\id MRK ‑ Ikizu Mark \ide UTF-8 \h Maaroko \toc3 Maaroko \toc2 Maaroko \toc1 Amangʼana Amazʉmu ga Yɨɨsu Kiriisitʉ chɨmbu gaandikirwɨ na Maaroko \mt2 Amangʼana Amazʉmu ga Yɨɨsu Kiriisitʉ \mt3 chɨmbu gaandikirwɨ na \mt1 Maaroko \imt Ʉbhʉkangati \ip Ɨkɨtabhʉ kɨnʉ chandikirwɨ na Maaroko. Maaroko aarɨ arabhirikirwa Yoohana Maaroko. Aarɨ wʉmwɨ wa Abhakiriisitʉ bhe embere (\xt Amahocha ga Abhatumwa 12:12).\xt* Amangʼana ganʉ aandikirɨ mʉkɨtabhʉ kɨnʉ akagamenya bhwaheene, kʉ kʉbha, aarɨ arahirana na abharwazi ncha Paaurʉ (\xt Amahocha ga Abhatumwa 13:1‑13\xt*), Bharinaabha (\xt Amahocha ga Abhatumwa 15:36‑41\xt*) na Peetero (\xt 1 Peetero 5:13\xt*). \ip Mʉkɨtabhʉ kɨnʉ, Maaroko aarɨ araandɨkɨra Abhakiriisitʉ bhʉ ʉrʉbhɨri rwa Ruumi. Ribhaga riyo Neero newe aarɨ ʉmʉtɨmi wa Ruumi, na kwarɨ nɨ ɨnyaakʉ kʉBhakiriisitʉ. Maaroko akeenda kokongʼya Abhakiriisitʉ mubhwisirirya kwa kʉbhabhʉʉrɨra, bhareenderwa kʉnyaakibhwa chɨmbu Kiriisitʉ aanyaakiibhwɨ na kukwa. \ip Maaroko areerecha amiisɨɨgi gu ukwandɨka ɨkɨtabhʉ kɨnʉ kʉrʉkɨrɨrɨ rwe embere, \ipq “Ɨngʼana Ɨnzʉmu igʉrʉ wa Yɨɨsu Kiriisitʉ, Umwana wa Mungu.” \im Areenda abhasʉmi bhaazɨ bhamenye kʉbha, Yɨɨsu newe Kiriisitʉ, wʉnʉ Mungu aatumirɨ chɨmbu aaragɨɨnʼyɨ. Mʉkɨtabhʉ kɨnʉ, Maaroko aragambɨra amaaru ganʉ Yɨɨsu aarɨ arakora kʉkɨra ganʉ aarɨ akurwaza. Maaroko akaandɨka ebherenjo na amaganʉ gɨ ɨbhɨsɨgʉ ɨbhɨndɨ bhɨnʉ Yɨɨsu aakʉrirɨ. Yɨɨsu akahorya abhaatʉ, akaruusha amasambwa na kʉbhabheerera abhaatʉ ʉbhʉbhɨ bhwabhʉ. Gayo gareerekanʼya ʉbhʉnaja bhwa Yɨɨsu, kʉbha akarwa kwa Mungu, akaaza na kuhurucha ʉbhʉhʉru bhwazɨ kwa kʉbharuusha abhaatʉ kurwa muzinguru zʉ ʉbhʉbhɨ. \c 1 \s Yoohana arakonza ɨnzɨra igʉrʉ wa Yɨɨsu \r (Mataayo 3:1‑12; Ruuka 3:1‑18; Yoohana 1:19‑28) \p \v 1 Bhʉnʉ nebhwe ʉbhʉtangɨ bhwɨ Ɨngʼana Ɨnzʉmu igʉrʉ wa Yɨɨsu Kiriisitʉ,\f + \fr 1:1a \fr*\fk Kiriisitʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Umwana wa Mungu.\f + \fr 1:1b \fr*\fk Umwana wa Mungu\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \v 2 Chɨmbu yandikirwɨ nʉ ʉmʉrʉʉtɨrɨri Isaaya mʉkɨtabhʉ chazɨ kʉbha, Mungu akabhuga, “Rora, nɨratʉma umutumwa waanɨ mʉbhʉtangɨ bhwazʉ, wʉnʉ araakokonzere ɨnzɨra.\f + \fr 1:2 \fr*\xt Rora Maraaki 3:1.\xt*\f* \v 3 Umutumwa wʉnʉ nɨ‑wʉnʉ akʉraganʼya mwitɨrɨgʉ, ‘Mokore ɨnzɨra yʉ Ʉmʉkʉrʉ, mogorore ɨbhɨhɨtʉ bhyazɨ!’ ”\f + \fr 1:3 \fr*\xt Rora Isaaya 40:3.\xt*\f* \p \v 4 Umutumwa wuyo aarɨ arabhirikirwa Yoohana. Aarɨ mwitɨrɨgʉ ararwazɨra abhaatʉ kʉbha, bhatigɨ ʉbhʉbhɨ nʉ ʉkʉbhatiizwa, korereke Mungu abhabheerere ʉbhʉbhɨ bhwabhʉ. \v 5 Abhaatʉ bhaaru kurwa kʉrʉbhɨri rwa Yɨrusarɨɨmu na mucharʉ chʉsi cha Yudeya, bhaarɨ bharaja kwa Yoohana. Bhakatiga ʉbhʉbhɨ bhwabhʉ, akabhabhatiiza mʉkɨtaarʉ cha Yorodaani. \p \v 6 Yoohana aarɨ ibhʉhirɨ ʉbhʉzʉʉkɨ bhwɨ ɨngamiya, no omokena gwa riseero mukiribhizi.\f + \fr 1:6 \fr*\ft Zengebho zɨnʉ Yoohana aarɨ akwibhoha, zaarɨ ncha zʉ ʉmʉrʉʉtɨrɨri Ɨɨriya. \ft*\xt Rora 2 Abhatɨmi 1:8.\xt*\f* Ibhyakurya bhyazɨ bhyarɨ zingigɨ nu ubhwʉkɨ bhwa mwitɨrɨgʉ. \p \v 7 Aarɨ ararwaza arabhuga, “Hanʉ nɨkʉmara inyɨ, araaza ʉmʉʉtʉ wʉ ʉbhʉnaja kʉnkɨra. Nɨtakwenderwa nʉʉrʉ kwihiinya kʉtazʉra zisiri zi ibhikwɨra bhyazɨ.\f + \fr 1:7 \fr*\ft Arɨɨbhɨ umugini arasikɨra munyumba, mbʉʉsa wi iyaasɨ bhʉkʉngʼu aarɨ aramuruusha ibhikwɨra na kwoja amagʉrʉ gaazɨ.\ft*\f* \v 8 Inyɨ nɨrabhabhatiiza kwa amanzi, nawe ewe arabhabhatiiza kwe Ekoro Ɨndɨndu.”\f + \fr 1:8 \fr*\fk Ekoro Ɨndɨndu\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \s Yɨɨsu arabhatiizwa no okogemwa mwitɨrɨgʉ \r (Mataayo 3:13–4:11; Ruuka 3:21‑22, 4:1‑13) \p \v 9 Ribhaga riyo, Yɨɨsu akaaza kurwa mʉrʉbhɨri rwa Nazarɨɨti, mucharʉ cha Gariraaya. Wʉʉsi Yoohana akamʉbhatiiza mʉkɨtaarʉ cha Yorodaani. \v 10 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ aratiira kurwa mʉmanzi, akarora risaarʉ ririigʉka, ne Ekoro Ɨndɨndu iriika kwewe nchi ikiguuti. \v 11 Riraka kurwa mwisaarʉ rɨkabhuga, “Awɨ ni‑Mwana waanɨ ʉmʉsɨɨgwa, nɨzʉmɨrɨɨrwɨ na naawɨ.” \p \v 12 Hayohayo Ekoro Ɨndɨndu ɨkamʉkangata Yɨɨsu kuja mwitɨrɨgʉ. \v 13 Akiikara iyo sikʉ merongo ene, aragemwa na Shɨtaani.\f + \fr 1:13a \fr*\fk Shɨtaani\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Aarɨ hamwɨmwɨ ni ibhityɨnyi bhya mwitɨrɨgʉ, na bhamaraika\f + \fr 1:13b \fr*\fk Bhamaraika\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora ringʼana \ft*\it maraika\it* muKiniibhasa.\f* bha Mungu bhaarɨ bharamwangarɨra. \s Yɨɨsu aratanga korobhora abhɨɨga bhaazɨ \r (Mataayo 4:12‑22; Ruuka 4:14‑15, 5:1‑11) \p \v 14 Zɨkahɨta sikʉ nzaru, Yoohana akabhohwa. Hanʉ aarɨ mokebhoho, Yɨɨsu akaja mucharʉ cha Gariraaya, aarɨ ararwaza Ɨngʼana Ɨnzʉmu ya Mungu. \v 15 Aarɨ arabhuga, “Ribhaga rɨnʉ ryarʉʉtʉrɨɨrwɨ rihikirɨ, nʉ ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu\f + \fr 1:15 \fr*\fk Ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* bhʉraariirɨ. Mmbe, mutigɨ ʉbhʉbhɨ bhwanyu, mwisiriryɨ Ɨngʼana Ɨnzʉmu yiyo.” \p \v 16 Rusikʉ rʉmwɨ, hanʉ Yɨɨsu aarɨ akʉhɨta rusizʉ wɨ ɨnyanza ya Gariraaya, akarora Simʉʉni nu umunyi waazɨ Andureya. Bhaarɨ bhararekera zenzero mʉnyanza, kʉ kʉbha bhaarɨ abhawɨsɨni. \v 17 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Muntunɨ na niinyɨ nɨrabhakora kʉbha abhawɨsɨni bha abhaatʉ.” \v 18 Hayohayo, bhakazitiga zenzero zaabhʉ, bhakatuna Yɨɨsu. \p \v 19 Yɨɨsu akaja embere hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ bhabhɨrɨ. Akarora Yaakobho nu umunyi waazɨ Yoohana abhaana bha Zebhedaayo, bhaarɨ mubhwatʉ bharazomya zenzero zaabhʉ. \v 20 Ribhaga riyoriyo, akabhabhɨrɨkɨra bhamutunɨ, bhabhɨ abhɨɨga bhaazɨ. Bhakatiga wiisɨ hamwɨmwɨ na abhahocha bhaazɨ mubhwatʉ, bhakatuna Yɨɨsu. \s Yɨɨsu areerecha ʉbhʉnaja bhwazɨ \r (Ruuka 4:31‑37) \p \v 21 Neho Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhane, bhakaja mʉrʉbhɨri rwa Kapɨrinaumu. Hanʉ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ\f + \fr 1:21a \fr*\fk Urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* rwahikirɨ, bhakasikɨra mwirwazɨrʉ,\f + \fr 1:21b \fr*\fk Rirwazɨrʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Yɨɨsu akatanga kwija. \v 22 Amiija gaazɨ gakabharuguurya abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhaarɨ bharamwitegeerera. Aarɨ ariija nchʉ ʉmʉʉtʉ wʉ ʉbhʉnaja, na ɨtaarɨ chɨmbu abhiija bhaabhʉ bhi imigirʉ\f + \fr 1:22 \fr*\fk Abhiija bhi imigirʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* ja Musa bhahiija. \p \v 23 Mwirwazɨrʉ ryabhʉ, mwarɨ nʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aarɨ na risambwa. Akatiirya riraka, \v 24 arabhuga, “Awɨ Yɨɨsu wa Nazarɨɨti, ʉtatʉnyaacha! Nangʉ, wiizirɨ kuturicha? Nikwɨzɨ awɨ nɨ‑wɨɨwɨ, awɨ nɨ‑Mʉrɨndu wa Mungu.” \p \v 25 Yɨɨsu akarɨhaarɨra risambwa riyo akabhuga, “Kira! Nuurwɨ kʉmʉʉtʉ wʉnʉ!” \v 26 Risambwa rɨkasingisha ʉmʉʉtʉ wuyo bhʉkʉngʼu, rɨkarɨra kwiraka na kumurwɨku. \p \v 27 Abhaatʉ bhʉʉsi bhakarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu, bhakiibhuurya, “Nɨ‑kɨ kɨnʉ? Ni‑miija mahya, ganʉ ʉbhʉnaja! Rora, ana amanaga gʉ ʉkʉhaarɨra na amasambwa, gʉʉsi garamwigwa.” \v 28 Ɨtaagɨgirɨ ibhaga irɨɨhu, abhaatʉ kurwa mucharʉ chʉsi cha Gariraaya, bhakabha bhiigwirɨ amangʼana ga Yɨɨsu. \s Yɨɨsu arahorya abharwɨrɨ bhaaru \r (Mataayo 8:14‑17; Ruuka 4:38‑41) \p \v 29 Hanʉ bhaaruurɨ mwirwazɨrʉ, bhakaja hamwɨmwɨ na Yaakobho na Yoohana kuhika wa Simʉʉni na Andureya. \v 30 Hanʉ bhaahikirɨbhu, Yɨɨsu akabhuurirwa kʉbha, uninabhyara Simʉʉni ari munyumba ahindiirɨ, murwɨrɨ we ehooma. \v 31 Neho Yɨɨsu akiisuka hanʉ aarɨ, akamugwata okobhoko, akamʉnʉnga. Ribhaga riyoriyo uninabhyara Simʉʉni akahora, akatanga kʉbhahokerya ibhyakurya. \p \v 32 Urusikʉ ruyo rigoroobha, hanʉ ʉbhʉtʉʉrʉ bhwasirirɨ, abhaatʉ bhʉ ʉrʉbhɨri ruyo bhaarɨ bharareetera Yɨɨsu abharwɨrɨ, na bhanʉ bhaarɨ na amasambwa. \v 33 Abhaatʉ bhaaru kurwa mʉrʉbhɨri rurya, bhakarumana kʉrʉkʉngʉ rwi inyumba ya Simʉʉni na Andureya. \v 34 Yɨɨsu akahorya abhaatʉ bhaaru bhanʉ bhaarɨ na amarwɨrɨ gʉgʉʉsi. Na akaruusha amasambwa maaru, nawe ataarɨ aragatiga amasambwa kʉbha gagambɨ, kʉ kʉbha gakamenya kʉbha ewe ni‑Mwana wa Mungu. \s Yɨɨsu ararwazɨra abhaatʉ \r (Ruuka 4:42‑44) \p \v 35 Mozengoko, Yɨɨsu akabhʉʉka, akaja ahagero hanʉ hataarɨ na abhaatʉ, akatanga kʉsabha. \v 36 Hanʉ Simʉʉni na abhakɨndichazɨ bhaabhwɨnɨ atarɨ munyumba, bhakaja komomohya. \v 37 Hanʉ bhaamubhwɨnɨ, bhakamʉbhʉʉrɨra, “Abhaatʉ bhʉʉsi bharakomohya!” \p \v 38 Akabhagarukirya, “Tujɨ mʉzɨmbɨri ɨzɨndɨ za haguhɨ na rʉnʉ, korereke nirwazɨyʉ, kʉ kʉbha niizirɨ komeremo giyo.” \v 39 Neho akahɨta mucharʉ chʉsi cha Gariraaya na kurwaza mʉmarwazɨrʉ gaabhʉ, na kuruusha abhaatʉ amasambwa. \s Yɨɨsu arahorya ʉmʉʉtʉ we ebhegenge \r (Mataayo 8:1‑4; Ruuka 5:12‑16) \p \v 40 Rusikʉ rʉmwɨ ʉmʉʉtʉ we ebhegenge akaja kwa Yɨɨsu. Akahigama, akamwisasaama, “Ʉraasɨɨgɨ, ʉratʉra kʉmbɨngukya!” \p \v 41 Yɨɨsu akamororera ɨbhɨgʉngi, akagorora okobhoko kwazɨ na kumukunʼyaku umurwɨrɨ, akamʉbhʉʉrɨra akabhuga, “Nɨsɨɨgirɨ. Bhɨngukibhwa!” \v 42 Rogendo rʉmwɨ ebhegenge bhɨkamurwɨku, akabhɨngʉka. \v 43 Yɨɨsu akamorecha kwa kumuruushaho bhwangʉ, \v 44 akamʉbhʉʉrɨra, “Ʉtagema kʉbhʉʉrɨra mʉʉtʉ ingʼana ryʉryʉsi. Nawe, nuujɨ wiiyeerekenʼye kwa kuhaani,\f + \fr 1:44a \fr*\ft Kʉrɨngʼaana ni imigirʉ ja Musa, \ft*\fk kuhaani \fk*\ft newe aarɨ aramenyeekererya kʉbha ʉmʉʉtʉ abhɨngukiibhwɨ ebhegenge. \ft*\xt Rora Abharaawi 14:1‑32; Amahiityʉ gi Imigirʉ 24:8. \xt*\ft Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora ringʼana \ft*\it abhakuhaani\it* muKiniibhasa.\f* na uhuruchɨ ikimweso\f + \fr 1:44b \fr*\fk Ikimweso\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* chʉ ʉkʉbhɨngukibhwa kwazʉ, chɨmbu Musa aaswajiryɨ, kwerecha abhaatʉ kʉbha ʉbhɨngukiibhwɨ.” \v 45 Nawe, ʉmʉʉtʉ wurya akabhʉʉka harya, akatanga kʉraarɨka habhwɨrʉ ringʼana ryʉ ʉkʉhʉribhwa kwazɨ. Igʉrʉ wa gayo, Yɨɨsu akatamwa kusikɨra habhwɨrʉ mʉzɨmbɨri zʉzʉʉsi zirya. Akiikara umwene hagarɨ igʉtʉ wa zɨmbɨri, nʉʉrʉbhu abhaatʉ kurwa mbaara zʉʉsi bhaarɨ bharamujaku. \c 2 \s Yɨɨsu arahorya ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akuurɨ ibhiimʉ \r (Mataayo 9:1‑8; Ruuka 5:17‑26) \p \v 1 Yɨɨsu akagarʉka naatu Kapɨrinaumu. Zɨkahɨta sikʉ suuhu, abhaatʉ bhakiigwa kʉbha arɨ yɨɨka. \v 2 Bhakiibhiringa bhaaru munyumba murya, kuhika kukisikʉ hataarɨ na hakʉhɨta. Yɨɨsu aarɨ arabharwazɨra abhaatʉ ɨngʼana ya Mungu. \v 3 Hanʉ aarɨ ararwaza, bhakaaza abhaatʉ bhane, bhagɨgirɨ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akuurɨ ibhiimʉ kʉkɨragʉ. \v 4 Bhakatamwa kumusikirya hanʉ Yɨɨsu aarɨ, kʉ kʉbha ya riribhita ikʉrʉ. Bhakatiira kwirengo ryi inyumba, bhakahobhora rirengo igʉrʉ wa hanʉ Yɨɨsu aarɨ, bhakiicha ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akuurɨ ibhiimʉ arɨ kʉkɨragʉ.\fig Abhaatʉ bhariituumya ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akuurɨ ibhiimʉ|alt="Watu wanashusha mtu aliye pooza" src="WA03824b.tif" size="col" loc="MRK 2:4" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989" ref="2:4"\fig* \v 5 Hanʉ Yɨɨsu aarʉʉzɨ ubhwisirirya bhwabhʉ, akabhʉʉrɨra ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akuurɨ ibhiimʉ, “Mwana waanɨ, ʉbhʉbhɨ bhwazʉ bhʉbhɨɨrɨɨrwɨ.” \p \v 6 Nawe, bhakiikara hayo abhiija obhorebhe bhi imigirʉ ja Musa. Bhaarɨ bhariiseega mumyʉyʉ jabhʉ, \v 7 “Ndora ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aragambabhu? Ararega Mungu! Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kobheerera ʉbhʉbhɨ, nawe Mungu umwene!” \p \v 8 Rogendo rʉmwɨ Yɨɨsu akamenya amiisɨɨgi gaabhʉ, akabhabhʉʉrɨra, “Kwakɨ muriiseegabhu mumyʉyʉ janyu? \v 9 Awɨɨ, ni‑ryahe rinyʉʉhu, kʉbhʉʉrɨra ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akuurɨ ibhiimʉ, ‘Ʉbhʉbhɨ bhwazʉ bhʉbhɨɨrɨɨrwɨ,’ kisha kʉmʉbhʉʉrɨra, ‘Imɨɨrɨra, ogege ɨkɨragʉ chazʉ ujɨ’? \v 10 Nangʉ nereenda momenye kʉbha, Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ\f + \fr 2:10 \fr*\fk Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ\fk*\ft , ni‑riina ɨrɨndɨ rya Yɨɨsu, ariigambɨra umwene. Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* ahɨɨrwɨ ʉbhʉnaja bhwo okobheerera abhaatʉ ʉbhʉbhɨ kʉʉsɨ.” Neho Yɨɨsu akabhʉʉrɨra ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akuurɨ ibhiimʉ, \v 11 “Nɨrakʉbhʉʉrɨra, imɨɨrɨra! Gega ɨkɨragʉ chazʉ, ujɨ yɨɨka.” \v 12 Hayohayo, bhʉʉsi bhakarora ʉmʉʉtʉ wuyo akiimɨɨrɨra, akiitwɨka ɨkɨragʉ chazɨ, akahʉrʉka igʉtʉ. Abhaatʉ bhayo bhakarʉgʉʉra na kʉgʉnga Mungu, bhakabhuga, “Tʉkɨɨrɨ korora kɨsɨgʉ ncha kɨnʉ kɨkʉrirwɨ reero!” \s Yɨɨsu iizirɨ kʉsabhʉra abhakʉri bha amabhɨ \r (Mataayo 9:9‑13; Ruuka 5:27‑32) \p \v 13 Yɨɨsu akaja naatu rusizʉ wɨ ɨnyanza ya Gariraaya. Abhaatʉ bhaaru bhakamutuna, akabhiija. \p \v 14 Akʉmara akabhʉʉka, hanʉ aarɨ araja, akarora Raawi umwana wa Arifaayʉ. Aarɨ ikɨɨrɨ mwibhuru ryazɨ ryʉ ʉkʉtɨnɨra rigʉʉti. Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Ntuna.” Raawi akabhʉʉka, akamutuna. \p \v 15 Yɨɨsu akaja kurya ibhyakurya munyumba ya Raawi hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ. Abharihya bha rigʉʉti\f + \fr 2:15 \fr*\fk Abharihya bha rigʉʉti\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* na abhandɨ bhʉ ʉbhʉbhɨ bhaarɨ bhararya ibhyakurya hamwɨmwɨ nabhʉ, kʉ kʉbha bhaaru bhe eteemwa yɨnʉ bhaarɨ bharamutuna. \v 16 Mmbe abhiija bhi imigirʉ bhanʉ bhaarɨ Abhafarisaayo,\f + \fr 2:16 \fr*\fk Abhafarisaayo\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* hanʉ bhaarʉʉzɨ Yɨɨsu ararya hamwɨmwɨ na abharihya bha rigʉʉti na abhakʉri bhʉ ʉbhʉbhɨ, bhakabhuurya abhɨɨga bhaazɨ, “Ndora ararya hamwɨmwɨ na abharihya bha rigʉʉti na abhakʉri bhʉ ʉbhʉbhɨ?” \p \v 17 Hanʉ Yɨɨsu iigwirɨbhu, akabhabhʉʉrɨra, “Abhaatʉ abhahʉru bhatakwenda ʉmʉgabhʉ, nawe abharwɨrɨ nebho bhakumwenda! Inyɨ nitiizirɨ kʉbhɨrɨkɨra bhe eheene, nawe bhʉ ʉbhʉbhɨ.” \s Amiija gɨ ɨkarɨ na amahya \r (Mataayo 9:14‑17; Ruuka 5:33‑39) \p \v 18 Ibhaga irebhe, abhɨɨga bha Yoohana Ʉmʉbhatiizi hamwɨmwɨ na Abhafarisaayo, bhaarɨ bhariiyima kurya. Rusikʉ rʉmwɨ abhaatʉ obhorebhe bhakaja kwa Yɨɨsu, bhakabhuurya, “Ndora abhɨɨga bha Yoohana na abhɨɨga bha Abhafarisaayo bhatakurya, nawe abhɨɨga bhaazʉ bhatakwiyima kurya?” \p \v 19 Yɨɨsu akagarukirya, “Abhahɨrɨɨkɨrɨri bhu umukwɨri bhariiyimabhwɨ kurya, bharɨ hamwɨmwɨ nu umukwɨri? Ribhaga ryʉsi bharɨ hamwɨmwɨ, bhatakʉtʉra kwiyima kurya! \v 20 Nawe urusikʉ rʉraaza umukwɨri araruusibhwa gatɨ wa abhagini bhaazɨ. Hayo neho, bhariiyimɨ kurya. \p \v 21 “Ʉkʉsanja amiija gaanɨ amahya na zisimʉka zaanyu kʉratuubhana nʉ ʉkʉtʉʉra ɨkɨraka che engebho iihya kongebho ikungu. Ɨkɨraka kirya kɨranyarya engebho yiyo na kwongera hanʉ hanyarirɨ. \v 22 Ekerenjo ɨkɨndɨ ni‑ncha abhaatʉ kutiga kʉtʉʉra idivaayi\f + \fr 2:22 \fr*\fk Idivaayi\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* yɨnʉ ɨtatunduurirɨ mʉbhɨgʉzi bhya amaseero amakungu. Hanʉ ɨkʉtʉndʉʉra na kutiira, ɨkɨgʉzi kɨratamwa kubhimba, akʉmara kɨrabhaarʉka idivaayi iriitɨka. Idivaayi yɨnʉ ɨtatunduurirɨ ereenderwa kutuurwa mʉkɨgʉzi ikihya.” \s Yɨɨsu newe Ʉmʉkʉrʉ wu urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ \r (Mataayo 12:1‑8; Ruuka 6:1‑5) \p \v 23 Rusikʉ rʉmwɨ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ, Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhaarɨ bharahɨta kʉnzɨra yɨnʉ yaarɨ mʉmɨgʉndʉ jɨ ɨnganʉ. Abhɨɨga bhaazɨ bhakatanga kʉtɨna ɨbhɨgara bhyɨ ɨnganʉ na kurya. \v 24 Neho Abhafarisaayo bhakabhʉʉrɨra Yɨɨsu, “Rora, abhɨɨga bhaazʉ bharahocha emeremo gɨnʉ gɨtakwenderwa kokorwa urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ!”\f + \fr 2:24 \fr*\xt Rora Kʉhʉrʉka 20:8‑11.\xt*\f* \p \v 25 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Mʉtasʉmirɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu chɨmbu Daudi aakʉrirɨ hanʉ ɨnzara yamuriirɨ na abhakɨndichazɨ? \v 26 Akasikɨra mwibhuru rirɨndu rya Mungu, ribhaga rɨnʉ Abhiyatari aarɨ kuhaani ʉmʉkʉrʉ wa Mungu, akarya ɨmɨkaatɨ gɨnʉ jatɨɨrwɨ mʉbhʉtangɨ bhwa Mungu.\f + \fr 2:26 \fr*\xt Rora 1 Samwɨri 21:1‑6.\xt*\f* Ɨmɨkaatɨ gɨnʉ kumigirʉ ja Musa gɨtakwenderwa kuriibhwa na abhaatʉ, kuruushaku bhakuhaani abheene. Nawe Daudi akarya, na akabhaha na abhakɨndichazɨ, bhʉʉsi bhakarya.” \v 27 Neho Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ rwatɨɨrwɨ igʉrʉ wa abhaatʉ, ɨtarɨ abhaatʉ igʉrʉ wʉ ʉbhʉtʉʉrʉ. \v 28 Na momenye kʉbha, Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ nɨ‑Mʉkʉrʉ nʉʉrʉ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ.” \c 3 \s Yɨɨsu arahorya ʉmʉʉtʉ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ \r (Mataayo 12:9‑14; Ruuka 6:6‑11) \p \v 1 Urusikʉ ʉrʉndɨ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ, Yɨɨsu akasikɨra mwirwazɨrʉ rya Kapɨrinaumu, aareho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ arɨmɨɨrɨ okobhoko. \v 2 Abhafarisaayo bhaarɨ bhiitɨgirɨ Yɨɨsu, bharore arɨɨbhɨ arahorya ʉmʉʉtʉ wuyo urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ. Areemohorye bhabhone ɨnzɨra yu ukumwinatiriryaku. \v 3 Yɨɨsu akabhʉʉrɨra omorema wo okobhoko, “Nauzɨ, wiimɨɨrɨrɨ gatɨgatɨ.” \v 4 Neho Yɨɨsu akabhabhuurya, “Nangʉ, nɨ‑bhwaheene kurusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ, kokora amazʉmu kisha kokora amabhɨ, kohorya kisha kwita?” Ebho bhakakira. \p \v 5 Yɨɨsu akabharora kʉbhʉrʉrʉ, akarumɨka mumwʉyʉ gwazɨ igʉrʉ wʉ ʉbhʉkʉngʼu bhwi imyʉyʉ jabhʉ. Neho Yɨɨsu akabhʉʉrɨra ʉmʉʉtʉ wurya, “Gorora okobhoko kwazʉ.” Ʉmʉʉtʉ wurya akagorora okobhoko kwazɨ, rogendo rʉmwɨ kʉkahora! \v 6 Hayohayo Abhafarisaayo bharya bhakahʉrʉka igʉtʉ, bhakarumana na kʉgambana na abhasakirya bha riribhita ryʉ ʉmʉtɨmi Heroode Antipaasi.\f + \fr 3:6 \fr*\fk Abhasakirya bha riribhita ryʉ ʉmʉtɨmi Heroode Antipaasi \fk*\ft bhaarɨ riribhita rya Abhayaahudi rɨnʉ ryisiriiryɨ ʉbhʉkangati bhwa Abharuumi mucharʉ chabhʉ. Ebho na Abhafarisaayo bhataasɨɨgirɨ, nawe bhʉʉsi bhaarɨ bharʉʉbhaha komenyekana kwa Yɨɨsu mucharʉ chʉsi, neho bhakatanga kwisiriranʼya komohya ɨnzɨra yu ukwita Yɨɨsu. Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora ringʼana \ft*\it Heroode Antipaasi\it* muKiniibhasa.\f* Bhakagambana chɨmbu bharaarichɨ Yɨɨsu. \s Abhaatʉ bhaaru bharamujaku Yɨɨsu \p \v 7 Yɨɨsu akabhʉʉka hayo, akaja kʉnyanza ya Gariraaya hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ. Riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ rɨkamutuna kurwa mubhyarʉ bhya Gariraaya na Yudeya, \v 8 ʉrʉbhɨri rwa Yɨrusarɨɨmu, na Idumaaya, imwambʉkʉ wɨ ɨkɨtaarʉ cha Yorodaani na haguhɨ na zɨmbɨri za Tiiro na Sidʉʉni. Abhaatʉ bhayo bhakamujaku, kʉ kʉbha bhaarɨ bhiigwirɨ igʉrʉ wɨ ɨbhɨsɨgʉ bhɨnʉ aarɨ akʉrirɨ. \v 9 Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ bhakonze ubhwatʉ, kʉ kʉbha riribhita rirya ryarɨ ikʉrʉ bhʉkʉngʼu, hanʉ rɨraamʉhɨgɨ asikɨrɨ mubhwatʉ. \v 10 Abharwɨrɨ bhaarɨ bharahɨgana korereke bhamukunʼyɨku, kʉ kʉbha aarɨ ahʉriryɨ bhaaru. \v 11 Abhaatʉ bhanʉ bhaarɨ na amasambwa hanʉ bhaamʉrʉʉzɨbhu, bhaarɨ bharagwa kʉmagʉrʉ gaazɨ na kʉrɨra kwiraka ɨkʉrʉ, “Awɨ ni‑Mwana wa Mungu!” \v 12 Neho akagarecha amasambwa kwa bhʉhaari, gatamukumucha kʉbhaatʉ kʉbha ewe nɨ‑wɨɨwɨ. \s Yɨɨsu ararobhora abhatumwa ikumi na bhabhɨrɨ \r (Mataayo 10:1‑4; Ruuka 6:12‑16) \p \v 13 Yɨɨsu akatiira kʉkɨgʉrʉ. Akabhabhɨrɨkɨra abhaatʉ bhanʉ ɨɨndirɨ, bhakamujaku. \v 14 Akarobhora abhaatʉ ikumi na bhabhɨrɨ bhanʉ aabhabhirikiirɨ abhatumwa,\f + \fr 3:14 \fr*\fk Abhatumwa\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* korereke bhabhɨ hamwɨmwɨ nawe, abhatʉmɨ kurwaza, \v 15 na abhahɨ ʉbhʉnaja bhwu ukuruusha amasambwa kʉbhaatʉ. \v 16 Ganʉ nego amariina ga abhaatʉ ikumi na bhabhɨrɨ bhanʉ aarʉbhwɨrɨ: \pi Simʉʉni, wʉnʉ Yɨɨsu aamʉhɨɨrɨ iriina ɨrɨndɨ, Peetero,\f + \fr 3:16 \fr*\fk Peetero\fk*\ft , enzobhooro yaku ni‑ritarɨ.\ft*\f* \v 17 Yaakobho na Yoohana abhaana bha Zebhedaayo, Yɨɨsu akabhaha iriina rya Bhowanɨrigɨ, enzobhooro yaku abhaana bhu umurumo, \v 18 Andureya, Firipʉ, Bhatoromayo, Mataayo, Tomaaso, Yaakobho umwana wa Arifaayʉ, Tadaayo, Simʉʉni Ʉmʉkananayʉ,\f + \fr 3:18 \fr*\fk Simʉʉni Ʉmʉkananayʉ \fk*\ft aarɨ na amariina abhɨrɨ, ɨrɨmwɨ ryi Ikigiriki, \ft*\fqa Simʉʉni Ʉmʉzɨrʉʉti \fqa*\ft ɨrɨndɨ ryɨ Ɨkɨyaahudi, \ft*\fqa Simʉʉni Ʉmʉkananayʉ. \fqa*\ft Gʉʉsi gane enzobhooro yɨmwɨ, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akwitanɨra ubhwiyagaaruri bhwɨ ɨɨsɨ yaazɨ.\ft*\f* enzobhooro yaku ni‑mwitaniri wi icharʉ chazɨ, \v 19 na Yuuda Isikariyʉʉti, wʉnʉ iichurirɨ Yɨɨsu. \s Yɨɨsu nɨ‑mʉkʉrʉ kʉkɨra ʉmʉkʉrʉ wa amasambwa \r (Mataayo 12:22‑32; Ruuka 11:14‑23, 12:10) \p Akʉmara Yɨɨsu akagarʉka yɨɨka, akasikɨra munyumba. \v 20 Riribhita rya abhaatʉ rikiibhiringa harya kwikɨ, kuhika Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakatama nʉʉrʉ kurya ibhyakurya. \v 21 Hanʉ unina na abhahiiri bhaazɨ bhiigwirɨ amangʼana gayo, bhakaja komogega, bhaarɨ bharabhuga amangʼɨɨni gatarɨ bhwaheene. \p \v 22 Abhiija bhi imigirʉ ja Musa, bhanʉ bhaaruurɨ mʉrʉbhɨri rwa Yɨrusarɨɨmu bhaarɨ bharabhuga, “Atiirirwɨ na Bhɨɨrizɨbhuri. Araheebha amasambwa kʉbhʉnaja bhwa Bhɨɨrizɨbhuri,\f + \fr 3:22 \fr*\fk Bhɨɨrizɨbhuri \fk*\ft ni‑riina ɨrɨndɨ rya Shɨtaani.\ft*\f* ʉmʉkʉrʉ wa amasambwa!” \p \v 23 Mmbe, Yɨɨsu akabhabhɨrɨkɨra, akatanga kʉbhabhʉʉrɨra kobherenjo, “Shɨtaani aratʉrabhwɨ kwiruusha umwene? \v 24 Arɨɨbhɨ abhaatʉ bhʉ ʉbhʉtɨmi bhʉmwɨ bhariitana abheene kobheene, ʉbhʉtɨmi bhuyo bhʉragwa. \v 25 Na abhaatʉ bhi inyumba yɨmwɨ arɨɨbhɨ bharatanga kwitana abheene kobheene, ikishoko kiyo kɨtakʉrama nʉʉrʉ hasuuhu. \v 26 Arɨɨbhɨ Shɨtaani ariitana na amasambwa amakɨndichazɨ, ʉbhʉtɨmi bhwazɨ bhʉtwanɨkɨɨnɨ, bhʉratʉra kwimɨɨrɨrabhwɨ? Bhʉtakʉtʉra kwimɨɨrɨra nʉʉrʉ hasuuhu, maheene bhugwirɨ kɨmwɨ. \v 27 Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kusikɨra munyumba yʉ ʉmʉʉtʉ wa amanaga, na kumuruusha ebhegero bhyazɨ, akɨɨrɨ komobhoha. Areemobhohe, hayo aratʉra kumuruusha ebhegero bhyazɨ. \p \v 28 “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, abhaatʉ bharabheererwa ʉbhʉbhɨ bhwabhʉ bhwʉsi. Na bharabheererwa ekerege chabhʉ chʉsi. \v 29 Nawe, arɨɨbhɨ ʉmʉʉtʉ ararega Ekoro Ɨndɨndu, atakobheererwa nʉʉrʉ hasuuhu. Wuyo arabha ni isoro ryʉ ʉbhʉbhɨ bhwa kemerano.” \v 30 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨrabhu, kʉ kʉbha ebho bhaarɨ bharabhuga, “Ana risambwa.” \s Abhahiiri bha Yɨɨsu bha amaheene \r (Mataayo 12:46‑50; Ruuka 8:19‑21) \p \v 31 Neho unina Yɨɨsu na abhahiiri bhaazɨ bhakahika, bhakiimɨɨrɨra igʉtʉ wi inyumba yɨnʉ aarɨmu. Bhakatʉma ʉmʉʉtʉ abhɨrɨkɨrɨ Yɨɨsu, bhagambanɨ neewe. \v 32 Riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ ryarɨ ryikɨɨrɨ, rimwinaarirɨ. Bhakamʉbhʉʉrɨra Yɨɨsu, “Rora, onyoko na bhaumwanyu bhari igʉtʉ, bharakwenda.” \p \v 33 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Yiiya na bhaumwɨtʉ, nɨ‑bha wɨɨwɨ?” \v 34 Akabharora abhaatʉ bhanʉ bhiikɨɨrɨ bhamwinaarirɨ, akabhuga, “Morore, bhanʉ nebho bha yiiya na bhaumwɨtʉ. \v 35 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akokora ubhwɨndi bhwa Mungu, wuyo newe umwɨtʉ, umusubhaati na yiiya.” \c 4 \s Ekerenjo chu umubhusuri wa zimbusurʉ \r (Mataayo 13:1‑9; Ruuka 8:4‑8) \p \v 1 Yɨɨsu akatanga kwija kwikɨ abhaatʉ, rusizʉ wɨ ɨnyanza. Riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ rikiibhiringa kwawɨ. Akasikɨra mubhwatʉ, akiikara muyo korereke bhatamurimbya. Abhaatʉ bhakasaaga rusizʉ wɨ ɨnyanza. \v 2 Aarɨ arabhiija amangʼana maaru kobherenjo. Mumiija gaazɨ aarɨ arabhuga, \v 3 “Mwitegeerere! Umubhusuri akaja kubhusura zimbusurʉ zaazɨ.\fig Umubhusuri|alt="Mpanzi" src="lb00094c.tif" size="col" loc="MRK 4:3" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994" ref="4:3"\fig* \v 4 Hanʉ aarɨ arabhusura, zimbusurʉ ɨzɨndɨ zɨkagwa kʉnzɨra, ibhinyunyi bhɨkaaza, bhɨkazirya. \v 5 Ɨzɨndɨ zɨkagwa kukurungutarɨ, zɨkamera bhwangʉ, kʉ kʉbha rirobha ryarɨ isuuhu. \v 6 Hanʉ ʉmwɨ gwabharirɨ, gukuumya rirobha rirya, zimbusurʉ zɨkanyaara na kwʉma, kʉ kʉbha imiri jaku jarɨ igʉrʉgʉrʉ. \v 7 Zimbusurʉ ɨzɨndɨ zɨkagwa mʉmahwa. Amahwa gayo gakakʉra, gakazihiza, zɨkatama kokongʼa. \v 8 Nawe, zimbusurʉ ɨzɨndɨ zɨkagwa kwirobha rizʉmu, zɨkamera, zɨkakʉra na kwibhʉra. Yɨmwɨ ikiibhʉra merongo ɨtatʉ, ɨyɨndɨ ikiibhʉra merongo ɨsaasabha, nɨ ɨyɨndɨ ikiibhʉra igana rɨmwɨ!” \v 9 Akʉmara akabhabhʉʉrɨra, “Wʉ ʉkʉtwɨ, iitegeerere.” \s Kwakɨ Yɨɨsu aragamba kwe ebherenjo \r (Mataayo 13:10‑17; Ruuka 8:9‑10) \p \v 10 Hanʉ abhaatʉ bha riribhita bhaabhuukirɨ, Yɨɨsu akasaaga na abhɨɨga bhaazɨ ikumi na bhabhɨrɨ, na abhahɨmba abhandɨ. Neho bhakabhuurya igʉrʉ we enzobhooro ye ebherenjo bhyazɨ. \p \v 11 Akabhagarukirya, “Imwɨ mubhwɨnɨ iryʉbha ryo okomenya imbisi yʉ ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu. Nawe abhaatʉ bhanʉ bhatakuntuna, nɨrabhabhʉʉrɨra gʉʉsi kobherenjo, \v 12 korereke, \q ‘Bharaarore, bhatamenya ryʉryʉsi. \q Na bhariigwɨ, bhatoobhoora ryʉryʉsi. \q Bhataaza kwichʉra, bhakatiga ʉbhʉbhɨ, bhakabheererwa.’\f + \fr 4:12 \fr*\xt Rora Isaaya 6:9‑10.\xt*\f* ” \s Yɨɨsu aragarʉra ekerenjo chu umubhusuri \r (Mataayo 13:18‑23; Ruuka 8:11‑15) \p \v 13 Neho Yɨɨsu akabhuga, “Nangʉ, mʉtamirwɨ kwobhoora ekerenjo kɨnʉ, ɨrabhabhwɨ kʉbhɨndɨ? \v 14 Umubhusuri nɨ‑wʉnʉ akoreetera abhandɨ ɨngʼana ya Mungu. \v 15 Abhaatʉ abhandɨ bhatuubhɨɨnɨ na zimbusurʉ zɨnʉ zaagwirɨ kʉnzɨra. Hanʉ bhakwigwabhu ɨngʼana ya Mungu, Shɨtaani ahaaza, na kuruushaho ɨngʼana yirya mozekoro zaabhʉ. \v 16 Abhandɨ, bhatuubhɨɨnɨ na zimbusurʉ zɨnʉ zaagwirɨ kukurungutarɨ. Hanʉ bhakwigwa ɨngʼana ya Mungu, bharayɨsʉngʼaana bhwangʉ kobhozomerwa bhwʉsi. \v 17 Nawe kʉ kʉbha bhaangɨ nchɨ ɨkɨtʉʉtʉ kɨnʉ kɨtaana imiri, bhahaagwata ibhaga isuuhu, zɨnyaakʉ hamwɨ amakʉngʼu garaabhabhone igʉrʉ wɨ ɨngʼana yiyo, hayohayo bharatiga ubhwisirirya. \v 18 Abhandɨ bhatuubhɨɨnɨ na zimbusurʉ zɨnʉ zaagwirɨ mʉmahwa. Bhariigwa ɨngʼana ya Mungu, \v 19 nawe, amahocha ga kʉʉsɨ, umwʉyʉ gwu ubhuniibhi, nu umwʉyʉ gwa amangʼana agandɨ guriisikɨrɨ. Gayo gahaahɨga ɨngʼana ya Mungu na kugirya ɨtamɨ kwibhʉra imisumʉ. \v 20 Na abhandɨ bhatuubhɨɨnɨ na zimbusurʉ zɨnʉ zaagwirɨ kwirobha rizʉmu. Bhariigwa ɨngʼana ya Mungu na kʉyɨsʉngʼaana na kwibhʉra imisumʉ, ʉgʉmwɨ merongo ɨtatʉ, ʉgʉndɨ merongo ɨsaasabha nʉ ʉgʉndɨ igana rɨmwɨ.” \s Ekerenjo chɨ ɨkɨmʉrɨ \r (Ruuka 8:16‑18) \p \v 21 Na Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Awɨɨ kʉnʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ahaacha ɨkɨmʉrɨ na kʉtʉʉra mwirungu ryʉ ʉbhʉrɨrɨ, hamwɨ kukundikirya na rihʉʉzʉ? Atahaatʉʉra igʉrʉ wɨ ɨkɨkʉngʉ kɨbhɨ kɨramʉrɨka hʉʉsi? \v 22 Ɨbhu nɨmbu ryʉryʉsi rɨnʉ ribhisirwɨ, ribhisirwɨ korereke rihumburwɨ na kʉbha habhwɨrʉ. Na ryʉryʉsi rɨnʉ rikundikiriibhwɨ, rikundikiriibhwɨ korereke rihumburwɨ. \v 23 Wʉ ʉkʉtwɨ, iitegeerere.” \p \v 24 Yɨɨsu akangʼeha kʉbhabhʉʉrɨra, “Mwitegeerere bhwaheene! Muryamurya chɨmbu ukwihurucha kwitegeerera ringʼana, ɨbhu nɨmbu Mungu wʉʉsi akokoha ubhwʉbhʉʉri, na arakwongereererya koremenya bhʉkʉngʼu. \v 25 Wʉnʉ akwitegeerera ɨngʼana ya Mungu na koyemenya, Mungu aramʉsakirya na kumwongerya koyemenya. Nawe arɨɨbhɨ ʉmʉʉtʉ atakwitegeerera ɨngʼana ya Mungu, nʉʉrʉ isuuhu yɨnʉ amɨnyirɨ araruusibhwa.” \s Ekerenjo cha zendetere zɨnʉ zekomera \p \v 26 Yɨɨsu akoongera kʉbhabhʉʉrɨra, “Nɨbhabhʉʉrɨrɨ ekerenjo ɨkɨndɨ, korereke nibhiijɨ ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu chɨmbu bhʉrɨ. Ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ akahamba zendetere mʉmʉgʉndʉ. \v 27 Ubhutikʉ ahaahɨndɨra, nu umwise arɨ mɨɨsʉ, ribhaga riyo zendetere ziyo zɨramera na kʉkʉra, ɨnʉ umurimi atɨɨzɨ chɨmbu ɨkʉbha. \v 28 Rirobha riyoriyo, rɨrakurya zendetere zirya na kwibhʉra. Hinga zɨrahurucha amatʉʉtʉ, garatanga kʉsagata, mʉtɨnɨrʉ zɨrahurucha ɨbhɨgara bhɨnʉ bhɨna zeeheke. \v 29 Imisumʉ gɨraakongʼe na gɨrʉʉmɨ, umurimi aratanga kogesa.” \s Ekerenjo cha akadetere \r (Mataayo 13:31‑32, 34; Ruuka 13:18‑19) \p \v 30 Yɨɨsu akangʼeha kʉbhabhʉʉrɨra, “Awɨɨ ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu tubhutuubhanʼyɨ nakɨ? Tubhutuubhanʼyɨ na kerenjokɨ? \v 31 Bhutuubhɨɨnɨ chɨmbu endetere yʉ ʉmʉharadaari ɨrɨ hanʉ ɨkʉhambwa na kʉkʉra mʉmʉgʉndʉ. Neyo isuuhu kʉkɨra zendetere zʉʉsi zɨnʉ zɨhaahambwa. \v 32 Ɨraamere, ɨhaabha kɨtʉʉtʉ kɨkʉrʉ kʉkɨra ɨbhɨtʉʉtʉ bhyʉsi bhya zinyinyi mʉmʉgʉndʉ. Kɨrabha ni ibhisha bhya amatʉʉtʉ amakʉrʉ, ni ibhinyunyi bhɨhaaza na kwikara kubhisha bhyaku.” \p \v 33 Yɨɨsu akabharwazɨra ɨngʼana ya Mungu kwe ebherenjo bhiyo nɨ ɨbhɨndɨ bhyaru, chɨmbu bhanagiryɨ koyemenya. \v 34 Atagambɨnɨ nebho ataana kerenjo. Nawe, hanʉ aarɨ umwene na abhɨɨga bhaazɨ, akabhagorera gʉʉsi. \s Yɨɨsu aratureerya ɨnyanza \r (Mataayo 8:23‑27; Ruuka 8:22‑25) \p \v 35 Urusikʉ ruyo rigoroobha, Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Twambʉkɨ ɨnyanza, tujɨ imwambʉkʉ.” \v 36 Bhakatiga riribhita rya abhaatʉ, bhakatiira mubhwatʉ mʉnʉ Yɨɨsu aarɨ, bhakabhʉʉka hamwɨmwɨ. Haarɨ nu ubhwatʉ ʉbhʉndɨ bhʉnʉ bhakangatɨɨnʼyɨ nabhwɨ. \v 37 Ʉmʉkama ʉmʉhaari bhʉkʉngʼu gʉkatanga kuhuuta mʉnyanza. Amakunda gaarɨ garahuna ubhwatʉ, amanzi gakatanga kusikɨra mubhwatʉ bhokeenda kwizʉra. \p \v 38 Ribhaga riyo, Yɨɨsu zaarɨ zimuhirirɨ inyuma mubhwatʉ, ahɨgɨkirɨ umutwɨ kʉmʉsagʉ. Abhɨɨga bhaazɨ bhakamubhuucha, bhakabhuga, “Umwija, ʉtakʉdɨɨrɨɨra kʉbha itwɨ tʉrarika?” \p \v 39 Neho Yɨɨsu akiimɨɨrɨra, akahama ʉmʉkama gurya, akabhʉʉrɨra ɨnyanza, “Ukirɨ! Horeera!” Ʉmʉkama gurya gʉkatiga kuhuuta, kʉkabha bhwaheene. \v 40 Mmbe Yɨɨsu akabhabhuurya abhɨɨga bhaazɨ, “Kwakɨ mʉrʉʉbhaha? Nangʉ mʉkɨɨrɨ kʉbha nu ubhwisirirya?” \p \v 41 Bhakʉʉbhaha bhʉkʉngʼu, bhakatanga kwibhuurya, “Wʉnʉ nɨ‑wɨɨwɨ, ʉmʉkama na amakunda bhyʉsi bhɨramwigwa?” \c 5 \s Yɨɨsu arahorya ʉmʉʉtʉ amasambwa \r (Mataayo 8:28‑34; Ruuka 8:26‑39) \p \v 1 Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakahika imwambʉkʉ wɨ ɨnyanza ya Gariraaya, mucharʉ cha Abhagɨraasi. \v 2 Hanʉ Yɨɨsu iikirɨ mubhwatʉ, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aarɨ na amasambwa akarwa mʉmabhigi ganʉ gaarɨ zimbihɨra,\f + \fr 5:2 \fr*\ft Abhayaahudi bhaarɨ bharabhɨɨka abhaku mʉmabhigi hamwɨ ganʉ gaakɨrɨɨsirwɨ kwitarɨ ryɨ ɨbhɨgʉrʉ.\ft*\f* akamuryarɨra Yɨɨsu. \v 3 Ʉmʉʉtʉ wuyo aarɨ ariikara mʉmabhigi ganʉ gaarɨ zimbihɨra. Aarɨ na amanaga, ataarɨ areho wʉwʉʉsi wʉnʉ aaturirɨ komobhoha nʉʉrʉ kwe emenyororo. \v 4 Bhaarɨ bhamʉbhʉhirɨ manga kaaru ne emenyororo kʉmagʉrʉ nɨ ɨbhɨrangʼani kʉmabhoko, nawe akabhɨtɨna bhyʉsi. Ataarɨ areho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kumuhiza. \v 5 Ibhaga ryʉsi ubhutikʉ nu umwise aarɨ aragendagenda kuzimbihɨra na mʉbhɨgʉrʉ, ararɨgɨsa na kwingʼerangʼera na amabhwɨ. \p \v 6 Hanʉ ʉmʉʉtʉ wuyo aarʉʉzɨ Yɨɨsu kwa kore na kumuryarɨra, akamuhigamɨra. \v 7 Akarɨgɨsa kwiraka ikʉrʉ akabhuga, “Nɨ‑nakɨ na naawɨ, Yɨɨsu Umwana wa Mungu wi Igʉrʉ wa Bhyʉsi? Nɨrakwisasaama kuriina rya Mungu ʉtanyaacha.” \v 8 Akagambabhu kʉ kʉbha Yɨɨsu aarɨ aribhuuriirɨ, “Risambwa, nuurwɨ kʉmʉʉtʉ wʉnʉ!” \p \v 9 Yɨɨsu akaribhuurya, “Iriina ryazʉ wɨɨwɨ?” \p Rɨkamʉgarukirya, “Iriina ryanɨ, nɨ‑Bhasirikarɨ, kʉ kʉbha itwɨ, nɨ‑bhaaru kʉmʉʉtʉ wʉnʉ.” \v 10 Risambwa rirya rɨkamwisasaama manga kaaru kʉbha atagaheebha mucharʉ kirya. \p \v 11 Kwarɨ na rihizʉ ikʉrʉ rya zingurubhɨ, rɨrariisha rusizʉ wɨ ɨkɨgʉrʉ. \v 12 Neho amasambwa garya gakabhuga, “Tʉrasabha utwisiririryɨ, tusikɨrɨ muzingurubhɨ zirya.” \v 13 Yɨɨsu akagiisiririrya. Amasambwa gayo gakarwɨku ʉmʉʉtʉ wurya, gakaja muzingurubhɨ. Rihizʉ ryʉsi rya zingurubhɨ rɨkahiringita mwega ikihiringitʉ ɨkɨhaari, zɨkagwa mʉnyanza na kukwa. Zingurubhɨ ziyo zaarɨ zɨrahika bhɨkwɨ bhɨbhɨrɨ. \p \v 14 Abhariisha bha zingurubhɨ bharya bhakaryara, bhakaraganʼya amangʼana gayo mʉzɨmbɨri. Abhaatʉ bhakaaza, korereke bhiirorere abheene ganʉ gakʉrirwɨ. \v 15 Hanʉ bhaahikirɨ kwa Yɨɨsu, bhakʉʉbhaha bhʉkʉngʼu korora wʉnʉ aarɨ na riribhita rya amasambwa ikɨɨrɨ, ibhʉhirɨ zengebho na ana amangʼɨɨni gakunaanirɨ. \v 16 Bharya bhaarʉʉzɨ ganʉ gaamubhwɨnɨ wʉnʉ aarɨ na amasambwa na zingurubhɨ, bhakabha bharabhʉʉrɨra abhaatʉ abhandɨ amangʼana gayo. \v 17 Neho abhaatʉ bhakatanga kʉsabha Yɨɨsu arwɨ mucharʉ chabhʉ. \p \v 18 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ akusikɨra mubhwatʉ, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aarɨ na amasambwa akasabha Yɨɨsu kʉbha amwisiririryɨ bhahiranɨ nawe. \v 19 Nawe Yɨɨsu atamwisiririiryɨ, akamʉbhʉʉrɨra, “Nuujɨ ɨwaanyu, ʉbhabhʉʉrɨrɨ amangʼana amakʉrʉ gɨ ɨbhɨgʉngi ganʉ Ʉmʉkʉrʉ akʉkʉrɨɨrɨ.” \v 20 Ʉmʉʉtʉ wuyo akabhʉʉka akaja, akatanga kʉnyaraganʼya amangʼana Dɨkapʉʉri, amangʼana amakʉrʉ ganʉ Yɨɨsu aamʉkʉrɨɨrɨ. Abhaatʉ bhʉʉsi bhakarʉgʉʉra. \s Yɨɨsu arahorya ʉmʉkari na kuryʉra umuucha \r (Mataayo 9:18‑26; Ruuka 8:40‑56) \p \v 21 Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakaambʉka ɨnyanza nu ubhwatʉ kʉgarʉka imwambʉkʉ. Hanʉ bhaahikirɨ, riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ rikiibhiringɨra rusizʉ wɨ ɨnyanza. \v 22 Hayo akaaza ʉmʉkangati wʉmwɨ mwirwazɨrʉ, iriina ryazɨ Yairʉ. Hanʉ aarʉʉzɨ Yɨɨsu, akamujaku, akagwa mʉmagʉrʉ gaazɨ. \v 23 Akamwisasaama arabhuga, “Umuucha waanɨ murwɨrɨ, areenda kutinʼya. Nɨrasabha tujɨ omoteere amabhoko gaazʉ kʉmʉbhɨrɨ gwazɨ, korereke ahone.” \v 24 Yɨɨsu akahirana nawe. Riribhita rirya rɨkabha rɨramutuna, rimwirugutiriiryɨ bhʉkʉngʼu. \p \v 25 Mwiribhita rirya, kwarɨ nʉ ʉmʉkari wʉnʉ aarɨ nu ubhurwɨrɨ bhwɨ ɨngɨzi kwi imyaka ikumi nɨ ɨbhɨrɨ. \v 26 Ʉmʉkari wuyo aarɨ anyaakirɨ bhʉkʉngʼu kuja kʉbhagabhʉ. Akamara ebhegero bhyazɨ bhyʉsi arahira kʉbhagabhʉ, atabhwɨnɨ hakɨrɨku, nawe bhokoongera kʉhaara. \v 27 Hanʉ ʉmʉkari wuyo iigwirɨ ganʉ Yɨɨsu aakʉrirɨ, akahɨta mwiribhita rya abhaatʉ kwi inyuma, akakunʼyaku engebho ya Yɨɨsu. \v 28 Akakorabhu kʉ kʉbha akiigambɨra, “Nɨraakunʼyɨkubhu engebho yaazɨ, nɨrahora.” \v 29 Hayohayo ɨngɨzi ɨkatɨnɨka, akiiyigwa mʉmʉbhɨrɨ kʉbha ahʉrirɨ. \p \v 30 Rogendo rʉmwɨ Yɨɨsu akamenya kʉbha amanaga gaazɨ gakʉrirɨ emeremo. Akiichʉra, akabhuurya abhaatʉ bha riribhita, “Nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ akuniryɨku zengebho zaanɨ?” \p \v 31 Abhɨɨga bhaazɨ bhakamʉbhʉʉrɨra, “Ʉrarora chɨmbu abhaatʉ bhaaru bhakʉhɨgana kukwisukaku! Na naawɨ ʉrabhuurya, ‘Nɨ‑wɨɨwɨ ankuniryɨku?’ ” \p \v 32 Nawe akarora ɨnʉ nɨ ɨnʉ, korereke amorore wʉnʉ aamukuniryɨku. \v 33 Neho ʉmʉkari wurya akʉʉbhaha,\f + \fr 5:33 \fr*\ft KʉBhayaahudi ʉmʉʉtʉ wɨ ɨngɨzi aarɨ abhɨngirɨ, atɨɨndirwɨ kukunʼyaku mʉʉtʉ na kwisanja na abhaatʉ abhandɨ. \ft*\xt Rora Abharaawi 15:25‑33.\xt*\f* akaaza akamugwaku mʉmagʉrʉ, ɨnʉ ararigita, kʉ kʉbha akamenya ganʉ gakʉriibhwɨ kwewe. Akamʉbhʉʉrɨra amaheene gʉʉsi. \v 34 Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Muucha, ubhwisirirya bhwazʉ bhʉkʉhʉriryɨ. Ujɨ no omorembe, nangʉ ʉhʉriibhwɨ.” \p \v 35 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ akɨɨrɨ aragambana nʉ ʉmʉkari wuyo, abhaatʉ bhakaaza kurwa munyumba ya Yairʉ, ʉmʉkangati wi inyumba ya rirwazɨrʉ, bhakabhuga, “Yairʉ, tiga kʉnyaacha umwija, kʉ kʉbha umuucha waazʉ amarirɨ kukwa.” \p \v 36 Nawe hanʉ Yɨɨsu iigwirɨ amangʼana gayo, akabhʉʉrɨra Yairʉ, “Ʉtʉʉbhaha, isirirya.” \v 37 Yɨɨsu akagarucha abhaatʉ abhandɨ bhʉʉsi kʉbha bhatakangatanʼya nawe. Akaja na Peetero, Yaakobho na Yoohana umunyi wa Yaakobho. \p \v 38 Hanʉ bhaahikirɨ kunyumba ya Yairʉ, Yɨɨsu akabhona abhaatʉ bhararɨra na kwarama. \v 39 Akasikɨra munyumba, akabhuga, “Mʉrarɨrɨrakɨ? Umuucha wʉnʉ akɨɨrɨ kukwa, nawe ahindiirɨ.” \v 40 Riribhita rya abhaatʉ rikamoseka kwa kerege, nawe Yɨɨsu akabhahurucha bhʉʉsi igʉtʉ. Akagega wiisɨ, unina umwana na abhɨɨga bhaazɨ bhatatʉ, bhakaja ɨgatɨ ɨnʉ bhahindiryɨ umuucha. \v 41 Akagwata umuucha wurya kokobhoko, akamʉbhʉʉrɨra, “Tariita, ikumi!” enzobhooro yaku, “Umuucha, nɨrakʉbhʉʉrɨra, bhʉʉka!” \v 42 Hayohayo, umuucha wuyo akiimɨɨrɨra, akatanga kogenda. Aarɨ ni imyaka ikumi nɨ ɨbhɨrɨ. Bhakarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu. \v 43 Yɨɨsu akabharecha bhatabhʉʉrɨra wʉwʉʉsi ganʉ gakʉrirwɨ. Akabhabhʉʉrɨra abhiibhuri bhu umuucha wuyo bhamohe ibhyakurya. \c 6 \s Abhaatʉ bha Nazarɨɨti bharaanga Yɨɨsu \r (Mataayo 13:53‑58; Ruuka 4:16‑30) \p \v 1 Neho Yɨɨsu akarwɨyʉ, akagarʉka kʉrʉbhɨri rwabhʉ rwa Nazarɨɨti hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ. \v 2 Hanʉ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ rwahikirɨ, akatanga kwija mwirwazɨrʉ. Abhaaru bhanʉ bhamwigwirɨ bhakarʉgʉʉra. Bhaarɨ bhariibhuurya, “Wʉnʉ abhwɨnɨ hayi ganʉ gʉʉsi? Ni‑bhwʉbhʉʉrikɨ bhʉnʉ aahɨɨrwɨ nʉ ʉbhʉnaja bhwo okokora ɨbhɨsɨgʉ ncha bhiyo? \v 3 Wʉnʉ atarɨ ʉmʉsɨrɨmara wurya, mura wa Mariyamu, na bhaumwabhʉ nɨ‑Yaakobho, Yoose, Yuuda na Simʉʉni? Na abhasubhaati bhaazɨ tʉtaanabhʉ hanʉ?” Bhakiigatana igʉrʉ waazɨ, bhakaanga kumwisirirya. \p \v 4 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Ʉmʉrʉʉtɨrɨri ahaasuukwa ahandɨ hʉʉsi, kuruushaku mʉrʉbhɨri rwazɨ, kʉbhahiiri bhaazɨ nu uwaazɨ.” \v 5 Na ataturirɨ kokora iyo ɨbhɨsɨgʉ bhyaru, nawe akabhatʉʉrɨra amabhoko abharwɨrɨ bhasuuhu na kʉbhahorya. \v 6 Akarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu kʉ kʉbha bhatamwisiriiryɨ. \s Yɨɨsu aratʉma abhɨɨga bhaazɨ ikumi na bhabhɨrɨ \r (Mataayo 10:5‑15; Ruuka 9:1‑6) \p Akʉmara Yɨɨsu akiiruguura mʉzɨmbɨri za haguhɨ kubhiija abhaatʉ. \v 7 Akabhɨrɨkɨra abhɨɨga bhaazɨ ikumi na bhabhɨrɨ. Akabhaha ʉbhʉnaja bhu ukuruusha amasambwa, akabhatʉma bhabhɨrɨ bhabhɨrɨ. \v 8 Akabhaswaja, “Mʉtagega kegero chʉchʉsi igʉrʉ wo orogendo rwanyu kuruushaku ihimbʉ. Mʉtagega ɨsakwa, nʉʉrʉ ibhyakurya, nʉʉrʉ mpirya. \v 9 Mwibhohe ibhikwɨra, nawe mʉtagega ɨshadi ya kʉgarʉra.” \v 10 Akangʼeha kʉbhabhʉʉrɨra, “Munyumba yʉyʉʉsi yɨnʉ bharaabhasʉngʼaanɨ, mwikarɨ muyomuyo, kuhika hanʉ mʉkʉbhʉʉka mʉrʉbhɨri ruyo. \v 11 Na hʉhʉʉsi hanʉ bhatakʉbhasʉngʼaana hamwɨ kubhiitegeerera, hanʉ mʉkʉbhʉʉka, mʉkʉngʼʉtɨ urutu kʉmagʉrʉ gaanyu, kobheerecha kʉbha Mungu arabhaanga.” \p \v 12 Abhɨɨga bharya bhakabhʉʉka, bhakatanga kʉbharwazɨra abhaatʉ kʉbha, bhatigɨ ʉbhʉbhɨ bhwabhʉ. \v 13 Bhakaruusha amasambwa maaru na kohorya abharwɨrɨ bhaaru kwa kʉbhahaka amaguta. \s Yoohana Ʉmʉbhatiizi aratinwa umutwɨ \r (Mataayo 14:1‑12; Ruuka 9:7‑9) \p \v 14 Ʉmʉtɨmi wi icharʉ kirya, iriina ryazɨ Heroode Antipaasi,\f + \fr 6:14 \fr*\fk Heroode Antipaasi\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* akiigwa amangʼana ga Yɨɨsu, kʉ kʉbha aarɨ aramenyekana hʉʉsi. Abhandɨ bhaarɨ bharabhuga, “Ne‑Yoohana Ʉmʉbhatiizi aryukirɨ mʉbhaku, necho anʉ ʉbhʉnaja bhwo okokora ɨbhɨsɨgʉ ɨbhɨkʉrʉ.” \v 15 Abhandɨ bhaarɨ bharabhuga, “Nɨ‑Ɨɨriya.”\f + \fr 6:15 \fr*\xt Rora Maraaki 4:5.\xt*\f* Abhandɨ bhaarɨ bharabhuga, “Ewe nɨ‑mʉrʉʉtɨrɨri wa Mungu ncha abharʉʉtɨrɨri abhandɨ bhɨ ɨkarɨ.” \p \v 16 Nawe hanʉ Heroode Antipaasi igwirɨ amangʼana gayo, akabhuga, “Wʉnʉ, ne‑Yoohana, wʉnʉ natinirɨ umutwɨ. Aryukirɨ mʉbhaku!” \p \v 17 Heroode umwene aarɨ aswajiryɨ Yoohana Ʉmʉbhatiizi agwatwɨ na atuurwɨ mokebhoho. Akakorabhu igʉrʉ wa Hɨrʉʉdiya ʉmʉkari wa Firipʉ wʉnʉ aarɨ akwɨrirwɨ neewe. \v 18 Yoohana aarɨ abhuuriirɨ Heroode, “Ni‑mugirʉ kwa naawɨ kukwɨra ʉmʉkari wa umwanyu.” \v 19 Mmbe, Hɨrʉʉdiya akabhiihirirwa bhʉkʉngʼu Yoohana, akeenda kumwita nawe akatamwa. \v 20 Heroode akʉʉbhaha Yoohana, kʉ kʉbha akamenya kʉbha ewe nɨ‑mʉʉtʉ we eheene na mʉrɨndu, akabha aramuriibha. Hanʉ Heroode aarɨ akwitegeerera Yoohana, aarɨ ararumɨka bhʉkʉngʼu, nawe akasɨɨga kumwitegeerera. \p \v 21 Ribhaga rɨkahɨta, urusikʉ rʉmwɨ Heroode akabhona ɨnzɨra yu ukwita Yoohana. Kuhiita ɨnyangi yu ukwibhurwa kwazɨ, akabhaginihya abhatiniri bhaazɨ, abhakʉrʉ bha abhasirikarɨ, na abhakangati bhi icharʉ cha Gariraaya. \v 22 Hanʉ abhagini bhiikɨɨrɨ, umuucha waazɨ Hɨrʉʉdiya akasikɨra, akabhina, Heroode na abhagini bhaazɨ bhakazomerwa. Ʉmʉtɨmi akabhʉʉrɨra umuucha wuyo, “Nsabha chʉchʉsi kɨnʉ ukwenda, inyɨ nɨrakoha.” \v 23 Akiirahɨra, “Nɨrakoha chʉchʉsi kɨnʉ ukwenda, nʉʉrʉ ritɨnɨka ryʉ ʉbhʉtɨmi bhwanɨ.” \p \v 24 Neho umuucha wurya akahʉrʉka igʉtʉ, akabhuurya unina, “Yiiya, nɨsabhɨkɨ?” \p Unina akamʉbhʉʉrɨra, “Sabha umutwɨ gwa Yoohana Ʉmʉbhatiizi.” \p \v 25 Mmbe umuucha wurya akagarʉka bhwangʉ kʉmʉtɨmi, akamʉbhʉʉrɨra, “Nereenda ongʼe nangwɨnʉ umutwɨ gwa Yoohana Ʉmʉbhatiizi kʉrʉhʉngʉ.” \p \v 26 Ʉmʉtɨmi akarumɨka bhʉkʉngʼu, nawe igʉrʉ wu ubhwirahiri bhwazɨ mʉbhʉtangɨ bhwa abhagini, atɨɨndirɨ kumwangɨra. \v 27 Akatʉma umusirikarɨ ajɨ kʉtɨna Yoohana umutwɨ. Umusirikarɨ akaja mokebhoho, akatɨna Yoohana umutwɨ. \v 28 Akareeta umutwɨ guyo kʉrʉhʉngʉ, akaha umuucha wuyo, akahirɨra unina. \v 29 Hanʉ abhɨɨga bha Yoohana bhiigwirɨ gayo, bhakaja, bhakagega ɨkɨtʉndʉ chazɨ, bhakakɨbhɨɨka. \s Yɨɨsu arariisha abhaatʉ bhɨkwɨ bhɨtaanʉ \r (Mataayo 14:13‑21; Ruuka 9:10‑17; Yoohana 6:1‑14) \p \v 30 Hanʉ abhatumwa bhaagarukirɨ, bhakiibhiringa mʉbhʉtangɨ bhwa Yɨɨsu, bhakamʉbhʉʉrɨra gʉʉsi ganʉ bhaakʉrirɨ na kubhiija abhaatʉ. \v 31 Kʉrɨngʼaana na abhaatʉ bhaaru bhʉkʉngʼu bhanʉ bhaareho, abhandɨ bhaarɨ bharaaza, abhandɨ bhaarɨ bharabhʉʉka, Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakatamwa kurya. Akabhabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Muuzɨ, tujɨ hanʉ hataana abhaatʉ, twoyeere hasuuhu.” \v 32 Bhakabhʉʉka abheene mubhwatʉ, bhakaja ahagero hanʉ hataana abhaatʉ. \p \v 33 Nawe hanʉ bhaabhuukirɨ abhaatʉ bhakabharora, bhakabhamenya. Abhaatʉ bharya hamwɨmwɨ na abhandɨ kurwa zɨmbɨri nzaru bhakabharyarɨra, bhakabhakangatɨra kuhika ɨnʉ bhaarɨ bhakuja. \v 34 Hanʉ Yɨɨsu iikirɨ mubhwatʉ, akarora riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ. Akabharorera ɨbhɨgʉngi, kʉ kʉbha bhaarɨ ncha zɨngʼʉndu zɨnʉ zɨtaana umuriisha. Akatanga kubhiija amangʼana maaru. \p \v 35 Hanʉ zaahitirɨ ɨsa nzaru zu umwise, abhɨɨga bhaazɨ bhakamujaku, bhakamʉbhʉʉrɨra, “Hanʉ tʉrɨ ni‑mwitɨrɨgʉ na bhʉraariirɨ kwira. \v 36 Ʉbharagɨ abhaatʉ bhanʉ, bhajɨ mʉzɨmbɨri zɨnʉ zɨrɨ haguhɨ, korereke bhiigʉrɨrɨ ibhyakurya.” \p \v 37 Nawe, Yɨɨsu akabhagarukirya, “Imwɨ mʉbhahɨ ibhyakurya.” \p Bhakamubhuurya, “Oreenda itwɨ tujɨ tʉbhagʉrɨrɨ ɨmɨkaatɨ kwa zidinaari magana abhɨrɨ,\f + \fr 6:37 \fr*\fk Zidinaari magana abhɨrɨ \fk*\ft yaarɨ nɨ‑marihi gʉ ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ kwi imyɨri ɨnaanɨ.\ft*\f* korereke tʉbhahɨ bharyɨ?” \p \v 38 Wʉʉsi akabhabhuurya, “Mʉnɨ ɨmɨkaatɨ ɨrɨnga? Mujɨ morore.” \p Bhakaja korora, bhakagarʉka, bhakamʉbhʉʉrɨra, “Tʉnɨ ɨmɨkaatɨ ɨtaanʉbhu na ziiswɨ ibhɨrɨ.” \p \v 39 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra kʉbha, bhiikaryɨ abhaatʉ bhʉʉsi kʉmagari kʉbhʉnyaaki ʉbhʉbhɨsɨ. \v 40 Bhakiikara amagari, abhandɨ igana igana, abhandɨ merongo ɨtaanʉ ɨtaanʉ. \v 41 Yɨɨsu akagega ɨmɨkaatɨ ɨtaanʉ na ziiswɨ ibhɨrɨ, akarangamɨra kwisaarʉ, akabhʉʉrɨra Mungu, azʉmiryɨ. Akasunyura ɨmɨkaatɨ girya, akabhaha abhɨɨga bhaazɨ bhabhasondye abhaatʉ. Na akabhasondya bhʉʉsi ziiswɨ ibhɨrɨ zirya. \v 42 Bhʉʉsi bhakarya, bhakiigʉta. \v 43 Abhɨɨga bhaazɨ bhakabhiringa amasaajʉ gɨ ɨmɨkaatɨ na ziiswɨ, bhakiizurya bhɨhʉʉzʉ ikumi na bhɨbhɨrɨ. \v 44 Bhanʉ bhaariirɨ ibhyakurya bhirya bhaarɨ bhaaru, abhasubhɨ abheene bhaarɨ bhɨkwɨ bhɨtaanʉ. \s Yɨɨsu aragenda igʉrʉ wa amanzi \r (Mataayo 14:22‑33; Yoohana 6:16‑21) \p \v 45 Neho Yɨɨsu akabhaswaja abhɨɨga bhaazɨ bhasikɨrɨ mubhwatʉ, bhakangatɨ kwambʉka ɨnyanza kuja kʉrʉbhɨri rwa Bhɨtɨsaida, ewe aarɨ araraga riribhita rya abhaatʉ. \v 46 Na hanʉ bhaataanirɨ, akatiira kʉkɨgʉrʉ kʉsabha. \p \v 47 Hanʉ yaahikirɨ mʉkabhuribhuri, abhɨɨga bhaarɨ mubhwatʉ gatɨgatɨ wɨ ɨnyanza, na Yɨɨsu aarɨ umwene kʉkɨgʉrʉ. \v 48 Akabharora bharanyaaka kʉgʉha ubhwatʉ, kʉ kʉbha ʉmʉkama gwarɨ gʉrahuuta. Mmbe hanʉ ryahikirɨ mʉmacha, akabhajaku aragenda kʉmanzi, akeenda kʉbhahɨtɨɨra. \v 49 Nawe hanʉ bhaamʉrʉʉzɨ aragenda kʉmanzi, bhakakina nɨ‑kɨhwɨ, bhakarɨgɨsa. \v 50 Hanʉ bhaarʉʉzɨ newe bhʉʉsi bhakʉʉbhaha bhʉkʉngʼu. Yɨɨsu akabhuga, “Mohoreere, mʉtʉʉbhaha! Niinyɨ.” \v 51 Yɨɨsu akatiira mubhwatʉ bhwabhʉ, ʉmʉkama gʉkatureera. Bhakarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu, \v 52 kʉ kʉbha bhatʉʉbhʉʉrirɨ nʉʉrʉ ɨkɨrʉgʉʉrʉ chɨ ɨmɨkaatɨ. Zekoro zaabhʉ zaarɨ kʉngʼu. \s Yɨɨsu arahorya abharwɨrɨ bha Genezarɨti \r (Mataayo 14:34‑36) \p \v 53 Hanʉ Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhaambukirɨ ɨnyanza, bhakahika mucharʉ cha Genezarɨti. Bhakiimiirirya ubhwatʉ imwambʉkʉ. \v 54 Hanʉ bhiikirɨ mubhwatʉ, abhaatʉ bha harya bhakamenya Yɨɨsu bhwangʉ, \v 55 bhakiiruguura kʉʉsɨ yirya yʉʉsi. Bharagega abharwɨrɨ kʉbhɨragʉ kuja hʉhʉʉsi hanʉ bhiigwirɨ Yɨɨsu arɨ. \v 56 Hʉhʉʉsi harya aagiirɨ, ɨbhɨ mʉzɨmbɨri hamwɨ mʉʉsɨ, bhakamoreetera abharwɨrɨ kʉrʉbhʉʉga. Bhakamʉsabha abhiisiririryɨ abharwɨrɨ bhakunʼyɨ nʉʉrʉ ripindʉ rye engebho yaazɨ. Bhʉʉsi bhanʉ bhaamukuniryɨku, bhakahora amarwɨrɨ gaabhʉ. \c 7 \s Yɨɨsu araanga isimʉka ya abhakʉrʉ \r (Mataayo 15:1‑9) \p \v 1 Rusikʉ rʉmwɨ Abhafarisaayo na abhiija bhi imigirʉ ja Musa obhorebhe bhakaaza kurwa mʉrʉbhɨri rwa Yɨrusarɨɨmu, bhakiibhiringa kwa Yɨɨsu. \v 2 Bhakarora abhɨɨga obhorebhe bha Yɨɨsu bhararya ibhyakurya bhatiisaabhirɨ amabhoko chɨmbu yaarɨ ikwenderwa isimʉka yaabhʉ. \v 3 Zisikʉ zirya, Abhafarisaayo na Abhayaahudi bhʉʉsi bhataarɨ kurya bhatiisaabhirɨ amabhoko kuhika kozengokora, kuhiita isimʉka ya abhakaruka bhaabhʉ chɨmbu yaarɨ. \v 4 Hanʉ bhakurwa mwisoko, bhariisaabha hinga amabhoko chɨmbu ikwenderwa, neho bharyɨ. Na bharahiita zisimʉka zaabhʉ nzaru ɨzɨndɨ zɨ ɨkarɨ, nchu ukwoja ebhekombe, ibhihurɨra ne ebhegero. \p \v 5 Neho Abhafarisaayo na abhiija bhi imigirʉ ja Musa bhakabhuurya Yɨɨsu, “Kwakɨ abhɨɨga bhaazʉ bhatakutuna isimʉka ya abhakaruka bhɨɨtʉ? Ebho bhararya bhabhɨngirɨ ɨnʉ bhatiisaabhirɨ amabhoko.” \p \v 6 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Imwɨ nɨ‑bhabhɨɨhi. Mungu akagamba amaheene igʉrʉ waanyu kʉhɨtɨra kʉmʉrʉʉtɨrɨri Isaaya chɨmbu yandikirwɨ kʉbha, \q ‘Abhaatʉ bhanʉ bhahaansʉʉka kwa mangʼana ageene, \q nawe zekoro zaabhʉ zere kore na niinyɨ. \q \v 7 Okosengera kwabhʉ kʉtaana bhwera, \q kʉ kʉbha bhariija amiija ga abhaatʉ \q kina nɨ‑ga Mungu.’\f + \fr 7:7 \fr*\xt Rora Isaaya 29:13.\xt*\f* ” \m \v 8 Yɨɨsu akangʼeha kʉbhabhʉʉrɨra, “Imwɨ mʉratiga imigirʉ ja Mungu, mʉragwata isimʉka ya abhaatʉ. \p \v 9 “Mʉna zɨnzɨra nzʉmu zu ukwanga imigirʉ ja Mungu, korereke mobhone kugwata isimʉka yanyu! \v 10 Musa\f + \fr 7:10a \fr*\fk Musa\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* akabhuga, ‘Ʉsʉʉkɨ wuusʉ na onyoko,’\f + \fr 7:10b \fr*\xt Rora Kʉhʉrʉka 20:12; Amahiityʉ gi Imigirʉ 5:16.\xt*\f* naatu akabhuga, ‘Wʉwʉʉsi wʉnʉ akʉtʉka wiisɨ hamwɨ unina, areenderwa akwɨ.’\f + \fr 7:10c \fr*\xt Rora Kʉhʉrʉka 21:17; Abharaawi 20:9.\xt*\f* \v 11 Nawe imwɨ, muriija mʉrabhuga, nɨ‑bhwaheene arɨɨbhɨ ʉmʉʉtʉ arabhʉʉrɨra wiisɨ hamwɨ unina kʉbha, ‘Ebhegero bhɨnʉ nangaturirɨ kʉkʉsakirya, bhɨbhɨɨrɨ Kʉribhani,’ enzobhooro yaku, nɨ‑mʉbhanʉ kwa Mungu. \v 12 Ukwija kwanyu kuyo, kʉragirya atasakirya abhiibhuri bhaazɨ kegero. \v 13 Ɨbhu mʉrachʉra imigirʉ ja Mungu, korereke mʉnajɨ kuhiita zisimʉka zaanyu abheene. Na mʉrakora maaru ganʉ gatuubhɨɨnɨ na ganʉ.” \s Amabhɨ gʉʉsi gararwa mozekoro \r (Mataayo 15:10‑20) \p \v 14 Yɨɨsu akabhɨrɨkɨra naatu riribhita rya abhaatʉ, akabhabhʉʉrɨra, “Imwɨ, munyiitegeerere, bhʉʉsi mogoobhoore amangʼana gaanɨ. \v 15 Kɨtareeho ekegero kɨnʉ kikusikɨra ʉmʉʉtʉ na kugirya abhenge. Nawe, ganʉ gakurwa mokoro yʉ ʉmʉʉtʉ nego gahaagirya abhenge. [ \v 16 Wʉ ʉkʉtwɨ, iitegeerere.]” \p \v 17 Hanʉ aatigirɨ riribhita rya abhaatʉ na kusikɨra munyumba, abhɨɨga bhaazɨ bhakamubhuurya igʉrʉ we ekerenjo kiyo. \v 18 Akabhabhʉʉrɨra, “Na niimwɨ mʉkɨɨrɨ komenya? Mʉtɨɨzɨ kʉbha ekegero kɨnʉ kikusikɨra ʉmʉʉtʉ kɨtakʉtʉra kugirya abhenge? \v 19 Ibhyakurya bhɨtakurumana ne ekoro, bhɨrahɨta mʉnda aheene, bhɨtakwikara mʉmʉbhɨrɨ.” Kʉ kʉgambabhu, Yɨɨsu akeerecha kʉbha, ibhyakurya bhyʉsi bhyisiririibhwɨ kuriibhwa.\f + \fr 7:19 \fr*\ft Mumigirʉ ja Musa, Abhayaahudi bhatiisiririibhwɨ kurya ibhyakurya ɨbhɨndɨ ncha zingurubhɨ ni ibhisusu. \ft*\xt Rora Abharaawi 11.\xt*\f* \v 20 Akangʼeha kʉgamba, “Ganʉ gakurwa mokoro yʉ ʉmʉʉtʉ, nego gakugirya abhenge. \v 21 Mokoro yʉ ʉmʉʉtʉ nɨmu gahaarwa amiisɨɨgi amabhɨ, ɨtaarʉ, \v 22 ubhwibhi, ubhwiti, ʉbhʉsɨbhɨɨti, ubhwimani, ʉbhʉbhɨ, ʉbhʉkangirirya, amangʼana ga zɨsʉni, rihari, amatuki, ikisiraani no obhogeege. \v 23 Amabhɨ gʉʉsi gayo gararwa mokoro yʉ ʉmʉʉtʉ na garagirya abhenge.” \s Ubhwisirirya bhwʉ ʉmʉkari wʉnʉ atarɨ Ʉmʉyaahudi \r (Mataayo 15:21‑28) \p \v 24 Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakabhʉʉka mucharʉ cha Gariraaya, bhakaja mʉrʉbhɨri rwa Tiiro na Sidʉʉni. Akiibhisa iyo munyumba, atɨɨndirɨ emenyekanɨ kʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi kʉbha areho. Nawe atanagiryɨ kwibhisa. \v 25 Kwarɨ nʉ ʉmʉkari wʉmwɨ wʉnʉ umuucha waazɨ aarɨ na risambwa, hanʉ iigwirɨ amangʼana ga Yɨɨsu, akaja akamugwɨra mʉmagʉrʉ. \v 26 Ʉmʉkari wuyo ataarɨ Mʉyaahudi, aarɨ wa Siiriya‑Fʉinikɨ, akamwisasaama Yɨɨsu aruushɨ umuucha waazɨ risambwa. \p \v 27 Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Ɨtarɨ bhwaheene kogega ibhyakurya bhya abhaana na kʉtaashirya zimbwa.”\f + \fr 7:27 \fr*\fk Kogega ibhyakurya bhya abhaana na kʉtaashirya zimbwa, \fk*\ft enzobhooro yʉ ʉbhʉgambi bhʉnʉ nɨ‑kʉbha, Abhayaahudi bhabhone ʉbhʉsakirya hinga abhaatʉ bhanʉ bhatarɨ Abhayaahudi bhakɨɨrɨ.\ft*\f* \p \v 28 Nawe ʉmʉkari wurya akamʉgarukirya, “Ʉmʉkʉrʉ, amangʼana gaazʉ nɨ‑maheene. Nawe, hanʉ abhaana bhahaarya, zimbwa zɨhaatoora amasaajʉ ganʉ gakotorobhoka.” \p \v 29 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Hayo ʉgambirɨ bhwaheene. Mmbe, bhʉʉka, risambwa riruurɨku umuucha waazʉ.” \v 30 Ʉmʉkari wurya akagarʉka yɨɨka, akabhona umwana waazɨ ahʉrirɨ, irambikirɨ kʉbhʉrɨrɨ na risambwa rimuruurɨku. \s Yɨɨsu arahorya umuribhi wa amatwɨ \p \v 31 Neho Yɨɨsu akabhʉʉka na abhɨɨga bhaazɨ mucharʉ cha Tiiro, akahɨta Sidʉʉni, akagarʉka mʉnyanza ya Gariraaya, mucharʉ cha Dɨkapʉʉri. \v 32 Kwarɨ nʉ ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ iyo, wʉnʉ aarɨ umuribhi wa amatwɨ ni imuumu. Abhaatʉ obhorebhe bhakamoreeta kwa Yɨɨsu, bhakasabha Yɨɨsu amʉtʉʉrɨrɨ amabhoko, amohorye. \v 33 Yɨɨsu akamuruusha mwiribhita rya abhaatʉ, akaja nawe umwene rusizʉ. Akatʉʉra ibhyara bhyazɨ mʉmatwɨ gʉ ʉmʉʉtʉ wurya. Akatwɨra amatɨ kuchara, akamʉhaka kʉrʉrɨmɨ. \v 34 Akarora kwisaarʉ, akiicha ibhiikoohe, akamʉbhʉʉrɨra, “Ɨfata,” enzobhooro yaku, “Igʉka.” \v 35 Hayohayo, ʉmʉʉtʉ wurya akaribhʉka amatwɨ akiigwa, akatanga kʉgamba bhwaheene. \p \v 36 Yɨɨsu akakandikija riribhita rya abhaatʉ kʉbha, bhatabhʉʉrɨra mʉʉtʉ wʉwʉʉsi ganʉ akʉrirɨ. Nawe chɨmbu angʼɨhirɨ kʉbharecha, nɨmbu bhaangʼɨhirɨ bhʉkʉngʼu kʉnyaraganʼya ɨngʼana yiyo. \v 37 Bhakarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu, bhakabhuga, “Gʉʉsi ganʉ akʉrirɨ nɨ‑mazʉmu. Arahorya abharibhi bha amatwɨ bhiigwɨ, na amamuumu gagambɨ!” \c 8 \s Yɨɨsu arariisha abhaatʉ bhɨkwɨ bhene \r (Mataayo 15:32‑39) \p \v 1 Kwibhaga riyo, riribhita ɨrɨndɨ ikʉrʉ rya abhaatʉ rikiibhiringa, na ribhaga rɨkahɨta bhakasirirwa ibhyakurya. Neho Yɨɨsu akabhabhɨrɨkɨra abhɨɨga bhaazɨ, akabhabhʉʉrɨra, \v 2 “Nɨrabharorera ɨbhɨgʉngi abhaatʉ bhanʉ, kʉ kʉbha twikɨɨrɨ nabhʉ zisikʉ isatʉ, nangwɨnʉ bhataana ibhyakurya. \v 3 Nɨraabhugɨ nibhatigɨ bhajɨ ɨwaabhʉ nɨ ɨnzara, bharatʉra koseezekera mʉnzɨra, na abhandɨ bharuurɨ kore.” \p \v 4 Abhɨɨga bhaazɨ bhakamʉgarukirya, “Hanʉ ni‑mwitɨrɨgʉ, atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kobhona ɨmɨkaatɨ ju ukwisa abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ.” \p \v 5 Yɨɨsu akabhabhuurya, “Mʉnɨ ɨmɨkaatɨ ɨrɨnga?” \p Bhakamʉbhʉʉrɨra, “Tʉnajʉ muhungatɨ.” \p \v 6 Yɨɨsu akaswaja abhaatʉ bhiikarɨ haasɨ. Akagega ɨmɨkaatɨ muhungatɨ girya akabhʉʉrɨra, Mungu, azʉmiryɨ. Akʉmara akasunyura, akabhaha abhɨɨga bhaazɨ, bhasondye abhaatʉ. \v 7 Kwikɨ, bhaarɨ ni ibhiswɨ bhisuuhu. Yɨɨsu akabhʉʉrɨra Mungu, azʉmiryɨ, akaswaja abhɨɨga bhaazɨ bhabhahɨ abhaatʉ. \p \v 8 Abhaatʉ bhakarya, bhakiigʉta. Abhɨɨga bhakabhiringa amasaajʉ, bhakiizurya ɨbhɨhʉʉzʉ muhungatɨ. \v 9 Abhaatʉ bhanʉ bhaariirɨ ibhyakurya bhaarɨ bharatʉra kʉbha bhɨkwɨ bhene. Yɨɨsu akabharaga abhaatʉ bharya. \v 10 Rogendo rʉmwɨ akasikɨra na abhɨɨga bhaazɨ mubhwatʉ, bhakaja mucharʉ cha Darimanuta. \s Abhafarisaayo bhareenda ichɨrɨkɨnʼyʉ \r (Mataayo 12:38‑42, 16:1‑4) \p \v 11 Hanʉ Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhaahikirɨ Darimanuta, Abhafarisaayo bhakaaza kwa Yɨɨsu. Bhakatanga kʉhakaana nawe korereke bhamʉhaatyɨ. Bhakamʉsabha akore ichɨrɨkɨnʼyʉ kwerecha kʉbha aaruurɨ kwa Mungu. \p \v 12 Yɨɨsu akarumɨka mokoro. Akabhabhʉʉrɨra, “Kwakɨ urwibhʉrʉ rʉnʉ, moreenda ichɨrɨkɨnʼyʉ? Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, urwibhʉrʉ rʉnʉ rʉtakwerechwa ichɨrɨkɨnʼyʉ chʉchʉsi.” \v 13 Akabhatiga, akasikɨra kwikɨ mubhwatʉ na abhɨɨga bhaazɨ. Bhakatanga orogendo bhakaambʉka. \s Ubhutunduuru bhwa Abhafarisaayo na bhwa // Heroode Antipaasi \r (Mataayo 16:5‑12) \p \v 14 Abhɨɨga bha Yɨɨsu bhaarɨ bhɨɨbhirɨ kogega ɨmɨkaatɨ. Bhaarɨ nʉ ʉmʉkaatɨ gʉmwɨbhu mubhwatʉ. \v 15 Yɨɨsu akabhahama, “Mwiyangarɨrɨ na kʉbha mɨɨsʉ nu ubhutunduuru bhwa Abhafarisaayo na bhwʉ ʉmʉtɨmi Heroode Antipaasi.” \p \v 16 Abhɨɨga bhaazɨ bhakatanga kʉgambana abheene kobheene, bharabhuga, “Agambirɨbhu, kʉ kʉbha tʉtaagɨgirɨ ɨmɨkaatɨ.” \p \v 17 Yɨɨsu akamenya gʉʉsi ganʉ bhaarɨ bharagambana, akabhabhuurya, “Kwakɨ imwɨ muriimonyerera kʉbha, mʉtaana ɨmɨkaatɨ? Mʉkɨɨrɨ komenya nʉʉrʉ kwobhoora kegero? Ndora zekoro zaanyu zɨbhɨɨrɨ kʉngʼu? \v 18 Kwakɨ mʉna amɨɨsʉ, mʉtakorora? Mʉna amatwɨ, nawe mʉtakwigwa? Nangʉ, ndora mʉtakuhiita? \v 19 Ribhaga rirya hanʉ nasunywirɨ ɨmɨkaatɨ ɨtaanʉ girya na kʉbhaha abhaatʉ bhɨkwɨ bhɨtaanʉ, mʉkabhiringa ɨbhɨhʉʉzʉ bhɨrɨnga bhya amasaajʉ?” \p Bhakabhuga, “Tʉkabhiringa ɨbhɨhʉʉzʉ ikumi na bhɨbhɨrɨ.” \p \v 20 “Na hanʉ nasunywirɨ ɨmɨkaatɨ muhungatɨ na kʉbhaha abhaatʉ bhɨkwɨ bhene, mʉkabhiringa ɨbhɨhʉʉzʉ bhɨrɨnga bhya amasaajʉ?” \p Bhakabhuga, “Ɨbhɨhʉʉzʉ muhungatɨ.” \p \v 21 Akʉmara akabhabhuurya, “Mʉkɨɨrɨ kwobhoora?” \s Yɨɨsu arahorya ʉmʉhʉku \p \v 22 Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakahika mʉrʉbhɨri rwa Bhɨtɨsaida. Abhaatʉ obhorebhe bhakareeta ʉmʉhʉku wʉmwɨ. Bhakasabha amukunʼyɨku na komohorya. \v 23 Yɨɨsu akamugwata okobhoko ʉmʉhʉku wurya, akaja nawe igʉtʉ wʉ ʉrʉbhɨri rurya. Akamutwɨra amatɨ kʉmɨɨsʉ, akamʉtʉʉrɨra amabhoko, akamubhuurya, “Nangʉ, ʉtangirɨ korora chʉchʉsi?” \p \v 24 Ʉmʉʉtʉ wurya akaramucha, akabhuga, “Nɨrarora abhaatʉ, nawe bhararorekana nchɨ ɨmɨtɨ gɨnʉ gekogenda.” \p \v 25 Yɨɨsu akatʉʉra amabhoko naatu kʉmɨɨsʉ, ʉmʉʉtʉ wurya akakaja korora. Akatʉra korora ebhegero bhyʉsi bhwaheene. \v 26 Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Nuujɨ yɨɨka, ʉtahɨta mʉrʉbhɨri.” \s Peetero ariisirirya kʉbha Yɨɨsu newe Kiriisitʉ \r (Mataayo 16:13‑20; Ruuka 9:18‑21) \p \v 27 Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakabhʉʉka Bhɨtɨsaida, bhakaja zɨmbɨri za haguhɨ na Kaisaariya‑Firipi. Hanʉ bhaarɨ bharagenda kʉnzɨra, Yɨɨsu akabhabhuurya, “Abhaatʉ bharabhuga inyɨ nɨ‑wɨɨwɨ?” \p \v 28 Bhakagarukirya, “Abhandɨ bharabhuga awɨ, ne‑Yoohana Ʉmʉbhatiizi, abhandɨ bharabhuga awɨ, nɨ‑Ɨɨriya, abhandɨ bharabhuga nɨ‑wʉmwɨ waho wa abharʉʉtɨrɨri bha Mungu abhandɨ bhɨ ɨkarɨ.” \p \v 29 Ewe akabhabhuurya, “Na niimwɨ mʉrabhuga inyɨ, nɨ‑wɨɨwɨ?” \p Peetero akamʉgarukirya, “Awɨ, ni‑Kiriisitʉ.”\f + \fr 8:29 \fr*\fk Kiriisitʉ\fk*\ft , enzobhooro yaku nɨ‑Masiya.\ft*\f* \p \v 30 Yɨɨsu akabhahama bhatagema kʉbhʉʉrɨra ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi ewe nɨ‑wɨɨwɨ. \s Yɨɨsu aragamba igʉrʉ wu ukukwa nu ukuryʉka kwazɨ \r (Mataayo 16:21‑28; Ruuka 9:22‑27) \p \v 31 Akʉmara Yɨɨsu akatanga kubhiija abhɨɨga bhaazɨ kʉbha, areenderwa Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ abhone ɨnyaakʉ kʉrʉ, angwɨ na abhakaruka, na abhakʉrʉ bha abhakuhaani, na abhiija bhi imigirʉ ja Musa, na iitwɨ. Nawe urusikʉ rwa katatʉ kwɨma ukukwa kwazɨ, araryʉka. \v 32 Yɨɨsu aarɨ arabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ ringʼana riyo habhwɨrʉ. Nawe Peetero akamuhira rusizʉ, akatanga komorecha. \p \v 33 Yɨɨsu akiichʉra, akarora abhɨɨga bhaazɨ. Akahaarɨra Peetero, “Shɨtaani, nuurwɨ mʉbhʉtangɨ bhwanɨ! Amiisɨɨgi gaazʉ gatarɨ ga Mungu, nawe ga abhaatʉ.” \p \v 34 Akabhɨrɨkɨra riribhita rya abhaatʉ hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ, akabhabhʉʉrɨra, “Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ areende kuntuna, areenderwa iyangɨ umwene, agege ʉmʉsarabha gwazɨ,\f + \fr 8:34 \fr*\fk Agege ʉmʉsarabha gwazɨ\fk*\ft , nekwe ukubhuga kwisirirya Yɨɨsu nʉʉrʉ kukwa igʉrʉ waazɨ.\ft*\f* antunɨ. \v 35 Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akwenda kohonʼya ʉbhʉhʉru bhwazɨ umwene, arabhurimirya. Nawe ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akurimirya ʉbhʉhʉru bhwazɨ igʉrʉ waanɨ ni igʉrʉ wɨ Ɨngʼana Ɨnzʉmu, arabha nʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 36 Ʉmʉʉtʉ arabhonakɨ, areebhone ubhuniibhi bhwʉsi mʉʉsɨ yɨnʉ, nawe arimiryɨ ʉbhʉhʉru bhwazɨ bhwa kemerano? \v 37 Nangʉ, ʉmʉʉtʉ aratʉra kuhuruchakɨ kobhona ʉbhʉhʉru bhwa kemerano? Kɨtareeho ekegero chʉchʉsi! \v 38 Hanʉ Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ ariikɨ na bhamaraika abharɨndu nʉ ʉbhʉkʉrʉ bhwa Wiisɨ, aramororera zɨsʉni ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akondorera inyɨ zɨsʉni na amiija gaanɨ, ribhaga rɨnʉ urwibhʉrʉ rʉnʉ rokokora ʉbhʉsarya na kwɨbha Mungu.” \c 9 \p \v 1 Yɨɨsu akangʼeha kʉbhabhʉʉrɨra, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, bhareho abhaatʉ gatɨ waanyu hanʉ, bhanʉ bhatakukwa bhakɨɨrɨ korora Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ araaza mʉbhʉtɨmi bhwazɨ.” \s Yɨɨsu ariichʉra ubhushʉ \r (Mataayo 17:1‑13; Ruuka 9:28‑36) \p \v 2 Hanʉ zaahitirɨ sikʉ isaasabha, Yɨɨsu akagega Peetero, Yaakobho na Yoohana, akaja hamwɨmwɨ nabhʉ kʉkɨgʉrʉ ɨkɨrɨɨhu bhakaja kekoro. Bhakarora Yɨɨsu ariichʉra ubhushʉ bhwazɨ mʉbhʉtangɨ bhwabhʉ. \v 3 Amiibhoho gaazɨ gakatanga kʉbharya bhʉkʉngʼu. Gakabha mɨɨrʉ ga pee, kʉkɨra chɨmbu umuhuri wʉwʉʉsi kʉʉsɨ kʉnʉ angahurirɨ. \v 4 Bhakahwarʉka Ɨɨriya na Musa,\f + \fr 9:4 \fr*\fk Ɨɨriya \fk*\ft na \ft*\fk Musa \fk*\ft bhaarɨ abharʉʉti abhakʉrʉ. Musa akabhakangata Abhiiziraɨri kurwa Miisiri kuja mucharʉ cha Iziraɨri. Ɨɨriya aarɨ ariisegwa kʉbha aragarʉka kʉʉsɨ, Masiya akɨɨrɨ kuuza. \ft*\xt Rora Maraaki 4:5.\xt*\f* abharʉʉtɨrɨri bhɨ ɨkarɨ, bharagambana na Yɨɨsu. \p \v 5 Peetero ewe akabhʉʉrɨra Yɨɨsu, “Umwija, nɨ‑bhwaheene itwɨ tʉbhɨ hanʉ. Twʉmbakɨ ibhituku bhɨtatʉ, ɨkɨmwɨ ichazʉ, ɨkɨndɨ cha Musa nɨ ɨkɨndɨ cha Ɨɨriya.” \v 6 Ataamɨnyirɨ ryʉ ʉkʉgamba, kʉ kʉbha ewe na abhakɨndichazɨ bhakʉʉbhaha bhʉkʉngʼu. \p \v 7 Neho bhakarora risaarʉ, rɨkabhakundikirya. Riraka rya Mungu rɨkarwa mwisaarʉ, rɨkabhuga, “Wʉnʉ ni‑Mwana waanɨ ʉmʉsɨɨgwa, mumwitegeerere.” \v 8 Hanʉ abhɨɨga bharya bhaarʉʉzɨbhu ɨnʉ nɨ ɨnʉ, bhatarʉʉzɨ ʉmʉʉtʉ wʉndɨ, nawe Yɨɨsu umwene. \p \v 9 Hanʉ bhaarɨ bhakwika kʉkɨgʉrʉ kirya, Yɨɨsu akabharecha bhatabhʉʉrɨra ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi ganʉ bhaarʉʉzɨ, kuhika hanʉ Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ akʉbha aryukirɨ kurwa mʉbhaku. \v 10 Abhɨɨga bharya bhakarigwata ringʼana riyo, nawe bhakabha bhariibhuurya abheene kobheene, “Kuryʉka kwazɨ mʉbhaku, enzobhooro yaku nɨkɨ?” \p \v 11 Bhakabhuurya Yɨɨsu, “Ndora abhiija bhi imigirʉ ja Musa bhahaabhuga, ereenderwa Ɨɨriya akangatɨrɨ Kiriisitʉ kuuza?”\f + \fr 9:11 \fr*\xt Rora Maraaki 4:5‑6.\xt*\f* \p \v 12 Ewe akabhagarukirya, “Maheene Ɨɨriya areenderwa kuuza hinga korereke atʉʉrɨ bhwaheene amangʼana gʉʉsi. Nangabhabhu, kwakɨ yandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu kʉbha, Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ aranyaaka bhʉkʉngʼu na koregwa? \v 13 Nawe nɨrabhabhʉʉrɨra kʉbha, Ɨɨriya\f + \fr 9:13a \fr*\ft Yɨɨsu ararɨngʼaanʼya \ft*\fk Ɨɨriya \fk*\ft na Yoohana Ʉmʉbhatiizi. Yoohana akakorera Yɨɨsu ɨnzɨra, emeremo gɨnʉ Abhayaahudi bhaarɨ bhariisega kʉbha Ɨɨriya arakora. \ft*\xt Rora Mataayo 11:13‑14.\xt*\f* izirɨ, bhʉʉsi bhakamokorera amabhɨ gʉʉsi ganʉ bhɨɨndirɨ,\f + \fr 9:13b \fr*\xt Rora Maaroko 6:14‑29.\xt*\f* chɨmbu yandikirwɨ.” \s Yɨɨsu arahorya umwana wʉnʉ ana risambwa \r (Mataayo 17:14‑21; Ruuka 9:37‑43a) \p \v 14 Hanʉ Yɨɨsu, Peetero, Yoohana na Yaakobho bhaahikirɨ kʉbhɨɨga abhandɨ, bhakarora riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ ribhiiruguurirɨ. Abhiija bhi imigirʉ ja Musa bhaarɨ bharahakaana na abhɨɨga. \v 15 Hanʉ riribhita rirya ryarʉʉzɨ Yɨɨsu, bhʉʉsi bhakarʉgʉʉra. Rogendo rʉmwɨ bhakamuryarɨra, bhakamokeerya. \p \v 16 Yɨɨsu akabhabhuurya, “Mʉrahakaanɨrakɨ nabhʉ?” \p \v 17 Ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ mwiribhita rirya akagarukirya, “Umwija, nɨmʉrɨɨtirɨ umwana waanɨ kwa naawɨ. Ana risambwa rɨnʉ rikugirya abhɨ imuumu. \v 18 Ibhaga ryʉsi hanʉ rɨhaamugwata, rɨramugwisha haasɨ. Ahaahurucha rihuru mumunywa, na kusha amɨɨnʉ na kʉhangarara ʉmʉbhɨrɨ. Nɨsabhirɨ abhɨɨga bhaazʉ bhamuruushɨ, nawe bhataaturirɨ.” \p \v 19 Yɨɨsu akabhuga, “Imwɨ urwibhʉrʉ rʉnʉ rʉtakwisirirya, rʉnʉ rurimiirɨ! Niriikara na niimwɨ na kubhiigumirirya kuhika ryʉrɨ? Niriikara na niimwɨ na kubhiigumirirya kuhika ryʉrɨ? Momoreete hanʉ umwana wuyo.” \p \v 20 Bhakamuhira kwa Yɨɨsu. Nawe hanʉ risambwa ryarʉʉzɨ Yɨɨsu, hayohayo rɨkamoteemerya umwana wurya ririmu. Akagwa haasɨ, akiibharingʉrabharingʉra na kuhurucha rihuru. \p \v 21 Yɨɨsu akabhuurya wiisɨ umwana, “Ɨnyaakʉ yɨnʉ ɨtangirɨ kwɨma ryʉrɨ?” \p Wiisɨ akabhuga, “Kwɨma mubhwana bhwazɨ. \v 22 Manga kaaru risambwa riyo rimugwishiryɨ momorero hamwɨ mʉmanzi korereke rimwitɨ. Nawe arɨɨbhɨ ʉranaja kokora ryʉryʉsi, tororere ɨbhɨgʉngi, ʉtʉsakiryɨ.” \p \v 23 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Ʉrɨɨtʉrɨ! Gʉʉsi garatʉrɨkana kwa wʉnʉ akwisirirya.” \p \v 24 Rogendo rʉmwɨ wiisɨ umwana wurya akarɨra kwa nguru, arabhuga, “Niriisirirya! Nawe ubhwisirirya bhwanɨ bhʉtakwisa, nsakirya.” \p \v 25 Hanʉ Yɨɨsu aarʉʉzɨ riribhita rya abhaatʉ rɨraaruha kumwiruguura, akarɨhaarɨra risambwa rirya, akabhuga, “Awɨ risambwa! Ʉrakora umwana wʉnʉ kʉbha imuumu nu umuribhi wa amatwɨ. Nangʉ nɨrakʉbhʉʉrɨra, nuurwɨ kumwana wʉnʉ, na ʉtagema kumujaku kwikɨ.” \p \v 26 Neho risambwa rirya rɨkarɨgɨsa bhʉkʉngʼu, ririmu rɨkatiira, rɨkamurwɨku. Umwana akabha nkina akuurɨ, bhaaru harya bhakabhuga, “Akuurɨ!” \v 27 Nawe, Yɨɨsu akamugwata okobhoko akamʉnʉnga, neewe akiimɨɨrɨra. \p \v 28 Mmbe hanʉ Yɨɨsu aasikiirɨ munyumba, abhɨɨga bhaazɨ bhakamubhuurya kwa rusizʉ, “Kwakɨ itwɨ tʉkatamwa kumuruusha risambwa?” \p \v 29 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Risambwa ncha rɨnʉ rɨtakʉtʉra koheebhwa taabhɨ kʉmasabhi.”\f + \fr 9:29 \fr*\fk Kʉmasabhi\fk*\ft , Zibhibhuriya ɨzɨndɨ zɨrabhuga, \ft*\fqa kʉmasabhi na kwiyima kurya.\fqa*\f* \s Yɨɨsu aragamba naatu igʉrʉ wu ukukwa nu ukuryʉka kwazɨ \r (Mataayo 17:22‑23; Ruuka 9:43b‑45) \p \v 30 Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakabhʉʉka iyo, bhakahɨtɨra gatɨgatɨ wi icharʉ cha Gariraaya. Yɨɨsu ataasɨɨgirɨ abhaatʉ bhamenye kʉbha ari iyo, \v 31 kʉ kʉbha aarɨ arabhiija abhɨɨga bhaazɨ. Akabhabhʉʉrɨra, “Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ araja kuhurukibhwa mʉmabhoko ga abhaatʉ na bharamwita. Nawe urusikʉ rwa katatʉ kwɨma ukukwa kwazɨ, araryʉka.” \v 32 Nawe, bhatʉʉbhʉʉrirɨ kɨnʉ Yɨɨsu aabhabhuuriirɨ, bhakʉʉbhaha kumubhuurya. \s Wɨɨwɨ ʉmʉkʉrʉ mʉbhʉtɨmi bhwa mwisaarʉ? \r (Mataayo 18:1‑5; Ruuka 9:46‑48) \p \v 33 Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakahika mʉrʉbhɨri rwa Kapɨrinaumu. Hanʉ bhaasikiirɨ munyumba, Yɨɨsu akabhabhuurya, “Mwarɨ mʉrahakaanɨrakɨ mʉnzɨra?” \v 34 Neho abhɨɨga bhaazɨ bhakakira, kʉ kʉbha bhaarɨ bharahakaana abheene kobheene kʉnzɨra, wɨɨwɨ gatɨ waabhʉ ʉmʉkʉrʉ kʉkɨra abhakɨndichazɨ. \v 35 Yɨɨsu akiikara haasɨ, akabhabhɨrɨkɨra abhɨɨga bhaazɨ ikumi na bhabhɨrɨ. Akabhabhʉʉrɨra, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akwenda kʉbha ʉmʉkʉrʉ kwa bhʉʉsi areenderwa kwiyicha iyaasɨ, na kʉbha omohocha kwa bhʉʉsi.” \p \v 36 Akagega umwana, akamwimiirirya mʉbhʉtangɨ bhwabhʉ. Akamuhumbata, akabhabhʉʉrɨra, \v 37 “Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ araaginihyɨ umwana ncha wʉnʉ kuriina ryanɨ, aranginihya inyɨ. Nʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ araanginihyɨ inyɨ, atakunginihya inyimwene. Amaheene araginihya Mungu wʉnʉ antumirɨ.” \s Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ atakwanga Yɨɨsu arɨ hamwɨmwɨ neewe \r (Ruuka 9:49‑50) \p \v 38 Yoohana akamʉbhʉʉrɨra, “Umwija, tʉkamorora ʉmʉʉtʉ araruusha amasambwa kuriina ryazʉ. Itwɨ tʉkagema komorecha, kʉ kʉbha atarɨ hamwɨmwɨ na niitwɨ.” \p \v 39 Yɨɨsu akabhuga, “Mʉtamorecha, kʉ kʉbha atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ areekore ɨkɨsɨgʉ kuriina ryanɨ, naatu hasuuhubhu kʉngamba inyɨ kɨbhɨ. \v 40 Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ atakutwanga, arɨ hamwɨmwɨ na niitwɨ. \v 41 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ arɨɨbhahɨ amanzi nʉʉrʉ masuuhu gu ukunywa, kʉ kʉbha imwɨ, nɨ‑bhaatʉ bha Kiriisitʉ, nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, atakubhurwa ʉmʉbhanʉ gwazɨ.” \s Amaangirijʉ gu ukugirya abhaatʉ bhakore amabhɨ \r (Mataayo 18:6‑9; Ruuka 17:1‑2) \p \v 42 Yɨɨsu akangʼeha kʉgamba, “Nawe wʉnʉ araahabhyɨ wʉmwɨ gatɨ wa abhasuuhu bhanʉ bhakunyiisirirya akore ʉbhʉbhɨ, ɨnyaakʉ yaazɨ ɨrabha kʉrʉ bhʉkʉngʼu. Hakɨrɨku abhoherwe ʉrʉbhwɨ mwigʉti na korekerwa mʉnyanza. \v 43 Okobhoko kwazʉ kʉraagiryɨ okore ʉbhʉbhɨ, ʉkʉtɨnɨ. Nɨ‑hakɨrɨku usikɨrɨ mʉbhʉhʉru bhwa kemerano no okobhoko kʉmwɨ, kʉkɨra kʉbha na amabhoko abhɨrɨ na kuja nyaari, momorero gʉnʉ gʉtakurima. [ \v 44 Iyo neyo zenyende zɨtakukwa, no omorero gwayo gʉtakurima.] \v 45 Ʉkʉgʉrʉ kwazʉ kʉraagiryɨ okore ʉbhʉbhɨ, ʉkʉtɨnɨ. Nɨ‑hakɨrɨku usikɨrɨ mʉbhʉhʉru bhwa kemerano no obhorema bhwʉ ʉkʉgʉrʉ kʉmwɨ, kʉkɨra kʉbha na amagʉrʉ abhɨrɨ na korekerwa nyaari. [ \v 46 Iyo neyo zenyende zɨtakukwa, no omorero gwayo gʉtakurima.] \v 47 Iriisʉ ryazʉ rɨraagiryɨ okore ʉbhʉbhɨ, ryihɨ. Nɨ‑hakɨrɨku usikɨrɨ ne esongo mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu, kʉkɨra kʉbha na amɨɨsʉ abhɨrɨ na korekerwa momorero gwa nyaari. \v 48 Iyo neyo zenyende zɨtakukwa, no omorero gwayo gʉtakurima. \p \v 49 “Mungu arahitya abhaatʉ bhʉʉsi mʉzɨnyaakʉ zɨnʉ zituubhɨɨnɨ no omorero, ncha abhaatʉ bhakʉhaka ʉmʉʉnyʉ\f + \fr 9:49a \fr*\ft Abhayaahudi bhakahaka ɨnyama \ft*\fk ʉmʉʉnyʉ \fk*\ft kʉbha bhayeerye neho bharichɨ. \ft*\xt Rora Abharaawi 2:13; Ɨzɨkɨɨri 43:24.\xt*\f* kʉnyama yi ikimweso yɨnʉ ɨkɨɨrɨ kurichwa.\f + \fr 9:49b \fr*\ft Ikigiriki kɨrabhuga, \ft*\fqa abhaatʉ bhʉʉsi bharatuurwa ʉmʉʉnyʉ no omorero.\fqa*\f* \v 50 Ʉmʉʉnyʉ nɨ‑mʉzʉmu, nawe guriibhuryɨ ʉbhʉsambaruku bhwagwɨ, mʉragʉtʉʉrɨra kɨgʉrʉkɨ korereke gozome naatu? Na niimwɨ mʉbhɨ nchʉ ʉmʉʉnyʉ gʉnʉ gugwatirɨ, mʉbhɨ nu ubhwigwani abheene kobheene.” \c 10 \s Yɨɨsu ariija igʉrʉ wu ukukwɨra nʉ ʉkʉtaana \r (Mataayo 19:1‑12; Ruuka 16:18) \p \v 1 Neho Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakabhʉʉka Kapɨrinaumu, bhakaja mucharʉ cha Yudeya. Bhakahɨta bhakaambʉka ɨkɨtaarʉ cha Yorodaani. Iyo amaribhita makʉrʉ ga abhaatʉ bhaarɨ bharamwiruguura naatu, na aarɨ arabhiija chɨmbu aanarirɨ kokora. \p \v 2 Mmbe, Abhafarisaayo bhakamujaku komogema. Bhakamubhuurya, “Awɨɨ, nɨ‑bhwaheene umusubhɨ kʉtaana na mʉkaazɨ?” \p \v 3 Wʉʉsi akabhagarukirya, “Musa akabhaswaja migirʉkɨ?” \p \v 4 Bhakamʉgarukirya, bhakabhuga, “Musa akiisirirya umusubhɨ amwandɨkɨrɨ mʉkaazɨ ɨnyarʉbha yʉ ʉkʉtaana.”\f + \fr 10:4 \fr*\xt Rora Amahiityʉ gi Imigirʉ 24:1.\xt*\f* \p \v 5 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Musa akabhaandɨkɨra riswaja riyo kʉ kʉbha yʉ ʉbhʉkʉngʼu bhwi imyʉyʉ janyu. \v 6 Nawe, kwɨma ʉbhʉtangɨ bhwo okoteemwa ɨɨsɨ, ‘Mungu akabhʉmba umusubhɨ nʉ ʉmʉkari.’\f + \fr 10:6 \fr*\xt Rora Ʉbhʉtangɨ 1:27.\xt*\f* \v 7 ‘Igʉrʉ wa gayo, umusubhɨ aratiga wiisɨ na unina, aragwatana na mʉkaazɨ. \v 8 Bhabhɨrɨ bhayo bharabha mʉbhɨrɨ gʉmwɨ.’\f + \fr 10:8 \fr*\xt Rora Ʉbhʉtangɨ 2:24.\xt*\f* Na bhatakʉbha bhabhɨrɨ kwikɨ, nawe nɨ‑mʉbhɨrɨ gʉmwɨ. \v 9 Mmbe, kɨnʉ kɨgwataniibhwɨ na Mungu, mʉʉtʉ atakɨtaanʼya.” \p \v 10 Hanʉ bhaasikiirɨ naatu munyumba, abhɨɨga bhaazɨ bhakamubhuurya igʉrʉ wɨ ɨngʼana yiyo. \v 11 Akabhabhʉʉrɨra, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ araatigɨ mʉkaazɨ na kukwɨra ʉwʉndɨ, arasebheeta kʉmʉkari we embere. \v 12 Nʉ ʉmʉkari wʉnʉ araatigɨ umusubhɨ waazɨ na kukwɨrwa nu umusubhɨ ʉwʉndɨ, arasimbɨha kumusubhɨ we embere.” \s Yɨɨsu arasʉngʼaana abhaana abhasuuhu \r (Mataayo 19:13‑15; Ruuka 18:15‑17) \p \v 13 Abhaatʉ bhaarɨ bharareetera Yɨɨsu abhaana abhasuuhu abhatʉʉrɨrɨ amabhoko. Nawe abhɨɨga bhaazɨ bhakabhahaarɨra. \v 14 Hanʉ Yɨɨsu aabharʉʉzɨ abhɨɨga bhaazɨ bharakorabhu, akiigatana. Akabhabhʉʉrɨra, “Mʉbhatigɨ abhaana abhasuuhu bhaazɨ kwa niinyɨ, mʉtabharecha, kʉ kʉbha ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu ni‑bhwa bhanʉ bhaangɨ ncha abhaana. \v 15 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, wʉwʉʉsi wʉnʉ atakwisirirya ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu nchu umwana umusuuhu, atakusikɨra zee mʉbhʉtɨmi bhuyo.” \v 16 Neho akabhahumbata abhaana bhayo, akabhatʉʉrɨra amabhoko, akabhahaka. \s Ʉbhʉkʉngʼu kumuniibhi kusikɨra mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu \r (Mataayo 19:16‑26; Ruuka 18:18‑30) \p \v 17 Hanʉ Yɨɨsu aatangirɨ kuja, ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ akamuryarɨra, akamuhigamɨra. Akamubhuurya, “Umwija ʉmʉzʉmu, nekorebhwɨ, korereke nɨgabhɨ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano?” \p \v 18 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Kwakɨ ʉrambɨrɨkɨra ʉmʉzʉmu? Atareeho ʉmʉʉtʉ ʉmʉzʉmu, kuruushaku Mungu umwene. \v 19 Nawe nangʉ, ʉjɨzɨ imigirʉ ja Mungu gɨnʉ gikubhuga, ‘Utiita, ʉtasebheeta, utiibha, ʉtagobha mʉʉtʉ, ʉtakangirirya, ʉsʉʉkɨ wuusʉ na onyoko.’\f + \fr 10:19 \fr*\xt Rora Kʉhʉrʉka 20:12‑16; Amahiityʉ gi Imigirʉ 5:16‑20.\xt*\f*” \p \v 20 Ʉmʉʉtʉ wurya akabhuga, “Umwija, giyo jʉsi nɨgɨgwatirɨ kwɨma mubhwana bhwanɨ.” \p \v 21 Yɨɨsu akamorora, akamʉsɨɨga, akamʉbhʉʉrɨra, “Usuuhiirwɨ ekegero kɨmwɨ. Nuujɨ uguryɨ ebhegero bhyʉsi bhɨnʉ ʉnabhyʉ, zimpirya ziyo ʉbhahɨ abhahabhɨ, na ʉrabha ni ikibhumbɨkʉ kwa Mungu. Akʉmara uuzɨ untunɨ.” \v 22 Nawe, hanʉ iigwirɨbhu, akarʉgʉʉra. Akaja arumikirɨ bhʉkʉngʼu, kʉ kʉbha aarɨ ne ebhegero bhyaru. \p \v 23 Yɨɨsu akarora mbaara zʉʉsi, akabhabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Kʉrabha kʉkʉngʼu kʉbhaniibhi kusikɨra mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu.” \v 24 Abhɨɨga bhaazɨ bhakarʉgʉʉra kʉmangʼana gaazɨ. Akabhabhʉʉrɨra naatu, “Abhaana bhaanɨ, morore chɨmbu nɨ‑kʉkʉngʼu kusikɨra mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu.\f + \fr 10:24 \fr*\fk Nɨ‑kʉkʉngʼu kusikɨra mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu\fk*\ft , Zibhibhuriya ɨzɨndɨ zɨrabhuga, \ft*\fqa nɨ‑kʉkʉngʼu kʉbhaatʉ bhanʉ bhakwisega ubhuniibhi bhʉnʉ bhanabhwɨ, kusikɨra mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu.\fqa*\f* \v 25 Nɨ‑kʉnyʉʉhu ɨngamiya kʉhɨta mwibhanga ryi isindanʉ, kʉkɨra umuniibhi kusikɨra mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu.” \p \v 26 Abhɨɨga bhaazɨ bhakarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu kwa ringʼana riyo. Bhaarɨ bhariibhuurya abheene kobheene, “Nangʉ, nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ akʉtʉra kʉsabhurwa?” \p \v 27 Yɨɨsu akabharora, akabhabhʉʉrɨra, “Kʉbhaatʉ gatakʉtʉrɨkana, nawe kwa Mungu gʉʉsi garatʉrɨkana.” \p \v 28 Peetero akamʉbhʉʉrɨra, “Rora, itwɨ tutigirɨ ebhegero bhyʉsi, tukutunirɨ.” \p \v 29 Yɨɨsu akabhuga, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ atigirɨ inyumba, umwabhʉ, umusubhaati, unina, wiisɨ, abhaana, hamwɨ ɨmɨgʉndʉ, igʉrʉ waanɨ ni igʉrʉ wɨ Ɨngʼana Ɨnzʉmu, \v 30 Mungu aramoha bhyaru bhʉkʉngʼu kʉkɨra bhirya. Nangʉ kwibhaga rɨnʉ, arasʉngʼaana zinyumba, bhaumwabhʉ, abhasubhaati, bhaunina, abhaana nɨ ɨmɨgʉndʉ. Hamwɨmwɨ na gayo gʉʉsi, arabha nɨ ɨnyaakʉ. Nɨ ɨɨsɨ yɨnʉ ikuuza, arasʉngʼaana ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 31 Nawe, abhaatʉ bhaaru bhanʉ bhakusuukwa ribhaga rɨnʉ, bhatakusuukwa ribhaga rɨnʉ rikuuza. Na bhanʉ bhatakusuukwa ribhaga rɨnʉ, bharasuukwa ribhaga rɨnʉ rikuuza.” \s Yɨɨsu aroongera kʉgambɨra ukukwa nu ukuryʉka kwazɨ \r (Mataayo 20:17‑19; Ruuka 18:31‑34) \p \v 32 Hanʉ Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhaarɨ kʉnzɨra kuja mʉrʉbhɨri rwa Yɨrusarɨɨmu, Yɨɨsu aarɨ arakangata mʉbhʉtangɨ bhwabhʉ. Abhɨɨga bha Yɨɨsu bhakarʉgʉʉra, na abhaatʉ abhandɨ bhanʉ bhaarɨ bharamutuna, bhaarɨ nu ubhwʉbha. Yɨɨsu akabhabhɨrɨkɨra naatu rusizʉ abhɨɨga bhaazɨ ikumi na bhabhɨrɨ, akatanga kʉbhabhʉʉrɨra ganʉ gareemobhone. \v 33 Akabhuga, “Rora, tʉraja Yɨrusarɨɨmu. Iyo, Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ aragwatwa na kuhirwa kʉbhakʉrʉ bha abhakuhaani na abhiija bhi imigirʉ ja Musa. Bhayo bharatɨnɨra iitwɨ, na bharamuhira kʉBharuumi. \v 34 Abhaatʉ bhayo bharamorega na kumutwɨra amatɨ. Bharamotema ɨmɨzariti na kumwita. Nawe, urusikʉ rwa katatʉ, araryʉka.” \s Ʉmʉkʉrʉ abhahokerye bhanʉ akʉkangata \r (Mataayo 20:20‑28) \p \v 35 Yaakobho na Yoohana, abhaana bha Zebhedaayo, bhakiisukɨra Yɨɨsu, bhakamʉbhʉʉrɨra, “Umwija, tʉrasabha otokorere ryʉryʉsi rɨnʉ tʉrɨɨkʉsabhɨ.” \p \v 36 Yɨɨsu akabhabhuurya, “Moreenda nɨbhakorerekɨ?” \p \v 37 Bhakamʉbhʉʉrɨra, “Utwisiririryɨ kwikara hamwɨmwɨ na naawɨ mʉbhʉgʉngʉ bhwazʉ, wʉmwɨ ʉrʉbhaara rwu ubhuryʉ nʉ ʉwʉndɨ ʉrʉbhaara rwʉ ʉbhʉmʉsi.” \p \v 38 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Mʉtɨɨzɨ kɨnʉ mʉkʉsabha. Nangʉ, mʉratʉra kunywa ekekombe chɨ ɨnyaakʉ kɨnʉ nikunywa, kisha mʉratʉra kʉbhatiizwa ʉbhʉbhatiizi bhu ukukwa bhʉnʉ nɨraabhatiizwɨ?” \p \v 39 Bhakamʉgarukirya, “Tʉratʉra.” \p Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Maheene, mʉrakinywɨra ekekombe chɨ ɨnyaakʉ yɨnʉ inyɨ nɨkʉnyaaka, na kʉbha ni ibhaga ikʉngʼu nchi iryanɨ.\f + \fr 10:39 \fr*\fk Kʉbha ni ibhaga ikʉngʼu nchi iryanɨ \fk*\ft kuKigiriki nɨ‑\ft*\fqa mʉrabhatiizwa chɨmbu inyɨ nabhatiizirwɨ.\fqa*\f* \v 40 Nawe kwikara ʉrʉbhaara rwanɨ rwu ubhuryʉ hamwɨ rwʉ ʉbhʉmʉsi gɨtarɨ emeremo janɨ kubhiisiririrya. Umweya guyo nɨ‑kʉ bhanʉ Mungu amarirɨ kokonzera.” \p \v 41 Hanʉ abhɨɨga abhakɨndichabhʉ ikumi bhiigwirɨ gayo, bhakatanga kubhiigatanɨra Yaakobho na Yoohana. \v 42 Neho Yɨɨsu akabhɨrɨkɨra abhɨɨga bhʉʉsi, bhiisukɨ kwawɨ. Akabhabhʉʉrɨra, “Mwɨzɨ kʉbha abhakangati bhi ibhyarʉ bharakangata abhaatʉ bhaabhʉ kwa amanaga, na abhakʉrʉ bhaabhʉ bharabhahocha emeremo. \v 43 Nawe kwa niimwɨ, ɨtakʉbhabhu. Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akwenda kʉbha ʉmʉkʉrʉ waanyu, areenderwa kʉbha omohocha waanyu. \v 44 Nʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akwenda kʉbha we embere gatɨ waanyu, areenderwa kʉbha mbʉʉsa waanyu. \v 45 Nu Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ atiizirɨ kʉhʉkɨribhwa, nawe akaaza kohokerya abhaatʉ na kuhurucha ʉbhʉhʉru bhwazɨ bhʉbhɨ ubhutuurya kʉbhaatʉ abhaaru.” \s Yɨɨsu arahorya ʉmʉhʉku \r (Mataayo 20:29‑34; Ruuka 18:35‑43) \p \v 46 Mmbe bhakahika kʉrʉbhɨri rwa Yɨriko, na hanʉ Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhaabhuukirɨ Yɨriko, riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ rɨkabhatuna. Mʉnzɨra iyo bhakabhona ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ iriina ryazɨ Bharitimaayʉ, umwana wa Timaayʉ. Ʉmʉʉtʉ wuyo aarɨ mʉhʉku. Akiikara rusizʉ wɨ ɨnzɨra arasabha zimpirya. \v 47 Hanʉ iigwirɨ kʉbha Yɨɨsu wa Nazarɨɨti arahɨta harya, akatanga kʉrɨra kwiraka ikʉrʉ, “Yɨɨsu, Umwana wʉ ʉmʉtɨmi Daudi,\f + \fr 10:47 \fr*\fk Umwana wʉ ʉmʉtɨmi Daudi\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* ndorera ɨbhɨgʉngi!” \v 48 Abhaatʉ bhaaru bhakamʉhaarɨra kʉbha akirɨ. Nawe ewe akangʼeha kʉrɨra kwiraka ikʉrʉ bhʉkʉngʼu, “Umwana wʉ ʉmʉtɨmi Daudi, ndorera ɨbhɨgʉngi!” \p \v 49 Neho Yɨɨsu akiimɨɨrɨra, akabhuga, “Mʉmʉbhɨrɨkɨrɨ aazɨ hanʉ.” \p Bhakamʉbhɨrɨkɨra, bhakamʉbhʉʉrɨra, “Ihaana umwʉyʉ, imɨɨrɨra! Arakʉbhɨrɨkɨra.” \v 50 Akataasha engebho yaazɨ haasɨ, akabhʉʉka bhwangʉ, akaja kwa Yɨɨsu. \p \v 51 Yɨɨsu akamubhuurya, “Oreenda nekokorerekɨ?” \p Ʉmʉhʉku wurya akamʉbhʉʉrɨra, “Umwija, nereenda nerore.” \p \v 52 Yɨɨsu akabhuga, “Nuujɨ, ubhwisirirya bhwazʉ bhʉkʉhʉriryɨ.” Hayohayo, akatanga korora, akatuna Yɨɨsu kʉnzɨra. \c 11 \s Yɨɨsu arasʉngʼaanwa Yɨrusarɨɨmu ncha Masiya \r (Mataayo 21:1‑11; Ruuka 19:28‑40; Yoohana 12:12‑19) \p \v 1 Hanʉ Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhiisɨmɨɨrɨ ʉrʉbhɨri rwa Yɨrusarɨɨmu, bhakahika haguhɨ kʉzɨmbɨri za Bhɨtifagɨ na Bhɨtaniya, kʉkɨgʉrʉ chɨ Ɨmɨzɨyituuni. Yɨɨsu akatʉma bhabhɨrɨ mʉbhɨɨga bhaazɨ, \v 2 akabhuga, “Mujɨ mʉrʉbhɨri rʉnʉ rore embere waanyu. Hanʉ mukusikɨra iyo, mʉrabhona umwana wɨ ɨtɨkɨrɨ, wʉnʉ akɨɨrɨ kogega mʉʉtʉ, abhʉhirwɨ. Mʉmʉtazʉrɨ, momoreete hanʉ. \v 3 Nʉ ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi araabhabhuuryɨ, ‘Kwakɨ mʉrakorabhu?’ mʉmʉbhʉʉrɨrɨ, ‘Ʉmʉkʉrʉ aramwenda, aramʉgarucha nangwɨnʉbhu.’ ”\f + \fr 11:3 \fr*\xt Rora Zaakariya 9:9.\xt*\f* \p \v 4 Mmbe bhakaja, bhakabhona umwana wɨ ɨtɨkɨrɨ abhʉhirwɨ igʉtʉ wi ikisikʉ kʉnzɨra ɨkʉrʉ, bhakamʉtazʉra. \v 5 Abhaatʉ obhorebhe kʉbhanʉ bhaarɨ bhiimiiriirɨ harya, bhakabhabhuurya, “Imwɨ! Kwakɨ mʉratazʉra umwana wɨ ɨtɨkɨrɨ wuyo?” \v 6 Abhɨɨga bharya bhakagarukirya chɨmbu Yɨɨsu aarɨ abhabhuuriirɨ bhabhugɨ. Mmbe abhaatʉ bhayo bhakabhiisiririrya. \v 7 Bhakahira umwana wɨ ɨtɨkɨrɨ kwa Yɨɨsu, na kwara zengebho zaabhʉ igʉrʉ wɨ ɨtɨkɨrɨ yiyo. Yɨɨsu akiikara igʉrʉ wayʉ. \v 8 Abhaatʉ bhaaru bhakaara zengebho zaabhʉ kʉnzɨra, abhandɨ bhakatɨna amatʉʉtʉ mʉmɨgʉndʉ na kwara kʉnzɨra igʉrʉ wʉ ʉkʉsʉʉka Yɨɨsu. \v 9 Abhaatʉ obhorebhe bhaarɨ bharakangatɨra Yɨɨsu, abhandɨ bhaarɨ bharamutuna inyuma. Bhʉʉsi bhaarɨ bharatiirya riraka bharabhuga, \q “Akumibhwɨ! \q Anʉ ʉrʉbhangʉ wʉnʉ akuuza kuriina ryʉ Ʉmʉkʉrʉ!\f + \fr 11:9 \fr*\xt Rora Zabhuri 118:25‑26.\xt*\f* \q \v 10 Anʉ ʉrʉbhangʉ Ʉmʉtɨmi wʉ ʉbhʉtɨmi bhwa sʉʉkʉrʉ wɨɨtʉ Daudi bhʉnʉ bhukuuza! \q Akumibhwɨ Mungu wa mwisaarʉ!” \p \v 11 Yɨɨsu akasikɨra Yɨrusarɨɨmu, akaja, akasikɨra mwihekaaru.\f + \fr 11:11 \fr*\fk Rihekaaru\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Akabherora bhwaheene ebhegero bhyʉsi bhɨnʉ bhyarɨ bhirimu. Nawe kʉ kʉbha yaarɨ rigoroobha, akabhʉʉka, akaja hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ ikumi na bhabhɨrɨ Bhɨtaniya. \fig Rihekaaru|alt="Hekalu" src="lb00250c.tif" size="col" loc="MRK 11:11" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994" ref="11:11"\fig* \s Yɨɨsu ariihiima ʉmʉtɨ gʉnʉ gʉtaana imisumʉ \r (Mataayo 21:18‑19) \p \v 12 Hanʉ tabhʉʉri waho Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhaarɨ bhararwa Bhɨtaniya, kʉgarʉka Yɨrusarɨɨmu, ɨnzara ɨkamurya. \v 13 Akarora umutiini kwa kore, gʉnʉ gwarɨ guguutirɨ. Akagwisukɨra arore arɨɨbhɨ guni imisumʉ. Hanʉ aahikirɨ harya, akabhona gʉtaana imisumʉ, gwizwirɨ amatʉʉtʉ ageene, kʉ kʉbha ribhaga ryu ukutwara ryarɨ rɨkɨɨrɨ kuhika. \v 14 Mmbe akagʉbhʉʉrɨra ʉmʉtɨ gurya, “Kwɨma reero utiibhʉra misumʉ, kemerano.” Abhɨɨga bhaazɨ bhakiigwa amangʼana garya. \s Yɨɨsu araheebha abhasuruja mwihekaaru \r (Mataayo 21:12‑17; Ruuka 19:45‑48; Yoohana 2:13‑22) \p \v 15 Hanʉ bhaahikirɨ Yɨrusarɨɨmu, Yɨɨsu akasikɨra mwihekaaru. Akatanga koheebha abhaatʉ bhanʉ bhaarɨ bhakugurya, na kʉgʉra ebhegero. Akabharingʉra zemeeza za bhanʉ bhaarɨ bhakʉkɨranʼya zimpirya, ni ibhitumbɨ bhya bhanʉ bhaarɨ bhakugurya ibhiguuti. \v 16 Na atamwisiririiryɨ ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi kogega ekegero chʉchʉsi chu ukugurya kʉhɨta mwihekaaru. \p \v 17 Akʉmara Yɨɨsu akabhiija, akabhuga, “Ɨtaandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu kʉbha, ‘Inyumba yaanɨ ɨrabha ya amasabhi kʉbhaatʉ bhi ibhyarʉ bhyʉsi?’\f + \fr 11:17a \fr*\xt Rora Isaaya 56:7.\xt*\f* Nawe imwɨ, mʉyɨkʉrirɨ kʉbha ribhigi rya abhasaakuri!”\f + \fr 11:17b \fr*\xt Rora Yɨrɨmiya 7:11.\xt*\f* \p \v 18 Hanʉ abhakʉrʉ bha abhakuhaani na abhiija bhi imigirʉ ja Musa bhiigwirɨ gayo gʉʉsi, bhakatanga komohya ɨnzɨra yu kumwita kʉ kʉbha bhaarɨ bharamʉhaha. Na bhakamwʉbhaha, kʉ kʉbha abhaatʉ bhʉʉsi bhaarɨ bhararuguuribhwa na amiija gaazɨ. \v 19 Hanʉ rigoroobha ryahikirɨ, Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakabhʉʉka mʉrʉbhɨri. \s Yɨɨsu ariija igʉrʉ wʉ ʉkʉsabha Mungu kubhwisirirya \r (Mataayo 21:20‑22) \p \v 20 Hanʉ ritabhʉʉri ryaho bhaarɨ bhakʉgarʉka mʉrʉbhɨri rwa Yɨrusarɨɨmu, bhakabhona ʉmʉtɨ gurya gwu umutiini gwumirɨ gwʉsi kwɨmɨra kumiri jaku. \v 21 Peetero akahiita amangʼana ganʉ Yɨɨsu aagambirɨ, akamʉbhʉʉrɨra, “Umwija, rora! Ʉmʉtɨ gwu umutiini gʉnʉ wihiimirɨ, gwumirɨ!” \p \v 22 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Mwisiriryɨ Mungu. \v 23 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, arɨɨbhɨ ʉmʉʉtʉ ariisirirya na ataana makɨbhwɨ mumwʉyʉ gwazɨ, rɨnʉ araabhugɨ rɨrakorwa. Aratʉra kʉbhʉʉrɨra ɨkɨgʉrʉ kɨnʉ, ‘Ihɨka witaashɨ mʉnyanza,’ na gayo garakorwa. \v 24 Igʉrʉ wa gayo nɨrabhabhʉʉrɨra kʉbha, hanʉ mokosengera na kʉsabha chʉchʉsi, mʉbhɨ nu ubhwisirirya kʉbha mʉsʉngʼaanirɨ, na niimwɨ mʉrabhona. \v 25 Na hanʉ mʉkʉsabha, mobheerere wʉwʉʉsi wʉnʉ abhasaririiryɨ. Neho Bhaabha waanyu wa mwisaarʉ arabhabheerera amabhɨ gaanyu. [ \v 26 Nawe arɨɨbhɨ imwɨ mʉtakobheerera abhandɨ, na Wuusʉ wa mwisaarʉ atakʉbhabheerera ʉbhʉbhɨ bhwanyu.]” \s Ʉbhʉnaja bhwa Yɨɨsu bhʉrabhuuriribhwa \r (Mataayo 21:23‑27; Ruuka 20:1‑8) \p \v 27 Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakahika naatu Yɨrusarɨɨmu. Hanʉ bhaarɨ bharagenda mwihekaaru, abhakʉrʉ bha abhakuhaani, abhiija bhi imigirʉ ja Musa na abhakaruka bhakamujaku \v 28 kumubhuurya, “Ganʉ okokora, ʉrakora kwa bhʉnajakɨ? Nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ akʉhɨɨrɨ ʉbhʉnaja bhwo okokora gayo?” \p \v 29 Yɨɨsu akabhuga, “Na niinyɨ nɨrabhabhuurya ringʼana rɨmwɨ, mʉngarukiryɨ, akʉmara nɨrabhabhʉʉrɨra, nɨrakora gayo kʉbhʉnaja bhwa wɨɨwɨ. \v 30 Mʉmbʉʉrɨrɨ, ʉbhʉnaja bhwa Yoohana bhwʉ ʉkʉbhatiiza, bhʉkarwa hayi? Bhʉkarwa kwa Mungu wa mwisaarʉ kisha kʉbhaatʉ?” \p \v 31 Bhakatanga kʉgambana abheene kobheene, “Tʉraabhugɨ, ‘Bhʉkarwa mwisaarʉ,’ aratubhuurya, ‘Nangʉ, ndora mʉtamwisiriiryɨ?’ \v 32 Nawe, tʉraabhugɨ, ‘Bhʉkarwa kʉbhaatʉ,’ abhaatʉ bharatwigatanɨra.” Bhaarɨ bharʉʉbhaha abhaatʉ, kʉ kʉbha abhaatʉ bhʉʉsi bhakamwisirirya Yoohana aarɨ ʉmʉrʉʉtɨrɨri wa amaheeneheene. \v 33 Neho bhakamʉgarukirya, “Tʉtɨɨzɨ.” \p Wʉʉsi akabhabhʉʉrɨra, “Na niinyɨ nɨtakʉbhabhʉʉrɨra nɨrakora amangʼana ganʉ kwa bhʉnajakɨ.” \c 12 \s Ekerenjo cha abharimi abhabhɨ \r (Mataayo 21:33‑46; Ruuka 20:9‑19) \p \v 1 Yɨɨsu akatanga kʉgambana na abhakangati bha Abhayaahudi bharya kobherenjo. Akabhuga, “Kwarɨ nʉ ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ wʉnʉ aarimirɨ ʉmʉgʉndʉ gwɨ ɨmɨzabhiibhu. Akagʉbhagɨra, akatuka ikisima chu ukugundɨkɨra ɨmɨzabhiibhu girya. Akʉʉmbaka ɨkɨkʉngʉ ɨkɨrɨɨhu cha abhariibhi mʉmʉgʉndʉ. Akakʉʉdishirya abharimi. Ewe akaja icharʉ ɨkɨndɨ. \v 2 Ribhaga ryu ukutwa zɨzabhiibhu rɨkahika, akamʉtʉma wʉmwɨ wa bhambʉʉsa bhaazɨ kʉbharimi bharya, bhamohe esondo yaazɨ ya zɨzabhiibhu kurwa mʉmʉgʉndʉ gwazɨ. \v 3 Nawe, abharimi bhakagwata mbʉʉsa, bhakamotema, bhakamuhurucha mabhoko bhʉʉha. \v 4 Wʉ ʉmʉgʉndʉ akatʉma mbʉʉsa ʉwʉndɨ kʉbharimi. Wʉʉsi bhakamotema na kʉmʉnyahaara kumutwɨ, na komokorera kɨbhɨ bhʉkʉngʼu. \v 5 Akatʉma mbʉʉsa waazɨ ʉwʉndɨ, wʉʉsi abharimi bhakamwita. Akabhatʉma bhambʉʉsa bhaazɨ abhandɨ bhaaru. Abharimi bharya bhakabhatema, abhandɨ bhakabhiita. \v 6 Wʉ ʉmʉgʉndʉ akasaaga na wʉmwɨ, umwana waazɨ ʉmʉsɨɨgwa. Ɨtɨnɨrʉ akamʉtʉma kʉbharimi bharya, akiiseega, ‘Bharamʉsʉʉka umwana waanɨ.’ \p \v 7 “Nawe, hanʉ aahikirɨ, abharimi bharya bhakiibhʉʉrɨra, ‘Wʉnʉ newe ʉmʉgabhi wʉ ʉmʉgʉndʉ gʉnʉ. Nangʉ, tumwitɨ. Ɨgabhʉ yaazɨ yɨnʉ ɨrabha iyɨɨtʉ.’ \v 8 Bhakamugwata, bhakamwita, bhakamorekera igʉtʉ wʉ ʉmʉgʉndʉ gurya. \p \v 9 “Nangʉ wʉ ʉmʉgʉndʉ wuyo arakorabhwɨ? Araaza na kubhiita abharimi bharya, nʉ ʉmʉgʉndʉ guyo, arabhaha abhaatʉ abhandɨ. \v 10 Nangʉ, mʉkɨɨrɨ kosoma Amaandɨkʉ ganʉ? \q ‘Riibhwɨ rɨnʉ abhʉʉmbaki bhaangirɨ, \q neryo rɨbhɨɨrɨ riibhwɨ rikʉrʉ rya rusizʉ.\f + \fr 12:10 \fr*\fk Riibhwɨ rikʉrʉ rya rusizʉ \fk*\ft ryarɨ rereenderwa kuryʉmbaka rya Abhayaahudi. Rɨkagwatanʼya nyiki ibhɨrɨ na kugwatɨrɨra inyumba ngima.\ft*\f* \q \v 11 Ʉmʉkʉrʉ umwene akʉrirɨ ganʉ, \q nego gararuguurya kwa niitwɨ.’\f + \fr 12:11 \fr*\xt Rora Zabhuri 118:22‑23.\xt*\f* ” \p \v 12 Abhakʉrʉ bha abhakuhaani, abhiija bhi imigirʉ ja Musa na abhakʉrʉ, bhakoobhoora kʉbha ekerenjo kiyo nebho kɨkʉgambɨra. Neho bhakeenda kumugwata, nawe kʉ kʉbha bhakʉʉbhaha riribhita rya abhaatʉ, bhakamutiga, bhakabhʉʉka. \s Yɨɨsu arabhuuribhwa igʉrʉ wʉ ʉkʉrɨha rigʉʉti \r (Mataayo 22:15‑22; Ruuka 20:20‑26) \p \v 13 Neho abhakʉrʉ bha Abhayaahudi, bhakatʉma Abhafarisaayo obhorebhe na abhasakirya bha riribhita ryʉ ʉmʉtɨmi Heroode Antipaasi, bhahaatyɨ Yɨɨsu kʉrɨngʼaana na amangʼana gaazɨ umwene. \v 14 Bhakamujaku, bhakamʉbhʉʉrɨra, “Umwija, tʉmɨnyirɨ kʉbha, gʉʉsi ganʉ ukubhuga, nɨ‑ga amaheene. Ʉtakwʉbhaha wʉwʉʉsi, nʉʉrʉ abhɨ nu umweya gwi igʉrʉ. Uriija ɨnzɨra ya Mungu kʉmaheene. Nangʉ, kʉrɨngʼaana ni imigirʉ ja Musa, toreenderwa kʉrɨha rigʉʉti kwa Kaisaari,\f + \fr 12:14 \fr*\fk Kaisaari\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* kisha zɨyi?” \p \v 15 Nawe Yɨɨsu akoobhoora engʼeera yaabhʉ, akabhabhʉʉrɨra, “Kwakɨ mʉrangema? Mondeetere rizenzere nerore.” \v 16 Bhakamuhirɨra, akabhabhuurya, “Ipicha yɨnʉ ni riina rɨnʉ, ni‑bhya wɨɨwɨ?” \p Bhakamʉgarukirya, “Bhya Kaisaari.” \p \v 17 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Bhya Kaisaari mohe Kaisaari, na bhya Mungu mohe Mungu.” Bhʉʉsi bhakarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu. \s Yɨɨsu ariija igʉrʉ wu ukuryʉka abhaku \r (Mataayo 22:23‑33; Ruuka 20:27‑40) \p \v 18 Kwarɨ na riribhita rɨmwɨ rya Abhayaahudi rɨnʉ rikubhirikirwa Abhasadukaayo.\f + \fr 12:18 \fr*\fk Abhasadukaayo\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Ebho bhaarɨ bharabhuga kuryʉka kwa abhaku kʉtareeho. Urusikʉ rʉmwɨ, obhorebhe bhwabhʉ bhakaja kwa Yɨɨsu, bhakamubhuurya, \v 19 “Umwija, Musa akatʉtʉma, ‘Arɨɨbhɨ ʉmʉʉtʉ akuurɨ, na atigirɨ ʉmʉkari waazɨ ataana umwana, umuhiiri waazɨ agabhɨ umukwirwa wuyo, amwibhʉrɨrɨ abhaana umwabhʉ wʉnʉ akuurɨ.’\f + \fr 12:19 \fr*\xt Rora Amahiityʉ gi Imigirʉ 25:5‑6.\xt*\f* \v 20 Nangʉ, tubhugɨ bhaareho abhahiiri muhungatɨ. We embere akakwɨra ʉmʉkari, nawe akakwa aarɨ akɨɨrɨ kwibhʉra mwana. \v 21 Umunyi waazɨ akagabha ʉmʉkari wuyo, nawe wʉʉsi akakwa, ataatigirɨ mwana. Na wa katatʉ ɨkabhabhu. \v 22 Bhʉʉsi bhasaasabha bhanʉ bhaamʉgabhirɨ na wurya aamukwɨrirɨ, bhakakwa, bhataatigirɨ mwana. Ɨtɨnɨrʉ, ʉmʉkari wuyo wʉʉsi akakwa. \v 23 Nangʉ tʉbhʉʉrɨrɨ, hanʉ abhaku bhakuryʉka, ʉmʉkari wuyo arabha mʉka wɨɨwɨ? Muhungatɨ bhayo bhʉʉsi bhaarɨ bhamukwɨrirɨ!” \p \v 24 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Imwɨ mubhurirɨ, kʉ kʉbha mʉtɨɨzɨ Amaandɨkʉ Amarɨndu naabha ʉbhʉnaja bhwa Mungu. \v 25 Hanʉ abhaku bhakuryʉka, bharabha ncha bhamaraika bha mwisaarʉ bhatakukwɨra naabha kukwɨrwa. \v 26 Ni igʉrʉ wa abhaku kuryʉka, nɨ‑maheene. Nangʉ, mʉkɨɨrɨ kosoma mʉkɨtabhʉ cha Musa, chɨmbu Mungu aagambirɨ kʉkɨsaka kɨnʉ kikwaka omorero? Hanʉ Mungu aamubhuuriirɨ Musa, ‘Inyɨ ni‑Mungu wa Abhurahaamu, Iisaka na Yaakobho.’\f + \fr 12:26 \fr*\xt Rora Kʉhʉrʉka 3:6.\xt*\f* \v 27 Mungu nɨ‑wa abhahʉru, atarɨ Mungu wa abhaku. Imwɨ mubhurirɨ bhʉkʉngʼu.” \s Riswaja rikʉrʉ kʉkɨra gʉʉsi \r (Mataayo 22:34‑40; Ruuka 10:25‑28) \p \v 28 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ arahakaana na Abhasadukaayo, umwija wʉmwɨ wi imigirʉ ja Musa akahika, akiigwa kɨnʉ bhakʉhakaana. Hanʉ igwirɨ kʉbha Yɨɨsu abhagarukiiryɨ bhwaheene, akamubhuurya, “Mʉmaswaja gʉʉsi, ryʉ ʉbhʉtangɨ ni‑ryahe?” \p \v 29 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Ryʉ ʉbhʉtangɨ nɨ‑rɨnʉ, ‘Mwitegeerere imwɨ Abhiiziraɨri! Ʉmʉkʉrʉ Mungu wɨɨtʉ, newe Ʉmʉkʉrʉ umwene. \v 30 Ʉmʉsɨɨgɨ Ʉmʉkʉrʉ Mungu waazʉ kumwʉyʉ gwazʉ gwʉsi, kokoro yaazʉ yʉʉsi, kʉmangʼɨɨni gaazʉ gʉʉsi na kʉmanaga gaazʉ gʉʉsi.’\f + \fr 12:30 \fr*\xt Rora Amahiityʉ gi Imigirʉ 6:4‑5.\xt*\f* \v 31 Na rya kabhɨrɨ nɨ‑rɨnʉ, ‘Ʉmʉsɨɨgɨ nyarʉbhɨri waazʉ chɨmbu wisɨɨgirɨ aumwene.’\f + \fr 12:31 \fr*\xt Rora Abharaawi 19:18.\xt*\f* Rɨtareeho iswaja rɨndɨ ikʉrʉ kʉkɨra abhɨrɨ gayo.” \p \v 32 Umwija wi imigirʉ wuyo akabhʉʉrɨra Yɨɨsu, “Umwija, ʉgambirɨ amaheene kʉbha Mungu nɨ‑wʉmwɨbhu, atareeho wʉndɨ, nawe ewe umwene. \v 33 Naatu nɨɨzɨ kʉbha ereenderwa kʉmʉsɨɨga Mungu kumwʉyʉ gwʉsi, kʉmangʼɨɨni gʉʉsi na kʉmanaga gʉʉsi, na kʉsɨɨga nyarʉbhɨri waazʉ chɨmbu wisɨɨgirɨ aumwene. Gayo nego amaswaja amakʉrʉ bhʉkʉngʼu. Amangʼana gayo nɨ‑makʉrʉ kokora kʉkɨra kuhurucha ibhimweso bhyʉsi bhyu ukurichwa ni ibhimweso ɨbhɨndɨ.” \p \v 34 Hanʉ Yɨɨsu aarʉʉzɨ kʉbha ʉmʉʉtʉ wuyo agarukiiryɨ kwa amangʼɨɨni, akamʉbhʉʉrɨra, “Nangʉ awɨ ʉtangirɨ kwobhoora chɨmbu ikwenderwa kusikɨra mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu.” Kwɨma hayo, ataabhʉnɨkirɨ kwikɨ ʉmʉʉtʉ wʉndɨ wa komogema kumubhuurya. \s Yɨɨsu arabhuurya Abhafarisaayo igʉrʉ wa Kiriisitʉ \r (Mataayo 22:41‑46; Ruuka 20:41‑44) \p \v 35 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ ariija abhaatʉ mwihekaaru, akabhabhʉʉrɨra, “Kwakɨ abhiija bhi imigirʉ ja Musa bhahaabhuga Kiriisitʉ ni‑mwana wʉ ʉmʉtɨmi Daudi? \v 36 Hanʉ Daudi umwene aakangatirwɨ ne Ekoro Ɨndɨndu, akabhuga, \q ‘Ʉmʉkʉrʉ Mungu akabhʉʉrɨra Ʉmʉkʉrʉ waanɨ, \q “Ikara ʉrʉbhaara rwanɨ rwu ubhuryʉ, \q kuhika hanʉ nɨkʉtʉʉra abhabhisa bhaazʉ iyaasɨ wa amagʉrʉ gaazʉ.” ’\f + \fr 12:36 \fr*\xt Rora Zabhuri 110:1.\xt*\f* \p \v 37 “Mmbe, Daudi umwene arabhuga Kiriisitʉ nɨ‑Mʉkʉrʉ, kʉgayo Kiriisitʉ arabhabhwɨ mwana waazɨ?” Riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ ryarɨ ririitegeerera Yɨɨsu kobhozomerwa. \s Yɨɨsu newe Ʉmʉkʉrʉ wa bhʉʉsi \r (Mataayo 23:1‑36; Ruuka 20:45‑47) \p \v 38 Mumiija gaazɨ, Yɨɨsu akabhuga, “Mwiyangarɨrɨ na abhiija bhi imigirʉ ja Musa. Bhanʉ bhasɨɨgirɨ kogenda kʉnzɨra bhiibhʉhirɨ zɨkanzʉ zaabhʉ na kʉkɨɨribhwa kubhusuuku mometeera. \v 39 Na mʉmarwazɨrʉ, bhahaasɨɨga kwikara kubhitumbɨ bhye embere. Na arɨɨbhɨ bharaarikirwɨ kʉzɨnyangi, bhahaasɨɨga kwikara hanʉ abhakangati bhiikɨɨrɨ. \v 40 Bhahaaruusha abhakwirwa ebhegero bhyabhʉ. Na bhariikorya nɨ‑bhaatʉ bhagʉrʉrʉku kʉ kʉsabha amasabhi marɨɨhu bhʉkʉngʼu korereke bhiiyeerekenʼye kwa abhaatʉ. Kurusikʉ rwɨ ɨtɨnɨrʉ, abhaatʉ bhayo bharahaabhwa ɨtɨnɨrʉ kʉrʉ bhʉkʉngʼu.” \s Ikimweso chu umukwirwa \r (Ruuka 21:1‑4) \p \v 41 Yɨɨsu akiikara haguhɨ ne ekegero chu ukuhurukirya ikimweso mwihekaaru. Aarɨ ararora abhaatʉ bharatʉʉra ikimweso mʉkɨhʉʉzʉ kirya. Abhaniibhi bhaaru bhakahurucha zimpirya nzaru. \v 42 Akaaza ʉmʉkari wʉmwɨ umukwirwa ʉmʉhabhɨ, ewe akahurucha mazenzere abhɨrɨ masuuhu. \v 43 Hanʉ Yɨɨsu aarʉʉzɨ gayo, akabhabhɨrɨkɨra abhɨɨga bhaazɨ, akabhabhʉʉrɨra, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ʉmʉkari umukwirwa ʉmʉhabhɨ wuyo, ahurukiryɨ zimpirya nzaru mʉkɨhʉʉzʉ kʉkɨra bhʉʉsi bhanʉ bhahurukiryɨ. \v 44 Nɨragambabhu kʉ kʉbha abhaatʉ abhandɨ bhʉʉsi bhahurukiryɨ amasaajʉ gu ubhwaru bhwe ebhegero bhyabhʉ. Nawe ʉmʉkari wʉnʉ, nʉ ʉbhʉhabhɨ bhwazɨ, ahurukiryɨ bhyʉsi bhɨnʉ anabhyʉ mubhwikari bhwazɨ.” \c 13 \s Yɨɨsu aragambɨra ʉkʉsaribhwa kwa rihekaaru \r (Mataayo 24:1‑2; Ruuka 21:5‑6) \p \v 1 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ ararwa mwihekaaru hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ, wʉmwɨ wa abhɨɨga bhaazɨ akabhuga, “Umwija, rora amabhwɨ amakʉrʉ na amakindasi amakʉrʉ ganʉ gararuguurya!” \p \v 2 Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Ʉrarʉgʉʉra amanyumba amakʉrʉ ganʉ? Gʉʉsi gayo garaashwa, rɨtareeho ibhwɨ rɨnʉ rɨkʉsaaga igʉrʉ wɨ ɨrɨndɨ!” \s Yɨɨsu ararootorera ɨnyaakʉ yɨnʉ ikuuza \r (Mataayo 24:3‑14; Ruuka 21:7‑19) \p \v 3 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ iikɨɨrɨ kʉkɨgʉrʉ chɨ Ɨmɨzɨyituuni, aarɨ ararora ʉbhʉsɨ bhwa rihekaaru. Peetero, Yaakobho, Yoohana na Andureya hanʉ bhaarɨ abheene hagarɨ, bhakamubhuurya, \v 4 “Tʉrasabha ʉtʉbhʉʉrɨrɨ, gayo ʉkʉgamba garahʉrʉka ryʉrɨ? Ni‑chɨrɨkɨnʼyʉkɨ kɨnʉ kereerekenʼye kʉbha, gayo garɨ haguhɨ kʉhʉrʉka?” \p \v 5 Neho Yɨɨsu akatanga kʉbhabhʉʉrɨra, “Mwangarɨrɨ, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi ataaza kʉbhakangirirya! \v 6 Abhaatʉ bhaaru bharaaza kuriina ryanɨ, bharabhuga, ‘Inyɨ ni‑Kiriisitʉ,’ na bharakangirirya abhaatʉ bhaaru. \v 7 Hanʉ muriigwɨ igʉrʉ wa riihɨ na amangʼana ga riihɨ, mʉtakangwa. Gayo gareenderwa gakorwe, nawe ɨtɨnɨrʉ yɨ ɨɨsɨ ɨrabha ɨkɨɨrɨ. \v 8 Icharʉ kɨmwɨ kiriitana ni icharʉ ɨkɨndɨ, ʉbhʉtɨmi bhʉmwɨ bhuriitana nʉ ʉbhʉtɨmi ʉbhʉndɨ. Kʉrabha ni ibhirigitʉ bhyɨ ɨɨsɨ bhya hanʉ na harya nɨ ɨnzara hagero haaru kʉʉsɨ. Gayo gʉʉsi garabha chɨmbu ʉbhʉtangɨ bhwʉ ʉbhʉsʉngʉ bhwʉ ʉmʉkari wʉnʉ akwenda kwibhʉra. \p \v 9 “Nawe imwɨ, mwiyangarɨrɨ bhʉkʉngʼu. Abhaatʉ bharabhahira kʉbhakangati na abhatɨmi mʉmarwazɨrʉ. Bharabhahira mʉbhʉtangɨ bhwa abhakangati na abhatɨmi igʉrʉ waanɨ. Moreenderwa kʉbha abhamɨnyɨɨkɨrɨri bhaanɨ mʉbhʉtangɨ bhwabhʉ. \v 10 Ɨngʼana Ɨnzʉmu ereenderwa irwazwɨ mubhyarʉ bhyʉsi ɨtɨnɨrʉ ɨkɨɨrɨ kuhika. \v 11 Hanʉ abhaatʉ bhayo bhakʉbhakwesa na kʉbhahira kubhyandarʉ na kʉbhatɨnɨra, mʉtanyaaka ga kʉgamba, nawe mʉgambɨ ganʉ Mungu arɨɨbhahɨ ribhaga riyoriyo. Ɨtarɨ niimwɨ imubheene mʉrɨgambɨ, amaheene ne‑Koro Ɨndɨndu yɨnʉ ɨrɨ mʉʉsi waanyu neyo ɨkʉbhasakirya kʉgamba. \p \v 12 “Umuhiiri ariichʉra umuhiiri waazɨ korereke iitwɨ. Wiisɨ ariichʉra umwana waazɨ, na abhaana bhariitanʼya abhiibhuri bhaabhʉ na kugirya bhiitwɨ. \v 13 Abhaatʉ bhʉʉsi bharabhabhiihirirwa igʉrʉ waanɨ. Nawe wʉnʉ ariigumiriryɨ kuhika ɨtɨnɨrʉ, newe araasabhʉkɨ.” \s Ɨnyaakʉ ɨkʉrʉ ɨyɨndɨ ɨraaza \r (Mataayo 24:15‑35; Ruuka 21:20‑33) \p \v 14 Wʉnʉ akosoma amaandɨkʉ ganʉ, obhoore enzobhooro ya amaangirijʉ ga Yɨɨsu ganʉ, “Ribhaga irebhe mʉrarora ʉbhʉrʉrʉ bhʉnʉ ʉmʉrʉʉtɨrɨri Danyɨri aabhugirɨ ʉbhʉsarya. Neho abhaatʉ bhanʉ bharɨ Yudeya, bhangʼosere mʉbhɨgʉrʉ! \v 15 Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ari igʉrʉ kʉkɨsara chi inyumba, atiika korereke agege ebhegero bhɨnʉ bhiri munyumba, angʼose. \v 16 Na wʉnʉ akʉbha mʉmʉgʉndʉ angʼose, atiichʉra inyuma kogega zengebho zaazɨ. \v 17 Tʉrabharorera ɨbhɨgʉngi abhakari bhanʉ bharɨnda na bhanʉ bhakʉbha bharakoocha zisikʉ ziyo. \v 18 Mʉsabhɨ kʉbha, zisikʉ ziyo zɨtabhoneka ribhaga rye embeho. \v 19 Zisikʉ ziyo zɨrabha zɨ ɨnyaakʉ kʉrʉ, yɨnʉ ɨkɨɨrɨ kʉhʉrʉka nʉʉrʉ hasuuhu, kwɨma hanʉ Mungu aatɨɨmirɨ icharʉ, kuhika ribhaga riyo. Na ɨtakobhoneka kwikɨ yɨndɨ. \v 20 Angabhɨɨrɨ Ʉmʉkʉrʉ atasuuhya zisikʉ ziyo, ataarɨ areho ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ aarɨ akʉsabhʉka. Nawe, Mungu arasuuhya zisikʉ ziyo, kʉ kʉbha aradɨɨrɨɨra abhaatʉ bhanʉ aarʉbhwɨrɨ. \p \v 21 “Na ribhaga riyo, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi araabhabhʉʉrɨrɨ, ‘Rora, Kiriisitʉ arɨ hanʉ!’ hamwɨ, ‘Ari irya!’ mutiisirirya. \v 22 Bharabhaho abharʉʉtɨrɨri bhʉ ʉrʉrɨmɨ na abhaatʉ bhanʉ bhakwibhɨrɨkɨra Kiriisitʉ. Bhareerekenʼya ibhyɨrɨkɨnʼyʉ na amateemo, korereke bhageme kurimirya abhaatʉ, ɨrɨɨtʉrɨkanɨ nʉʉrʉ abharobhorwa bha Mungu. \v 23 Mmbe imwɨ, mwiyangarɨrɨ! Inyɨ nɨkangatirɨ hinga kʉbharecha gʉʉsi gayo gakɨɨrɨ kʉhʉrʉka. \s Yɨɨsu aragambɨra ʉkʉgarʉka kwazɨ \r (Mataayo 24:29‑31; Ruuka 21:25‑28) \p \v 24 “Nawe, zisikʉ ziyo, hanʉ ɨnyaakʉ yiyo ɨraahɨtɨ, iryʉbha rɨratuurwa ikiirimya nu umwɨri gwʉsi gʉtakuhurucha ubhwɨrʉ bhwagwɨ.\f + \fr 13:24 \fr*\xt Rora Isaaya 13:10.\xt*\f* \v 25 Zenzota zʉʉsi zɨragwa haasɨ kurwa mwisaarʉ. Ebhegero bhyʉsi bhya mwisaarʉ bhɨrasingisa.\f + \fr 13:25 \fr*\xt Rora Isaaya 34:4.\xt*\f* \p \v 26 “Neho abhaatʉ bhʉʉsi bharaarore Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ araaza mʉmasaarʉ kwa nguru nzaru nʉ ʉbhʉkʉrʉ.\f + \fr 13:26 \fr*\xt Rora Danyɨri 7:13; Ubhwɨrɨkibhwa 1:7.\xt*\f* \v 27 Aratʉma bhamaraika bhaazɨ bhabhiringɨ abharobhorwa bhaazɨ kurwa mbaara zʉʉsi inyɨ zɨ ɨɨsɨ. \p \v 28 “Mwɨgɨ kurwa kʉmʉtɨ gwu umutiini. Hanʉ mokorora ibhisha bhɨrasɨbhʉka na amatʉʉtʉ gabhariryɨ, mʉramenya kʉbha ribhaga rya rigesa rɨrariirɨ. \v 29 Ɨbhuɨbhu, hanʉ mʉraarore gayo gatangirɨ, momenye kʉbha arɨ haguhɨ kuuza. \v 30 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ribhaga ryu urwibhʉrʉ rʉnʉ rɨtakʉhɨta kuhika gayo gʉʉsi gakorwe. \v 31 Risaarʉ nɨ ɨɨsɨ bhɨrahɨta, nawe ɨngʼana yaanɨ ɨtakʉhɨta kemerano. \s Mungu umwene ɨɨzɨ urusikʉ rwʉ ʉkʉgarʉka kwa Yɨɨsu \r (Mataayo 24:36‑44) \p \v 32 “Nawe, igʉrʉ wu urusikʉ na ribhaga ryu ukuuza, atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ yɨɨzɨ. Naabha bhamaraika bha mwisaarʉ hamwɨ Umwana, bhʉʉsi bhatɨɨzɨ, nawe Bhaabha Mungu umwene newe yɨɨzɨ. \v 33 Mwangarɨrɨ! Motengeeze, [mʉsabhɨ], kʉ kʉbha mʉtɨɨzɨ ribhaga riyo rɨrahika ryʉrɨ. \p \v 34 “Amangʼana gayo garabha nchʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akuja orogendo kurwa munyumba yaazɨ. Akabhatigɨra bhambʉʉsa bhaazɨ bhariibhɨ inyumba. Akabhasondya bhʉʉsi emeremo jabhʉ jo okokora, akaswaja umuriibhi wi ikisikʉ wʉʉsi, atengeeze.” \p \v 35 “Mmbe imwʉsi motengeeze, kʉ kʉbha mʉtɨɨzɨ kʉbha wi inyumba aragarʉka ryʉrɨ. Mʉtɨɨzɨ arɨɨbhɨ aragarʉka rigoroobha, hamwɨ ubhutikʉ gatɨ, hamwɨ mozengoko, hamwɨ ritabhʉʉri. \v 36 Motengeeze, korereke araabhahumbukijɨ, atabhona zɨbhahirirɨ. \v 37 Rɨnʉ nɨkʉbhabhʉʉrɨra imwɨ, nɨrabhʉʉrɨra abhaatʉ bhʉʉsi, bhatengeeze.” \c 14 \s Abhakangati bha Abhayaahudi bhariiseemerya kwita Yɨɨsu \r (Mataayo 26:1‑5; Ruuka 22:1‑2; Yoohana 11:45‑53) \p \v 1 Zɨkasaaga sikʉ ibhɨrɨbhu, ihikɨ isigukuru yɨ Ɨpasaka,\f + \fr 14:1 \fr*\fk Ɨpasaka\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* nɨ yɨ Ɨmɨkaatɨ Gɨnʉ Gɨtarɨ Mitunduuru. Abhakʉrʉ bha abhakuhaani na abhiija bhi imigirʉ ja Musa, bhaarɨ bharamohya ɨnzɨra yu kugwata Yɨɨsu kwa mbisi, bhamʉtɨnɨrɨ na kumwita. \v 2 Nawe bhakabhuga, “Tutigɨ hinga isigukuru ɨhɨtɨ, neho tumugwatɨ, abhaatʉ bhataaza kokora ɨkɨmpʉgɨ.” \s Ʉmʉkari arahaka Yɨɨsu amaguta \r (Mataayo 26:6‑13; Yoohana 12:1‑8) \p \v 3 Ribhaga riyo Yɨɨsu aarɨ Bhɨtaniya, wa Simʉʉni wʉnʉ aarɨ ne ebhegenge. Hanʉ aarɨ kwigari, akaaza ʉmʉkari wʉmwɨ ani ichupa ɨnzʉmu ya amaguta ga naridʉ. Amaguta gayo gaarɨ gi iguri ikʉrʉ, na garareetya bhwaheene. Akatɨna umunywa gwi ichupa, akiitʉrʉrɨra Yɨɨsu kumutwɨ. \v 4 Abhaatʉ obhorebhe bhanʉ bhaarɨ munyumba yirya, bhakiigatana. Bhakatanga kʉgamba abheene kobheene, “Ndora arasarya amaguta amazʉmu ganʉ? \v 5 Amaguta ganʉ gakeenderwa kuguribhwa zidinaari magana atatʉ,\f + \fr 14:5 \fr*\fk Zidinaari magana atatʉ \fk*\ft zaarɨ nɨ‑marihi gʉ ʉmʉʉtʉ kumwaka gʉmwɨ.\ft*\f* na kʉhaabhwa abhahabhɨ.” Bhakahaarɨra ʉmʉkari wurya. \p \v 6 Nawe Yɨɨsu akabhuga, “Mumutigɨ. Ndora mʉramʉnyaacha? Rɨnʉ ʉmʉkari wʉnʉ ankʉrɨɨrɨ ni‑zʉmu. \v 7 Abhahabhɨ mʉnabhʉ sikʉ zʉʉsi. Mʉratʉra kʉbhakorera amazʉmu ribhaga ryʉryʉsi rɨnʉ mʉsɨɨgirɨ. Nawe inyɨ nɨtakʉbha na niimwɨ sikʉ zʉʉsi. \v 8 Ʉmʉkari wʉnʉ akʉrirɨ rɨnʉ akʉtʉra. Akangatirɨ kʉhaka ʉmʉbhɨrɨ gwanɨ amaguta igʉrʉ wa amabhɨɨka gaanɨ. \v 9 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, hʉhʉʉsi mubhyarʉ hanʉ abhaatʉ bhakʉbha bhararwaza Ɨngʼana Ɨnzʉmu, bharabha bharagamba rɨnʉ ʉmʉkari wʉnʉ aakʉrirɨ, kumuhiita.” \s Yuuda Isikariyʉʉti ariisirirya kwichʉra Yɨɨsu \r (Mataayo 26:14‑16; Ruuka 22:3‑6) \p \v 10 Neho Yuuda Isikariyʉʉti, wʉmwɨ wa abhɨɨga ikumi na bhabhɨrɨ bha Yɨɨsu bharya, akaja kumwichʉra kʉbhakʉrʉ bha abhakuhaani, abheereche ɨnzɨra yu ukugwata Yɨɨsu. \v 11 Hanʉ bhiigwirɨ amangʼana gayo, bhakazomerwa bhʉkʉngʼu. Bhakiisiriranʼya nawe kʉbha bharamoha zimpirya. Neho Yuuda akatanga komohya umweya ʉmʉzʉmu gu ukumwichʉra. \s Yɨɨsu ararya Ɨpasaka na abhɨɨga bhaazɨ \r (Mataayo 26:17‑25; Ruuka 22:7‑14, 21‑23; Yoohana 13:21‑30) \p \v 12 Rwarɨ urusikʉ rwe embere rwi isigukuru yɨ Ɨmɨkaatɨ Gɨnʉ Gɨtarɨ Mitunduuru, urusikʉ rʉnʉ abhaatʉ bhaarɨ bhariita ɨkɨngʼʉndu chɨ Ɨpasaka. Abhɨɨga bha Yɨɨsu bhakamubhuurya, “Oreenda tujɨ hayi tokokorere ahagero hʉ ʉkʉrɨɨra Ɨpasaka?” \p \v 13 Neho Yɨɨsu akatʉma abhɨɨga bhabhɨrɨ, akabhabhʉʉrɨra, “Mujɨ mʉrʉbhɨri rwa Yɨrusarɨɨmu, iyo mʉrahunana nu umusubhɨ wʉmwɨ agɨgirɨ inywa, mumutunɨ. \v 14 Munyumba yɨnʉ ariisikɨrɨ, mujɨ mʉmʉbhʉʉrɨrɨ umwene nyumba, ‘Umwija arasabha utwereche ɨgatɨ hanʉ araarɨɨrɨ Ɨpasaka hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ.’ \v 15 Neho umwene nyumba arabheerecha ɨgatɨ ahakʉrʉ mogorofa, hakʉnzirwɨ kɨmwɨ. Mototengere muyo, tʉrɨɨrɨ Ɨpasaka.” \v 16 Abhɨɨga bharya bhakabhʉʉka, bhakaja mʉrʉbhɨri rwa Yɨrusarɨɨmu. Bhakabhona gʉʉsi garɨ chɨmbu Yɨɨsu aabhabhuuriirɨ, bhakatenga ibhyakurya bhyɨ Ɨpasaka.\f + \fr 14:16 \fr*\xt Rora Kʉhʉrʉka 12:3‑11.\xt*\f* \p \v 17 Hanʉ ryahikirɨ rigoroobha, Yɨɨsu akahika munyumba yirya hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ ikumi na bhabhɨrɨ bharya. \v 18 Hanʉ bhaarɨ bhararya, Yɨɨsu akabhuga, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, wʉmwɨ waanyu, wʉʉsi ararya hamwɨmwɨ na niinyɨ, aranyiichʉra.” \p \v 19 Abhɨɨga bhaazɨ bhakatanga kurumɨka. Bhakamubhuurya wʉmwɨ wʉmwɨ, “Nangʉ niinyɨ?” \p \v 20 Akabhabhʉʉrɨra, “Nɨ‑wʉmwɨ waanyu gatɨ wi ikumi na bhabhɨrɨ, wʉnʉ akokorya hamwɨmwɨ na niinyɨ mʉbhakuri. \v 21 Maheene Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ araja kukwa, chɨmbu Amaandɨkʉ Amarɨndu gakubhuga igʉrʉ waazɨ. Nawe, horeera kʉmʉʉtʉ wʉnʉ ariichʉrɨ Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ! Yaarɨ hakɨrɨku kwewe atangibhwirwɨ!” \s Ibhyakurya bhyʉ Ʉmʉkʉrʉ Yɨɨsu \r (Mataayo 26:26‑30; Ruuka 22:14‑23; 1 Abhakʉrintʉ 11:23‑25) \p \v 22 Hanʉ bhaarɨ bhararya, Yɨɨsu akagega ʉmʉkaatɨ, akabhʉʉrɨra Mungu, azʉmiryɨ. Akagusunyura, akabhaha abhɨɨga bhaazɨ, akabhuga, “Mogege, muryɨ, gʉnʉ negwe ʉmʉbhɨrɨ gwanɨ.” \v 23 Akʉmara, akagega ekekombe chi idivaayi, akabhʉʉrɨra Mungu, azʉmiryɨ, akabhaha arabhuga, “Mogege, munywɨ imwɨ bhʉʉsi. \v 24 Ganʉ nego amasaahɨ gaanɨ gʉ ʉbhʉragɨ,\f + \fr 14:24 \fr*\fk Ʉbhʉragɨ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* ganʉ gakwitɨka igʉrʉ wa abhaatʉ bhaaru. \v 25 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene kʉbha, nɨtakunywa naatu idivaayi kuhika hanʉ nikunywa bhuhya mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu.” \p \v 26 Akʉmara bhakɨɨmba iryɨmbʉ ryu ukukumya Mungu. Bhakabhʉʉka hayo, bhakaja kʉkɨgʉrʉ chɨ Ɨmɨzɨyituuni. \s Yɨɨsu ararora kʉbha Peetero aramwanga \r (Mataayo 26:31‑35; Ruuka 22:31‑34; Yoohana 13:36‑38) \p \v 27 Hanʉ bhaarɨ kʉnzɨra, Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Imwʉsi mʉraangʼosa kʉganʉ gakʉhʉrʉka. Garabha chɨmbu Mungu aagambirɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu, \q ‘Nɨramwita umuriisha, \q na zɨngʼʉndu zaazɨ zɨranyaragana.’\f + \fr 14:27 \fr*\xt Rora Zaakariya 13:7.\xt*\f* \m \v 28 Nawe hanʉ nikuryʉka, nɨrabhakangatɨra kuja Gariraaya.” \p \v 29 Neho Peetero akamʉbhʉʉrɨra, “Nangabha abhakɨndichanɨ bhʉʉsi bharakutiga, inyɨ nɨtakukutiga.” \p \v 30 Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Nɨrakʉbhʉʉrɨra amaheene, ubhutikʉ bhwa reero, ekorokoome ɨtakuhiita kʉgamba kabhɨrɨ, ʉrabha ʉnyangirɨ katatʉ.” \p \v 31 Nawe Peetero akoongera kʉkandikija kʉbha, “Nangabha kukwa, nikwɨ hamwɨmwɨ na naawɨ, nɨtakukwanga zee!” Na abhɨɨga bhʉʉsi abhakɨndichazɨ bhakabhuga muyomuyo. \s Yɨɨsu arasabha Gɨtisɨmanɨ \r (Mataayo 26:36‑46; Ruuka 22:39‑46) \p \v 32 Hanʉ bhaahikirɨ kʉkɨgʉrʉ chɨ Ɨmɨzɨyituuni, bhakaja mubhusitaani yɨnʉ ikubhirikirwa Gɨtisɨmanɨ. Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Mwikarɨ hanʉ, ribhaga rɨnʉ inyɨ nɨkʉsabha.” \v 33 Akagega Peetero, Yaakobho na Yoohana, akaja nabhʉ kore hasuuhu, akatanga kwitiimaata na kʉnyaaka bhʉkʉngʼu mokoro. \v 34 Akabhabhʉʉrɨra, “Ekoro yaanɨ irumikirɨ bhʉkʉngʼu, ekerengo chu ukukwa. Mwikarɨ hanʉ, motengeeze.” \p \v 35 Yɨɨsu akiisuka embere hasuuhu, akagwa haasɨ. Akasabha, “Ɨrɨɨtʉrɨkanɨ, nɨtahɨtɨra ribhaga ryɨ ɨnyaakʉ rɨnʉ.” \v 36 Akabhuga, “Bhaabha, kwa naawɨ gʉʉsi garatʉrɨkana. Nɨrakʉsabha unduushiryɨ ekekombe chɨ ɨnyaakʉ kɨnʉ. Ɨtarɨ chɨmbu inyɨ nikwenda, nawe gakorwe chɨmbu awɨ ukwenda.” \p \v 37 Hanʉ aagarukirɨ kʉbhɨɨga bhaazɨ bhatatʉ bharya, akabhona bhahindiirɨ. Akabhuurya Simʉʉni Peetero, “Simʉʉni, zihirirɨ? Ʉtamirwɨ kotengeeza nʉʉrʉ kwɨ ɨɨsa yɨmwɨ?” \v 38 Neho akabhabhʉʉrɨra, “Motengeeze na kʉsabha, mʉtaaza kusikɨra mubhitiimotiimo. Ekoro iriisirirya, nawe ʉmʉbhɨrɨ nɨ‑mʉnyʉʉhɨrɨru.” \p \v 39 Yɨɨsu akabhʉʉka, akaja kʉsabha rusizʉ, akagarʉkɨra kʉgamba amangʼana garyagarya. \v 40 Hanʉ aagarukirɨ rwa kabhɨrɨ kʉbhɨɨga bhaazɨ, akabhona bhahindiirɨ, akabhabhuucha, kʉ kʉbha bhakarwa mozendooro. Bhataarɨ na rya kʉmʉgarukirya. \p \v 41 Yɨɨsu akarwa kwikɨ kʉsabha rwa katatʉ, akabhabhʉʉrɨra, “Nangʉ muhindɨrɨ mwoyeere, yiisirɨ. Ribhaga ryɨ ɨnyaakʉ yaanɨ rihikirɨ. Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ aragwatwa na kuhirwa mʉmabhoko ga abhakʉri bhʉ ʉbhʉbhɨ. \v 42 Mʉbhʉʉkɨ, tujɨ. Rora, wʉnʉ akunyiichʉra arɨ haguhɨ.” \s Yɨɨsu aragwatwa \r (Mataayo 26:47‑56; Ruuka 22:47‑53; Yoohana 18:3‑12) \p \v 43 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ akɨɨrɨ aragamba gayo, hayohayo Yuuda, wʉmwɨ wa abhɨɨga bhaazɨ ikumi na bhabhɨrɨ, akahika na abhaatʉ bhaaru, bhanʉ bhagwatiriirɨ amasabha na amarungu mʉmabhoko. Abhaatʉ bhayo bhakarwa kʉbhakʉrʉ bha abhakuhaani, abhiija bhi imigirʉ ja Musa na abhakaruka. \v 44 Yuuda wʉnʉ iichurirɨ Yɨɨsu, aarɨ abhahɨɨrɨ ichɨrɨkɨnʼyʉ, arabhuga, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ nɨraahumbatɨ, momenye, newe. Mumugwatɨ na kʉbhʉʉka nawe, mʉmʉtʉʉrɨ mozemboko.” \p \v 45 Hanʉ Yuuda aahikirɨ harya, akaja bhwɨma kwa Yɨɨsu, akabhuga, “Umwija!” Akamuhumbata. \v 46 Abhaatʉ bharya bhakagwata Yɨɨsu. \v 47 Neho, ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ mʉbharya bhanʉ bhiimiiriirɨ harya hamwɨmwɨ na Yɨɨsu, akasohora risabha ryazɨ, akatɨna ʉkʉtwɨ kwa mbʉʉsa wa kuhaani ʉmʉkʉrʉ kutu. \p \v 48 Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhaatʉ bharya, “Ndora mwizirɨ na amasabha na amarungu, mungwatɨ inyɨ, ncha abhaatʉ bhanʉ bhakuja kugwata ʉmʉsaakuri? \v 49 Kɨrakabhu naarɨ hamwɨmwɨ na niimwɨ, niriija mwihekaaru, mʉtaangwatirɨ. Nawe ganʉ gʉʉsi gakʉrirwɨ korereke ganʉ gaandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu, gakorwe.”\f + \fr 14:49 \fr*\xt Rora Maaroko 14:27; Zaakariya 13:7.\xt*\f* \p \v 50 Neho abhɨɨga bhaazɨ bhʉʉsi bhakaryara, bhakamutiga. \v 51 Kwarɨ nu umumura wʉmwɨ wʉnʉ ifɨɨriryɨ engebho, aarɨ aratuna Yɨɨsu. Bhakagema kumugwata, \v 52 nawe akasʉsʉbhʉka mʉmabhoko, akatiga umwenda gwazɨ, akaryara mwega arɨ tʉʉhʉ. \s Yɨɨsu mʉbhʉtangɨ bhwi ichandarʉ ɨkɨkʉrʉ cha Abhayaahudi \r (Mataayo 26:57‑68; Ruuka 22:54‑55, 63‑71; Yoohana 18:13‑14, 19‑24) \p \v 53 Neho abhaatʉ bharya bhakahira Yɨɨsu kwa kuhaani ʉmʉkʉrʉ. Bhakiibhiringa harya abhakʉrʉ bhʉʉsi bha abhakuhaani,\f + \fr 14:53 \fr*\fk Abhakuhaani\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* abhakaruka na abhiija bhi imigirʉ ja Musa. \v 54 Peetero akabha aratuna Yɨɨsu kwa kore. Akaja, akasikɨra mwigoobhe rya kuhaani ʉmʉkʉrʉ. Akiikara murya hamwɨmwɨ na abhariibhi bha kuhaani ʉmʉkʉrʉ, akabha aroota omorero. \p \v 55 Abhakʉrʉ bha abhakuhaani ni ichandarʉ\f + \fr 14:55 \fr*\fk Ichandarʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* chʉsi bhakatanga komohya obhomenyeekererya bhwʉ ʉkʉgamba Yɨɨsu, korereke bhamʉtɨnɨrɨ na kumwita. Nawe, bhataarɨ bharabhona obhomenyeekererya bhwʉbhwʉsi. \v 56 Abhaatʉ bhaaru bhaarɨ bharahurucha obhomenyeekererya bhwʉ ʉrʉrɨmɨ kʉgamba Yɨɨsu, nawe obhomenyeekererya bhwabhʉ bhʉtaarɨ bhuriigwana. \v 57 Akʉmara, abhaatʉ abhandɨ obhorebhe bhakiimɨɨrɨra, bhakahurucha obhomenyeekererya bhwʉ ʉrʉrɨmɨ. Bhaarɨ bharabhuga, \v 58 “Itwɨ abheene tukiigwa ʉmʉʉtʉ wʉnʉ arabhuga, ‘Inyɨ nɨragwisha rihekaaru rya Mungu rɨnʉ abhaatʉ bhʉʉmbakirɨ. Na nɨrʉʉmbaka ɨrɨndɨ kwa sikʉ isatʉbhu. Rihekaaru riyo rɨtakʉʉmbakwa na abhaatʉ.’ ” \v 59 Nʉʉrʉbhu, obhomenyeekererya bhwabhʉ bhʉtaarɨ bhuriigwana. \p \v 60 Akʉmara kuhaani ʉmʉkʉrʉ akiimɨɨrɨra embere wi ichandarʉ. Akabhuurya Yɨɨsu, “Awɨɨ, ʉtakʉgarukirya ingʼana ryʉryʉsi, rɨnʉ abhaatʉ bhanʉ bhakʉkʉgamba?” \v 61 Nawe Yɨɨsu akakira kiri, ataagambirɨ ingʼana ryʉryʉsi. Kuhaani ʉmʉkʉrʉ akangʼeha kumubhuurya, “Awɨ ni‑Kiriisitʉ, Umwana wa Mungu wʉnʉ akukumibhwa?” \p \v 62 Yɨɨsu akagarukirya, “Inyɨ newe. Na niimwɨ mʉrarora Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ ikɨɨrɨ ʉrʉbhaara rwu ubhuryʉ rwa Mungu wa Amanaga.\f + \fr 14:62a \fr*\xt Rora Zabhuri 110:1.\xt*\f* Na mʉramorora araaza mʉmasaarʉ kurwa mwisaarʉ.”\f + \fr 14:62b \fr*\xt Rora Danyɨri 7:13.\xt*\f* \p \v 63 Neho kuhaani ʉmʉkʉrʉ akatarandʉra zengebho zaazɨ kwerecha asaayirɨ bhʉkʉngʼu, akabhuga, “Nɨ‑bhamenyeekereryakɨ bhanʉ tukwenda? \v 64 Mwigwirɨ abheene chɨmbu akorega Mungu! Nangʉ imwɨ, mʉrabhugabhwɨ?” Ichandarʉ chʉsi kɨkabhuga areenderwa iitwɨ. \p \v 65 Abhandɨ bhakatanga kumutwɨra amatɨ, komobhoha mubhushʉ na komotema ibhikundi, ɨnʉ bharamʉbhʉʉrɨra, “Rootorera nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ akʉtɨmirɨ!” Na abhariibhi bhanʉ bhaarɨ harya, bhakamogega, bhakamotema. \s Peetero araanga Yɨɨsu \r (Mataayo 26:69‑75; Ruuka 22:56‑62; Yoohana 18:15‑18, 25‑27) \p \v 66 Ribhaga riyo ryʉsi, Peetero aarɨ mwigoobhe, iyaasɨ wi ichumba hanʉ Yɨɨsu aarɨ arabhuuribhwa. Akaaza omohocha wʉmwɨ wɨ ɨkɨkari wa kuhaani ʉmʉkʉrʉ. \v 67 Akarora Peetero aroota omorero, akamomogorera. Akamʉbhʉʉrɨra, “Na naawɨ waarɨ hamwɨmwɨ na Yɨɨsu, Ʉmʉnazarɨɨti.” \p \v 68 Nawe Peetero akaanga arabhuga, “Nɨtɨɨzɨ na nɨtakwigwa ganʉ ʉkʉgamba!” Akaja kukishoko cha rigoobhe. Ribhaga riryarirya, ekorokoome ɨkagamba. \p \v 69 Ʉmʉkari wuyo akarora Peetero, akatanga kʉbhʉʉrɨra abhaatʉ bhanʉ bhiimiiriirɨ harya, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ wʉʉsi arɨ hamwɨmwɨ nabhʉ.” \v 70 Nawe Peetero akaanga kwikɨ. \p Rɨkahɨta ibhaga isuuhu, abhaatʉ bhanʉ bhiimiiriirɨ harya, bhakamʉbhʉʉrɨra, “Amaheene awɨ nɨ‑wʉmwɨ waabhʉ, kʉ kʉbha na naawɨ Mʉgariraaya ʉrɨ.” \p \v 71 Nawe, Peetero akatanga kwihiimirirya na kwirahɨra, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ mʉkʉgamba, inyɨ nɨtamwɨzɨ!” \v 72 Hayohayobhu, ekorokoome ɨkagamba rwa kabhɨrɨ. Ribhaga riyo, Peetero akahiita ringʼana rya Yɨɨsu rɨnʉ aamubhuuriirɨ, “Ekorokoome ɨkɨɨrɨ kʉgamba manga kabhɨrɨ, ʉrabha ʉnyangirɨ katatʉ.” Peetero hanʉ isɨɨgirɨ gayo, akarɨra. \c 15 \s Yɨɨsu arahirwa kwa Piraato \r (Mataayo 27:1‑2, 11‑14; Ruuka 23:1‑3; Yoohana 18:28‑38) \p \v 1 Hanʉ bhwɨrirɨbhu, ichandarʉ chʉsi cha abhakʉrʉ bha abhakuhaani, abhakaruka na abhiija bhi imigirʉ ja Musa, bhakiisiriranʼya. Bhakabhoha Yɨɨsu, bhakamuhira kwa Piraato. \p \v 2 Piraato akamubhuurya, “Awɨ naawɨ ʉmʉtɨmi wa Abhayaahudi?” \p Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Awɨ ʉgambirɨ.” \p \v 3 Abhakʉrʉ bha abhakuhaani bhaarɨ bharamʉgamba kʉbha akʉrirɨ amabhɨ maaru. \v 4 Piraato akamubhuurya naatu, akabhuga, “Ʉtakʉgarukirya ingʼana ryʉryʉsi? Rora chɨmbu bhakʉkʉgamba awɨ amabhɨ amaaru.” \v 5 Nawe Yɨɨsu atamʉgarukiiryɨ chʉchʉsi. Neho Piraato akarʉgʉʉra! \s Piraato aratɨnɨra Yɨɨsu \r (Mataayo 27:15‑26; Ruuka 23:13‑25; Yoohana 18:39–19:16) \p \v 6 Musigukuru yɨ Ɨpasaka, Piraato aarɨ ni isimʉka yu ukumutigʉrʉkɨra omobhohwa wʉmwɨ, wʉnʉ abhaatʉ bhaarɨ bhakʉsabha atazurwɨ. \v 7 Ribhaga riyo mokebhoho bhaarɨmu abhaatʉ bhanʉ bhiichurirɨ na kokora ubhwiti mubhwangi bhwabhʉ. Wʉmwɨ wa abhiiti bhayo aarɨ arabhirikirwa Bharaabha. \v 8 Riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ bhakaja kwa Piraato, bhakamʉsabha abhatazʉrɨrɨ omobhohwa wʉmwɨ, chɨmbu aanarirɨ kokora. \p \v 9 Piraato akabhabhuurya, “Nangʉ, moreenda nɨbhatazʉrɨrɨ ʉmʉtɨmi wa Abhayaahudi?” \v 10 Akagambabhu kʉ kʉbha akamenya kʉbha abhakʉrʉ bha abhakuhaani bhakamuhira Yɨɨsu kwewe igʉrʉ we engʼeera yaabhʉbhu. \v 11 Nawe abhakʉrʉ bha abhakuhaani bhakasiigirirya riribhita rya abhaatʉ rirya, rɨkasabha Piraato abhatazʉrɨrɨ Bharaabha. \v 12 Piraato akabhabhuurya naatu, “Mmbe, moreenda nekorebhwɨ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ mukubhuga nɨ‑mʉtɨmi wa Abhayaahudi?” \p \v 13 Abhaatʉ bhʉʉsi bhakarɨgɨsa bharabhuga, “Mʉmʉbhambɨ kʉmʉsarabha!” \p \v 14 Piraato akabhabhuurya, “Asariryɨkɨ?” \p Neho ebho bhakangʼeha kʉrɨgɨsa bhʉkʉngʼu, bharabhuga, “Mʉmʉbhambɨ kʉmʉsarabha!” \p \v 15 Piraato kwa kʉsɨɨga kʉsambarucha riribhita rya abhaatʉ riyo, akabhatazʉrɨra Bharaabha. Akaswaja abhasirikarɨ korereke bhateme Yɨɨsu ɨmɨzariti, bhakamotema. Akʉmara akamuhurucha bhamʉbhambɨ kʉmʉsarabha. \s Abhasirikarɨ bharasiihya Yɨɨsu \r (Mataayo 27:27‑31; Yoohana 19:2‑3) \p \v 16 Abhasirikarɨ bhakagega Yɨɨsu, bhakaja nawe mwikʉrʉ rya Piraato. Bhakabhiringa riribhita ikʉrʉ rya abhasirikarɨ. \v 17 Bhakamwibhohya engebho ya zambaraawɨ. Bhakagisa ɨkɨrʉngʉ cha amahwa, bhakamwibhohya kumutwɨ. \v 18 Bhakatanga komokeerya kwa kusiihya, “Morembe, ʉmʉtɨmi wa Abhayaahudi!” \v 19 Bhaarɨ bharamotema kumutwɨ na rikʉrɨ na kumutwɨra amatɨ, bhakamuhigamɨra kwa kumukumya. \v 20 Hanʉ bhaamarirɨ kumusiihya, bhakamuruusha engebho ya zambaraawɨ yirya, na kumwibhohya naatu zengebho zaazɨ. Bhakamuhira bhamʉbhambɨ kʉmʉsarabha. \s Yɨɨsu arabhambwa kʉmʉsarabha \r (Mataayo 27:32‑44; Ruuka 23:26‑43; Yoohana 19:17‑27) \p \v 21 Kʉnzɨra, bhakarumana nʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aarɨ akʉhɨta kʉrʉbhɨri kurwa mʉmʉgʉndʉ, iriina ryazɨ Simʉʉni kurwa Kireene. Ʉmʉʉtʉ wuyo aarɨ wiisɨ Arɨkizanda na Ruufʉ. Abhasirikarɨ bhakamʉhatɨka agege ʉmʉsarabha gwa Yɨɨsu. \v 22 Bhakahira Yɨɨsu hanʉ haabhirikiirwɨ Gʉrigʉʉta, enzobhooro yaku nɨ‑kʉKɨhanga chu Umutwɨ. \v 23 Bhakaha Yɨɨsu idivaayi yɨnʉ bhaasangɨɨnʼyɨ nʉ ʉmʉtɨ,\f + \fr 15:23 \fr*\fk Ʉmʉtɨ \fk*\ft guyo gʉrabhirikirwa manɨmanɨ, bhakamoha igʉrʉ wo okomorega, gwarɨ gʉnʉ ʉbhʉrʉrʉ.\ft*\f* nawe ewe akaanga kunywa. \v 24 Neho bhakamʉbhamba kʉmʉsarabha, na bhakatwana zengebho zaazɨ. Bhakakora ubhwitʉʉri kuhitya wɨɨwɨ aragega engebhokɨ. \v 25 Ribhaga rɨnʉ bhaamʉbhambirɨ, yaarɨ ɨsa isatʉ ritabhʉʉri. \p \v 26 Bhakatʉʉra igʉrʉ wʉ ʉmʉsarabha amaandɨkʉ gʉ ʉbhʉbhɨ bhwazɨ, gaarɨ garabhuga, “\sc Ʉmʉtɨmi wa Abhayaahudi\sc*.” \v 27 Bhakamʉbhamba na abhasaakuri bhabhɨrɨ kʉmɨsarabha, ʉwʉmwɨ ʉrʉbhaara rwazɨ rwu ubhuryʉ nʉ ʉwʉndɨ ʉrʉbhaara rwʉ ʉbhʉmʉsi. [ \v 28 Neho gakakunana Amaandɨkʉ Amarɨndu ganʉ gakubhuga, “Akabharwa hamwɨmwɨ na abhakʉri bha amabhɨ.”\f + \fr 15:28 \fr*\xt Rora Isaaya 53:12.\xt*\f*] \p \v 29 Abhaatʉ bhanʉ bhaarɨ bhakʉhɨta kʉnzɨra hayo, bhakamʉtʉka, bharasingisha imitwɨ jabhʉ bharabhuga, “Aa! Awɨ, wʉnʉ akwasha rihekaaru na kuryʉmbaka kuzisikʉ isatʉ, \v 30 nangʉ, wiituuryɨ aumwene, wiikɨ kʉmʉsarabha!” \p \v 31 Na abhakʉrʉ bha abhakuhaani na abhiija bhi imigirʉ ja Musa bhʉʉsi hamwɨmwɨ, bhakamorega bharabhuga, “Akasabhʉra abhandɨ, nawe atakʉtʉra kwisabhʉra umwene! \v 32 Angʉ, abhugirɨ kʉbha newe Kiriisitʉ, ʉmʉtɨmi wa Abhiiziraɨri. Nangʉ iikɨ kʉmʉsarabha, korereke tomorore nu ukumwisirirya.” Na abhaatʉ bhanʉ bhaabhambirwɨ hamwɨmwɨ nawe, bhʉʉsi bhakamʉtʉka. \s Uruku rwa Yɨɨsu \r (Mataayo 27:45‑56; Ruuka 23:44‑49; Yoohana 19:28‑30) \p \v 33 Kʉtangɨra zɨɨsa isaasabha umwise kuhika zɨɨsa kenda, ɨkabha ikiirimya kucharʉ chʉsi. \v 34 Neho zɨɨsa kenda, Yɨɨsu akarɨra kwiraka ikʉrʉ arabhuga, “Ɨrʉʉyi! Ɨrʉʉyi! Raama sabhakitaani?” Enzobhooro yaku ni‑“Mungu waanɨ, Mungu waanɨ, ndora untigirɨ?”\f + \fr 15:34 \fr*\xt Rora Zabhuri 22:1.\xt*\f* \p \v 35 Abhaatʉ obhorebhe gatɨ wa bhanʉ bhiimiiriirɨ harya, hanʉ bhiigwirɨ ganʉ akʉgamba, bhakabhuga, “Mwigwɨ bhamura, arabhɨrɨkɨra Ɨɨriya ʉmʉrʉʉtɨrɨri wa Mungu.”\f + \fr 15:35 \fr*\ft Ɨɨriya aragambwa hanʉ kʉ kʉbha Abhayaahudi bhaaru bhaarɨ bhariisirirya kʉbha Ɨɨriya atakuurɨ, nawe Mungu akamogega kʉʉsɨ hanʉ mʉhʉru na kuja nawe mwisaarʉ. Na bhaarɨ bhariisega kʉbha Ɨɨriya aragarʉka kwikɨ kʉʉsɨ. \ft*\xt Rora 2 Abhatɨmi 2:11; Maraaki 4:5.\xt*\f* \v 36 Ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ akaryara bhwangʉ kotobheka ripuupya mʉmarwa amarʉrʉ gi idivaayi, akabhohera kwikʉrɨ rirɨɨhu. Akarɨnʉnga igʉrʉ, akaha Yɨɨsu anywɨ. Ʉmʉʉtʉ wuyo akabhuga, “Mutigɨ torore arɨɨbhɨ Ɨɨriya araaza kumwicha kʉmʉsarabha hayo!” \p \v 37 Yɨɨsu akarɨra kwiraka ikʉrʉ, akatinʼya. \v 38 Ripaziya ryu ukusikɨra Aharɨndu ha Aharɨndu mwihekaaru\f + \fr 15:38 \fr*\fk Ripaziya ryu ukusikɨra Aharɨndu ha Aharɨndu mwihekaaru \fk*\ft riyo ryarɨ mwihekaaru, rɨrakɨnga abhaatʉ bhatasikɨra Aharɨndu ha Aharɨndu, hanʉ ubhwɨrʉ bhwa Mungu bhwikɨɨrɨ. \ft*\xt Rora Abhɨɨbhuraaniya 6:19, 10:19‑22. \xt*\ft Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora ringʼana \ft*\it rihekaaru\it* muKiniibhasa.\f* rɨkabhaarʉka, mbaara ibhɨrɨ kuhika iyaasɨ.\fig Ripaziya rɨbhaarukirɨ mwihekaaru|alt="Pazia limepasuka hekaluni" src="lb00265c.tif" size="col" loc="MRK 15:38" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994" ref="15:38"\fig* \v 39 Ʉmʉkʉrʉ wa abhasirikarɨ wʉnʉ aarɨ imiiriirɨ embere wa Yɨɨsu, hanʉ aarʉʉzɨ chɨmbu Yɨɨsu akukwa, akabhuga, “Heene ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aarɨ Umwana wa Mungu!” \p \v 40 Bhaareho abhakari bhanʉ bhaarʉʉzɨ kwa kore. Gatɨ waabhʉ aareho Mariyamu wa Magidarena, Saroome na Mariyamu unina Yaakobho umusuuhu na Yoose. \v 41 Abhakari bhayo bhaarɨ bhamutunirɨ na kohokerya Yɨɨsu hanʉ aarɨ mucharʉ cha Gariraaya. Bhaareho na abhakari abhandɨ bhaaru bhanʉ bhagiirɨ hamwɨmwɨ nawe Yɨrusarɨɨmu. \s Yɨɨsu arabhiikwa \r (Mataayo 27:57‑61; Ruuka 23:50‑56; Yoohana 19:38‑42) \p \v 42 Hanʉ ryahikirɨ rigoroobha, kʉ kʉbha urusikʉ ruyo rwarɨ rwu ukwitʉʉra bhwaheene, igʉrʉ wu urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ,\f + \fr 15:42 \fr*\fk Ʉbhʉtʉʉrʉ \fk*\ft bhʉkatanga hanʉ iryʉbha ryatubhiirɨ Ijumaa kuhika hanʉ ryatubhiirɨ Jumamʉʉsi. Amaswaja ga Abhayaahudi gatakwisirirya kʉbhɨɨka ʉmʉʉtʉ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ.\ft*\f* \v 43 akaaza ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ wʉnʉ akubhirikirwa Yuusufu, umwibhurwa wʉ ʉrʉbhɨri rwa Arimataaya. Aarɨ wu ubhusuuku bhʉkʉngʼu, wa muchandarʉ ɨkɨkʉrʉ cha Abhayaahudi, na aarɨ ariisega ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu bhʉnʉ bhukuuza. Akaja kwa Piraato kwa bhʉkaari kʉmʉsabha amwisiririryɨ ajɨ agege ɨkɨtʉndʉ cha Yɨɨsu. \p \v 44 Hanʉ Piraato iigwirɨ kʉbha bhwangʉbhu Yɨɨsu akuurɨ, akarʉgʉʉra! Akamʉbhɨrɨkɨra ʉmʉkʉrʉ wa abhasirikarɨ wurya korereke amenyeekererye arɨɨbhɨ maheene Yɨɨsu akuurɨ. \v 45 Hanʉ aamɨnyɨɨkɨrɨɨryɨ kʉbha Yɨɨsu akuurɨ, Piraato akiisiririrya Yuusufu agege ɨkɨtʉndʉ. \v 46 Neho Yuusufu wʉʉsi akagʉra ɨsanda ya zimpirya nzaru. Akiicha ɨkɨtʉndʉ kurwa kʉmʉsarabha, akakiringɨra nɨ ɨsanda. Akabhɨɨka ɨkɨtʉndʉ kirya mumbihɨra yɨnʉ yaakɨrɨsirwɨ kwitarɨ, akahiringitya riibhwɨ ikʉrʉ na kuribha kukisikʉ chi imbihɨra. \v 47 Na Mariyamu wa Magidarena na Mariyamu unina Yaakobho musuuhu na Yoose, bhakarora hanʉ aabhiikirwɨ. \c 16 \s Yɨɨsu araryʉka \r (Mataayo 28:1‑8; Ruuka 24:1‑12; Yoohana 20:1‑10) \p \v 1 Hanʉ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ rwahitirɨ, Mariyamu wa Magidarena, Saroome na Mariyamu unina Yaakobho, bhakagʉra amaguta go okoreetya, bhajɨ bhahakɨ ɨkɨtʉndʉ. \v 2 Urusikʉ rwʉ ʉbhʉtangɨ rwi inyuma\f + \fr 16:2 \fr*\fk Urusikʉ rwʉ ʉbhʉtangɨ rwi inyuma \fk*\ft kʉBhayaahudi ni‑Jumapiri.\ft*\f* ritabhʉʉri, hanʉ iryʉbha ryatangirɨ kosomoka, bhakaja kumbihɨra ya Yɨɨsu. \v 3 Hanʉ bhaarɨ mʉnzɨra, bhakatanga kwibhuurya, “Nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ akuturuushirya riibhwɨ rirya kukisikʉ chi imbihɨra?” \v 4 Nawe hanʉ bhaahikirɨ, bhakarora riibhwɨ rirya rihiringitiibhwɨ, riri rusizʉ, na ryarɨ ikʉrʉ bhʉkʉngʼu. \p \v 5 Hanʉ bhaasikiirɨ mumbihɨra, bhakiitacha korora mumura wʉmwɨ ibhʉhirɨ engebho nzɨrʉ. Iikɨɨrɨ ʉrʉbhaara rwu ubhuryʉ rwi imbihɨra. \v 6 Neho akabhabhʉʉrɨra, “Mʉtʉʉbhaha! Nɨɨzɨ mʉramohya Yɨɨsu wa Nazarɨɨti, wʉnʉ aabhambirwɨ. Atarɨ hanʉ! Aryukirɨ, morore hanʉ bhaamʉtɨɨrɨ. \v 7 Mujɨ mʉbhʉʉrɨrɨ abhɨɨga bhaazɨ, kɨnda Peetero kʉbha, Yɨɨsu arabhakangatɨra kuja Gariraaya. Iyo neyo mʉraamorore chɨmbu aabhabhuuriirɨ.”\f + \fr 16:7 \fr*\xt Rora Maaroko 14:28.\xt*\f* \v 8 Hanʉ bhiigwirɨbhu, bhakatanga kurigita kwa bhwʉbha na kʉrʉgʉʉra. Bhakarwa mumbihɨra hayo mwega. Bhataabhuuriirɨ mʉʉtʉ wʉwʉʉsi, kʉ kʉbha bhakʉʉbhaha. \s Yɨɨsu arahwarʉkɨra Mariyamu wa Magidarena \r (Mataayo 28:9‑10; Yoohana 20:11‑18) \p [ \v 9 Hanʉ Yɨɨsu aaryukirɨ ritabhʉʉri urusikʉ rwʉ ʉbhʉtangɨ rwi inyuma, akamuhwarʉkɨra hinga Mariyamu wa Magidarena, wʉnʉ aarɨ amuruushiryɨ amasambwa muhungatɨ. \v 10 Mariyamu akaja, akabhabhʉʉrɨra bhanʉ bhaarɨ hamwɨmwɨ na Yɨɨsu, na ribhaga riyo bhaarɨ bhararɨra na kwarama. \v 11 Nawe hanʉ bhiigwirɨ kʉbha Mariyamu akamorora mʉhʉru, bhatiisiriiryɨ. \s Yɨɨsu arabhahwarʉkɨra abhɨɨga bhabhɨrɨ \r (Ruuka 24:13‑35) \p \v 12 Urusikʉ ruyoruyo, Yɨɨsu akahwarʉkɨra abhɨɨga bhaazɨ bhabhɨrɨ, aarɨ ni ikisisi kɨndɨ. Abhɨɨga bharya bhaarɨ kʉnzɨra bhararwa Yɨrusarɨɨmu. \v 13 Bhʉʉsi bhakagarʉka kʉbhabhʉʉrɨra abhakɨndichabhʉ, nawe abhɨɨga bhayo bhatiisiriiryɨ. \s Yɨɨsu arahwarʉkɨra abhɨɨga bhaazɨ \r (Mataayo 28:16‑20; Ruuka 24:36‑49; Yoohana 20:19‑23; Amahocha ga Abhatumwa 1:6‑8) \p \v 14 Mʉtɨnɨrʉ, Yɨɨsu akahwarʉkɨra abhɨɨga bhaazɨ ikumi na wʉmwɨ, hanʉ bhaarɨ kwigari bhararya. Akabharecha kʉbhʉkʉngʼu bhwi imyʉyʉ jabhʉ, kʉ kʉbha bhaangirɨ kwisirirya ga abhakɨndichabhʉ bhanʉ bhaarʉʉzɨ Yɨɨsu hanʉ aaryukirɨ mʉbhaku. \v 15 Neho akabhabhʉʉrɨra, “Mujɨ mubhyarʉ bhyʉsi, mʉbharwazɨrɨ abhaatʉ bhʉʉsi Ɨngʼana yaanɨ Ɨnzʉmu. \v 16 Wʉnʉ wʉʉsi ariisiriryɨ na kʉbhatiizwa, arasabhurwa. Nawe, wʉnʉ araangɨ kwisirirya, aratinirwa. \v 17 Abhaatʉ bhanʉ bhariisiriryɨ, bharakora ibhyɨrɨkɨnʼyʉ bhɨnʉ, ukuruusha amasambwa kʉbhaatʉ kuriina ryanɨ, ʉkʉgamba ɨbhɨgambʉ ibhihya, \v 18 bhangagwata nzoka hamwɨ bhanganywa kegero cha kwita, kɨtakʉbhanyahaara. Bharabha bharatʉʉra amabhoko gaabhʉ kʉbharwɨrɨ, bhʉʉsi bharahora.” \s Yɨɨsu aragegwa kuja mwisaarʉ \r (Ruuka 24:50‑53; Amahocha ga Abhatumwa 1:9‑11) \p \v 19 Hanʉ Ʉmʉkʉrʉ Yɨɨsu aamarirɨ kʉgambana nabhʉ, Mungu akamogega kuja mwisaarʉ. Akiikara ʉrʉbhaara rwu ubhuryʉ rwa Mungu. \v 20 Abhɨɨga bhaazɨ bharya bhakabhʉʉka, bhakaja kurwaza Ɨngʼana Ɨnzʉmu hagero hʉʉsi. Ʉmʉkʉrʉ Yɨɨsu aarɨ arabhaha amanaga go okokora ibhyɨrɨkɨnʼyʉ. Nɨmbu aarɨ aramenyeekererya amangʼana gayo kʉbha nɨ‑ga amaheene.]