kʉhɨtɨra ekerooto arɨ amɨɨsʉ. Amangʼana maaru mʉkɨtabhʉ kɨnʉ, garɨɨrɨkɨnibhwa kwi ibhyɨrɨkɨnʼyʉ. Mukisikʉ chʉ ʉbhʉtangɨ, Yoohana ararora bhegero muhungatɨ bhyɨ ɨzahaabhu bhyʉ ʉkʉtʉʉrɨra ɨbhɨmʉrɨ. Ribhaga ɨrɨndɨ, tʉrabhuurirwa enzobhooro ye ebhegero bhɨnʉ, ɨkɨmwɨ chaho kiriimɨɨrɨrɨra risengerero rɨmwɨ. \ip Ɨkɨtabhʉ chu Ubhwɨrɨkibhwa kɨragambɨra ɨtɨnɨrʉ ya ribhaga, Yɨɨsu arahiza bhʉʉsi, na bhanʉ bhʉʉsi bhakumwisirirya bhariikara nawe kemerano. \c 1 \s Yoohana aragamba igʉrʉ wɨ ɨnyarʉbha yɨnʉ \p \v 1 Ubhwɨrɨkibhwa bhwa Yɨɨsu Kiriisitʉ, bhʉnʉ aahɨɨrwɨ na Mungu, abheereche abhahocha bhaazɨ amangʼana ganʉ gaarɨ gareenderwa gahʉrʉkɨ bhwangʉ. Yɨɨsu wʉʉsi akatʉma maraika waazɨ koreeta ukuhumburwa kuyo, komohocha waazɨ Yoohana. \v 2 Yoohana akamenyeekererya amangʼana gʉʉsi ganʉ aarʉʉzɨ. Amangʼana ganʉ aarʉʉzɨ nɨ‑ga amaheene, neyo ɨngʼana ya Mungu, yɨnʉ ɨrɨkiibhwɨ na Yɨɨsu Kiriisitʉ. \p \v 3 Hakɨrɨku abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhakʉbhasomera abhakɨndichabhʉ amangʼana gayo gʉ ʉbhʉrʉʉti. Naatu arabhahaka bhanʉ bhakwitegeerera nu ukugwata ganʉ gaandikirwɨ mʉnʉ, kʉ kʉbha ribhaga rya amangʼana ganʉ rɨraariirɨ kuhika. \s Amakeerenʼya \p \v 4 Inyɨ Yoohana nɨrabhaandɨkɨra ɨnyarʉbha yɨnʉ abhahɨmba bha Yɨɨsu bha amasengerero muhungatɨ ganʉ gari mucharʉ cha Asiya Isuuhu.\f + \fr 1:4 \fr*\fk Asiya Isuuhu \fk*\ft neyo ɨɨsɨ yɨnʉ reero ikubhirikirwa Bhuturuki.\ft*\f* \p Ɨbhɨgʉngi no omorembe kurwa kwa Mungu wʉnʉ areho, aarɨ kʉbhaho na wʉnʉ akuuza, hamwɨmwɨ na zekoro muhungatɨ zɨnʉ zɨrɨ mʉbhʉtangɨ bhwi ikitumbɨ chazɨ chɨ ɨkɨtɨmi, \v 5 na Yɨɨsu Kiriisitʉ. Yɨɨsu wʉʉsi, ne‑momenyeekererya moheene. Aarɨ we embere kuryukurwa nʉ ʉmʉtɨmi wa abhatɨmi bhʉʉsi kʉʉsɨ. \p Akumibhwɨ Yɨɨsu! Ewe atʉsɨɨgirɨ akatwigʉrɨra kurwa mʉbhʉbhɨ bhwɨtʉ kwa kukwa igʉrʉ wɨɨtʉ. \v 6 Akatokora tʉbhɨ ʉbhʉtɨmi bhwa bhakuhaani tomohokerye Mungu, Wiisɨ. Ʉbhʉgʉngʉ nʉ ʉbhʉnaja bhʉbhɨ kwewe Yɨɨsu kemerano! Garamɨ. \q \v 7 Morore, araaza na amasaarʉ! \q Abhaatʉ bhʉʉsi bharamorora, \q na bhanʉ bhaamʉsʉmirɨ. \q Abhaatʉ bhɨ ɨbhɨgambʉ bhyʉsi kʉʉsɨ \q bhariikara ubhwʉyʉ igʉrʉ waazɨ.\f + \fr 1:7 \fr*\xt Rora Zaakariya 12:10.\xt*\f* \q Heene ɨrabhabhu, garamɨ. \p \v 8 “Inyɨ niinyɨ Isimʉka nɨ Ɨtɨnɨrʉ,”\f + \fr 1:8 \fr*\fk Isimʉka nɨ Ɨtɨnɨrʉ \fk*\ft kuKigiriki ni‑\ft*\fqa Arufa na Omeega.\fqa*\f* arabhuga Ʉmʉkʉrʉ Mungu, wʉnʉ areho, aarɨ kʉbhaho na wʉnʉ akuuza, Mungu wʉ Ʉbhʉnaja Bhwʉsi. \s Yoohana ararora ʉbhʉrʉri bhwʉ ʉbhʉtangɨ \p \v 9 Inyɨ Yoohana, umuhiiri waanyu, nɨragwatana na niimwɨ kʉnyaaka, na kwigumirirya igʉrʉ wa Yɨɨsu nʉ ʉbhʉtɨmi bhwazɨ. Inyɨ nɨkaheebherwa mwiginga rɨnʉ rikubhirikirwa Paatimʉ, kʉ kʉbha yu ukurwaza ɨngʼana ya Mungu, na kuhurucha ekemenyeekereryo cha Yɨɨsu. \v 10 Urusikʉ rwʉ ʉbhʉtangɨ rwi inyuma,\f + \fr 1:10a \fr*\fk Urusikʉ rwʉ ʉbhʉtangɨ rwi inyuma \fk*\ft kʉBhayaahudi ni‑Jumapiri.\ft*\f* Ekoro Ɨndɨndu\f + \fr 1:10b \fr*\fk Ekoro Ɨndɨndu\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* ɨkansikɨra. Rogendo rʉmwɨ inyuma waanɨ nikiigwa riraka ikʉrʉ rɨnʉ rɨkʉrɨra ncha rihembe. \v 11 Riraka riyo rɨkabhuga, “Yaandɨka mʉkɨtabhʉ amangʼana gʉʉsi ganʉ ʉraarore. Akʉmara ʉtʉmɨ ɨkɨtabhʉ kiyo kʉmasengerero ganʉ garɨ kʉzɨmbɨri muhungatɨ: Efeeso, Simurina, Pɨrigaamʉ, Tiyatiira, Saridi, Firadɨrifiya na Raʉdikiya.” \p \v 12 Nikiichʉra korora wʉnʉ aagambɨɨnɨ na niinyɨ, nɨkarora ɨbhɨkʉngʉ muhungatɨ bhyɨ ɨzahaabhu bhyo okoteera ɨkɨmʉrɨ.\fig Ɨbhɨkʉngʉ bhyɨ ɨbhɨmʉrɨ muhungatɨ|alt="Vinara vya taa saba" src="WA04002b.tif" size="col" loc="REV 1:12" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989" ref="1:12"\fig* \v 13 Gatɨgatɨ wɨ ɨbhɨmʉrɨ bhiyo, nɨkarora ʉmʉʉtʉ nchu Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ.\f + \fr 1:13 \fr*\fk Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ \fk*\ft ni‑riina ɨrɨndɨ rya Yɨɨsu. Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa. \ft*\xt Rora Danyɨri 7:13.\xt*\f* Ibhʉhirɨ ɨkanzʉ ɨndɨɨhu no omokena mʉgarɨ gwɨ ɨzahaabhu kukikubha. \v 14 Zinzwɨrɨ zaazɨ zaarɨ nzɨrʉ ncha amabhuri amɨɨrʉ. Naatu nzɨrʉ za pee ncho omosoke! Amɨɨsʉ gaazɨ gakabharya ncho omorero. \v 15 Amagʉrʉ gaazɨ gaarɨ nchɨ ɨshabha yɨnʉ yʉkiibhwɨ momorero. Riraka ryazɨ ryarɨ ncha amanzi amaaru ga mʉkɨtaarʉ kɨnʉ kikuruma. \v 16 Aarɨ ana zenzota muhungatɨ kokobhoko ku ubhuryʉ. Ɨpanga ɨhaari yɨ ɨkɨnyamɨɨnʉ ɨkarwa mumunywa gwazɨ. Ubhushʉ bhwazɨ bhwarɨ bhʉrabharya nchɨ ɨmɨrɨngɨɨri ji iryʉbha rye endekeera. \p \v 17 Hanʉ namʉrʉʉzɨ, nɨkagwa mʉmagʉrʉ gaazɨ nchu umuku. Nawe akanyiikarya ʉrʉbhaara rwazɨ rwu ubhuryʉ na kubhuga, “Ʉtʉʉbhaha! Inyɨ ni‑Simʉka nɨ Ɨtɨnɨrʉ. \v 18 Niinyɨ ʉmʉhʉru! Naarɨ nikuurɨ, nawe nangʉ rora, mʉhʉru nɨrɨ kemerano. Ninu uruhunguru rwu uruku na nyaari.\f + \fr 1:18 \fr*\fk Nyaari\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \p \v 19 “Nangʉ yaandɨka amangʼana ganʉ ʉrʉʉzɨ, ganʉ gareho na ganʉ garaakorwe ribhaga ɨrɨndɨ. \v 20 Ʉkarora zenzota muhungatɨ kokobhoko kwanɨ ku ubhuryʉ nɨ ɨbhɨkʉngʉ muhungatɨ bhyɨ ɨzahaabhu bhyo okoteera ɨkɨmʉrɨ. Nangʉ nikwereche enzobhooro ya zimbisi zɨnʉ: ɨbhɨkʉngʉ bhirya bhyɨ ɨzahaabhu bhyo okoteera ɨkɨmʉrɨ nɨ‑masengerero muhungatɨ, na zenzota muhungatɨ zirya, nɨ‑bhamaraika\f + \fr 1:20 \fr*\fk Bhamaraika\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora ringʼana \ft*\it maraika\it* muKiniibhasa.\f* bhaabhʉ.” \c 2 \s Ɨnyarʉbha kʉbhaatʉ bha risengerero rya Efeeso \p \v 1 Ʉmʉʉtʉ wuyo nchu Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ akangʼeha kʉmbʉʉrɨra, “Ʉmwandɨkɨrɨ maraika wa risengerero rya Efeeso, ʉmʉbhʉʉrɨrɨ: \pi “Inyɨ nɨna zenzota muhungatɨ zirya kokobhoko kwanɨ ku ubhuryʉ, inyɨ nɨhaagenda gatɨgatɨ wɨ ɨbhɨkʉngʉ muhungatɨ bhyɨ ɨzahaabhu bhyo okoteera ɨkɨmʉrɨ bhirya. Ganʉ nego amangʼana gaanɨ! \pi \v 2 “Nɨmɨnyirɨ amahocha gaanyu, nɨrʉʉzɨ ubhwikongʼeererya bhwanyu nu ubhwigumirirya bhwanyu. Na nɨmɨnyirɨ mʉtakugwatana na abhaatʉ abhabhɨ bhanʉ bhakwibhɨrɨkɨra abhatumwa,\f + \fr 2:2 \fr*\fk Abhatumwa\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* nawe bhatarɨ nebho. Mʉkabhagema, mʉkangʼura bhaarɨ bhabhɨɨhi. \v 3 Nɨmɨnyirɨ mwigumiriiryɨ na kʉnyaaka bhʉkʉngʼu na mʉtanihirɨ igʉrʉ waanɨ. \pi \v 4 “Nawe mʉna ringʼana rɨmwɨ rɨnʉ rɨkʉʉnyaacha, mutigirɨ ʉbhʉsɨɨgi bhwanyu bhwe embere. \v 5 Muhiitɨ ganʉ mwakʉrirɨ mʉbhʉtangɨ bhu ubhwisirirya bhwanyu. Mutigɨ ʉbhʉbhɨ, mokore ganʉ mwakʉrirɨ embere. Mʉrɨɨtamɨ kutiga ʉbhʉbhɨ, nɨraaza kuruushaho ɨkɨkʉngʉ cho okoteera ɨkɨmʉrɨ. \v 6 Nawe kʉna ringʼana rɨmwɨ rɨnʉ mokokora bhwaheene. Mʉrabhiihirirwa na amangʼana amabhɨ ganʉ Abhanikorai\f + \fr 2:6 \fr*\fk Abhanikorai \fk*\ft bhaarɨ ni‑ribhita rya abhasɨngɨri rɨnʉ bhaarɨ bhakutuna ɨnyangi ɨmbɨ na amiija gɨ ɨkɨbhɨɨhi.\ft*\f* bhakokora. Inyʉʉsi nɨragiigatanɨra gayo bhʉkʉngʼu. \pi \v 7 “Wʉ ʉkʉtwɨ iitegeerere amangʼana ganʉ Ekoro Ɨndɨndu ɨkʉbhʉʉrɨra amasengerero. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ araahizɨ, nɨramwisiririrya kurya imisumʉ jʉ ʉmʉtɨ gʉnʉ gʉnʉ ʉbhʉhʉru.\f + \fr 2:7 \fr*\xt Rora Ʉbhʉtangɨ 2:9.\xt*\f* Ʉmʉtɨ guyo guri mwisaarʉ mʉmʉgʉndʉ gwa Mungu.” \s Ɨnyarʉbha kʉbhaatʉ bha risengerero rya Simurina \p \v 8 Ʉmʉʉtʉ wurya akangʼeha kʉgamba, “Ʉmwandɨkɨrɨ maraika wa risengerero rya Simurina, ʉmʉbhʉʉrɨrɨ: \pi “Inyɨ ni‑Simʉka nɨ Ɨtɨnɨrʉ. Nɨkakwa, nɨkaryʉka na nangʉ mʉhʉru nɨrɨ! Ganʉ nego amangʼana gaanɨ. \pi \v 9 “Nɨmɨnyirɨ ɨnyaakʉ yanyu nʉ ʉbhʉhabhɨ bhwanyu. Nawe heene imwɨ, nɨ‑bhaniibhi! Nɨmɨnyirɨ amatuki ganʉ bhakʉtʉkana igʉrʉ waanyu. Bhayo bhakʉtʉkana gayo, bhariibhɨrɨkɨra Abhayaahudi, nawe bhatarɨ, nɨ‑bhahɨmba bha Shɨtaani.\f + \fr 2:9 \fr*\fk Shɨtaani\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \v 10 Mʉtʉʉbhaha ɨnyaakʉ yɨnʉ ikuuza kwa niimwɨ. Mwitegeerere! Shɨtaani arabhagema kʉ kʉbhatʉʉra abhakɨndichanyu mokebhoho, na niimwɨ mʉranyaakibhwa sikʉ ikumi. Nawe mʉbhɨ bharonge kwa niinyɨ kuhika mukwɨ, na niinyɨ nɨrabhaha ɨkɨrʉngʉ chʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \pi \v 11 “Wʉ ʉkʉtwɨ iitegeerere amangʼana ganʉ Ekoro Ɨndɨndu ɨkʉbhʉʉrɨra amasengerero. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ araahizɨ, atakukunibhwaku no omorero gwa kemerano. Omorero guyo ni‑ruku rwa kabhɨrɨ.”\f + \fr 2:11 \fr*\xt Rora Ubhwɨrɨkibhwa 20:6, 14.\xt*\f* \s Ɨnyarʉbha kʉbhaatʉ bha risengerero rya Pɨrigaamʉ \p \v 12 Ʉmʉʉtʉ wurya akangʼeha kʉgamba, “Ʉmwandɨkɨrɨ maraika wa risengerero rya Pɨrigaamʉ, ʉmʉbhʉʉrɨrɨ: \pi “Inyɨ nɨnɨ ɨpanga yɨ ɨkɨnyamɨɨnʉ. Ganʉ nego amangʼana gaanɨ! \pi \v 13 “Inyɨ nɨmɨnyirɨ hanʉ mukwikara, nɨ‑hagero hi ikitumbɨ chʉ ʉbhʉtɨmi bhwa Shɨtaani. Hanʉ ʉmʉmɨnyɨɨkɨrɨri waanɨ omoheene Antipaasi iitirwɨ kʉrʉbhɨri rwanyu rʉnʉ Shɨtaani akwikara, mʉtaanyangirɨ kʉbha abhahɨmba bhaanɨ. \pi \v 14 “Nawe mʉna amangʼana masuuhu ganʉ gakʉʉnyaacha. Kʉbhaniimwɨ, abhandɨ bharɨɨga amiija ncha ga Bharaamu. Bharaamu wuyo akiija Bharaaki kʉhaatya Abhiiziraɨri, korereke bhakore ʉbhʉbhɨ bhu ukurya ibhyakurya bhɨnʉ bhɨsɨngɨɨrwɨ amasambwa, na kokora ikisimbɨ.\f + \fr 2:14 \fr*\xt Rora Ʉkʉbhara 22:1–25:3, 31:16.\xt*\f* \v 15 Koteemwa yiyoyiyo, bharimu abhandɨ gatɨ waanyu bhanʉ bhakwɨga amiija ga Abhanikorai na kokora ʉbhʉbhɨ bhwabhʉ. \v 16 Mmbe mutigɨ ʉbhʉbhɨ! Nawe mʉrɨɨtamɨ kutiga ʉbhʉbhɨ, nɨraaza bhwangʉ nibhiitanʼyɨ abhaatʉ bhayo nɨ ɨngʼana ɨhaari yɨnʉ ikurwa mumunywa gwanɨ. \pi \v 17 “Wʉ ʉkʉtwɨ iitegeerere amangʼana ganʉ Ekoro Ɨndɨndu ɨkʉbhʉʉrɨra amasengerero. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ araahizɨ, nɨramoha ʉmʉbhanʉ gwi ibhyakurya bherebhe bhyɨ ɨmana\f + \fr 2:17 \fr*\fk Ɨmana \fk*\ft ni‑bhyakurya bhɨnʉ Abhiiziraɨri bhaariirɨ ribhaga bhaarɨ kʉkɨbhara. \ft*\xt Rora Kʉhʉrʉka 16:31‑34.\xt*\f* yɨnʉ ibhisirwɨ. Naatu nɨramoha riibhwɨ iryɨrʉ, riibhwɨ riyo rɨrabha ryandikirwɨ iriina riihya. Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ areemenye iriina riyo, kuruushaku wʉnʉ ahɨɨrwɨ.” \s Ɨnyarʉbha kʉbhaatʉ bha risengerero rya Tiyatiira \p \v 18 Ʉmʉʉtʉ wurya akangʼeha kʉgamba, “Ʉmwandɨkɨrɨ maraika wa risengerero rya Tiyatiira, ʉmʉbhʉʉrɨrɨ: \pi “Inyɨ niinyɨ Umwana wa Mungu.\f + \fr 2:18 \fr*\fk Umwana wa Mungu\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Nɨna amɨɨsʉ nchʉ ʉrʉrɨmɨ rwo omorero na amagʉrʉ gʉ ʉkʉbharyabharya nchɨ ɨshabha yɨnʉ yʉjibhwɨ momorero. Ganʉ nego amangʼana gaanɨ! \pi \v 19 “Nɨmɨnyirɨ amahocha gaanyu, ʉbhʉsɨɨgi bhwanyu, ubhwisirirya bhwanyu, amahocha gaanyu, nu ubhwigumirirya bhwanyu. Naatu nɨrarora imwɨ mʉrakora bhwaheene, kʉkɨra ʉbhʉtangɨ bhwanyu. \pi \v 20 “Nawe kʉna ringʼana rɨmwɨ rɨnʉ rɨkʉʉnyaacha. Imwɨ muriigumirirya ʉmʉkari wurya Yɨzɨbhɨɨri. Wuyo ariibhɨrɨkɨra ʉmʉrʉʉti, nawe atarɨ. Mumwisiriiryɨ akangiriryɨ abhahocha bhaanɨ kubhiija bhakore ubhusimbɨ, nu kurya ibhyakurya bhɨnʉ bhyasɨngɨɨrwɨ amasambwa. \v 21 Inyɨ nɨkamoha umweya atigɨ ʉbhʉbhɨ bhwazɨ, nawe atakwenda kutiga ɨtaarʉ yaazɨ. \v 22 Mwitegeerere! Nangʉ kʉ kʉbha yiyo, nɨramʉtʉʉrɨra ɨnyaakʉ yu ubhurwɨrɨ bhʉnʉ bhʉraamʉtamɨ kʉbhʉʉka kʉbhʉrɨrɨ. Na abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhakokora newe ikisimbɨ nɨrabhanyaacha bhʉkʉngʼu, bharɨɨtamɨ kutiga ʉbhʉbhɨ bhwabhʉ. \v 23 Naatu heene nɨraricha abhahɨmba bhaazɨ bhʉʉsi. Neho abhaatʉ bha amasengerero bharamenya, inyɨ nɨrarora zekoro na amiisɨɨgi ga abhaatʉ bhʉʉsi. Kwikɨ nɨrabharɨha imwʉsi kʉrɨngʼaana nɨ ɨbhɨsɨgʉ bhyanyu. \pi \v 24 “Nawe gatɨ waanyu kʉna abhandɨ abharonge Tiyatiira iyo, bhanʉ mʉtakutuna amiija ga Yɨzɨbhɨɨri, na mʉtakwobhoora gayo abhandɨ bhakʉgamba, ni‑mbisi kurwa kwa Shɨtaani. Kwa niimwɨ nɨrabhuga, nɨtakobhoongera umurigʉ ʉgʉndɨ, \v 25 nawe mugwatɨrɨrɨ bhwaheene amazʉmu ganʉ mʉnagʉ, kuhika hanʉ nɨraazɨ. \pi \v 26 “Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ araahizɨ na kongʼeha kokora amangʼana gaanɨ amazʉmu garya, kuhika ɨtɨnɨrʉ, \q ‘Nɨramoha ʉbhʉkʉrʉ kotema ibhyarʉ bhyʉsi. \q \v 27 Arabhakangata ni ihimbʉ yi ichʉma,\f + \fr 2:27a \fr*\fk Ihimbʉ yi ichʉma \fk*\ft nɨ‑bhʉnaja ʉbhʉkʉrʉ bhwʉ ʉkʉkangata bhʉnʉ aarɨ anabhwɨ.\ft*\f* \q arabhaatya chwe nche ebhegero bhyo obhototo.’\f + \fr 2:27b \fr*\xt Rora Zabhuri 2:9.\xt*\f* \pi “Nɨramoha ʉbhʉkʉrʉ chɨmbu inyɨ nahɨɨrwɨ ʉbhʉkʉrʉ na Bhaabha. \v 28 Na nɨramoha enzota ya sonda.\f + \fr 2:28 \fr*\fk Enzota ya sonda\fk*\ft , enzobhooro yaku ni‑bhyɨrɨkɨnʼyʉ bhyu ukwerecha ahizirɨ.\ft*\f* \pi \v 29 “Wʉ ʉkʉtwɨ iitegeerere amangʼana ganʉ Ekoro Ɨndɨndu ɨkʉbhʉʉrɨra amasengerero.” \c 3 \s Ɨnyarʉbha kʉbhaatʉ bha risengerero rya Saridi \p \v 1 Neho ʉmʉʉtʉ wuyo nchu Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ akangʼeha kʉgamba, “Ʉmwandɨkɨrɨ maraika wa risengerero rya Saridi, ʉmʉbhʉʉrɨrɨ: \pi “Inyɨ nɨrakangata zekoro muhungatɨ za Mungu na nɨna zenzota muhungatɨ. Ganʉ nego amangʼana gaanɨ! \pi “Nɨmɨnyirɨ amahocha gaanyu. Mʉrarorekana nɨ‑bhahʉru, nawe mukuurɨ. \v 2 Motengeeze! Mʉnajɨ amasuuhu ganʉ gasaagirɨ, kʉ kʉbha garɨ haguhɨ kukwa. Amahocha gaanyu gakɨɨrɨ kuhikɨra chɨmbu Mungu waanɨ akwenda. \v 3 Muhiitɨ ganʉ mwijibhwɨ, na chɨmbu mwigwirɨ. Nangʉ mʉgagwatɨ, mutigɨ ʉbhʉbhɨ. Mʉrɨɨtamɨ kotengeeza, nɨraaza nchu umwibhi na mʉtakomenya ribhaga rɨnʉ nikuhika kwa niimwɨ. \pi \v 4 “Nawe kʉna abhahɨmba bhasuuhu gatɨ waanyu Saridi iyo, bhanʉ bhakɨɨrɨ kubhuruurya zengebho zaabhʉ ko kokora ʉbhʉbhɨ. Bharabha hamwɨmwɨ na niinyɨ, bhariibhʉhibhwa zengebho zɨnzɨrʉ, kʉ kʉbha abhaatʉ bhayo bhareenderwa. \v 5 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ araahizɨ, nɨramwibhʉhya zengebho zɨnzɨrʉ ncha bhayo. Nɨtakuruusha iriina ryazɨ mʉkɨtabhʉ chʉ ʉbhʉhʉru,\f + \fr 3:5 \fr*\fk Ɨkɨtabhʉ chʉ ʉbhʉhʉru\fk*\ft , nɨ‑kɨtabhʉ kɨnʉ amariina ga abharɨndu bha Mungu gaandikirwɨ muyo. \ft*\xt Rora Ubhwɨrɨkibhwa 20:12.\xt*\f* nawe nɨramwisirirya mʉbhʉtangɨ bhwa Bhaabha Mungu na bhamaraika bhaazɨ. \pi \v 6 “Wʉ ʉkʉtwɨ iitegeerere amangʼana ganʉ Ekoro Ɨndɨndu ɨkʉbhʉʉrɨra amasengerero.” \s Ɨnyarʉbha kʉbhaatʉ bha risengerero rya Firadɨrifiya \p \v 7 Ʉmʉʉtʉ wurya akangʼeha kʉgamba, “Ʉmwandɨkɨrɨ maraika wa risengerero rya Firadɨrifiya, ʉmʉbhʉʉrɨrɨ: \pi “Inyɨ mʉrɨndu nɨrɨ na we eheene, naatu niinyɨ ninu uruhunguru rwʉ ʉmʉtɨmi Daudi.\f + \fr 3:7a \fr*\fk Daudi\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Niriigarɨ ikisikʉ, atareeho ʉwʉndɨ wʉnʉ araatʉrɨ kwigʉra. Naatu niriigʉrɨ, atareeho ʉwʉndɨ wʉnʉ araatʉrɨ kwigara.\f + \fr 3:7b \fr*\xt Rora Isaaya 22:22.\xt*\f* Ganʉ nego amangʼana gaanɨ! \pi \v 8 “Nɨmɨnyirɨ amahocha gaanyu. Mwitegeerere! Inyɨ niigwirɨ ikisikʉ, atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kwigara. Nangabha nguru zaanyu, ni‑suuhu, nawe mugwatirɨ amiija gaanɨ, mʉtaanyangirɨ kʉbha abhahɨmba bhaanɨ mʉrɨ. \v 9 Mwitegeerere! Nɨrabhaha abhahɨmba bha Shɨtaani bhanʉ bhakwibhɨrɨkɨra Abhayaahudi nawe ɨtarɨ, naatu bhaana ɨkɨbhɨɨhi. Mmbe bhanʉ nɨrabhakora bhaazɨ bhabhahigamɨrɨ. Bhayo bhʉʉsi bharamenya nɨbhasɨɨgirɨ imwɨ. \pi \v 10 “Rɨraaza ribhaga ryɨ ɨnyaakʉ kʉʉsɨ yʉʉsi, na abhaatʉ bhʉʉsi bharagemwa. Nawe ribhaga riyo nɨrabhariibha kʉ kʉbha mukiigumirirya ɨnyaakʉ chɨmbu nabharagɨɨnʼyɨ. \v 11 Nɨraaza bhwangʉ! Mʉgagwatɨrɨrɨ bhwaheene amazʉmu ganʉ mʉnagʉ, korereke ʉmʉʉtʉ ataaza abharuushɨ ɨbhɨrʉngʉ bhyanyu. \pi \v 12 “Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ araahizɨ, nɨramokora abhɨ rirʉmbɨrʉ rya rihekaaru rya Mungu kwisaarʉ, wʉʉsi atakurwa muyo. Akʉmara nɨramwandɨka iriina rya Mungu ni iriina ryʉ ʉrʉbhɨri rwa Mungu. Ʉrʉbhɨri rʉnʉ nɨ‑Yɨrusarɨɨmu iihya, rʉnʉ ruriituumɨ kurwa mwisaarʉ kwa Mungu. Naatu nɨramwandɨka iriina ryanɨ riihya. \pi \v 13 “Wʉ ʉkʉtwɨ iitegeerere amangʼana ganʉ Ekoro Ɨndɨndu ɨkʉbhʉʉrɨra amasengerero.” \s Ɨnyarʉbha kʉbhaatʉ bha risengerero rya Raʉdikiya \p \v 14 Ʉmʉʉtʉ wurya akangʼeha kʉgamba, “Ʉmwandɨkɨrɨ maraika wa risengerero rya Raʉdikiya, ʉmʉbhʉʉrɨrɨ: \pi “Inyɨ niinyɨ nɨrabhirikirwa Garamɨ, wʉnʉ akomenyeekererya amaheene ga Mungu koheene. Inyɨ niinyɨ ʉbhʉtangɨ bhwi ibhityɨnyi bhyʉsi bhɨnʉ Mungu aatɨɨmirɨ. Ganʉ nego amangʼana gaanɨ! \pi \v 15 “Inyɨ nɨmɨnyirɨ amahocha gaanyu. Nɨmɨnyirɨ mʉtarɨ bhamititu hamwɨ morero. Hakɨrɨku mʉbhɨ morero hamwɨ bhamititu! \v 16 Nawe kʉ kʉbha muhyukirɨ, mʉtarɨ morero hamwɨ bhamititu, nɨrabharʉka murwɨ mumunywa gwanɨ. \v 17 Mʉrabhuga, ‘Itwɨ, nɨ‑bhaniibhi. Twiniibhiryɨ bhʉkʉngʼu. Tone ebhegero bhyʉsi, tʉtakusuuhirwa nʉʉrʉ hasuuhu!’ Mʉtɨɨzɨ imwɨ nɨ‑bhanyʉʉhɨrɨru, moreenderwa kororerwa ɨbhɨgʉngi, bhahabhɨ mʉrɨ, bhahʉku mʉrɨ ɨnʉ mʉrɨ tʉʉhʉ. \v 18 Kwɨbhu nɨrabhatongera mʉgʉrɨ ɨzahaabhu kurwa ɨwaanɨ, ɨzahaabhu yɨnʉ yʉjibhwɨ no omorero korereke mʉbhɨ bhaniibhi. Mʉgʉrɨ ne engebho ɨnzɨrʉ, mukundikiryɨ ɨtʉʉhʉ yanyu korereke mʉtarora zɨsʉni. Mʉgʉrɨ ʉmʉtɨ gʉ ʉkʉbhahaka mʉmɨɨsʉ korereke morore. \pi \v 19 “Inyɨ nɨhaatongera na kuhiinya abhaatʉ bhanʉ nɨbhasɨɨgirɨ. Mmbe mʉbhɨ nu ubhwigumirirya na mutigɨ ʉbhʉbhɨ. \v 20 Mwitegeerere! Inyɨ nimiiriirɨ kukisikʉ nɨrabhɨrɨkɨra. Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ariigwɨ riraka ryanɨ nu ukunyiigʉrɨra ikisikʉ, nɨrasikɨra munyumba yaazɨ na tʉrarya hamwɨmwɨ. \pi \v 21 “Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ araahizɨ, nɨramwisiririrya kwikara na niinyɨ kukitumbɨ chanɨ chɨ ɨkɨtɨmi, chɨmbu inyɨ nahizirɨ, nikiikara na Bhaabha kukitumbɨ chazɨ chʉ ʉbhʉtɨmi. \pi \v 22 “Wʉ ʉkʉtwɨ iitegeerere amangʼana ganʉ Ekoro Ɨndɨndu ɨkʉbhʉʉrɨra amasengerero.” \c 4 \s Mungu arasengerwa mwisaarʉ \p \v 1 Hanʉ gayo gaahitirɨ, nɨkarora ikisikʉ chigukirɨ mwisaarʉ! Naatu nikiigwa riraka riryarirya ncha rya rihembe,\f + \fr 4:1 \fr*\xt Rora Ubhwɨrɨkibhwa 1:10.\xt*\f* rɨnʉ rɨkʉmbʉʉrɨra rɨrabhuga, “Tiira igʉrʉ ɨnʉ, nikwereche amangʼana ganʉ gakwenderwa gahʉrʉkɨ, hanʉ gayo garɨɨhɨtɨ.” \p \v 2 Rogendo rʉmwɨ nɨkakangatibhwa ne Ekoro Ɨndɨndu. Nɨkarora ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi mwisaarʉ, chikariirwɨ na wʉmwɨ. \v 3 Wuyo aarɨ arabharyabharya bhʉkʉngʼu, ncha amabhwɨ amazʉmu ga yaasipi na akiiki. Ikitumbɨ kiyo charɨ kiiruguurirwɨ na ritabhaasi ryi imbura rɨnʉ rɨkʉbharya bhʉkʉngʼu nchi izumaridi. \v 4 Bhyareho ibhitumbɨ ɨbhɨndɨ bhyɨ ɨkɨtɨmi merongo ɨbhɨrɨ na bhene bhyinaarirɨ ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi. Kubhitumbɨ bhiyo bhaarɨ bhiikɨɨrɨ abhakaruka merongo ɨbhɨrɨ na bhane. Bhaarɨ bhiibhʉhirɨ zengebho zɨnzɨrʉ nɨ ɨkɨrʉngʉ chɨ ɨzahaabhu kumitwɨ. \v 5 Ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi kirya charɨ kɨrahurucha zɨmbaryʉ na riraka ryʉ ʉkʉparʉka. Mʉbhʉtangɨ bhwi ikitumbɨ kirya, haareho nɨ ɨbhɨmʉrɨ muhungatɨ bhɨnʉ bhikwaka. Ɨbhɨmʉrɨ bhiyo, ne‑zekoro muhungatɨ za Mungu. \v 6 Haareho ne ekegero nchɨ ɨnyanza ye ekerore, ɨnyanza yiyo yaarɨ ncha riibhwɨ rɨnʉ rɨkʉbharya bhʉkʉngʼu. \p Mbaara zʉʉsi zi ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi, haareho na bhyʉ ʉbhʉhʉru bhene. Bhyarɨ na amɨɨsʉ mbaara zʉʉsi. \v 7 Chʉ ʉbhʉhʉru che embere kɨkatuubhana nɨ ɨɨka, cha kabhɨrɨ kɨkatuubhana ni ikihiiri che engʼombe, cha katatʉ charɨ kinu ubhushʉ ncha bhwʉ ʉmʉʉtʉ na cha kane kɨkatuubhana nɨ ɨmatʉʉnyi yɨnʉ ikubhururuka. \v 8 Na bhyʉ ʉbhʉhʉru bhene bhiyo, bhyarɨ na amapapa asaasabha. Amapapa gaarɨ gana amɨɨsʉ ahagero hʉʉsi. Bhaarɨ bharɨɨmba ubhutikʉ nu umwise nyangima, bharabhuga, \q “Ʉmʉrɨndu, ʉmʉrɨndu, ʉmʉrɨndu, \q nʉ Ʉmʉkʉrʉ Mungu wʉ Ʉbhʉnaja Bhwʉsi, \q wʉnʉ areho, aarɨ kʉbhaho na wʉnʉ akuuza.” \m \v 9 Bhyʉ ʉbhʉhʉru bhene bhiyo bhyarɨ bhɨrakumya, wʉnʉ iikɨɨrɨ kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi, wʉnʉ akwikara kemerano, bhɨramʉsʉʉka na kʉmʉbhʉʉrɨra azʉmiryɨ. \v 10 Ribhaga ryʉsi Mungu aarɨ arakumibhwa ni ibhityɨnyi bhiyo, abhakaruka merongo ɨbhɨrɨ na bhane bhayo, bhaarɨ bharamugwɨra mʉmagʉrʉ gaazɨ na kosengera wʉnʉ akwikara kemerano. Nabhʉ bhaarɨ bharamuhurukirya ɨbhɨrʉngʉ bhyabhʉ, mʉbhʉtangɨ bhwi kitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi kiyo, bharabhuga, \q \v 11 “Ʉmʉkʉrʉ wɨɨtʉ na Mungu wɨɨtʉ, \q wiisɨɨnʼyɨ kukumibhwa, \q kusuukwa nʉ ʉkʉbha nʉ ʉbhʉnaja bhwʉsi, \q kʉ kʉbha awɨ naawɨ watɨɨmirɨ ebhegero bhyʉsi, \q kubhwɨndi bhwazʉ bhɨkateemwa, na bhereho.” \c 5 \s Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu nɨ ɨkɨtabhʉ \p \v 1 Akʉmara nɨkarora ɨkɨtabhʉ kokobhoko ku ubhuryʉ kwa wʉnʉ iikɨɨrɨ kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi. Ɨkɨtabhʉ kiyo charɨ chandikirwɨ mbaara zʉʉsi ibhɨrɨ, naatu charɨ kɨbhʉhirwɨ na zɨkaamʉ muhungatɨ. \v 2 Naatu nɨkarora maraika wʉ ʉbhʉnaja araraganʼya kwiraka ikʉrʉ, akabhuurya, “Ni wɨɨwɨ akwenderwa kʉmaamʉra zɨkaamʉ na kwigʉra ɨkɨtabhʉ kɨnʉ?” \v 3 Nawe ataabhʉnɨkirɨ ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi mwisaarʉ, hamwɨ kʉʉsɨ, hamwɨ nyaari wʉnʉ aarɨ akwenderwa kuchigʉra na kokesoma. \p \v 4 Mmbe nɨkatanga kʉrɨra bhʉkʉngʼu, kʉ kʉbha atarʉrɨkɨɨnɨ wʉwʉʉsi wʉnʉ akwenderwa kuchigʉra nʉʉrʉ kosoma ɨkɨtabhʉ kiyo. \v 5 Neho wʉmwɨ wa abhakaruka bharya akambʉʉrɨra, “Tiga kʉrɨra! Rora! Ɨɨka ya mʉkɨgambʉ cha Yuuda,\f + \fr 5:5 \fr*\fk Mʉkɨgambʉ cha Yuuda \fk*\ft kɨrabhirikirwa \ft*\fqa ɨɨka \fqa*\ft mʉkɨtabhʉ chʉ \ft*\xt Ʉbhʉtangɨ 49:9\xt*\ft , nʉ ʉmʉtɨmi Daudi akiibhurwa mukishoko kɨnʉ, hamwɨmwɨ na Yɨɨsu.\ft*\f* ritina ryʉ ʉmʉtɨmi Daudi, ahizirɨ. Areenderwa kʉmaamʉra zɨkaamʉ muhungatɨ kʉkɨtabhʉ kiyo na kuchigʉra.” \p \v 6 Neho nɨkarora Ɨkɨngʼʉndu chimiiriirɨ gatɨgatɨ hayo, hanʉ haarɨ ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi. Wʉʉsi aarɨ inaarirwɨ na bhene bhyʉ ʉbhʉhʉru na abhakaruka bharya merongo ɨbhɨrɨ na bhane, aarɨ kina asinzirwɨ. Ana zehembe muhungatɨ na amɨɨsʉ muhungatɨ. Amɨɨsʉ gayo, ne‑zekoro muhungatɨ za Mungu zɨnʉ zaarɨ zitumirwɨ kʉʉsɨ yʉʉsi. \v 7 Ɨkɨngʼʉndu kɨkaja, kɨkagega ɨkɨtabhʉ kirya kurwa okobhoko ku ubhuryʉ kwa wurya aarɨ iikɨɨrɨ kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi. \v 8 Hanʉ aagɨgirɨ ɨkɨtabhʉ kiyo, bhyʉ ʉbhʉhʉru bhiyo na abhakaruka bhayo bhakamugwɨra mʉmagʉrʉ. Bhʉʉsi bhaarɨ bhane ebherenjo bhye endono na amabhakuri gɨ ɨzahaabhu gizwirɨ umurumbasʉ. Umurumbasʉ guyo gwarɨ nɨ‑masabhi ga abharɨndu\f + \fr 5:8 \fr*\fk Abharɨndu\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* bha Mungu. \v 9 Bhakɨɨmbɨra iryɨmbʉ riihya Ɨkɨngʼʉndu, bharabhuga, \q “Awɨ wiisɨɨnɨ kokegega ɨkɨtabhʉ kiyo \q na kʉmaamʉra zɨkaamʉ, \q kʉ kʉbha awɨ ukiitwa, \q na kʉmasaahɨ gaazʉ ʉkagʉrɨra Mungu \q abhaatʉ bhi ibhishoko bhyʉsi, bhɨ ɨbhɨgambʉ bhyʉsi, \q abhahiiri bhʉʉsi na bhi ibhyarʉ bhyʉsi. \q \v 10 Awɨ ʉkakora abhaatʉ bhayo \q bhabhɨ ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu, \q bhabhɨ bhakuhaani komohokerya, \q bhʉʉsi bharatema kʉʉsɨ.” \p \v 11 Naatu nɨkarora na kwigwa, bhamaraika bhaaru bhʉkʉngʼu, ɨbhɨkwɨ nɨ ɨbhɨkwɨ, bhatakuturwa kʉbharwa. Bhamaraika bhayo bhaarɨ bhiiruguurirɨ ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi na bhyʉ ʉbhʉhʉru bhiyo na abhakaruka bhayo. \v 12 Nɨkabhiitegeerera bharɨɨmba kwiraka ikʉrʉ, bharabhuga, \q “Ɨkɨngʼʉndu kɨnʉ chitirwɨ, \q areenderwa kʉsʉngʼaana ʉbhʉnaja, ubhuniibhi nu ubhwʉbhʉʉri. \q Zinguru, ubhusuuku, ʉbhʉgʉngʉ nu ubhukumya, ni‑bhyazɨ.” \m \v 13 Hayo nikiigwa ibhityɨnyi bhyʉsi mwisaarʉ, kʉʉsɨ, nyaari na mʉnyanza bhɨrɨɨmba kwa hamwɨmwɨ, \q “Ewe wʉnʉ akwikara kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi, \q nɨ Ɨkɨngʼʉndu, \q bhakumibhwɨ, bhasuukwɨ, \q bhahaabhwɨ ʉbhʉgʉngʉ nʉ ʉbhʉnaja kemerano.” \m \v 14 Na bhyʉ ʉbhʉhʉru bhene bhirya bhikiisirirya bhɨrabhuga, “Garamɨ!” Abhakaruka bharya bhakagwa mʉmagʉrʉ, bhakasengera Mungu nɨ Ɨkɨngʼʉndu. \c 6 \s Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu kɨramaamʉra zɨkaamʉ zʉ ʉbhʉnara \p \v 1 Akʉmara nɨkarora Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu, kɨramaamʉra ʉrʉkaamʉ rwe embere. Nikiigwa ikityɨnyi kɨmwɨ mwa bhene bhirya bhyʉ ʉbhʉhʉru, kɨrabhuga kwiraka ncha ryi ikirumo, “Nauzɨ!” \v 2 Neho nɨkarora ɨfaraasi ɨnzɨrʉ ɨraaza ʉmʉʉtʉ ayitiirirɨku. Ʉmʉʉtʉ wuyo, aarɨ agwatiriirɨ ʉbhʉta mokobhoko, akahaabhwa nɨ ɨkɨrʉngʉ chu ubhuhiza. Akarwa mwisaarʉ arahiza riihɨ naatu angʼehe kuhiza. \p \v 3 Ɨkɨngʼʉndu kɨkamaamʉra ʉrʉkaamʉ rwa kabhɨrɨ, nikiigwa ikityɨnyi chʉ ʉbhʉhʉru kirya cha kabhɨrɨ, kɨrabhuga, “Nauzɨ.” \v 4 Ɨkahʉrʉka ɨfaraasi ɨyɨndɨ, imbiriiri. Na wʉnʉ atiirirɨku akahaabhwa umweya kuruusha omorembe mucharʉ. Akahaabhwa risabha nʉ ʉbhʉnaja bhwo okotemeranʼya abhaatʉ kʉʉsɨ, korereke bhiiyitɨ. \p \v 5 Ɨkɨngʼʉndu kɨkamaamʉra ʉrʉkaamʉ rwa katatʉ, nikiigwa ikityɨnyi chʉ ʉbhʉhʉru kirya cha katatʉ, kɨrabhuga, “Nauzɨ!” Nɨkarekera amɨɨsʉ, nɨkarora ɨfaraasi inzirabhuru, na wʉnʉ atiirirɨku, aarɨ ane ekerengo mokobhoko. \v 6 Nikiigwa ekegero ncha riraka kurwa gatɨgatɨ wa bhene bhyʉ ʉbhʉhʉru, rɨrabhuga, “Amarihi gu urusikʉ rugima\f + \fr 6:6a \fr*\fk Amarihi gu urusikʉ rugima \fk*\ft kuKigiriki gaarɨ ni‑dinaari yɨmwɨ.\ft*\f* garagʉra ɨkɨhʉʉzʉ kɨmwɨ chɨ ɨnganʉ hamwɨ bhɨhʉʉzʉ bhɨtatʉ bhyɨ ɨshayiri. Nawe ʉtasarya amaguta hamwɨ idivaayi.”\f + \fr 6:6b \fr*\fk Idivaayi\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \p \v 7 Ɨkɨngʼʉndu kɨkamaamʉra ʉrʉkaamʉ rwa kane, nikiigwa chʉ ʉbhʉhʉru kirya cha kane, kɨrabhuga, “Nauzɨ!” \v 8 Nɨkarora ɨfaraasi ikubhuusanu. Na wʉnʉ atiirirɨku, iriina ryazɨ ni‑Uruku, na Nyaari yaarɨ ɨramutunɨɨrɨra inyuma waazɨ. Nebho bhaarɨ bhahɨɨrwɨ ʉbhʉnaja bhwu ukwita yɨmwɨ ya kane ya abhaatʉ mʉʉsɨ, kwihɨ, ɨnzara, amarwɨrɨ ni ibhityɨnyi ɨbhɨhaari bhya mwitɨrɨgʉ. \p \v 9 Ɨkɨngʼʉndu kɨkamaamʉra ʉrʉkaamʉ rwa kataanʉ. Nɨkarora iyaasɨ wa ahagero hu ukuhurukirya ikimweso, zekoro za abhaatʉ bhanʉ bhasinzirwɨ igʉrʉ wɨ ɨngʼana ya Mungu no obhomenyeekererya bhʉnʉ bhaarɨ nabhwɨ. \v 10 Neho zekoro ziyo, zɨkatiirya riraka, zɨrabhuga, “Ʉmʉkʉrʉ wʉ Ʉbhʉnaja Bhwʉsi, ʉmʉrɨndu na we eheene, nangʉ ʉrarɨnda kuhika ryʉrɨ kʉtɨnɨra na kʉrɨha isiirɨ ya masaahɨ gɨɨtʉ, kʉbhaatʉ bha kʉʉsɨ bhanʉ bhatwitirɨ?” \v 11 Neho bhanʉ bhiitirwɨ bhʉʉsi, bhakahaabhwa zɨkanzʉ zɨnzɨrʉ. Bhakabhuurirwa bharɨndɨ hasuuhu, abhahocha abhakɨndichabhʉ na abhahiiri bhaabhʉ bhanʉ bhariitwɨ chɨmbu ebho bhiitirwɨ endengo yaabhʉ ihikɨ. \p \v 12 Akʉmara nɨkarora Ɨkɨngʼʉndu, kɨramaamʉra ʉrʉkaamʉ rwa kasaasabha. Kʉkabha ni ikirigitʉ ɨkɨkʉrʉ bhʉkʉngʼu chɨ ɨɨsɨ. Iryʉbha rikiirabhʉra, ncha amakara, nu umwɨri gʉkabhiriira kara, ncha amasaahɨ. \v 13 Zenzota zɨkagwa mucharʉ nchi imisumʉ gɨnʉ gɨkɨɨrɨ kokongʼa, gikugwa ribhaga rɨnʉ ʉmʉtɨ gukusingisibhwa nʉ ʉmʉkama ʉmʉhaari. \v 14 Risaarʉ rɨkabhʉra ncha ripapʉra rikuringwa. Ɨbhɨgʉrʉ bhyʉsi, na amaginga bhɨkaruusibhwa ahagero haabhyʉ. \p \v 15 Neho abhatɨmi bhʉʉsi bha mʉʉsɨ, abhakangati, abhakʉrʉ bha riihɨ, abhaatʉ bhi imyeya ɨmɨkʉrʉ mʉkɨtaakɨ, abhaniibhi, hamwɨmwɨ na abhaatʉ abhandɨ, bhabhɨ bhambʉʉsa na abhiiyagaaruri, bhʉʉsi bhayo bhakiibhisa mʉmabhigi na mʉmabhwɨ ga mʉbhɨgʉrʉ. \v 16 Bhayo bhʉʉsi, bhakabhʉʉrɨra ɨbhɨgʉrʉ na amabhwɨ, “Mutukundikiryɨ, mutubhisɨ, tʉtarorekana mʉmɨɨsʉ ga wʉnʉ ikɨɨrɨ kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi. Mutubhisɨ ʉbhʉrʉrʉ bhwɨ Ɨkɨngʼʉndu! \v 17 Amaheene, atareeho wʉnʉ akʉtʉra kwigumirirya, kʉ kʉbha, urusikʉ urwene rwʉ ʉbhʉrʉrʉ kurwa kwa Mungu nɨ Ɨkɨngʼʉndu ruhikirɨ!” \c 7 \s Abharɨndu bha Mungu bharabhaaswa zɨkaamʉ \p \v 1 Hanʉ gayo gaahitirɨ, nɨkarora bhamaraika bhane bhiimiiriirɨ mbaara inyɨ zɨ ɨɨsɨ. Bhaarɨ bhariikɨngɨɨra ʉmʉkama kurwa mbaara zʉʉsi inyɨ zɨ ɨɨsɨ, gʉtahuuta kuuza kʉʉsɨ ɨnyʉmu hamwɨ mʉnyanza na gʉtagema kusingisha nʉʉrʉ ʉmʉtɨ. \p \v 2 Nɨkarora maraika ʉwʉndɨ aratiira kurwa rʉgʉrʉ, agwatiriirɨ ʉmʉbhaasʉ gwa Mungu wʉ ʉbhʉhʉru. Akatiirya riraka akabhabhʉʉrɨra bhamaraika bhane bhayo bhahɨɨrwɨ ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉsarya ɨɨsɨ nɨ ɨnyanza, \v 3 akabhuga, “Mʉtasarya ɨɨsɨ, ɨnyanza nʉʉrʉ ɨmɨtɨ, mutigɨ hinga tʉtʉʉrɨ ʉrʉkaamʉ kubhishʉshʉ bhya abhahocha bhʉʉsi bha Mungu wɨɨtʉ.” \v 4 Neho nɨkabhuurirwa endengo ya bhanʉ bhaatɨɨrɨɨrwɨ ʉrʉkaamʉ rwa Mungu, ɨkahicha abhaatʉ 144,000, kurwa kʉbhɨgambʉ bhyʉsi bhya Iziraɨri. \q \v 5 Gatɨ waabhʉ, bhaarɨ abhaatʉ bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Yuuda. \q Bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Rubhɨɨni. \q Bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Gaadi. \q \v 6 Bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Ashɨri. \q Bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Naafutaari. \q Bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Manaasɨ. \q \v 7 Bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Simiyʉʉni. \q Bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Raawi. \q Bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Isakaari. \q \v 8 Bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Zabhurʉʉni. \q Bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Yuusufu, \q na abhandɨ bhɨkwɨ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhɨ ɨkɨgambʉ cha Bhenjamɨɨni. \s Riribhita ikʉrʉ mʉbhʉtangɨ bhwa Mungu \p \v 9 Hanʉ gayo gaahitirɨ, nɨkarora riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ, rɨnʉ ataarɨ areho ʉmʉʉtʉ wʉ ʉkʉtʉra kʉbhara, bhiimiiriirɨ mʉbhʉtangɨ bhwi ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi na mʉbhʉtangɨ bhwɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu. Abhaatʉ bhayo, bhaarɨ bhararwa mubhyarʉ bhyʉsi, mubhishoko bhyʉsi, mʉbhahiiri bhʉʉsi na mʉbhɨgambʉ bhyʉsi. Bhaarɨ bhiibhʉhirɨ zɨkanzʉ zɨnzɨrʉ na bhaarɨ bhagwatiriirɨ mokobhoko ibhisha bhye emetende. \v 10 Bhaarɨ bharagamba kwiraka ikʉrʉ, \q “Ubhutuuribhwa bhʉrarwa kwa Mungu wɨɨtʉ, \q wʉnʉ ikɨɨrɨ kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi, \q na kʉKɨngʼʉndu.” \p \v 11 Bhamaraika bhʉʉsi bhakiimɨɨrɨra, bhakiinaara ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi kiyo, na abhakaruka bharya, na bhene bhirya bhyʉ ʉbhʉhʉru. Bhakagwa mʉbhʉtangɨ bhwi ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi kiyo, bhakahuna ibhishʉshʉ haasɨ, bhakukumya Mungu, \q \v 12 “Garamɨ! Mungu wɨɨtʉ, newe umwene bhukumuka. \q Na newe umwene ʉbhʉgʉngʉ. \q Na newe umwene ubhwʉbhʉʉri. \q Na newe umwene wu ukubhuurirwa, ‘Ʉzʉmiryɨ.’ \q Na newe umwene ubhusuuku. \q Na newe umwene ʉbhʉnaja na managa \q kuhika kemerano. \q Garamɨ!” \p \v 13 Akʉmara wʉmwɨ wa abhakaruka bhayo akambuurya, “Abhaatʉ bhanʉ bhiibhʉhirɨ zɨkanzʉ zɨnzɨrʉ, awɨ uriiseega, nɨ‑bhaawɨ? Na bharuurɨ hayi?” \p \v 14 Nɨkamʉgarukirya, “Ʉmʉkʉrʉ! Awɨ naawɨ wɨɨzɨ.” \p Akambʉʉrɨra, “Abhaatʉ bhanʉ nebho bhakurwa mʉnyaakʉ ɨkʉrʉ. Bhakazihura zɨkanzʉ zaabhʉ mʉmasaahɨ gɨ Ɨkɨngʼʉndu kirya, kuhika zɨbhɨɨrɨ nzɨrʉ za pee. \v 15 Necho bharɨ mʉbhʉtangɨ bhwi ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi cha Mungu. Bharamohokerya ubhutikʉ nu umwise mwihekaaru ryazɨ mwisaarʉ. Ewe wʉnʉ akwikara kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi arabha hamwɨmwɨ neebho na kʉbhariibha. \v 16 Bhatakʉbha na nzara nʉʉrʉ nyoota kwikɨ. Bhatakotemwa ʉmwɨ nʉʉrʉ iryʉya ryʉryʉsi. \v 17 Ɨrabhabhu kʉ kʉbha Ɨkɨngʼʉndu kɨnʉ charɨ haguhɨ ni ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi newe akʉbha umuriisha waabhʉ. Arabhakangata kozesoromonyo za amanzi gʉ ʉbhʉhʉru. Mungu wʉʉsi arabhataricha zingusuri zʉʉsi kʉmɨɨsʉ gaabhʉ.” \c 8 \s Ʉrʉkaamʉ rwa muhungatɨ \p \v 1 Neho Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu kiyo, kɨkamaamʉra ʉrʉkaamʉ rwa muhungatɨ, mwisaarʉ hakakira kwibhaga isuuhu. \v 2 Akʉmara nɨkarora bhamaraika muhungatɨ bhanʉ bhiimiiriirɨ mʉbhʉtangɨ bhwa Mungu, bhakahaabhwa amahembe muhungatɨ. \p \v 3 Akaaza maraika ʉwʉndɨ, akiimɨɨrɨra mʉbhʉtangɨ bhwa ahagero hu ukugundirirya umurumbasʉ, aarɨ agwatiriirɨ ekeseezo chɨ ɨzahaabhu chu ukugundirirya umurumbasʉ. Akahaabhwa umurumbasʉ mwaru, aguhuruchɨ ikimweso hamwɨmwɨ na amasabhi ga abharɨndu bhʉʉsi bha Mungu, igʉrʉ wa ahagero hu ukugundirirya umurumbasʉ hɨ ɨzahaabhu hanʉ harɨ mʉbhʉtangɨ bhwi ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi. \v 4 Umwʉki gwu umurumbasʉ hamwɨmwɨ na amasabhi ga abharɨndu bha Mungu, gʉkatiira igʉrʉ mʉbhʉtangɨ bhwa Mungu kurwa mʉmabhoko ga maraika wurya. \p \v 5 Neho maraika wuyo, akagega omorero akagwizurya mokeseezo kurwa ahagero hu ukugundirirya umurumbasʉ, akagʉtaasha kʉʉsɨ. Riraka ryʉ ʉrʉkʉbha rɨkaparʉka kʉkabha na zɨmbaryʉ, ɨɨsɨ yʉʉsi ɨkarigita. \s Bhamaraika bhane bharatema amahembe gaabhʉ \p \v 6 Akʉmara bhamaraika muhungatɨ bhanʉ bhaarɨ bhana amahembe muhungatɨ, bhakabha bhwaheene kotema amahembe gaabhʉ. \p \v 7 Maraika wʉ ʉbhʉtangɨ akatema rihembe ryazɨ. Rogendo rʉmwɨ imbura yo omosoke no omorero gʉnʉ gʉsangɨɨnʼyɨ na amasaahɨ gʉkataashwa mʉʉsɨ, gʉkaricha yɨmwɨ yi isatʉ yɨ ɨɨsɨ, yɨmwɨ yi isatʉ yɨ ɨmɨtɨ nʉ ʉbhʉnyaaki bhwʉsi bhwa ahagero hayo. \p \v 8 Maraika wa kabhɨrɨ wʉʉsi, akatema rihembe ryazɨ. Ne ekegero kɨnʉ changɨ ɨkɨgʉrʉ ɨkɨkʉrʉ kɨnʉ kikwaka omorero, kɨkataashwa mʉnyanza. Hanʉ chagwirɨ mʉnyanza, yɨmwɨ yi isatʉ yɨ ɨnyanza ikiichʉra amasaahɨ. \v 9 Yɨmwɨ yi isatʉ yi ibhityɨnyi bhya mʉnyanza bhɨkakwa, na yɨmwɨ yi isatʉ yu ubhwatʉ bhʉkasarɨka. \p \v 10 Maraika wa katatʉ wʉʉsi akatema rihembe ryazɨ. Ne enzota kʉrʉ bhʉkʉngʼu ɨkagwa kurwa mwisaarʉ. Yaarɨ ɨraaka nchɨ ɨkɨmʉrɨ, ɨkagwɨra yɨmwɨ yi isatʉ yɨ ɨbhɨtaarʉ na zesoromonyo za amanzi. \v 11 Enzota yiyo yaarɨ ɨrabhirikirwa Ʉbhʉrʉrʉ. Ɨkachʉra ahagero ha yɨmwɨ yi isatʉ ha amanzi gakabha marʉrʉ. Abhaatʉ bhaaru bhakakwa kʉ kʉbha amanzi gakakorwa kʉbha marʉrʉ. \p \v 12 Maraika wa kane wʉʉsi akatema rihembe ryazɨ. Ahagero ha yɨmwɨ yi isatʉ hi iryʉbha, hu umwɨri na ha zenzota hakatemwa hataabhanzirɨ. Yɨmwɨ yi isatʉ ya ribhaga ryu umwise ɨkabhʉra ubhwɨrʉ na yɨmwɨ yi isatʉ ya ribhaga ryu ubhutikʉ yʉʉsi ɨkabhʉra ubhwɨrʉ. \p \v 13 Akʉmara nɨkarora ɨmatʉʉnyi ɨkʉrʉ ɨrabhururuka gatɨgatɨ wa risaarʉ, ɨrahurucha riraka ikʉrʉ, ɨrabhuga, “Horeera! Horeera! Horeera kʉbhanʉ bhakwikara mʉʉsɨ. Bhamaraika bhatatʉ bhanʉ bhasaagirɨ, bharaariirɨ kotema amahembe gaabhʉ!” \c 9 \s Maraika wa kataanʉ aratema rihembe \p \v 1 Neho maraika wa kataanʉ akatema rihembe ryazɨ, nɨkarora enzota ɨkagwa kʉʉsɨ kurwa igʉrʉ. Ɨkahaabhwa uruhunguru rwa rirʉʉma rya nyaari. \v 2 Ikiigʉra rirʉʉma riyo, gʉkahʉrʉka umwʉki mwaru ncha ribhɨbhɨ rikʉrʉ. Iryʉbha na amasaarʉ bhɨtaarʉrɨkɨɨnɨ igʉrʉ wu umwʉki guyo. \v 3 Zingigɨ zɨkahʉrʉka mumwʉki guyo zɨkasanza kʉʉsɨ. Zɨkahaabhwa ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉrʉma nchɨ ɨkɨtʉngʉʉri. \v 4 Zingigɨ ziyo zɨkaswagibhwa zɨtaricha ʉbhʉnyaaki nʉʉrʉ ɨmɨtɨ jʉjʉsi. Nawe zɨnyahaarɨ abhaatʉ bhanʉ bhaarɨ bhataana ʉrʉkaamʉ rwa Mungu kukishʉshʉ chu ubhushʉ bhwabhʉ.\f + \fr 9:4 \fr*\xt Rora Ubhwɨrɨkibhwa 7:2‑3.\xt*\f* \v 5 Zɨkahaabhwa ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉnyaacha bhʉkʉngʼu abhaatʉ kwi imyɨri ɨtaanʉ ijene, nawe zɨtabhiita. Nʉ ʉbhʉrʉrʉ bhwabhʉ bhwarɨ nchʉ ʉbhʉsʉngʉ bhwu ukurumwa nɨ ɨkɨtʉngʉʉri. \v 6 Zisikʉ ziyo abhaatʉ bharabhuga hakɨrɨku kukwa, nawe bhatakukwa. Bhariigomba kukwa nu uruku rʉrabhangʼosa. \p \v 7 Zingigɨ ziyo zaarɨ chɨmbu zɨfaraasi zɨnʉ zituurirwɨ bhwaheene kuja mwihɨ. Kumitwɨ jabhʉ bhakiibhoha ebhegero nchɨ ɨbhɨrʉngʉ bhyɨ ɨzahaabhu, nu ubhushʉ bhwazʉ bhwarɨ bhutuubhɨɨnɨ nu ubhushʉ bhwa abhaatʉ. \v 8 Zaarɨ na zinzwɨrɨ na zinzwɨrɨ ziyo zaarɨ ndɨɨhu ncha za abhakari. Na amɨɨnʉ gaabhʉ gaarɨ ncha gɨ ɨɨka. \v 9 Ibhikubha bhyabhʉ bhyarɨ bhikundikiriibhwɨ ne ebhegero ncha zingubha zi ichʉma. Hanʉ zaarɨ zikubhururuka amapapa gaazʉ gararuma ncha riraka ryɨ ɨbhɨtʉrʉʉri bhyaru bhya zɨfaraasi zɨnʉ zɨkʉryarɨra mwihɨ. \v 10 Nɨ ɨmɨkɨra jazʉ jarɨ gɨsʉngʉkirɨ nchɨ ɨkɨtʉngʉʉri na jarɨ gɨnʉ ʉbhʉsʉngʉ bhwu ukunyahaara abhaatʉ myɨri ɨtaanʉ. \v 11 Zaarɨ nʉ ʉmʉtɨmi aarɨ maraika ʉmʉkʉrʉ wa rirʉʉma rya nyaari, iriina ryazɨ kʉKɨɨbhuraaniya arabhirikirwa Abhadʉʉni na kuKigiriki arabhirikirwa Apʉriyʉni, enzobhooro yaku ni‑Muricha. \p \v 12 Amacha ge embere gahitirɨ, nawe kʉkɨɨrɨ kʉna amacha abhɨrɨ garaaza. \s Maraika wa kasaasabha aratema rihembe ryazɨ \p \v 13 Akʉmara maraika wa kasaasabha akatema rihembe ryazɨ. Nikiigwa iraka rɨmwɨ kurwa mozehembe inyɨ za ahagero hu ukuhurukirya ikimweso hɨ ɨzahaabhu hanʉ harɨ mʉbhʉtangɨ bhwa Mungu. \v 14 Riraka riyo rɨkabhʉʉrɨra maraika wa kasaasabha wʉnʉ aarɨ na rihembe mokobhoko, rɨrabhuga, “Mwigʉrɨrɨ bhamaraika bhane bhanʉ bhabhʉhirwɨ kʉkɨtaarʉ ɨkɨkʉrʉ cha Ɨfuraati.” \v 15 Bhamaraika bhane bhayo bhakiigurirwa korereke bhiitɨ yɨmwɨ yi isatʉ ya abhaatʉ bhʉʉsi kʉʉsɨ. Bhaarɨ bhabhanwirwɨ kʉʉsa yiyoyiyo yu urusikʉ ruyoruyo rwu umwɨri guyoguyo nu umwaka guyoguyo. \v 16 Nikiigwa ekerengo cha abhasirikarɨ bhanʉ bhatiirirɨ zɨfaraasi, charɨ 200,000,000. \p \v 17 Mʉbhʉrʉʉti bhwanɨ bhuyo nɨrɨkiibhwɨ, bhanʉ bhaarɨ bharakangatya zɨfaraasi bhaarɨ bhiibhʉhirɨ kubhikubha zingubha zi imbiriiri ncho omorero, bhururu na kɨmayai. Nɨkarora imitwɨ ja zɨfaraasi zirya jarɨ nchi imitwɨ ja zɨɨka. Kuminywa jabhʉ, gɨkaaza ɨmɨrɨngɨɨri jo omorero, umwʉki nʉ ʉbhʉbhʉrʉgʉtɨ. \v 18 Bhakiita yɨmwɨ yi isatʉ ya abhaatʉ kʉmacha atatʉ. Amacha atatʉ gayo, nɨ‑gɨ ɨmɨrɨngɨɨri jo omorero, umwʉki nʉ ʉbhʉbhʉrʉgʉtɨ kurwa kuminywa jabhʉ. \v 19 Ʉbhʉnaja bhwa zɨfaraasi zirya bhwarɨ muminywa jabhʉ na kʉmɨkɨra jabhʉ, kʉ kʉbha ɨmɨkɨra jabhʉ jarɨ ncha zenzoka zi imitwɨ jʉ ʉkʉnyahaarɨra abhaatʉ. \p \v 20 Abhaatʉ bhanʉ bhatakuurɨ kʉmacha gayo, bhataatigirɨ ʉbhʉsarya bhwabhʉ. Bhakangʼeha kosengera amasambwa, ganʉ bhaakʉrirɨ abheene kʉzahaabhu, zimpirya, zɨshabha, amabhwɨ nɨ ɨmɨtɨ. Amasambwa gayo gatakorora, gatakwigwa na gatakogenda. \v 21 Bhataatigirɨ ʉbhʉbhɨ bhu ukwita, kokora ʉbhʉrʉgi, ɨtaarʉ nu ubhwibhi. \c 10 \s Maraika wɨ ɨkɨtabhʉ ikisuuhu \p \v 1 Hanʉ gayo gaahitirɨ, nɨkarora maraika ʉwʉndɨ wʉ ʉbhʉnaja ariika kurwa mwisaarʉ. Maraika wuyo aarɨ iruguutiriirwɨ na amasaarʉ, ni igʉrʉ wu umutwɨ ryareho ritabhaasi ryi imbura. Ubhushʉ bhwazɨ bhwarɨ bhʉrabharya nchi iryʉbha, na amagʉrʉ gaazɨ gaarɨ ncha amarʉmbɨrʉ ganʉ gaakirɨ omorero. \v 2 Aarɨ anɨ ɨkɨtabhʉ ikisuuhu mokobhoko, kɨnʉ charɨ chigwirwɨ. Akiimɨɨrɨra ʉkʉgʉrʉ ku ubhuryʉ igʉrʉ wɨ ɨnyanza na kwʉ ʉbhʉmʉsi kʉʉsɨ ɨnyʉmu. \v 3 Akabhɨrɨkɨra kwiraka ncha ryɨ ɨɨka yɨnʉ ikuruma. Hanʉ maraika aabhirikiirɨ, ikirumo kɨkagarukirya kuruma manga muhungatɨ. \v 4 Hanʉ ibhirumo muhungatɨ bhiyo bhyarumirɨ, naarɨ nereenda kwandɨka ganʉ gaagambirwɨ ni ikirumo. Nawe nikiigwa riraka kurwa mwisaarʉ rɨrabhuga, “Amangʼana gi ikirumo gayo ʉtagaandɨka! Ni mbisi.” \p \v 5 Akʉmara maraika wʉnʉ aarɨ imiiriirɨ ʉkʉgʉrʉ kʉmwɨ igʉrʉ wɨ ɨnyanza nʉ ʉkʉndɨ kʉʉsɨ ɨnyʉmu, akagorora okobhoko kwazɨ ku ubhuryʉ kwisaarʉ. \v 6 Akiirahɨra kuriina rya Mungu wʉnʉ akwikara kemerano, wʉnʉ aatɨɨmirɨ mwisaarʉ, kʉʉsɨ, mʉnyanza ni ibhityɨnyi bhyʉsi bhɨnʉ bhirimu. Akabhuga, “Ribhaga ryʉ ʉkʉrɨnda risirirɨ. \v 7 Hanʉ maraika wa muhungatɨ araateme rihembe ryazɨ, Mungu aramara amangʼana gaazɨ gi imbisi. Garamarwa chɨmbu aabharwaziirɨ abhahocha bhaazɨ abharʉʉtɨrɨri.” \p \v 8 Neho riraka rirya kurwa mwisaarʉ rɨkambɨrɨkɨra kwikɨ, rɨkabhuga, “Nuujɨ kwa maraika wʉnʉ imiiriirɨ kʉgʉrʉ kʉmwɨ igʉrʉ wɨ ɨnyanza nʉ ʉkʉndɨ kʉʉsɨ ɨnyʉmu, ogegege mʉmabhoko gaazɨ ɨkɨtabhʉ ikisuuhu kirya, chahumbwirwɨ.” \p \v 9 Mmbe nɨkamujaku, nɨkamʉsabha angʼɨ ɨkɨtabhʉ ikisuuhu kirya, wʉʉsi akabhuga, “Nkɨnʉ hanʉ! Kegege ukiryɨ. Kumunywa gwazʉ kɨrabha kɨrazomeerera nchu ubhwʉkɨ, nawe kɨrakokorera ʉbhʉsʉngʉ mʉnda yaazʉ.” \v 10 Nɨkagega ɨkɨtabhʉ ikisuuhu kirya kurwa mokobhoko kwa maraika wuyo, nɨkarya. Charɨ kɨrazomeerera nchu ubhwʉkɨ mumunywa gwanɨ, nawe hanʉ nakimirirɨ, nikiigwa ʉbhʉsʉngʉ. \p \v 11 Nɨkabhuurirwa, “Oreenderwa korootorera kwikɨ kwa bhamaraika bhaaru, zɨɨsɨ nzaru, ɨbhɨgambʉ bhyaru ni igʉrʉ wa abhatɨmi bhaaru.” \c 11 \s Abhamɨnyɨɨkɨrɨri bhabhɨrɨ bha Mungu \p \v 1 Neho nɨkahaabhwa rikʉrɨ rɨnʉ ryarɨ nchi ihimbʉ yo okorengekanirya. Nɨkabhuurirwa, “Nuujɨ orenge rihekaaru\f + \fr 11:1 \fr*\fk Rihekaaru\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* rya Mungu na ahagero hu ukuhurukirya ikimweso, na kʉbhara abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhakosengera muyo. \v 2 Nawe ʉtarenga risikʉ rya rihekaaru rya Mungu, kʉ kʉbha ritigiirwɨ abhaatʉ bhanʉ bhatɨɨzɨ Mungu. Abhaatʉ bhanʉ nebho bhakʉtaza ʉrʉbhɨri ʉrʉrɨndu kwibhaga ryi imyɨri merongo ene nɨ ɨbhɨrɨ. \v 3 Inyʉʉsi nɨrabhaha umweya abhamɨnyɨɨkɨrɨri bhaanɨ bhabhɨrɨ, nebho bhakorootorera zisikʉ ɨkɨkwɨ kɨmwɨ na magana abhɨrɨ na merongo ɨsaasabha, bhiibhʉhirɨ amagonera.”\f + \fr 11:3 \fr*\fk Bhiibhʉhirɨ amagonera \fk*\ft kwerekenʼya ɨbhɨgʉngi.\ft*\f* \p \v 4 Abhamɨnyɨɨkɨrɨri bhabhɨrɨ bhayo nɨ‑mɨzɨyituuni ɨbhɨrɨ, ne ebhegero bhɨbhɨrɨ bhyʉ ʉkʉtɨɨku ɨbhɨmʉrɨ bhɨnʉ bhɨhaabhaho mʉbhʉtangɨ bhwʉ Ʉmʉkʉrʉ Mungu wʉnʉ akotema ɨɨsɨ.\f + \fr 11:4 \fr*\xt Rora Zaakariya 4:1‑14.\xt*\f* \v 5 Ʉmʉʉtʉ araageme kʉbhanyahaara, ariitwa no omorero gʉnʉ gukurwa kuminywa jabhʉ. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ areende kʉbhanyahaara, nɨmbu araakwɨ. \v 6 Abhamɨnyɨɨkɨrɨri bhabhɨrɨ bharya, bhaana ʉbhʉnaja bhu ukugwata imbura ɨtatweka, hanʉ bhakorootorera. Na ribhaga ryʉryʉsi rɨnʉ bhareende, bharatʉra kuchʉra amanzi kʉbha amasaahɨ, no okoreeta amacha ge eteemwa yʉyʉʉsi mʉʉsɨ mʉnʉ. \p \v 7 Hanʉ bhakʉmara kwerekeererya amangʼana ga Mungu, ugutyɨnyi gʉnʉ gukurwa momorero gwa nyaari, gʉrabhiitanʼya. Gʉrabhahiza na gʉrabhiita. \v 8 Ɨbhɨtʉndʉ bhya abhamɨnyɨɨkɨrɨri bhayo, bhɨrahindɨra kʉnzɨra ɨkʉrʉ yʉ ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ, rʉnʉ Ʉmʉkʉrʉ waabhʉ abhambirwɨ kʉmʉsarabha. Eteemwa yʉ ʉrʉbhɨri ruyo yangɨ yʉ ʉrʉbhɨri rwa Sodoma nɨ ɨɨsɨ ya Miisiri. \v 9 Abhaatʉ bhi ibhishoko bhyʉsi, bhɨ ɨbhɨgambʉ bhyʉsi, bha abhahiiri bhʉʉsi ni ibhyarʉ bhyʉsi, bhararora ɨbhɨtʉndʉ bhya abhamɨnyɨɨkɨrɨri bhɨbhɨrɨ bhirya sikʉ isatʉ ni itɨnɨka. Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ariisiririibhwɨ kʉbhabhɨɨka. \v 10 Uruku rwa abhamɨnyɨɨkɨrɨri bhayo rʉrakora abhaatʉ kʉʉsɨ bhazomerwe, na bhakore ɨnyangi na kwihaana ɨmɨbhanʉ. Bharakorabhu kʉ kʉbha abhamɨnyɨɨkɨrɨri bharya bhakanyaacha bhʉkʉngʼu abhaatʉ bhanʉ bhatiisiriiryɨ Mungu kʉʉsɨ. \p \v 11 Hanʉ zisikʉ isatʉ ni itɨnɨka ziyo zaahitirɨ, Mungu akabhahumbutɨra umwika gwʉ ʉbhʉhʉru, bhakiimɨɨrɨra. Bhʉʉsi bhanʉ bhaabharʉʉzɨ, bhakʉʉbhaha bhʉkʉngʼu. \v 12 Abhamɨnyɨɨkɨrɨri bhabhɨrɨ bhayo, bhakiigwa riraka ikʉrʉ kurwa mwisaarʉ rɨrabhuga, “Muuzɨ igʉrʉ ɨnʉ!” Neho bhakatiira kuja mwisaarʉ, bharɨ mʉmasaarʉ, ɨnʉ abhabhisa bhaabhʉ bharabharoreerera. \v 13 Ribhaga riyoriyo, ɨɨsɨ ɨkarigita bhʉkʉngʼu, na yɨmwɨ yi ikumi ya ahagero hʉ ʉrʉbhɨri rwʉsi ɨkasarɨka. Abhaatʉ bhɨkwɨ muhungatɨ bhakakwa kukirigitʉ kiyo, na abhandɨ bhʉʉsi bhanʉ bhasaagirɨ bhakʉʉbhaha, bhakakumya Mungu wa mwisaarʉ. \p \v 14 Mmbe, amacha ga kabhɨrɨ gahitirɨ, amacha ga katatʉ garɨ haguhɨ kuuza. \s Maraika wa muhungatɨ aratema rihembe ryazɨ \p \v 15 Neho maraika wa muhungatɨ wurya, akatema rihembe ryazɨ. Naatu nikiigwa amaraka mwisaarʉ, ganʉ gakubhuga, \q “Ʉbhʉtɨmi bhwʉ ʉkʉkangata ɨɨsɨ \q bhugwatirwɨ nʉ Ʉmʉkʉrʉ wɨɨtʉ, \q na Kiriisitʉ\f + \fr 11:15 \fr*\fk Kiriisitʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* waazɨ, wʉnʉ amʉrʉbhwɨrɨ kutuurya abhaatʉ. \q Ʉmʉtɨmi wuyo arakangata kemerano.” \m \v 16 Neho abhakaruka merongo ɨbhɨrɨ na bhane bhanʉ bhaarɨ bhiikɨɨrɨ kubhitumbɨ bhyabhʉ mʉbhʉtangɨ bhwa Mungu, bhakagwa mʉmagʉrʉ bharasengera Mungu, \v 17 bharabhuga, \q “Tʉrakumya Ʉmʉkʉrʉ Mungu wʉ Ʉbhʉnaja Bhwʉsi, \q wʉnʉ oreho na waarɨ kʉbhaho. \q Ʉkʉrɨɨrɨ ʉbhʉnaja bhwazʉ ʉbhʉkʉrʉ \q na nangʉ ugwatiriirɨ icharʉ. \q \v 18 Abhaatʉ bhanʉ bhatiisiriiryɨ, bhakakwigatanɨra, \q nawe ribhaga ryʉ ʉkʉrɨhanʼya rihikirɨ. \q Nangʉ ni ribhaga ryʉ ʉkʉtɨnɨra abhaatʉ bhanʉ bhakuurɨ. \q Neryo ribhaga ryu ukutuha abhahocha bhaazʉ, abharʉʉtɨrɨri, \q na abharɨndu bhaazʉ bhʉʉsi bhanʉ bhagungiryɨ, \q abhasuuhu kʉbhakʉrʉ. \q Na neryo ribhaga ryu ukuricha abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhakʉsarya ɨɨsɨ.” \p \v 19 Akʉmara ikisikʉ cha rihekaaru rya Mungu kwisaarʉ kikiigurwa. Risandɨkʉ ryʉ Ʉbhʉragɨ,\f + \fr 11:19 \fr*\xt Rora Kʉhʉrʉka 25:10‑22; Abhɨɨbhuraaniya 9:4‑5.\xt*\f* rɨkarorekana munyumba yiyo. Nɨkarora ɨmɨbharyʉ na nikiigwa ʉmʉparʉkʉ gwʉ ʉrʉkʉbha. Ɨɨsɨ ɨkarigita ni imbura yo omosoke ʉmʉkʉrʉ ɨkatweka. \c 12 \s Ʉmʉkari no ogozoka \p \v 1 Akʉmara kɨkarorekana ichɨrɨkɨnʼyʉ kɨkʉrʉ kwisaarʉ. Kwarɨ nʉ ʉmʉkari wʉnʉ aakundikiriibhwɨ iryʉbha, nu umwɨri gwarɨ guri iyaasɨ wa amagʉrʉ gaazɨ. Na kumutwɨ gwazɨ aarɨ nɨ ɨkɨrʉngʉ cha zenzota ikumi ni ibhɨrɨ. \v 2 Ʉmʉkari wuyo aarɨ aritʉhirɨ, hanʉ aaraarirɨ kwitʉʉranʼya ʉbhʉsʉngʉ bhʉkamurya, akarɨra. \p \v 3 Akʉmara kɨkarorekana ichɨrɨkɨnʼyʉ ɨkɨndɨ kwisaarʉ. Rora, gwareho ogozoka gʉkʉrʉ gubhiriiri, ryarɨ ni imitwɨ muhungatɨ na zehembe ikumi, ni imitwɨ jʉsi jarɨ nɨ ɨbhɨrʉngʉ. \v 4 Ʉmʉkɨra gwaryo gʉkakwesa yɨmwɨ yi isatʉ ya zenzota za kwisaarʉ, na kozerekera kʉʉsɨ. Ogozoka guyo gukiimɨɨrɨra mʉbhʉtangɨ bhwʉ ʉmʉkari wʉnʉ aarɨ haguhɨ kwitʉʉranʼya, korereke hanʉ akwitʉʉranʼya, gʉmɨrɨ umwana waazɨ. \v 5 Akʉmara ʉmʉkari akiibhʉra umwana wi ikisubhɨ, umwana wuyo arakangata ibhyarʉ bhyʉsi kuhimbʉ yi ichʉma. Umwana wuyo akasaakurwa, akahirwa kwa Mungu kukitumbɨ chazɨ chɨ ɨkɨtɨmi. \v 6 Ʉmʉkari wuyo akangʼosera kʉkɨbhara, ahagero hanʉ haakʉrirwɨ na Mungu, korereke iyo amutugɨ kwa sikʉ kɨkwɨ kɨmwɨ na magana abhɨrɨ na merongo ɨsaasabha. \p \v 7 Neho rɨkatanga riihɨ mwisaarʉ. Maraika ʉmʉkʉrʉ, wʉnʉ akubhirikirwa Mikaɨri, hamwɨmwɨ na bhamaraika bhaazɨ, bhakiitana no ogozoka na bhamaraika bhaagwɨ. \v 8 Nawe ogozoka na bhamaraika bhaagwɨ bhakahizwa na bhakaheebhwa kurwa mwisaarʉ. \v 9 Ogozoka guyo gwɨ ɨkarɨ gʉrabhirikirwa Ibhiriisi hamwɨ Shɨtaani, rɨnʉ rɨhaakangirirya ɨɨsɨ yʉʉsi, rɨkarekerwa kuhika kʉʉsɨ hamwɨmwɨ na bhamaraika bhaagwɨ. \p \v 10 Akʉmara nikiigwa riraka ikʉrʉ kurwa mwisaarʉ rɨrabhuga, \q “Nangʉ ubhutuuribhwa bhuhikirɨ \q na zinguru nʉ ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu wɨɨtʉ \q nʉ ʉbhʉnaja bhwa Kiriisitʉ waazɨ, \q kʉ kʉbha arɨkɨɨrwɨ haasɨ ʉmʉgambi wa abhiisirirya abhakɨndichɨtʉ, \q wʉnʉ akʉbhagamba mʉbhʉtangɨ bhwa Mungu wɨɨtʉ ubhutikʉ nu umwise. \q \v 11 Nangʉ abhakɨndichɨtʉ bhahizirɨ kʉmasaahɨ gɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu, \q na kʉngʼana yo obhomenyeekererya bhʉnʉ bhaabhuruushiryɨ, \q kʉ kʉbha bhatarʉʉzɨ ubhwera bhu ubhwikari bhwabhʉ, \q bhakiihurucha nʉʉrʉ kukwa. \q \v 12 Kʉgayo mozomerwe, \q imwɨ risaarʉ na bhanʉ mukwikaramu. \q Horeera kʉʉsɨ nɨ ɨnyanza, \q kʉ kʉbha Shɨtaani iikirɨ kʉbhaniimwɨ, \q anʉ ʉbhʉrʉrʉ kʉ kʉbha amɨnyirɨ zisikʉ zaazɨ zɨsaagirɨ suuhu.” \p \v 13 Hanʉ ogozoka gwarʉʉzɨ gʉtaashibhwɨ kʉʉsɨ, gʉkatuna ʉmʉkari wurya itʉʉrɨɨnʼyɨ umwana wi ikisubhɨ. \v 14 Nawe ʉmʉkari wuyo akahaabhwa amapapa abhɨrɨ ncha gɨ ɨmatʉʉnyi ɨkʉrʉ, korereke abhururukɨ ajɨ kʉkɨbhara, kore no ogozoka. Iyo aratugwa kwa sikʉ kɨkwɨ kɨmwɨ na magana abhɨrɨ na merongo ɨsaasabha. \p \v 15 Ogozoka gʉkahurucha amanzi maaru nchɨ ɨkɨtaarʉ kurwa mumunywa gwaryo, korereke ʉmʉkari wuyo agegwe nɨ ɨkɨtaarʉ kiyo. \v 16 Nawe ɨɨsɨ ɨkasakirya ʉmʉkari wuyo, ikiiyigʉra nchu umunywa, ɨkamɨra amanzi gɨ ɨkɨtaarʉ ganʉ gaahurukirɨ kurwa mumunywa gwo ogozoka. \v 17 Ogozoka gukiigatanɨra bhʉkʉngʼu ʉmʉkari wuyo, gʉkarweho, gʉkaja kokora riihɨ na abhaana bhʉ ʉmʉkari wuyo bhanʉ bhasaagirɨ. Abhaana bhayo, nɨ‑bhanʉ bhakwigwa amaswaja ga Mungu na kʉbha no obhomenyeekererya bhwa Yɨɨsu. \v 18 Mmbe, ogozoka gukiimɨɨrɨra rusizʉ wɨ ɨnyanza. \c 13 \s Ugutyɨnyi gwʉ ʉbhʉtangɨ \p \v 1 Akʉmara nɨkarora ugutyɨnyi gʉrahʉrʉka mʉnyanza. Gwarɨ guuni imitwɨ muhungatɨ na zehembe ikumi, zehembe zʉʉsi zaarɨ nɨ ɨbhɨrʉngʉ. Imitwɨ jʉsi jarɨ jandikirwɨ iriina ryo okorega Mungu. \v 2 Ugutyɨnyi gʉnʉ narʉʉzɨ gwarɨ gutuubhɨɨnɨ ne engwe, nawe amagʉrʉ gaagwɨ gaarɨ ncha gi idubhu nu umunywa gwazɨ gwarɨ ncha gwɨ ɨɨka. Ogozoka gurya gʉkaha ugutyɨnyi amanaga gaaryʉ, ikitumbɨ chazɨ chɨ ɨkɨtɨmi nʉ ʉbhʉnaja bhwaru. \v 3 Umutwɨ gʉmwɨ gu ugutyɨnyi gwarɨ nʉ ʉrʉgʉma rwu ukukwa, nawe ʉrʉgʉma ruyo rʉkahora! Ɨkagirya ɨɨsɨ yʉʉsi ɨkarʉgʉʉra ugutyɨnyi guyo na kugutuna. \v 4 Na bhakasengera ogozoka, kʉ kʉbha gwagʉhɨɨrɨ ugutyɨnyi guyo ʉbhʉnaja bhwago. Naatu bhakasengera ugutyɨnyi guyo bharabhuga, “Ni wɨɨwɨ atuubhɨɨnɨ nu ugutyɨnyi gʉnʉ? Naatu nɨ‑wɨɨwɨ akʉtʉra kugwitanʼya?” \p \v 5 Akʉmara ugutyɨnyi gʉkahaabhwa ʉbhʉnaja bhu ukwiheema na kʉgamba amangʼana go okorega Mungu. Gʉkahaabhwa naatu kʉkangata imyɨri merongo ene nɨ ɨbhɨrɨ. \v 6 Ugutyɨnyi gʉkatanga korega Mungu na kʉtʉka iriina ryazɨ, ahagero hanʉ akwikara na bhʉʉsi bhanʉ bhakwikara kwisaarʉ. \v 7 Gʉkahaabhwa ʉbhʉnaja bhwo kokora riihɨ na abharɨndu bha Mungu na kʉbhahiza. Gʉkahaabhwa ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉkangata abhaatʉ bhi ibhyarʉ bhyʉsi, bha abhahiiri bhʉʉsi, bhi ibhishoko bhyʉsi na bhɨ ɨbhɨgambʉ bhyʉsi. \v 8 Abhaatʉ bhʉʉsi ɨɨsɨ ngima bharasengera ugutyɨnyi guyo, kuruushaku bhanʉ amariina gaabhʉ gaandikirwɨ mʉkɨtabhʉ chʉ ʉbhʉhʉru kwɨma ɨɨsɨ ɨkɨɨrɨ kubhumbwa. Ɨkɨtabhʉ kɨnʉ ni‑chɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu kɨnʉ kisinzirwɨ. \q \v 9 Wʉ ʉkʉtwɨ, iitegeerere. \q \v 10 Arɨɨbhɨ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ nɨ‑wa kutuurwa mozemboko, \q aratuurwa. \q Arɨɨbhɨ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ nɨ‑wa kwitwa na risabha, \q ariitwa na risabha. \m Hayo neho abharɨndu bha Mungu bhakwenderwa bhiigumiriryɨ nu ubhwisirirya. \s Ugutyɨnyi gwa kabhɨrɨ \p \v 11 Nɨkarora ugutyɨnyi ʉgʉndɨ gʉratiira kurwa kʉʉsɨ. Ugutyɨnyi guyo gwarɨ na zehembe ibhɨrɨ suuhu ncha zɨ ɨkɨngʼʉndu, nawe riraka ryaryo ryarɨ ncha ryo ogozoka. \v 12 Gʉkahokerya ʉbhʉnaja bhwʉsi bhwu ugutyɨnyi gwe embere. Ugutyɨnyi gwa kabhɨrɨ guyo gʉkahatɨka abhaatʉ bhʉʉsi bhɨ ɨɨsɨ bhasengere ugutyɨnyi gwe embere gʉnʉ gwarɨ nʉ ʉrʉgʉma rwu ukukwa rʉnʉ rwahʉrirɨ. \v 13 Ugutyɨnyi gwa kabhɨrɨ guyo gʉkakora ɨbhɨsɨgʉ bhi ibhyɨrɨkɨnʼyʉ, na kugirya omorero kwika kurwa mwisaarʉ kuhika kʉʉsɨ mʉbhʉtangɨ bhwa abhaatʉ. \v 14 Kubhyɨrɨkɨnʼyʉ bhɨnʉ aahɨɨrwɨ kokora igʉrʉ wu ugutyɨnyi gwe embere, gʉkakangirirya abhaatʉ bhʉʉsi bhɨ ɨɨsɨ. Gʉkabhʉʉrɨra abhaatʉ bhabhaazɨ risambwa ryʉ ʉkʉsʉʉka ugutyɨnyi gwe embere gʉnʉ gwanyahaarirwɨ na risabha, nawe gʉkangʼeha kwikara. \v 15 Akʉmara ugutyɨnyi gwa kabhɨrɨ gʉkahaabhwa ʉbhʉnaja bhwo okohemberera umwika gwʉ ʉbhʉhʉru mwisambwa, korereke gobhone kʉgamba na kokora bhiitwɨ, bhanʉ bhʉʉsi bhaangirɨ kogosengera. \p \v 16 Ugutyɨnyi gwa kabhɨrɨ gʉkasingʼiirirya abhaatʉ bhʉʉsi, abhakʉrʉ na abhasuuhu, abhaniibhi na abhahabhɨ, bhu ubhwiyagaaruri na bhambʉʉsa, bhabhaaswɨ ʉrʉkaamʉ kokobhoko ku ubhuryʉ, hamwɨ kubhishʉshʉ bhyu ubhushʉ bhwabhʉ. \v 17 Naatu ʉmʉʉtʉ arɨɨtamɨ kʉbhaaswa ʉrʉkaamʉ atakʉtʉra kʉgʉra hamwɨ kugurya. Ʉrʉkaamʉ ruyo ni‑riina ryu ugutyɨnyi gwe embere, hamwɨ ekerengo cha zɨnamba zi iriina ryazɨ.\f + \fr 13:17 \fr*\ft KuKigiriki amaandɨkʉ gʉʉsi gaarɨ ne enzobhooro ya zɨnamba zaku.\ft*\f* \p \v 18 Ringʼana rɨnʉ rereenda ubhwʉbhʉʉri. Wa amangʼɨɨni aratʉra kwobhoora enzobhooro ya zɨnamba zu ugutyɨnyi guyo, kʉ kʉbha nɨ‑namba zi iriina ryʉ ʉmʉʉtʉ. Endengo yaazɨ nɨ‑magana asaasabha na merongo ɨsaasabha nɨ ɨsaasabha. \c 14 \s Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu na abhaatʉ bhaazɨ 144,000 \p \v 1 Neho nɨkarekera amɨɨsʉ, nɨkarora Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu chimiiriirɨ igʉrʉ wɨ ɨkɨgʉrʉ cha Sayuuni hamwɨmwɨ na abhaatʉ 144,000. Abhaatʉ bhayo bhaarɨ bhaandikirwɨ kubhishʉshʉ bhyu ubhushʉ iriina ryɨ Ɨkɨngʼʉndu ni iriina rya Wiisɨ. \v 2 Nikiigwa riraka kurwa mwisaarʉ nchʉ ʉkʉhɨrɨra kwɨ ɨkɨtaarʉ, na ncha ryʉ ʉrʉkʉbha. Riraka riyo niigwirɨ ryarɨ ncha riraka rya abhatɨmi bhe ebhereere, bhakotema ebhereere bhyabhʉ. \p \v 3 Abhaatʉ 144,000 bhayo, bhaarɨ bhiimiiriirɨ mʉbhʉtangɨ bhwi ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi, na mʉbhʉtangɨ bhwa bhene bhirya bhyʉ ʉbhʉhʉru na abhakaruka merongo ɨbhɨrɨ na bhane bharya. Bhaarɨ bharɨɨmba iryɨmbʉ riihya, atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aanagiryɨ kwɨga iryɨmbʉ riyo, kuruushaku abhaatʉ 144,000, bhanʉ bhaarɨ bhasabhwirwɨ kurwa kʉʉsɨ. \v 4 Abhaatʉ bhayo bhataabhɨngirɨ, kʉ kʉbha bhaarɨ bhakɨɨrɨ kʉtaara na mʉkari. Bhanʉ nebho bhakutuna Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu hʉhʉʉsi hanʉ kikuja. Bhaguriibhwɨ gatɨ wa abhaatʉ abhandɨ, bhakabha bhe embere kuhurukibhwa ikimweso kwa Mungu nɨ Ɨkɨngʼʉndu. \v 5 Nebho bhakɨɨrɨ kʉgamba rʉrɨmɨ, na bhataana isoro ryʉryʉsi. \s Maraika bhatatʉ bharahurucha amangʼana ga Mungu \p \v 6 Akʉmara nɨkarora maraika ʉwʉndɨ arabhururuka gatɨgatɨ wa risaarʉ. Maraika wuyo aarɨ anɨ Ɨngʼana Ɨnzʉmu ya kemerano, kurwazɨra abhaatʉ bhanʉ bhakwikara kʉʉsɨ, abhaatʉ bhi ibhyarʉ bhyʉsi, bhɨ ɨbhɨgambʉ bhyʉsi, bhi ibhishoko bhyʉsi na abhahiiri bhʉʉsi. \v 7 Akagamba kwiraka ikʉrʉ, “Mosengere Mungu na kumukumya, kʉ kʉbha ribhaga ryɨ ɨtɨnɨrʉ yaazɨ rihikirɨ. Mosengere wʉnʉ aatɨɨmirɨ risaarʉ, ɨɨsɨ, ɨnyanza nɨ ɨbhɨsɨɨzɨ bhya amanzi.” \p \v 8 Akʉmara maraika wa kabhɨrɨ akabhata, arabhuga, “Rugwirɨ, rugwirɨ ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ rwa Bhaabhɨɨri, kʉ kʉbha nerwe rwanywɨshiryɨ ibhyarʉ bhyʉsi amarwa gaazɨ, bhagwatirwɨ ne ebhoono ɨhaari yɨ ɨtaarʉ yaazɨ.” \p \v 9 Neho maraika ʉwʉndɨ wa katatʉ akabhata, aragamba kwiraka ikʉrʉ, “Ʉmʉʉtʉ araasengere ugutyɨnyi guyo na risambwa ryaku, na kutuurirwa ʉrʉkaamʉ kukishʉshʉ chazɨ, hamwɨ kokobhoko kwazɨ, \v 10 ʉmʉʉtʉ wuyo aranywa amarwa gʉ ʉbhʉrʉrʉ bhwa Mungu. Amarwa ganʉ gatɨɨrwɨ mokekombe chʉ ʉbhʉrʉrʉ bhwazɨ, ganʉ gatasanganiibhwɨ na amanzi. Ʉmʉʉtʉ wuyo aranyaakibhwa momorero ʉmʉhaari nʉ ʉbhʉbhʉrʉgʉtɨ mʉbhʉtangɨ bhwa bhamaraika abharɨndu na mʉbhʉtangɨ bhwɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu. \v 11 Umwʉki gwo omorero guyo gʉkʉbhanyaacha gʉhaatiira igʉrʉ kemerano. Abhaatʉ bhayo bhatakwoyeera ubhutikʉ nu umwise, kʉ kʉbha bhakasengera ugutyɨnyi guyo na risambwa ryaku na koteerwa iriina ryagwe.” \p \v 12 Nangʉ ereenderwa abharɨndu bha Mungu bhanʉ bhakugwata amaswaja ga Mungu na kwisirirya Yɨɨsu, bhabhɨ nu ubhwigumirirya. \p \v 13 Nikiigwa riraka kurwa mwisaarʉ, rɨrabhuga, “Yaandɨka, hakɨrɨku abhaatʉ bhanʉ bhakukwa kwɨma nangwɨnʉ ɨnʉ bhiisiriiryɨ Yɨɨsu.” \p Akʉmara Ekoro ɨkabhuga, “Bhabhone kwoyeera kurwa mʉzɨnyaakʉ zaabhʉ, kʉ kʉbha amahocha gaabhʉ garahirana nabhʉ.” \s Amagesa gɨ ɨɨsɨ \p \v 14 Akʉmara nɨkarora risaarʉ iryɨrʉ, igʉrʉ wa risaarʉ riyo aarɨ iikɨɨrɨ ʉmʉʉtʉ nchu Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ.\f + \fr 14:14 \fr*\fk Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Aarɨ ibhʉhirɨ ɨkɨrʉngʉ chɨ ɨzahaabhu kumutwɨ gwazɨ, ɨnʉ agwatiriirɨ rimoorero iryʉgɨ mokobhoko kwazɨ. \p \v 15 Na maraika ʉwʉndɨ akahʉrʉka kurwa mwihekaaru kwisaarʉ, akoongera riraka akabhʉʉrɨra wʉnʉ aarɨ iikɨɨrɨ igʉrʉ wa risaarʉ, “Tʉʉra rimoorero ryazʉ ogese, kʉ kʉbha ibhyakurya bhya kʉʉsɨ bhɨkʉngʼirɨ, ribhaga ryo okogesa rihikirɨ.” \v 16 Neho wurya iikɨɨrɨ igʉrʉ wa risaarʉ akataasha rimoorero ryazɨ kʉʉsɨ, akagesa amagesa gɨ ɨɨsɨ ngima. \p \v 17 Akʉmara maraika ʉwʉndɨ akahʉrʉka kurwa mwihekaaru kwisaarʉ, ewe aarɨ agwatiriirɨ rimoorero iryʉgɨ. \v 18 Akahʉrʉka maraika ʉwʉndɨ kurwa ahagero hu ukuhurukirya ikimweso, ewe aarɨ ariimɨɨrɨrɨra omorero. Akoongera riraka, akabhʉʉrɨra maraika wa rimoorero iryʉgɨ, “Tʉʉra rimoorero ryazʉ iryʉgɨ, utwɨ imisumʉ jɨ ɨmɨzabhiibhu jɨ ɨɨsɨ, kʉ kʉbha imisumʉ gɨnʉgirɨ.” \v 19 Neho maraika wuyo akataasha rimoorero ryazɨ, akatwa zɨzabhiibhu zɨ ɨɨsɨ, akazɨtʉʉra mokegero ɨkɨkʉrʉ chu ukumitɨra zɨzabhiibhu. Ekegero kiyo kereerekenʼya ʉbhʉrʉrʉ bhwa Mungu. \v 20 Zɨzabhiibhu zɨkamitwa mokegero igʉtʉ wʉ ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ. Zɨkahurucha amasaahɨ, na amasaahɨ gayo gakabha ɨkɨtaarʉ ɨkɨrɨɨhu. Ʉbhʉrɨɨhu bhwazɨ bhwarɨ matambʉka 300,000 nu ubhwina bhwangɨ okobhoko kʉmwɨ ni itɨnɨka. \c 15 \s Iryɨmbʉ ryɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu na Musa \p \v 1 Nɨkarekera amɨɨsʉ nɨkarora ichɨrɨkɨnʼyʉ ɨkɨndɨ kwisaarʉ. Charɨ kɨkʉrʉ na chʉ ʉkʉrʉgʉʉra. Bhamaraika muhungatɨ bhaarɨ bha amacha muhungatɨ ga mʉtɨnɨrʉ. Amacha gayo gaarɨ gamarirɨ ʉbhʉrʉrʉ bhwa Mungu. \v 2 Akʉmara nɨkarora ekegero kɨnʉ charɨ nchɨ ɨnyanza ye ekerore kɨnʉ kɨsangɨɨnwɨ no omorero. Na rusizʉ hayo haarɨ hiimiiriirɨ abhaatʉ bhanʉ bhaarɨ bhahizirɨ ugutyɨnyi gurya, risambwa ryagwe, hamwɨmwɨ ne ekerengo cha zɨnamba zi iriina ryazɨ. Abhaatʉ bhayo bhaarɨ bhagwatiriirɨ ebhereere mʉmabhoko gaabhʉ chɨmbu bhaarɨ bhahɨɨrwɨ na Mungu korereke bhamosengere. \v 3 Bhaarɨ bharɨɨmba iryɨmbʉ rya Musa omohocha wa Mungu nɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu, bharabhuga, \q “Ʉmʉkʉrʉ Mungu wʉ Ʉbhʉnaja Bhwʉsi, \q amahocha gaazʉ nɨ‑makʉrʉ na ga amateemo. \q Awɨ naawɨ Ʉmʉtɨmi wi ibhyarʉ bhyʉsi, \q na zɨnzɨra zaazʉ ne ze eheene na za amaheene. \q \v 4 Ʉmʉkʉrʉ, nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ atakukukumya? \q Nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ atakukurya iriina ryazʉ? \q Awɨ aumwene naawɨ ʉmʉrɨndu. \q Abhaatʉ bhi ibhyarʉ bhyʉsi bharaaza kokosengera, \q kʉ kʉbha amahocha gaazʉ ge eheene gararorekana habhwɨrʉ.” \s Amabhakuri muhungatɨ gʉ ʉbhʉrʉrʉ bhwa Mungu \p \v 5 Gakahɨta gayo, nɨkarekera amɨɨsʉ nɨkarora rihekaaru rigwirwɨ mwisaarʉ, ribhuru ryʉ ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwʉ ʉkʉbhaho kwa Mungu. \v 6 Bhamaraika muhungatɨ bha amacha muhungatɨ bharya bhakarwa muyo. Bhaarɨ bhiibhʉhirɨ zengebho zɨnzʉmu nzɨrʉ zʉ ʉkʉbharya, bhiiyibhʉhiryɨ emekena jɨ ɨzahaabhu kubhikubha bhyabhʉ. \v 7 Kɨmwɨ cha bhene bhyʉ ʉbhʉhʉru bhirya, kɨkabhaha bhamaraika bhʉʉsi muhungatɨ bhirya ɨbhakuri yɨ ɨzahaabhu, rɨnʉ ryizwirɨ ʉbhʉrʉrʉ bhwa Mungu, wʉnʉ akwikara kemerano. \v 8 Mwihekaaru, hakiizʉra umwʉki gʉnʉ gwagiriibhwɨ nʉ ʉbhʉgʉngʉ bhwa Mungu nʉ ʉbhʉnaja bhwazɨ. Atareeho wʉnʉ akʉtʉra kusikɨra mwihekaaru kuhika amacha gayo muhungatɨ ga bhamaraika bharya, hanʉ gakusira. \c 16 \p \v 1 Akʉmara nikiigwa riraka ikʉrʉ kurwa mwihekaaru rɨkabhʉʉrɨra bhamaraika muhungatɨ bharya, “Mujɨ mwitɨrɨ kʉʉsɨ mabhakuri muhungatɨ gʉ ʉbhʉrʉrʉ bhwa Mungu.” \v 2 Maraika we embere akaja, akiitɨra ɨbhakuri yaazɨ. Hayohayo, abhaatʉ bhʉʉsi bhʉ ʉrʉkaamʉ rwu ugutyɨnyi na bhanʉ bhaasɨngɨɨrɨ risambwa ryazɨ, bhakabha na amahutɨ amabhɨ. \p \v 3 Neho maraika wa kabhɨrɨ wʉʉsi akiitɨra ɨbhakuri yaazɨ mʉnyanza. Amanzi gakabha amasaahɨ ncha amasaahɨ gɨ ɨkɨtʉndʉ, ni ibhityɨnyi bhyʉsi ɨbhɨhʉru mʉnyanza bhɨkakwa. \p \v 4 Neho maraika wa katatʉ wʉʉsi akiitɨra ɨbhakuri yaazɨ mʉkɨtaarʉ nɨ ɨkɨsɨɨzɨ cha amanzi, na amanzi gʉʉsi gakiichʉra gakabha amasaahɨ. \v 5 Akʉmara nikiigwa maraika umwimiiririri wa amanzi, arabhuga, \q “Mungu Ʉmʉrɨndu, waareho na wʉnʉ oreho, \q awɨ ne‑we eheene, \q na zɨtɨnɨrʉ zaazʉ zɨnʉ, ne‑ze eheene. \q \v 6 Kʉ kʉbha abhaatʉ abhabhɨ bhayo bhakiitɨra \q ɨkɨsaahɨ cha abharɨndu bhaazʉ na abharʉʉtɨrɨri bhaazʉ, \q naawɨ Ʉmʉkʉrʉ ʉbhahɨɨrɨ amasaahɨ bhanywɨ. \q Ɨnyaakʉ yiyo neyo bhakwenderwa!” \m \v 7 Neho nikiigwa riraka kurwa ahagero hu ukuhurukirya ikimweso rɨrabhuga, \q “Ʉmʉkʉrʉ Mungu wʉ Ʉbhʉnaja Bhwʉsi, \q zɨtɨnɨrʉ zaazʉ ne‑ze eheene na za amaheene.” \p \v 8 Neho maraika wa kane akiitɨra ɨbhakuri yaazɨ kuryʉbha. Iryʉbha rɨkahaabhwa ʉbhʉnaja bhu ukwocha abhaatʉ komorero gwaryo. \v 9 Abhaatʉ bhakʉʉkibhwa kɨbhɨ bhʉkʉngʼu. Bhakatʉka Mungu, kʉ kʉbha aarɨ nʉ ʉbhʉnaja igʉrʉ wa amacha ganʉ, nawe bhataatigirɨ ʉbhʉbhɨ na bhataamukumiryɨ. \p \v 10 Neho maraika wa kataanʉ akiitɨra ɨbhakuri yaazɨ kukitumbɨ chʉ ʉbhʉtɨmi bhwu ugutyɨnyi. Rogendo rʉmwɨ ikiirimya kɨkakundikirya ʉbhʉtɨmi bhwazɨ na abhaatʉ bhakarʉma zɨndɨmɨ zaabhʉ kʉbhʉsʉngʉ. \v 11 Bhakatʉka Mungu wa mwisaarʉ kʉ kʉbha yʉ ʉbhʉsʉngʉ bhʉhaari na amahutɨ amabhɨ gaabhʉ. Nʉʉrʉbhu bhataatigirɨ ʉbhʉbhɨ bhwabhʉ. \p \v 12 Neho maraika wa kasaasabha wʉʉsi akiitɨra ɨbhakuri yaazɨ kʉkɨtaarʉ ɨkɨkʉrʉ cha Ɨfuraati, amanzi gakʉʉma, korereke ɨnzɨra ekorebhwɨ kʉbhatɨmi bha kurwa rʉgʉrʉ. \v 13 Neho nɨkarora amasambwa amabhɨ atatʉ ganʉ gatuubhɨɨnɨ ni ibhyʉra, gakarwa mumunywa gwo ogozoka, na mumunywa gwu ugutyɨnyi, na mumunywa gwʉ ʉmʉrʉʉtɨrɨri wʉ ʉrʉrɨmɨ wurya.\f + \fr 16:13 \fr*\fk Ʉmʉrʉʉtɨrɨri wʉ ʉrʉrɨmɨ wurya\fk*\ft , ni‑gutyɨnyi gwa kabhɨrɨ, gʉnʉ gʉkahʉrʉka kurwa kʉʉsɨ ne emeremo jagwɨ jarɨ kurimirya abhaatʉ na amangʼana gaagwɨ. \ft*\xt Rora Ubhwɨrɨkibhwa 13:11‑15.\xt*\f* \v 14 Amasambwa ganʉ gaarɨ nʉ ʉbhʉnaja bhwo okokora ibhyɨrɨkɨnʼyʉ, ne emeremo jagʉ ni‑kuja kʉbhatɨmi bhʉʉsi kʉʉsɨ kʉbhabhiringa igʉrʉ wa riihɨ urusikʉ ʉrʉkʉrʉ rwa Mungu wʉ Ʉbhʉnaja Bhwʉsi. \p \v 15 Ʉmʉkʉrʉ Yɨɨsu arabhuga, “Morore! Nɨraaza nchu umwibhi. Hakɨrɨku wʉnʉ atɨngɨzirɨ abhanwirɨ zengebho zaazɨ korereke ataaza kogenda tʉʉhʉ na kʉsʉʉka.” \p \v 16 Mmbe amasambwa gayo gakabhiringɨra abhatɨmi bhʉʉsi na abhasirikarɨ bhaabhʉ ahagero hanʉ kʉKɨɨbhuraaniya hakubhirikirwa Harimagɨdʉʉni. \p \v 17 Neho maraika wa muhungatɨ akiitɨra ɨbhakuri yaazɨ kʉmʉkama. Na niinyɨ nikiigwa riraka ikʉrʉ kurwa kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi cha rihekaaru, rɨrabhuga, “Gʉʉsi gasirirɨ!” \v 18 Hakabha na zɨmbaryʉ, ɨmɨbhagatyʉ jʉ ʉrʉkʉbha, nɨ ɨɨsɨ ɨkarigita bhʉkʉngʼu. Ikirigitʉ kiyo charɨ kɨkʉrʉ kʉkɨra bhyʉsi kwɨma ukubhumbwa kʉmʉʉtʉ. \v 19 Neho ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ rwa Bhaabhɨɨri rʉkatwanɨkana mbaara isatʉ na zɨmbɨri zɨkʉrʉ zi ibhyarʉ zɨkasarɨka zʉʉsi. Kwɨbhu Mungu akahiita ʉbhʉsarya bhwʉsi bhwa Bhaabhɨɨri, akarunywɨsha ekekombe chi idivaayi yʉ ʉbhʉrʉrʉ bhwazɨ ʉbhʉkʉrʉ. \v 20 Ikirigitʉ kirya kɨkagirya amaginga gʉʉsi gakangʼosa, nɨ ɨbhɨgʉrʉ bhyʉsi bhɨtaarʉrɨkɨɨnɨ kwikɨ. \v 21 Imbura yo omosoke ɨkatweka. Omosoke muritʉ ncha kirʉ merongo ɨtaanʉ kwa gʉmwɨ, gʉkagwɨra abhaatʉ kurwa kwisaarʉ. Abhaatʉ bhakatʉka Mungu igʉrʉ wa amacha gi imbura ya amabhwɨ, kʉ kʉbha gaarɨ amacha amabhɨ bhʉkʉngʼu. \c 17 \s Umusimbɨ rikʉʉrɨɨra ni‑gutyɨnyi gubhiriiri \p \v 1 Wʉmwɨ wa bhamaraika muhungatɨ bhanʉ bhaarɨ na amabhakuri garya akaaza ɨwaanɨ, akambʉʉrɨra, “Nauzɨ, nɨrakwerecha ɨtɨnɨrʉ yu umusimbɨ rikʉʉrɨɨra wurya ikɨɨrɨ igʉrʉ wa amanzi amaaru. \v 2 Akasaanwa na abhatɨmi bhɨ ɨɨsɨ na abhaatʉ bhɨ ɨɨsɨ bhagwatirwɨ nɨ ɨtaarʉ yaazɨ.” \p \v 3 Neho Ekoro ya Mungu ɨkanyiikɨra, maraika akankangata, akanhicha kʉkɨbhara. Hanʉ nahikirɨ iyo, nɨkarora ʉmʉkari ikɨɨrɨ igʉrʉ wu ugutyɨnyi ugubhiriiri. Ugutyɨnyi gwarɨ ni imitwɨ muhungatɨ na zehembe ikumi. Gwarɨ gwizwirɨ amariina maaru go okorega Mungu. \v 4 Ʉmʉkari wuyo aarɨ ibhʉhirɨ zengebho za zambaraawɨ ni imbiriiri. Na aarɨ ikʉnzirɨ nɨ ɨzahaabhu, amabhwɨ gu ubhwera ni iruuru. Kokobhoko kwazɨ, aarɨ agwatiriirɨ ekekombe chɨ ɨzahaabhu kɨnʉ charɨ chizwirɨ amiigatanʼyʉ ne ebhegero ibhibhuruuru bhyɨ ɨtaarʉ yaazɨ. \v 5 Kukishʉshʉ chazɨ ryarɨ ryandikirwɨ iriina rɨnʉ enzobhooro yaku yaarɨ yiibhisirɨ. Iriina iryene nɨ‑rɨnʉ, \qc \sc Ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ rwa Bhaabhɨɨri\sc* \qc \sc Unina abhasimbɨ\sc* \qc \sc na amiigatanʼyʉ gɨ ɨɨsɨ.\sc* \m \v 6 Nɨkarora ʉmʉkari wuyo agwatirwɨ amasaahɨ ga abharɨndu bha Mungu bhanʉ bhiitirwɨ kʉ kʉbha yo okomenyeekererya Yɨɨsu. Hanʉ namʉrʉʉzɨ, nɨkarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu. \p \v 7 Nawe maraika wurya akambuurya, “Kwakɨ uruguurirɨ? Nɨrakʉbhʉʉrɨra imbisi yʉ ʉmʉkari wʉnʉ nu ugutyɨnyi gʉnʉ gokomogega, gʉnʉ guni imitwɨ muhungatɨ na zehembe ikumi. \v 8 Ugutyɨnyi guyo warʉʉzɨ gwarɨ gʉhʉru, nawe nangʉ gukuurɨ. Nangʉ gʉrɨ haguhɨ kurwa mwirʉʉma rya nyaari, nawe Mungu araguricha. Abhaatʉ bhʉʉsi bha kʉʉsɨ bhanʉ amariina gaabhʉ gataandikirwɨ mʉkɨtabhʉ chʉ ʉbhʉhʉru kwɨma okoteemwa kʉʉsɨ, bhararʉgʉʉra korora ugutyɨnyi gʉnʉ ɨkarɨ gwareeho, akʉmara gʉkakwa nawe guhumbukirɨ kwikɨ. \p \v 9 “Ringʼana rɨnʉ rereenda ubhwʉbhʉʉri. Imitwɨ muhungatɨ giyo warʉʉzɨ giriimɨɨrɨrɨra ɨbhɨgʉrʉ muhungatɨ bhɨnʉ ʉmʉkari wurya aarɨ ikariirɨ. \v 10 Kwikɨ imitwɨ muhungatɨ giriimɨɨrɨrɨra abhatɨmi muhungatɨ. Abhatɨmi bhataanʉ bhagwirɨ, wʉmwɨ arakangata nʉ ʉwʉndɨ arakangata ibhaga rɨndɨ. Ʉmʉtɨmi hanʉ akuuza, arakangata kwibhaga isuuhubhu. \v 11 Nu ugutyɨnyi gʉnʉ gwarɨ guriikara nawe gʉkakwa, nɨ‑mʉtɨmi wa kanaanɨ. Wuyo wʉʉsi nɨ‑wʉmwɨ waho wa abhatɨmi muhungatɨ bharya, nawe Mungu aramuricha kwikɨ. \p \v 12 “Zehembe ikumi zirya warʉʉzɨ, nɨ‑bhatɨmi ikumi bhanʉ bhakɨɨrɨ kʉkangata. Bhanʉ bhʉʉsi bharahaabhwa ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉkangata hamwɨmwɨ nu ugutyɨnyi guyo, nawe kwibhaga ryɨ ɨɨsa yɨmwɨbhu. \v 13 Abhatɨmi ikumi bhayo bharabha nu ubhwɨndi bhʉmwɨ, bharaha ugutyɨnyi guyo ʉbhʉkʉrʉ bhwabhʉ nʉ ʉbhʉnaja bhwabhʉ bhwʉsi. \v 14 Bharagwatana naryʉ kokora riihɨ nɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu. Nawe Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu kɨrabhahiza, kʉ kʉbha nɨ‑Mʉkʉrʉ wa abhakʉrʉ nʉ Ʉmʉtɨmi wa abhatɨmi. Na bhanʉ bharɨ hamwɨmwɨ neewe nɨ‑bhanʉ bhaabhirikiirwɨ na korobhorwa na nɨ‑bharonge.” \p \v 15 Akʉmara maraika akambʉʉrɨra, arabhuga, “Amanzi garya warʉʉzɨ hayo umusimbɨ wurya ikɨɨrɨ, gariimɨɨrɨrɨra amaribhita gɨ ɨbhɨgambʉ bhyʉsi, ibhishoko bhyʉsi ni ibhyarʉ bhyʉsi. \v 16 Zehembe ikumi zɨnʉ warʉʉzɨ nu ugutyɨnyi gurya, bhiyo bhɨrabhiihirirwa umusimbɨ wuyo. Bhɨragega ebhegero bhyazɨ bhyʉsi na kumutiga tʉʉhʉ. Bhɨramuryaku zɨnyama na amasaajʉ bhɨragaricha no omorero. \v 17 Mungu umwene abhakʉrirɨ bhabhɨ kiina kɨmwɨ, na koha ugutyɨnyi guyo ʉbhʉnaja bhwabhʉ bhwʉ ʉkʉkangata, kuhika hanʉ garya Mungu aagambirɨ gakorwe. \v 18 Ʉmʉkari wurya warʉʉzɨ, ariimɨɨrɨrɨra ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ rʉnʉ rʉkʉkangata abhatɨmi bhʉʉsi bhɨ ɨɨsɨ.” \c 18 \s Ʉrʉbhɨri rwa Bhaabhɨɨri rugwirɨ \p \v 1 Hanʉ gayo gaahitirɨ, nɨkarekera amɨɨsʉ nɨkarora maraika ʉwʉndɨ ariika kurwa mwisaarʉ. Aarɨ nʉ ʉbhʉnaja bhʉkʉrʉ, nɨ ɨɨsɨ ɨkabhanza nu ubhwɨrʉ bhwazɨ. \v 2 Akatiirya riraka ikʉrʉ bhʉkʉngʼu, arabhuga, \q “Rugwirɨ! Ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ rwa Bhaabhɨɨri\f + \fr 18:2 \fr*\fk Bhaabhɨɨri \fk*\ft rwarɨ ʉrʉbhɨri kʉʉsɨ ya Mesopotaamiya. Abhaatʉ bhʉ ʉrʉbhɨri ruyo bhaarɨ bharasengera amasambwa na amabhirʉbhirʉ. Rora \ft*\xt Danyɨri 3:5‑7\xt*. Mʉkɨtabhʉ chu Ubhwɨrɨkibhwa, Bhaabhɨɨri iriimɨɨrɨrɨra abhabhisa bhʉʉsi bha Mungu. Rora \xt Ubhwɨrɨkibhwa 14:8, 16:19, 17:5.\xt*\f* rugwirɨ! \q Nangʉ rʉbhɨɨrɨ nɨ‑hagero hu ukwibhisa \q zeteemwa zʉʉsi za amasambwa. \q Rʉbhɨɨrɨ nɨ‑hagero hi ibhinyunyi ibhibhuruuru bhyu ukwigatanʼya. \q \v 3 Rugwirɨ kʉ kʉbha abhaatʉ bhi ibhyarʉ bhyʉsi \q bhakanywa amarwa gaazɨ, \q bhagwatirwɨ ne ebhoono ɨhaari yɨ ɨtaarʉ yaazɨ \q abhatɨmi bhɨ ɨɨsɨ bhaarɨ bhamʉsaanirɨ. \q Abhasuruja bha kʉʉsɨ \q bhakaniibha igʉrʉ wu ubhwaru bhwi ikiniibhʉ chazɨ.” \p \v 4 Neho nikiigwa riraka ɨrɨndɨ kurwa kwisaarʉ, rɨrabhuga, \q “Abhaatʉ bhaanɨ, murwɨ kwewe, \q korereke mʉtagwatana nawe kokora ʉbhʉbhɨ bhwazɨ \q na korereke mʉtatuurwa ɨnyaakʉ nawe. \q \v 5 Ʉbhʉbhɨ bhwazɨ bhʉbhɨɨrɨ bhwaru, \q bhuhikirɨ na mwisaarʉ. \q Mungu ahiitirɨ amahocha gaazɨ amabhɨ. \q \v 6 Chɨmbu aabhakʉrɨɨrɨ abhandɨ, na niimwɨ momokorere muyomuyo. \q Na akorerwe manga abhɨrɨ ya amabhɨ ganʉ aabhakʉrɨɨrɨ abhandɨ. \q Mogege ekekombe chazɨ, \q mʉmʉtʉʉrɨrɨmu manga kabhɨrɨ yʉ ʉbhʉhaari bhʉnʉ aabhakʉrɨɨrɨ. \q \v 7 Momohe ɨnyaakʉ nʉ ʉbhʉrʉrʉ chɨmbu akwiheema, \q kʉrɨngʼaana nu ubhwikari bhwazɨ bhwa mangʼana ga kʉʉsɨ. \q Ariirora arabhuga, \q ‘Niikɨɨrɨ hanʉ marikiya, nɨtarɨ umukwirwa, \q Nɨtakurumɨka nʉʉrʉ hasuuhu!’ \q \v 8 Igʉrʉ wa gayo arabhona amacha gʉʉsi rusikʉ rʉmwɨ, \q amacha gu uruku, gɨ ɨkɨrɨrʉ na gɨ ɨnzara. \q Ararichwa no omorero, \q kʉ kʉbha Ʉmʉkʉrʉ Mungu wʉnʉ akʉmʉtɨnɨra anʉ ʉbhʉnaja.” \p \v 9 Abhatɨmi bhɨ ɨɨsɨ bhanʉ bhakosebheeta nawe na kugwatana ubhuniibhi bhwazɨ, bhararɨra na kwarama ʉrʉbhɨri rurya hanʉ bharaarore umwʉki gu ukurika kwawe. \v 10 Bhariimɨɨrɨra kore nʉ ʉrʉbhɨri ruyo ku kwʉbhaha ɨnyaakʉ yaazɨ. Bhararɨra bharabhuga, “Horeera, horeera ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ Bhaabhɨɨri, ʉrʉbhɨri rwa amanaga! Ɨtɨnɨrʉ yaazʉ ihikirɨ kwa bhwangʉ bhʉkʉngʼu.” \p \v 11 Abhasuruja bha kʉʉsɨ bharamʉrɨrɨra na kumwaramɨra, kʉ kʉbha bhatareeho abhaatʉ bhʉ ʉkʉgʉra ebhegero bhyabhʉ. \v 12 Atareeho ʉmʉʉtʉ naatu wʉ ʉkʉgʉra ebhegero bhyabhʉ bhyɨ ɨzahaabhu, zimpirya, ruuru na amabhwɨ gu ubhwera. Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉ ʉkʉgʉra zengebho zɨnzʉmu za zambaraawɨ, za hariri na zi imbiriiri. Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉ ʉkʉgʉra ebhegero bhyɨ ɨmɨtɨ ju ubhwera, nʉʉrʉ ebhegero bhɨnʉ bhɨkʉrirwɨ na zehembe, bhya amatɨ ga riguri, nʉʉrʉ bhyɨ ɨshabha, ichʉma hamwɨ marumaru. \v 13 Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉ ʉkʉgʉra ʉmʉdarasiini, ɨbhɨrʉngʉ, umurumbasʉ, manɨmanɨ, nʉʉrʉ idivaayi, amaguta gʉ ʉmʉzɨyituuni, ubhutu ubhwɨrʉ nɨ ɨnganʉ. Na atareeho ʉmʉʉtʉ wʉ ʉkʉgʉra zengʼombe, zɨngʼʉndu, zɨfaraasi, zɨtʉrʉʉri yu ukurutwa na zɨfaraasi, bhambʉʉsa nʉʉrʉ ubhwikari bhwa abhaatʉ. \p \v 14 Abhasuruja bharabhuga, “Ebhegero bhɨnʉ waarɨ ukwigomba bhʉkʉngʼu bhiruureho. Bhyʉsi bhyɨ ɨkɨtɨrɨɨganʉ na bhyi ikiniibhi bhibhurirɨ. Bhɨtareeho na ʉtakʉtʉra kobhebhona kwikɨ.” \v 15 Abhasuruja bhanʉ bhakaniibha kwewe, bhariimɨɨrɨra kore ku ukwʉbhaha ɨnyaakʉ yaazɨ, bharaarama na kʉrɨra. \v 16 Bharabhuga, “Horeera, horeera, icharʉ ɨkɨkʉrʉ! Waarɨ wiibhʉhirɨ zengebho zɨnzʉmu bhʉkʉngʼu, za zambaraawɨ na zi imbiriiri. Waarɨ uriitonera kʉzahaabhu, amabhwɨ gu ubhwera ni iruuru. \v 17 Nawe ubhuniibhi bhuyo bhwʉsi bhurikiibhwɨ kwa bhwangʉ bhʉkʉngʼu.” \p Abhakʉrʉ bhʉʉsi bhu ubhwatʉ, abhagɨndi bhʉʉsi, abhakangati bhu ubhwatʉ, na abhahocha bhe emeremo bhʉʉsi bhu ubhwatʉ, bhariimɨɨrɨra kore. \v 18 Hanʉ bhaarʉʉzɨ umwʉki gwu ukurika kwawe, bhakarɨra kwiraka bharabhuga, “Rʉtareeho ʉrʉbhɨri ʉrʉndɨ nchʉ ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ rʉnʉ!” \v 19 Bhakarɨra na kwarama, bhakiiyitɨrɨra urutu kumitwɨ na kʉgamba, “Horeera, horeera, ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ! Rʉkatokora itwʉsi bhu ubhwatʉ tʉbhɨ abhaniibhi igʉrʉ wu ubhuniibhi bhwazɨ. Nawe ʉrʉbhɨri rwʉsi rurikirɨ kwa bhwangʉ bhʉkʉngʼu.” \p \v 20 Mozomerwe igʉrʉ waazɨ, imwɨ bhanʉ mukwikara mwisaarʉ. Mozomerwe abharɨndu bha Mungu, abhatumwa na abharʉʉtɨrɨri, kʉ kʉbha Mungu atiniirɨ ʉrʉbhɨri ruyo kʉgarya rwabhakʉrɨɨrɨ. \p \v 21 Akʉmara maraika wʉmwɨ wa amanaga, akanʉnga riibhwɨ ryangɨ ʉrʉbhwɨ, akarɨtaasha mʉnyanza, akabhuga, \q “Kwa amanaga maaru chɨmbu, \q ʉrʉbhɨri ʉrʉkʉrʉ rwa Bhaabhɨɨri rʉrataashibhwa na kʉbhʉra kɨmwɨ. \q \v 22 Mucharʉ muyo bhatakwigwa kwikɨ \q riraka rya abhaatʉ kwɨmba, \q kotema endono, ekereere hamwɨ rihembe. \q Atakʉbhaho mʉkaari wa teemwa yʉyʉʉsi, \q bhatakwigwa nʉʉrʉ ʉrʉbhwɨ rʉrasha kwikɨ. \q \v 23 Hayo hatakwaka ɨkɨmʉrɨ \q na kʉtakʉbha ni iraka rya mukwɨri nʉʉrʉ rya muryakari. \q Ʉrʉbhɨri rwa Bhaabhɨɨri rʉrakorwabhu, \q kʉ kʉbha abhasuruja bhayo \q bhaarɨ abhaatʉ abhakʉrʉ bhɨ ɨɨsɨ, \q na kʉ kʉbha ibhyarʉ bhyʉsi \q bhɨkangiriibhwɨ nʉ ʉbhʉrʉgi bhwʉ ʉrʉbhɨri ruyo. \q \v 24 Mʉrʉbhɨri muyo gakarorekana amasaahɨ ga abharʉʉtɨrɨri \q na amasaahɨ ga abharɨndu bha Mungu, \q hamwɨmwɨ na amasaahɨ ga abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhiitirwɨ kʉʉsɨ.” \c 19 \s Mungu arakumibhwa \p \v 1 Hanʉ gayo gaahitirɨ, nikiigwa ncha riraka ikʉrʉ rya abhaatʉ mwisaarʉ, rɨrabhuga, \q “Akumibhwɨ Mungu! \q Ʉbhʉsabhuri, ʉbhʉgʉngʉ nʉ ʉbhʉnaja \q bhʉrarwa kwa Mungu wɨɨtʉ, \q \v 2 kʉ kʉbha zɨtɨnɨrʉ zaazɨ ne‑ze eheene na za amaheene. \q Atiniirɨ umusimbɨ ʉmʉkʉrʉ \q wʉnʉ asariryɨ ɨɨsɨ kʉtaarʉ yaazɨ. \q Mungu amʉrɨhɨɨnʼyɨ \q igʉrʉ wa amasaahɨ ga abhahocha bhaazɨ.” \m \v 3 Bhakagamba rwa kabhɨrɨ, \q “Akumibhwɨ Mungu! \q Umwʉki kurwa ʉrʉbhɨri ruyo \q gʉraja igʉrʉ kemerano.” \m \v 4 Abhakaruka merongo ɨbhɨrɨ na bhane bharya na bhyʉ ʉbhʉhʉru bhene bhirya bhakagwa kibhumɨɨrɨ na kosengera Mungu wʉnʉ iikɨɨrɨ kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi, bharabhuga, “Garamɨ! Akumibhwɨ Mungu!” \p \v 5 Akʉmara nikiigwa riraka ɨrɨndɨ kurwa kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi rɨrabhuga, \q “Imwɨ abhahocha bhaazɨ, \q mukumyɨ Mungu wɨɨtʉ \q imwɨ bhanʉ mokosengera, \q abhakʉrʉ kʉbhasuuhu!” \m \v 6 Akʉmara nikiigwa riraka ncha riraka rya riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ na ncha rya amanzi amaaru, na ryarɨ nchi ikirumo kɨkʉrʉ chʉ ʉrʉkʉbha. Rɨrabhuga, \q “Akumibhwɨ Mungu, \q kʉ kʉbha Ʉmʉkʉrʉ Mungu wɨɨtʉ wʉ Ʉbhʉnaja Bhwʉsi atɨmirɨ. \q \v 7 Na niitwɨ, tozomerwe, \q tumuriiryatɨrɨ na kumukumya, \q kʉ kʉbha ɨnyangi yɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu ihikirɨ, \q nu umuryakari amarirɨ kwikonza. \q \v 8 Ahɨɨrwɨ zengebho zɨnzʉmu, \q zɨnzɨrʉ za pee zʉ ʉkʉbharyabharya.” \m Zengebho zɨnzʉmu ziyo enzobhooro, nɨ‑mahocha ge eheene ga abharɨndu bha Mungu. \p \v 9 Umuhiri wuyo akambʉʉrɨra, “Yaandɨka amangʼana ganʉ: Hakɨrɨku bhanʉ bharaarikirwɨ ubhugini bhwu ubhuryakari bhwɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu.” Na akambʉʉrɨra, “Ganʉ nagambirɨ nɨ‑mangʼana ga amaheene ga Mungu.” \v 10 Neho nɨkagwa kibhumɨɨrɨ kʉmagʉrʉ gaazɨ korereke nemosengere. Nawe akambʉʉrɨra, “Tiga! Inyɨ, ne‑mohocha mʉkɨndichazʉ hamwɨmwɨ na abhiisirirya bhanʉ bhakomenyeekererya Yɨɨsu. Sengera Mungu, kʉ kʉbha amaheene ganʉ Yɨɨsu aahumbwirɨ, garamʉrɨka abharʉʉti.” \s Wʉnʉ arakangata ɨfaraasi ɨnzɨrʉ \p \v 11 Nɨkarekera amɨɨsʉ nɨkarora risaarʉ ririigʉka. Nɨkarora ɨfaraasi ɨnzɨrʉ na wʉmwɨ iikɨɨrɨ igʉrʉ wayʉ. Ʉmʉʉtʉ wuyo akabhirikirwa Moronge na Wa Maheene. Ewe ahaatɨnɨra na kwitana riihɨ koheene. \v 12 Amɨɨsʉ gaazɨ gaarɨ nchɨ ɨmɨrɨngɨɨri jo omorero, na aarɨ ibhʉhirɨ ɨbhɨrʉngʉ bhyaru kumutwɨ. Aarɨ yandikirwɨ iriina rɨnʉ atareeho mʉʉtʉ wʉnʉ aryɨzɨ kuruushaku ewe umwene. \v 13 Aarɨ ibhʉhirɨ ɨkanzʉ yɨnʉ yaarɨ ɨtʉbhɨkirwɨ mʉmasaahɨ. Iriina ryazɨ arabhirikirwa, Ɨngʼana ya Mungu. \v 14 Abhasirikarɨ bha mwisaarʉ bhaarɨ bhiibhʉhirɨ zengebho zɨnzʉmu zɨnzɨrʉ pee, bhaarɨ bhatiirirɨ ɨfaraasi ɨnzɨrʉ. \v 15 Arakorera risabha iryʉgɨ rɨnʉ rɨhaarwa mumunywa gwazɨ, kuhiza ibhyarʉ na “arabhakangata kwi ihimbʉ yi ichʉma.”\f + \fr 19:15 \fr*\xt Rora Zabhuri 2:9.\xt*\f* Ewe ahaataza zɨzabhiibhu ze ekegero kɨnʉ kikwerekenʼya ʉbhʉrʉrʉ bhwa Mungu wʉ Ʉbhʉnaja Bhwʉsi. \v 16 Kwitangʉ ryazɨ nɨ ɨkanzʉ yaazɨ haarɨ haandikirwɨ iriina rɨnʉ, Ʉmʉtɨmi wa abhatɨmi nʉ Ʉmʉkʉrʉ wa abhakʉrʉ. \s Ʉmʉtɨmi wa abhatɨmi nʉ Ʉmʉkʉrʉ wa abhakʉrʉ \p \v 17 Akʉmara nɨkarora maraika wʉmwɨ imiiriirɨ igʉrʉ kuryʉbha. Umuhiri wuyo akoongera riraka akabhɨrɨkɨra ibhinyunyi bhyʉsi bhɨnʉ bhikubhururuka igʉrʉ, akabhuga, “Muuzɨ mwibhiringɨ kʉnyangi ɨkʉrʉ ya Mungu. \v 18 Muuzɨ muryɨ zɨnyama za abhatɨmi, za abhakʉrʉ bha riihɨ, za bha amanaga. Mobhone kurya ɨnyama yɨ ɨfaraasi na abhatiiri bhɨ ɨfaraasi, nɨ ɨnyama ya abhaatʉ bhʉʉsi, bhambʉʉsa na abhiiyagaaruri, abhakʉrʉ na abhasuuhu.” \p \v 19 Akʉmara nɨkarora ugutyɨnyi guyo na abhatɨmi bhɨ ɨɨsɨ na abhasirikarɨ bhaabhʉ bhiibhiringirɨ hamwɨmwɨ. Bhakeenda kwitana na wʉnʉ iikɨɨrɨ igʉrʉ wɨ ɨfaraasi hamwɨmwɨ na abhasirikarɨ bhaazɨ. \v 20 Nawe ugutyɨnyi, hamwɨmwɨ nʉ ʉmʉrʉʉtɨrɨri wʉ ʉrʉrɨmɨ wʉnʉ aakʉrirɨ ibhyɨrɨkɨnʼyʉ igʉrʉ waazɨ, bhakagegwa kwa nguru. Ʉmʉrʉʉtɨrɨri wuyo akakangirirya ko kokora ibhyɨrɨkɨnʼyʉ kʉbhaatʉ bhanʉ bhiisiriiryɨ ʉrʉkaamʉ rwu ugutyɨnyi na kosengera risambwa ryazɨ. Bhʉʉsi bhabhɨrɨ bhakarekerwa bhahʉru mʉnyanza yo omorero ʉmʉhaari gʉnʉ gukwaka kwʉ ʉbhʉbhʉrʉgʉtɨ. \v 21 Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aarɨ ikɨɨrɨ igʉrʉ wɨ ɨfaraasi, akahokerya risabha ryazɨ rɨnʉ riruurɨ mumunywa gwazɨ kwita abhandɨ bhʉʉsi. Ni ibhinyunyi bhɨkarya zɨnyama zaabhʉ na kwigʉta bhʉkʉngʼu. \c 20 \s Shɨtaani arabhohwa imyaka kɨkwɨ kɨmwɨ \p \v 1 Akʉmara nɨkarora maraika ariika kurwa mwisaarʉ, aarɨ nu uruhunguru rwo omorero gwa rirʉʉma rya nyaari mokobhoko kwazɨ no omonyororo ʉmʉkʉrʉ. \v 2 Akagwata ogozoka guyo, enzoka yɨ ɨkarɨ yɨnʉ ikubhirikirwa Ibhiriisi hamwɨ Shɨtaani, akabhoha omonyororo imyaka kɨkwɨ kɨmwɨ. \v 3 Akagorekera mwirʉʉma rɨrɨɨhu bhʉkʉngʼu, akabhoha, akagʉtɨɨku ʉrʉkaamʉ, korereke gʉtaaza gʉkangiriryɨ kwikɨ abhaatʉ bhi ibhyarʉ. Hanʉ ribhaga riyo rɨraasirɨ, ereenderwa gʉtazurwɨ kwibhaga isuuhu. \p \v 4 Neho nɨkarora ibhitumbɨ bhyɨ ɨkɨtɨmi, bhyikariirwɨ na bhanʉ bhaarɨ bhahɨɨrwɨ ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉkangata. Bhayo bhaarɨ, ne‑zekoro za abhaatʉ bhanʉ bhatinirwɨ imitwɨ igʉrʉ wo obhomenyeekererya bhwa Yɨɨsu na kurwaza ɨngʼana ya Mungu. Bhatasɨngɨɨrɨ ugutyɨnyi gurya nʉʉrʉ risambwa ryagwɨ. Bhatiisiriiryɨ koteerwa ʉrʉkaamʉ rwu ugutyɨnyi guyo kukishʉshʉ nʉʉrʉ kʉmabhoko gaabhʉ. Abhaatʉ bhanʉ bhakaryʉka, bhakakangata hamwɨmwɨ na Kiriisitʉ imyaka kɨkwɨ kɨmwɨ. \v 5 Abhaku abhandɨ bhanʉ bhakuurɨ bhatakuryʉka kuhika imyaka kɨkwɨ kɨmwɨ giyo giisirɨ. \v 6 Ʉrʉbhangʉ ʉrʉkʉrʉ, naatu nɨ‑hakɨrɨku kʉbhanʉ bharɨɨbhɨ mubhuryuku bhwe embere! Uruku rwa kabhɨrɨ rʉtaana ʉbhʉnaja igʉrʉ waabhʉ, neebho bharabha abhakuhaani bha Mungu na bha Kiriisitʉ, na bharakangata hamwɨmwɨ neewe kwibhaga rya myaka kɨkwɨ kɨmwɨ. \s Shɨtaani aranyaakibhwa \p \v 7 Hanʉ gɨraahɨtɨ imyaka kɨkwɨ kɨmwɨ, Shɨtaani aratazurwa kurwa mokebhoho chazɨ. \v 8 Mmbe, araatazurwɨ araaza akangiriryɨ ibhyarʉ mbaara zʉʉsi zɨ ɨɨsɨ, zɨnʉ zikubhirikirwa Gʉʉgu na Magʉʉgu.\f + \fr 20:8 \fr*\xt Rora Ɨzɨkɨɨri 38:1–39:20.\xt*\f* Shɨtaani arabhabhiringa bhiitanɨ riihɨ, ekerengo chabhʉ changɨ omosekeenya gwɨ ɨnyanza. \v 9 Nabhʉ bharagenda mbaara zʉʉsi zɨ ɨɨsɨ na kwiruguura ʉbhʉraarʉ bhwa abharɨndu bha Mungu nʉ ʉrʉbhɨri rʉnʉ Mungu asɨɨgirɨ. Nawe hanʉ bharaakorebhu, omorero guriituuma kurwa mwisaarʉ na kʉbharicha. \v 10 Shɨtaani wʉnʉ aabhakangiriiryɨ, ararekerwa mʉnyanza yo omorero ʉmʉhaari nʉ ʉbhʉbhʉrʉgʉtɨ. Hayo neho ahagero hanʉ haarɨkɨɨrwɨ ugutyɨnyi nʉ ʉmʉrʉʉtɨrɨri wʉ ʉrʉrɨmɨ wurya. Na bharanyaakibhwa ubhutikʉ nu umwise, kemerano. \s Ɨtɨnɨrʉ \p \v 11 Akʉmara nɨkarora ikitumbɨ ɨkɨkʉrʉ chɨ ɨkɨtɨmi chɨrʉ. Mungu aarɨ iikɨɨrɨ igʉrʉ wachʉ, risaarʉ nɨ ɨɨsɨ bhɨkabhʉra mʉbhʉtangɨ bhwazɨ na bhɨtaarʉrɨkɨɨnɨ kwikɨ. \v 12 Nɨkarora abhaku bhʉʉsi, abhakʉrʉ kʉbhasuuhu, bhiimiiriirɨ mʉbhʉtangɨ bhwi ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi kiyo. Neho ɨbhɨtabhʉ bhɨnʉ bhyandikirwɨ amahocha ga abhaatʉ bhʉʉsi bhɨkatazurwa. Na kɨkahumburwa ɨkɨtabhʉ ɨkɨndɨ, na kiyo charɨ ɨkɨtabhʉ chʉ ʉbhʉhʉru. Abhaku bhayo bhakatinirwa kʉrɨngʼaana na amahocha gaabhʉ ganʉ gaandikirwɨ mʉbhɨtabhʉ muyo. \v 13 Ɨnyanza ɨkahurucha abhaku bhanʉ bhaarɨmu nu Uruku na Nyaari bhɨkahurucha abhaku bhanʉ bhaarɨmu. Bhʉʉsi bhakatinirwa kʉrɨngʼaana na amahocha gaabhʉ. \v 14 Akʉmara Uruku na Nyaari bhɨkataashwa mʉnyanza yo omorero. Ɨnyanza yo omorero yiyo nerwe uruku rwa kabhɨrɨ. \v 15 Nʉ ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ iriina ryazɨ rɨtarʉrɨkɨɨnɨ ryandikirwɨ mʉkɨtabhʉ chʉ ʉbhʉhʉru, akarekerwa mʉnyanza yo omorero. \c 21 \s Ɨɨsɨ iihya na risaarʉ riihya \p \v 1 Akʉmara nɨkarora risaarʉ riihya nɨ ɨɨsɨ iihya, kʉ kʉbha risaarʉ rye embere nɨ ɨɨsɨ ye embere bhyarɨ bhihitirɨ, nɨ ɨnyanza ɨkabha ɨtareeho kwikɨ. \v 2 Akʉmara nɨkarora ʉrʉbhɨri ʉrʉrɨndu, Yɨrusarɨɨmu iihya, ruriika kurwa mwisaarʉ kwa Mungu. Ʉrʉbhɨri ruyo rwarɨ rʉkʉnzirwɨ nchu umuryakari akuja kuhunana nu umusubhɨ waazɨ. \v 3 Nikiigwa riraka ikʉrʉ kurwa kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi rɨrabhuga, “Rora! Ubhwikari bhwa Mungu nɨ hamwɨmwɨ na abhaatʉ, ariikara gatɨ waabhʉ. Nebho bharabha abhaatʉ bhaazɨ, ewe arabha Mungu waabhʉ. \v 4 Arataricha zingusuri zaabhʉ zʉʉsi. Ribhaga riyo kʉtakʉbhaho uruku nʉʉrʉ kurumɨka. Kʉtakʉbhaho nɨ ɨkɨrɨrʉ hamwɨ ʉbhʉsʉngʉ, kʉ kʉbha amangʼana gɨ ɨkarɨ gahitirɨ.” \p \v 5 Akʉmara wʉnʉ aarɨ ikariirɨ ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi akabhuga, “Nangʉ ebhegero bhyʉsi nɨrakora ibhihya!” Kwikɨ akambʉʉrɨra, “Yaandɨka ganʉ, kʉ kʉbha nɨ‑mangʼana ga amaheene na ge endonge.” \v 6 Akambʉʉrɨra, “Gasirirɨ! Inyɨ niinyɨ Isimʉka nɨ Ɨtɨnɨrʉ,\f + \fr 21:6 \fr*\fk Isimʉka nɨ Ɨtɨnɨrʉ \fk*\ft kuKigiriki ni \ft*\fqa Arufa na Omeega.\fqa*\f* inyɨ niinyɨ wʉ ʉbhʉtangɨ na wɨ ɨtɨnɨrʉ. Wʉwʉʉsi wʉnʉ ane enyoota nɨramoha amanzi ga bhʉʉha anywɨ kurwa kʉkɨsɨɨzɨ cha amanzi gʉ ʉbhʉhʉru. \v 7 Wʉnʉ wʉʉsi araahizɨ, aragabha gayo, ewe arabha mwana waanɨ, na niinyɨ nɨrabha Mungu waazɨ. \v 8 Nawe abhʉʉbha, bhanʉ bhatakumwisirirya Mungu, bhanʉ bhakwigatanʼya Mungu, abhiiti, bhɨ ɨtaarʉ, abharʉgi, bhanʉ bhakosengera amasambwa, na abhabhɨɨhi, bhayo bhʉʉsi ahagero haabhʉ nɨ‑ɨnyanza yɨnʉ ikwaka omorero ʉmʉhaari nʉ ʉbhʉbhʉrʉgʉtɨ. Rʉnʉ nerwe uruku rwa kabhɨrɨ.” \s Yɨrusarɨɨmu iihya \p \v 9 Akʉmara maraika wʉmwɨ kwa muhungatɨ bharya, bhanʉ bhaarɨ na amabhakuri ga amacha muhungatɨ ga mʉtɨnɨrʉ akaaza akambʉʉrɨra, “Nauzɨ, nikwereche umuryakari, wʉnʉ arabha ʉmʉkari wɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu.” \v 10 Neho Ekoro Ɨndɨndu ɨkanyiikɨra, maraika wurya akanhira kuhika igʉrʉ wɨ ɨkɨgʉrʉ ɨkɨkʉrʉ na kɨrɨɨhu. Akanyeerecha ʉrʉbhɨri ʉrʉrɨndu rwa Yɨrusarɨɨmu, ruriika kurwa mwisaarʉ kwa Mungu. \v 11 Ʉrʉbhɨri ruyo rwarɨ runu ubhwɨrʉ bhwa Mungu, rwarɨ rʉrabharya ncha riibhwɨ ryu ubhwera yaasipi ni iryɨrʉ nche ekerore. \v 12 Rwarɨ ni inyiki ɨkʉrʉ, ɨndɨɨhu ni ibhisikʉ ikumi na bhɨbhɨrɨ. Ibhisikʉ bhyʉsi bhɨkariibhwa na bhamaraika, na bhyarɨ bhyandikirwɨ amariina gɨ ɨbhɨgambʉ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhirya bhya Iziraɨri. \v 13 Kwarɨ ni ibhisikʉ bhɨtatʉ mbaara zʉʉsi, rʉgʉrʉ, rangɨ, maamu, na nyanza. \v 14 Inyiki yʉ ʉrʉbhɨri ruyo yaarɨ yʉmbakirwɨ igʉrʉ wa amabhwɨ ikumi na abhɨrɨ gʉ ʉbhʉrʉsa. Na amabhwɨ gʉʉsi gaarɨ gaandikirwɨ iriina rɨmwɨrɨmwɨ rya abhatumwa ikumi na bhabhɨrɨ bharya bhɨ Ɨkɨngʼʉndu. \p \v 15 Mmbe, maraika wʉnʉ aarɨ aragambana na niinyɨ, aarɨ ni ihimbʉ yɨ ɨzahaabhu yo okorengekanirya, korereke arenge ʉrʉbhɨri ruyo, ibhisikʉ bhyaku ni inyiki yaku. \v 16 Mmbe, akarenga ʉrʉbhɨri ruyo, ʉbhʉrɨɨhu, ʉbhʉgarɨ na kuja igʉrʉ bhyarɨ bhɨrɨngʼɨɨnɨ. Akabhona matambʉka 2,200,000.\f + \fr 21:16 \fr*\fk Matambʉka 2,200,000 \fk*\ft kokerengo chi Ikigiriki 12,000, enzobhooro yaku, nɨ‑bhʉnagu.\ft*\f* \v 17 Akarenga ʉbhʉgarɨ bhwi inyiki yiyo, nerwe rʉkabha matambʉka merongo ɨsaasabha na asaasabha,\f + \fr 21:17 \fr*\fk Matambʉka merongo ɨsaasabha na asaasabha \fk*\ft kokerengo chi Ikigiriki igana rɨmwɨ merongo ene ne ene, enzobhooro yaku, nɨ‑bhʉnagu.\ft*\f* kokerengo cha abhaatʉ kɨnʉ maraika aakʉrɨɨrɨ. \p \v 18 Inyiki yiyo yaarɨ yʉmbakirwɨ kʉmabhwɨ gu ubhwera ga yaasipi. Ʉrʉbhɨri nerwe rwarɨ rwʉmbakirwɨ kʉzahaabhu ɨnzʉmu yʉ ʉkʉbharyabharya nche ekerore. \v 19 Ʉbhʉrʉsa bhwi inyiki yʉ ʉrʉbhɨri ruyo yaarɨ ɨkʉnzirwɨ na amabhwɨ gu ubhwera zeteemwa nzaru. Riibhwɨ rye embere ryarɨ yaasipi, rya kabhɨrɨ ryarɨ yakuti samawi, rya katatʉ ryarɨ riibhwɨ rɨnʉ rikubhirikirwa kɨrikɨdʉni. Riibhwɨ rya kane ryarɨ zumaridi, \v 20 rya kataanʉ ryarɨ rɨrabhirikirwa saridʉniki, rya kasaasabha ryarɨ akiiki. Riibhwɨ rya muhungatɨ ryarɨ kirisʉritʉ, rya kanaanɨ ryarɨ zabharajadi, rya kenda ryarɨ yakuti ryɨ ɨnyariiri. Riibhwɨ ryi ikumi ryarɨ kirisʉpiraasʉ, ryi ikumi na yɨmwɨ ryarɨ hiyakiniitʉ na ryi ikumi na kabhɨrɨ ryarɨ amɨtisitʉ. \v 21 Ibhisikʉ ikumi na bhɨbhɨrɨ bhyʉsi bhyarɨ bhɨkʉrɨɨbhwɨ ni iruuru. Ibhisikʉ bhyarɨ bhɨkʉrɨɨbhwɨ kwa ruuru yɨmwɨyɨmwɨ! Ɨnzɨra ɨkʉrʉ yʉ ʉrʉbhɨri ruyo yaarɨ ɨkʉrɨɨbhwɨ kʉzahaabhu ɨnzʉmu, yɨnʉ yaarɨ ɨrabharyabharya nche ekerore. \p \v 22 Nɨtarʉʉzɨ rihekaaru mʉrʉbhɨri muyo, kʉ kʉbha Ʉmʉkʉrʉ Mungu wʉ Ʉbhʉnaja Bhwʉsi nɨ Ɨkɨngʼʉndu, neryo rihekaaru ryazɨ. \v 23 Ʉrʉbhɨri ruyo rʉtaana bhwɨndi bhwu ubhwɨrʉ bhwi iryʉbha hamwɨ mwɨri, kʉ kʉbha ubhwɨrʉ bhwa Mungu bhʉramʉrɨka, nɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu necho ɨkɨmʉrɨ chazɨ. \v 24 Abhaatʉ bhi ibhyarʉ bhyʉsi bhariikara mubhwɨrʉ bhwʉ ʉrʉbhɨri ruyo, na abhatɨmi bhɨ ɨɨsɨ bharasikɨra muyo kuhira ebhegero bhyabhʉ bhyu ubhwera. \v 25 Ibhisikʉ bhyʉsi bhyʉ ʉrʉbhɨri bhɨrabha mwasi ribhaga ryʉsi, kʉ kʉbha kʉtakʉbha nu ubhutikʉ. \v 26 Abhaatʉ bhi ibhyarʉ bhyʉsi kʉʉsɨ bharareeta ubhuniibhi bhwabhʉ ne ebhegero bhyabhʉ bhyu ubhwera mʉrʉbhɨri muyo. \v 27 Nawe kɨtareeho kegero chʉchʉsi kibhuruuru kɨnʉ kiriisikɨrɨ mʉrʉbhɨri muyo, nʉʉrʉ ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akokora amangʼana ga sʉni hamwɨ gʉ ʉbhʉkangirirya. Bhanʉ bhakusikɨra kʉrʉbhɨri ruyo, nɨ‑bhanʉ amariina gaabhʉ gaandikirwɨ mʉkɨtabhʉ chʉ ʉbhʉhʉru chɨ Ɨkɨngʼʉndu. \c 22 \s Ɨkɨtaarʉ cha amanzi gʉ ʉbhʉhʉru \p \v 1 Akʉmara maraika wurya akanyeerecha ɨkɨtaarʉ cha amanzi gʉ ʉbhʉhʉru, kɨrabharya nche ekerore, kɨrarwa kukitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi cha Mungu nɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu. \v 2 Ɨkɨtaarʉ kɨnʉ charɨ kɨragera kʉhɨtɨra gatɨgatɨ wɨ ɨnzɨra ɨkʉrʉ yʉ ʉrʉbhɨri ruyo. Mbaara zʉʉsi zɨ ɨkɨtaarʉ haarɨ nʉ ʉmʉtɨ gwʉ ʉbhʉhʉru. Ʉmʉtɨ gʉnʉ gʉratwara imisumʉ manga ikumi na abhɨrɨ kumwaka, kʉrɨngʼaana ni imyɨri. Amatʉʉtʉ gʉ ʉmʉtɨ guyo nɨ‑mʉtɨ gwo okohorya ibhyarʉ. \p \v 3 Ʉrʉbhɨri ruyo rʉtakʉbha na kegero chʉchʉsi kɨnʉ kiihiimirwɨ na Mungu. Ikitumbɨ chɨ ɨkɨtɨmi cha Mungu nɨ Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu kɨrabha mʉrʉbhɨri muyo, na abhahocha bhaazɨ bharasengera Mungu. \v 4 Bharamorora ubhushʉ bhwazɨ, iriina ryazɨ rɨraandɨkwa kubhishʉshʉ bhyabhʉ. \v 5 Mʉrʉbhɨri ruyo kʉtakʉbha bhutikʉ kwikɨ, abhaatʉ bhatakʉbha na bhwɨndi bhwa ɨkɨmʉrɨ nʉʉrʉ ubhwɨrʉ bhwi iryʉbha, kʉ kʉbha Ʉmʉkʉrʉ Mungu arabha ubhwɨrʉ bhwabhʉ. Abhaatʉ bhayo bharakangata kemerano. \s Amangʼana ga mʉtɨnɨrʉ \p \v 6 Akʉmara maraika wuyo akambʉʉrɨra, “Amangʼana ganʉ ne‑ge eheene na ga amaheene. Ʉmʉkʉrʉ Mungu wʉnʉ ahaabhaha abharʉʉtɨrɨri Ekoro yaazɨ, akatʉma maraika waazɨ kwerecha abhahocha bhaazɨ amangʼana ganʉ gakwendebhwa gabheho bhwangʉ.” \p \v 7 Yɨɨsu arabhuga, “Itegeerera! Nɨraaza bhwangʉ. Hakɨrɨku bhanʉ bhakugwata amangʼana gʉ ʉbhʉrʉʉti bhwɨ ɨkɨtabhʉ kɨnʉ.” \p \v 8 Inyɨ Yoohana niinyɨ narʉʉzɨ na kwigwa amangʼana gayo. Hanʉ nagarʉʉzɨ na kugiigwa, nɨkagwa kibhumɨɨrɨ mʉbhʉtangɨ bhwa maraika wuyo anyɨɨrɨkiryɨ amangʼana ganʉ, korereke nemosengere. \v 9 Nawe akambʉʉrɨra, “Tiga! Inyɨ, ne‑mohocha ncha naawɨ. Tʉrɨngʼɨɨnɨ na abhahiiri bhaazʉ abharʉʉtɨrɨri, na abhandɨ bhʉʉsi bhanʉ bhakugwata amangʼana gɨ ɨkɨtabhʉ kɨnʉ. Mmbe sengera Mungu umwene!” \p \v 10 Akʉmara maraika wuyo akambʉʉrɨra, “Ʉtagabhisa amangʼana gʉ ʉbhʉrʉʉti bhwɨ ɨkɨtabhʉ kɨnʉ, kʉ kʉbha ribhaga riyo rɨrɨ haguhɨ. \v 11 Mmbe ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akokora amabhɨ angʼehe kokora amabhɨ, nu umubhuruuru angʼehe kʉbha mubhuruuru. Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akokora eheene, angʼehe kokora eheene, nʉ ʉmʉʉtʉ ʉmʉrɨndu, angʼehe kʉbha mʉrɨndu.” \p \v 12 Yɨɨsu arabhuga, “Itegeerera, nɨraaza bhwangʉ, nɨbharɨhɨ abhaatʉ bhʉʉsi kʉrɨngʼaana na amahocha gaabhʉ. \v 13 Inyɨ niinyɨ Isimʉka nɨ Ɨtɨnɨrʉ, inyɨ niinyɨ wʉ ʉbhʉtangɨ na wɨ ɨtɨnɨrʉ, inyɨ niinyɨ nɨkʉtanga amangʼana gʉʉsi na kʉgamara.” \p \v 14 Hakɨrɨku abhaatʉ bhanʉ bhakuhura zengebho zaabhʉ, korereke bhabhone ʉrʉgʉsa rwu ukusikɨra ʉrʉbhɨri uruhya kʉhɨtɨra ibhisikʉ bhyazɨ na kurya imisumʉ jʉ ʉmʉtɨ gwʉ ʉbhʉhʉru. \v 15 Nawe abharʉgi bhʉʉsi, bhɨ ɨtaarʉ, abhiiti, bhanʉ bhakosengera amasambwa na bhʉʉsi bhanʉ bhasɨɨgirɨ kʉbhɨɨsha, bharabha igʉtʉ wʉ ʉrʉbhɨri ruyo ncha zimbwa. \p \v 16 “Niinyɨ Yɨɨsu nitumirɨ maraika waanɨ aazɨ abhabhʉʉrɨrɨ imwɨ amangʼana ganʉ igʉrʉ wa amasengerero. Inyɨ niinyɨ umwibhurwa wʉ ʉrʉganda rwa Daudi, niinyɨ enzota ya sonda yɨnʉ ɨkʉbharya.” \p \v 17 Ekoro nu umuryakari bharabhuga, “Nauzɨ!” Na wʉnʉ akwigwa amangʼana gayo abhugɨ, “Nauzɨ!” Wʉwʉʉsi we enyoota, wʉnʉ akwenda amanzi, aazɨ anywɨ bhʉʉha amanzi gʉ ʉbhʉhʉru. \p \v 18 Nɨrabhamenyeekererya imwʉsi bhanʉ mukwigwa amangʼana gʉ ʉbhʉrʉʉti ganʉ garɨ mʉkɨtabhʉ kɨnʉ. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ aroongere chʉchʉsi kʉmaandɨkʉ ganʉ, Mungu wʉʉsi aramwongera amacha ganʉ gaandikirwɨ mʉkɨtabhʉ kɨnʉ. \v 19 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi arisuuhyɨ ringʼana ryʉryʉsi kurwa mʉmangʼana gʉ ʉbhʉrʉʉti bhwɨ ɨkɨtabhʉ kɨnʉ, Mungu aramuruusha eheene yaazɨ yu kwikara kʉrʉbhɨri ʉrʉrɨndu, na yu ukurya imisumʉ jʉ ʉmʉtɨ gwʉ ʉbhʉhʉru. \p \v 20 Ewe wʉnʉ akuhurucha obhomenyeekererya igʉrʉ wa amangʼana ganʉ arabhuga, “Heene, nɨraaza bhwangʉ.” \p Garamɨ. Ʉmʉkʉrʉ Yɨɨsu, nauzɨ! \p \v 21 Ɨbhɨgʉngi bhyʉ Ʉmʉkʉrʉ Yɨɨsu bhɨbhɨ na niimwɨ bhʉʉsi. Garamɨ.