\id JHN ‑ Ikizu John \ide UTF-8 \h Yoohana \toc3 Yoohana \toc2 Yoohana \toc1 Amangʼana Amazʉmu ga Yɨɨsu Kiriisitʉ chɨmbu gaandikirwɨ na Yoohana \mt2 Amangʼana Amazʉmu ga Yɨɨsu Kiriisitʉ \mt3 chɨmbu gaandikirwɨ na \mt1 Yoohana \imt Ʉbhʉkangati \ip Yoohana aarɨ wʉmwɨ gatɨ wa abhɨɨga ikumi na bhabhɨrɨ bha Yɨɨsu. Akaandɨka ɨkɨtabhʉ kɨnʉ korereke asakiryɨ abhiisirirya bhʉʉsi, Abhayaahudi na abhaatʉ abhandɨ bhanʉ bhiisiriiryɨ Yɨɨsu. Ataandikirɨ amangʼana gu ubhwikari bhwa Yɨɨsu ubhwene, nawe aragana amangʼana gi ibhyɨrɨkɨnʼyʉ bhyaru bhɨnʉ Yɨɨsu aakʉrirɨ, na amiija ganʉ iijiryɨ, korereke imwɨ mwisiriryɨ Yɨɨsu newe Masiya, Umwana wa Mungu na korereke ku kumwisirirya, mobhone ʉbhʉhʉru bhwa kemerano kʉhɨtɨra iriina ryazɨ. Mʉkɨtabhʉ kɨnʉ, Yɨɨsu umwene aragambɨra igʉrʉ wʉ ʉkʉbha Umwana wa Mungu nu ubhumwɨmwɨ bhwazɨ na wiisɨ. Amangʼana gayo gʉʉsi gareerekenʼya kʉbha, Yɨɨsu aarɨ ʉmʉʉtʉ, kwikɨ aarɨ Mungu. \ip Ɨkɨtabhʉ kɨnʉ Yoohana aratanga kʉ kʉkandikija kʉbha Yɨɨsu newe Ɨngʼana ya Mungu. Na arabhuga kʉbha uruku rwazɨ ni‑kimweso kɨnʉ kɨkʉsabhʉra abhaatʉ kurwa mʉbhʉbhɨ bhwabhʉ, na kwikɨ Yɨɨsu newe Masiya wʉnʉ abharʉʉtɨrɨri bhʉ Ʉbhʉragɨ bhwɨ Ɨkarɨ bhaarʉʉtirɨ. Mukisikʉ chi 13–17 aragambɨra ʉbhʉsɨɨgi bhwa Yɨɨsu kʉbhɨɨga bhaazɨ na amangʼana ganʉ aabhabhuuriirɨ korereke abhahɨ umwʉyʉ rigoroobha rɨnʉ atɨɨrwɨ mozemboko. Ɨkɨtabhʉ kɨramariirya kwa kʉgana chɨmbu Yɨɨsu aatiniirwɨ na kʉbhambwa kʉmʉsarabha, na chɨmbu aaryukirɨ kurwa mʉbhaku, na kuhwarʉkɨra abhɨɨga bhaazɨ manga kaaru. \c 1 \s Ɨngʼana ɨkaaza kʉʉsɨ ɨkabha ʉmʉʉtʉ \p \v 1 Kʉbhʉtangɨ, yaareho Ɨngʼana. Ɨngʼana yiyo yaarɨ kwa Mungu, Ɨngʼana yaarɨ Mungu. \v 2 Kwɨma ʉbhʉtangɨ, Ɨngʼana yaarɨ na Mungu. \v 3 Ebhegero bhyʉsi bhɨkateemwa kʉhɨtɨra Ɨngʼana yiyo. Kɨtareeho kɨnʉ chatɨɨmirwɨ Ɨngʼana ɨtareeho. \v 4 Ɨngʼana yaarɨ isimʉka yʉ ʉbhʉhʉru, nʉ ʉbhʉhʉru bhuyo nebhwe bhokoreeta ubhwɨrʉ kʉbhaatʉ bhʉʉsi. \v 5 Ubhwɨrʉ bhuyo bhʉhaamʉrɨka mukiirimya, ni ikiirimya kɨtakʉtʉra kubhurimya. \p \v 6 Akaaza ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ wʉnʉ aatumirwɨ na Mungu. Ʉmʉʉtʉ wuyo aarɨ arabhirikirwa Yoohana.\f + \fr 1:6 \fr*\fk Yoohana \fk*\ft wʉnʉ ne‑Yoohana Ʉmʉbhatiizi.\ft*\f* \v 7 Yoohana akaaza komenyeekererya ubhwɨrʉ bhuyo, korereke abhaatʉ bhʉʉsi bhatʉrɨ kwisirirya kʉhɨtɨra ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwazɨ. \v 8 Yoohana umwene ataarɨ ubhwɨrʉ bhuyo, nawe akaaza kobhomenyeekererya. \v 9 Ubhwɨrʉ bhwe eheene bhuyo, bhʉhaamʉrɨka abhaatʉ bhʉʉsi, bhwarɨ bhʉraaza kʉʉsɨ kʉnʉ. \p \v 10 Ɨngʼana neyo yaarɨ kʉʉsɨ kʉnʉ, na Mungu akateema ɨɨsɨ kʉhɨtɨra kwayo. Nawe, abhaatʉ bhɨ ɨɨsɨ bhataayɨmɨnyirɨ. \v 11 Ɨkaaza kʉbhaatʉ bhaazɨ, nawe abhaatʉ bhaazɨ bhataayɨsʉngʼaanirɨ. \v 12 Nawe abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhaayɨsʉngʼaanirɨ na kuyiisirirya, bhayo bhakahaabhwa ʉbhʉnaja bhwa kʉbha abhaana bha Mungu. \v 13 Abhaana bha Mungu bhayo, bhatiibhwirwɨ kumbusurʉ ya abhaatʉ, hamwɨ kʉbhʉsɨɨgi bhwʉ ʉmʉʉtʉ, hamwɨ kubhwɨndi bhwʉ ʉmʉʉtʉ, nawe Mungu umwene akabhakora kʉbha abhaana bhaazɨ. \p \v 14 Mmbe, Ɨngʼana yiyo ɨkabha ʉmʉʉtʉ, akiikara hamwɨmwɨ na niitwɨ. Na niitwɨ tʉkarora ʉbhʉkʉrʉ bhwazɨ, ʉbhʉkʉrʉ bhu Umwana umumwɨmwɨ wa Bhaabha Mungu. Aarɨ nɨ ɨbhɨgʉngi ɨbhɨkʉrʉ na amaheene gʉʉsi. \p \v 15 Yoohana akamomenyeekererya, akoongera riraka arabhuga, “Wʉnʉ newe naarɨ nɨkʉbhabhʉʉrɨra, ‘Hanʉ nɨkʉmara araaza ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ ʉmʉkʉrʉ kʉnkɨra, kʉ kʉbha aareho inyɨ nɨkɨɨrɨ kwibhurwa.’ ” \p \v 16 Igʉrʉ wʉ ʉbhʉnagu bhwazɨ bhwɨ ɨbhɨgʉngi na amaheene gaazɨ, Mungu atʉrʉrɨɨrɨ itwʉsi ɨbhɨgʉngi na atwʉngɨɨrɨ ʉrʉndɨ kʉkɨra rwe embere. \v 17 Mmbe, ɨkarɨ Mungu akahurucha imigirʉ jazɨ kʉhɨtɨra Musa,\f + \fr 1:17a \fr*\fk Musa\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* ɨbhɨgʉngi na amaheene gaazɨ bhyizirɨ kʉhɨtɨra Yɨɨsu Kiriisitʉ.\f + \fr 1:17b \fr*\fk Kiriisitʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \v 18 Atareeho ʉmʉʉtʉ nʉʉrʉ wʉmwɨ wʉnʉ arʉʉzɨ Mungu. Nawe Umwana umumwɨmwɨ, wʉʉsi ni‑Mungu, na arɨ haguhɨ na Bhaabha Mungu, ewe newe aagiriryɨ tʉkamenya Mungu. \s Obhomenyeekererya bhwa Yoohana Ʉmʉbhatiizi \r (Mataayo 3:1‑12; Maaroko 1:1‑8; Ruuka 3:1‑18) \p \v 19 Rusikʉ rʉmwɨ, abhakangati bha Abhayaahudi bhakatʉma abhakuhaani\f + \fr 1:19a \fr*\fk Abhakuhaani\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* na Abharaawi\f + \fr 1:19b \fr*\fk Abharaawi \fk*\ft nebho bhaarɨ ikishoko cha abhakuhaani bhaarɨ bharasakirya kohocha mwihekaaru.\ft*\f* kurwa Yɨrusarɨɨmu, bhabhuuryɨ Yoohana, “Awɨ nɨ‑wɨɨwɨ?” \p \v 20 Yoohana akagarukirya, ataabhisirɨ amaheene, “Inyɨ nɨtarɨ Kiriisitʉ.” \p \v 21 Bhakamubhuurya, “Nangʉ awɨ nɨ‑wɨɨwɨ? Awɨ ʉmʉrʉʉtɨrɨri Ɨɨriya?” \p Yoohana akabhagarukirya, “Zɨyi, inyɨ nɨtarɨ Ɨɨriya.” \p Ebho bhakamubhuurya, “Awɨ naawɨ ʉmʉrʉʉtɨrɨri wʉnʉ tʉkʉrɨnda kurwa kwa Mungu?”\f + \fr 1:21 \fr*\xt Rora Amahiityʉ gi Imigirʉ 18:15‑22.\xt*\f* \p Yoohana akabhagarukirya, “Zɨyi, nɨtarɨ inyɨ.” \v 22 Bhakamubhuurya naatu, “Mmbe, awɨ nɨ‑wɨɨwɨ? Ʉtʉbhʉʉrɨrɨ korereke tujɨ tʉbhabhʉʉrɨrɨ bhanʉ bhatutumirɨ. Awɨ ʉrabhugabhwɨ igʉrʉ waazʉ aumwene?” \p \v 23 Yoohana akabhagarukirya kʉrɨngʼaana na amangʼana ganʉ ʉmʉrʉʉtɨrɨri Isaaya aagambirɨ, \q “Inyɨ ni‑wurya ‘ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akutiirya riraka kʉkɨbhara: \q Mogorore ɨbhɨhɨtʉ bhyʉ Ʉmʉkʉrʉ!’\f + \fr 1:23 \fr*\xt Rora Isaaya 40:3.\xt*\f*” \p \v 24 Gatɨ wa abhaatʉ bhanʉ bhaatumirwɨ bhajɨ kwa Yoohana, bhaarɨ bharuurɨ kʉBhafarisaayo.\f + \fr 1:24 \fr*\fk Abhafarisaayo\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \v 25 Bhayo bhakamubhuurya, “Arɨɨbhɨ awɨ ʉtarɨ Kiriisitʉ, hamwɨ ʉmʉrʉʉtɨrɨri Ɨɨriya, hamwɨ ʉmʉrʉʉtɨrɨri wʉnʉ tʉkʉrɨnda kurwa kwa Mungu, nɨ‑kwakɨ ʉrabhatiiza abhaatʉ?” \p \v 26 Yoohana akabhagarukirya, “Inyɨ nɨrabhatiiza abhaatʉ kʉmanzi, nawe gatɨ waanyu areho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ imwɨ mʉtɨɨzɨ. \v 27 Wuyo newe araazɨ inyuma waanɨ. Inyɨ nɨtakwenderwa nʉʉrʉ kʉtazʉra zisiri zi ibhikwɨra bhyazɨ.”\f + \fr 1:27 \fr*\ft Zisikʉ zirya, emeremo jʉ ʉkʉtazʉra zisiri zi ibhikwɨra bhya abhagini korereke amagʉrʉ gaabhʉ gʉʉjibhwɨ na amanzi, jarɨ gɨrakorwa na bhambʉʉsa bhi iyaasɨ bhʉkʉngʼu.\ft*\f* \p \v 28 Amangʼana gayo gʉʉsi gakakorebhwa mʉrʉbhɨri rwa Bhɨtaniya, ʉrʉbhaara rwa rʉgʉrʉ wɨ ɨkɨtaarʉ cha Yorodaani, hanʉ Yoohana aarɨ arabhatiiza abhaatʉ. \s Yɨɨsu nɨ‑Kɨngʼʉndu cha Mungu \p \v 29 Tabhʉʉri waho, Yoohana akarora Yɨɨsu araaza kwawe. Akabhʉʉrɨra abhaatʉ bhanʉ bhaareho hayo, “Rora, wuyo newe Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu, wʉnʉ akuruusha ʉbhʉbhɨ bhwa abhaatʉ bhʉʉsi bhɨ ɨɨsɨ yɨnʉ!\f + \fr 1:29 \fr*\xt Rora Kʉhʉrʉka 12:21‑28.\xt*\f* \v 30 Wʉnʉ newe naarɨ nɨkʉbhabhʉʉrɨra, ‘Hanʉ nɨkʉmara araaza ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ ʉmʉkʉrʉ kʉnkɨra, kʉ kʉbha aareho inyɨ nɨkɨɨrɨ kwibhurwa.’ \v 31 Nʉʉrʉ inyɨ nɨtaamɨnyirɨ kʉbha ewe nɨ‑wɨɨwɨ, nawe niizirɨ kʉbhatiiza abhaatʉ kʉmanzi korereke ahumburwɨ kʉbhaatʉ bha Iziraɨri.” \v 32 Neho Yoohana akabhamenyeekererya ganʉ aarɨ arʉʉzɨ, arabhuga, “Nɨkarora Ekoro Ɨndɨndu\f + \fr 1:32 \fr*\fk Ekoro Ɨndɨndu\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* iriika kurwa mwisaarʉ nchi ikiguuti na kwikara igʉrʉ waazɨ. \v 33 Nawe na niinyɨ nɨtaamʉmɨnyirɨ kʉbha nɨ‑wɨɨwɨ, nawe Mungu wʉnʉ antumirɨ kʉbhatiiza kwa amanzi aarɨ aambuuriirɨ, ‘Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ʉraarore Ekoro yaanɨ iriika igʉrʉ waazɨ na kʉsaaga nawe, wuyo newe araabhatiizɨ abhaatʉ kwe Ekoro Ɨndɨndu.’ ” \v 34 Hayo Yoohana akabhuga, “Na niinyɨ nɨrʉʉzɨ gayo gʉʉsi, na nɨramenyeekererya kʉbha, wuyo newe Umwana wa Mungu.”\f + \fr 1:34 \fr*\fk Umwana wa Mungu\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \s Yɨɨsu ararobhora abhɨɨga bhaazɨ bhe embere \p \v 35 Tabhʉʉri waho, Yoohana aarɨ imiiriirɨ hayo naatu, hamwɨmwɨ na bhabhɨrɨ wa abhɨɨga bhaazɨ. \v 36 Neho akarora Yɨɨsu aragenda haguhɨ nabhʉ. Akabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Rora, wuyo newe Ɨkɨngʼʉndu cha Mungu!” \v 37 Hanʉ abhɨɨga bhabhɨrɨ bhayo bhiigwirɨ amangʼana gayo, bhakatuna Yɨɨsu. \p \v 38 Yɨɨsu akiichʉra, akarora abhɨɨga bhayo bharamutuna. \p Akabhabhuurya, “Nangʉ, moreendakɨ?” \p Ebho bhakamʉgarukirya, “Raabhi, uriikara hayi?” Enzobhooro ya ringʼana Raabhi ni‑Mwija. \p \v 39 Yɨɨsu akabhuga, “Muuzɨ, mʉraharora.” Neho bhakamutuna, bhakaja hanʉ aarɨ ariikara. Hanʉ bhaahikirɨ hayo, yaarɨ ɨsa ikumi ya rigoroobha, bhakasaaga nawe kurusikʉ ruyo. \p \v 40 Wʉmwɨ gatɨ wa abhɨɨga bhabhɨrɨ bhanʉ bhiigwirɨ amangʼana ga Yoohana na kutuna Yɨɨsu, aarɨ arabhirikirwa Andureya, umuhiiri wa Simʉʉni Peetero. \v 41 Rogendo rʉmwɨ akaja komohya Simʉʉni, umuhiiri waazɨ. Hanʉ aamubhwɨnɨ, akamʉbhʉʉrɨra, “Tʉrʉʉzɨ Masiya!” Masiya, newe Kiriisitʉ. \p \v 42 Neho Andureya akamuhira Simʉʉni kwa Yɨɨsu. Yɨɨsu akamogorera Simʉʉni, akamʉbhʉʉrɨra, “Awɨ ni‑Simʉʉni, umwana wa Yoohana. Nawe kʉtangɨra nangʉ, iriina ryazʉ rɨrabha Keefa.” Enzobhooro yaku ne‑Peetero, hamwɨ ritarɨ. \s Yɨɨsu ararobhora abhɨɨga abhandɨ bhabhɨrɨ \p \v 43 Tabhʉʉri waho, Yɨɨsu akatɨnɨra kuja mucharʉ cha Gariraaya. Neho akabhona Firipʉ, akamʉbhʉʉrɨra, “Ntuna.” \v 44 Firipʉ aarɨ ʉmʉʉtʉ kurwa ʉrʉbhɨri rwa Bhɨtɨsaida, mʉnʉ Andureya na Peetero bhaarɨ bhakwikara. \p \v 45 Mmbe, Firipʉ akabhona Natanaɨri, akamʉbhʉʉrɨra, “Tʉrʉʉzɨ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ Musa aandikirɨ amangʼana igʉrʉ waazɨ mʉkɨtabhʉ chi imigirʉ, naatu newe abharʉʉtɨrɨri bhaandikirɨ amangʼana igʉrʉ waazɨ. Iriina ryazɨ nɨ‑Yɨɨsu, umwana wa Yuusufu, kurwa Nazarɨɨti.” \p \v 46 Nawe Natanaɨri akabhuurya Firipʉ, “Awɨɨ, ekegero chʉchʉsi ɨkɨzʉmu kɨratʉra kurwa mʉrʉbhɨri urusuuhu rwa Nazarɨɨti?” \p Firipʉ akamʉgarukirya, “Nauzɨ, orore.” \p \v 47 Hanʉ Yɨɨsu aarʉʉzɨ Natanaɨri araaza kwewe, akabhuga, “Rora, ʉmʉʉtʉ wuyo ni‑Mwiziraɨri we eheene, ataana ngʼeera yʉyʉʉsi.” \p \v 48 Natanaɨri akabhuurya Yɨɨsu, “Ʉmɨnyirɨbhwɨ?” \p Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Nʉʉrʉ hanʉ Firipʉ aarɨ akɨɨrɨ kʉkʉbhɨrɨkɨra, inyɨ nɨkakorora wiikɨɨrɨ iyaasɨ wʉ ʉmʉtɨ gu umutiini.” \p \v 49 Natanaɨri akamʉgarukirya, “Umwija, awɨ ni‑Mwana wa Mungu! Awɨ nɨ‑Mʉtɨmi wa Iziraɨri!” \p \v 50 Yɨɨsu akamubhuurya, “Nangʉ, uriisirirya kʉ kʉbha nikubhuuriirɨ kʉbha nɨkʉrʉʉzɨ hanʉ waarɨ wiikɨɨrɨ iyaasɨ wu umutiini? Ʉrarora amangʼana agandɨ amakʉrʉ kʉkɨra ganʉ!” \v 51 Neho akamʉbhʉʉrɨra, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, mʉrarora mwisaarʉ hiigukirɨ, na mʉrarora bhamaraika\f + \fr 1:51a \fr*\fk Bhamaraika\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora ringʼana \ft*\it maraika\it* muKiniibhasa.\f* bha Mungu bharatiira na kwika kwa niinyɨ, Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ.”\f + \fr 1:51b \fr*\fk Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ \fk*\ft ni‑riina ɨrɨndɨ rya Yɨɨsu, ariigambɨra umwene. Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \c 2 \s Yɨɨsu arachʉra amanzi kʉbha idivaayi \p \v 1 Mmbe, urusikʉ rwa katatʉ bhʉkakorwa ubhuryakari mʉrʉbhɨri rwa Kana, mucharʉ cha Gariraaya. Mubhuryakari bhuyo, unina Yɨɨsu aareho. \v 2 Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhʉʉsi bhaarɨ bharaarikirwɨ mʉnyangi yiyo. \v 3 Hanʉ abhagini bhaamarirɨ idivaayi,\f + \fr 2:3 \fr*\fk Idivaayi\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* unina Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Idivaayi isirirɨ.” \p \v 4 Yɨɨsu akabhuga, “Yiiya, kwakɨ ʉrambʉʉrɨrabhu? Ribhaga ryo okohocha emeremo janɨ rɨkɨɨrɨ kuhika.” \p \v 5 Neho unina akabhʉʉrɨra abhahocha, “Gʉgʉʉsi ganʉ araabhabhʉʉrɨrɨ, mokore.” \p \v 6 Mmbe, zaareho ziinywa isaasabha za amanzi zɨnʉ zabhumbirwɨ na amabhwɨ. Abhayaahudi bhaarɨ bharatɨɨmu amanzi gʉ ʉkʉbhɨngukya. Inywa yɨmwɨ yaarɨ iriizuribhwa na amadebhe ataanʉ hamwɨ asaasabha. \p \v 7 Neho Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra abhahocha, “Mwizuryɨ amanzi muziinywa ziyo.” Bhʉʉsi bhakiizurya amanzi ziinywa ziyo kuhika igʉrʉ. \v 8 Akʉmara, Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Nangʉ, mʉtahɨ, momohe umwimiiririri wɨ ɨnyangi.” Bhʉʉsi bhakakorabhu. \p \v 9 Umwimiiririri wɨ ɨnyangi akasama amanzi ganʉ gaarɨ giichurirɨ gabhɨɨrɨ idivaayi. Ewe ataamɨnyirɨ hanʉ yaruurɨ, nawe abhahocha bhanʉ bhaatahirɨ amanzi muunywa bhakamenya. Neho akabhɨrɨkɨra umukwɨri. \v 10 Akamʉbhʉʉrɨra, “Abhakʉri bhɨ ɨnyangi bhahaabhaha abhagini idivaayi ɨnzʉmu hinga. Akʉmara, hanʉ bhakwigʉta, neho bhahaareeta umunziryʉngʉ gwi idivaayi. Nawe awɨ ʉrɨɨtirɨ idivaayi ɨnzʉmu mʉtɨnɨrʉ!” \p \v 11 Yɨɨsu akakora ɨkɨsɨgʉ kɨnʉ mʉrʉbhɨri rwa Kana mucharʉ cha Gariraaya. Ɨkɨsɨgʉ kiyo charɨ che embere kwerecha ʉbhʉkʉrʉ bhwazɨ, na abhɨɨga bhaazɨ bhakamwisirirya. \v 12 Hanʉ ɨnyangi yu ubhuryakari yaasirirɨ, Yɨɨsu akaja mʉrʉbhɨri rwa Kapɨrinaumu hamwɨmwɨ na unina, abhasuuhu bhaazɨ na abhɨɨga bhaazɨ. Bhakiikara iyo sikʉ suuhu. \s Yɨɨsu araheebha abhasuruja mwihekaaru \r (Mataayo 21:12‑13; Maaroko 11:15‑17; Ruuka 19:45‑46) \p \v 13 Hanʉ isigukuru yɨ Ɨpasaka\f + \fr 2:13 \fr*\fk Ɨpasaka\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* ya Abhayaahudi yaarɨ ɨrariirɨ, Yɨɨsu akaja Yɨrusarɨɨmu. \v 14 Hanʉ aahikirɨ, akasikɨra mwihekaaru\f + \fr 2:14 \fr*\fk Rihekaaru\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* rya Mungu, akabhona abhaatʉ bharagurya zengʼombe, zɨngʼʉndu ni ibhiguuti, na bhanʉ bhaarɨ bhiikɨɨrɨ kozeemeeza bhakʉkɨranʼya zimpirya. \v 15 Hanʉ Yɨɨsu aarʉʉzɨ gayo, akakora ʉmʉzariti, akaheebha zɨngʼʉndu na zengʼombe hamwɨmwɨ na bhʉʉsi bhanʉ bhaarɨ bhakugurya mwihekaaru. Na akabharingʉra zemeeza za bhanʉ bhaarɨ bhakʉkɨranʼya zimpirya, na kʉnyaraganʼya zimpirya zaabhʉ. \v 16 Neho akabhabhʉʉrɨra bhanʉ bhaarɨ bhakugurya ibhiguuti, “Muruushɨ ibhiguuti bhɨnʉ hanʉ! Mʉtakora inyumba ya Bhaabha kʉbha isoko!” \v 17 Hanʉ abhɨɨga bhaazɨ bhiigwirɨ gayo, bhakahiita amangʼana ganʉ gaandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu, “Ʉbhʉsɨɨgi bhwanɨ kunyumba yaazʉ bhʉraamara.”\f + \fr 2:17 \fr*\xt Rora Zabhuri 69:9.\xt*\f* \p \v 18 Hanʉ abhakangati bha Abhayaahudi bharʉʉzɨ ganʉ Yɨɨsu akʉrirɨ, bhakamubhuurya, “Ʉrakora chɨrɨkɨnʼyʉkɨ kwerecha kʉbha ʉnʉ ʉbhʉnaja bhwo okokora amangʼana gayo?” \p \v 19 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Mugwishɨ rihekaaru rɨnʉ, inyɨ nɨraryʉmbaka kwa sikʉ isatʉ.” \p \v 20 Neho bhakabhuga, “Rihekaaru rɨnʉ ryʉmbakirwɨ kumyaka merongo ene nɨ ɨsaasabha! Awɨ ʉratʉrabhwɨ kuryʉmbaka kwa sikʉ isatʉ?” \v 21 Nawe Yɨɨsu ataagambirɨ igʉrʉ wa rihekaaru, aarɨ aragamba igʉrʉ wʉ ʉmʉbhɨrɨ gwazɨ. \v 22 Hanʉ aaryukirɨ kurwa mʉbhaku, abhɨɨga bhaazɨ bhakahiita amangʼana ganʉ aagambirɨ, bhakiisirirya Amaandɨkʉ Amarɨndu na amangʼana ganʉ Yɨɨsu aagambirɨ. \s Yɨɨsu amɨnyirɨ ganʉ garɨ mozekoro za abhaatʉ bhʉʉsi \p \v 23 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ Yɨrusarɨɨmu kusigukuru yɨ Ɨpasaka, abhaatʉ bhaaru bhakatanga kumwisirirya, kʉ kʉbha bhakarora ibhyɨrɨkɨnʼyʉ bhɨnʉ aarɨ arakora. \v 24 Nawe Yɨɨsu akamenya kʉbha bhatarɨ bha kwisega, kʉ kʉbha akabhamenya bhʉʉsi. \v 25 Atɨɨndirɨ kwitegeerera ganʉ abhaatʉ bhakwiseega, kʉ kʉbha akamenya gʉʉsi ganʉ gari mumyʉyʉ ja abhaatʉ. \c 3 \s Nikʉdɨɨmu arataarɨra Yɨɨsu \p \v 1 Aareho ʉmʉkangati wʉmwɨ wa Abhayaahudi wa riribhita rya Abhafarisaayo, iriina ryazɨ Nikʉdɨɨmu. \v 2 Rusikʉ rʉmwɨ ubhutikʉ, akaja kwa Yɨɨsu, akamʉbhʉʉrɨra, “Umwija, tʉmɨnyirɨ kʉbha awɨ ni‑mwija wʉnʉ utumirwɨ na Mungu, kʉ kʉbha atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kokora ɨbhɨsɨgʉ bhɨnʉ awɨ okokora, arɨɨbhɨ Mungu atarɨ hamwɨmwɨ nawe.” \p \v 3 Yɨɨsu akabhuga, “Nɨrakʉbhʉʉrɨra amaheene, atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kusikɨra mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu\f + \fr 3:3a \fr*\fk Ʉbhʉtɨmi bhwa Mungu\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* arɨɨbhɨ akɨɨrɨ kwibhurwa rwa kabhɨrɨ.”\f + \fr 3:3b \fr*\xt Rora Yoohana 1:13.\xt*\f* \p \v 4 Nikʉdɨɨmu akabhuurya Yɨɨsu, “Ʉmʉʉtʉ aratʉrabhwɨ kwibhurwa rwa kabhɨrɨ mʉkaruka? Aratʉra kʉgarʉka mʉnda ya unina korereke iibhurwɨ naatu?” \p \v 5 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Nɨrakʉbhʉʉrɨra amaheene, atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kusikɨra mʉbhʉtɨmi bhwa Mungu arɨɨbhɨ akɨɨrɨ kwibhurwa kʉmanzi na kwe Ekoro Ɨndɨndu. \v 6 Ʉmʉʉtʉ ahiibhurwa na abhiibhuri bhaazɨ, kʉnzɨra yʉ ʉmʉbhɨrɨ, nawe ʉbhʉhʉru ubhuhya bhwahaarwa kwe Ekoro Ɨndɨndu. \v 7 Ʉtarʉgʉʉra kʉ kʉbha nikubhuuriirɨ, ‘Moreenderwa mwibhurwɨ rwa kabhɨrɨ.’ \v 8 Ekoro Ɨndɨndu ituubhɨɨnɨ nʉ ʉmʉkama gʉnʉ gukuhuuta kwerekera ɨnʉ gukwenda. Ʉratʉra kwigwa kuhuuta kwaku, nawe ʉtɨɨzɨ ɨnʉ gukurwɨra nɨ ɨnʉ gukuja. Nɨmbu ɨrɨ kʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ iibhwirwɨ ne Ekoro Ɨndɨndu.” \p \v 9 Nikʉdɨɨmu akabhuurya Yɨɨsu, “Nangʉ, ʉmʉʉtʉ aratʉrabhwɨ kwibhurwabhu?” \p \v 10 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Awɨ ni‑mwija wʉnʉ ukusuukwa bhʉkʉngʼu mucharʉ cha Iziraɨri, ʉtɨɨzɨ amangʼana gayo? \v 11 Nɨrakʉbhʉʉrɨra amaheene, itwɨ tʉragamba ganʉ tʉmɨnyirɨ, na tʉramenyeekererya ganʉ tʉrʉʉzɨ. Nawe imwɨ mʉtakwisirirya ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwɨtʉ. \v 12 Nɨbhabhuuriirɨ amangʼana ganʉ gakokorwa kʉʉsɨ kʉnʉ, nawe imwɨ mʉtakwisirirya. Nangʉ mʉranyiisiriryabhwɨ hanʉ nɨkʉbhabhʉʉrɨra ɨngʼana ya amangʼana ganʉ gakokorwa mwisaarʉ? \v 13 Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ agiirɨ mwisaarʉ. Nawe Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ newe iizirɨ kurwa mwisaarʉ. \p \v 14 “Hanʉ Abhiiziraɨri bhaarɨ kʉkɨbhara, Musa akakora risambwa rye enzoka yɨ ɨshabha na kuritiirya kʉkɨtɨ korereke bhahore.\f + \fr 3:14 \fr*\xt Rora Ʉkʉbhara 21:4‑9.\xt*\f* Ɨbhuɨbhu nu Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ, areenderwa kutiiribhwa, \v 15 korereke abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhakumwisirirya bhabhɨ nʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano.” \p \v 16 Mmbe, Mungu akasɨɨga ɨɨsɨ, kuhika akahurucha umwana waazɨ umumwɨmwɨ aazɨ mʉʉsɨ, korereke abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhakumwisirirya bhatarimɨra, nawe bhabhɨ nʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 17 Mungu ataatumirɨ Umwana waazɨ kʉʉsɨ kʉnʉ korereke atɨnɨrɨ abhaatʉ, nawe abhasabhʉrɨ kʉhɨtɨra kwewe. \v 18 Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akwisirirya atakutinirwa. Nawe ʉmʉʉtʉ wʉnʉ atakumwisirirya, amarirɨ kutinirwa kʉ kʉbha akɨɨrɨ kwisirirya Umwana waazɨ umumwɨmwɨ. \v 19 Ɨtɨnɨrʉ nɨ‑yɨnʉ, Umwana wa Mungu arɨɨtirɨ ubhwɨrʉ mʉʉsɨ mʉnʉ,\f + \fr 3:19 \fr*\xt Rora Yoohana 1:4‑5.\xt*\f* nawe abhaatʉ bhasɨɨgirɨ kʉbha mukiirimya kʉkɨra kʉbha mubhwɨrʉ, kʉ kʉbha amahocha gaabhʉ nɨ‑mabhɨ. \v 20 Abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhahaakora amahocha amabhɨ, ebho bhahaabhiihirirwa ubhwɨrʉ bhuyo. Bhatakwenda kuuza mubhwɨrʉ, korereke amahocha gaabhʉ amabhɨ gataaza komenyekana. \v 21 Nawe abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhahaakora amahocha ga maheene, ebho bhahaamohya kʉbha mubhwɨrʉ bhuyo, korereke emenyekanɨ kʉbha Mungu newe akʉbhaha ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉgakora. \s Yoohana Ʉmʉbhatiizi aramenyeekererya Yɨɨsu \p \v 22 Mmbe, hanʉ gayo gaahitirɨ, Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakaja mucharʉ cha Yudeya. Akiikara iyo kwibhaga irebhe, akabha arabhatiiza abhaatʉ.\f + \fr 3:22 \fr*\xt Rora Yoohana 4:2.\xt*\f* \v 23 Yoohana wʉʉsi aarɨ arabhatiiza abhaatʉ Ainʉʉni, haguhɨ nʉ ʉrʉbhɨri rwa Sarɨmu. Gaareho amanzi maaru iyo, na abhaatʉ bhakaja kwa Yoohana korereke abhabhatiizɨ. \v 24 Kwibhaga riyo, Yoohana aarɨ akɨɨrɨ kugwatwa na kutuurwa mokebhoho. \p \v 25 Rusikʉ rʉmwɨ, abhɨɨga bha Yoohana bhakatanga kʉhakaana nʉ Ʉmʉyaahudi wʉmwɨ igʉrʉ wi isimʉka yʉ ʉkʉbhɨngukya. \v 26 Neho bhakaja kwa Yoohana, bhakamʉbhʉʉrɨra, “Umwija, ʉrahiita ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aarɨ na naawɨ imwambʉkʉ wɨ ɨkɨtaarʉ cha Yorodaani na ʉkamenyeekererya amangʼana gaazɨ? Nangwɨnʉ wʉʉsi arabhatiiza, na abhaatʉ bhʉʉsi bharaja kwewe!” \p \v 27 Yoohana akabhuga, “Ʉmʉʉtʉ atakʉtʉra kobhona ekegero chʉchʉsi, arɨɨbhɨ Mungu akɨɨrɨ komoha. \v 28 Imwɨ nɨ‑bhamɨnyɨɨkɨrɨri bhaanɨ, nɨkabhuga, ‘Inyɨ nɨtarɨ Kiriisitʉ, nawe Mungu antumirɨ korereke nɨmʉkangatɨrɨ Kiriisitʉ.’ \v 29 Umuryakari aheenderwa kuja kumukwɨri. Inyɨ nangɨ omobheja wu umukwɨri, nimiiriirɨ rusizʉ waazɨ na nɨrazomerwa kwigwa riraka ryazɨ. Maheene ne‑meremo gɨnʉ gɨnzʉmɨɨrɨ bhʉkʉngʼu. \v 30 Ereenderwa Yɨɨsu abhɨ ʉmʉkʉrʉ kʉnkɨra, na niinyɨ nɨbhɨ umunyi.” \s Amangʼana ga wʉnʉ aruurɨ mwisaarʉ \p \v 31 Ewe wʉnʉ aruurɨ mwisaarʉ, anʉ ʉbhʉnaja igʉrʉ wa bhyʉsi. Wʉwʉʉsi wʉnʉ akurwa kʉʉsɨ, aragamba amangʼana ga mʉʉsɨ mʉnʉ. Nawe wʉnʉ aruurɨ mwisaarʉ, anʉ ʉbhʉnaja igʉrʉ wa bhyʉsi. \v 32 Ewe aramenyeekererya ganʉ aarʉʉzɨ na kwigwa, nawe atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akwisirirya ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwazɨ. \v 33 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akwisirirya ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwazɨ, areerekeererya kʉbha Mungu nɨ‑wa amaheene, \v 34 kʉ kʉbha wʉnʉ atumirwɨ na Mungu, ahaagamba amangʼana gaazɨ, kʉ kʉbha Mungu amʉhɨɨrɨ Ekoro Ɨndɨndu ɨtaana ekerengo. \v 35 Bhaabha Mungu amʉsɨɨgirɨ Umwana waazɨ, na amʉhɨɨrɨ ʉbhʉnaja igʉrʉ we ebhegero bhyʉsi. \v 36 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akwisirirya Umwana wa Mungu, wuyo anʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Nawe ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akumwanga, wuyo ataana ʉbhʉhʉru bhwa kemerano, kʉ kʉbha ʉbhʉrʉrʉ bhwa Mungu bhʉrakaja kʉbha igʉrʉ waazɨ. \c 4 \s Yɨɨsu nʉ ʉmʉkari Ʉmʉsamaariya \p \v 1 Mmbe, Yɨɨsu akiigwa kʉbha Abhafarisaayo bhakabhuurirwa kʉbha, arabhatiiza na kobhona abhɨɨga bhaaru kʉkɨra Yoohana. \v 2 Nʉʉrʉbhu, amaheene nɨ‑kʉbha, Yɨɨsu umwene ataabhatiizirɨ, nawe abhɨɨga bhaazɨ nebho bhaarɨ bhakʉbhatiiza. \v 3 Hanʉ Yɨɨsu iigwirɨbhu, akabhʉʉka mucharʉ cha Yudeya hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ, bhakagarʉka mucharʉ cha Gariraaya. \v 4 Hanʉ bhaarɨ bhakuja Gariraaya, bhakeenderwa kʉhʉrʉkɨra icharʉ cha Samaariya. \v 5 Mmbe, bhakahika mʉrʉbhɨri rʉmwɨ rwa Samaariya rʉnʉ rwarɨ rʉrabhirikirwa Sikaari. Ʉrʉbhɨri ruyo, rwarɨ haguhɨ nʉ ʉmʉgʉndʉ gʉnʉ Yaakobho aagabhiryɨ umwana waazɨ Yuusufu.\f + \fr 4:5 \fr*\xt Rora Ʉbhʉtangɨ 48:21‑22.\xt*\f* \v 6 Ahagero hayo kwarɨ ni ikisima cha Yaakobho. Na Yɨɨsu, kʉ kʉbha aarɨ anihirɨ no orogendo, akiikara rusizʉ wi ikisima. Yaarɨ nyamunga ɨsa isaasabha mumwise. \v 7 Akʉmara, ʉmʉkari wʉmwɨ Ʉmʉsamaariya akaaza kʉtaha amanzi mukisima hayo. Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Yiiya, nongʼe amanzi ninywɨ.” \v 8 Ribhaga riyo, abhɨɨga bhaazɨ bhaarɨ bhagiirɨ mʉrʉbhɨri kʉgʉra ibhyakurya. \p \v 9 Ʉmʉkari wuyo akabhuga, “Awɨ nɨ‑Mʉyaahudi, na niinyɨ nɨ‑Mʉsamaariya. Kwakɨ ʉransabha inyɨ nekohe amanzi gu ukunywa?” Akagambabhu, kʉ kʉbha Abhayaahudi bhatakwisanganʼya na Abhasamaariya. \p \v 10 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Angabhɨɨrɨ omenye kɨnʉ Mungu akwenda kokoha, na kʉbha nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ akʉkʉsabha amanzi, waarɨ ʉramʉsabha, neewe aarɨ arakoha amanzi gʉ ʉbhʉhʉru.” \p \v 11 Ʉmʉkari wuyo akabhuga, “Ʉmʉkʉrʉ, awɨ ʉtaana ekegero chʉ ʉkʉtahɨra amanzi, ni ikisima kɨnʉ nɨ‑kɨrɨɨhu. Nangʉ ʉrabhona hayi amanzi gʉ ʉbhʉhʉru gayo? \v 12 Sʉʉkʉrʉ wɨɨtʉ Yaakobho umwene akatoha ikisima kɨnʉ, neewe aarɨ aranywa amanzi hanʉ hamwɨmwɨ na abhaana bhaazɨ ni imitugʉ jazɨ. Nangʉ, uriirora kʉbha awɨ nɨ‑mʉkʉrʉ kʉmʉkɨra ewe?” \p \v 13 Neho Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akunywa amanzi ga mukisima kɨnʉ, ariigwa enyoota naatu. \v 14 Nawe ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akunywa amanzi ganʉ inyɨ nekomoha, atakwigwa enyoota kwikɨ, kemerano. Amanzi ganʉ nekomoha, garabha nchɨ ɨkɨsɨɨzɨ cha amanzi kwewe, kɨrabha kɨrahurucha ʉbhʉhʉru bhwa kemerano.”\f + \fr 4:14 \fr*\xt Rora Isaaya 58:11.\xt*\f* \p \v 15 Neho ʉmʉkari wuyo akabhʉʉrɨra Yɨɨsu, “Ʉmʉkʉrʉ, nongʼe amanzi gayo, korereke nitiigwa enyoota naatu, na nɨtaaza kʉtaha amanzi naatu mukisima kɨnʉ.” \p \v 16 Yɨɨsu akabhuga, “Nuujɨ ʉbhɨrɨkɨrɨ umusubhɨ waazʉ, uuzɨ nawe hanʉ.” \p \v 17 Akabhuga, “Inyɨ nɨtaana musubhɨ.” \p Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Ʉgambirɨ bhwaheene ʉtaana musubhɨ, \v 18 kʉ kʉbha ʉmarirɨ kʉbha na abhasubhɨ bhataanʉ, na wʉnʉ ukwikara nawe nangwɨnʉ, atarɨ waazʉ. Ʉgambirɨ amaheene.” \p \v 19 Ʉmʉkari wuyo akamʉgarukirya, “Ʉmʉkʉrʉ, nangʉ nɨrarora awɨ nɨ‑mʉrʉʉtɨrɨri. \v 20 Bhasʉʉkʉrʉ bhɨɨtʉ bhaarɨ bharasengera Mungu kʉkɨgʉrʉ cha Gɨrazimu kɨnʉ, nawe imwɨ Abhayaahudi mʉrabhuga tujɨ kosengera Mungu Yɨrusarɨɨmu.”\f + \fr 4:20 \fr*\xt Rora Amahiityʉ gi Imigirʉ 11:29; 2 Amangʼana ga Amabhaga 6:6.\xt*\f* \p \v 21 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Yiiya nyiisirirya, ribhaga rɨraaza rɨnʉ mʉtakosengera Bhaabha Mungu kʉkɨgʉrʉ kɨnʉ hamwɨ Yɨrusarɨɨmu iyo. \v 22 Imwɨ Abhasamaariya mʉrasengera Mungu wʉnʉ mʉtɨɨzɨ. Nawe itwɨ Abhayaahudi tʉrasengera Mungu wʉnʉ twɨzɨ, kʉ kʉbha Mungu arasabhʉra abhaatʉ kʉ kʉhɨtɨra Abhayaahudi.\f + \fr 4:22 \fr*\xt Rora Ʉbhʉtangɨ 12:3.\xt*\f* \v 23 Ribhaga rɨraaza, naatu rɨmarirɨ kuhika, hanʉ abhaatʉ bhanʉ bhakwenda kosengera Bhaabha Mungu koheene, bharabha bharamosengera kwe Koro na koheene. Bhaabha Mungu ahaamohya abhaatʉ bhanʉ bhakomosengera kʉnzɨra yiyo. \v 24 Mungu ne‑Koro. Abhaatʉ bhanʉ bhakomosengera, bhareenderwa bhabhɨ bharamosengera kwe Ekoro na kwa amaheene.” \p \v 25 Ʉmʉkari wuyo akabhʉʉrɨra Yɨɨsu, “Nɨɨzɨ kʉbha Masiya araaza, wʉnʉ akubhirikirwa Kiriisitʉ. Na nɨɨzɨ kʉbha, ribhaga rɨnʉ akuuza, aratʉbhʉʉrɨra amangʼana gʉʉsi.” \p \v 26 Neho Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Inyɨ, wʉnʉ nɨkʉgambana na naawɨ, newe.” \p \v 27 Mmbe, ribhaga riyo, abhɨɨga bhaazɨ bhakagarʉka. Bhakarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu korora Yɨɨsu aarɨ aragamba nʉ ʉmʉkari.\f + \fr 4:27 \fr*\ft Abhiija bha Abhayaahudi bhatagambɨɨnɨ na abhakari hanʉ bhakʉbha abheene, kɨnda abhakari abhagini.\ft*\f* Nawe atareeho nʉʉrʉ wʉmwɨ wʉnʉ aabhuuriryɨ Yɨɨsu, “Oreendakɨ kwawe?” hamwɨ, “Kwakɨ ʉragamba nawe?” \p \v 28 Mmbe, ʉmʉkari wuyo akatiga inywa yaazɨ ya amanzi hayo, akaja mʉrʉbhɨri. Hanʉ aahikirɨ, akabhʉʉrɨra abhaatʉ, \v 29 “Muuzɨ, morore ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aambuuriirɨ amangʼana gʉʉsi ganʉ nɨmarirɨ kokora! Nangʉ, ɨratʉrɨkana kʉbha wuyo newe Kiriisitʉ?” \v 30 Hanʉ abhaatʉ bhiigwirɨ gayo, bhakarwa mʉrʉbhɨri muyo, bhakaja kwa Yɨɨsu. \p \v 31 Hanʉ abhaatʉ bhayo bhaarɨ bhakɨɨrɨ kuhika kwa Yɨɨsu, abhɨɨga bhaazɨ bhakamʉsabha bharabhuga, “Umwija, uryɨ ibhyakurya.” \p \v 32 Nawe ewe akabhagarukirya, “Inyɨ nini ibhyakurya bhɨnʉ imwɨ mʉtɨɨzɨ.” \p \v 33 Neho abhɨɨga bhaazɨ bhakatanga kwibhuurya, “Kʉnʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ amʉrɨɨtɨɨrɨ ibhyakurya?” \p \v 34 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Ibhyakurya bhyanɨ ne‑kokora ganʉ akwenda wʉnʉ antumirɨ, na kuhicha emeremo jazɨ. \v 35 Imwɨ mʉnarirɨ kʉgamba, ‘Gɨsaagirɨ imyɨri enebhu rigesa rihikɨ.’ Nawe inyɨ nɨrabhabhʉʉrɨra, morore ɨmɨgʉndʉ chɨmbu gɨrɨ, amagesa gamarirɨ kokongʼa, gareenderwa gageswe. \v 36 Ʉmʉgɨsi arabhona amarihi gaazɨ, na arabhiringa amagesa igʉrʉ yʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Igʉrʉ wa riyo, ʉmʉhambi nʉ ʉmʉgɨsi, bhʉʉsi bharazomerwa hamwɨmwɨ. \v 37 Kereho ekerenjo cha amaheene kɨnʉ kikubhuga, ‘Ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ arahamba, nʉ ʉwʉndɨ aragesa.’ \v 38 Nɨkabhatʉma imwɨ kogesa bhɨnʉ mʉtaanyaakiirɨ. Abhaatʉ abhandɨ bhaakʉrirɨ emeremo jʉsi ɨmɨkʉngʼu, na niimwɨ mʉrabhona ubhwera bhwe emeremo jabhʉ.” \p \v 39 Mmbe, Abhasamaariya bhaaru bha mʉrʉbhɨri ruyo, bhakiisirirya Yɨɨsu, kʉ kʉbha bhiigwirɨ ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwʉ ʉmʉkari wuyo, “Ʉmʉʉtʉ wuyo aambuuriirɨ amangʼana gʉʉsi ganʉ niizirɨ kokora.” \v 40 Hanʉ Abhasamaariya bhaahikirɨ kwa Yɨɨsu, bhakamʉsabha iikarɨ hamwɨmwɨ nabhʉ. Neho akiikara mʉrʉbhɨri ruyo sikʉ ibhɨrɨ. \v 41 Abhaatʉ bhaaru bhʉkʉngʼu bhakiisirirya Yɨɨsu igʉrʉ wa ganʉ aarɨ aragamba. \v 42 Bhakabhʉʉrɨra ʉmʉkari wuyo, “Twisiriiryɨ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ɨtarɨ igʉrʉ wa ganʉ utubhuuriirɨ awɨ, nawe tʉramwisirirya kʉ kʉbha twigwirɨ itubheene ganʉ akʉgamba. Nangʉ tʉmɨnyirɨ kobhoheene kʉbha, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ newe Ʉmʉsabhuri wi icharʉ.” \s Yɨɨsu arahorya umwana wʉ ʉmʉkangati \r (Mataayo 8:5‑13; Ruuka 7:1‑10) \p \v 43 Hanʉ sikʉ ibhɨrɨ zaahitirɨ, Yɨɨsu akarwa iyo, akangʼeha kuja icharʉ cha Gariraaya. \v 44 Yɨɨsu umwene akabhuga, “Ʉmʉrʉʉtɨrɨri tahaasuukwa mʉrʉbhɨri rwazɨ.” \v 45 Hanʉ aahikirɨ Gariraaya iyo, abhaatʉ bhakamuginihya. Bhaarɨ bharʉʉzɨ gʉʉsi ganʉ aarɨ akʉrirɨ Yɨrusarɨɨmu kusigukuru yɨ Ɨpasaka, kʉ kʉbha ebho abheene bhaarɨyu. \p \v 46 Yɨɨsu akaja naatu mʉrʉbhɨri rwa Kana ya Gariraaya, hanʉ aarɨ achurirɨ amanzi kʉbha idivaayi. Mmbe, aareho ʉmʉkʉrʉ wʉmwɨ kurwa ʉrʉbhɨri rwa Kapɨrinaumu. Aarɨ nu umwana wi ikisubhɨ murwɨrɨ. \v 47 Akiigwa kʉbha Yɨɨsu aruurɨ Yudeya iizirɨ Gariraaya. Kʉgayo, akaja kwa Yɨɨsu na kʉmʉsabha aazɨ Kapɨrinaumu, ahorye mumura waazɨ, kʉ kʉbha aarɨ murwɨrɨ arikiriirɨ. \p \v 48 Yɨɨsu akabhuga, “Imwɨ, mʉraatamɨ korora ibhyɨrɨkɨnʼyʉ na amateemo, mʉtakogema kwisirirya!” \p \v 49 Ʉmʉkʉrʉ wuyo akamʉbhʉʉrɨra, “Ʉmʉkʉrʉ, nɨrakʉsabha, tujɨ kumumura waanɨ, akɨɨrɨ kukwa.” \p \v 50 Nawe Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Nuujɨ, umumura waazʉ ahʉrirɨ.” Ʉmʉkʉrʉ wuyo akiisirirya amangʼana ganʉ Yɨɨsu aamubhuuriirɨ, akabhʉʉka kuja ɨwaazɨ. \p \v 51 Tabhʉʉri waho, hanʉ aarɨ mʉnzɨra, akarumana na abhahocha bhaazɨ, bhʉʉsi bhakamʉbhʉʉrɨra, umumura waazɨ ahʉrirɨ. \v 52 Neho akabhabhuurya ɨsa yɨnʉ aatangirɨ kohora. Bhakamʉgarukirya, “Ehooma ɨkaamʉka kwɨma izʉ, ɨsa muhungatɨ umwise.” \v 53 Mmbe, wiisɨ umwana wuyo akamenya kʉbha, ahʉrirɨ kwɨma ribhaga riryarirya Yɨɨsu aagambirɨ, “Umumura waazʉ ahʉrirɨ.” Ʉmʉkʉrʉ wuyo hamwɨmwɨ na abhaatʉ bhʉʉsi bha yɨɨka waazɨ, bhakiisirirya Yɨɨsu. \v 54 Kɨnʉ charɨ ichɨrɨkɨnʼyʉ cha kabhɨrɨ kɨnʉ Yɨɨsu aakʉrirɨ mucharʉ cha Gariraaya, hanʉ aruurɨ mucharʉ cha Yudeya.\f + \fr 4:54 \fr*\xt Rora Yoohana 2:11.\xt*\f* \c 5 \s Yɨɨsu arahorya rigata \p \v 1 Mmbe, hanʉ gayo gaasirirɨ, Yɨɨsu akaja Yɨrusarɨɨmu kurya isigukuru endebhe ya Abhayaahudi. \v 2 Yɨrusarɨɨmu muyo, chareho ikishoko kɨkʉrʉ kɨnʉ kikubhirikirwa Ikishoko cha Zɨngʼʉndu. Haguhɨ ni ikishoko kiyo, kwarɨ na ritabha rɨnʉ rikubhirikirwa mʉKɨɨbhuraaniya Bhɨtizaata. Ritabha riyo riinaarirwɨ na amabhuru ataanʉ ganʉ gaarɨ nɨ ɨkɨkʉngʉ. \v 3 Mʉmabhuru gayo, bhaarɨ bharahindɨramu abharwɨrɨ bhaaru, abhahʉku, abharema na bhanʉ bhakuurɨ ibhiimʉ. [Bhaarɨ bhararɨnda amanzi gabhuswɨ, \v 4 kʉ kʉbha maraika wa Mungu aarɨ araaza kubhusa amanzi mwitabha muyo. Umurwɨrɨ wʉnʉ aarɨ we embere kusikɨra mʉmanzi, wuyo aarɨ arahora ubhurwɨrɨ bhʉnʉ aarɨ nabhwɨ.] \v 5 Gatɨ waabhʉ, aarɨmu umusubhɨ wʉmwɨ wʉnʉ aarɨ umurwɨrɨ kwibhaga ryi imyaka merongo ɨtatʉ nɨ ɨnaanɨ. \v 6 Neho Yɨɨsu akamorora ahindiirɨ hayo, akamenya kʉbha ʉmʉʉtʉ wuyo arwarirɨ kwibhaga irɨɨhu. Akamubhuurya, “Oreenda kohora?” \p \v 7 Umurwɨrɨ wuyo akagarukirya Yɨɨsu, “Ʉmʉkʉrʉ, nɨtaana ʉmʉʉtʉ wʉ ʉkʉntʉʉra mwitabha hanʉ amanzi gakubhuswa. Hanʉ nikwenda kusikɨra mʉmanzi, ʉmʉʉtʉ ʉwʉndɨ ahaankangatɨra kusikɨra muyo.” \p \v 8 Neho Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Imɨɨrɨra! Gega ɨkɨragʉ chazʉ, ujɨ.” \v 9 Hayohayo, ʉmʉʉtʉ wuyo akahora, akiitwɨka ɨkɨragʉ chazɨ, akatanga kogenda. \p Rʉnʉ ringʼana rɨnʉ ryakʉrirwɨ rwarɨ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ.\f + \fr 5:9 \fr*\fk Urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \v 10 Kʉgayo, abhakangati bha Abhayaahudi bhakabhʉʉrɨra ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aahʉriibhwɨ, “Reero ni‑rusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ. Imigirʉ jɨtʉ gɨtakwisirirya kogega ɨkɨragʉ chazʉ.” \p \v 11 Nawe akabhuga, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aahʉriryɨ, newe aambuuriirɨ, ‘Gega ɨkɨragʉ chazʉ, ujɨ.’ ” \p \v 12 Abhakangati bhayo bhakamubhuurya, “Nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ akubhuuriirɨ kokorabhu?” \p \v 13 Nawe ataamʉmɨnyirɨ wʉnʉ aamʉhʉriryɨ, kʉ kʉbha Yɨɨsu atarʉrɨkɨɨnɨ kwikɨ mwiribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ bhanʉ bhaareho. \v 14 Hanʉ gayo gaasirirɨ, Yɨɨsu akabhona ʉmʉʉtʉ wuyo mwihekaaru, akamʉbhʉʉrɨra, “Itegeerera, nangʉ ʉhʉrirɨ. Ʉtagarʉkɨra kokora ʉbhʉbhɨ, ʉtaaza kʉnyaaka kʉkɨra chɨmbu waarɨ kʉnyaaka.” \p \v 15 Rogendo rʉmwɨ, ʉmʉʉtʉ wuyo akaja kʉbhakangati bha Abhayaahudi, akabhabhʉʉrɨra, Yɨɨsu newe aamʉhʉriryɨ. \p \v 16 Neho abhakangati bha Abhayaahudi bhakatanga kʉnyaacha Yɨɨsu, kʉ kʉbha aarɨ arahorya abhaatʉ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ. \v 17 Nawe Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Bhaabha arahocha emeremo sikʉ zʉʉsi, na niinyɨ nɨrakora ɨbhuɨbhu.” \v 18 Mmbe, igʉrʉ wa amangʼana gayo, abhakangati bha Abhayaahudi bhakatanga komohya ɨnzɨra yu ukwita Yɨɨsu. Bhaarɨ bhareenda kokorabhu, kʉ kʉbha Yɨɨsu aarɨ arasarya imigirʉ jʉ ʉbhʉtʉʉrʉ, nawe ɨkɨbhɨ bhʉkʉngʼu nɨ‑kʉ kʉbha aarɨ arabhuga, Mungu ni‑Wiisɨ. Kʉ kʉgambabhu, aarɨ ariikorya kʉbha angɨ Mungu. \s Ʉbhʉnaja bhwu Umwana wa Mungu \p \v 19 Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhakangati bhayo, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, Umwana wa Mungu atakʉtʉra kokora ryʉryʉsi, nawe arakora ganʉ akorora Wiisɨ arakora. Ganʉ Wiisɨ akokora, nego Umwana akokora. \v 20 Wiisɨ asɨɨgirɨ Umwana waazɨ, na aramwerecha emeremo jʉsi gɨnʉ akokora. Na aramwerecha chɨmbu araakore amangʼana amakʉrʉ kʉkɨra ganʉ aarɨ akʉrirɨ, na niimwɨ mʉrarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu. \v 21 Chɨmbu Wiisɨ akuryʉra abhaku na kʉbhaha ʉbhʉhʉru, ɨbhuɨbhu Umwana wʉʉsi arabhaha ʉbhʉhʉru abhaatʉ bhanʉ akwenda kʉbhaha. \v 22 Wiisɨ atakʉtɨnɨra ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi, nawe amʉhɨɨrɨ Umwana waazɨ ʉbhʉnaja bhwʉsi bhwʉ ʉkʉtɨnɨra abhaatʉ. \v 23 Kʉnzɨra yiyo, abhaatʉ bhʉʉsi bharasʉʉka Umwana chɨmbu bhakʉsʉʉka Wiisɨ. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ atakʉsʉʉka Umwana, wuyo atakʉsʉʉka Wiisɨ wʉnʉ aamutumirɨ. \p \v 24 “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akwigwa amangʼana gaanɨ na kwisirirya Mungu wʉnʉ antumirɨ, wuyo anʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Ʉmʉʉtʉ wuyo atakutinirwa, nawe amarirɨ kwambʉka kurwa muruku na kusikɨra mʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 25 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ribhaga rɨraaza, na ribhaga riyo rɨmarirɨ kuhika, abhaku bhariigwa riraka ryu Umwana wa Mungu. Neho abhaatʉ bhanʉ bhakʉbha bharamwitegeerera, bharabha nʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 26 Chɨmbu Wiisɨ arɨ isimʉka yʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano, ɨbhuɨbhu amʉhɨɨrɨ Umwana waazɨ kʉbha isimʉka yʉ ʉbhʉhʉru bhuyo. \v 27 Na amʉhɨɨrɨ Umwana waazɨ ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉtɨnɨra abhaatʉ, kʉ kʉbha ewe newe Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ. \v 28 Mʉtarʉgʉʉra amangʼana gayo! Rɨraaza ribhaga rɨnʉ abhaku bhʉʉsi bhakwigwa riraka ryu Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ, \v 29 bhʉʉsi bhararyʉka na kurwa muzimbihɨra. Abhaatʉ bhanʉ bhaarɨ bharakora amazʉmu, bharahaabhwa ʉbhʉhʉru bhwa kemerano, nawe bhanʉ bhaarɨ bharakora amabhɨ, bharatinirwa. \p \v 30 “Kɨtareeho kegero chʉchʉsi kɨnʉ nɨkʉtʉra kokora. Nɨratɨnɨra abhaatʉ chɨmbu Bhaabha akʉmbʉʉrɨra. Ɨtɨnɨrʉ yaanɨ ne‑ye eheene, kʉ kʉbha nɨtakokora chɨmbu inyimwene nikwenda, nawe nɨrakora chɨmbu akwenda Bhaabha wʉnʉ antumirɨ. \p \v 31 “Nɨraabhamenyeekererye amangʼana gaanɨ inyimwene, mʉtakʉtʉra kwisirirya ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwanɨ kʉbha bhwa amaheene. \v 32 Nawe areho ʉwʉndɨ wʉnʉ akomenyeekererya amangʼana gaanɨ kwa niimwɨ, na niinyɨ nɨɨzɨ kʉbha, ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwazɨ nɨ‑bhwa maheene. \v 33 Imwɨ mʉkatʉma abhahiri kwa Yoohana Ʉmʉbhatiizi, wʉʉsi akagamba amaheene igʉrʉ waanɨ. \v 34 Inyɨ nɨtakwisega ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwa abhaatʉ, nawe nɨrabhabhʉʉrɨra gʉʉsi gayo, korereke mʉsabhurwɨ. \v 35 Yoohana Ʉmʉbhatiizi aarɨ nchɨ ɨkɨmʉrɨ kɨnʉ kikwaka na kʉmʉrɨka mukiirimya, na niimwɨ mʉkazomererwa ubhwɨrʉ bhuyo kwibhaga isuuhu. \v 36 Nawe inyɨ nɨnʉ ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhʉkʉrʉ kʉkɨra bhwa Yoohana bhurya, nejo emeremo gɨnʉ Bhaabha angʼɨɨrɨ kuhicha. Emeremo janɨ gereerecha kʉbha, Bhaabha newe antumirɨ. \v 37 Nawe Bhaabha wʉnʉ antumirɨ, umwene amɨnyɨɨkɨrɨɨryɨ kwa niimwɨ. Imwɨ mʉkɨɨrɨ kwigwa riraka ryazɨ, nʉʉrʉ korora chɨmbu arɨ. \v 38 Amangʼana gaazɨ, gatakwikara kwa niimwɨ, kʉ kʉbha mʉtakwisirirya wʉnʉ aatumirwɨ nawe. \p \v 39 “Mʉrakora umucha komohya Amaandɨkʉ Amarɨndu, kʉ kʉbha mʉrakina mʉratʉra kobhonamu ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Mmbe nangʉ, Amaandɨkʉ gayo nego gakomenyeekererya inyɨ! \v 40 Nawe mʉraanga kuuza kwa niinyɨ, korereke mobhone ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 41 Inyɨ nɨtakwisega ubhukumya kurwa kʉbhaatʉ. \v 42 Nawe nɨɨzɨ chɨmbu imwɨ mʉrɨ, mʉtaana ʉbhʉsɨɨgi bhwa Mungu mozekoro zaanyu. \v 43 Inyɨ niizirɨ kʉbhʉnaja bhwa Bhaabha, nawe mʉraanga kʉnsʉngʼaana. Nawe ʉmʉʉtʉ ʉwʉndɨ araazɨ kʉbhʉnaja bhwazɨ umwene, ewe mʉramʉsʉngʼaana. \v 44 Imwɨ mʉsɨɨgirɨ kukumibhwa na abhakɨndichanyu, nawe mʉtakomohya ubhukumya bhʉnʉ bhukurwa kwa Mungu umwene. Nangʉ, mʉratʉrabhwɨ kunyiisirirya inyɨ? \v 45 Mʉtakina kʉbha, inyɨ nɨrabhagamba kwa Bhaabha. Musa newe akʉbhagamba, kʉ kʉbha wuyo newe mukwisega. \v 46 Arɨɨbhɨ heene mwangiisiriiryɨ amangʼana ga Musa, mmbe, inyʉʉsi mwarɨ mʉranyiisirirya, kʉ kʉbha Musa akaandɨka amangʼana igʉrʉ waanɨ. \v 47 Nawe arɨɨbhɨ mʉtakwisirirya amangʼana ganʉ gaandikirwɨ na Musa, mʉratʉrabhwɨ kwisirirya amangʼana gaanɨ?” \c 6 \s Yɨɨsu arariisha abhaatʉ bhɨkwɨ bhɨtaanʉ nʉ ʉbhʉsaagʉ \r (Mataayo 14:13‑21; Maaroko 6:33‑44; Ruuka 9:12‑17) \p \v 1 Akʉmara Yɨɨsu akaambʉka ɨnyanza ya Gariraaya, yɨnʉ iriina ɨrɨndɨ ɨnyanza ya Tibhɨɨriya. \v 2 Riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ bhaarɨ bharatuna Yɨɨsu, kʉ kʉbha bhaarɨ bharʉʉzɨ ibhyɨrɨkɨnʼyʉ bhɨnʉ aakʉrirɨ kʉbharwɨrɨ. \v 3 Neho Yɨɨsu akatiira kʉkɨgʉrʉ hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ, akiikara nabhʉ iyo. \v 4 Ribhaga riyo, isigukuru yɨ Ɨpasaka ya Abhayaahudi, yaarɨ haguhɨ. \p \v 5 Hanʉ Yɨɨsu aanungirɨ amɨɨsʉ, akarora riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ bhanʉ bhaarɨ bharaaza kwewe. Neho akabhuurya Firipʉ, “Nangʉ, tʉratʉra kʉgʉra hayi ibhyakurya bhyu kuriisha abhaatʉ bhanʉ bhʉʉsi?” \v 6 Yɨɨsu akabhuurya Firipʉ kwa komogema, nangabha aarɨ amɨnyirɨ kɨnʉ araakore. \p \v 7 Firipʉ akamʉgarukirya, “Nʉʉrʉ twangagurirɨ ibhyakurya bhya zidinaari magana abhɨrɨ,\f + \fr 6:7 \fr*\fk Zidinaari magana abhɨrɨ \fk*\ft yaarɨ nɨ‑marihi gʉ ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ kwi imyɨri ɨnaanɨ.\ft*\f* tʉbhasondye bhisuuhu bhisuuhu bhɨtaarɨ bhɨrabhiisa.” \p \v 8 Neho Andureya, wʉnʉ aarɨ umwɨga ʉwʉndɨ wa Yɨɨsu, nu umuhiiri wa Simʉʉni Peetero, akabhʉʉrɨra Yɨɨsu, \v 9 “Areho hanʉ mumura wʉmwɨ anɨ ɨmɨkaatɨ ɨtaanʉ jɨ ɨshayiri na ziiswɨ ibhɨrɨ. Nawe ibhyakurya bhɨnʉ bhɨratʉra kwisa riribhita ryʉsi rɨnʉ?” \p \v 10 Mmbe, Yɨɨsu akaswaja abhɨɨga bhaazɨ, “Mʉbhabhʉʉrɨrɨ abhaatʉ bhiikarɨ haasɨ.” Ahagero hayo, haarɨ nʉ ʉbhʉnyaaki bhwaru. Neho abhaatʉ bhʉʉsi, bhakiikara haasɨ. Gatɨ waabhʉ, bhaarɨmu abhasubhɨ bhɨkwɨ bhɨtaanʉ. \v 11 Akʉmara, Yɨɨsu akagega ɨmɨkaatɨ giyo, akabhʉʉrɨra Mungu azʉmiryɨ, akasondya abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhaarɨ bhiikɨɨrɨ. Akakora ɨbhuɨbhu na ziiswɨ zʉʉsi, akabhasondya. Abhaatʉ bhʉʉsi bhakarya chɨmbu bhɨɨndirɨ kurya. \p \v 12 Hanʉ abhaatʉ bhʉʉsi bhiigutirɨ, Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Mubhiringɨ ibhyakurya bhyʉsi bhɨnʉ bhɨsaagirɨ, korereke bhɨtaaza kʉsarɨka.” \v 13 Mmbe, bhakabhiringa ebhekenyeka bhyʉsi, na bhakiizurya bhɨhʉʉzʉ ikumi na bhɨbhɨrɨ kwa bhekenyeka bhyɨ ɨmɨkaatɨ bhɨtaanʉ bhyɨ ɨshayiri bhɨnʉ bhyasaagirɨ. \p \v 14 Hanʉ abhaatʉ bhayo bharʉʉzɨ ɨkɨsɨgʉ kɨnʉ Yɨɨsu aakʉrirɨ, bhakabhuga, “Maheene ʉmʉʉtʉ wʉnʉ newe ʉmʉrʉʉtɨrɨri wa Mungu wʉnʉ tukwisega kʉbha araaza kʉʉsɨ kʉnʉ.”\f + \fr 6:14 \fr*\xt Rora Amahiityʉ gi Imigirʉ 18:15‑19.\xt*\f* \v 15 Yɨɨsu akamenya kʉbha abhaatʉ bhayo bhareenda kumugwata kwa amanaga, korereke abhɨ ʉmʉtɨmi waabhʉ. Nawe akarwa hayo, akaja naatu kʉkɨgʉrʉ umwene haawɨɨsi. \s Yɨɨsu aragenda igʉrʉ wa amanzi \r (Mataayo 14:22‑33; Maaroko 6:45‑52) \p \v 16 Rigoroobha, abhɨɨga bha Yɨɨsu bhakahiringita kuja kʉnyanza ya Gariraaya. \v 17 Bhakasikɨra mubhwatʉ, na kʉtanga kwambʉka ɨnyanza kuja ʉrʉbhɨri rwa Kapɨrinaumu. Ribhaga riyo, yaarɨ ikiirimya, nawe Yɨɨsu aarɨ akɨɨrɨ kuhika kugwatana nabhʉ. \p \v 18 Mmbe, ʉmʉkama ʉmʉhaari gwarɨ gʉrahuuta, ɨnyanza ɨkabhuusuka. \v 19 Hanʉ abhɨɨga bha Yɨɨsu bhaahikirɨ obhokore bhwa bhikubha bhɨtaanʉ hamwɨ bhɨsaasabha, bhakarora Yɨɨsu aragenda kʉmanzi na kwisukɨra ubhwatʉ bhwabhʉ. Bhakʉʉbhaha bhʉkʉngʼu. \v 20 Neho, Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Mʉtʉʉbhaha! Niinyɨ!” \v 21 Mmbe, ebho bhakeenda atiirɨ mubhwatʉ. Hayohayo, ubhwatʉ bhʉkahika imwambʉkʉ hanʉ bhaarɨ bhakuja. \s Yɨɨsu newe ibhyakurya bhɨnʉ bhekoha abhaatʉ ʉbhʉhʉru \p \v 22 Tabhʉʉri waho, riribhita rya abhaatʉ bhanʉ bhasaagirɨ imwambʉkʉ wɨ ɨnyanza, bhakangʼura kwarɨ nu ubhwatʉ bhʉmwɨbhu hayo. Bhakamenya kʉbha Yɨɨsu atagiirɨ mubhwatʉ hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ, nawe abhɨɨga bhaazɨ bhakaja abheene. \v 23 Akʉmara, abhaatʉ abhandɨ bhakaaza nu ubhwatʉ kurwa mʉrʉbhɨri rwa Tibhɨɨriya, bhakahika hanʉ riribhita rya abhaatʉ bhaariirɨ ɨmɨkaatɨ, hanʉ Ʉmʉkʉrʉ Yɨɨsu aarɨ akumiryɨ Mungu. \v 24 Hanʉ riribhita rya abhaatʉ bhayo bharʉʉzɨ Yɨɨsu ataareho hayo, na abhɨɨga bhaazɨ bhʉʉsi bhataareho, bhakasikɨra mubhwatʉ bhuyo, bhakaja Kapɨrinaumu komohya Yɨɨsu. \p \v 25 Hanʉ abhaatʉ bhayo bhaahikirɨ imwambʉkʉ wɨ ɨnyanza, bhakabhona Yɨɨsu, bhakamubhuurya, “Umwija, ʉkaaza ɨnʉ ryʉrɨ?” \p \v 26 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, mʉramonhya kʉ kʉbha nɨkabhaha ɨmɨkaatɨ, mʉkarya mukiigʉta, ɨtarɨ kʉ kʉbha moreenda ukwobhoora ibhyɨrɨkɨnʼyʉ bhɨnʉ naakʉrirɨ. \v 27 Mʉtakora emeremo igʉrʉ wo kobhona ibhyakurya bhɨnʉ bhɨkʉsarɨka, nawe mʉbhɨ mʉrakora emeremo igʉrʉ wo okobhona ibhyakurya bhɨnʉ bhɨtakʉsarɨka, na bhɨnʉ bhɨkʉbhaha ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ arabhaha ibhyakurya bhiyo, kʉ kʉbha Bhaabha Mungu amʉhɨɨrɨ ʉbhʉnaja bhwo okokorabhu.” \p \v 28 Neho ebho bhakamubhuurya, “Nangʉ, tokorekɨ korereke tobhone kokora amangʼana ganʉ Mungu akwenda?” \v 29 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Ringʼana rɨnʉ Mungu akwenda mokore, ni‑kwisirirya wʉnʉ aamutumirɨ.” \p \v 30 Bhakamubhuurya, “Ʉrakora chɨrɨkɨnʼyʉkɨ, korereke torore tʉtʉrɨ kukwisirirya? Ʉrakora kɨgʉrʉkɨ? \v 31 Hanʉ bhasʉʉkʉrʉ bhɨɨtʉ, bhaarɨ kʉkɨbhara, bhakarya ibhyakurya bhya mana.\f + \fr 6:31a \fr*\xt Rora Kʉhʉrʉka 16:4‑36.\xt*\f* Yandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu, ‘Akabhaha ichakurya cha kurwa mwisaarʉ bharyɨ.’\f + \fr 6:31b \fr*\xt Rora Zabhuri 78:24.\xt*\f* ” \p \v 32 Mmbe, Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, atarɨ Musa wʉnʉ abhahɨɨrɨ bhawʉsʉʉkʉrʉ ibhyakurya bhiyo kurwa mwisaarʉ, nawe nɨ‑Bhaabha waanɨ. Ewe newe akʉbhaha ibhyakurya bhye eheene kurwa mwisaarʉ. \v 33 Ibhyakurya bhya Mungu nɨ‑bhɨnʉ bhikwika kurwa mwisaarʉ, korereke abhahɨ abhaatʉ bhʉʉsi bhɨ ɨɨsɨ yɨnʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano.” \p \v 34 Neho bhakamʉbhʉʉrɨra, “Ʉmʉkʉrʉ, otohe ibhyakurya bhiyo sikʉ zʉʉsi.” \p \v 35 Yɨɨsu akabhuga, “Inyɨ niinyɨ ibhyakurya bhɨnʉ bhekoha abhaatʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akuuza kwa niinyɨ na kunyiisirirya, atakwigwa ɨnzara, nʉʉrʉ kwigwa enyoota kwikɨ. \p \v 36 “Nawe inyɨ nɨkabhabhʉʉrɨra, mʉndʉʉzɨ, nawe mʉtakunyiisirirya. \v 37 Abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ Bhaabha akongʼa, bharaaza kwa niinyɨ na kunyiisirirya. Inyɨ nɨtakwanga nʉʉrʉ wʉmwɨ wʉnʉ akuuza kwa niinyɨ. \v 38 Inyɨ nitiizirɨ kurwa mwisaarʉ korereke nekore chɨmbu nikwenda, nawe korereke nɨbhɨ nɨrakora chɨmbu Bhaabha wʉnʉ antumirɨ akwenda. \v 39 Bhaabha waanɨ wʉnʉ antumirɨ areenda, nɨtarimirya nʉʉrʉ ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ mʉbhanʉ angʼɨɨrɨ, nawe nɨbharyʉrɨ bhʉʉsi urusikʉ rwɨ ɨtɨnɨrʉ. \v 40 Kɨnʉ Bhaabha waanɨ akwenda nɨ‑kʉbha, abhaatʉ bhʉʉsi bhanʉ bhamɨnyirɨ kʉbha, inyɨ ni‑Mwana waazɨ na kunyiisirirya, bhabhɨ nʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Inyɨ nɨrabharyʉra urusikʉ rwɨ ɨtɨnɨrʉ.” \p \v 41 Mmbe, Abhayaahudi bha hayo, bhakatanga kʉrɨrɨɨrɨra kʉ kʉbha Yɨɨsu akiikoonʼya, “Inyɨ niinyɨ ibhyakurya bhɨnʉ bhyikirɨ kurwa mwisaarʉ.” \p \v 42 Bhakiibhuurya, “Nangʉ, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ atarɨ Yɨɨsu, umwana wa Yuusufu? Na abhiibhuri bhaazɨ tʉbhɨɨzɨ! Nangʉ, aratʉrabhwɨ kubhuga iikirɨ kurwa mwisaarʉ?” \p \v 43 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Mutigɨ kʉrɨrɨɨrɨra abheene kobheene. \v 44 Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kuuza kwa niinyɨ, arɨɨbhɨ akɨɨrɨ kʉkangatwa na Bhaabha wʉnʉ antumirɨ. Na niinyɨ nɨrabharyʉra urusikʉ rwɨ ɨtɨnɨrʉ. \v 45 Yandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu ga abharʉʉtɨrɨri kʉbha, ‘Abhaatʉ bhʉʉsi bhariigibhwa na Mungu.’\f + \fr 6:45 \fr*\xt Rora Isaaya 54:13.\xt*\f* Mmbe, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akwitegeerera na kwɨga kurwa kwa Bhaabha, araaza kwa niinyɨ. \v 46 Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ amʉrʉʉzɨ Bhaabha Mungu, kuruushaku inyimwene niinyɨ nɨmʉrʉʉzɨ, kʉ kʉbha nɨkarwa kwewe. \p \v 47 “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akwisirirya, arabha nʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 48 Inyɨ niinyɨ ibhyakurya bhɨnʉ bhekoha abhaatʉ ʉbhʉhʉru bhuyo. \v 49 Nangabha bhawʉsʉʉkʉrʉ bhariirɨ ibhyakurya bhya mana kʉkɨbhara, nawe bhakakwa. \v 50 Nawe hanʉ bhereho ibhyakurya bhɨnʉ bhyikirɨ kurwa mwisaarʉ. Ʉmʉʉtʉ araaryɨ ibhyakurya bhiyo, atakukwa. \v 51 Inyɨ niinyɨ ibhyakurya bhɨnʉ bhyiikirɨ kurwa mwisaarʉ, bhɨnʉ bhekoha abhaatʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akurya ibhyakurya bhiyo, arabha nʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Ibhyakurya bhiyo nɨ‑mʉbhɨrɨ gwanɨ gʉnʉ niriihuruchɨ igʉrʉ wa abhaatʉ bhʉʉsi bhɨ ɨɨsɨ yɨnʉ, korereke bhabhɨ nʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano.” \p \v 52 Mmbe, Abhayaahudi bhayo bhakatanga kʉhakaana bhʉkʉngʼu, bhariibhuurya, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ, aratʉrabhwɨ kotoha ʉmʉbhɨrɨ gwazɨ, korereke turyɨ?” \p \v 53 Kʉgayo, Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, arɨɨbhɨ mʉtakurya ʉmʉbhɨrɨ gu Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ, na kunywa amasaahɨ gaazɨ, mʉtakʉbha nʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 54 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akurya ʉmʉbhɨrɨ gwanɨ na kunywa amasaahɨ gaanɨ, wuyo anʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano, na niinyɨ nɨramuryʉra urusikʉ rwɨ ɨtɨnɨrʉ. \v 55 Momenye kʉbha, ʉmʉbhɨrɨ gwanɨ negwe ibhyakurya bhye eheene, na amasaahɨ gaanɨ nego chukunywa cha amaheene. \v 56 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akurya ʉmʉbhɨrɨ gwanɨ na kunywa amasaahɨ gaanɨ, wuyo arasaaga kwa niinyɨ, na niinyɨ nɨrasaaga kwewe. \v 57 Bhaabha wʉnʉ antumirɨ nɨ‑mʉhʉru, na niinyɨ nɨrabhona ʉbhʉhʉru kurwa kwewe. Ɨbhuɨbhu, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akundya inyɨ, arabhona ʉbhʉhʉru kurwa kwa niinyɨ.\f + \fr 6:57 \fr*\xt Rora Yoohana 5:21.\xt*\f* \v 58 Mmbe, bhiyo nebhyo ibhyakurya bhɨnʉ bhiikirɨ kurwa mwisaarʉ. Ibhyakurya bhiyo bhɨtatuubhɨɨnɨ ni ibhyakurya bhɨnʉ bhawʉsʉʉkʉrʉ bhariirɨ. Ebho bhakakwa. Nawe ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akurya ibhyakurya bhɨnʉ, arabha nʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano.” \v 59 Yɨɨsu akagamba amangʼana gayo, hanʉ aarɨ ariija mwirwazɨrʉ\f + \fr 6:59 \fr*\fk Rirwazɨrʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* rya Kapɨrinaumu. \s Abhɨɨga bhaaru bharatiga Yɨɨsu \p \v 60 Hanʉ abhaatʉ bhaaru gatɨ wa abhɨɨga bhaazɨ bhiigwirɨ amangʼana gayo, bhakabhuga, “Amiija ganʉ nɨ‑makʉngʼu bhʉkʉngʼu! Wɨɨwɨ aratʉra kugiisirirya?” \v 61 Yɨɨsu akamenya, abhɨɨga bhaazɨ bhararɨrɨɨrɨra igʉrʉ wa amangʼana ganʉ aarɨ agambirɨ, kʉgayo akabhabhuurya, “Nangʉ, ringʼana rɨnʉ ribhiigatɨɨnʼyɨ? \v 62 Ɨrabhabhwɨ hanʉ mokorora Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ, aratiira kuja mwisaarʉ ɨnʉ aarɨ? \v 63 Ekoro ya Mungu neyo ɨkʉbhaha abhaatʉ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Ʉmʉʉtʉ atakʉtʉra kokora chʉchʉsi kʉmanaga gaazɨ umwene haawɨɨsi. Amangʼana ganʉ nɨbhabhuuriirɨ ne‑ge Ekoro ya Mungu, na garareeta ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 64 Nawe bhareho abhandɨ gatɨ waanyu bhanʉ bhakɨɨrɨ kwisirirya.” Yɨɨsu akagambabhu, kʉ kʉbha akamenya kwɨma ʉbhʉtangɨ, nɨ‑bha wɨɨwɨ bhanʉ bhatakumwisirirya, na kʉbha nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ araamwichʉrɨ. \v 65 Mmbe, akangʼeha kʉbhabhʉʉrɨra, “Kiyo necho kigiriryɨ nɨbhabhuuriirɨ, atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kuuza ɨwaanɨ, arɨɨbhɨ akɨɨrɨ kʉkangatwa na Bhaabha.” \p \v 66 Kwɨma hanʉ bhiigwirɨ amangʼana gayo, bhaaru gatɨ wa abhɨɨga bhaazɨ, bhakamutiga, bhataagɨndirɨ nawe kwikɨ. \v 67 Neho Yɨɨsu akabhuurya abhɨɨga bhaazɨ ikumi na bhabhɨrɨ, “Nangʉ, na niimwɨ moreenda kuntiga?” \p \v 68 Simʉʉni Peetero akamʉgarukirya, “Ʉmʉkʉrʉ, tujɨ kwa wɨɨwɨ? Awɨ ʉna amangʼana ganʉ gakotoha ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 69 Itwɨ tʉrakwisirirya na tʉmɨnyirɨ kʉbha, awɨ naawɨ Ʉmʉrɨndu kurwa kwa Mungu.” \p \v 70 Neho Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Nɨrʉbhwɨrɨ imwɨ ikumi na bhabhɨrɨ kʉbha abhɨɨga bhaanɨ, nawe wʉmwɨ gatɨ waanyu nɨ‑wa Shɨtaani.”\f + \fr 6:70 \fr*\fk Shɨtaani\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* \v 71 Hayo Yɨɨsu aarɨ aragambɨra Yuuda, umwana wa Simʉʉni Isikariyʉʉti. Yuuda wuyo newe iichurirɨ Yɨɨsu, nangabha aarɨ wʉmwɨ gatɨ wa abhɨɨga bhaazɨ ikumi na bhabhɨrɨ. \c 7 \s Yɨɨsu araja Yɨrusarɨɨmu kusigukuru ya Amabhuru \p \v 1 Akʉmara Yɨɨsu akatanga kwiruguura mucharʉ cha Gariraaya. Atɨɨndirɨ kwiruguura mucharʉ cha Yudeya, kʉ kʉbha abhakangati bha Abhayaahudi bhaarɨ bhareenda kumwita. \v 2 Ribhaga riyo, isigukuru ya Amabhuru ya Abhayaahudi\f + \fr 7:2 \fr*\fk Isigukuru ya Amabhuru ya Abhayaahudi \fk*\ft yaarɨ isigukuru ya amagesa gɨ ɨmɨzabhiibhu nɨ ɨmɨzɨyituuni. Abhayaahudi bhakasabha bhabhone imbura yu umwaka gʉnʉ gukuuza. Bhaarɨ bhariikara mubhibhuru bhɨnʉ bhʉʉmbakiirɨ amatʉʉtʉ, kuhiita chɨmbu bhasʉʉkʉrʉ bhaabhʉ bhaagɨndirɨ na kwikara mʉkɨbhara imyaka merongo ene. \ft*\xt Rora Abharaawi 23:33‑36, 39‑43; Amahiityʉ gi Imigirʉ 16:13‑16. \xt*\ft Abhaatʉ bhaaru bhaarɨ bharagenda orogendo kuja Yɨrusarɨɨmu kurya isigukuru yiyo hamwɨmwɨ.\ft*\f* yaarɨ ɨrariirɨ. \v 3 Neho abhanyi bha Yɨɨsu bhakamʉbhʉʉrɨra, “Ʉtasaaga hanʉ, ujɨ Yudeya, korereke abhɨɨga bhaazʉ bharore ɨbhɨsɨgʉ bhɨnʉ okokora. \v 4 Arɨɨbhɨ ʉmʉʉtʉ areenda akumukɨ kʉbhaatʉ, atahocha emeremo jazɨ kwa mbisi. Mmbe, arɨɨbhɨ awɨ ʉratʉra kokora amangʼana gayo, nuujɨ wiiyeerekenʼye kʉbhaatʉ bhʉʉsi, korereke bhakomenye.” \v 5 Abhanyi bhaazɨ bhakabhugabhu, kʉ kʉbha nʉʉrʉ ebho abheene bhatiisiriiryɨ Yɨɨsu. \p \v 6 Neho Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Ribhaga ryanɨ ryu ukuja iyo, rɨkɨɨrɨ kuhika, nawe imwɨ mʉratʉra kuja ribhaga ryʉryʉsi. \v 7 Abhaatʉ bhɨ ɨɨsɨ yɨnʉ, bhataana cha kʉbhabhiihirirwa imwɨ. Nawe bharambiihirirwa inyɨ, kʉ kʉbha nɨrabhabhʉʉrɨra, amahocha gaabhʉ nɨ‑mabhɨ. \v 8 Imwɨ abheene, mujɨ Yɨrusarɨɨmu kurya isigukuru. Inyɨ nɨtakuja, kʉ kʉbha ribhaga ryanɨ rɨkɨɨrɨ kuhika.” \v 9 Hanʉ Yɨɨsu aamarirɨ kʉgamba amangʼana gayo, akasaaga Gariraaya. \p \v 10 Nawe hanʉ abhanyi bhaazɨ bhaagiirɨ Yɨrusarɨɨmu kurya isigukuru yiyo, Yɨɨsu wʉʉsi akaja iyo, nawe kwa mbisi, atiiyɨrɨkiryɨ habhwɨrʉ. \v 11 Mmbe, ribhaga ryi isigukuru, abhakangati bha Abhayaahudi bhakatanga komohya Yɨɨsu, bhakabhuurya abhaatʉ, “Arɨ hayi ʉmʉʉtʉ wurya?” \p \v 12 Abhaatʉ bhaaru bhakabha bharahakaana igʉrʉ wa Yɨɨsu. Abhandɨ bhakabhuga, “Yɨɨsu nɨ‑mʉʉtʉ mʉzʉmu,” nawe abhandɨ bhakabhuga, “Zɨyi, arakangirirya abhaatʉ.” \v 13 Nawe ataarɨ areho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aarɨ mʉkararu kʉgamba Yɨɨsu habhwɨrʉ, kʉ kʉbha bhakʉʉbhaha abhakangati bha Abhayaahudi. \s Yɨɨsu ariija abhaatʉ mwihekaaru \p \v 14 Hanʉ zisikʉ zi isigukuru zaahikirɨ gatɨgatɨ, Yɨɨsu akaja, akasikɨra mwihekaaru, akatanga kwija abhaatʉ. \v 15 Neho abhakangati bha Abhayaahudi bhakarʉgʉʉra kumiija gaazɨ, bhakabhuga, “Nangʉ, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aratʉrabhwɨ komenya gʉʉsi ganʉ, neewe ataarɨ mʉsʉmi bhʉkʉngʼu?” \p \v 16 Mmbe, Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Amiija ganʉ nikwija, gatarɨ gaanɨ, nawe garuurɨ kwa wʉnʉ antumirɨ. \v 17 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akwenda kokora chɨmbu Mungu akwenda, aramenya kʉbha, amiija gaanɨ garuurɨ kwa Mungu, hamwɨ nɨragamba kʉbhʉnaja bhwanɨ. \v 18 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akʉgamba kʉbhʉnaja bhwazɨ umwene, wuyo ariimooherya ubhukumya kwewe umwene. Nawe wʉnʉ akomohya ubhukumya kwa wʉnʉ aamutumirɨ, wuyo aragamba amaheene, atakʉgamba ʉrʉrɨmɨ.” \p \v 19 Yɨɨsu akangʼeha kʉgamba, “Mwɨzɨ kʉbha, Musa akabhaha imigirʉ ja Mungu. Nawe atareeho ʉmʉʉtʉ gatɨ waanyu wʉnʉ akugwata imigirʉ giyo. Kwakɨ moreenda kunyita?” \p \v 20 Abhaatʉ bhayo bhakamʉgarukirya, “Ʉna risambwa awɨ! Nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ akwenda kukwita?” \p \v 21 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Nɨkakora ɨkɨsɨgʉ kɨmwɨ hanʉ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ, na niimwɨ imwʉsi mʉkarʉgʉʉra.\f + \fr 7:21 \fr*\xt Rora Yoohana 5:1‑15.\xt*\f* \v 22 Rora, Musa akabhaswaja kʉsaara\f + \fr 7:22a \fr*\fk Ʉkʉsaara\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* abhaana bhaanyu bhiikisubhɨ. Ɨtarɨ kʉbha simʉka yiyo ɨkarwa kwa Musa, nawe ɨkarwɨra kʉbhawʉsʉʉkʉrʉ bhe embere.\f + \fr 7:22b \fr*\fk Bhawʉsʉʉkʉrʉ bhe embere \fk*\ft bhaarɨ Abhurahaamu, Iisaka na Yaakobho.\ft*\f* Nangʉ imwɨ mʉrasaara abhaana bhaanyu nʉʉrʉ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ. \v 23 Mmbe arɨɨbhɨ mʉrasaara abhaana bhaanyu bhiikisubhɨ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ korereke mongʼehe kugwata imigirʉ ja Musa, ndora mʉranyiigatanɨra nɨraahorye ʉmʉʉtʉ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ? \v 24 Mʉtatɨnɨra ʉmʉʉtʉ kurwa kʉmangʼana ganʉ gakororekana igʉtʉ, nawe mʉtɨnɨrɨ ʉmʉʉtʉ koheene.” \s Abhaatʉ bhariibhuurya arɨɨbhɨ Yɨɨsu newe Kiriisitʉ \p \v 25 Mmbe, abhaatʉ abhandɨ bha Yɨrusarɨɨmu hayo, bhakabha bhariibhuurya, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ atarɨ wʉnʉ abhakangati bhɨɨtʉ bhakwenda kwita? \v 26 Rora, nangʉ aragamba habhwɨrʉ, nawe ebho bhatakʉmʉbhʉʉrɨra chʉchʉsi! Nangʉ, ɨratʉrɨkana, abhakangati bhɨɨtʉ bhɨɨzɨ, wuyo newe Kiriisitʉ? \v 27 Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ, tʉmɨnyirɨ hanʉ aruurɨ. Nawe hanʉ Kiriisitʉ umwene araazɨ, atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akomenya hanʉ aruurɨ.” \p \v 28 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ ariija mwihekaaru, akatiirya riraka arabhuga, “Maheene mʉnyɨzɨ, na mwɨzɨ hanʉ niruurɨ. Inyɨ nitiizirɨ kʉbhʉnaja bhwanɨ, nawe antumirɨ nɨ‑wa amaheene. Imwɨ mʉtamwɨzɨ. \v 29 Inyɨ nimwɨzɨ, kʉ kʉbha niruurɨ kwewe na newe antumirɨ.” \v 30 Neho abhaatʉ bhakeenda kumugwata, nawe ataareho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aamugwatirɨ, kʉ kʉbha ribhaga ryazɨ rɨkɨɨrɨ kuhika. \p \v 31 Nawe, gatɨ wa abhaatʉ bhanʉ bhaarɨ hayo abhaaru bhakiisirirya Yɨɨsu. Abhaatʉ bhayo bhakabhuga, “Hanʉ Kiriisitʉ akuuza, arakora ɨbhɨsɨgʉ bhyaru kʉkɨra bhɨnʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉrirɨ?” \s Abhasirikarɨ bharatumwa kugwata Yɨɨsu \p \v 32 Mmbe, Abhafarisaayo bhakiigwa chɨmbu riribhita rya abhaatʉ bhakumumuuza igʉrʉ wa Yɨɨsu. Kʉgayo, Abhafarisaayo bhayo, hamwɨmwɨ na abhakʉrʉ bha abhakuhaani, bhakatʉma abhasirikarɨ korereke bhagwatɨ Yɨɨsu. \v 33 Neho Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhaatʉ bhayo, “Nɨrabha na niimwɨ kwibhaga isuuhubhu. Akʉmara nɨragarʉka kwa wʉnʉ antumirɨ. \v 34 Mʉramonhya, nawe mʉtakombona. Na hanʉ nɨkʉbha inyɨ, imwɨ mʉtakʉtʉra kuuza.” \p \v 35 Neho Abhayaahudi bhakiibhʉʉrɨra, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ araja hayi hanʉ itwɨ tʉtakʉtʉra komobhona? Nangʉ, areenda kuja kʉBhayaahudi bhanʉ bhanyaragɨɨnɨ icharʉ ɨkɨndɨ, na kwija abhaatʉ bhanʉ bhatarɨ Abhayaahudi? \v 36 Nangʉ, ana nzobhoorokɨ hanʉ akʉgamba kʉbha, ‘Mʉramonhya, nawe mʉtakombona. Na hanʉ nɨkʉbha inyɨ, imwɨ mʉtakʉtʉra kuuza’?” \s Yɨɨsu aragamba ukuuza kwe Ekoro Ɨndɨndu \p \v 37 Urusikʉ rwʉ ʉkʉmariirya isigukuru ya Amabhuru, rwarɨ rusikʉ rʉkʉrʉ. Mmbe, Yɨɨsu akiimɨɨrɨra, akagamba kwiraka ikʉrʉ, “Ʉmʉʉtʉ ariigwɨ enyoota, aazɨ kwa niinyɨ, anywɨ amanzi! \v 38 Amaandɨkʉ Amarɨndu garabhuga, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akunyiisirirya inyɨ, ‘Zesoromonyo za amanzi gʉ ʉbhʉhʉru zɨragera kurwa kwawe.’ ”\f + \fr 7:38 \fr*\xt Rora Isaaya 44:3, 55:1, 58:11.\xt*\f* \v 39 Yɨɨsu aarɨ aragambɨra Ekoro Ɨndɨndu, yɨnʉ bhakʉhaabhwa abhaatʉ bhanʉ bhakwisirirya Yɨɨsu. Ribhaga riyo, Mungu aarɨ akɨɨrɨ kʉtʉma Ekoro yaazɨ kwebho, kʉ kʉbha aarɨ akɨɨrɨ kʉgʉnga Yɨɨsu habhwɨrʉ. \s Abhaatʉ bharatwanɨkana igʉrʉ wa Yɨɨsu \p \v 40 Hanʉ abhaatʉ abhandɨ bha mwiribhita riyo bhiigwirɨ amangʼana gayo, bhakabhuga, “Maheene, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ newe ʉmʉrʉʉtɨrɨri wʉnʉ tʉkʉrɨnda kurwa kwa Mungu.”\f + \fr 7:40 \fr*\xt Rora Amahiityʉ gi Imigirʉ 18:15‑22.\xt*\f* \v 41 Abhaatʉ abhandɨ bhakabhuga, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ newe Kiriisitʉ.” Nawe abhandɨ bhakabhuga, “Zɨyi, Kiriisitʉ atakʉtʉra kurwa mucharʉ cha Gariraaya. \v 42 Nangʉ, Amaandɨkʉ Amarɨndu gatakubhuga, Kiriisitʉ ararwa murwibhʉrʉ rwʉ ʉmʉtɨmi Daudi?\f + \fr 7:42a \fr*\fk Daudi\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Na ariibhurwa Bhɨtɨrɨhɨɨmu, mʉrʉbhɨri rʉnʉ Daudi iibhwirwɨ?”\f + \fr 7:42b \fr*\xt Rora 2 Samwɨri 7:12‑16; Miika 5:2; Mataayo 2:5‑6.\xt*\f* \v 43 Mmbe abhaatʉ bhakatwanɨkana igʉrʉ wa Yɨɨsu. \v 44 Neho abhaatʉ bhakeenda kumugwata, nawe ataareho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aamugwatirɨ. \s Abhakangati bha Abhayaahudi bhatakwisirirya Yɨɨsu \p \v 45 Mmbe, abhasirikarɨ bhayo bhakagarʉka kʉbhakʉrʉ bha abhakuhaani na Abhafarisaayo. Abhakangati bhayo bhakabhabhuurya, “Kwakɨ mʉtagwatirɨ Yɨɨsu na komoreeta hanʉ?” \p \v 46 Abhasirikarɨ bhayo bhakagarukirya, “Tʉkɨɨrɨ kwigwa ʉmʉʉtʉ ʉwʉndɨ wʉnʉ akʉtʉra kʉgamba nchewe.” \p \v 47 Akʉmara abhakangati bhakabhabhuurya, “Nangʉ, na niimwɨ mʉmarirɨ kʉkangiriribhwa neewe? \v 48 Areho ʉmʉkangati wʉwʉʉsi hamwɨ Ʉmʉfarisaayo nʉʉrʉ wʉmwɨ wʉnʉ akumwisirirya? \v 49 Nawe abhaatʉ bhanʉ bhakumwisirirya, ni‑ribhita rya abhaatʉ bhanʉ bhatɨɨzɨ imigirʉ ja Musa. Bhiihiimirwɨ na Mungu!” \p \v 50 Neho Nikʉdɨɨmu, wʉmwɨ wa abhakangati bha Abhafarisaayo wʉnʉ aagiirɨ kwa Yɨɨsu rusikʉ rʉmwɨ ubhutikʉ, akabhuurya abhakɨndichazɨ, \v 51 “Nangʉ, imigirʉ jɨtʉ giriisirirya kʉtɨnɨra ʉmʉʉtʉ tʉkɨɨrɨ kumwitegeerera na kwobhoora ganʉ akʉrirɨ?” \p \v 52 Ebho bhakagarukirya Nikʉdɨɨmu, “Na naawɨ uruurɨ Gariraaya? Nuujɨ wiisʉnzɨ bhwaheene Amaandɨkʉ Amarɨndu, na ʉramenya kʉbha, atareeho ʉmʉrʉʉtɨrɨri wʉnʉ akurwa Gariraaya.” \c 8 \p [ \v 1 Neho bhayo bhʉʉsi bhakabhʉʉka iyo, bhakagarʉka yɨɨka. Yɨɨsu wʉʉsi akaja kʉkɨgʉrʉ chɨ Ɨmɨzɨyituuni. \s Ʉmʉkari wʉnʉ aagwatirwɨ ubhusiihya \p \v 2 Hanʉ bhwakɨɨrɨ, Yɨɨsu akaja, akasikɨra mwihekaaru. Abhaatʉ bhʉʉsi bhakaaza kwewe, akiikara, akatanga kubhiija. \v 3 Abhiija bhi imigirʉ\f + \fr 8:3 \fr*\fk Abhiija bhi imigirʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* ja Musa na Abhafarisaayo, bhakahirɨra ʉmʉkari wʉnʉ aagwatirwɨ ubhusiihya, bhakamʉtʉʉra gatɨgatɨ wa riribhita rya abhaatʉ bhayo. \v 4 Bhakabhʉʉrɨra Yɨɨsu, “Umwija, ʉmʉkari wʉnʉ, agwatirwɨ ubhusiihya. \v 5 Nangʉ, kʉrɨngʼaana ni imigirʉ ja Musa ʉmʉkari ncha wʉnʉ akatuswaja kwita, ko komotema amabhwɨ.\f + \fr 8:5 \fr*\xt Rora Abharaawi 20:10; Amahiityʉ gi Imigirʉ 22:22‑24.\xt*\f* Awɨ ʉrabhugabhwɨ?” \v 6 Ebho bhakabhuuryabhu kwa komogema, korereke bhabhone chu ukugirya bhamʉgambɨ. Nawe Yɨɨsu akiihiinya, akatanga kwandɨka haasɨ komosekeenya ni ichara chazɨ. \p \v 7 Hanʉ bhaangʼɨhirɨ kubhuurya, Yɨɨsu akiimɨɨrɨra, akabhagarukirya, “Arɨɨbhɨ areho wʉmwɨ gatɨ waanyu wʉnʉ akɨɨrɨ kokora ʉbhʉbhɨ nʉʉrʉ rʉmwɨ, akangatɨ komotema riibhwɨ.” \v 8 Mmbe, Yɨɨsu akiihiinya naatu haasɨ, akangʼeha kwandɨka komosekeenya. \v 9 Hanʉ bhiigwirɨ gayo, bhakasʉʉka.\f + \fr 8:9 \fr*\ft Ringʼana \ft*\fk bhakasʉʉka \fk*\ft rɨtariimu muZibhibhuriya ɨzɨndɨ.\ft*\f* Bhakatanga kʉbhʉʉka wʉmwɨ wʉmwɨ, kwɨma abhakaruka kuhika abhamura. Mʉtɨnɨrʉ, Yɨɨsu akasaaga umwene haawɨɨsi nʉ ʉmʉkari wʉnʉ aarɨ imiiriirɨ mʉbhʉtangɨ bhwazɨ. \v 10 Neho Yɨɨsu akiimɨɨrɨra, akamubhuurya, “Bharɨ hayi bhanʉ bhakʉkʉgamba? Atareeho wʉwʉʉsi wʉnʉ asaagirɨ korereke akʉtɨnɨrɨ?” \p \v 11 Akamʉgarukirya, “Ʉmʉkʉrʉ, atareeho nʉʉrʉ wʉmwɨ.” \p Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Na niinyɨ nɨtakʉkʉtɨnɨra. Nuujɨ, nawe kʉtangɨra reero, ʉtakora ʉbhʉbhɨ kwikɨ.”] \s Yɨɨsu newe ubhwɨrʉ bhwi icharʉ \p \v 12 Yɨɨsu akangʼeha kʉgamba, “Inyɨ niinyɨ ubhwɨrʉ bhwi icharʉ. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akuntuna, atakogenda mukiirimya nangabha hasuuhu, nawe arabha nu ubhwɨrʉ bhʉnʉ bhʉkʉmʉkangata mʉbhʉhʉru bhwa kemerano.” \v 13 Abhafarisaayo bhakabhʉʉrɨra Yɨɨsu, “Awɨ uriimenyeekererya aumwene. Ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwazʉ bhʉtarɨ bhwa maheene!” \v 14 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Nʉʉrʉ niriimenyeekererya inyimwene, ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwanɨ nɨ‑bhwa amaheene. Inyɨ nɨɨzɨ hanʉ niruurɨ, na nɨɨzɨ hanʉ nikuja. Nawe imwɨ mʉtɨɨzɨ hanʉ niruurɨ na hanʉ nikuja. \v 15 Imwɨ mʉrantɨnɨra kʉrɨngʼaana na amiisɨɨgi ga abhaatʉ, nawe inyɨ nɨtakʉtɨnɨra ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi. \v 16 Nawe, arɨɨbhɨ inyɨ nɨratɨnɨra ʉmʉʉtʉ, nɨramʉtɨnɨra koheene, kʉ kʉbha inyɨ nɨtarɨ inyimwene, nawe nɨrɨ hamwɨmwɨ na Bhaabha wʉnʉ antumirɨ. \v 17 Mumigirʉ janyu yandikirwɨ kʉbha, ʉbhʉmɨnyɨɨkɨrɨri bhwa abhaatʉ bhabhɨrɨ bhuriisegwa kʉbha bhwa maheene.\f + \fr 8:17 \fr*\xt Rora Amahiityʉ gi Imigirʉ 17:6, 19:15.\xt*\f* \v 18 Mmbe, inyɨ niinyɨ nikwimenyeekererya inyimwene, na Bhaabha wʉnʉ antumirɨ wʉʉsi araamenyeekererya.” \p \v 19 Neho Abhafarisaayo bhakamubhuurya, “Nangʉ, Wuusʉ arɨ hayi?” \p Yɨɨsu akabhagarukirya, “Imwɨ mʉtaanyɨzɨ inyɨ, nʉʉrʉ Bhaabha waanɨ mʉtamwɨzɨ. Arɨɨbhɨ mwangamɨnyirɨ inyɨ, mwarɨ mʉramenya na Bhaabha.” \p \v 20 Yɨɨsu akagamba gayo gʉʉsi, ribhaga rɨnʉ aarɨ ariija muchumba cha zimpirya kɨnʉ charɨ mwihekaaru. Nawe ataareho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aamugwatirɨ, kʉ kʉbha ribhaga ryazɨ ryarɨ rɨkɨɨrɨ kuhika. \s Yɨɨsu aragamba igʉrʉ wu uruku rwazɨ \p \v 21 Mmbe, Yɨɨsu akabhʉʉrɨra Abhafarisaayo bhayo naatu, “Inyɨ nɨraja, na niimwɨ mʉramonhya, imwɨ mʉrakwa igʉrʉ wʉ ʉbhʉbhɨ bhwanyu. Hanʉ nɨraajɨ inyɨ, imwɨ mʉtakʉtʉra kuuza.” \p \v 22 Neho abhakangati bha Abhayaahudi bhakatanga kwibhuurya, “Kwakɨ arabhuga, tʉtakʉtʉra kumutuna hanʉ akuja? Araja kwiyita?” \p \v 23 Yɨɨsu akangʼeha kʉbhabhʉʉrɨra, “Imwɨ muruurɨ iyaasɨ hanʉ, nawe inyɨ niruurɨ igʉrʉ mwisaarʉ. Imwɨ nɨ‑bha kʉʉsɨ kʉnʉ, nawe inyɨ nɨtarɨ wa kʉʉsɨ kʉnʉ. \v 24 Kiyo necho chagiriryɨ nɨkabhabhʉʉrɨra, mʉrakwa igʉrʉ wʉ ʉbhʉbhɨ bhwanyu. Mmbe, arɨɨbhɨ mʉtakwisirirya kʉbha ‘Inyɨ Niinyɨ,’\f + \fr 8:24 \fr*\ft Hanʉ Yɨɨsu ariigamba chɨmbu Mungu akwigamba Mwiragɨ ryɨ Ɨkarɨ. \ft*\xt Rora Kʉhʉrʉka 3:14; Isaaya 43:10.\xt*\f* mʉrakwa igʉrʉ wʉ ʉbhʉbhɨ bhwanyu.” \p \v 25 Bhʉʉsi bhakamubhuurya, “Ʉtʉbhʉʉrɨrɨ, awɨ nɨ‑wɨɨwɨ?” \p Yɨɨsu akabhagarukirya, “Nɨbhabhuuriirɨ kwɨma ʉbhʉtangɨ kʉbha inyɨ nɨ‑wɨɨwɨ! \v 26 Nɨna amangʼana maaru ganʉ nangaturirɨ kʉgamba igʉrʉ waanyu na kʉbhatɨnɨra, nawe nɨtakokorabhu. Nawe wʉnʉ antumirɨ nɨ‑wa amaheene, na niinyɨ nɨrabhʉʉrɨra abhaatʉ amangʼana ganʉ niigwirɨ kurwa kwewe.” \p \v 27 Hanʉ bhiigwirɨ gayo, bhatʉʉbhʉʉrirɨ kʉbha aarɨ aragamba neebho igʉrʉ wa Wiisɨ wa mwisaarʉ. \v 28 Mmbe, Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Hanʉ mʉkʉnʉnga Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ korereke mumwitɨ, hayo neho mokomenya kʉbha inyɨ newe. Na mʉramenya kʉbha gʉʉsi ganʉ nekokora, nɨtakokora kʉbhʉnaja bhwanɨ, nawe nɨragagamba chɨmbu Bhaabha waanɨ aanyiijiryɨ. \v 29 Wʉnʉ antumirɨ arɨ hamwɨmwɨ na niinyɨ. Akɨɨrɨ kuntiga inyimwene, kʉ kʉbha ribhaga ryʉsi nɨrakora ganʉ gakomozomera.” \p \v 30 Hanʉ Yɨɨsu aarɨ akʉgamba amangʼana gayo, abhaatʉ bhaaru bhakamwisirirya. \s Mungu aratʉʉra abhaatʉ ubhwiyagaaruri \p \v 31 Mmbe, Yɨɨsu akabhʉʉrɨra Abhayaahudi bhanʉ bhamwisiriiryɨ kʉbha, “Arɨɨbhɨ mʉrakaja kutuna amiija gaanɨ, hayo neho mʉbhɨɨrɨ abhɨɨga bhaanɨ bha amaheene. \v 32 Na mʉramenya amaheene, na amaheene gayo, garabhaha ubhwiyagaaruri.” \v 33 Ebho bhakamubhuurya, “Itwɨ ni‑bhiibhurwa bha Abhurahaamu.\f + \fr 8:33 \fr*\fk Abhurahaamu\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Tʉkɨɨrɨ kokorwa nʉ ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi kʉbha bhambʉʉsa. Kwakɨ ʉrabhuga itwɨ tʉrahaanwa ubhwiyagaaruri?” \v 34 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akongʼeha kokora ʉbhʉbhɨ, wuyo nɨ‑mbʉʉsa wʉ ʉbhʉbhɨ.\f + \fr 8:34 \fr*\xt Rora Abharuumi 6:12‑23.\xt*\f* \v 35 Mbʉʉsa atakwikara munyumba yʉ ʉmʉkʉrʉ waazɨ sikʉ zʉʉsi, nawe umwana newe akʉsaaga munyumba sikʉ zʉʉsi. \v 36 Arɨɨbhɨ Umwana wa Mungu abhatazwirɨ kurwa mʉbhʉbhɨ bhwanyu, mʉtakʉbha bhambʉʉsa naatu, nawe mʉrabha abhaatʉ bhu ubhwiyagaaruri heeneheene. \v 37 Nɨɨzɨ kʉbha, imwɨ ni‑bhiibhurwa bha Abhurahaamu. Nawe moreenda kunyita, kʉ kʉbha mʉraanga kwisirirya ganʉ nikubhiija. \v 38 Inyɨ nɨrabhabhʉʉrɨra ganʉ nɨrʉʉzɨ kwa Bhaabha waanɨ, nawe imwɨ mʉrakora ganʉ wuusʉ abhiijiryɨ.” \p \v 39 Ebho bhakamʉgarukirya, “Abhurahaamu newe bhaabha wɨɨtʉ!” \p Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Arɨɨbhɨ maheene ni‑rwibhʉrʉ rwa Abhurahaamu, mwangakʉrirɨ ganʉ Abhurahaamu aarɨ arakora. \v 40 Nawe nangʉ mʉramohya ɨnzɨra yu kunyita, nangabha nɨbhabhuuriirɨ amaheene ganʉ niigwirɨ kurwa kwa Mungu. Abhurahaamu ataakʉrirɨbhu. \v 41 Amahocha ganʉ mokokora, gararwa kwa wuusʉ wʉndɨ.” \p Neho bhakamʉgarukirya, “Itwɨ tʉtarɨ bhigwa ibhanza. Mungu newe Bhaabha wɨɨtʉ!” \p \v 42 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Angabhɨɨrɨ Mungu newe Wuusʉ, mwarɨ mʉransɨɨga, kʉ kʉbha niruurɨ kwa Mungu, na nangʉ nɨrɨ hanʉ. Inyɨ nitiizirɨ kʉbhʉnaja bhwanɨ, nawe Mungu newe antumirɨ. \v 43 Kwakɨ mʉtɨɨzɨ ganʉ nɨkʉgamba? Nɨ‑kʉ kʉbha mʉtakwenda kwitegeerera amangʼana ganʉ nɨkʉbhabhʉʉrɨra. \v 44 Imwɨ nɨ‑bha Shɨtaani, wuyo newe wuusʉ! Nangʉ moreenda kokora ganʉ wuusʉ akwigomba. Shɨtaani ni‑mwiti kwɨma ʉbhʉtangɨ. Atasɨɨgirɨ amaheene, kʉ kʉbha amaheene gatariimu mumwʉyʉ gwazɨ. Shɨtaani ahaagamba ʉrʉrɨmɨ, neyo eteemwa yaazɨ, kʉ kʉbha umwene nɨ‑mʉbhɨɨhi, na newe bhaabha wʉ ʉrʉrɨmɨ rwʉsi. \v 45 Nawe kʉ kʉbha inyɨ nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, mʉtakunyiisirirya. \v 46 Nɨ‑wɨɨwɨ gatɨ waanyu wʉnʉ akʉtʉra komenyeekererya kʉbha inyɨ nɨkʉrirɨ ʉbhʉbhɨ? Arɨɨbhɨ nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, kwakɨ mʉtakunyiisirirya? \v 47 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wa Mungu, ahiigwa amangʼana gaazɨ. Imwɨ mʉtakwigwa ganʉ Mungu akʉgamba, kʉ kʉbha mʉtarɨ abhaatʉ bhaazɨ.” \s Yɨɨsu nɨ‑mʉkʉrʉ kʉkɨra Abhurahaamu \p \v 48 Abhayaahudi bhakabhuurya Yɨɨsu, “Nangʉ, tʉtakʉgamba amaheene tʉraabhugɨ, awɨ nɨ‑Mʉsamaariya, na ʉna risambwa?” \p \v 49 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Inyɨ nɨtaana risambwa. Inyɨ nɨrasʉʉka Bhaabha waanɨ, nawe imwɨ mʉtakʉnsʉʉka. \v 50 Inyɨ nɨtakwimoherya kwigʉnga, nawe areho ʉwʉndɨ wʉnʉ akomohya kʉngʉnga, na newe akʉbha umutiniri wa amaheene. \v 51 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akugwata amiija gaanɨ, atakukwa kemerano.” \p \v 52 Mmbe, Abhayaahudi bhayo bhakabhʉʉrɨra Yɨɨsu, “Nangʉ tʉmɨnyirɨ kʉbha, awɨ ʉna risambwa! Abhurahaamu akakwa, na abharʉʉtɨrɨri bhʉʉsi bhakakwa. Nawe awɨ ʉrabhuga, ‘Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akugwata amiija gaanɨ, atakukwa kemerano.’ \v 53 Nangʉ, uriikorya kʉbha mʉkʉrʉ kʉkɨra sʉʉkʉrʉ wɨɨtʉ Abhurahaamu? Ewe akakwa, na abharʉʉtɨrɨri bhʉʉsi bhakakwa. Nangʉ, awɨ uriikora kʉbha nɨ‑wɨɨwɨ?” \p \v 54 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Nangabha niriigʉnga inyimwene, ukwigʉnga kwanɨ kʉtaana enzobhooro yʉyʉʉsi. Nawe Bhaabha wʉnʉ imwɨ mukubhuga Mungu waanyu, newe akʉngʉnga. \v 55 Imwɨ mʉtɨɨzɨ Mungu, nawe inyɨ nimwɨzɨ. Angabhɨɨrɨ nibhugɨ nɨtamwɨzɨ, naarɨ nɨrabha mʉbhɨɨhi ncha niimwɨ. Nawe inyɨ nimwɨzɨ, naatu nɨragwata ganʉ akʉgamba. \v 56 Wʉsʉʉkʉrʉ Abhurahaamu, akazomerwa bhʉkʉngʼu korora urusikʉ rwu ukuuza kwanɨ. Hanʉ aarʉrʉʉzi, akazomerwa bhʉkʉngʼu.” \p \v 57 Mmbe, Abhayaahudi bhakabhʉʉrɨra Yɨɨsu, “Awɨ ʉkɨɨrɨ kuhicha imyaka merongo ɨtaanʉ. Ʉkamororabhwɨ Abhurahaamu?” \p \v 58 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, Abhurahaamu akɨɨrɨ kwibhurwa, inyɨ nereho.”\f + \fr 8:58 \fr*\fk Inyɨ nereho\fk*\ft , ɨbhu nɨmbu Mungu iitʉndiryɨ kʉBhʉragɨ bhwɨ Ɨkarɨ. \ft*\xt Rora Kʉhʉrʉka 3:14; Isaaya 43:10.\xt*\f* \v 59 Hanʉ Abhayaahudi bhiigwirɨ gayo, bhakatoora amabhwɨ korereke bhamoteme nagʉ bhamwitɨ.\f + \fr 8:59 \fr*\ft Abhayaahudi bhakeenda kumwita Yɨɨsu, kʉ kʉbha bhakiiseega kʉbha aratʉka Mungu igʉrʉ wo okokorera iriina ryazɨ.\ft*\f* Nawe Yɨɨsu akiibhisa, akarwa mwihekaaru. \c 9 \s Yɨɨsu arahorya ʉmʉhʉku \p \v 1 Urusikʉ rʉmwɨ, hanʉ Yɨɨsu aarɨ aragenda kʉnzɨra, akarora ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ wʉnʉ iibhwirwɨ mʉhʉku. \v 2 Abhɨɨga bhaazɨ bhakamubhuurya, “Umwija, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akiibhurwa ʉmʉhʉku kʉ kʉbha yʉ ʉbhʉbhɨ bhwa wɨɨwɨ? Nɨ‑bhwʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ umwene, hamwɨ bhwa abhiibhuri bhaazɨ?” \p \v 3 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Wʉnʉ atarɨ ʉmʉhʉku kʉ kʉbha yʉ ʉbhʉbhɨ bhwazɨ, hamwɨ ʉbhʉbhɨ bhwa abhiibhuri bhaazɨ. Nawe akiibhurwa ʉmʉhʉku, korereke ʉbhʉnaja bhwa Mungu bhororekanɨ kʉbhaatʉ mubhwikari bhwazɨ. \v 4 Toreenderwa kohocha emeremo ja Mungu wʉnʉ aantumirɨ, kʉkɨɨrɨ umwise. Ubhutikʉ bhʉraaza, bhʉnʉ tʉtakʉtʉra kokora emeremo giyo. \v 5 Ribhaga rɨnʉ nɨkɨɨrɨ kʉʉsɨ kʉnʉ, inyɨ ni‑bhwɨrʉ kʉbhaatʉ bhʉʉsi.” \p \v 6 Hanʉ Yɨɨsu aamarirɨ kʉgamba amangʼana gayo, akatwa amatɨ kobhototo, akabhanda obhototo na amatɨ, akahaka kʉmɨɨsʉ gʉ ʉmʉhʉku wuyo. \v 7 Akʉmara akamʉbhʉʉrɨra, “Nuujɨ wiisaabhɨ ubhushʉ mwitabha rya Sirʉamu.” Sirʉamu, enzobhooro yaku nɨ‑wʉnʉ atumirwɨ. Neho ʉmʉhʉku wuyo akaja, akiisaabha ubhushʉ, akagarʉka yɨɨka waazɨ ararora. \p \v 8 Mmbe, bhanyarʉbhɨri bhaazɨ na abhandɨ bhanʉ bhaarɨ bhanarirɨ komorora arasabhasabha, bhakiibhuurya, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ atarɨ ni‑wurya aarɨ ariikara na kʉsabhasabha?” \v 9 Abhandɨ bhakabhuga, “Newe.” Abhandɨ bhakabhuga, “Atarɨ newe, nawe atuubhɨɨnɨ neewe bhʉkʉngʼu.” \p Nawe umwene akabhabhʉʉrɨra, “Maheene, niinyɨ.” \p \v 10 Neho bhakamubhuurya, “Arɨɨbhɨ maheene naawɨ, amɨɨsʉ gaazʉ gaturirɨbhwɨ korora?” \p \v 11 Akabhagarukirya, “Ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ wʉnʉ akubhirikirwa Yɨɨsu, akakora obhototo akatwaku amatɨ, akahaka kʉmɨɨsʉ gaanɨ. Akʉmara akambʉʉrɨra, ‘Nuujɨ wiisaabhɨ ubhushʉ mwitabha rya Sirʉamu.’ Mmbe nɨkaja, nikiisaabha, nɨkarora.” \p \v 12 Bhakamubhuurya, “Ʉmʉʉtʉ wuyo arɨ hayi?” \p Akabhagarukirya, “Inyɨ nɨtɨɨzɨ.” \s Abhafarisaayo bharabhuurya wʉnʉ aarɨ ʉmʉhʉku \p \v 13 Mmbe, bhakahira wʉnʉ aarɨ ʉmʉhʉku kʉBhafarisaayo. \v 14 Urusikʉ rʉnʉ Yɨɨsu aakʉrirɨ obhototo na kohorya ʉmʉhʉku wuyo, yaarɨ urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ. \v 15 Mmbe, Abhafarisaayo bhʉʉsi bhakabhuurya ʉmʉʉtʉ wuyo chɨmbu aaturirɨ korora. Akabhagarukirya, “Akanhaka obhototo kʉmɨɨsʉ, nikiisaabha, na nangʉ nɨrarora.” \p \v 16 Neho Abhafarisaayo abhandɨ bhakabhuga, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aakʉrirɨbhu, ataruurɨ kwa Mungu, kʉ kʉbha arasarya imigirʉ ju urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ.” Nawe abhandɨ bhakabhuga, “Nangʉ, ʉmʉkʉri wʉ ʉbhʉbhɨ aratʉrabhwɨ kokora ichɨrɨkɨnʼyʉ ncha kiyo?” Kʉgayo, bhakataamanʼya abheene kobheene. \v 17 Neho, Abhafarisaayo bhakamubhuurya naatu, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ahʉriryɨ amɨɨsʉ gaazʉ, ʉrabhugabhwɨ igʉrʉ waazɨ?” \p Ewe akabhagarukirya, “Inyɨ nɨrarora ʉmʉʉtʉ wuyo nɨ‑mʉrʉʉtɨrɨri wa Mungu.” \p \v 18 Nawe abhakangati bha Abhayaahudi bhayo bhatiisiriiryɨ kʉbha, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akorora nangwɨnʉ, aarɨ iibhwirwɨ mʉhʉku. Kʉgayo, bhakabhɨrɨkɨra abhiibhuri bhaazɨ. \v 19 Bhakabhabhuurya, “Angʉ, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ni‑mwana waanyu? Nɨ‑maheene akiibhurwa ʉmʉhʉku? Arɨɨbhɨ nɨmbu, aratʉrabhwɨ korora nangʉ?” \p \v 20 Neho abhiibhuri bhaazɨ bhakabhagarukirya, “Itwɨ tʉmɨnyirɨ kʉbha wʉnʉ ni‑mwana wɨɨtʉ, na akiibhurwa mʉhʉku. \v 21 Nawe tʉtɨɨzɨ chɨmbu aturirɨ korora, na tʉtɨɨzɨ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aahʉriryɨ amɨɨsʉ gaazɨ. Mumubhuuryɨ umwene, kʉ kʉbha nɨ‑mʉʉtʉ mugima, aratʉra kʉgamba umwene.” \v 22 Abhiibhuri bhaazɨ bhakabhugabhu, kʉ kʉbha bhaarɨ bharʉʉbhaha abhakangati bhayo. Abhakangati bha Abhayaahudi bhayo bhaarɨ bhiisirirɨɨnʼyɨ kʉbha, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akwisirirya Yɨɨsu newe Kiriisitʉ, araheebhwa kurwa mʉmarwazɨrʉ gaabhʉ. \v 23 Necho chagiriryɨ abhiibhuri bhakabhuga, “Mumubhuuryɨ umwene, kʉ kʉbha nɨ‑mʉʉtʉ mugima.” \p \v 24 Mmbe, abhakangati bha Abhayaahudi bhakamʉbhɨrɨkɨra naatu ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aarɨ ʉmʉhʉku, bhakamʉbhʉʉrɨra, “Wiirahɨrɨ kwa Mungu kʉbha, ʉragamba amaheene. Itwɨ tʉmɨnyirɨ kʉbha ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aakʉhʉriryɨ, nɨ‑mʉkʉri wʉ ʉbhʉbhɨ.” \p \v 25 Ewe akabhagarukirya, “Inyɨ nɨtɨɨzɨ arɨɨbhɨ ʉmʉʉtʉ wuyo nɨ‑mʉkʉri wʉ ʉbhʉbhɨ, nawe nɨɨzɨ ekegero kɨmwɨbhu. Naarɨ ʉmʉhʉku, nawe nangʉ nɨrarora.” \p \v 26 Akʉmara bhakamubhuurya, “Nangʉ, ʉmʉʉtʉ wuyo akakokorerakɨ? Akakohoryabhwɨ amɨɨsʉ?” \p \v 27 Ewe akabhagarukirya, “Nɨmarirɨ kʉbhabhʉʉrɨra amangʼana gayo, nawe mutiitɨgɨrɨɨrɨ. Kwakɨ moreenda nɨbhabhʉʉrɨrɨ kwikɨ? Awɨɨ na niimwɨ moreenda kʉbha abhɨɨga bhaazɨ?” \p \v 28 Neho ebho bhakamʉtʉka, “Awɨ naawɨ umwɨga waazɨ! Nawe itwɨ bhɨɨga bha Musa tʉrɨ. \v 29 Tʉmɨnyirɨ kʉbha Mungu aagambirɨ na Musa, nawe ʉmʉʉtʉ wuyo tʉtɨɨzɨ hanʉ aruurɨ.” \p \v 30 Wʉʉsi akabhagarukirya, “Inyɨ nɨrarʉgʉʉra bhʉkʉngʼu! Mʉtɨɨzɨ hanʉ aruurɨ, nawe wuyo newe aahʉriryɨ amɨɨsʉ gaanɨ! \v 31 Tʉmɨnyirɨ Mungu atakwigwa amasabhi ga abhakʉri bhʉ ʉbhʉbhɨ, nawe ariigwa ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akumwigwa na kokora ganʉ Mungu akwenda.\f + \fr 9:31 \fr*\xt Rora Zabhuri 34:15‑16; Mesaari 15:29.\xt*\f* \v 32 Kwɨma ɨkarɨ, tʉkɨɨrɨ kwigwa nʉʉrʉ rʉmwɨ kʉbha, ʉmʉʉtʉ ahʉriryɨ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ iibhwirwɨ mʉhʉku. \v 33 Arɨɨbhɨ ʉmʉʉtʉ wuyo ataruurɨ kwa Mungu, atangaturirɨ kokora gayo.” \p \v 34 Ebho bhakamʉgarukirya, “Awɨ ukiibhurwa na korerwa nchʉ ʉmʉkʉri wʉ ʉbhʉbhɨ. Nangʉ awɨ ʉna bhʉnajakɨ bhwu ukutwija itwɨ?” Bhakamoheebha muyo. \s Ʉbhʉhʉku bhwa mokoro \p \v 35 Hanʉ Yɨɨsu iigwirɨ kʉbha bhakaheebha ʉmʉʉtʉ wuyo, akaja komomohya. Hanʉ aamubhwɨnɨ, akamubhuurya, “Nangʉ, uriisirirya Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ?” \p \v 36 Ʉmʉʉtʉ wuyo akamʉgarukirya, “Ʉmʉkʉrʉ, ʉmbʉʉrɨrɨ Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ nɨ‑wɨɨwɨ, korereke nɨbhɨ nɨramwisirirya.” \p \v 37 Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Awɨ ʉmarirɨ komorora, na newe wʉnʉ akʉgambana na naawɨ.” \p \v 38 Ʉmʉʉtʉ wuyo akabhuga, “Nɨrakwisirirya, Ʉmʉkʉrʉ.” Neho akamosengera. \p \v 39 Mmbe, Yɨɨsu akabhuga, “Inyɨ nɨkaaza kʉʉsɨ kʉnʉ kʉtɨnɨra, korereke abhahʉku bharore, na bhanʉ bhakorora, bhabhɨ abhahʉku.” \p \v 40 Neho, Abhafarisaayo abhandɨ bhanʉ bhaareho hayo, hanʉ bhiigwirɨ amangʼana gayo, bhakamubhuurya, “Nangʉ, ʉrabhuga kʉbha nʉʉrʉ itwɨ bhahʉku tʉrɨ?” \p \v 41 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Mwangabhɨɨrɨ abhahʉku, mʉtaarɨ mʉrabha abhakʉri bhʉ ʉbhʉbhɨ. Nawe mʉrabhuga kʉbha mʉrarora bhwaheene, kʉgayo mʉrasaaga nʉ ʉbhʉbhɨ bhwanyu.” \c 10 \s Ekerenjo chu umuriisha umwerya we ekoro \p \v 1 Yɨɨsu akangʼeha kʉgamba, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ atakusikɨra kʉhɨtɨra mukishoko cha ribhanza rya zɨngʼʉndu, nawe arasikɨrɨra ahandɨ, wuyo ni‑mwibhi na mʉsaakuri. \v 2 Nawe wʉnʉ akusikɨra kʉhɨtɨra mukishoko cha ribhanza, wuyo ni‑muriisha wa zɨngʼʉndu. \v 3 Umuriibhi wa ribhanza aramushʉkʉrɨra ikishoko, na zɨngʼʉndu zihiigwa riraka ryu umuriisha. Ahaabhɨrɨkɨra ɨngʼʉndu yɨmwɨ yɨmwɨ iriina ryazɨ na kʉzɨkangata kuja igʉtʉ. \v 4 Hanʉ ahaamara kuhurucha zɨngʼʉndu zaazɨ igʉtʉ, ahaakangata mʉbhʉtangɨ, zʉʉsi zɨhaamutuna, kʉ kʉbha zɨɨzɨ riraka ryazɨ. \v 5 Zɨngʼʉndu zɨtakʉtʉra kutuna umugini, nawe zɨhaamuryara, kʉ kʉbha zɨtɨɨzɨ riraka ryazɨ.” \v 6 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra Abhafarisaayo ekerenjo kɨnʉ, nawe ebho bhatʉʉbhʉʉrirɨ ganʉ aarɨ akʉbhabhʉʉrɨra. \p \v 7 Mmbe, Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra naatu, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, inyɨ niinyɨ ikishoko kɨnʉ zɨngʼʉndu zɨhaahɨtɨra kusikɨra mwibhanza. \v 8 Bhʉʉsi bhanʉ bhankangatiirɨ kʉbha abhariisha bha zɨngʼʉndu, bhaarɨ abhiibhi na abhasaakuri, nawe zɨngʼʉndu zɨtabhiitɨgɨɨrɨɨrɨ. \v 9 Inyɨ niinyɨ ikishoko kiyo. Wʉwʉʉsi wʉnʉ akusikɨra mwibhanza kʉhɨtɨra kwa niinyɨ arasabhurwa, na arabha nu umweya kusikɨra na kʉhʉrʉka, na kuja kuriisha mukiriishʉ ɨkɨzʉmu. \v 10 Umwibhi ahaaza mwibhanza korereke iibhɨ zɨngʼʉndu na kuziita na kʉsarya. Nawe inyɨ niizirɨ korereke zɨbhɨ nʉ ʉbhʉhʉru, na zɨbhɨ nabhwɨ bhwaru. \p \v 11 “Inyɨ niinyɨ umuriisha ʉmʉzʉmu. Umuriisha ʉmʉzʉmu ahaahurucha ʉbhʉhʉru bhwazɨ igʉrʉ wa zɨngʼʉndu zaazɨ.\fig Umuriisha umwerya we ekoro|alt="Mchungaji mwema" src="GT00075.tif" size="col" loc="JHN 10:11" copy="Gordon Thompson © 2012 Wycliffe Bible Translators, Inc." ref="10:11"\fig* \v 12 Omohocha wʉnʉ atarɨ umuriisha wa zɨngʼʉndu na zɨngʼʉndu zɨtarɨ zaazɨ, araarore isuuzɨ ɨraaza, ahaaryara na kutiga zɨngʼʉndu izeene. Kʉgayo, isuuzɨ ɨraryarɨra zɨngʼʉndu na kʉzɨnyaraganʼya. \v 13 Omohocha ahaaryara, kʉ kʉbha atakʉdɨɨrɨɨra zɨngʼʉndu ziyo. \p \v 14 “Inyɨ niinyɨ umuriisha ʉmʉzʉmu. Nɨɨzɨ bhwaheene zɨngʼʉndu zaanɨ, zʉʉsi zɨɨnyɨzɨ, \v 15 chɨmburya Bhaabha anyɨzɨ inyɨ, na niinyɨ nimwɨzɨ. Inyɨ nɨrahurucha ʉbhʉhʉru bhwanɨ igʉrʉ wa zɨngʼʉndu zaanɨ. \v 16 Inyɨ nɨna zɨngʼʉndu ɨzɨndɨ zɨnʉ zɨtarɨ za mwibhanza rɨnʉ, zʉʉsi nereenderwa niziriishɨ. Zɨngʼʉndu ziyo zʉʉsi, zɨramenya riraka ryanɨ. Akʉmara rɨrabha riribhita rɨmwɨ, nu umuriisha wʉmwɨ. \p \v 17 “Bhaabha ansɨɨgirɨ, kʉ kʉbha nɨrahurucha ʉbhʉhʉru bhwanɨ, korereke nebhogege naatu. \v 18 Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kunduusha ʉbhʉhʉru bhwanɨ. Niinyɨ inyimwene nikuhurucha ʉbhʉhʉru bhwanɨ. Nɨnʉ ʉbhʉnaja bhwu kuhurucha ʉbhʉhʉru bhwanɨ, na nɨnʉ ʉbhʉnaja bhwo okogega ʉbhʉhʉru kwikɨ. Nɨ‑Bhaabha umwene wʉnʉ answajiryɨ kokorabhu.” \p \v 19 Hanʉ bhiigwirɨ amangʼana gayo, Abhayaahudi bhakataamanʼya abheene kobheene. \v 20 Bhaaru gatɨ waabhʉ bhakabhuga, “Wʉnʉ ana risambwa! Na nɨ‑mʉsazi! Kwakɨ mʉramwitegeerera?” \v 21 Nawe abhandɨ bhakabhuga, “Amangʼana gayo gatakurwa kʉmʉʉtʉ wʉnʉ ana risambwa. Nangʉ, risambwa rɨratʉra kokora ʉmʉhʉku arore?” \s Abhaatʉ bhaaru bharaanga Yɨɨsu \p \v 22 Mmbe, Yɨrusarɨɨmu iyo, kwarɨ ni isigukuru ya Abhayaahudi yu ukuhiita kʉbha rihekaaru rya Mungu rɨkabhɨngukibhwa na kwigurwa naatu. Ribhaga riyo, ryarɨ rye embeho. \v 23 Yɨɨsu aarɨ aragenda mwihekaaru, ʉrʉbhaara rʉnʉ rukubhirikirwa, Rigoobhe rya Sɨrɨmaani. \v 24 Abhayaahudi abhandɨ bhakamwiruguura, bhakamubhuurya, “Nangʉ, ʉratʉnyaacha mozekoro zɨɨtʉ kuhika ryʉrɨ? Arɨɨbhɨ naawɨ Kiriisitʉ, ʉtʉbhʉʉrɨrɨ habhwɨrʉ.” \p \v 25 Nawe Yɨɨsu akabhagarukirya, “Inyɨ nɨmarirɨ kʉbhabhʉʉrɨrabhu, nawe imwɨ mʉtakwisirirya. Emeremo gɨnʉ nɨrakora kʉbhʉnaja bhwa Bhaabha, nejo gekomenyeekererya kʉbha inyɨ nɨ‑wɨɨwɨ. \v 26 Nawe mʉtakwenda kunyiisirirya, kʉ kʉbha imwɨ mʉtarɨ zɨngʼʉndu zaanɨ. \v 27 Zɨngʼʉndu zaanɨ zihiigwa riraka ryanɨ. Inyɨ nɨzɨɨzɨ, zʉʉsi zɨhaantuna. \v 28 Inyɨ nɨrazeha ʉbhʉhʉru bhwa kemerano, na zɨtakurimɨra. Na atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kʉzɨsaakʉra kurwa mʉmabhoko gaanɨ. \v 29 Bhaabha waanɨ angʼɨɨrɨ zɨngʼʉndu ziyo, ewe newe ʉmʉkʉrʉ kʉkɨra bhʉʉsi. Na atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉtʉra kʉzɨsaakʉra mʉmabhoko gaazɨ. \v 30 Inyɨ na Bhaabha kegero kɨmwɨ tʉrɨ.” \p \v 31 Hayo neho Abhayaahudi bhaatʉʉrirɨ amabhwɨ naatu, korereke bhamoteme nagʉ na kumwita. \v 32 Nawe Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Nɨbhɨɨrɨkiryɨ emeremo ɨmɨzʉmu gɨnʉ nakʉrirɨ kʉmanaga ga Bhaabha. Ni‑ngʼanakɨ rɨnʉ rɨkʉbhakora imwɨ mwende kontema na amabhwɨ?” \p \v 33 Abhayaahudi bhakagarukirya, “Tʉtakwenda kokotema amabhwɨ igʉrʉ wo okokora emeremo ɨmɨzʉmu, nawe kʉ kʉbha ʉrarega Mungu, kwa kwikorya kʉbha awɨ ni‑Mungu, ɨnʉ awɨ nɨ‑mʉʉtʉbhu ncha abhandɨ!” \p \v 34 Yɨɨsu akabhabhuurya, “Nangʉ, ɨkɨɨrɨ kwandɨkwa mʉMaandɨkʉ gaanyu gi imigirʉ kʉbha Mungu aagambirɨ, ‘Imwɨ nɨ‑mɨsambwa’?\f + \fr 10:34 \fr*\xt Rora Zabhuri 82:6.\xt*\f* \v 35 Amaandɨkʉ Amarɨndu gatakʉtʉra kwichʉra. Arɨɨbhɨ Mungu akabhɨrɨkɨra abhaatʉ bhanʉ bhasʉngʼaanirɨ ɨngʼana yaazɨ nɨ‑mɨsambwa, \v 36 nangʉ, kwakɨ mʉrabhuga, nɨratʉka Mungu hanʉ nikubhuga, ‘Inyɨ ni‑Mwana wa Mungu’? Inyɨ wʉnʉ Bhaabha aambɨngukiryɨ na kʉntʉma kʉʉsɨ kʉnʉ. \v 37 Arɨɨbhɨ nɨtakokora emeremo ja Bhaabha, mʉtanyiisirirya. \v 38 Nawe arɨɨbhɨ nɨrakora emeremo ja Bhaabha, nangabha mʉtakunyiisirirya inyɨ, mmbe mwisiriryɨ emeremo giyo. Neho mokomenya, Bhaabha arɨ kwa niinyɨ, na niinyɨ nɨrɨ kwa Bhaabha.” \v 39 Hanʉ Abhayaahudi bhiigwirɨ amangʼana gayo, bhakeenda kumugwata kwikɨ, nawe Yɨɨsu akasʉsʉbhʉka mʉmabhoko gaabhʉ. \p \v 40 Mmbe, Yɨɨsu akaja imwambʉkʉ wɨ ɨkɨtaarʉ cha Yorodaani, akahika hanʉ Yoohana aarɨ arabhatiiza abhaatʉ. Akiikara iyo sikʉ suuhu. \v 41 Abhaatʉ bhaaru bhakamuuzaku, bhakabhuga, “Yoohana ataakʉrirɨ ichɨrɨkɨnʼyʉ nʉʉrʉ kɨmwɨ, nawe amangʼana gʉʉsi ganʉ aarɨ aragamba igʉrʉ wa Yɨɨsu, gaarɨ ga amaheene.” \v 42 Abhaatʉ bhaaru bhanʉ bhaareho, bhakiisirirya Yɨɨsu. \c 11 \s Uruku rwa Razaarʉ \p \v 1 Mmbe aareho ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ iriina ryazɨ Razaarʉ, aarɨ murwɨrɨ. Aarɨ ariikara mʉrʉbhɨri rwa Bhɨtaniya hamwɨmwɨ na abhasubhaati bhaazɨ, Mariyamu na Maarita. \v 2 Mariyamu wuyo aarɨ musubhaati wa Razaarʉ umurwɨrɨ, newe aamʉhakirɨ Ʉmʉkʉrʉ Yɨɨsu amaguta go okoreetya, na kʉmʉtaricha amagʉrʉ na zinzwɨrɨ zaazɨ.\f + \fr 11:2 \fr*\xt Rora Yoohana 12:1‑8.\xt*\f* \v 3 Mmbe, Mariyamu na Maarita bhakatʉma amangʼana kwa Yɨɨsu kʉbha, “Ʉmʉkʉrʉ, mʉsaani waazʉ murwɨrɨ.” \p \v 4 Hanʉ Yɨɨsu iigwirɨ amangʼana gayo, akabhuga, “Ubhurwɨrɨ bhuyo bhʉtarɨ bhwa kumwita, nawe nɨ‑bhwa kwerecha ʉbhʉgʉngʉ bhwa Mungu, korereke bhagungyɨ Umwana wa Mungu kʉhɨtɨra ubhurwɨrɨ bhuyo.” \v 5 Yɨɨsu akasɨɨga Maarita, Mariyamu na Razaarʉ. \v 6 Nawe hanʉ abhwɨnɨ amangʼana kʉbha Razaarʉ murwɨrɨ, akakaja kwikara iyo aarɨ kwa zisikʉ ibhɨrɨ. \p \v 7 Mmbe, hanʉ zaahitirɨ sikʉ ibhɨrɨ, Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ kʉbha, “Tʉgarʉkɨ Yudeya.” \p \v 8 Abhɨɨga bhaazɨ bhakamʉbhʉʉrɨra, “Umwija, nɨ‑bhasiryasiryabhu Abhayaahudi bhakeenda kokotema na amabhwɨ korereke bhakwitɨ. Kwakɨ oreenda kujayʉ naatu?” \p \v 9 Yɨɨsu akabhagarukirya, “Nangʉ, umwise gʉtaana zɨɨsa ikumi ni ibhɨrɨ? Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akogenda umwise, atakʉtʉra kwitema ʉkʉgʉrʉ kwazɨ, kʉ kʉbha ararora ubhwɨrʉ bhwɨ ɨɨsɨ yɨnʉ. \v 10 Nawe wʉnʉ akogenda ubhutikʉ, ariihuna, kʉ kʉbha ubhwɨrʉ bhwʉ ʉkʉmʉmʉrɨka bhʉtareeho.”\f + \fr 11:10 \fr*\xt Rora Yoohana 8:12.\xt*\f* \v 11 Hanʉ Yɨɨsu agambirɨ gayo, akangʼeha kʉbhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Mʉsaani wɨɨtʉ Razaarʉ ahindiirɨ, nawe nɨraja kumubhuucha.” \p \v 12 Neho abhɨɨga bhaazɨ bhakamʉgarukirya, “Ʉmʉkʉrʉ, nangabha ahindiirɨ, arahora.” \v 13 Abhɨɨga bhaazɨ bhakiiseega kʉbha aragambɨra Razaarʉ ahindiirɨ zendooro, nawe Yɨɨsu aarɨ arabhuga akuurɨ. \p \v 14 Mmbe, Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra habhwɨrʉ, “Razaarʉ akuurɨ. \v 15 Nawe inyɨ nɨrazomerwa kʉbha nɨtaarɨ nereho hanʉ Razaarʉ akukwa, korereke imwɨ mobhone kunyiisirirya. Mmbe, tujɨ kwawe.” \p \v 16 Neho umwɨga wʉmwɨ iriina ryazɨ Tomaaso wʉnʉ akubhirikirwa Mbasa, akabhʉʉrɨra abhɨɨga abhakɨndichazɨ, “Na niitwɨ tujɨ, korereke tukwɨ hamwɨmwɨ nawe.” \s Yɨɨsu ana amanaga gu ukuryʉra abhaku \p \v 17 Mmbe, hanʉ Yɨɨsu aahikirɨ Yudeya mʉrʉbhɨri rwa Bhɨtaniya, akabhona Razaarʉ amarirɨ sikʉ inyɨ mumbihɨra. \v 18 Ʉrʉbhɨri rwa Bhɨtaniya rwarɨ nkina matambʉka bhɨkwɨ bhɨtatʉ kurwa Yɨrusarɨɨmu. \v 19 Abhayaahudi bhaaru bhakaaza Bhɨtaniya kwibhisirirya Maarita na Mariyamu, igʉrʉ yu uruku rwa umwabhʉ. \p \v 20 Mmbe, hanʉ Maarita igwirɨ kʉbha Yɨɨsu araaza, akahʉrʉka igʉtʉ, akaja kʉmʉsʉngʼaana. Nawe Mariyamu akasaaga munyumba. \v 21 Maarita akabhʉʉrɨra Yɨɨsu kʉbha, “Ʉmʉkʉrʉ, wangabhɨɨrɨho, umwɨtʉ ataarɨ arakwa. \v 22 Nawe nʉʉrʉ nangwɨnʉ nɨɨzɨ kʉbha, chʉchʉsi kɨnʉ ʉraasabhɨ Mungu, arakoha.” \p \v 23 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Umwanyu araryʉka.” \p \v 24 Maarita akabhuga, “Nɨɨzɨ kʉbha urusikʉ rwɨ ɨtɨnɨrʉ yu ukuryʉka kwa abhaatʉ, wʉʉsi araryʉka.” \p \v 25 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Inyɨ niinyɨ ubhuryuku nʉ ʉbhʉhʉru. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akunyiisirirya inyɨ, nʉʉrʉ angakwa, arabha mʉhʉru. \v 26 Na wʉwʉʉsi wʉnʉ akwikara na anyiisiriiryɨ inyɨ, atakukwa. Nangʉ, uriisirirya gayo?” \p \v 27 Maarita akamʉgarukirya, “Hee Ʉmʉkʉrʉ, niriisirirya kʉbha awɨ ni‑Kiriisitʉ, Umwana wa Mungu, wʉnʉ akuuza kʉʉsɨ.” \s Yɨɨsu ararɨra \p \v 28 Hanʉ Maarita aamarirɨ kʉgamba gayo, akaja kʉbhɨrɨkɨra Mariyamu umwabhʉ rusizʉ, akamʉbhʉʉrɨra, “Umwija arɨ hanʉ, arakʉbhɨrɨkɨra.” \v 29 Hanʉ Mariyamu iigwirɨ riyo, akabhʉʉka bhwangʉ, akaja kwa Yɨɨsu. \v 30 Ribhaga riyo, Yɨɨsu aarɨ akɨɨrɨ kusikɨra mʉrʉbhɨri ruyo, nawe aarɨ hanʉ Maarita aagiirɨ kʉmʉsʉngʼaana. \v 31 Abhayaahudi bhanʉ bhaarɨ bhagiirɨ kwibhisirirya Mariyamu, bhakarora arabhʉʉka bhwangʉ na kʉhʉrʉka igʉtʉ. Bhakamutuna, kʉ kʉbha bhakiiseega kʉbha araja kumbihɨra kʉrɨra. \p \v 32 Hanʉ Mariyamu aahikirɨ hanʉ Yɨɨsu aarɨ, akamorora, akahigama mʉbhʉtangɨ bhwazɨ, akabhʉʉrɨra Yɨɨsu kʉbha, “Ʉmʉkʉrʉ, wangabhɨɨrɨho, umwɨtʉ ataarɨ arakwa.” \p \v 33 Hanʉ Yɨɨsu aamʉrʉʉzɨ Mariyamu ararɨra, na Abhayaahudi bhanʉ bhiizirɨ nabhʉ bhʉʉsi bhararɨra akiigwa ʉbhʉsʉngʉ, akarumɨka bhʉkʉngʼu mumwʉyʉ gwazɨ. \p \v 34 Akabhabhuurya, “Mumubhiikirɨ hayi?” \p Bhakamʉgarukirya, “Ʉmʉkʉrʉ, tujɨ tukwereche.” \v 35 Yɨɨsu akarɨra. \v 36 Neho Abhayaahudi bhanʉ bhaarɨ muruku bhakabhuga, “Rora chɨmbu asɨɨgirɨ Razaarʉ!” \v 37 Nawe abhandɨ gatɨ waabhʉ bhakabhuga, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ newe aahʉriryɨ ʉmʉhʉku wurya, kwakɨ atakʉrirɨ chʉchʉsi kwa Razaarʉ atakwa?” \s Yɨɨsu araryʉra Razaarʉ \p \v 38 Neho Yɨɨsu akiigwa naatu ʉbhʉsʉngʉ bhʉkʉngʼu mumwʉyʉ gwazɨ, akahika kumbihɨra. Imbihɨra yiyo yaarɨ ribhigi rɨnʉ rikundikiriibhwɨ na riibhwɨ ikʉrʉ kukisikʉ. \v 39 Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhaatʉ bhanʉ bhaareho hayo, “Muruushɨho riibhwɨ riyo.” \p Nawe Maarita, umwabhʉ Razaarʉ, akamʉbhʉʉrɨra, “Ʉmʉkʉrʉ, atangirɨ kuhuza, kʉ kʉbha zihitirɨ sikʉ inyɨ ari mumbihɨra.” \p \v 40 Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Nɨtaakubhuuriirɨ kʉbha, arɨɨbhɨ uriisirirya, ʉrarora ʉbhʉkʉrʉ bhwa Mungu?” \p \v 41 Mmbe, bhakaruushaho riibhwɨ riyo. Yɨɨsu akarora kwisaarʉ, akasabha kwa Mungu, “Bhaabha, nɨrabhuga ʉzʉmiryɨ kʉ kʉbha wiigwirɨ amasabhi gaanɨ. \v 42 Nɨɨzɨ kʉbha ʉhaanyiigwa ribhaga ryʉsi, nawe nɨragamba amangʼana ganʉ igʉrʉ wa riribhita rya abhaatʉ bhanʉ, korereke bhiisiriryɨ kʉbha awɨ naawɨ wantumirɨ.” \v 43 Hanʉ Yɨɨsu aamarirɨ kʉgamba gayo, akoongera riraka ikʉrʉ arabhuga, “Razaarʉ, hʉrʉka igʉtʉ ɨnʉ!” \v 44 Mmbe, akahʉrʉka igʉtʉ. Amagʉrʉ na amabhoko gaazɨ garingirwɨ nɨ ɨsanda, naatu ubhushʉ bhwazɨ bhuringirwɨ nɨ ɨkɨtambaara. Neho Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhaatʉ bhanʉ bhaarɨ bhiimiiriirɨ hayo, “Mʉmʉtazʉrɨ zengebho ziyo, mumutigɨ ajɨ.” \s Abhakangati bha Abhayaahudi bhariiseemerya kwita Yɨɨsu \r (Mataayo 26:3‑5; Maaroko 14:1‑2; Ruuka 22:1‑2) \p \v 45 Mmbe, Abhayaahudi bhaaru bhanʉ bhiizirɨ kwa Mariyamu, hanʉ bharʉʉzɨ ganʉ Yɨɨsu aakʉrirɨ, bhakamwisirirya. \v 46 Nawe Abhayaahudi abhandɨ bhakaja kwa Abhafarisaayo, bhakabhabhʉʉrɨra ganʉ Yɨɨsu aakʉrirɨ. \v 47 Mmbe, abhakʉrʉ bha abhakuhaani na Abhafarisaayo bhakabhɨrɨkɨra ichandarʉ\f + \fr 11:47 \fr*\fk Ichandarʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* cha Abhayaahudi, bhakiibhuurya, “Tokorebhwɨ? Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ arakora ibhyɨrɨkɨnʼyʉ bhyaru. \v 48 Tʉraamutigɨ angʼehe kokorabhu, abhaatʉ bhʉʉsi bharamwisirirya. Abharuumi bharaaza na kʉsarya icharʉ chɨtʉ hamwɨmwɨ na rihekaaru ryɨtʉ.” \p \v 49 Mmbe, wʉmwɨ mʉbhakʉrʉ bhayo iriina ryazɨ Kayaafa, wʉnʉ aarɨ kuhaani ʉmʉkʉrʉ\f + \fr 11:49 \fr*\fk Kuhaani ʉmʉkʉrʉ\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora ringʼana \ft*\it abhakuhaani\it* muKiniibhasa.\f* wu umwaka guyo, akabhabhʉʉrɨra, “Imwɨ mʉtɨɨzɨ chʉchʉsi! \v 50 Nangʉ, mʉtɨɨzɨ, nɨ‑hakɨrɨku kwa niimwɨ kʉbha ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ akwɨ igʉrʉ wa abhaatʉ bhʉʉsi, kʉkɨra icharʉ chʉsi kirichwɨ?” \v 51 Kayaafa ataagambirɨ gayo kwa amiisɨɨgi gaazɨ umwene, nawe kʉ kʉbha aarɨ kuhaani ʉmʉkʉrʉ wu umwaka guyo. Ɨbhu aarɨ ararora kʉbha Yɨɨsu arakwa igʉrʉ wa Abhayaahudi, \v 52 na ɨtarɨ igʉrʉ waabhʉ abheene, nawe igʉrʉ wu ukubhiringa abhaana bha Mungu bhanʉ bhanyaragɨɨnɨ, korereke bhabhɨ hamwɨmwɨ. \p \v 53 Kwɨma urusikʉ ruyo, abhakangati bha Abhayaahudi bhakiiseemerya komohya ɨnzɨra yu ukwita Yɨɨsu. \v 54 Kʉgayo, Yɨɨsu akatiga kogenda habhwɨrʉ gatɨ wa Abhayaahudi. Akabhʉʉka hayo na kuja haguhɨ nɨ ɨkɨbhara, mʉrʉbhɨri rʉnʉ rwabhirikiirwɨ Ɨfurahiimu, akiikara iyo hamwɨmwɨ na abhɨɨga bhaazɨ. \p \v 55 Ribhaga riyo, isigukuru yɨ Ɨpasaka ya Abhayaahudi yaarɨ haguhɨ. Kʉgayo, abhaatʉ bhaaru bhakabhʉʉka kurwa mʉzɨmbɨri zaabhʉ kuja Yɨrusarɨɨmu, korereke bhiibhɨngukyɨ isigukuru ɨkɨɨrɨ kuhika.\f + \fr 11:55 \fr*\xt Rora Ʉkʉbhara 9:10; 2 Amangʼana ga Amabhaga 30:17‑19.\xt*\f* \v 56 Abhaatʉ bhakakaja komohya Yɨɨsu. Hanʉ bhaarɨ bhiimiiriirɨ mwihekaaru, bhakiibhuurya kʉbha, “Imwɨ mʉrarorabhwɨ? Ʉmʉʉtʉ wuyo atakuhika kusigukuru yɨnʉ?” \v 57 Abhakʉrʉ bha abhakuhaani na Abhafarisaayo bhaarɨ bhaswajiryɨ kʉbha, ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ amɨnyirɨ hanʉ Yɨɨsu arɨ ahirɨ amangʼana kwebho, korereke bhamugwatɨ. \c 12 \s Mariyamu arahaka Yɨɨsu amaguta \r (Mataayo 26:6‑13; Maaroko 14:3‑9; Ruuka 7:36‑50) \p \v 1 Hanʉ zasaagirɨ sikʉ isaasabha kuhika isigukuru yɨ Ɨpasaka, Yɨɨsu akahika naatu Bhɨtaniya, ɨnʉ aaryurirɨ Razaarʉ kurwa mʉbhaku. \v 2 Mmbe, abhaatʉ bha ahagero hayo bhakamokorera ɨnyangi. Maarita akamohokerya, na Razaarʉ aarɨ wʉmwɨ wa bhanʉ bhaarɨ komeeza hamwɨmwɨ na Yɨɨsu. \v 3 Neho Mariyamu akagega ichupa ya amaguta ga naridʉ. Amaguta gayo gaarɨ gi iguri ikʉrʉ na garareetya bhwaheene. Akahaka Yɨɨsu kʉmagʉrʉ, akamʉtaricha na zinzwɨrɨ zaazɨ. Inyumba ngima ikiizʉra uruhuzu rwa amaguta gayo. \p \v 4 Nawe wʉmwɨ wa abhɨɨga bhaazɨ iriina ryazɨ Yuuda Isikariyʉʉti, na newe ariichʉrɨ Yɨɨsu, akabhuga, \v 5 “Kwakɨ amaguta gayo gataguriibhwɨ zidinaari magana atatʉ\f + \fr 12:5 \fr*\fk Zidinaari magana atatʉ \fk*\ft zaarɨ nɨ‑marihi gʉ ʉmʉʉtʉ kumwaka gʉmwɨ.\ft*\f* na kʉhaabhwa abhahabhɨ?” \v 6 Yuuda ataagambirɨbhu igʉrʉ wo okororera abhahabhɨ ɨbhɨgʉngi, nawe nɨ‑kʉ kʉbha aarɨ mwibhi. Newe aarɨ akʉbhɨɨka ɨkɨgʉzi cha zimpirya, na aarɨ ariibha zimpirya zɨnʉ zatɨɨrwɨ mʉkɨgʉzi kiyo. \p \v 7 Mmbe, Yɨɨsu akabhuga, “Mutigɨ, kʉ kʉbha anhakirɨ amaguta igʉrʉ yu urusikʉ rʉnʉ bhakʉmbɨɨka. \v 8 Abhahabhɨ mʉnabhʉ sikʉ zʉʉsi, nawe inyɨ nɨtakʉbha na niimwɨ sikʉ zʉʉsi.” \s Abhakangati bha Abhayaahudi bhariiseemerya kwita Razaarʉ \p \v 9 Mmbe, Abhayaahudi bhaaru bhakiigwa kʉbha Yɨɨsu aarɨ iyo, bhakaja komorora, ɨtarɨ ewe umwene, nawe na Razaarʉ wʉnʉ Yɨɨsu aaryurirɨ kurwa mʉbhaku. \v 10 Neho abhakʉrʉ bha abhakuhaani bhakakora ɨsɨɨmi yu ukwita Razaarʉ wʉʉsi, \v 11 kʉ kʉbha igʉrʉ waazɨ, Abhayaahudi bhaaru bhaarɨ bhariiyaahʉra na abhakangati bhaabhʉ, bhakiisirirya Yɨɨsu. \s Yɨɨsu arasʉngʼaanwa Yɨrusarɨɨmu ncha Masiya \r (Mataayo 21:1‑11; Maaroko 11:1‑11; Ruuka 19:28‑40) \p \v 12 Tabhʉʉri waho, riribhita ikʉrʉ rya abhaatʉ bhanʉ bhiizirɨ kurya isigukuru yɨ Ɨpasaka, bhakiigwa kʉbha Yɨɨsu arɨ mʉnzɨra kuuza Yɨrusarɨɨmu. \v 13 Mmbe, bhakagega ibhisha bhye emetende, bhakaja kʉmʉsʉngʼaana Yɨɨsu. Bhakatiirya riraka bharabhuga, \q “Akumibhwɨ! \q Anʉ ʉrʉbhangʉ wʉnʉ akuuza kuriina ryʉ Ʉmʉkʉrʉ! \q Anʉ ʉrʉbhangʉ Ʉmʉtɨmi wa Abhiiziraɨri.”\f + \fr 12:13 \fr*\xt Rora Zabhuri 118:25‑26.\xt*\f* \p \v 14 Mmbe, Yɨɨsu akabhona umwana wɨ ɨtɨkɨrɨ, akiikara igʉrʉ wayʉ chɨmbu yandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu, \q \v 15 “Abhaatʉ bha Sayuuni,\f + \fr 12:15a \fr*\fk Sayuuni \fk*\ft ni‑riina ɨrɨndɨ rya Yɨrusarɨɨmu.\ft*\f* mʉtʉʉbhaha! \q Rora, ʉmʉtɨmi waanyu araaza, \q ikɨɨrɨ kumwana wɨ ɨtɨkɨrɨ!”\f + \fr 12:15b \fr*\xt Rora Zaakariya 9:9.\xt*\f* \m \v 16 Ribhaga riyo, abhɨɨga bha Yɨɨsu bhataagamɨnyirɨ amangʼana gayo. Nawe hanʉ Yɨɨsu aaryukirɨ neho bhaahiitirɨ kʉbha amangʼana gayo nɨmbu gaandikirwɨ na nɨmbu bhaamʉkʉrɨɨrɨ. \p \v 17 Abhaatʉ bhanʉ bhaarɨ na Yɨɨsu ribhaga rɨnʉ aabhirikiirɨ Razaarʉ kurwa mumbihɨra na kumuryʉra kurwa kʉbhaku, bhakabha bharanyaraganʼya ɨngʼana yiyo kʉbhaatʉ. \v 18 Kʉgayo, abhaatʉ bhaaru bhaarɨ bhiigwirɨ igʉrʉ wi ichɨrɨkɨnʼyʉ kɨnʉ Yɨɨsu aakʉrirɨ, ɨkagirya abhaatʉ bhakarwa Yɨrusarɨɨmu kuja kʉmʉsʉngʼaana. \v 19 Nawe Abhafarisaayo bhakiibhʉʉrɨra, “Mʉrarora, tʉtakʉtʉra kokora chʉchʉsi! Rora, abhaatʉ bhʉʉsi bharamutuna.” \s Yɨɨsu aragamba igʉrʉ wu uruku rwazɨ \p \v 20 Kwarɨ na abhaatʉ bhanʉ bhatarɨ Abhayaahudi gatɨ wa abhaatʉ bhanʉ bhaagiirɨ Yɨrusarɨɨmu kusigukuru yɨ Ɨpasaka kosengera Mungu. \v 21 Mmbe, abhaatʉ bhayo bhakaja kwa Firipʉ wa Bhɨtɨsaida mucharʉ cha Gariraaya, bhakamʉsabha, “Ʉmʉkʉrʉ, tʉrasabha turumanɨ na Yɨɨsu.” \v 22 Firipʉ akaja kʉbhʉʉrɨra Andureya amangʼana gayo, akʉmara bhʉʉsi bhabhɨrɨ bhakaja kʉbhʉʉrɨra Yɨɨsu. \p \v 23 Yɨɨsu akabhuga, “Ribhaga rihikirɨ ryu Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ kugungibhwa. \v 24 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, arɨɨbhɨ endetere yɨ ɨnganʉ ɨkɨɨrɨ kugwa mwirobha na kukwa, ɨtakʉtʉra komera. Nawe arɨɨbhɨ igwirɨ na kukwa, neho ekomera na kwibhʉra imisumʉ. \v 25 Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ asɨɨgirɨ ʉbhʉhʉru bhwazɨ umwene, arabhurimirya. Nawe ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akubhiihirirwa ʉbhʉhʉru bhwazɨ mʉʉsɨ yɨnʉ, wuyo arahonʼya nʉʉrʉ ʉbhʉhʉru bhwazɨ kemerano. \v 26 Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akonhokerya, ereenderwa antunɨ. Hʉhʉʉsi hanʉ nɨrɨ, hayo neho no omohocha waanɨ akʉbha. Bhaabha arasʉʉka ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akonhokerya.” \p \v 27 Yɨɨsu akabhuga, “Nangʉ ekoro yaanɨ irumikirɨ bhʉkʉngʼu. Nibhugɨbhwɨ? Nibhugɨ, ‘Bhaabha, nɨrakʉsabha ʉnsabhʉrɨ kwibhaga ryɨ ɨnyaakʉ rɨnʉ?’ Nɨtakʉtʉra kʉmʉsabhabhu, kʉ kʉbha niizirɨ mʉʉsɨ yɨnʉ korereke nebhone ɨnyaakʉ yiyo. \v 28 Bhaabha Mungu, werekenʼye ʉbhʉgʉngʉ bhwi iriina ryazʉ.” \p Neho riraka rɨkarwa mwisaarʉ rɨrabhuga, “Nɨrɨkɨɨnʼyɨ ʉbhʉgʉngʉ bhwanɨ, na kwikɨ nereerekanʼya.” \v 29 Hanʉ riribhita rya abhaatʉ bhanʉ bhiimiiriirɨ hayo bhiigwirɨ, abhandɨ bhakabhuga, “Ʉrʉkʉbha rʉparukirɨ,” na abhandɨ bhakabhuga, “Maraika agambɨɨnɨ nawe.” \p \v 30 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Riraka rɨnʉ mwigwirɨ rɨtarɨ igʉrʉ waanɨ, nawe igʉrʉ waanyu. \v 31 Nangʉ rihikirɨ ribhaga ryʉ ʉkʉtɨnɨra ɨɨsɨ yɨnʉ. Na rihikirɨ ribhaga ryo okoheebha Shɨtaani ʉmʉkʉrʉ wɨ ɨɨsɨ. \v 32 Hanʉ inyɨ nikutiiribhwa igʉrʉ, nɨraruta bhʉʉsi, bhaazɨ kwa niinyɨ.” \v 33 Yɨɨsu akagambabhu, kwerecha uruku rwazɨ kʉmʉsarabha. \p \v 34 Mmbe, abhaatʉ bhayo bhakagarukirya, “Tʉsʉmirɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu, Kiriisitʉ arabha ariikara kemerano.\f + \fr 12:34 \fr*\xt Rora Zabhuri 110:4.\xt*\f* Nangʉ, kwakɨ ʉrabhuga, ereenderwa Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ atiiribhwɨ igʉrʉ? Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ nɨ‑wɨɨwɨ?” \p \v 35 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Ubhwɨrʉ bhʉrabha hamwɨmwɨ na niimwɨ kwibhaga isuuhubhu. Mʉkajɨ kogenda mubhwɨrʉ bhʉnʉ mʉnabhwɨ, korereke ikiirimya kɨtaaza kʉbhahiza, kʉ kʉbha ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akogenda mukiirimya, atɨɨzɨ hanʉ akuja. \v 36 Kwa ribhaga rɨnʉ munu ubhwɨrʉ, mwisiriryɨ ubhwɨrʉ bhuyo, korereke mʉbhɨ abhaana bhu ubhwɨrʉ.” \p Hanʉ Yɨɨsu aamarirɨ kʉgamba gayo, akatiga riribhita rya abhaatʉ bhayo, akiibhisa. \s Abhayaahudi bhaaru bharaanga kwisirirya Yɨɨsu \p \v 37 Nangabha Yɨɨsu akakora ibhyɨrɨkɨnʼyʉ bhyaru mʉbhʉtangɨ bhwabhʉ, abhaatʉ bhaaru bhatamwisiriiryɨ. \v 38 Ɨkabhabhu korereke gahikɨ amangʼana ganʉ ʉmʉrʉʉtɨrɨri Isaaya aagambirɨ, \q “Ʉmʉkʉrʉ, nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ isiriiryɨ amangʼana gɨɨtʉ? \q Na, nɨ‑wɨɨwɨ wʉnʉ Ʉmʉkʉrʉ aamwɨrɨchiryɨ amanaga gaazɨ?”\f + \fr 12:38 \fr*\xt Rora Isaaya 53:1.\xt*\f* \p \v 39 Bhatamwisiriiryɨ kʉ kʉbha Mungu akagamba naatu kʉhɨtɨra kwa Isaaya, \q \v 40 “Nɨbhahukwiryɨ amɨɨsʉ, \q nɨkʉrirɨ zekoro zaabhʉ zɨbhɨ kʉngʼu, \q korereke bhatarora kwa amɨɨsʉ gaabhʉ, \q bhatamenya kozekoro zaabhʉ, \q bhataaza kwichʉra, \q na niinyɨ nɨbhasabhʉrɨ.”\f + \fr 12:40 \fr*\xt Rora Isaaya 6:10.\xt*\f* \m \v 41 Isaaya akarora ʉbhʉkʉrʉ bhwa Yɨɨsu, akagamba amangʼana gayo igʉrʉ waazɨ. \p \v 42 Nʉʉrʉbhu abhakangati bhaaru bha Abhayaahudi bhakiisirirya Yɨɨsu, nawe bhataagambirɨ habhwɨrʉ kʉbha bhamwisiriiryɨ, kʉ kʉbha bhaarɨ bharʉʉbhaha koheebhwa na Abhafarisaayo mwirwazɨrʉ. \v 43 Abhakangati bhayo bhakasɨɨga bhʉkʉngʼu kukumibhwa na abhaatʉ, kʉkɨra kukumibhwa na Mungu. \s Abhaatʉ bharatinirwa kʉmangʼana ganʉ Yɨɨsu agambirɨ \p \v 44 Mmbe, Yɨɨsu akagamba kwiraka ikʉrʉ, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akunyiisirirya inyɨ, atakunyiisirirya inyimwene, nawe ariisirirya na wʉnʉ antumirɨ. \v 45 Wʉnʉ akondora inyɨ, arʉʉzɨ na wʉnʉ antumirɨ. \v 46 Inyɨ niinyɨ ubhwɨrʉ, niizirɨ kʉʉsɨ kʉnʉ korereke bhʉʉsi bhanʉ bhakunyiisirirya bhatigɨ kʉbha mukiirimya. \p \v 47 “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akwigwa amangʼana gaanɨ, nawe atamɨ kʉgagwata, inyɨ nɨtakʉmʉtɨnɨra, kʉ kʉbha nitiizirɨ mʉʉsɨ kʉtɨnɨra abhaatʉ, nawe kʉbhasabhʉra. \v 48 Ɨbhuɨbhu, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉnyanga inyɨ na amangʼana gaanɨ, araaza ukutinirwa. Amangʼana ganʉ nɨgambirɨ nego gakuuza kʉmʉtɨnɨra urusikʉ rwɨ ɨtɨnɨrʉ. \v 49 Inyɨ nɨtagambirɨ kʉbhʉnaja bhwanɨbhu, nawe Bhaabha wʉnʉ antumirɨ, newe ambuuriirɨ gʉ ʉkʉgamba na chɨmbu nɨraagambɨ. \v 50 Inyʉʉsi, nɨɨzɨ kʉbha ubhuswaja bhwazɨ bhwahaareeta ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. Mmbe, inyɨ nɨragamba ganʉ Bhaabha antumirɨ kʉgamba ageene.” \c 13 \s Yɨɨsu arooja abhɨɨga bhaazɨ amagʉrʉ \p \v 1 Mmbe hanʉ isigukuru yɨ Ɨpasaka yaarɨ ɨkɨɨrɨ kuhika, Yɨɨsu akamenya ribhaga ryazɨ ryu ukurwa kʉʉsɨ kuja kwa Wiisɨ rihikirɨ. Yɨɨsu aarɨ abhasɨɨgirɨ abhaatʉ bhaazɨ bhanʉ bhaarɨ kʉʉsɨ, na akabhasɨɨga kuhika ɨtɨnɨrʉ. \p \v 2 Yɨɨsu na abhɨɨga bhaazɨ bhakiikara kurya ibhyakurya bhya rigoroobha. Ribhaga riyo, Shɨtaani aarɨ amarirɨ kokorokomba Yuuda, umwana wa Simʉʉni Isikariyʉʉti, korereke ichʉrɨ Yɨɨsu. \v 3 Yɨɨsu akamenya Wiisɨ akamoha ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉkangata ebhegero bhyʉsi. Na akamenya kʉbha ewe akarwa kwa Mungu, na aragarʉka kwa Mungu. \v 4 Mmbe, Yɨɨsu akarwa kubhyakurya, akiimɨɨrɨra, akaruusha ɨkanzʉ yaazɨ yi igʉrʉ, akagega ɨkɨsagi akiibhoha mukiribhizi. \v 5 Akʉmara akatʉʉra amanzi mʉbhakuri. Akatanga kwoja abhɨɨga bhaazɨ amagʉrʉ na kʉbhataricha nɨ ɨkɨsagi kɨnʉ aarɨ ibhʉhirɨ. \p \v 6 Hanʉ aamuhikiirɨ Simʉʉni Peetero, Peetero akamubhuurya, “Ʉmʉkʉrʉ, oreenda konyoja inyɨ amagʉrʉ?” \p \v 7 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Awɨ ʉtakʉtʉra kwobhoora ganʉ nekokora nangwɨnʉ, nawe ʉragoobhoora ribhaga rɨnʉ rikuuza.” \p \v 8 Peetero akabhuga, “Ʉtakonyoja amagʉrʉ gaanɨ!” \p Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Arɨɨbhɨ nɨtakukwoja, ʉtakʉtʉra kʉbha hamwɨmwɨ na niinyɨ zee.” \p \v 9 Simʉʉni Peetero akabhuga, “Ʉmʉkʉrʉ, nangʉ ʉtanyoja amagʉrʉ ageene, nawe na amabhoko hamwɨmwɨ nu umutwɨ gwanɨ.” \p \v 10 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ isaabhirɨ, atakwenderwa kwisaabha kwikɨ, nawe kwoja amagʉrʉ ageene, kʉ kʉbha ni mwɨrʉ. Na niimwɨ nɨ‑bhɨɨrʉ, nawe mʉtarɨ imwʉsi.” \v 11 Yɨɨsu aarɨ amwɨzɨ wʉnʉ araamwichʉrɨ, necho chagiriryɨ akabhuga, “Nawe ɨtarɨ imwʉsi.” \p \v 12 Hanʉ Yɨɨsu aamarirɨ kobhooja amagʉrʉ, akiibhoha ɨkanzʉ yaazɨ, akiikara naatu hanʉ aarɨ, akabhabhuurya, “Nangʉ, mwʉbhʉʉrirɨ ganʉ nɨbhakʉrɨɨrɨ? \v 13 Imwɨ mʉrambɨrɨkɨra, ‘Umwija,’ na mʉrambɨrɨkɨra, ‘Ʉmʉkʉrʉ.’ Mʉragamba amaheene, kʉ kʉbha inyɨ nɨmbu nɨrɨ. \v 14 Arɨɨbhɨ inyɨ Umwija nʉ Ʉmʉkʉrʉ waanyu, nɨbhʉʉjiryɨ amagʉrʉ gaanyu, ereenderwa na niimwɨ mʉbhɨ muriiyoja amagʉrʉ. \v 15 Nɨbhɨɨrɨkiryɨ ekerenjo, korereke na niimwɨ mʉbhɨ muriikorera chɨmbu inyɨ nɨbhakʉrɨɨrɨ. \v 16 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, mbʉʉsa atarɨ mʉkʉrʉ kʉkɨra umuniibhi waazɨ, na wʉnʉ akutumwa atarɨ mʉkʉrʉ kʉkɨra wʉnʉ akʉmʉtʉma. \v 17 Mʉraagamenye gayo, nɨ‑hakɨrɨku hanʉ mʉraagakore. \p \v 18 “Nɨtakʉgambɨra ganʉ igʉrʉ waanyu imwʉsi. Nɨbhɨɨzɨ abhaatʉ bhanʉ nɨrʉbhwɨrɨ kʉbha abhɨɨga bhaanɨ. Nawe nɨgambirɨ ganʉ korereke gabhɨ ganʉ gaandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu, ‘Mʉsaani waanɨ wʉnʉ aarɨ ararya ibhyakurya hamwɨmwɨ na niinyɨ, ichurirɨ kʉbha umubhisa waanɨ.’\f + \fr 13:18 \fr*\xt Rora Zabhuri 41:9.\xt*\f* \v 19 Nɨrabhabhʉʉrɨra gʉʉsi ganʉ gakɨɨrɨ kʉhʉrʉka, korereke hanʉ gakʉhʉrʉka, mwisiriryɨ inyɨ newe.\f + \fr 13:19 \fr*\fk Inyɨ newe \fk*\ft nɨmbu Mungu iitʉndiryɨ kʉBhʉragɨ bhwɨ Ɨkarɨ. \ft*\xt Rora Kʉhʉrʉka 3:14; Isaaya 43:10.\xt*\f* \v 20 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ariisiriryɨ wʉnʉ nitumirɨ, anyiisiriiryɨ inyɨ. Ɨbhuɨbhu, wʉnʉ akunyiisirirya, isiriiryɨ Bhaabha wʉnʉ antumirɨ.” \s Yɨɨsu aragamba igʉrʉ wa wʉnʉ araamwichʉrɨ \r (Mataayo 26:20‑25; Maaroko 14:17‑21; Ruuka 22:21‑23) \p \v 21 Hanʉ Yɨɨsu aagambirɨ gayo, akarumɨka bhʉkʉngʼu mumwʉyʉ, akabhuga, “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, wʉmwɨ waanyu aranyiichʉra.” \p \v 22 Abhɨɨga bhaazɨ bhakatanga kwirorarora, kʉ kʉbha bhataamɨnyirɨ aragamba wɨɨwɨ. \v 23 Aareho umwɨga wʉmwɨ, wʉnʉ Yɨɨsu aasɨɨgirɨ bhʉkʉngʼu. Ewe aarɨ iikɨɨrɨ haguhɨ na Yɨɨsu ribhaga ryu kurya. \v 24 Mmbe, Simʉʉni Peetero akasimya umwɨga wuyo, akamʉbhʉʉrɨra, “Mubhuuryɨ arabhuga wɨɨwɨ?” \p \v 25 Mmbe, umwɨga wʉnʉ aarɨ ihɨgɨkirɨku Yɨɨsu, akabhuurya, “Ʉmʉkʉrʉ, nɨ‑wɨɨwɨ?” \p \v 26 Yɨɨsu akagarukirya, “Nɨ‑wʉnʉ nekoha ɨkɨtɨnɨka chʉ ʉmʉkaatɨ kɨnʉ nekokorya.” Mmbe, akagega ɨkɨtɨnɨka chʉ ʉmʉkaatɨ akakorya mʉbhakuri, akaha Yuuda, umwana wa Simʉʉni Isikariyʉʉti. \v 27 Hanʉ Yuuda aamarirɨ kogega ɨkɨtɨnɨka kiyo, Shɨtaani akamusikɨra. Neho Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Ganʉ ukwenda kokora, gakore bhwangʉ!” \v 28 Nawe atareeho nʉʉrʉ wʉmwɨ wa bhanʉ bhaarɨ bhararya wʉnʉ aamɨnyirɨ kwakɨ Yɨɨsu akagambabhu. \v 29 Abhandɨ bhakakina Yɨɨsu amubhuuriirɨ agʉrɨ bhɨnʉ bhikwenderwa kusigukuru, hamwɨ abhahɨ abhahabhɨ zimpirya ekerengo ekerebhe, kʉ kʉbha newe aarɨ umugwatiriri wɨ ɨkɨgʉzi cha zimpirya. \v 30 Mmbe, hanʉ Yuuda aagɨgirɨ ɨkɨtɨnɨka kirya, hayohayo akahʉrʉka igʉtʉ. Ribhaga riyo ryarɨ bhutikʉ. \s Yɨɨsu arabhaha abhɨɨga bhaazɨ ubhuswaja ubhuhya \p \v 31 Mmbe hanʉ Yuuda aahurukirɨ igʉtʉ, Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Nangʉ ukugungibhwa ku Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ kʉraariirɨ kororekana habhwɨrʉ. Nu ukugungibhwa kwa Mungu kʉrarorekana habhwɨrʉ kʉhɨtɨra kwawɨ. \v 32 Arɨɨbhɨ ʉbhʉkʉrʉ bhwazɨ bhʉrarorekana kʉhɨtɨra Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ, mmbe Mungu wʉʉsi arabheerecha abhaatʉ ʉbhʉkʉrʉ bhu Umwana wʉ Ʉmʉʉtʉ, na arakorabhu bhwangʉ. \p \v 33 “Imwɨ abhaana bhaanɨ, nɨrabha na niimwɨ kwi ibhaga isuuhubhu. Mʉramonhya, nawe chɨmbu nabhuuriirɨ Abhayaahudi, ɨnʉ nikuja imwɨ mʉtakʉtʉra kuuza, nɨmbu nɨkʉbhabhʉʉrɨra na niimwɨ. \v 34 Nɨrabhaha ubhuswaja ubhuhya, mʉsɨɨganɨ. Chɨmbu inyɨ nɨbhasɨɨgirɨ, na niimwɨ mʉsɨɨganɨ ɨbhuɨbhu. \v 35 Mʉraasɨɨganɨ, abhaatʉ bhʉʉsi bharamenya kʉbha, imwɨ nɨ‑bhɨɨga bhaanɨ.” \s Yɨɨsu ararora kʉbha Peetero aramwanga \r (Mataayo 26:31‑35; Maaroko 14:27‑31; Ruuka 22:31‑34) \p \v 36 Mmbe, Simʉʉni Peetero akabhuurya, “Ʉmʉkʉrʉ, ʉraja hayi?” \p Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Nɨraja hanʉ awɨ ʉtakʉtʉra kuntuna nangwɨnʉ, nawe ʉrantuna ibhaga rɨndɨ.” \p \v 37 Peetero akamubhuurya, “Ʉmʉkʉrʉ, kwakɨ nitigɨ kukutuna nangwɨnʉ? Inyɨ nɨrakwa igʉrʉ waazʉ!” \p \v 38 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Peetero, maheene uriisirirya kukwa igʉrʉ waanɨ? Nɨrakʉbhʉʉrɨra amaheene, ekorokoome ɨkɨɨrɨ kʉgamba, ʉrabha ʉnyangirɨ manga katatʉ.” \c 14 \s Yɨɨsu newe ɨnzɨra yu ukuja kwa Mungu \p \v 1 Yɨɨsu akangʼeha kwija abhɨɨga bhaazɨ arabhuga, “Mʉtarumɨka mozekoro zaanyu, mwisiriryɨ Mungu, munyiisiriryɨ na niinyɨ. \v 2 Mumujɨ gwa Bhaabha hu ukwikara nɨ‑haaru. Angabhɨɨrɨ ɨtarɨbhu, naarɨ nɨrabhabhʉʉrɨra. Nangʉ nɨraja kʉbhakonzera ahagero. \v 3 Hanʉ nɨkʉmara kʉbhakonzera, nɨraaza naatu kʉbhagega korereke ahagero hanʉ nɨkʉbha, na niimwɨ mʉbhɨhʉ. \v 4 Imwɨ mwɨzɨ ɨnzɨra yu ukuhika hanʉ nikuja.” \v 5 Neho Tomaaso akabhuga, “Ʉmʉkʉrʉ, tʉtɨɨzɨ hanʉ ukuja. Nangʉ, tʉratʉrabhwɨ komenya ɨnzɨra?” \p \v 6 Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Inyɨ niinyɨ ɨnzɨra, amaheene nʉ ʉbhʉhʉru. Atareeho wʉnʉ akʉtʉra kuuza kwa Bhaabha arɨɨbhɨ akɨɨrɨ kʉhɨtɨra kwa niinyɨ. \v 7 Mwangamɨnyirɨ inyɨ, mwarɨ mʉramenya na Bhaabha. Kwɨma nangwɨnʉ, mumwɨzɨ na mʉmʉrʉʉzɨ.” \p \v 8 Firipʉ akamʉbhʉʉrɨra, “Ʉmʉkʉrʉ, tʉrakʉsabha utwereche Bhaabha, riyo iryene ririisa.” \p \v 9 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Firipʉ, nɨbhɨɨrɨ hamwɨmwɨ na niimwɨ ibhaga rɨnʉ ryʉsi, ʉkɨɨrɨ komenya? Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ andʉʉzɨ inyɨ, amʉrʉʉzɨ Bhaabha. Kwakɨ ʉrambuurya, ‘Twereche Bhaabha?’ \v 10 Nangʉ, ʉtakwisirirya inyɨ nɨrɨ kwa Bhaabha, na Bhaabha arɨ kwa niinyɨ? Amangʼana ganʉ nɨkʉbhabhʉʉrɨra gatakurwa mumiisɨɨgi gaanɨ, nawe Bhaabha wʉnʉ arɨ kwa niinyɨ, arakora emeremo jazɨ. \v 11 Mwisiriryɨ ganʉ nɨkʉgamba kʉbha, nɨrɨ kwa Bhaabha, neewe arɨ kwa niinyɨ. Nawe arɨɨbhɨ mʉtakwisirirya gayo, ambe mwisiriryɨ igʉrʉ we emeremo gɨnʉ nekokora. \v 12 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akunyiisirirya, arakora emeremo gɨnʉ inyɨ nekokora. Na arakora mɨkʉrʉ kʉkɨra gɨnʉ nekokora, kʉ kʉbha inyɨ nɨraja kwa Bhaabha. \v 13 Hanʉ mʉkʉsabha chʉchʉsi kuriina ryanɨ, inyɨ nɨrakora, korereke kʉhɨtɨra Umwana ukugungibhwa kwa Bhaabha kororekanɨ. \v 14 Na mʉransabhɨ ekegero chʉchʉsi kuriina ryanɨ, nɨrakora. \s Yɨɨsu aragambɨra ukuuza kwe Ekoro Ɨndɨndu \p \v 15 “Arɨɨbhɨ mʉnsɨɨgirɨ, mʉragwata amaswaja gaanɨ. \v 16 Mmbe, na niinyɨ nɨrasabha Bhaabha abhahɨ Ʉmʉsakirya ʉwʉndɨ,\f + \fr 14:16 \fr*\fk Ʉmʉsakirya ʉwʉndɨ\fk*\ft , enzobhooro yaku ne‑Koro Ɨndɨndu.\ft*\f* korereke abhɨ na niimwɨ kemerano. \v 17 Ewe newe Ekoro ya Amaheene. Abhaatʉ bhanʉ bhakwanga Mungu bhatakʉtʉra kʉyɨsʉngʼaana, kʉ kʉbha bhatakoyerora, na bhatayɨɨzɨ. Nawe imwɨ muyɨɨzɨ Ekoro yiyo, kʉ kʉbha iriikara kwa niimwɨ, na ɨrabha kwa niimwɨ. \p \v 18 “Nɨtakʉbhatiga imubheene ncha abhahabhɨ, naatu nɨragarʉka kwa niimwɨ. \v 19 Rɨkɨɨrɨ ibhaga isuuhu ɨɨsɨ ɨtakondora. Nawe imwɨ mʉrandora, na kʉ kʉbha inyɨ mʉhʉru, na niimwɨ mʉrabha bhahʉru. \v 20 Urusikʉ ruyo, mʉramenya kʉbha inyɨ nɨrɨ kwa Bhaabha, na niimwɨ mʉrɨ kwa niinyɨ, na niinyɨ nɨrɨ kwa niimwɨ. \v 21 Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ɨɨzɨ amaswaja gaanɨ na kʉgagwata, wuyo newe ansɨɨgirɨ. Nʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ ansɨɨgirɨ, Bhaabha aramʉsɨɨga. Na niinyɨ nɨramʉsɨɨga na kwiyeerecha kwawɨ.” \p \v 22 Mmbe, umwɨga wʉmwɨ iriina ryazɨ Yuuda, atarɨ Yuuda Isikariyʉʉti, akabhuurya Yɨɨsu, “Ʉmʉkʉrʉ, ɨratʉrɨkanabhwɨ oreenda kwiyeerekanʼya kwa niitwɨ, nawe ʉtakwiyeerekanʼya kʉʉsɨ?” \p \v 23 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Ʉmʉʉtʉ aransɨɨgɨ, aragwata amangʼana gaanɨ, na Bhaabha aramʉsɨɨga. Inyɨ na Bhaabha tʉraaza kwawɨ na kwikara hamwɨmwɨ nawe. \v 24 Nawe ʉmʉʉtʉ wʉnʉ atansɨɨgirɨ, atakugwata amangʼana gaanɨ. Na ganʉ mukwigwa gatarɨ gaanɨ, nawe gararwa kwa Bhaabha wʉnʉ antumirɨ. \p \v 25 “Nɨbhabhuuriirɨ gʉʉsi gayo nɨkɨɨrɨ hamwɨmwɨ na niimwɨ. \v 26 Nawe Ʉmʉsakirya wuyo, newe Ekoro Ɨndɨndu, Bhaabha aramʉtʉma kwa niimwɨ kuriina ryanɨ, arabhiija na kʉbhahiitya gʉʉsi ganʉ naarɨ nɨbhabhuuriirɨ. \v 27 Hanʉ nɨkʉbhʉʉka, nɨrabhatigɨra omorembe, omorembe gwanɨ nɨrabhaha. Nawe gʉnʉ nɨkʉbhaha gʉtangɨ gʉnʉ abhaatʉ bhahaabhaha. Mutiitiimaata mozekoro zaanyu, na mʉtʉʉbhaha. \v 28 Mwigwirɨ ganʉ nabhabhuuriirɨ, ‘Nɨraja, akʉmara nɨragarʉka naatu kwa niimwɨ.’ Angabhɨɨrɨ mʉnsɨɨgirɨ, mwarɨ mʉrazomerwa kwigwa nɨraja kwa Bhaabha, kʉ kʉbha Bhaabha nɨ‑mʉkʉrʉ kʉkɨra inyɨ. \v 29 Nɨbhabhuuriirɨ amangʼana gayo, gakɨɨrɨ kororekana, korereke hanʉ gakororekana mʉtʉrɨ kunyiisirirya. \p \v 30 “Nɨtakʉtʉra kʉgamba na niimwɨ ibhaga irɨɨhu, kʉ kʉbha ʉmʉkʉrʉ wɨ ɨɨsɨ yɨnʉ araaza. Nawe ataana ʉbhʉnaja igʉrʉ waanɨ. \v 31 Ganʉ nekokora nɨ‑ganʉ Bhaabha answajiryɨ kokora, korereke abhaatʉ bhʉʉsi bhamenye kʉbha nɨmʉsɨɨgirɨ. \p “Nangʉ, mʉbhʉʉkɨ tujɨ.” \c 15 \s Yɨɨsu nɨ‑mʉzabhiibhu gwa amaheene \p \v 1 Yɨɨsu akangʼeha kubhiija, “Inyɨ nɨ‑mʉzabhiibhu gwa amaheene, na Bhaabha waanɨ ni‑murimi. \v 2 Ikisha chʉchʉsi kɨnʉ kɨrɨ kwa niinyɨ na kɨtakwibhʉra imisumʉ, Bhaabha arakiruushaho. Nawe ikisha kɨnʉ kikwibhʉra imisumʉ, Bhaabha ahaakɨtagʉrɨra korereke chibhʉrɨ bhʉkʉngʼu. \v 3 Imwɨ mʉmarirɨ kʉbhɨngukibhwa, kʉ kʉbha mwisiriiryɨ amiija gaanɨ. \v 4 Mʉsaagɨ kwa niinyɨ, na niinyɨ nɨsaagɨ kwa niimwɨ. Chɨmburya ikisha kɨtakʉtʉra kwibhʉra imisumʉ ichene arɨɨbhɨ kɨtakʉsaaga kʉmʉzabhiibhu, ɨbhuɨbhu mʉtakʉtʉra kokora ʉbhʉsɨɨgi bhwa Mungu arɨɨbhɨ mʉtasaagirɨ kwa niinyɨ. \p \v 5 “Inyɨ nɨ‑mʉzabhiibhu, na niimwɨ ni‑bhisha. Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉsaaga kwa niinyɨ, na niinyɨ nɨrasaaga kwawɨ, wuyo arabha ariibhʉra imisumʉ myaru, kʉ kʉbha kutiga inyɨ mʉtakʉtʉra kokora ryʉryʉsi.\fig Ziisha zʉ ʉmʉzabhiibhu|alt="Matawi ya mzabibu" src="hk00112c.tif" size="col" loc="JHN 15:5" copy="Illustrations by Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995" ref="15:5"\fig* \v 6 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ atakʉsaaga mʉʉsi waanɨ atuubhɨɨnɨ ni ikisha kɨnʉ kɨkʉtaashwa na kwʉma. Mmbe, abhaatʉ bharaketoora na kʉkɨtaasha momorero, kɨrarʉngʉra. \v 7 Arɨɨbhɨ mʉrasaaga mʉʉsi waanɨ na amangʼana gaanɨ garasaaga mʉʉsi waanyu, mʉsabhɨ chʉchʉsi kɨnʉ mukwenda, mʉrahaabhwa. \v 8 Arɨɨbhɨ muriibhʉra imisumʉ myaru na kʉbha abhɨɨga bhaanɨ bha amaheene, mʉrabha mʉragʉnga habhwɨrʉ Bhaabha. \v 9 Chɨmburya Bhaabha ansɨɨgirɨ inyɨ, nɨmbu na niinyɨ nɨbhasɨɨgirɨ. Mmbe mʉsaagɨ mʉbhʉsɨɨgi bhwanɨ. \v 10 Arɨɨbhɨ mʉragwata amaswaja gaanɨ, mʉrakaja kʉsaaga mʉbhʉsɨɨgi bhwanɨ, chɨmburya inyɨ nigwatirɨ ganʉ Bhaabha answajiryɨ na kʉsaaga mʉbhʉsɨɨgi bhwazɨ. \p \v 11 “Nɨbhabhuuriirɨ ganʉ korereke obhozomerwa bhwanɨ bhʉbhɨ mʉʉsi waanyu, no obhozomerwa bhwanyu bhuhikɨ. \v 12 Riswaja ryanɨ nɨ‑rɨnʉ, mʉsɨɨganɨ, chɨmburya inyɨ nɨbhasɨɨgirɨ. \v 13 Atareeho ʉmʉʉtʉ wʉnʉ anʉ ʉbhʉsɨɨgi ʉbhʉkʉrʉ kʉkɨra wʉnʉ akuhurucha ʉbhʉhʉru bhwazɨ igʉrʉ wa abhasaani bhaazɨ. \v 14 Arɨɨbhɨ mʉrakora ganʉ nɨbhaswajiryɨ, imwɨ nɨ‑bhasaani bhaanɨ. \v 15 Kwɨma nangwɨnʉ, nɨtakʉbha nɨrabhabhɨrɨkɨra naatu abhahocha bhaanɨ, kʉ kʉbha omohocha atɨɨzɨ kɨnʉ ʉmʉkʉrʉ waazɨ akokora. Nawe imwɨ nɨbhahumburiirɨ gʉʉsi ganʉ niigwirɨ kurwa kwa Bhaabha, mmbe ɨbhu nɨrabha nɨrabhabhɨrɨkɨra abhasaani bhaanɨ. \v 16 Imwɨ mʉkɨɨrɨ kondobhora inyɨ, nawe niinyɨ nɨbharʉbhwɨrɨ imwɨ. Nɨkabharobhora korereke mujɨ mwibhʉrɨ imisumʉ gɨnʉ gɨtakusira. Moreekorebhu, gʉʉsi ganʉ mʉkʉsabha kʉhɨtɨra kuriina ryanɨ, Bhaabha arabhaha. \v 17 Mmbe, riswaja ryanɨ kwa niimwɨ nɨ rɨnʉ, mʉsɨɨganɨ.” \s Abhaatʉ bha kʉʉsɨ bharabhiihirirwa bhanʉ bhakwisirirya Yɨɨsu \p \v 18 Yɨɨsu akangʼeha kubhiija, “Arɨɨbhɨ abhaatʉ bha kʉʉsɨ bharaabhabhiihirirwɨ, mʉbhɨ mʉrahiita kʉbha bhakakangata kumbiihirirwa inyɨ. \v 19 Mwangabhɨɨrɨ abhaatʉ bha kʉʉsɨ yɨnʉ, bhayo bhaarɨ bharabhasɨɨga chɨmburya bhabhasɨɨgirɨ abhaatʉ bhaabhʉ. Nawe kʉ kʉbha imwɨ mʉtarɨ bha kʉʉsɨ yɨnʉ na nɨbharʉbhwɨrɨ kurwa kʉʉsɨ yɨnʉ, igʉrʉ wa riyo, abhaatʉ bha kʉʉsɨ bharabhabhiihirirwa. \v 20 Muhiitɨ ganʉ nabhabhuuriirɨ, ‘Mbʉʉsa atarɨ mʉkʉrʉ kʉkɨra umuniibhi waazɨ.’ Mmbe, arɨɨbhɨ bhakanyaacha inyɨ, bharabhanyaacha na niimwɨ kwikɨ. Nawe arɨɨbhɨ bhakiisirirya amiija gaanɨ, bhariisirirya na agaanyu. \v 21 Nawe bharabhakorera gʉʉsi gayo kʉ kʉbha mʉrantuna inyɨ, na kʉ kʉbha bhatɨɨzɨ wʉnʉ antumirɨ. \v 22 Arɨɨbhɨ nangatamirɨ kuuza kwebho na kʉgamba nabhʉ, mmbe bhataarɨ bharabha nʉ ʉbhʉbhɨ. Nawe nangʉ, bhatakʉtʉra kwibhagɨra kʉbha bhataana ʉbhʉbhɨ. \v 23 Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akumbiihirirwa inyɨ, wʉʉsi arabhiihirirwa na Bhaabha waanɨ. \v 24 Nɨkʉrirɨ ɨbhɨsɨgʉ ɨbhɨkʉrʉ bhɨnʉ ʉwʉndɨ akɨɨrɨ kokora. Angabhɨɨrɨ bhatabhɨrʉʉzɨ, bhangabhɨɨrɨ bhataana ʉbhʉbhɨ. Nawe nangʉ, bharʉʉzɨ ganʉ gʉʉsi nakʉrirɨ, bhakɨɨrɨ bhambiihiriirwɨ na bhabhiihiriirwɨ Bhaabha. \v 25 Nawe ganʉ gakʉrirwɨ korereke kuhicha amangʼana ganʉ gaandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu kʉbha, ‘Bhakambiihirirwa bhʉʉha.’\f + \fr 15:25 \fr*\xt Rora Zabhuri 35:19, 69:4.\xt*\f* \p \v 26 “Nɨratʉma kwa niimwɨ Ʉmʉsakirya, ʉmʉsakirya wuyo ne‑Koro Ɨndɨndu, newe ahaahumburɨra abhaatʉ bhʉʉsi amaheene. Ararwa kwa Bhaabha, na hanʉ akuhika kwa niimwɨ, arabhamenyeekererya amaheene gaanɨ. \v 27 Na niimwɨ imwʉsi mʉramenyeekererya amangʼana gaanɨ, kʉ kʉbha mwarɨ hamwɨmwɨ na niinyɨ kwɨma ʉbhʉtangɨ. \c 16 \p \v 1 “Nɨbhabhuuriirɨ gʉʉsi ganʉ korereke mʉtatiga kunyiisirirya. \v 2 Nawe abhaatʉ bharabha bharabhaahʉra imwɨ mʉmarwazɨrʉ gaabhʉ. Rɨraaza ribhaga rɨnʉ ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi arabhiita, ariiseega kʉbha arakora emeremo ja Mungu. \v 3 Bharabhakorerabhu, kʉ kʉbha bhatɨɨzɨ Bhaabha, nʉʉrʉ inyɨ, bhatanyɨzɨ. \v 4 Nawe nɨbhabhuuriirɨ gayo, korereke ribhaga ryabhʉ ryo okokora gayo hanʉ rikuhika, muhiitɨ kʉbha nɨkabhabhʉʉrɨra. \s Emeremo je Ekoro Ɨndɨndu \p “Nɨtabhabhuuriirɨ gayo gʉʉsi mʉbhʉtangɨ, kʉ kʉbha naarɨ hamwɨmwɨ na niimwɨ. \v 5 Mmbe, nangʉ nɨraja kwa Bhaabha wʉnʉ antumirɨ kwa niimwɨ. Nawe atareeho wʉwʉʉsi gatɨgatɨ waanyu wʉnʉ akumbuurya, ‘Nangʉ, ʉraja hayi?’ \v 6 Murumikirɨ bhʉkʉngʼu mozekoro zaanyu kʉ kʉbha nɨrabhabhʉʉrɨra nɨraja kwa Bhaabha. \p \v 7 “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene kʉbha, nɨraja kwa Bhaabha. Arɨɨbhɨ nɨtakuja, Ʉmʉsakirya wurya atakʉtʉra kuuza kwa niimwɨ. Nawe inyɨ niriijɨ, nɨramʉtʉma kwa niimwɨ. \v 8 Hanʉ akuuza, arabha arabheerecha abhaatʉ bha kʉʉsɨ kʉnʉ amangʼana igʉrʉ wʉ ʉbhʉbhɨ, eheene nɨ ɨtɨnɨrʉ. \v 9 Arabha arabheerecha ebho kʉbha nɨ‑bhakʉri bhʉ ʉbhʉbhɨ, kʉ kʉbha bhatakunyiisirirya. \v 10 Areerecha kʉbha inyɨ ne‑we eheene kʉ kʉbha nɨraja kwa Bhaabha na mʉtakondora kwikɨ. \v 11 Arabha arabheerecha habhwɨrʉ kʉbha Mungu arabhatɨnɨra, kʉ kʉbha amutiniirɨ Shɨtaani ʉmʉkangati wɨ ɨɨsɨ. \p \v 12 “Nɨkɨɨrɨ nɨnago maaru gʉ ʉkʉbhabhʉʉrɨra, nawe ribhaga rɨnʉ mʉtakʉtʉra kogoobhoora. \v 13 Ekoro ya amaheene yiyo, hanʉ ikuuza kwa niimwɨ, ɨrabhakangata komenya amaheene gʉʉsi. Ɨtakʉgamba kʉbhʉnaja bhwazɨ umwene, nawe ɨragamba ganʉ igwirɨ na kʉbhabhʉʉrɨra ganʉ gareerorekanɨ. \v 14 Ekoro yiyo ɨrabha ɨrangʉnga, kʉ kʉbha ɨrabhabhʉʉrɨra gʉʉsi ganʉ ibhwɨnɨ kurwa kwa niinyɨ. \v 15 Ebhegero bhyʉsi bhɨnʉ Bhaabha anabhyʉ ibhyanɨ. Necho nɨgambirɨ kʉbha Ekoro yiyo ɨrabhabhʉʉrɨra gʉʉsi ganʉ ɨkʉbha ibhwɨnɨ kurwa kwa niinyɨ. \s Ɨbhɨgʉngi bhiriichʉra kʉbha obhozomerwa \p \v 16 “Rɨkɨɨrɨ ibhaga isuuhu mʉtakondora, akʉmara ibhaga isuuhu naatu mʉrandora.” \p \v 17 Mmbe, abhɨɨga bhaazɨ obhorebhe bhakiibhuurya, “Ana nzobhoorokɨ hanʉ akubhuga, ‘Rɨkɨɨrɨ ibhaga isuuhu mʉtakondora, akʉmara ibhaga isuuhu naatu mʉrandora,’ na ‘Nɨraja kwa Bhaabha’?” \v 18 Mmbe, bhakangʼeha kwibhuurya, “Enzobhooro yaku nɨkɨ, ‘Rɨkɨɨrɨ ibhaga isuuhu?’ Tʉtakwobhoora ganʉ akʉgamba.” \p \v 19 Yɨɨsu akamenya kʉbha bhareenda kumubhuurya ganʉ agambirɨ, mmbe akabhabhuurya, “Nangʉ, muriibhuurya ganʉ nɨgambirɨ, ‘Rɨkɨɨrɨ ibhaga isuuhu na niimwɨ mʉtakondora, akʉmara ibhaga isuuhu naatu mʉrandora’? \v 20 Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, imwɨ mʉrarɨra na kurumɨka, nawe abhaatʉ bhɨ ɨɨsɨ yɨnʉ bharazomerwa. Mʉrarumɨka, nawe ɨbhɨgʉngi bhyanyu bhiriichʉra kʉbha obhozomerwa. \v 21 Arɨɨbhɨ ʉmʉkari araja kwibhʉra umwana, ararumɨka kʉ kʉbha ribhaga ryɨ ɨnyaakʉ yaazɨ rihikirɨ. Nawe hanʉ akʉmara kwibhʉra, atakuhiita naatu ɨnyaakʉ yiyo kʉ kʉbha yo obhozomerwa bhu ukwibhurwa umwana. \v 22 Mmbe imwʉsi mʉrarumɨka ribhaga rɨnʉ. Nawe nɨraaza naatu kwa niimwɨ, na niimwɨ mʉrabha no obhozomerwa mozekoro zaanyu. Atareeho wʉnʉ akuruusha obhozomerwa bhuyo mozekoro zaanyu. \v 23 Hanʉ ribhaga riyo rikuhika, mʉtakumbuurya ingʼana ryʉryʉsi. \p “Nɨrabhabhʉʉrɨra amaheene, gʉʉsi ganʉ mʉkʉsabha kuriina ryanɨ, Bhaabha arabhaha. \v 24 Kuhika nangwɨnʉ, mʉkɨɨrɨ kʉsabha chʉchʉsi kʉhɨtɨra iriina ryanɨ. Mʉsabhɨ, na niimwɨ mʉrabhona, korereke obhozomerwa bhwanyu bhuhikɨ. \s Yɨɨsu ahizirɨ ɨɨsɨ \p \v 25 “Nɨbhabhuuriirɨ gʉʉsi gayo kʉnzɨra ye ebherenjo. Nawe ribhaga rɨrahika nɨtakʉgamba na niimwɨ kʉnzɨra ye ebherenjo, nawe nɨrabhabhʉʉrɨra habhwɨrʉ igʉrʉ wa Bhaabha. \v 26 Kwibhaga riyo, mʉrasabha kʉhɨtɨra iriina ryanɨ. Na nɨtakʉbhabhʉʉrɨra kʉbha inyɨ nɨrabhasabhɨra kwa Bhaabha. \v 27 Ewe umwene abhasɨɨgirɨ imwɨ, kʉ kʉbha imwɨ mʉnsɨɨgirɨ inyɨ, na mwisiriiryɨ kʉbha nɨkarwa kwa Bhaabha. \v 28 Nɨkaaza kʉʉsɨ kʉnʉ kurwa kwa Bhaabha, nawe nangʉ nɨrarwa kʉʉsɨ kʉnʉ, nɨraja kwa Bhaabha.” \p \v 29 Neho abhɨɨga bhaazɨ bhakamʉbhʉʉrɨra, “Nangʉ ʉtangirɨ kʉgamba na niitwɨ habhwɨrʉ ɨtarɨ kʉnzɨra ye ebherenjo. \v 30 Nangʉ twʉbhʉʉrirɨ kʉbha ʉmɨnyirɨ gʉʉsi, na ʉtakwenda mʉʉtʉ akubhuuryɨ ryʉryʉsi. Gayo nego gagiriryɨ kwisirirya kʉbha ʉkarwa kwa Mungu.” \p \v 31 Yɨɨsu akabhabhuurya, “Nangʉ mwisiriiryɨ? \v 32 Ribhaga rɨraariirɨ, naatu rihikirɨ, hanʉ bhʉʉsi mʉraanyaraganɨ na kuja ɨwaanyu na kuntiga inyimwene. Nawe nɨtakʉbha inyimwene, kʉ kʉbha Bhaabha arɨ hamwɨmwɨ na niinyɨ. \v 33 Nɨbhabhuuriirɨ gayo gʉʉsi korereke mʉbhɨ no omorembe mozekoro zaanyu, kʉ kʉbha mʉrɨ kwa niinyɨ. Kʉʉsɨ hanʉ mʉrabhona zɨnyaakʉ nzaru, nawe mʉtʉʉbhaha kʉ kʉbha inyɨ nihizirɨ ɨɨsɨ.” \c 17 \s Yɨɨsu arasabha Mungu \p \v 1 Hanʉ Yɨɨsu aamarirɨ kʉgamba gayo, akarangamɨra kwisaarʉ, akasabha, “Bhaabha, ribhaga rihikirɨ. Ʉgʉngyɨ Umwana waazʉ, korereke Umwana wʉʉsi akʉgʉngyɨ. \v 2 Ʉmʉhɨɨrɨ ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉkangata abhaatʉ, korereke bhʉʉsi bhanʉ ʉmʉhɨɨrɨ abhahɨ ʉbhʉhʉru bhwa kemerano. \v 3 Ʉbhʉhʉru bhwa kemerano nebhwe bhʉnʉ, abhaatʉ bhakomenye awɨ, Mungu umwenebhu wa amaheene, na bhamenye Yɨɨsu Kiriisitʉ, wʉnʉ watumirɨ kwabhʉ. \v 4 Inyɨ nikugungiryɨ kʉbhaatʉ bhʉʉsi kʉʉsɨ, kʉhɨtɨra momeremo gɨnʉ wangʼɨɨrɨ kokora. \v 5 Bhaabha, nɨrasabha ungungyɨ, ʉbhʉgʉngʉ bhʉnʉ naarɨ nabhwɨ hanʉ twarɨ hamwɨmwɨ, ribhaga ɨɨsɨ ɨkɨɨrɨ kubhumbwa. \s Yɨɨsu arasabhɨra abhɨɨga bhaazɨ \p \v 6 “Bhaabha, nɨkʉrirɨ omenyekanɨ chɨmbu awɨ ʉrɨ kʉbhaatʉ bhanʉ wangʼɨɨrɨ kʉʉsɨ kʉnʉ. Bhaarɨ abhaazʉ, ʉkangʼa inyɨ. Na bhagwatirɨ ɨngʼana yaazʉ. \v 7 Nangʉ bhʉʉbhʉʉrirɨ kʉbha, ebhegero bhyʉsi bhɨnʉ wangʼɨɨrɨ, bhiruurɨ kwa naawɨ. \v 8 Nɨbhabhuuriirɨ ganʉ wambuuriirɨ, bhʉʉsi bhagasʉngʼaanirɨ. Bhɨɨzɨ amaheene kʉbha nɨkarwa kwa naawɨ, na bhiisiriiryɨ kʉbha, naawɨ wantumirɨ. \v 9 Nɨrabhasabhɨra bhayo abheene. Nɨtakʉsabhɨra abhaatʉ bhʉʉsi, nawe nɨrabhasabhɨra bhanʉ wangʼɨɨrɨ, kʉ kʉbha nebho abhaazʉ. \v 10 Abhaatʉ abhaanɨ bhʉʉsi na abhaazʉ, na abhaazʉ nɨ‑bhaanɨ. Ʉbhʉgʉngʉ bhwanɨ bhuhumbwirwɨ kʉbhaatʉ kʉhɨtɨra kwabhʉ. \v 11 Inyɨ nɨraaza kwa naawɨ, nɨtakʉbha naatu mʉʉsɨ mʉnʉ. Nawe ebho bharabha mʉʉsɨ mʉnʉ. Bhaabha Ʉmʉrɨndu, nɨrakʉsabha ʉbhariibhɨ kʉhɨtɨra ʉbhʉnaja bhwi iriina ryazʉ rɨnʉ ʉngʼɨɨrɨ, korereke bhabhɨ kegero kɨmwɨ chɨmbu inyɨ na naawɨ tʉrɨ kegero kɨmwɨ. \v 12 Hanʉ naarɨ hamwɨmwɨ nabhʉ nɨkabhariibha kʉbhʉnaja bhwi iriina ryazʉ rɨnʉ wangʼɨɨrɨ. Nɨbhaangariirɨ bhwaheene na atareeho nʉʉrʉ wʉmwɨ wʉnʉ aarimiirɨ, kuruushaku wʉnʉ akwenderwa kurichwa, korereke gabhɨ ganʉ gaandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu.\f + \fr 17:12 \fr*\xt Rora Zabhuri 41:9.\xt*\f* \p \v 13 “Mmbe, nangʉ nɨraaza kwa naawɨ. Nɨragamba gʉʉsi gayo kwa abhɨɨga bhaanɨ nɨkɨɨrɨ nɨrɨ kʉʉsɨ, korereke obhozomerwa bhwanɨ bhuhikɨ mozekoro zaabhʉ. \v 14 Nɨbhabhuuriirɨ Ɨngʼana yaazʉ. Nawe abhaatʉ bha kʉʉsɨ bharabhabhiihirirwa, kʉ kʉbha ebho bhatarɨ bha kʉʉsɨ, chɨmbu inyɨ nɨtarɨ wa kʉʉsɨ. \v 15 Inyɨ nɨtakʉsabha ʉbharuushɨ mʉʉsɨ mʉnʉ, nawe ʉbhasabhʉrɨ kurwa kwa Shɨtaani. \v 16 Bhatarɨ bhɨ ɨɨsɨ chɨmbu inyɨ nɨtarɨ wɨ ɨɨsɨ. \v 17 Ʉbhakore kʉbha abhaatʉ bhaazʉ kɨmwɨkɨmwɨ koheene yaazʉ, kʉ kʉbha ringʼana ryazʉ neryo eheene. \v 18 Chɨmbu wantumirɨ inyɨ kʉʉsɨ, ɨbhuɨbhu na niinyɨ nɨbhatumirɨ ebho kʉʉsɨ. \v 19 Niihuruchiryɨ kokohokerya awɨ igʉrʉ waabhʉ, korereke bhʉʉsi bhabhɨ kwa naawɨ heeneheene. \s Yɨɨsu arabhasabhɨra bhanʉ bhakumwisirirya \p \v 20 “Nɨtakʉbhasabhɨra abheenebhu, nawe nɨrabhasabhɨra na bhʉʉsi bhanʉ bhakuuza kunyiisirirya, igʉrʉ wa ganʉ abhɨɨga bhaanɨ bhakwija. \v 21 Nɨrasabha bhayo bhabhɨ kegero kɨmwɨ. Bhaabha, nɨrasabha bhabhɨ kwa niitwɨ, chɨmburya awɨ ʉrɨ kwa niinyɨ, na niinyɨ nɨrɨ kwa naawɨ. Bhʉʉsi bhabhɨ kwa niitwɨ, korereke abhaatʉ bhɨ ɨɨsɨ bhiisiriryɨ kʉbha naawɨ wantumirɨ. \v 22 Ʉbhʉgʉngʉ bhʉnʉ wangʼɨɨrɨ, nɨbhahɨɨrɨ abhɨɨga bhaanɨ, korereke bhabhɨ kegero kɨmwɨ, chɨmbu inyɨ na naawɨ tʉrɨ kegero kɨmwɨ. \v 23 Inyɨ nɨrɨ kwebho, na naawɨ ʉrɨ kwa niinyɨ, korereke bhanagɨ mukigwatani chabhʉ. Abhaatʉ bha kʉʉsɨ bhamenye kʉbha naawɨ wantumirɨ, na bhamenye kʉbha ʉbhasɨɨgirɨ chɨmbu ʉnsɨɨgirɨ. \p \v 24 “Bhaabha, nereenda bhanʉ ʉngʼɨɨrɨ bhabhɨ hamwɨmwɨ na niinyɨ hʉhʉʉsi hanʉ nɨkʉbha, korereke bhabhorore ʉbhʉgʉngʉ bhwanɨ bhʉnʉ wangʼɨɨrɨ, kʉ kʉbha ʉkansɨɨga ʉkɨɨrɨ kʉbhʉmba ɨɨsɨ. \v 25 Bhaabha we eheene, abhaatʉ bhɨ ɨɨsɨ yɨnʉ bhatakwɨzɨ. Nawe inyɨ nikwɨzɨ, na abhɨɨga bhaanɨ bhɨɨzɨ kʉbha naawɨ wantumirɨ. \v 26 Inyɨ nibhiijiryɨ chɨmbu awɨ ʉrɨ, na nɨrakaja kokorabhu, korereke ʉbhʉsɨɨgi bhʉnʉ ʉnabhwɨ kwa niinyɨ, bhʉbhɨ kwabhʉ, na niinyɨ nɨbhɨ kwabhʉ.” \c 18 \s Yɨɨsu aragwatwa \r (Mataayo 26:47‑56; Maaroko 14:43‑50; Ruuka 22:47‑53) \p \v 1 Hanʉ Yɨɨsu aamarirɨ kʉsabha, akabhʉʉka na abhɨɨga bhaazɨ, akaambʉka ɨtandaari ya Kɨdurʉni. Hayo gwareho ʉmʉgʉndʉ gwɨ ɨmɨzɨyituuni. Ewe na abhiija bhaazɨ bhakasikɨramu. \p \v 2 Yuuda wʉnʉ iichurirɨ Yɨɨsu, akamenya ʉmʉgʉndʉ guyo, kʉ kʉbha Yɨɨsu aarɨ anarirɨ kujamu na abhɨɨga bhaazɨ manga kaaru. \v 3 Mmbe, Yuuda akagega riribhita rya abhasirikarɨ, hamwɨmwɨ na abhahocha abhandɨ kurwa kʉbhakʉrʉ bha abhakuhaani na Abhafarisaayo. Bhakaja mʉmʉgʉndʉ gurya, bhanɨ ɨkɨmʉrɨ ne ebheseme. \p \v 4 Yɨɨsu akamenya gʉʉsi ganʉ gaarɨ gakuja komobhona, kʉgayo akiimɨɨrɨra, akabhabhuurya, “Mʉramohya wɨɨwɨ?” \p \v 5 Bhakamʉgarukirya, “Tʉramohya Yɨɨsu Ʉmʉnazarɨɨti.” \p Yɨɨsu akabhagarukirya, “Niinyɨ.” Yuuda wʉnʉ aamwichurirɨ Yɨɨsu aarɨ imiiriirɨ hamwɨmwɨ nabhʉ. \v 6 Mmbe, hanʉ abhabhuuriirɨ, “Niinyɨ,” bhakagarʉka inyuma na kugwa haasɨ. \v 7 Yɨɨsu akabhabhuurya naatu, “Mʉramohya wɨɨwɨ?” \p Ebho bhakamʉgarukirya, “Tʉramohya Yɨɨsu Ʉmʉnazarɨɨti.” \p \v 8 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Nɨbhabhuuriirɨ niinyɨ. Arɨɨbhɨ mʉramonhya inyɨ, mmbe mʉbhatigɨ abhandɨ bhanʉ bhajɨ.” \p \v 9 Kʉhɨtɨra ɨnzɨra yiyo gakabha ganʉ aagambirɨ kʉbha, “Bhanʉ wangʼɨɨrɨ, nɨtarimiiryɨ nʉʉrʉ wʉmwɨ.”\f + \fr 18:9 \fr*\xt Rora Yoohana 6:39.\xt*\f* \p \v 10 Simʉʉni Peetero akasohora risabha rɨnʉ aarɨ naryʉ, akatɨna ʉkʉtwɨ ku ubhuryʉ kwa mbʉʉsa wa kuhaani ʉmʉkʉrʉ kutu. Mbʉʉsa wuyo aarɨ arabhirikirwa Maaroko. \v 11 Nawe Yɨɨsu akabhʉʉrɨra Peetero, “Garucha risabha muchobho chazʉ. Nangʉ, ʉtɨɨzɨ nereenderwa kʉnyaakibhwa chɨmbu Bhaabha ɨɨndirɨ?”\f + \fr 18:11 \fr*\fk Nangʉ, ʉtɨɨzɨ nereenderwa kʉnyaakibhwa chɨmbu Bhaabha ɨɨndirɨ? \fk*\ft Ikigiriki kɨrabhuga, \ft*\fqa nɨtaaza kunywɨra ekekombe kɨnʉ Bhaabha angʼɨɨrɨ korereke ninywɨ?\fqa*\f* \s Yɨɨsu mʉbhʉtangɨ bhwa Anaasi \r (Mataayo 26:57‑58; Maaroko 14:53‑54; Ruuka 22:54) \p \v 12 Mmbe, ʉmʉkʉrʉ wa abhasirikarɨ, hamwɨmwɨ na riribhita ryazɨ, na abhahocha bha abhakangati bha Abhayaahudi, bhakagwata Yɨɨsu, bhakamobhoha. \v 13 Bhakamuhira hinga kwa Anaasi, umukwɨrɨma wa Kayaafa wʉnʉ aarɨ kuhaani ʉmʉkʉrʉ ribhaga riyo. \v 14 Kwa zisikʉ zi inyuma, Kayaafa newe aabhatʉngɨɨrɨ abhakangati bha Abhayaahudi kʉbha, nɨ‑hakɨrɨku ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ akwɨ igʉrʉ wa abhaatʉ bhʉʉsi.\f + \fr 18:14 \fr*\xt Rora Yoohana 11:50.\xt*\f* \s Peetero ariichʉra Yɨɨsu \r (Mataayo 26:58, 69‑70; Maaroko 14:54, 66‑68; Ruuka 22:55‑57) \p \v 15 Simʉʉni Peetero nu umwɨga ʉwʉndɨ bhaarɨ bhararwa Yɨɨsu inyuma. Umwɨga wuyo, kuhaani ʉmʉkʉrʉ aarɨ amwɨzɨ, kʉgayo akasikɨra na Yɨɨsu mwigoobhe ryi inyumba ya kuhaani ʉmʉkʉrʉ. \v 16 Nawe Peetero akiimɨɨrɨra kukisikʉ igʉtʉ. Neho umwɨga wʉnʉ aarɨ amɨnyɨkɨɨnɨ na kuhaani ʉmʉkʉrʉ, akahʉrʉka igʉtʉ. Akagambana nu umuucha wʉnʉ aarɨ akuriibha kukisikʉ, akiisirirya Peetero kusikɨra mwigoobhe. \p \v 17 Mmbe, omohocha wʉmwɨ wɨ ɨkɨkari, akabhuurya Peetero, “Awɨɨ, na naawɨ awʉʉsi ʉtarɨ wʉmwɨ wa abhɨɨga bhʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ?” \p Peetero akamʉgarukirya, “Zɨyi, nɨtarɨ inyɨ.” \p \v 18 Abhahocha na abhariibhi bhaarɨ bhiimiiriirɨ hanʉ ryarɨ rinota ryo omorero, kʉ kʉbha embeho yaareho, bhakabha bharoota. Peetero wʉʉsi aarɨ imiiriirɨ hamwɨmwɨ nabhʉ, aroota omorero. \s Anaasi arabhuurya Yɨɨsu \r (Mataayo 26:59‑66; Maaroko 14:55‑64; Ruuka 22:66‑71) \p \v 19 Mmbe kuhaani ʉmʉkʉrʉ, akabhuurya Yɨɨsu amangʼana ga abhɨɨga bhaazɨ na amiija gaazɨ. \v 20 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Ribhaga ryʉsi naarɨ nɨragamba habhwɨrʉ mʉbhʉtangɨ bhwa abhaatʉ. Sikʉ zʉʉsi naarɨ niriija mʉmarwazɨrʉ na mwihekaaru mʉnʉ Abhayaahudi bhahiibhiringa bhʉʉsi. Nɨtagambirɨ ingʼana ryʉryʉsi kwa mbisi. \v 21 Nangʉ kwakɨ ʉrambuurya inyɨ? Bhabhuuryɨ bhanʉ bhiigwirɨ ganʉ nabhabhuuriirɨ. Ebho bhagɨɨzɨ ganʉ nagambirɨ.” \p \v 22 Hanʉ Yɨɨsu aagambirɨ gayo, umusirikarɨ wʉmwɨ wʉnʉ aarɨ imiiriirɨ haguhɨ nawe akamotema rigʉʉhu, akamubhuurya, “Ɨbhu nɨmbu ʉkʉgarukirya kuhaani ʉmʉkʉrʉ?” \p \v 23 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Arɨɨbhɨ nɨgambirɨ kɨbhɨ, gamba ʉbhʉbhɨ bhwanɨ. Nawe arɨɨbhɨ nɨgambirɨ amaheene, kwakɨ ʉrantema?” \v 24 Mmbe, Anaasi akaswaja Yɨɨsu ahirwɨ kwa Kayaafa, kuhaani ʉmʉkʉrʉ. \s Peetero araanga kwikɨ Yɨɨsu \r (Mataayo 26:71‑75; Maaroko 14:69‑72; Ruuka 22:58‑62) \p \v 25 Mmbe, hanʉ Simʉʉni Peetero aarɨ akɨɨrɨ aroota omorero, abhaatʉ obhorebhe bhakamubhuurya, “Awɨɨ, na naawɨ ʉtarɨ wʉmwɨ wa abhɨɨga bhaazɨ?” \p Peetero akaanga, “Zɨyi, nɨtarɨ inyɨ.” \p \v 26 Nawe wʉmwɨ wa bhambʉʉsa bha kuhaani ʉmʉkʉrʉ, umuhiiri wʉ ʉmʉʉtʉ wurya Peetero aangʼɨrirɨ ʉkʉtwɨ, akamubhuurya, “Nangʉ, inyɨ nɨtakʉrʉʉzɨ hanʉ waarɨ hamwɨmwɨ nawe mʉmʉgʉndʉ?” \p \v 27 Peetero akaanga kwikɨ, “Nɨtarɨ inyɨ.” Hayohayo, ekorokoome ɨkagamba. \s Yɨɨsu arahirwa kwa Piraato \r (Mataayo 27:1‑2; Maaroko 15:1‑5; Ruuka 23:1‑5) \p \v 28 Mmbe, hanʉ bhwakɨɨrɨ, abhakangati bha Abhayaahudi bhakagega Yɨɨsu kurwa kwa Kayaafa kuhika mwikʉrʉ ryu umwanangwa bhwi Ikiruumi. Nawe ebho bhataasikiirɨ mwikʉrʉ muyo, korereke bhatabhenga\f + \fr 18:28a \fr*\fk Bhatabhenga\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora ringʼana \ft*\it ʉbhʉbhɨngi\it* muKiniibhasa.\f* na kʉtama kurya ibhyakurya bhyi isigukuru yɨ Ɨpasaka.\f + \fr 18:28b \fr*\ft Bhataasikiirɨ mwikʉrʉ, kʉ kʉbha kʉrɨngʼaana ni isimʉka ya Abhayaahudi, arɨɨbhɨ Ʉmʉyaahudi arasikɨra munyumba yʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ atarɨ Ʉmʉyaahudi, arabhenga, na atangaturirɨ kurya ibhyakurya bhyi isigukuru yɨ Ɨpasaka.\ft*\f* \v 29 Mmbe Piraato ʉmʉkangati wa Abharuumi, akahʉrʉka igʉtʉ na kubhajaku, akabhabhuurya, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ akʉrirɨ bhʉbhɨkɨ bhʉnʉ mʉkʉmʉgamba?” \p \v 30 Bhakamʉgarukirya, “Ʉmʉʉtʉ wʉnʉ angabhɨɨrɨ ataana isoro, tʉtaarɨ tʉramoreeta kwa naawɨ.” \p \v 31 Piraato akabhabhʉʉrɨra, “Mmbe momogege imubheene, mʉmʉtɨnɨrɨ kʉrɨngʼaana ni imigirʉ janyu.” \p Nawe Abhayaahudi bhakamʉgarukirya, “Tʉtaana ʉbhʉnaja bhwʉ ʉkʉtɨnɨra ʉmʉʉtʉ akwɨ.” \p \v 32 Gayo gakakorebhwabhu, korereke amangʼana ganʉ Yɨɨsu aagambirɨ gabhɨ, kwerecha chɨmbu ariikwɨ. \s Piraato arabhuurya Yɨɨsu \p \v 33 Mmbe, Piraato akasikɨra naatu mwikʉrʉ ryu umwanangwa, akabhɨrɨkɨra Yɨɨsu, akamubhuurya, “Awɨ naawɨ ʉmʉtɨmi wa Abhayaahudi?” \p \v 34 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Awɨɨ ganʉ ukubhuurya gararwa kwa naawɨ kisha abhaatʉ bhakubhuuriirɨ amangʼana gaanɨ?” \p \v 35 Piraato akagarukirya, “Nangʉ, inyɨ nɨ‑Mʉyaahudi? Abhaatʉ bhɨ ɨkɨgambʉ chazʉ hamwɨmwɨ na abhakʉrʉ bha abhakuhaani nebho bhakʉrɨɨtirɨ kwa niinyɨ. Ʉkʉrirɨbhwɨ?” \p \v 36 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Ʉbhʉtɨmi bhwanɨ bhʉtarɨ bhwɨ ɨɨsɨ yɨnʉ. Bhwangabhɨɨrɨ bhwa kʉʉsɨ kʉnʉ, mmbe abhɨɨga bhaanɨ bhaarɨ bharanyiitanɨra korereke nɨtagwatwa na Abhayaahudi. Nawe ʉbhʉtɨmi bhwanɨ bhʉtarɨ bhwa kʉnʉ.” \p \v 37 Mmbe, Piraato akamubhuurya, “Nangʉ, awɨ nɨ‑mʉtɨmi?” \p Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Awɨ ʉgambirɨ, inyɨ nɨ‑mʉtɨmi. Inyɨ nikiibhurwa kʉʉsɨ kʉnʉ igʉrʉ wa ganʉ, ni igʉrʉ wa ganʉ nɨkaaza korereke nemenyeekererye abhaatʉ amaheene. Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akutuna amaheene, ariigwa amangʼana gaanɨ.” \p \v 38 Piraato akamubhuurya, “Amaheene nɨkɨ?” \p Hanʉ aamarirɨ kʉgamba gayo, akahʉrʉka igʉtʉ, akabhʉʉrɨra Abhayaahudi, “Inyɨ nɨtakorora ʉbhʉsarya bhwa kʉmʉgamba. \v 39 Nawe muni isimʉka ya niinyɨ kʉbhatazʉrɨra omobhohwa wʉmwɨ ribhaga ryi isigukuru yɨ Ɨpasaka. Nangʉ moreenda nɨbhatazʉrɨrɨ ʉmʉtɨmi wa Abhayaahudi?” \p \v 40 Nawe bhakarɨgɨsa bharabhuga, “Zɨyi! Atarɨ wuyo. Tʉtazʉrɨrɨ Bharaabha.” Bharaabha aarɨ abhʉhirwɨ mokebhoho kʉ kʉbha yu ukwanga ɨsɨrɨkaarɨ ya Abharuumi. \c 19 \s Yɨɨsu aratinirwa kwitwa kʉmʉsarabha \p \v 1 Mmbe, Piraato akahaanikija Yɨɨsu kʉbhasirikarɨ, bhamoteme ɨmɨzariti. \v 2 Abhasirikarɨ bhakagisa ɨkɨrʉngʉ cha amahwa, bhakamwibhohya kumutwɨ. Na bhakamwibhohya engebho ya zambaraawɨ.\fig Ɨkɨrʉngʉ cha amahwa|alt="Taji la miiba" src="GT00101.tif" size="col" loc="JHN 19:2" copy="Gordon Thompson © 2012 Wycliffe Bible Translators, Inc." ref="19:2"\fig* \v 3 Bhakabha bharamujaku, bharamokeerya kwa kusiihya, “Morembe, ʉmʉtɨmi wa Abhayaahudi!” Bhakamotema amagʉʉhu. \p \v 4 Piraato akahʉrʉka igʉtʉ, akabhʉʉrɨra riribhita rya abhaatʉ bharya, “Mwitegeerere, ʉmʉʉtʉ wʉnʉ nɨramoreeta igʉtʉ kwa niimwɨ, korereke momenye kʉbha nɨkɨɨrɨ korora ʉbhʉsarya bhwʉbhwʉsi kwawɨ.” \v 5 Mmbe, bhakahurucha Yɨɨsu igʉtʉ ibhʉhirɨ ɨkɨrʉngʉ cha amahwa ne engebho ya zambaraawɨ. Piraato akabhabhʉʉrɨra, “Morore, ʉmʉʉtʉ umwene ngʉnʉ hanʉ.” \p \v 6 Hanʉ abhakʉrʉ bha abhakuhaani na abhariibhi bha rihekaaru bhaamʉrʉʉzɨ, bhakarɨgɨsa bharabhuga, “Mʉmʉbhambɨ kʉmʉsarabha, mʉmʉbhambɨ kʉmʉsarabha!” \p Piraato akabhabhʉʉrɨra, “Momogege imwɨ abheene mʉmʉbhambɨ kʉmʉsarabha, kʉ kʉbha nɨkɨɨrɨ korora ʉbhʉsarya bhwazɨ.” \p \v 7 Abhayaahudi bhakamʉgarukirya, “Itwɨ tʉnajʉ imigirʉ. Kʉrɨngʼaana ni imigirʉ giyo, areenderwa kwitwa, kʉ kʉbha ariibhɨrɨkɨra Mwana wa Mungu.”\f + \fr 19:7 \fr*\xt Rora Abharaawi 24:16.\xt*\f* \p \v 8 Hanʉ Piraato iigwirɨ amangʼana gayo, akangʼeha kwʉbhaha bhʉkʉngʼu. \v 9 Akasikɨra naatu munyumba, akabhuurya Yɨɨsu, “Awɨ uruurɨ hayi?” Nawe Yɨɨsu atamʉgarukiiryɨ ryʉryʉsi. \v 10 Piraato akamubhuurya, “Kwakɨ ʉtakʉngarukirya? Ʉtɨɨzɨ kʉbha nɨnʉ ʉbhʉnaja bhwu ukukutigʉrʉkɨra, na bhwʉ ʉkʉkʉbhamba kʉmʉsarabha?” \p \v 11 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Ʉtaarɨ ʉrabha nʉ ʉbhʉnaja bhwʉbhwʉsi igʉrʉ waanɨ wangatamirwɨ kʉhaabhwa na Mungu. Kʉgayo ʉmʉʉtʉ wʉnʉ antɨɨrɨ mʉmabhoko gaazʉ anʉ ʉbhʉbhɨ bhʉkʉrʉ kʉkɨra ʉbhʉbhɨ bhwazʉ.” \p \v 12 Kwɨma hayo, Piraato akagema komohya ɨnzɨra yʉ ʉkʉmʉtazʉra, nawe Abhayaahudi bhakangʼeha kʉrɨgɨsa bharabhuga, “Ʉrɨmʉtazʉrɨ, awɨ ʉtarɨ mʉsaani wa Kaisaari.\f + \fr 19:12 \fr*\fk Kaisaari\fk*\ft . Kʉmaragɨrɨra bhʉkʉngʼu, rora Ikiniibhasa.\ft*\f* Ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi wʉnʉ akwikorya kʉbha ʉmʉtɨmi, ahaanga Kaisaari.” \p \v 13 Hanʉ Piraato igwirɨ amangʼana gayo, akahurucha Yɨɨsu igʉtʉ, akaja kwikara kukitumbɨ chɨ ɨtɨnɨrʉ, ahagero hanʉ hakubhirikirwa Isimiti ya Amabhwɨ. Kʉkɨgambʉ chɨ Ɨkɨɨbhuraaniya bharabhuga Gabhasa. \v 14 Yaarɨ ɨsa isaasabha urusikʉ rwo okokonza igʉrʉ wi isigukuru yɨ Ɨpasaka. Piraato akabhʉʉrɨra Abhayaahudi, “Rora, ʉmʉtɨmi waanyu nɨ‑wʉnʉ!” \p \v 15 Ebho bhakarɨgɨsa bharabhuga, “Mumwitɨ, mumwitɨ! Mʉmʉbhambɨ kʉmʉsarabha!” \p Piraato akabhabhuurya, “Nangʉ moreenda nɨmʉbhambɨ kʉmʉsarabha ʉmʉtɨmi waanyu?” \p Abhakʉrʉ bha abhakuhaani bhakamʉgarukirya, “Itwɨ tʉtaana mʉtɨmi wʉndɨ kuruushaku Kaisaari!” \v 16 Neho Piraato akaswaja abhasirikarɨ bhagege Yɨɨsu, korereke bhamʉbhambɨ kʉmʉsarabha. \s Yɨɨsu arabhambwa kʉmʉsarabha \r (Mataayo 27:32‑44; Maaroko 15:21‑32; Ruuka 23:26‑43) \p Mmbe, abhasirikarɨ bhakagega Yɨɨsu na kuja nawe. \v 17 Yɨɨsu akagega ʉmʉsarabha gwazɨ, akabhʉʉka kuja ahagero hanʉ haabhirikiirwɨ Ɨkɨhanga chu Umutwɨ, kʉKɨɨbhuraaniya nɨ‑Gʉrigʉʉta. \v 18 Hanʉ bhaahikirɨ harya, bhakamʉbhamba kʉmʉsarabha. Hayohayo bhakabhamba na abhandɨ bhabhɨrɨ kʉmɨsarabha, ʉwʉmwɨ ʉrʉbhaara rwu ubhuryʉ nʉ ʉwʉndɨ ʉrʉbhaara rwʉ ʉbhʉmʉsi na Yɨɨsu akabha gatɨgatɨ waabhʉ. \p \v 19 Piraato akaswaja kʉbha, gaandɨkwɨ amangʼana na kʉmaamɨka amaandɨkʉ kʉmʉsarabha gwa Yɨɨsu, ganʉ gakubhuga, “\sc Yɨɨsu Ʉmʉnazarɨɨti, Ʉmʉtɨmi wa Abhayaahudi\sc*.” \v 20 Amaandɨkʉ gayo gaandikirwɨ kʉkɨgambʉ chɨ Ɨkɨɨbhuraaniya, Ikiruumi ni Ikigiriki. Abhayaahudi bhaaru bhakagasoma, kʉ kʉbha ahagero hanʉ bhaamʉbhambirɨ haarɨ haguhɨ na Yɨrusarɨɨmu. \p \v 21 Mmbe, abhakʉrʉ bha abhakuhaani bhakabhʉʉrɨra Piraato, “Ʉtaandɨka, ‘Ʉmʉtɨmi wa Abhayaahudi,’ nawe waandɨkɨ, ‘Ewe akabhuga, Inyɨ nɨ‑Mʉtɨmi wa Abhayaahudi.’ ” \p \v 22 Piraato akabhagarukirya, “Inyɨ nɨmarirɨ kwandɨka.” \p \v 23 Hanʉ abhasirikarɨ bhaamarirɨ kʉbhamba Yɨɨsu kʉmʉsarabha, bhakagega zengebho zaazɨ, bhakataanʼya bhɨtɨnɨka bhene. Abhasirikarɨ bhʉʉsi bhakagega ɨbhɨtɨnɨka bhyabhʉ. Bhakagega nɨ ɨkanzʉ yaazɨ. Ɨkanzʉ yaarɨ ɨbhʉhirwɨ yʉʉsi kwɨma igʉrʉ, yaarɨ igwatɨɨnɨ yɨmwɨbhu, ɨtaarɨ na mutumʉ gwʉgwʉsi. \v 24 Bhakiibhʉʉrɨra, “Tʉtatarandʉra ɨkanzʉ yɨnʉ, nawe twitoore, torore, ɨrabha ya wɨɨwɨ.” Gayo gakakorebhwa korereke gabhɨ ganʉ gaandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu, “Bhakasonda zengebho zaanɨ, na kwitoora igʉrʉ wɨ ɨkanzʉ yaanɨ.”\f + \fr 19:24 \fr*\xt Rora Zabhuri 22:18.\xt*\f* Nego ganʉ bhaakʉrirɨ abhasirikarɨ. \p \v 25 Haguhɨ nʉ ʉmʉsarabha gwa Yɨɨsu bhaarɨ bhiimiiriirɨ unina Yɨɨsu, umwabhʉ unina Yɨɨsu wɨ ɨkɨkari, Mariyamu ʉmʉkari wa Kireopa, na Mariyamu wa Magidarena. \v 26 Hanʉ Yɨɨsu aarʉʉzɨ unina nu umwɨga wʉnʉ aarɨ asɨɨgirɨ bhʉkʉngʼu imiiriirɨ haguhɨ na unina, akabhuga, “Yiiya, morore wuyo newe umwana waazʉ.” \v 27 Na akabhʉʉrɨra umwɨga wurya, “Morore wuyo newe yiiya waazʉ.” Mmbe, kwɨma ribhaga riryarirya umwɨga wurya akagega unina Yɨɨsu, akaja kwikara nawe ɨwaazɨ. \s Uruku rwa Yɨɨsu \r (Mataayo 27:45‑56; Maaroko 15:33‑41; Ruuka 23:44‑49) \p \v 28 Akʉmara Yɨɨsu akamenya kʉbha amarirɨ kohocha emeremo jazɨ. Neho akagamba, “Niriigwa enyoota.” Gayo gakakorwa korereke gabhɨ ganʉ gaandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu.\f + \fr 19:28 \fr*\xt Rora Zabhuri 69:21.\xt*\f* \v 29 Ahagero harya kwarɨ ne ekegero cha amarwa amarʉrʉ. Mmbe, bhakagega ripuupya, bhakakorya mʉmarwa amarʉrʉ gi idivaayi, bhakatʉʉra kwikʉrɨ, bhakahirɨra Yɨɨsu kumunywa. \v 30 Hanʉ Yɨɨsu abhʉnjiryɨ amarwa gayo, akabhuga, “Emeremo janɨ gisirirɨ!” Akahiinya umutwɨ, akatinʼya. \s Abhasirikarɨ bharamosoma Yɨɨsu ritimʉ \p \v 31 Yaarɨ urusikʉ rʉnʉ rʉkʉkangatɨra urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ,\f + \fr 19:31a \fr*\fk Urusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ \fk*\ft rwarɨ rʉkʉrʉ kʉkɨra ɨzɨndɨ kʉ kʉbha rwarɨ kurusikʉ rwi isigukuru yɨ Ɨpasaka.\ft*\f* naatu ʉbhʉtʉʉrʉ bhuyo bhwarɨ rusikʉ rʉkʉrʉ. Igʉrʉ wa riyo abhakangati bha Abhayaahudi bhatɨɨndirɨ ɨkɨtʉndʉ kɨsaagɨ igʉrʉ wʉ ʉmʉsarabha kurusikʉ rwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ. Mmbe bhakaja kwa Piraato, bhakamʉsabha kʉbha abhasirikarɨ bhajɨ bhabhunɨ amagʉrʉ\f + \fr 19:31b \fr*\fk Bhabhunɨ amagʉrʉ \fk*\ft korereke bhakwɨ rogendo rʉmwɨ.\ft*\f* abhaatʉ bhanʉ bhabhambirwɨ kʉmʉsarabha, na ukuruushaho ɨkɨtʉndʉ chabhʉ. \v 32 Mmbe, abhasirikarɨ bhakaja, bhakamubhuna amagʉrʉ we embere na wa kabhɨrɨ bhanʉ bhaabhambirwɨ hamwɨmwɨ na Yɨɨsu. \v 33 Nawe hanʉ bhaahikirɨ kwa Yɨɨsu, bhakabhona akuurɨ, bhataamubhunirɨ amagʉrʉ. \v 34 Nawe umusirikarɨ wʉmwɨ akasoma Yɨɨsu na ritimʉ kʉrʉbharu. Amasaahɨ na amanzi bhɨkarwa. \v 35 Amangʼana ganʉ gandikirwɨ nʉ ʉmʉʉtʉ wʉnʉ aarɨ aragarora ganʉ gaarɨ garakorwa. Ganʉ akubhuga nɨ‑ga amaheene, wʉʉsi amɨnyirɨ kʉbha ganʉ akubhuga nɨ‑ga amaheene, korereke na niimwɨ mwisiriryɨ. \v 36 Gayo gakʉriibhwɨ korereke gabhɨ ganʉ gaandikirwɨ mʉMaandɨkʉ Amarɨndu, “Rɨtareeho riguha ryazɨ rɨnʉ rikubhunɨka.”\f + \fr 19:36 \fr*\xt Rora Zabhuri 34:20.\xt*\f* \v 37 Na Amaandɨkʉ Amarɨndu garabhuga, “Bharaaza komorora wʉnʉ bhaasʉmirɨ.”\f + \fr 19:37 \fr*\xt Rora Zaakariya 12:10.\xt*\f* \s Yɨɨsu arabhiikwa \r (Mataayo 27:57‑61; Maaroko 15:42‑47; Ruuka 23:50‑56) \p \v 38 Hanʉ gayo gaasirirɨ, akaaza ʉmʉʉtʉ wʉmwɨ iriina ryazɨ Yuusufu, wʉnʉ aruurɨ Arimataaya. Ʉmʉʉtʉ wuyo aarɨ umwɨga wa Yɨɨsu, nawe kwa mbisi, kʉ kʉbha aarɨ arabhʉʉbhaha abhakangati bha Abhayaahudi. Mmbe, ʉmʉʉtʉ wuyo akaja kwa Piraato, akamʉsabha agege ɨkɨtʉndʉ cha Yɨɨsu, akɨbhɨɨkɨ. Piraato akamwisiririrya. Yuusufu akaja, akaruushaho ɨkɨtʉndʉ cha Yɨɨsu. \p \v 39 Nawe Nikʉdɨɨmu wʉnʉ ribhaga rɨmwɨ agiirɨ kwa Yɨɨsu ubhutikʉ,\f + \fr 19:39 \fr*\xt Rora Yoohana 3:1‑2.\xt*\f* akaaza na amaguta gu uruhuzu ʉrʉzʉmu gasangiryɨ manɨmanɨ, gaarɨ kirʉ merongo ɨtatʉ. \v 40 Mmbe, bhabhɨrɨ bhayo bhakagega ɨkɨtʉndʉ cha Yɨɨsu, bhakakiringɨra mʉsanda, bhakahaka amaguta gayo kʉrɨngʼaana ni isimʉka ya Abhayaahudi yʉ ʉkʉbhɨɨka abhaatʉ. \v 41 Ahagero hanʉ bhaabhambirɨ Yɨɨsu gwareho ʉmʉgʉndʉ. Mʉmʉgʉndʉ guyo yaarɨmu imbihɨra iihya yɨnʉ bhaarɨ bhakɨɨrɨ kʉbhɨɨka ʉmʉʉtʉ wʉwʉʉsi.\f + \fr 19:41 \fr*\ft Abhayaahudi bhaarɨ ni isimʉka yʉ ʉkʉbhɨɨka abhaku kʉ kʉbhatʉʉra mwibhigi na kʉtʉʉra riibhwɨ kukisikʉ. Imbihɨra ya Yɨɨsu yaarɨ mwibhigi.\ft*\f* \v 42 Urusikʉ ruyo, rwarɨ urusikʉ rwa Abhayaahudi kwikonza kwʉ ʉbhʉtʉʉrʉ. Igʉrʉ wa riyo bhakabhɨɨka Yɨɨsu mumbihɨra yiyo, kʉ kʉbha yaarɨ haguhɨ. \c 20 \s Ukuryʉka kwa Yɨɨsu \r (Mataayo 28:1‑8; Maaroko 16:1‑8; Ruuka 24:1‑12) \p \v 1 Urusikʉ rwʉ ʉbhʉtangɨ rwi inyuma,\f + \fr 20:1 \fr*\fk Urusikʉ rwʉ ʉbhʉtangɨ rwi inyuma \fk*\ft kʉBhayaahudi ni‑Jumapiri.\ft*\f* ritabhʉʉri ziri, Mariyamu wa Magidarena akaja kumbihɨra ya Yɨɨsu. Akabhona riibhwɨ rirya rihiringitiibhwɨ kurwa kukisikʉ chi imbihɨra. \v 2 Mmbe, akaryara kʉhʉrʉka harya, akaja kwa Simʉʉni Peetero na kumwɨga ʉwʉndɨ wʉnʉ Yɨɨsu aasɨɨgirɨ. Akabhabhʉʉrɨra, “Abhaatʉ bharuushiryɨ ɨkɨtʉndʉ chʉ Ʉmʉkʉrʉ wɨɨtʉ mumbihɨra, na tʉtɨɨzɨ hanʉ bhakɨtɨɨrɨ!” \p \v 3 Peetero nu umwɨga ʉwʉndɨ wurya bhakeerekera kumbihɨra. \v 4 Bhʉʉsi bhabhɨrɨ bhaarɨ bhararyara, nawe umwɨga wurya akaryara kʉkɨra Peetero na kʉkangata kuhika kumbihɨra. \v 5 Akiihiinya na kwisʉnza mumbihɨra, akarora ɨsanda, nawe ataasikiirɨ mumbiihɨra. \p \v 6 Mmbe, Simʉʉni Peetero akamutuna, akahika harya, akasikɨra mumbihɨra na korora ɨsanda. \v 7 Naatu akabhona nɨ ɨkɨtambaara kɨnʉ bhaabhʉhɨɨrɨ Yɨɨsu kumutwɨ, kɨtarɨ hamwɨmwɨ nɨ ɨsanda, nawe kɨkaringwa na kutuurwa rusizʉ. \v 8 Mmbe, umwɨga ʉwʉndɨ wʉnʉ akangatirɨ kuhika harya, wʉʉsi akasikɨra mumbihɨra. Akarora, akiisirirya ganʉ arʉʉzɨ, \v 9 nangabha bhaarɨ bhakɨɨrɨ kwobhoora Amaandɨkʉ Amarɨndu ganʉ gakubhuga, Yɨɨsu areenderwa aryʉkɨ kurwa mʉbhaku. \v 10 Mmbe, abhɨɨga bharya bhakaja ɨwaabhʉ. \s Yɨɨsu arahwarʉkɨra Mariyamu wa Magidarena \r (Mataayo 28:9‑10; Maaroko 16:9‑11) \p \v 11 Nawe Mariyamu wa Magidarena akasaaga imiiriirɨ igʉtʉ wi imbihɨra, ɨnʉ ararɨra. Hanʉ aarɨ ararɨra, akiihiinya na kwisʉnza mumbihɨra, \v 12 akabharora bhamaraika bhabhɨrɨ bhanʉ bhiibhʉhirɨ zengebho zɨnzɨrʉ. Bhakiikara hanʉ bhaarɨ bhahindiiryɨ ɨkɨtʉndʉ cha Yɨɨsu. Maraika wʉmwɨ akiikara kumutwɨ, ʉwʉndɨ akiikara kʉmagʉrʉ. \v 13 Bhamaraika bharya bhakamubhuurya, “Yiiya, kwakɨ ʉrarɨra?” \p Akabhagarukirya, “Abhaatʉ bharuushiryeho ɨkɨtʉndʉ chʉ Ʉmʉkʉrʉ waanɨ, na nɨtɨɨzɨ hanʉ bhakɨtɨɨrɨ!” \v 14 Hanʉ Mariyamu amarirɨ kʉgamba amangʼana gayo, akiichʉra, akarora Yɨɨsu imiiriirɨ haryaharya, nawe Mariyamu ataamʉmɨnyirɨ. \p \v 15 Yɨɨsu akamubhuurya, “Yiiya, kwakɨ ʉrarɨra? Nangʉ, ʉramohya wɨɨwɨ?” \p Mariyamu akiiseega kʉbha ʉmʉʉtʉ wurya aarɨ omohocha wʉ ʉmʉgʉndʉ, akamʉgarukirya, “Bhaabha, arɨɨbhɨ naawɨ uruushiryɨ ɨkɨtʉndʉ chazɨ, mbʉʉrɨra hanʉ ʉkɨtɨɨrɨ, na niinyɨ nɨraja kokegega.” \v 16 Yɨɨsu akamʉbhɨrɨkɨra, “Mariyamu!” Mariyamu akiichʉra, akarora Yɨɨsu, akagamba kʉKɨɨbhuraaniya, “Rabhʉni!” Rabhʉni, enzobhooro yaku ni‑Mwija. \p \v 17 Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Ʉtangwata, kʉ kʉbha nɨkɨɨrɨ kuja mwisaarʉ kwa Bhaabha. Mmbe, nuujɨ ʉbhabhʉʉrɨrɨ abhahiiri bhaanɨ,\f + \fr 20:17 \fr*\fk Abhahiiri bhaanɨ\fk*\ft , enzobhooro yaku nɨ‑bhɨɨga bhaanɨ.\ft*\f* nɨraja mwisaarʉ kwa Bhaabha, ewe ni‑Wuusʉ, na ni‑Mungu waanɨ, wʉʉsi ni‑Mungu waanyu.” \p \v 18 Mmbe Mariyamu wa Magidarena akaja kwa abhɨɨga bha Yɨɨsu, akabhabhʉʉrɨra amangʼana gayo, arabhuga, “Nɨmʉrʉʉzɨ Ʉmʉkʉrʉ!” Na amubhuuriirɨ amangʼana gayo gʉʉsi. \s Yɨɨsu arabhahwarʉkɨra abhɨɨga bhaazɨ \r (Mataayo 28:16‑20; Maaroko 16:14‑18; Ruuka 24:36‑49) \p \v 19 Hanʉ ryahikirɨ rigoroobha urusikʉ rwʉ ʉbhʉtangɨ rwi inyuma, abhɨɨga bha Yɨɨsu bhaarɨ bhiibhiringirɨ munyumba na kwigara ibhisikʉ, kʉ kʉbha bhaarɨ bharʉʉbhaha abhakangati bha Abhayaahudi. Yɨɨsu akabhahwarʉkɨra na kwimɨɨrɨra gatɨ waabhʉ, akabhabhʉʉrɨra, “Omorembe gʉbhɨ na niimwɨ.” \v 20 Akʉmara akabheerecha amabhoko gaazɨ nʉ ʉrʉbharu rwazɨ. Hanʉ abhɨɨga bhaarʉʉzɨ Ʉmʉkʉrʉ, bhakazomerwa bhʉkʉngʼu. \v 21 Yɨɨsu akabhʉʉrɨra naatu, “Omorembe gʉbhɨ na niimwɨ. Chɨmbu Bhaabha antumirɨ inyɨ, ɨbhuɨbhu na niinyɨ nɨrabhatʉma imwɨ.” \v 22 Hanʉ aamarirɨ kʉgambabhu, akabhahumbutɨra umwika, akabhabhʉʉrɨra, “Mʉsʉngʼaanɨ Ekoro Ɨndɨndu. \v 23 Mʉraabhabheerere abhaatʉ ʉbhʉbhɨ bhwabhʉ, Mungu wʉʉsi arabhabheerera. Arɨɨbhɨ mʉtakʉbhabheerera, Mungu wʉʉsi atakʉbhabheerera.” \s Yɨɨsu aramuhwarʉkɨra Tomaaso \p \v 24 Umwɨga wʉmwɨ mʉbhɨɨga bha Yɨɨsu, iriina ryazɨ Tomaaso, wʉnʉ bhaamubhirikiirɨ Mbasa, ataarɨ hamwɨmwɨ na abhɨɨga abhandɨ hanʉ Yɨɨsu aabhahwarukiirɨ. \v 25 Mmbe, abhɨɨga abhandɨ bharya bhakamʉbhʉʉrɨra, “Itwɨ tʉrʉʉzɨ Ʉmʉkʉrʉ.” \p Nawe ewe akabhagarukirya, “Inyɨ nɨtakʉtʉra kwisirirya gayo, arɨɨbhɨ nɨkɨɨrɨ korora ɨbhɨrasʉ bhyi imisumaari na kumukunʼyaku ni ibhyara bhyanɨ kʉmabhoko gaazɨ na kʉrʉbharu rwazɨ.” \p \v 26 Hanʉ yaahitirɨ nyuma yɨmwɨ, abhɨɨga bha Yɨɨsu bhakiibhiringa hamwɨmwɨ naatu munyumba. Urusikʉ ruyo Tomaaso aareho hamwɨmwɨ nabhʉ. Bhakiigara ibhisikʉ, kɨtʉkɨrʉ Yɨɨsu akarorekana habhwɨrʉ, akiimɨɨrɨra gatɨgatɨ waabhʉ, akabhuga, “Omorembe gʉbhɨ na niimwɨ.” \v 27 Mmbe, Yɨɨsu akabhʉʉrɨra Tomaaso, “Tomaaso, nauzɨ unkunʼyɨku ni ichara orore amabhoko gaanɨ. Naatu, unkunʼyɨku no okobhoko kwazʉ kʉrʉbharu rwanɨ. Ʉtangʼeha kʉtama kwisirirya, nawe wiisiriryɨ.” \p \v 28 Tomaaso akagarukirya, “Ʉmʉkʉrʉ waanɨ na Mungu waanɨ!” \p \v 29 Yɨɨsu akagarukirya, “Wiisiriiryɨ kʉ kʉbha ʉndʉʉzɨ. Hakɨrɨku bhanʉ bhanyiisiriiryɨ nʉʉrʉ bhakɨɨrɨ kondora.” \s Ubhwɨndi bhwɨ ɨkɨtabhʉ kɨnʉ \p \v 30 Yɨɨsu akakora ibhyɨrɨkɨnʼyʉ ɨbhɨndɨ bhyaru bhɨnʉ abhɨɨga bhaazɨ bhaarʉʉzɨ, bhɨnʉ bhɨkɨɨrɨ kwandɨkwa mʉkɨtabhʉ kɨnʉ. \v 31 Nawe ibhyɨrɨkɨnʼyʉ bhɨnʉ bhirimu mʉkɨtabhʉ kɨnʉ bhyandikirwɨ korereke mwisiriryɨ Yɨɨsu newe Kiriisitʉ, Umwana wa Mungu, na korereke ku kumwisirirya, mobhone ʉbhʉhʉru bhwa kemerano kuriina ryazɨ. \c 21 \s Yɨɨsu arabhahwarʉkɨra abhɨɨga bhaazɨ Gariraaya \p \v 1 Hanʉ gayo gaahitirɨ, Yɨɨsu akahwarʉkɨra naatu abhɨɨga bhaazɨ rusizʉ wɨ ɨnyanza ya Tibhɨɨriya.\f + \fr 21:1 \fr*\fk Ɨnyanza ya Tibhɨɨriya\fk*\ft , ni‑riina ɨrɨndɨ ryɨ \ft*\fqa ɨnyanza ya Gariraaya.\fqa*\f* \v 2 Bhaareho Simʉʉni Peetero, Tomaaso wʉnʉ iriina ryazɨ ɨrɨndɨ nɨ‑Mbasa, Natanaɨri wa Kana ya Gariraaya, abhaana bhabhɨrɨ bha Zebhedaayo\f + \fr 21:2 \fr*\fk Abhaana bhabhɨrɨ bha Zebhedaayo\fk*\ft , bhaarɨ nɨ‑Yaakobho na Yoohana. \ft*\xt Rora Mataayo 10:2.\xt*\f* na abhɨɨga abhandɨ bhabhɨrɨ. \p \v 3 Simʉʉni Peetero akabhʉʉrɨra abhakɨndichazɨ, “Nɨraja mʉnyanza kuwesena ziiswɨ.” \p Ebho bhakamʉgarukirya, “Na niitwɨ tʉraja hamwɨmwɨ na naawɨ.” Mmbe bhakaja, bhakatiira mubhwatʉ, bhakawesena ubhutikʉ nyangima, nawe bhatabhwɨnɨ ziiswɨ. \p \v 4 Ritabhʉʉri, Yɨɨsu akiimɨɨrɨra rusizʉ wɨ ɨnyanza, nawe abhɨɨga bhaazɨ bhataamɨnyirɨ kʉbha nɨ‑Yɨɨsu. \v 5 Yɨɨsu akabhabhɨrɨkɨra, “Bhasaani bhaanɨ, nangʉ, mubhwɨnɨ ziiswɨ zʉzʉʉsi?” \p Ebho bhakamʉgarukirya “Zɨyi.” \p \v 6 Yɨɨsu akabhabhʉʉrɨra, “Mʉtaashɨ enzero ʉrʉbhaara rwu ubhuryʉ rwu ubhwatʉ, mʉrabhona ziiswɨ.” Mmbe, bhakataasha enzero mʉnyanza, nawe bhakatamwa kuyiruta kʉ kʉbha bhakabhona ziiswɨ nzaru bhʉkʉngʼu. \p \v 7 Umwɨga wʉnʉ Yɨɨsu aasɨɨgirɨ bhʉkʉngʼu, akabhʉʉrɨra Peetero, “Nɨ‑Mʉkʉrʉ!” Hanʉ Simʉʉni Peetero igwirɨ kʉbha nɨ‑Mʉkʉrʉ, akiibhoha engebho yaazɨ yɨnʉ aaruushiryɨ hanʉ aatangirɨ kuwesena, akiirekera mʉnyanza. \v 8 Abhɨɨga abhandɨ bhakaja rusizʉ wɨ ɨnyanza nu ubhwatʉ, kʉ kʉbha bhataarɨ kore, nawe bhaarɨ matambʉka igana rɨmwɨbhu. Bhakaruta enzero yɨnʉ yiizwirɨ ziiswɨ. \p \v 9 Hanʉ bhaahikirɨ rusizʉ wɨ ɨnyanza, bhakarora ʉmʉkaatɨ na rinota ryo omorero rɨnʉ ziiswɨ zaarɨ zɨrakarwaku. \p \v 10 Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Muuzɨ, moreete hanʉ ziiswɨ obhorebhe zɨnʉ mʉwɨsɨnirɨ.” \p \v 11 Mmbe Simʉʉni Peetero akasikɨra mubhwatʉ, akaruta enzero yɨnʉ yiizwirɨ ziiswɨ. Monzero yiyo zaarɨmu ziiswɨ zɨkʉrʉ igana rɨmwɨ merongo ɨtaanʉ ni isatʉ. Nangabha zaarɨmu ziiswɨ nzaru bhʉkʉngʼu, enzero ɨtaatarandukirɨ. \p \v 12 Yɨɨsu akabhʉʉrɨra abhɨɨga bhaazɨ, “Muuzɨ muryɨ ibhyakurya.” Ataareho umwɨga wʉnʉ aagɨmirɨ kubhuurya, “Awɨ nɨ‑wɨɨwɨ?” kʉ kʉbha bhakamenya kʉbha nɨ‑Mʉkʉrʉ. \v 13 Mmbe Yɨɨsu akaaza, akagega ʉmʉkaatɨ, akabhaha abhɨɨga bhaazɨ. Na akagega na ziiswɨ, akakora ɨbhuɨbhu. \v 14 Ruyo rwarɨ rogendo rwa katatʉ Yɨɨsu kʉhwarʉkɨra abhɨɨga bhaazɨ, kwɨma hanʉ Mungu aamuryurirɨ kurwa mʉbhaku. \s Yɨɨsu aragambana na Peetero \p \v 15 Hanʉ bhaamarirɨ kurya, Yɨɨsu akabhuurya Simʉʉni Peetero, “Simʉʉni umwana wa Yoohana, ʉnsɨɨgirɨ kʉkɨra chɨmbu abhakɨndichazʉ bhansɨɨgirɨ?” \p Peetero akamʉgarukirya, “Heene, Ʉmʉkʉrʉ, ʉmɨnyirɨ kʉbha nɨkʉsɨɨgirɨ.” \p Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Riisha ɨbhɨngʼʉndu bhyanɨ.” \v 16 Yɨɨsu akabhuurya Peetero rwa kabhɨrɨ, “Simʉʉni, umwana wa Yoohana, ʉnsɨɨgirɨ?” \p Peetero akamʉgarukirya, “Heene, Ʉmʉkʉrʉ, ʉmɨnyirɨ kʉbha nɨkʉsɨɨgirɨ.” \p Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Riisha zɨngʼʉndu zaanɨ.” \v 17 Akamubhuurya rwa katatʉ, “Simʉʉni, umwana wa Yoohana, ʉnsɨɨgirɨ?” \p Mmbe, Peetero akarumɨka kʉ kʉbha akamubhuurya rwa katatʉ, “Ʉnsɨɨgirɨ?” Akamʉgarukirya, “Ʉmʉkʉrʉ, ʉmɨnyirɨ gʉʉsi. Ʉmɨnyirɨ kʉbha nɨkʉsɨɨgirɨ.” \p Yɨɨsu akamʉbhʉʉrɨra, “Riisha zɨngʼʉndu zaanɨ. \v 18 Nɨrakʉbhʉʉrɨra amaheene, hanʉ waarɨ mumura, ʉkanara kwibhoha zengebho zaazʉ aumwene, na kuja hʉhʉʉsi hanʉ ukwenda. Nawe hanʉ ukukunguha, ʉragorora amabhoko gaazʉ nʉ ʉmʉʉtʉ ʉwʉndɨ arakwibhohya zengebho zaazʉ na kukuhira ɨnʉ ʉtakwenda kuja.” \v 19 Yɨɨsu akagambabhu kwerecha chɨmbu Peetero ariikwɨ, korereke Mungu agungibhwɨ. Mmbe, Yɨɨsu akabhʉʉrɨra Peetero, “Ntuna.” \p \v 20 Mmbe, Peetero akiichʉra, akarora umwɨga wʉnʉ Yɨɨsu aasɨɨgirɨ bhʉkʉngʼu, aarɨ arabhatuna. Umwɨga wuyo ni‑wurya aarɨ ihɨgɨkirɨ kwa Yɨɨsu hanʉ bhaarɨ bhararya, na kumubhuurya, “Ʉmʉkʉrʉ, nɨ‑wɨɨwɨ akukwichʉra?” \v 21 Mmbe, hanʉ Peetero aarʉʉzɨ umwɨga wurya, akabhuurya Yɨɨsu, “Ʉmʉkʉrʉ, nangʉ, kɨgʉrʉkɨ kɨraaza komobhona wuyo?” \p \v 22 Yɨɨsu akamʉgarukirya, “Arɨɨbhɨ nereenda abhɨ mʉhʉru kuhika hanʉ nɨkʉgarʉka, kwakɨ gayo garakʉnyaacha? Awɨ untunɨ.” \v 23 Mmbe amangʼana gayo gakanyaragana kʉbhakɨndichazɨ bhaaru kʉbha umwɨga wuyo atakukwa. Nawe Yɨɨsu ataabhugirɨ umwɨga wuyo atakukwa, akabhuga, “Arɨɨbhɨ nereenda abhɨ mʉhʉru kuhika hanʉ nɨkʉgarʉka, kwakɨ gayo garakʉnyaacha?” \v 24 Umwɨga wuyo newe wʉnʉ akomenyeekererya ganʉ na kʉgandɨka. Itwɨ tʉmɨnyirɨ kʉbha ganʉ akʉgamba nɨ‑ga amaheene. \s Yɨɨsu akakora amangʼana agandɨ maaru \p \v 25 Gareho amangʼana agandɨ maaru ganʉ Yɨɨsu aakʉrirɨ. Angabhɨɨrɨ gʉʉsi gayo gangandikirwɨ, nɨrarora kʉʉsɨ hʉʉsi hataarɨ hariisa ʉkʉtʉʉra ɨbhɨtabhʉ bhɨnʉ bhyangandikirwɨ.