\id MAT - IKWERRE \h Matiyu \toc1 Izi ọma lele kpa Matiyu gbarụ a n'ọkwukwo \toc2 Matiyu \toc3 Mat \mt2 Izi ọma lele kpa \mt1 Matiyu \mt2 gbarụ a n'ọkwukwo \imt1 Nhne gbasịri ọkwukwo ka \im \bk Izi ọma lele kpa Matiyu gbarụ a n'ọkwukwo\bk* nookwu ọka izi ọma nụ Jizọsi bụ Nye Ọznohia Chiokike kweru mkwna a. Ọmumu Jizọsi nye Nazarẹti gwebnanyarnụ ẹli-eze ikne n'ọwa, ke bụ ọchichi Chiokike. Izi ọma Matiyu neegesi ẹli-eze ikne ka hite nụ nhne Jizọsi, nye bụ Mezaya, znirni nụ nhne o mernu. Matiyu gesiri kpa Jizọsi mezuru kpakara nhne be gbarụ nụ Tẹsitamenti Ọknani gbasịri a. O gesiri nụ be mụrnu Jizọsi hite n'avnụrnu ele eze. Nne a Meri bụ woknornokno máa nyerukna. Matiyu tụkparu ẹhni gba nụ ele bụ́o ele Ju nwernu igwe n'ẹli-eze Chiokike lele kpa ele Ju nwernu. O kwuru nhne gbasịri ẹnwu Jizọsi, olizọ n'ẹnwu a, nụ iwu o nyernu ele sno apna be zni kpakara ele zị n'ọwa izi ọma a. \iot Nhne zị n'ọkwukwo ka \io1 Bụdnu wikoro Jizọsi \ior (1:1---4:25) \ior* \io1 Ikwu-ọnu Chiokike o kwuru n'olu rugwu \ior (5:1---7:29)\ior* \io1 Nhne o znirni, elulu nụ nhne berere nụ Galili \ior (8:1---18:35)\ior* \io1 Izne a dụ Jerusẹlem \ior (19:1---20:34)\ior* \io1 Ikwezu ipne-aznụ Jizọsi nụ rime Jerusẹlem \ior (21:1---27:66)\ior* \io1 Olizọ n'ẹnwu a \ior (28:1-20)\ior* \ili \it Nye gbarụ ọkwukwo ka:\it* Matiyu (Livaị) \ili \it Risi nhne o kwno gba a:\it* O gesi nụ Jizọsi bụ Mezaya, nye gweyarụ ẹli-eze ke bụ ọchichi Chiokike n'ọwa. \c 1 \s1 Osnusno ọmumu Jizọsi \r (Luk 3:23-38) \p \v 1 Ọkwukwo osnusno ọmumu Jizọsi Karaịsi, nnwọ Devidi, nnwọ Ebereham. \p \v 2 Ebereham mụrnu Aziki, Aziki mụhia Jekọpu, Jekọpu mụhia Juda nụ rụmu nne a. \v 3 Juda mụhia Pẹrezi nụ Zẹra, nne be bụ Tama, Pẹrezi mụhia Hezirọni, Hezirọni mụhia Ram, \v 4 Ram mụhia Aminadabụ, Aminadabụ mụhia Nasọni, Nasọni mụhia Salịmoni, \v 5 Salịmoni mụhia Boazi, nne a bụ Rehabụ, Boazi mụhia Obedi, nne a bụ Rutu, Obedi mụhia Jesi, \v 6 Jesi mụhia Eze Devidi. \p Devidi mụhia Solomọni, nne a bụ nnwerne Uraya, \v 7 Solomọni mụhia Rehoboam, Rehoboam mụhia Abija, Abija mụhia Asa, \v 8 Asa mụhia Jehosafati, Jehosafati mụhia Joram, Joram mụhia Uzaya, \v 9 Uzaya mụhia Jọtam, Jọtam mụhia Ehazị, Ehazị mụhia Hezikaya, \v 10 Hezikaya mụhia Manase, Manase mụhia Amọni, Amọni mụhia Josaya, \v 11 Josaya mụhia Jekonaya nụ rụmu nne a. Ka bụ ige ele Babịloni vuru be la n'ẹli Babịloni. \p \v 12 Nga be vukworu be zne nụ Babịloni, Jekonaya mụhia Seatẹli, Seatẹli mụhia Zerubabẹli, \v 13 Zerubabẹli mụhia Abiudu, Abiudu mụhia Ẹliakim, Ẹliakim mụhia Azọ, \v 14 Azọ mụhia Zadọku, Zadọku mụhia Akịm, Akịm mụhia Eliudu, \v 15 Eliudu mụhia Eleza, Eleza mụhia Matanị, Matanị mụhia Jekọpu, \v 16 Jekọpu mụhia Josefu nzi Meri. Meri bụ nye mụrnu Jizọsi, nye be kwu Karaịsi. \p \v 17 Kpakara ẹbnurnu hite n'Ebereham dụ Devidi bụ nri ẹbnurnu nụ ẹno, hite nụ Devidi dụ nga be vuru be zne n'ẹli Babịloni bụ nri ẹbnurnu nụ ẹno, hite nụ nga be wuru nụ Babịloni dụ nụ ọmumu Karaịsi bụ nri ẹbnurnu nụ ẹno. \s1 Ọmumu Jizọsi Karaịsi \r (Luk 2:1-7) \p \v 18 Ka bụ kpa be jiri mụ Jizọsi Karaịsi. Nga be kweru nụ Josefu jọolu nne a Meri,\f + \fr 1:18 \ft Mọbu \fq ọgbasi ọmu n'aka ke neegesi nụ aka ji a.\f* nga be yáadnanyịna, be whnụrnu nụ ọ zị rime hite n'Enine Nsọ. \v 19 Josefu bụ nzi a bụ ọmamarna badnụ, ọ chọ́la ọ kpasị a iwhnerne nụ ruwhnu ọhna, o pioru ọ gba a nnam nụ mgwụgwa. \p \v 20 Kọvu nga ọ zị naarị kpakara nhne ka nụ mkpọma a, enine izi Nyenwe aị vakwnusiri a nụ mbọro, kaa, “Josefu, nnwọ Devidi, ị tụ́ko ogwnu o kwuru nnwerne i Meri, nnwọ ọ zị rime a hi n'aka Enine Nsọ. \v 21 Ọ jọomuhia nnwọ rukna, i jookwu a Jizọsi, kwnornu nụ o jọoznohia ele ke a nụ kpakara mmehie be.” \p \v 22 Ka bụ ma nhne Nyenwe aị kwuru hite n'ọnu nye ọwhnurninya mezu, \v 23 “Otu woknornokno máa nyerukna jọotu rime, ọ jọomuhia nnwọ rukna, be jookwu a Imanụeli,” ke bụ, “Chiokike zịnu aị.” \p \v 24 Nga Josefu tnenyarnụ nụ anyarna, o lizọ, o mee kpa enine izi Nyenwe aị nyernu a iwu, o kwuru Meri nnwerne a. \v 25 Kọvu ya nụ a dnányina dụ nga ọ mụhiaru nnwọ rukna, ọ jịta rẹwhna a Jizọsi. \c 2 \s1 Ele akọ varụ \p \v 1 Nga be mụrnu Jizọsi nụ Bẹtilehem n'ẹli Judiya, nga Erọdu bụ eze, ele akọ\f + \fr 2:1 \fq Ele akọ: \ft bụ ele nọomu nhne gbasịri mbọ.\f* hiri n'ọbosi ẹhnam vaduru Jerusẹlem, \v 2 nẹesikwa, “Ndaa hne ọ zị bụ nye be mụrnu, eze ele Ju? Kwnornu nụ a whnụrnu mbọ a n'ọbosi ẹhnam, a varụ ma a kpọnu a risi ẹli.” \p \v 3 Nga Eze Erọdu nụrnu nhne ka, mkpọma larụ a mini, ya nụ kpakara ele zị nụ Jerusẹlem. \v 4 Nga o sukwukọtaru kpakara ele risi arịohna nụ ele zni iwu ele Ju, ọ sịkwa be hne be jọomu Karaịsi wam. \p \v 5 Be kanụ a nụ Bẹtilehem n'ẹli Judiya, ọ bụ kpa be gbarụ a n'ọkwukwo hite n'ọnu nye ọwhnurninya, kaa, \q1 \v 6 “Jị Bẹtilehem, n'ẹli Juda, \q2 ị zị́la matị kakwo n'esilawụru risi ẹli Juda rịa rịa, \q1 kwnornu nụ hite nụ jị hne nye risi jeehi whụya, \q2 nye jọoznu ele ke m Izirẹli lele atnụrnu.” \p \v 7 Nga Erọdu sukwuru ele akọ wam nụ mgwụgwa, ọ sịkwahia be nga mbọ wam whụyaru iwhne. \v 8 Ọ kanụ be zne Bẹtilehem, kaa, “Anụ zne piosi nnwọ ikne wam rikne, nga anụ piohịaru a, anụ va kanụ m, m jeezne kpọnu a risi ẹli masị.” \v 9 Nga be nụrnu ọka Eze Erọdu, be whọga, le mbọ wam ke be whnụrnu n'ọbosi ẹhnam neezne nụ ruwhnu be dụ nga ọ varụ gwuzoru n'olu hne nnwọ wam zị. \v 10 Nga be whnụrnu mbọ wam, be nwụdnarnu k'agịda. \p \v 11 Be bna nụ rime ọro, whnụ nnwọ ikne wam, ya nụ Meri nne a, be dna n'ẹli kpọnu a risi ẹli. Be kpume igbe ẹkwnu be, nyee a nkesi, golu, franki-isensi nụ maa. \v 12 Chiokike dọ be aka nụ nsnị nụ mbọro be láhnakwadia ke Erọdu, be garụ apna berere la ẹli be. \s1 Be gbazne n'ẹli Ijipiti \p \v 13 Nga be larụ, enine izi Nyenwe aị mernu Josefu whnụ a anya nụ mbọro, kaa, “Lizọ, kwuru watakịri wam nụ nne a gbazne Ijipiti, dazịri nụ pịi dụ nga me jaakanụ ị, kwnornu nụ Erọdu joopio nnwọ wam ma o gbu a.” \v 14 O lizọ, kwuru nnwọ wam nụ nne a n'abalị gbazne Ijipiti. \v 15 Be zị n'Ijipiti tem Erọdu nwụma, ma nhne Nyenwe aị kwuru hite n'ọnu nye ọwhnurninya a mezu, “M sukwuhịaru m nnwọ m hite Ijipiti.” \s1 Erọdu gburu rụmu takịri \p \v 16 Nga Erọdu whnụrnu nụ ele akọ wam nyernu a mkparị, o weru ẹhni k'agịda, o zizne ele ọgwnu kaa be gbu kpakara rụmu rukna zị nụ Bẹtilehem ma ẹli zị be ndụndu, hite nụ ele gbarụ awha lawụru ya ẹli. Ka bụ hite n'ige wam ọ sịkwahiaru ọka n'ọnu ele akọ wam. \v 17 N'ige wam bụ hne be mezuru nhne Jerimaya nye ọwhnurninya kwuru, naakaa, \q1 \v 18 “Be nụrnu akpịri nụ rime ẹli Rama, \q2 naakwna ẹkwna nụ okne ọgba mkpe, \q1 Rechẹli naakwnanụ rụmu a ẹkwna, \q2 o kwéle be kasi a mkpọma kwnornu nụ be zị́ma.” \s1 Be hiri n'Ijipiti yahna \p \v 19 Nga Erọdu nwụrnu, enine izi Nyenwe aị mernu Josefu whnụ a anya nụ mbọro n'Ijipiti, \v 20 kaa, “Lizọ kwuru nnwọ wam nụ nne a zne n'ẹli Izirẹli, ele noopio bụdnu a nwụnam.” \p \v 21 O lizọ kwuru nnwọ wam nụ nne a, va n'ẹli Izirẹli. \v 22 Kọvu nga ọ nụrnu nụ Akelọsi nnwọ Erọdu bụ eze Judiya nụ ngadna nda a, ọ tụru ogwnu o zne pịi. Nga Chiokike dọru a aka nụ nsnị nụ mbọro, Josefu tụhnasna zne Galili. \v 23 Be zne wuru n'ẹli matị be kwu Nazarẹti, ma nhne be kwuru hite n'ọnu nye ọwhnurninya mezu, “Be jookwu a nye Nazarẹti.” \c 3 \s1 Ikwu-ọnu Jọni Nye Wụ Mini \r (Mak 1:1-8; Luk 3:1-18; Jọn 1:19-28) \p \v 1 N'ige wam Jọni Nye Wụ Mini varụ nọokpo okwo ikwu-ọnu Chiokike n'ẹli-ịkpa ke Judiya, \v 2 naakaa, “Anụ tụhnasna mkpọma, kwnornu nụ ẹli-eze Chiokike zị ndụndu.” \v 3 Jọni bụ nye wam Azaya nye ọwhnurninya kwuru ọka gbasịri a, naakaa, \q1 “Akpịri otu badnụ nọokpo okwo n'ẹli-ịkpa, naakaa, \q2 ‘Anụ mekwata apna Nyenwe aị, \q2 anụ mee apna a snị asnị.’ ” \p \v 4 Jọni wogwu iwo be jiri rịjni akpụkpo anọhia be kwu kamẹli mee, ajnị ọ snụ n'ikwnu bụ akpụkpo anọhia, wiri a bụ igwurube nụ mọno ebeka ọhia. \v 5 Ele Jerusẹlem nụ kpakara ele Judiya nụ kpakara ele wugwu nụ ngeri Osimini Jọdani gburugburu whọkwnusiri a, \v 6 ọ wụ be mini n'Osimini Jọdani, be nookwuhịa mmehie be. \p \v 7 Kọvu nga ọ whnụrnu agịda ele Farisi nụ ele Sadusi hne be naava ma ọ wụ be mini, ọ kanụ be, “Anụ ẹbnurnu agwọ, nyele kannụ anụ, anụ gbanahọru ovu owe ẹhni Chiokike ke jaava? \v 8 Anụ mịi mkpụru ke jeegesi nụ anụ tụhnasnarnu mkpọma hite nụ mmehie. \v 9 Anụ rị́ko nụ rime anụ, naakaa, ‘Ebereham bụ nda aị,’ me kanụ anụ nụ Chiokike nwernu rikne mee kpakara akaworugwu ka ghọ rụmu Ebereham. \v 10 Kịtna, be tụkwasilam ehnigwe n'ikwnu kpakara isisi, ke bụ nụ be joogbudna isisi ọbula ke mị́nyala mkpụru ọma, be jọotubna a nụ rime bẹkwnu. \p \v 11 “M ji m mini nọowu anụ mini ke neegesi nụ anụ tụhnasnarnu mkpọma hite nụ mmehie anụ, kọvu nye kagwụ m rikne naava n'aznụ m, nye me dụ́gwo n'owhudnahie chịri okoro-ọchi a, nye wam jeeji Enine Nsọ nụ bẹkwnu nọowu anụ mini. \v 12 Nye nhne ọwhusna ịkpa zị n'aka a, ọ jọowhusna ịkpa a nkarị, ọ jaachịkota ịkpa a yisi n'ọbna a, kọvu o jeeji bẹkwnu ke chní echni rnesnama ruznurnuznu ịkpa.” \s1 Ọwuwu mini Jizọsi \r (Mak 1:9-11; Luk 3:21,22) \p \v 13 N'ige wam, Jizọsi hiri nụ Galili vadu Osimini Jọdani znekwnusi Jọni ma ọ wụ a mini. \v 14 Kọvu nụ Jọni kwéle a, ọ kaa, “Ọ zị m mkpa ị wụ m mini, jị n'iwhuru i, ị naavakwnusi m?” \p \v 15 Jizọsi kanụ a, “Gharụ a kpam kịtna, kwnornu nụ ọ bụru ọma kpam ma a mezu kpakara nhne bụru ọma n'omume.” Jọni gharụ a. \p \v 16 Nga Jọni wụru Jizọsi mini, ngangam o hiri nụ mini nọowhuya, le, oligwe kpumernu, Jizọsi whnụ Enine ke Chiokike hne o neewhedna lele nduru, neebekwasi a. \v 17 Otu akpịri hiri n'oligwe, naakaa, “Ka bụ Nnwọ m me whnụrnu n'anya, nhne a masịri m.” \c 4 \s1 Ọrnurna Jizọsi \r (Mak 1:12,13; Luk 4:1-13) \p \v 1 Enine Nsọ duru Jizọsi zne n'ẹli-ịkpa ma Ekwensu rna a ọrnurna. \v 2 Nga o vukworu ọnu nri ọbochi ẹno iwhnehnie nụ abalị, wiri gwnụrnu a. \v 3 Nye ọrnurna wam vakwnusiri a, kanụ a, “Ọ bụru nụ ị bụ Nnwọ Chiokike, kanụ akaworugwu ele ka be ghọ brẹdi.” \p \v 4 Jizọsi sarụ a, “Be gbarụ a n'ọkwukwo nsọ, kaa, \q1 ‘Ọ bụ́o brẹdi bụ nhne badnụ jeeri kpọi zịri bụdnu, \q2 kọvu nụ ọ bụ kpakara ikwu-ọnu ke hiri n'ọnu Chiokike whụya.’ ” \p \v 5 Ekwensu kwuru a zne Jerusẹlem, ẹli-ọhna nsọ, gwuzote a n'olu tọwa Ọro Nsọ Chiokike, \v 6 ọ kanụ a, “Ọ bụru nụ ị bụ Nnwọ Chiokike, gbụdna ẹhni ị n'ẹli hna, kwnornu nụ be gbarụ a n'ọkwukwo nsọ, kaa, \q1 ‘O jeenye ele enine izi a iwu gbasịri ị, \q2 be jeegheru ị n'aka be, \q2 ma ị gharụ ọ kpọbi ọchi ị nụ rugwu.’ ” \p \v 7 Jizọsi sarụ a, “Berere kwno, be gbarụ a n'ọkwukwo nsọ, kaa, ‘Ị rnákọ Nyenwe i Chiokike i ọrnurna.’ ” \p \v 8 Berere kwno, Ekwensu kwuru a zne rugwu zị n'olu k'agịda, gerisi a kpakara ẹli-eze ke ọwa nụ igwugwu be. \v 9 Ọ kanụ a, “M jeenye i kpakara nhne ka, ọ bụru nụ ị jaadna n'ẹli kpọnu m risi ẹli.” \p \v 10 Jizọsi sarụ a, “Whọga m nụ ruwhnu m, Setani, kwnornu nụ be gbarụ a n'ọkwukwo nsọ, kaa, ‘Ị jọokponu Nyenwe i, Chiokike i risi ẹli. Ọ bụ ya kpọi bụ nye i jeekpenu.’ ” \p \v 11 Ige wam Ekwensu sịgbasiri Jizọsi, ele enine izi vakwnusiri a, neeznenu a izi. \s1 Jizọsi panịzoru ẹrnu a \r (Mak 1:14,15; Luk 4:14,15) \p \v 12 Nga Jizọsi nụrnu nụ be yisiri Jọni n'ikelu, ọ lahna Galili. \v 13 Ọ whọga nụ Nazarẹti zne wuru nụ Kapanọm, ke zị nụ ngeri osimini, n'ẹli Zebụloni nụ Nafịtali, \v 14 ma ọka be kwuru hite n'ọnu Azaya nye ọwhnurninya mezu, kaa, \q1 \v 15 “Ẹli Zebụloni nụ ẹli Nafịtali, \q2 n'apna okne osimini, \q1 n'aznụ Osimini Jọdani, \q2 Galili ẹli ele bụ́o ele Ju. \q1 \v 16 Ele wu n'ọchichiri \q2 whnụnam agịda iwhne, \q1 ele wu n'ẹli ẹnwu kpusnigwu \q2 bụ ele iwhne nọomukwasi.” \p \v 17 Hite n'ige wam Jizọsi panịzoru nọokpo okwo, naakaa, “Anụ tụhnasna mkpọma, kwnornu nụ ẹli-eze Chiokike zị ndụndu.” \s1 Ele mbọm sno apna Jizọsi \r (Mak 1:16-20; Luk 5:1-11) \p \v 18 Nga Jizọsi neezne izne n'ọnu mini Osimini Galili, ọ whnụ rụmu nne lawụru, Saịmoni nye be nookwu Pita nụ Anduru nwene a, hne be nọowu ịgbo n'osimini, kwnornu nụ be bụ ele noogbu aznụ. \v 19 Jizọsi kanụ be, “Anụ snornu m, m jeeme anụ bụru ele jọokwnuhia ele badnụ lele kpa anụ noogbu aznụ.” \v 20 Ngangam, be sịgbasi ịgbo be sno a. \p \v 21 Nga o znetụru nụ ruwhnu, ọ whnụrnu rụmu nne lawụru berere, Jemisi nnwọ Zebidi nụ Jọni nwene a, nụ Zebidi nda be. Be zị nụ rime ọgbo neemekwa ịgbo be. Jizọsi sukwu be. \v 22 Ngangam be sịgbasi ọgbo wam nụ nda be sno a. \s1 Jizọsi znirni nhne, // gwọ ele nrịria \r (Luk 6:17-19) \p \v 23 Jizọsi znernu nụ kpakara Galili neezni nhne n'ọro ọgbako ele Ju, nọokpo okwo izi ọma ẹli-eze Chiokike, nọogwo ele nrịria zị ọdo n'ọdo nụ ẹhni igbugbu zị ọdo n'ọdo n'esilawụru be. \v 24 Ọtnutnu a gazuru kpakara Siriya, be kwuyanụ a kpakara ele naarịa nrịria nụ ele ẹhni igbugbu zị ọdo n'ọdo, nụ ele nọowhnusi anya, ele rẹnwu ọjo nwụgwu, nụ ele akwụkwu nụ ele ngeri ẹhni be dọnwurnu dọnwu. Jizọsi gwọ kpakara be. \p \v 25 Agịda ele badnụ hi nụ Galili, Dekapolisi nụ Jerusẹlem nụ Judiya nụ aznụ Osimini Jọdani snornu a. \c 5 \s1 Jizọsi znirni nhne // n'olu rugwu \p \v 1 Nga Jizọsi whnụrnu agịda badnụ wam, o pnezne n'olu rugwu, dazịri ẹli, ele sno apna a vakwnusi a, \v 2 ọ panịzo neezni be nhne, naakaa, \s1 Mkpọma ọso n'ọnu n'ezi \r (Luk 6:20-23) \q1 \v 3 “Ọwa ọma zịnu ele mboni nụ mkpọma,\f + \fr 5:3 \ft ke bụ \fq ele noopio Chiokike \f* \q2 kwnornu nụ ẹli-eze Chiokike bụ ke be. \q1 \v 4 Ọwa ọma zịnu ele naagba mkpe, \q2 kwnornu nụ be jaakasi be ovu. \q1 \v 5 Ọwa ọma zịnu ele zị enwerne nụ mkpọma, \q2 kwnornu nụ ele kam jeekehịa ọwa. \q1 \v 6 Ọwa ọma zịnu ele wiri nọogwnu nụ ele akpịri kpọga bẹkwnu n'ome nhne bụru ọma, \q2 kwnornu nụ rụwho jeeji be. \q1 \v 7 Ọwa ọma zịnu ele nwernu obirizi \q2 kwnornu nụ be jọodonu be obirizi. \q1 \v 8 Ọwa ọma zịnu ele zị rịchna nụ mkpọma, \q2 kwnornu nụ be jọowhnu Chiokike. \q1 \v 9 Ọwa ọma zịnu ele neeme udno, \q2 kwnornu nụ be jookwu be rụmu Chiokike. \q1 \v 10 Ọwa ọma zịnu ele be naakpakna ẹhni kwnornu imerne ọma, \q2 kwnornu nụ ẹli-eze Chiokike bụ ke be. \p \v 11 “Ọwa ọma zịnu anụ nga ele badnụ jaakparị anụ, neemekpa anụ ẹhni, nookwunu anụ ọnu ọjo, naaghagidne anụ akebne aghalaghala zị ichne ichne kwnornu nụ me. \v 12 Anụ nwụrnihoru, mkpọma sọ anụ n'ọnu k'agịda, kwnornu nụ ọgwo ẹrnu anụ zị agịda n'oligwe. Ọ bụ kpa be jiri kpakna ele ọwhnurninya ele be anụ ọsno ẹhni. \s1 Arụa nụ iwhne \r (Mak 9:50; Luk 14:34,35) \p \v 13 “Anụ bụ arụa ke ọwa, kọvu ọ bụru arụa tuwhu ọso n'ọnu a, be jeeji kịni mee a ọ so n'ọnu? Ọ zị́a iru ọ bnarnụ berere, okwolem be tuwhu a n'ederezi, ele badnụ zọ a ọchi. \p \v 14 “Anụ bụ iwhne ke ọwa. Mba wu n'olu rugwu bóotugwali. \v 15 Be zá nọomusi tọnji bịta a nụ mkpururu nkịta, tnụnuma, n'olu nhne be bịta tọnji, o neenye kpakara ele zị n'ọro wam iwhne. \v 16 Anụ mee kpa iwhne anụ jaazị noonwu nụ ruwhnu ele badnụ, ma be nọowhnu ẹrnu ọma anụ, znarnị Nda anụ ke zị n'oligwe. \s1 Iwu Mozizi \p \v 17 “Anụ chékọ nụ m varụ m o lulu iwu Chiokike mọbu nhne ele ọwhnurninya gbarụ, m váge m o lulu be, m varụ m o mezu be. \v 18 N'ezi, me kanụ anụ, tem oligwe nụ ọwa whume, ọ zá otu nhne ọbula zị matị, ke zịkakworu matị ke be jeegweme n'iwu, dụ nga kpakara be jeemezu. \v 19 Nye ọbula ke joolulu otu nụ rime iwu ele ka, ọ bụrubedi iwu ke kakwo matị, ke jeezni ele badnụ kpam, be jookwu a nye kakwo matị n'ẹli-eze Chiokike. Kọvu nye ọbula ke jaabịta iwu, neezni be, nye wam bụ nye be jookwu nye kakwo n'olu n'ẹli-eze Chiokike. \v 20 Me naakanụ anụ, ọ bụru nụ agwa ọma anụ kála ke ele zni iwu nụ ele Farisi mma, n'ezi, anụ jáabna n'ẹli-eze Chiokike. \s1 Ovu owe ẹhni \p \v 21 “Anụ nụrnu nụ be kannụ ele gbaka, ‘I gbúkọ badnụ, nye ọbula ke gburu badnụ jaabna n'aka ikpe.’ \v 22 Kọvu me kanụ anụ, nye nwernu ovu ẹhni megidne nwene a jaabna n'ikpe. Nye ọbula ke jaakanụ nwene a, ‘Ọ zị́a iru ị bnagwụ,’ jeenye ẹhni a n'aka ele eze-ikpe. Nye ọbula ke jaakaa, ‘Nye iwhnirniwhno,’ jeenye ẹhni a n'aka bẹkwnu ẹli rẹnwu. \v 23 Kam kpayarụ, ọ bụru nụ ị gweyarụ nkesi i nụ ruwhnu Chiokike n'ojo arịohna, i chenwanya nụ nwene i karụ nụ i mernu a nhne ọjo, \v 24 sịgbasi nkesi i nụ pịi nụ ruwhnu ojo arịohna, la, beru ọsno mee ma jị nụ nwene i zịri n'udno, yahna, nyega nkesi i. \p \v 25 “Mee ma jị nụ nye kwu i neezne ikpe bụru ọma wara wara, nga jị nụ ya zị n'apna, ma nye wam kwu i neezne ikpe gharụ o gweru i nyee n'aka nye risi ikpe, nye risi ikpe gweru i nyee n'aka nye neezne izi, be tụbna ị ikelu. \v 26 Me kanụ ị ezi ọka, ị jọ́owhuya pịi tem ị kwụhnata kpakara ịwai ipne-aznụ i jigwu. \s1 Iznizni gbasịri ome ọyi \p \v 27 “Anụ nụna m nụ be kannụ ele gbaka, ‘Ị mékọ ọyi.’ \v 28 Kọvu nụ m naakanụ anụ, nụ nyerukna ọbula ke jeele nyerinya anya ọ masị a ma ya nụ nwerinya wam dnanyị, o mesilem a ọyi nụ mkpọma a. \v 29 Ọ bụru nụ anya akarikwnunga ị jeeme i, i mee mmehie, ghnahịa a, tuwhu a n'ẹhni ị, kwnornu nụ ọ jaakanụ ị mma nụ otu nhne zị ị n'ẹhni whọgaru, tnụnuma be tụbna kpakara ẹhni ị nụ rime bẹkwnu ẹli rẹnwu. \v 30 Ọ bụru nụ akarikwnunga i jeeme i, i mee mmehie, gbubime a, tuwhu a n'ẹhni ị, kwnornu nụ ọ jaakanụ ị mma nụ otu nụ nhne zị ị n'ẹhni whọgaru, tnụnuma be jọotubna kpakara ẹhni ị nụ rime bẹkwnu ẹli rẹnwu. \s1 Ọgba nnam \r (Mat 19:9; Mak 10:11,12; Luk 16:18) \p \v 31 “Be kakwnornu nụ, ‘Nye ọbula ke jaagba nnwerne a nnam, o nyega a ọkwukwo nnam.’ \v 32 Kọvu m naakanụ anụ, nye ọbula ke jaagba nnwerne a nnam, hne ọ bụ́o nụ o mernu ọyi, o neeme nyerinya wam bụru nye neeme ọyi, nye ọbula ke jọolu nnwerne be gbarụ nnam bụ nye neeme ọyi. \s1 Okwe mkwna \p \v 33 “Berere, anụ nụna m nụ be kannụ ele gbaka, kaa, ‘Bịta mkwna i kweru, i láhna aznụ nụ o mee mkwna i kweru, kọvu mee nhne i kweru mkwna nụ ruwhnu Nyenwe aị.’ \v 34 Kọvu me naakanụ anụ, anụ jí nhne ọbula dụ risi, anụ jí oligwe dụ risi, kwnornu nụ ọ bụ ngadna eze Chiokike. \v 35 Anụ jí ọwa dụ risi, kwnornu nụ ikpechi ọtukwasi ọchi a, anụ jí Jerusẹlem dụ risi, kwnornu nụ ọ bụ ẹli-ọhna ke eze kwu wam. \v 36 I jí risi i dụ risi, kwnornu nụ i nwée rikne mee otu rukeri-ize ọ chna rịchna mọbu o ji riji. \v 37 Kọvu ikwu-ọnu anụ bụru ‘Owe, m jeeme mee a,’ mọbu, ‘Ọ́za, m jéeme mee a.’ Kwnornu nụ nhne ọbula karịri ka hi nụ nye ọjo wam. \s1 Iznizni gbasịri omegwnarnu \r (Luk 6:29,30) \p \v 38 “Anụ nụrnu nụ be karụ, ‘Anya lanụ anya, ize lanụ ize.’ \v 39 Kọvu me naakanụ anụ, anụ mégwnarnụ ele mernu anụ nhne ọjo. Nye ọbula ke gbọru ị aka nụ nsnị akarikwnunga, tụhnasnanu a nsnị berere. \v 40 Ọ bụru nụ nye ọbula pioru o mesi i ọka ma ọ nahọru ị iwo rime i, sịgbasinu a iwo i ke olu masị. \v 41 Nye ọbula ke jeeme i ma i zne otu maịli, snornu a zne maịli lawụru. \v 42 Nyega nye ọbula nọorio ị nhne, ị gwákọ nye noopio ma i gbaznisi a nhne njọ. \s1 Whnụ ele irno anụ n'anya \r (Luk 6:27,28,32-36) \p \v 43 “Anụ nụna m nụ be karụ, ‘Whnụ nye agbatibi i n'anya, sno nye irno i irno.’ \v 44 Kọvu me naakanụ anụ, anụ whnụ ele irno anụ n'anya,\f + \fr 5:44 \ft Agwna ọkwukwo kamasịri: \fq gọzi ele nọovu anụ ọnu, menu ele sno anụ irno nhne ọma\f* kpenu ele neemekpa anụ ẹhni okpukpe. \v 45 Anụ mee kpa, anụ jọobu rụmu Nda anụ ke zị n'oligwe, kwnornu nụ o neeme ma ẹhnam a nọomukwasi badnụ ọjo nụ badnụ ọma, o neeme masị ma mini zokwasị ele ome mma nụ ele ọjo. \v 46 Ọ bụru nụ anụ whnụrnu ele wam n'anya bụ ele nọowhnu anụ n'anya, kịni bụ ọgwo ẹrnu anụ? Ọ bụ nụ ele ọna ntụ mée kpam sa? \v 47 Ọ bụru masị nụ ọ bụ rụmu nwene anụ kpọi bụ ele anụ neebekwu rẹwhna, kịni bụ nhne anụ mernu karụ ele berere? Ọ bụ nụ ele máa Chiokike mée kpam sa? \v 48 Anụ jọobu ele zuru ozu lele kpa Nda anụ ke oligwe zuru ozu. \c 6 \s1 Iznizni gbasịri okesi nhne \p \v 1 “Anụ whnụ nụ anụ zá neeme nhne ọma anụ nụ ruwhnu badnụ, ma be whnụrnu anụ. Anụ mee kpam, anụ nwée ọgwo ẹrnu nụ hne Nda anụ ke oligwe zị. \p \v 2 “Ke bụ nụ nga ị nọornu ẹrnu obirizi i, i jíkọ ọkwodu kpọ okwo lele kpa ele ruwhnu lawụru mee n'ọro ọgbako ele Ju, ma n'apna, ma ele badnụ ja be mma. Owe, m naakanụ anụ ezi ọka, be nwezulem ọgwo ẹrnu ke be. \v 3 Kọvu nga ị nọornu ẹrnu obirizi, i kwékọ akarita ị mahịa nhne akarikwnunga ị neeme, \v 4 ma ẹrnu obirizi ị bụru nhne zị mgwụgwa. Nda ị ke nọowhnu nhne zị nụ mgwụgwa jọokwuhnata ị. \s1 Iznizni gbasịri okpukpe \r (Luk 11:2-4) \p \v 5 “Nga anụ neekpe okpukpe, anụ mékọ lele ele ruwhnu lawụru, kwnornu nụ ọ naamasị be o gwuzoru n'ọro ọgbako ele Ju ma ngeri apna neekpe okpukpe ma ele badnụ whnụrnu be. Owe, m naakanụ anụ ezi ọka, be nwezulem ọgwo ẹrnu be. \v 6 Kọvu nga i neekpe okpukpe, bnazne nụ rime ọro ị, nga ị gbasnịmernu mgbo ị, kpenu Nda ị ke zị nụ mgwụgwa, Nda ị ke nọowhnu nhne zị nụ mgwụgwa jọokwuhnata ị. \v 7 Nga anụ neekpe okpukpe, anụ kwúkọ agịda ọka etekne, lele kpa ele máa Chiokike mee, kwnornu nụ be naarị nụ be jọonu ogologo okpukpe be. \v 8 Anụ kpákwadia agwa lele be, kwnornu nụ Nda anụ magwụ kpakara nhne ke zị anụ mkpa, sụ anụ ke rịo a. \p \v 9 “Anụ kpe okpukpe kpa, \q1 ‘Nda aị ke zị n'oligwe, \q2 rẹwhna ị bụru nhne zị nsọ, \q1 \v 10 ẹli-eze ị va, \q2 be mee nhne i pioga, \q1 kpa be mee a n'oligwe, \q2 be mee a kpam n'ọwa. \q1 \v 11 Nyega aị wiri tna, \q2 ke joozunu aị ọbochi tna. \q1 \v 12 Gbarụnu aị nhne ọjo a mernu, \q2 lele kpa a naagbarụnu ele mernu aị nhne ọjo. \q1 \v 13 I yísi aị nụ rime nhne ọrnurna, \q2 kọvu dọhia aị n'aka nye ọjo.’ \f + \fr 6:13 \ft Agwna ọkwukwo kwuru: \fq kwnornu nụ ẹli-eze bụ ke i, ma iknernema, ma igwugwu, tim tọm. Amịm.\f* \m \v 14 Ọ bụru nụ anụ gbarụnu badnụ ọgahie be, Nda anụ ke oligwe jaagbarụnu anụ masị. \v 15 Kọvu ọ bụru nụ anụ jáagbarụnu badnụ ọgahie be, Nda anụ ke zị oligwe jáagbarụnu anụ. \s1 Iznizni gbasịri ovu ọnu \p \v 16 “Nga anụ noovu ọnu, anụ mékọ lele ele ruwhnu lawụru, ele naagbarụ ruwhnu, dọnwuta ruwhnu ma ọ zị kpa ele badnụ mahịa nụ be noovu ọnu. Owe, m naakanụ anụ ezi ọka, be nwezulem ọgwo ẹrnu be. \v 17 Kọvu nga ị noovu ọnu, gweru mọno te nụ risi i, snụ ruwhnu i, \v 18 ma ele badnụ gharụ ọ mahịa nụ ị noovu ọnu. Kọvu Nda ị nye nọowhnu nhne zị nụ mgwụgwa jaamahịa, Nda ị jọokwu ị ọgwo. \s1 Ẹkwnu ke zị n'oligwe \r (Luk 12:33,34) \p \v 19 “Anụ kpábịtanu ẹhni anụ ẹkwnu n'ọwa, hne akịka nụ ajarị naata, hne ele buznu nẹeliwa ọro nooznu buznu, \v 20 kọvu anụ kpabịtanu ẹhni anụ ẹkwnu n'oligwe, hne akịka nụ ajarị zá naata, ele buznu zá nẹeliwa ọro nooznu buznu. \v 21 Kwnornu nụ hne ẹkwnu ị zị, bụ hne mkpọma ị jaazị masị. \s1 Iwhne ke ẹhni \r (Luk 11:34-36) \p \v 22 “Iwhne ke ẹhni bụ anya, ke bụ nụ ọ bụru nụ anya ị bụru ọma, kpakara ẹhni ị jọobu iwhne iwhne. \v 23 Kọvu ọ bụru nụ anya ị zị́la bụdnu, kpakara ẹhni ị jeejipịya n'ọchichiri. Ọ bụru nụ iwhne ke zị ị n'ẹhni bụ ọchichiri, ọchichiri wam jaahna ezi. \s1 Chiokike nụ ẹkwnu \r (Luk 16:13; 12:22-31) \p \v 24 “Ọ zá nye nwernu rikne bụru ọhi nda kwu lawụru. Ọ bụru kpam, o joosno otu irno, whnụ ke berere n'anya. Mọbu ọ jọosobisinu otu k'agịda, ledna ibne a anya. Anụ jọ́obuli ọhi Chiokike nụ ọhi ẹkwnu. \p \v 25 “Ka bụ nhne me kwno naakanụ anụ, anụ rị́gbuko ẹhni anụ n'ọriri gbasịri bụdnu anụ, nhne anụ jeeri mọbu nhne anụ jọonwo, mọbu gbasịri ẹhni anụ iwo anụ joowo. Ọ bụ́o bụdnu kakwo wiri? Ọ bụ́o ẹhni kakwo iwo sa? \v 26 Anụ le wọnunu ke oligwe, be ghá mkpụru, be gwémasịa nhne n'ẹkwu, ọ zị́a nhne be chịbna n'ọbna, kọvu Nda anụ ke oligwe nọoznu be. Anụ bụ́o nhne gburu okne ọnu ahịa karụ be? \v 27 Ndaa nye n'esilawụru anụ nwernu rikne tụkwasi nhne matị n'ogologo bụdnu a hite n'ọrigbu ẹhni a? \p \v 28 “Kịni mernu anụ naarịgbu ẹhni anụ gbasịri iwo anụ joowo? Anụ lekọm okoko zị n'ọhia, kpa be nooso, be zá nọodogbu ẹhni be n'ẹrnu, be kwné ikpe. \v 29 Kọvu me kanụ anụ ọ bụbedi Solomọni n'iwhuru a, nụ kpakara igwugwu a, yị́ge ẹyi lele otu nụ rime be. \v 30 Ọ bụru nụ Chiokike wosiri achara ke ọhia iwo kpa, ke zị tna, ekile be tụbna a n'ite bẹkwnu, ọ bụ nụ o jóowosi anụ iwo ke kakwo, anụ ele ọkwnata ovu matị? \v 31 Anụ rị́gbuko ẹhni anụ, naakaa, ‘Ndaa nhne a jeeri?’ mọbu, ‘Ndaa nhne a jọonwo?’ mọbu, ‘Ndaa nhne a joowo?’ \v 32 Kwnornu nụ kpakara nhne ele ka bụ nhne ele máa Chiokike noopio, Nda anụ ke oligwe magwụ nụ kpakara nhne ka zị anụ mkpa. \v 33 Kọvu anụ beru ọsno pio ẹli-eze Chiokike, nụ ome ọma a, be jọotukwasinu anụ kpakara nhne ele ka. \v 34 Kam kpayarụ, anụ rị́gbuko ẹhni anụ n'ọriri gbasịri ekile, ekile jaarịhianu ẹhni a. Mmekpẹhni ke ọbochi ọbula zunnem a. \c 7 \s1 O kpe ele berere ikpe \r (Luk 6:37,38,41,42) \p \v 1 “Anụ kpé ikpe, ma Chiokike gharụ o kpe anụ ikpe. \v 2 Kwnornu nụ ikpe anụ kperu bụ nhne Chiokike jeeji kpe anụ, nhne anụ jiri tụnu nye berere bụ nhne Chiokike jeeji tụnu anụ. \v 3 Kịni kpayarụ i ji neele nhne matị ke zị n'anya nwene i, kọvu ị zá naarị ọriri gbasịri igwe-isisi ke zị n'anya ị? \v 4 Ndaa kpa i jeeji kanụ nwene i, ‘Nwene, sete me gweme nhne matị ke zị ị n'anya,’ ma, le, igwe-isisi zị n'anya ke i? \v 5 Jị nye ruwhnu lawụru, beru ọsno gweme igwe-isisi ke zị n'anya ke i, ngam, ị jọowhnusnama ọsno o gweme nhne matị wam n'anya nwene i. \p \v 6 “Anụ nyékọ nkịta nhne zị nsọ, ọ zị be tụhnasna dọka anụ. Anụ tụ́sako palị nụ ruwhnu ezni, ọ zị be zọkwasi be ọchi. \s1 Rịo, pio, znu aka nụ mgbo \r (Luk 11:9-13) \p \v 7 “Anụ rịo, be jeenye anụ, anụ pio, anụ joopiohịa, anụ znu aka n'ọnu-mgbo, be jaagbamanụ anụ. \v 8 Kwnornu nụ nye ọbula ke nọorio, nọoriohia, nye noopio, noopiohịa, nye nooznu aka nụ mgbo, be jaagbamanụ a. \p \v 9 “Ndaa nda n'esilawụru anụ nye nnwọ a jọorio brẹdi, o nyee a akaworugwu? \v 10 Mọbu nụ ọ rịo a aznụ, o nyee a agwọ? \v 11 Ọ bụru nụ anụ, anụ bụ ele ọjo, magwụ kpa be nyee rụmu anụ nkesi bụru ọma, ọ kọ bụru Nda anụ ke zị n'oligwe, ọ bụ nụ o jéenye ele nọorio a nhne bụru ọma? \v 12 Kpakara nhne ke anụ pioru ma badnụ menu anụ, anụ menu masị ele badnụ kpam. Kwnornu nụ ka bụ nhne iwu nụ ele ọwhnurninya kwuru. \s1 Apna zị nwọronwo \r (Luk 13:24) \p \v 13 “Anụ garụ ọnu-mgbo ke zị nwọronwo bna. Kwnornu nụ ọnu-mgbo nụ apna wam ke noodubna badnụ nụ mwhu zị rude, ele naaga a masị zị agịda. \v 14 Kọvu nụ ọnu-mgbo wam zị nwọronwo, apna wam ke noodubna nụ bụdnu naara ẹhni nụ ọguga, ele noopohịa zị ele nụ ele. \s1 Isisi nụ mkpụru a \r (Luk 6:43,44) \p \v 15 “Anụ zeru ele ọwhnurninya aghalaghala, ele naavakwnusi anụ n'iwo atnụrnu, kọvu nụ rime be, be bụ edu nọodogbu atnụrnu. \v 16 Anụ jaamahịa be hite nụ mkpụru be nẹemi. Ele badnụ be nọoghohia mkpụru vaịni n'isisi akụkara, mọbu mkpụru figi n'igwnu-ọgna? \v 17 Kpam masị, ọmamarna isisi mịga mkpụru ọma, kọvu isisi bụ́o ọma mịga mkpụru ọjo. \v 18 Ọmamarna isisi nwée rikne mịi mkpụru ọjo, isisi ọjo nwée rikne mịi mkpụru ọma. \v 19 Isisi ọbula ke mị́nyala mkpụru ọma, be jeegbudna a, tụbna a nụ rime bẹkwnu. \v 20 Kam kpayarụ, anụ jeehi nụ mkpụru be mahịa be. \s1 Ọdo aka nụ nsnị \r (Luk 13:25-27) \p \v 21 “Ọ bụ́o nye ọbula ke noosukwu m, ‘Nyenwe aị, Nyenwe aị,’ jaabna n'ẹli-eze Chiokike, okwolem nye neeme nhne Nda m ke zị n'oligwe noopio. \v 22 Agịda badnụ jaakanụ m n'ọbochi wam, ‘Nyenwe aị, Nyenwe aị, a jíle rẹwhna ị whnụ ọwhnurninya? A jíle rẹwhna ị chịhala ele rẹnwu ọjo? A jíle rẹwhna ị rnụ ẹrnu ndu-ẹhni zị ọdo n'ọdo?’ \v 23 M jaakanụ be, ‘M máam nye anụ bụ, anụ whọga nụ hne me zị, ele arụru-ẹli.’ \s1 Ntụ-ẹli lawụru \r (Luk 6:47-49) \p \v 24 “Nye ọbula ke nọonu kpakara ikwu-ọnu m neeme be, m jeeji a sninu nyerukna ke marnụ nhne, nye wuru ọro a n'olu rugwu. \v 25 Mini zo, mini-ẹli gba, ruwhere whe masị, kwna ọro wam, kọvu ọ dnána, kwnornu nụ ọ tụru ntụ-ẹli a n'olu rugwu. \v 26 Nye ọbula ke nọonu kpakara ikwu-ọnu m ka, ọ zá neeme be, m jeeji a sninu nye iwhnirniwhno, nye wuru ọro a n'olu rịzna. \v 27 Mini zo, mini-ẹli gba, ruwhere whe masị, kwna ọro wam, ọro wam dna girigidim, tụ ogwnu.” \s1 Rikne Jizọsi \p \v 28 Ọ dụ nga Jizọsi kwukworu kpakara ikwu-ọnu ka, nhne o znirni du kpa be hna ẹhni. \v 29 Kwnornu nụ o neezni nhne lele nye nwernu rikne, ọ bụ́o lele ele zni iwu ele Ju. \c 8 \s1 Jizọsi gwọru nye nchnịchna \r (Mak 1:40-45; Luk 5:12-16) \p \v 1 Nga Jizọsi hiri n'olu rugwu hiedna, igbudu ele badnụ snornu a. \v 2 Otu nye naarịa nchnịchna vakwnusiri a, gbunu a mpnerne ọchi, kaa, “Nyenwe aị, ọ bụru nụ i pioru, i nwernu rikne mee m, m zịri rịchna.” \p \v 3 Jizọsi dọsnima aka kpatụ a, kaa, “M pioru m, zịri rịchna.” Ngangam, nchnịchna wam whọgaru n'ẹhni a. \v 4 Jizọsi kanụ a, “Ọ zá nye ọbula ị kanụ, kọvu la, gweru ẹhni gesi nye ọkwa arịohna, gweru masị nhne Mozizi nyernu n'iwu kwa arịohna ma ọ bụru nhne akebne nyee be.” \s1 Jizọsi gwọru nnwọ izi // nye risi ọgwnu \r (Luk 7:1-10) \p \v 5 Nga Jizọsi bnanyarnụ Kapanọm, otu nye nẹechi otu riwhu ele ọgwnu vakwnusiri a, rịo a, \v 6 kaa, “Nyenwe aị, nnwọ izi m dnanyịgwu n'ọro, otu ngeri ẹhni a nwụrnu ọnwu, ọ zị n'igbugbu k'agịda.” \p \v 7 Jizọsi kanụ a, “M jaava, gwọ a.” \p \v 8 Nye wam nẹechi otu riwhu ele ọgwnu kanụ a, “Nyenwe aị, m dụ́ge m nụ nye ị jaabnanya ọro a, kọvu kwu ọka kpọi, ị jọogwo nnwọ izi m. \v 9 Kwnornu nụ m bụ m nye zị nụ mkpururu ọchichi ele kakwo m, m nwernu m ele ọgwnu zị nụ mkpururu m, me kanụ nye ka, ‘Zne,’ o zne, m kanụ nye berere, ‘Vaa,’ ọ vaa, m kanụ nnwọ izi m, ‘Mee ka,’ o mee a.” \p \v 10 Nga Jizọsi nụrnu ọka ka, o duru a ẹhni, ọ kanụ ele sno a n'aznụ, “N'ezi, me kanụ anụ, m whnụ́lele m ọkwnata ovu hna kpa, ma nụ ovu nye Izirẹli. \v 11 Me kanụ anụ nụ agịda badnụ jeehi n'ọbosi ẹhnam nụ ọdidna ẹhnam va, snornu Ebereham, nụ Aziki, nụ Jekọpu, dazịri ẹli n'ẹli-eze Chiokike, \v 12 kọvu nụ be jaachịbna ele kwesiri ọ bna n'ẹli-eze Chiokike nụ rime ọchichiri, hne be jaazị naakwna ẹkwna, naata rụkwnurnu-ize.” \p \v 13 Jizọsi kanụ nye wam nẹechi otu riwhu ele ọgwnu, “La, be menu ị lele kpa i kweru.” Ẹhni bụru nnwọ izi a ọma ngangam. \s1 Jizọsi gwọru ele nrịria \r (Mak 1:29-34; Luk 4:38-41) \p \v 14 Nga Jizọsi bnarnụ ọro Pita, ọ whnụrnu nne nnwerne a hne ọ dnanyị n'ọkpata naarịa ẹhni orne bẹkwnu. \v 15 Ọ nwụgwuru a aka, ẹhni orne bẹkwnu wam sịgbasi a, o lizọ, bete neeznenu be izi. \p \v 16 N'ogbednachi, be kwuyanụ a agịda ele rẹnwu ọjo nwụgwu, ọ ji ikwu-ọnu chịhala ele rẹnwu ọjo, gwọ kpakara ele naarịa nrịria. \v 17 Ọ gwọru be, ma nhne Azaya nye ọwhnurninya kwuru mezu, kaa, \q1 “Ya n'iwhuru a vumernu kpakara ẹhni igbugbu aị, \q2 vuru masị nrịria aị zị ọdo n'ọdo.” \s1 Nhne o joowhu // ele sno Jizọsi \r (Luk 9:57-62) \p \v 18 Nga Jizọsi whnụrnu agịda ele badnụ gbarụ a gburugburu, ọ kanụ ele sno apna a ma be whe aznụ osimini kịyari. \v 19 Otu nye zni iwu ele Ju vakwnusiri a, kanụ a, “Nye-zni-nhne, m joosno i, penupe ọbula i neezne.” \p \v 20 Jizọsi kanụ a, “Edu nwernu mkpewu hne be dnanyị, ọnunu oligwe nwernu alịkwu hne be zukwa inwe, kọvu Nnwọ ke Badnụ nwée hne ọ jaabịta risi a.” \p \v 21 Nye ke berere n'esilawụru ele sno apna a, kanụ a, “Nyenwe aị, kweru m me beru ọsno lite nda m.” \p \v 22 Kọvu Jizọsi kanụ a, “Sno m, gharụ ele nwụrnu ọnwu ma be lite ele nwụrnu ọnwu ibne be.” \s1 Jizọsi bigbọru // ruwhere osimini \r (Mak 4:35-41; Luk 8:22-25) \p \v 23 Nga Jizọsi bnarnụ nụ rime ọgbo, ele sno apna a sno a. \v 24 Ngangam, okne ruwhere beteru ewhe n'olu osimini, ke mernu mini nọowubna nụ rime ọgbo, kọvu Jizọsi n'iwhuru a neezni anyarna. \v 25 Ele sno apna a vakwnusiri a, kpatnenya a, kanụ a, “Nyenwe aị, dọhia aị, a noowhu.” \p \v 26 Ọ kanụ be, “Kịni mernu anụ nọotu ogwnu, anụ ele ọkwnata ovu matị?” O lizọ, bigbọ ruwhere osimini, ọhna dna bii. \p \v 27 O du kpa be hna ẹhni, be naakaa, “Nye ka bụ ọdo badnụ kịni? Ruwhere nụ okne osimini noobnotenu a nsnị.” \s1 Jizọsi gwọru // ele rukna lawụru \r (Mak 5:1-20; Luk 8:26-39) \p \v 28 Nga ọ varụ n'aka osimini kịyari n'ẹli ele Gadara, ele rukna lawụru ele rẹnwu ọjo nwụgwu, ele hi nụ hne be li iznu whụya, ele ruwhnu be tụ ogwnu, ke kpayarụ ọ zá nye neewhe n'apna wam. \v 29 Be siwama okokoba, kaa, “Aị nụ jị nwekọgwu kịni, Jizọsi, jị Nnwọ Chiokike? Ị varụ ma i ta aị awhnụwhnu hne ige aị yóoduge?” \p \v 30 Agịda ezni zị hne zị́la ikere naata wiri. \v 31 Rẹnwu ọjo wam rịasno a, kaa, “Ọ bụru nụ ị chịhala aị, zizne aị ma a bna nụ rime ezni ele ka.” \p \v 32 Ọ kanụ be, “Anụ zne.” Be whụya, zne bna n'agịda ezni wam, kpakara agịda ezni wam gbadnarnụ nụ ngwulangwu dnabna nụ rime osimini, rinwụ nụ rime mini. \v 33 Ele nọoznu be gbawhu, bna n'ẹli-ọhna wam tnụsi nhne be whnụrnu, nụ nhne mernu ele wam rẹnwu ọjo nwụgwu. \v 34 Kpakara ele ẹli wam whụya kwnusi Jizọsi. Nga be whnụrnu a, be rịasno Jizọsi ọ whọga n'ẹli be. \c 9 \s1 Jizọsi gwọru nye ẹhni a // dọnwurnu ọdonwu \r (Mak 2:1-12; Luk 5:17-26) \p \v 1 Jizọsi bna nụ rime ọgbo, lahna aka osimini kịyari, va n'ẹli ke a. \v 2 Be vuyanu a otu nyerukna ke ngeri ẹhni a dọnwurnu ọdonwu, dnanyị n'olu ọkpata, nga Jizọsi whnụrnu ọkwnata mkpọma be, ọ kanụ nye wam ngeri ẹhni a dọnwurnu ọdonwu, “Mkpọma si i rikne, sị nnwọ m, be gbarụnam jị kpakara mmehie i.” \p \v 3 Agwna ele zni iwu ele Ju nẹesikwa nụ mkpọma be, “Nyerukna ka nookwulu Chiokike.” \p \v 4 Jizọsi mahịaru mkpọma be, ọ kanụ be, “Kịni kpahịaru anụ naarị ọriri ka nụ mkpọma anụ? \v 5 Ndaa ke zị ewheke, ọ kaa, ‘Be gbarụnam jị kpakara mmehie i,’ mọbu, ọ kaa, ‘Lizọ, zne izne’? \v 6 M jeegesi anụ nụ Nnwọ ke Badnụ nwernu iknernema n'ọwa ọ gbarụ mmehie.” Ọ kanụ nye wam ngeri ẹhni a dọnwurnu ọdonwu, “Lizọ, chịri etere ị, la ọro ị.” \v 7 Nyerukna wam lizọ, la n'ọro a. \v 8 Nga agịda ele badnụ whnụrnu a, be tụ ogwnu, znarnị Chiokike, nye nyegarụ badnụ iknernema nụ kpa. \s1 Jizọsi sukwuru Matiyu \r (Mak 2:13-17; Luk 5:27-32) \p \v 9 Ọ dụ nga Jizọsi hiri nụ pịi neewhe, ọ whnụrnu otu nye rẹwhna a bụ Matiyu, hne ọ dazị n'ọro ntụ, ọ kanụ a, “Sno m.” O lizọ snornu a. \p \v 10 Nga Jizọsi dazị neeri wiri n'ọro Matiyu, agịda ele ọna ntụ nụ ele mmehie varụ snornu Jizọsi nụ ele sno apna a neeri wiri. \v 11 Nga ele Farisi whnụrnu a, be sịkwa ele sno apna a, “Kịni mernu Nye-zni-nhne anụ sno ele ọna ntụ nụ ele mmehie neeri wiri?” \p \v 12 Nga Jizọsi nụrnu a, ọ kanụ be, “Mkpa dibịa zị́ko naakpa ele ẹhni bụru ọma, okwolem ele nrịria. \v 13 Kọvu anụ zne mụhia nhne ka bụ, ‘M noopio obirizi, ọ bụ́o arịohna.’ Kwnornu nụ m váge m o sukwu ele ọma, kọvu ele mmehie.” \s1 Ajịji gbasịri ovu ọnu \r (Mak 2:18-22; Luk 5:33-39) \p \v 14 Ele sno apna Jọni vakwnusiri Jizọsi sịkwa a, “Kịni kpayarụ aị nụ ele Farisi noovu ọnu ige ọbula, kọvu ele sno apna ị zá noovu ọnu?” \p \v 15 Jizọsi sarụ be, “Ele be ziri va hne be nọolu nnwerne ikne, be jaazị noodukwa ruwhnu hne be nụ nye nọolu nnwerne ikne zị? Kọvu ọbochi vawa nga be jaanahọru be nye nọolu nnwerne ikne, ige wam be joovu ọnu.” \p \v 16 “Ọ zá nye jeegweru mkpekele ikpe ikne dnụsni n'iwo ọknani, kwnornu nụ ke ikne jọodokahala nhne n'ẹhni iwo ọknani, ọ jọodoka ke kakwo agịda. \v 17 Ọ zị́ masị nye jeegweru manya ikne gbasị n'olori akpụkpo ọknani, be mee kpam, olori wam jaagbawama, manya nụ olori akpụkpo whume etekne. Kọvu be gbasị manya ikne n'olori akpụkpo ikne, kam jaabịta be lawụru nkarị.” \s1 Nnwọ rinya matị nụ // nwerinya ntụ ọvnarna \r (Mak 5:21-43; Luk 8:40-56) \p \v 18 Nga ọ naakanụ be ọka ka, le, otu nye risi varụ, kpọnu a risi ẹli, kaa, “Nnwọ m rinya nwụnam kịtna, kọvu va tụkwasi a aka ị, ọ jaazị bụdnu.” \v 19 Jizọsi lizọ, snornu a zne, ele sno apna a sno a masị. \p \v 20 Otu nyerinya ke naarịa ntụ ọvnarna nri nụ awha lawụru, garụ a n'aznụ, kpatụ ọnu iwo a aka. \v 21 Kwnornu nụ nyerinya kannụ ẹhni a, “Ọ bụru nụ me kpatụ ọnu iwo a aka kpọi, o jeeme ẹhni bụru m ọma.” \p \v 22 Kọvu nụ Jizọsi tụhnasnarnu, whnụ a, kanụ a, “Nnwọ m rinya, mkpọma si i rikne, ọkwnata mkpọma ị znọhialam jị.” Be gwọru nwerinya wam ngangam. \p \v 23 Nga Jizọsi varụ n'ọro nye risi wam, whnụ ele ji opi nọogwnu eri oli iznu nụ agịda mkpakpọ pịi, \v 24 ọ kanụ be, “Anụ whọga hna, kwnornu nụ nnwọ rinya matị ka nwụ́na ọnwu, kọvu nụ o neezni anyarna.” Be mụ a rụmu. \v 25 Nga ọ chịhalaru agịda ele badnụ wam, ọ bna nụ rime ọro, nwụgwu nnwọ rinya matị wam n'aka, nnwọ rinya matị wam lizọ. \v 26 Ọtnutnu a gazu kpakara ẹli wam. \s1 Jizọsi gwọru ele isni \p \v 27 Nga Jizọsi hiri nụ pịi whụya, ele isni lawụru snornu a, neesi lụlo, naakaa, “Jị Nnwọ Devidi, dọnu aị obirizi.” \p \v 28 Nga ọ bnarnụ n'ọro, ele isni lawụru wam vakwnusi a, Jizọsi sịkwa be, “Anụ kweru nụ m nwernu m rikne ọ gwọ anụ?” \p Be kaa, “Owe, Nyenwe aị.” \p \v 29 Ọ kpatụ be aka n'anya, kaa, “Lele kpa ọkwnata mkpọma anụ nụ, o menu anụ kpam.” \v 30 Anya be snama. Jizọsi dọ be aka nụ nsnị, kaa, “Whnụ nụ ọ zá nye anụ kanụ.” \v 31 Kọvu nga be whọgaru, be wheke rẹwhna Jizọsi kpakara ẹli wam. \s1 Ọgwugwo nye mgbu \p \v 32 Nga be nọowhoga, be kwuyanụ Jizọsi nye mgbu ke rẹnwu ọjo nwụgwu. \v 33 Nga ọ chịhalaru rẹnwu ọjo wam, nye mgbu wam kwuru ọka, o du agịda ele badnụ ẹhni be, naakaa, “A whnụ́lele nhne nụ kpa n'Izirẹli.” \p \v 34 Kọvu ele Farisi karụ, “O ji rikne nye risi rẹnwu ọjo naachịhala ele rẹnwu ọjo.” \s1 Ele ẹrnu zị ele nụ ele \p \v 35 Jizọsi neeznegharị kpakara ẹli-ọhna ma nụ mgbu neezni nhne n'ọro ọgbako be, nọokpo okwo izi ọma ẹli-eze Chiokike, nọogwo kpakara nrịria nụ ẹhni igbugbu zị ọdo n'ọdo. \p \v 36 Kọvu nụ nga ọ whnụrnu agịda ele badnụ wam, ọ dọnu be obirizi, kwnornu nụ inwe gwụru be, be nwée rikne yinu ẹhni be aka, be gbasarụ lele atnụrnu nwée nye nọoznu be. \v 37 Ọ kanụ ele sno apna a, “N'ezi, ogwe nhne ẹkwu zị agịda, kọvu nụ ele ẹrnu zị ele nụ ele. \v 38 Kam kpayarụ, anụ rịo Nyenwe ogwe nhne ẹkwu ma o zizne ele ẹrnu n'ẹkwu a.” \c 10 \s1 Ele izi nri nụ ẹbo \r (Mak 3:13-19; Luk 6:12-16) \p \v 1 Jizọsi sukwuru nri nụ badnụ lawụru wam ele sno apna a. O nyee be rikne be chịhala rẹnwu ọjo, gwọ masị kpakara nrịria nụ ẹhni igbugbu zị ọdo n'ọdo. \v 2 Ka bụ rẹwhna ele izi nri nụ ẹbo wam, nye mbọm bụ Saịmoni, nye be nookwu Pita, nụ Anduru nwene a, nụ Jemisi nnwọ Zebidi nụ Jọni nwene a, \v 3 Filipu nụ Batolomi, Tọmosi nụ Matiyu nye ọna ntụ, Jemisi nnwọ Alịfayosi nụ Tadịyosi, \v 4 Saịmoni nye zị n'esilawụru ele noonwu bẹkwnu nụ mkpọma, nụ Judasị Isikarịoti, nye reru a. \s1 Ẹrnu ele izi nri nụ ẹbo \r (Mak 6:7-13; 13:9-13; Luk 9:1-6; 21:12-17) \p \v 5 Jizọsi zihala nri nụ badnụ lawụru ka, dọ be aka nụ nsnị, kaa, “Anụ znékọ n'ẹli ele bụ́o ele Ju, mọbu nụ rime ẹli-ọhna ọbula ke ele Sameria. \v 6 Kọvu anụ znekwnusi ele Izirẹli, ele nụ lele rụmu atnụrnu whuru owhu. \v 7 Nga anụ neezne anụ kanụ be, ‘Ẹli-eze Chiokike zị ndụndu.’ \v 8 Anụ gwọ ele nrịria, mee ele nwụrnu ọnwu be hi n'ẹnwu lizọ, anụ gwọ ele nchnịchna, anụ chịhala rẹnwu ọjo. Anụ nahịaru ewhu ewhu, anụ nyee n'ewhu ewhu. \v 9 Anụ jí ịwai ọbula nụ rẹkpa anụ. \v 10 Anụ jí rẹkpa n'izne anụ, mọbu iwo lawụru, mọbu okoro-ọchi, mọbu mkpara, kwnornu nụ nye ẹrnu kwesiri be nyee a wiri nụ hne ọ nọornu ẹrnu. \p \v 11 “Ẹli-ọhna ọbula, mọbu mgbu ọbula anụ bnarnụ, anụ piohịa ezi badnụ nụ rime a, dazịri pịi tem anụ whọga. \v 12 Nga anụ bnarnụ n'ọro wam, anụ kaa, ‘Udno zịnu anụ.’ \v 13 Ọ bụru nụ ọro wam bụru ọma, udno anụ jaadazịnu a, kọvu nụ ọ bụru nụ ọro wam bụ́o ọma, udno anụ jeehiehnakwnusi anụ. \v 14 Nye ọbula ke nábnanyana anụ, ke nụ́na ikwu-ọnu anụ, anụ jọowhoga n'ọro wam mọbu n'ẹli-ọhna wam, lịsnama ruznurnuznu ọchi anụ. \v 15 N'ezi me naakanụ anụ, be jọodonu ẹli Sọdom nụ Gọmora obirizi n'ọbochi ikpe karụ ẹli-ọhna kị. \p \v 16 “Le, m neezihala anụ lele atnụrnu n'esilawụru edu, anụ nwe akọ lele agwọ, kpa enwerne lele nduru. \p \v 17 “Kọvu anụ ze ele badnụ, kwnornu nụ be jeegweru anụ nyee n'aka ele ikpe, be jaapnịa anụ nhne n'ọro ọgbako ele be. \v 18 Be jookwuru anụ zne nụ ruwhnu ele risi ọchichi nụ ele eze kwnornu m, ma anụ kanụ be nhne gbasịri, ma ele bụ́o ele Ju. \v 19 Kọvu nụ nga be jeegweru anụ nyee ele ikpe, mkpọma lákọ anụ mini kpa anụ jọogoru ọnu anụ mọbu nhne anụ jookwu, ige wam be jeenye anụ nhne anụ jookwu. \v 20 Kwnornu nụ ọ bụ́o anụ nookwu ọka, kọvu ọ bụ Enine ke Nda anụ nookwu ọka nụ rime anụ. \p \v 21 “Nwene jeegweru nwene a nyee ma be gbu a, nda jeegweru nnwọ a nyee, rụmu jeelizọ megidne ele mụrnu be, mee be nwụma. \v 22 Kpakara ele badnụ joosno anụ irno kwnornu nụ rẹwhna m, Kọvu be jọoznohia nye ọbula ke jaaknata mkpọma dazịgidne dụ okwukwo kpakara nhne. \v 23 Nga be kpagburu anụ n'otu ẹli-ọhna, anụ gbazne nụ ke berere. Me naakanụ anụ ezi ọka, anụ jáagazu kpakara ẹli-ọhna Izirẹli dụ nga Nnwọ ke Badnụ jaava. \p \v 24 “Nye sno apna nye-zni-nhne jáaka nye zni a nhne. Ọhi jáaka nyenwe a. \v 25 Ọ dụlam nga nye sno apna nye-zni-nhne jọonu lele nye zni a nhne, nụ ọhi ọ nụ lele nyenwe a. Ọ bụru nụ be sukwuru nda nwe ọro Bẹlizibolu, ọ bụ nụ be jóosukwu ele ọro a karụkwo? \s1 Nye anụ jọotu ogwnu a \r (Luk 12:2-7) \p \v 26 “Anụ tụ́ko ogwnu be, kwnornu nụ ọ zá nhne be kpusnirni okpusni ke be jóokpume, mọbu nhne zị mgwụgwa ke be jáamahịa. \v 27 Nhne me kannụ anụ n'ọchichiri, anụ kwu a n'iwhnehnie, nhne be tụkasiri nụ nsnị, anụ kwusa a n'olu ọro. \v 28 Anụ tụ́ ogwnu ele noogbu anọ-ẹhni, ele nwée rikne gbu mkpọma. Kọvu anụ tụ ogwnu nye wam ke nwernu rikne gbu mkpọma nụ anọ-ẹhni nụ bẹkwnu ẹli rẹnwu. \v 29 Be zá neere wọnzna lawụru otu mkpụru ịwai matị? Kọvu otu nụ rime be jáadna n'ẹli sụ Nda anụ kwéle. \v 30 Kọvu nụ kpakara rukeri-ize ke zị anụ nụ risi gwnụrnu ọgwnu. \v 31 Ogwnu tụ́ anụ, anụ zị okne ọnu ahịa karụ agịda wọnzna. \s1 O kwuhịa nụ ọ jụ Karaịsi \r (Luk 12:8,9) \p \v 32 “Nye ọbula ke jookwuhịa m nụ ruwhnu ele badnụ, ọ bụ ya bụ nye me jookwuhịa nụ ruwhnu Nda m ke oligwe. \v 33 Kọvu nye ọbula ke jọogonahoru m nụ ruwhnu ele badnụ, bụ nye me jọogonahoru nụ ruwhnu Nda m ke zị n'oligwe. \s1 Ọ bụ́o udno // kọvu ama-ọgwnu \r (Luk 12:51-53; 14:26,27) \p \v 34 “Anụ chékọ nụ m varụ m o gweya udno n'ọwa, m váge m o gweya udno, kọvu ama-ọgwnu. \v 35 Kwnornu nụ m varụ m o kewa \q1 ‘nnwọ rukna nụ nda a, \q2 nnwọ rinya nụ nne a, \q1 nnwerne nnwọ nụ nne nzi a. \q2 \v 36 Nye irno badnụ jọobu ele ezi-nụ-ọro a.’ \p \v 37 “Nye ọbula ke whnụrnu nda a mọbu nne a n'anya karụ m, kwésile m, nye whnụrnu nnwọ a rukna mọbu nnwọ a rinya n'anya karụ m, kwésile m. \v 38 Nye ọbula ke vúrule ọgba a sno m n'aznụ, kwésile m. \v 39 Nye ọbula ke noopio bụdnu a jootuwhu a, nye tuwhuru bụdnu a kwnornu m, joopohịa a. \s1 Ọgwo ẹrnu \r (Mak 9:41) \p \v 40 “Nye ọbula ke nabnanyarnụ anụ, nabnanyarnụ m, nye nabnanyarnụ m, nabnanyarnụ nye ziyaru m. \v 41 Nye ọbula ke nabnanyarnụ nye ọwhnurninya kwnornu nụ ọ bụ nye ọwhnurninya, jaanahịa masị ọgwo ẹrnu nye ọwhnurninya. Nye nabnanyarnụ nye mee mma kwnornu nụ ọ bụ nye mee mma, jaanahịa ọgwo ẹrnu nye mee mma. \v 42 Nye ọbula ke jookwute otu nụ rime ele matị ka otu okiko mini jịri iyi kwnornu nụ ọ bụ nye sno apna m, owe, me naakanụ anụ ezi ọka, ọ jaanahịariri ọgwo ẹrnu a.” \c 11 \s1 Jizọsi nụ Jọni // Nye Wụ Mini \r (Luk 7:18-35) \p \v 1 Nga Jizọsi nyekworu ele sno apna a nri nụ ẹbo wam iwu, o hiri nụ pịi whọga, zne zni nhne, kpọ okwo izi ọma kpakara ẹli-ọhna zị be ndụndu. \v 2 Jọni nụrnu n'ọro ikelu kpakara ẹrnu Karaịsi nọornu, o zizne agwna ele sno apna a. \v 3 Be sịkwa a, “Ọ bụ jịwa bụ nye jaava, sọbu a le anya nye berere?” \p \v 4 Jizọsi sarụ be, “Anụ lahna kanụ Jọni kpakara nhne anụ nụrnu nụ nhne anụ whnụrnu, \v 5 ele isni nọowhnu ọsno, ele mgwọro neezne izne, be neeme ele nchnịchna be zịri rịchna, ele nsnị ịnyo nọonu nhne, ele nwụrnu ọnwu lizọru n'ẹnwu, be neezni ele mboni izi ọma. \v 6 Chiokike jọogozi nye ọbula ke jụ́la m kwnornu nhne me mernu.” \p \v 7 Nga ele sno apna Jọni larụ, Jizọsi bete naakanụ agịda ele badnụ wam nhne gbasịri Jọni. Ọ sịkwa be, “Kịni bụ nhne anụ znernu ọ whnụ n'ẹli-ịkpa? Ekere achara ruwhere noovu? \v 8 Sọbu kịni nhne anụ znernu ọ whnụ? Nyerukna wogwu iwo zị pịali pịali sa? Le, ele wogwu iwo zị pịali pịali zị n'ọro ele eze. \v 9 Anụ kanụ m, kịni bụ nhne anụ whọgaru zne ọ whnụ? Nye ọwhnurninya sa? Owe! Nye kakwo nye ọwhnurninya. \v 10 Nye ka bụ nye be gbarụ nhne gbasịri a n'ọkwukwo nsọ, kaa, \q1 ‘Le, m neezizne nye izi m nụ ruwhnu i, \q2 nye jeemekwata apna ị nụ ruwhnu i.’ \m \v 11 N'ezi me kanụ anụ, n'esilawụru ele ele rinya mụrnu, ọ zá nye ke kakwo Jọni Nye Wụ Mini, kọvu nye zịkakworu matị n'ẹli-eze Chiokike kakwo Jọni. \v 12 Hite n'ọbochi Jọni Nye Wụ Mini dụ kịtna, be neeme ẹli-eze Chiokike nhne rikne, ele gbasịri rikne naagbalị ọ bna nụ rime a. \v 13 Tem dụ n'ige Jọni, kpakara ele ọwhnurninya nụ iwu kwuru nhne gbasịri ẹli-eze Chiokike wam. \v 14 Ọ bụru nụ anụ jeekweru a, Jọni bụ Ẹlaija nye be gbarụ nhne gbasịri a nụ ọ jaava. \v 15 Nye nwernu nsnị, ọ nụrnu. \p \v 16 “Ndaa nhne me jeeji sninu ebiri ka? Ebiri ka nụ lele rụmu takịri dazịgwu n'ahịa, noosukwu ibne be ikwu, \v 17 be naakaa, \q1 ‘A kwannụ anụ eri, \q2 anụ tnéne eri, \q1 a gwnụ eri mkpe, \q2 anụ kwnána ẹkwna.’ \m \v 18 Kwnornu nụ Jọni varụ ríle wiri, ọ nwọ́ge manya, be kaa, ‘O nwernu rẹnwu ọjo.’ \v 19 Nnwọ ke Badnụ varụ, neeri wiri, nọonwo manya, be kaa, ‘Le, nye okne wiri, nụ nye nwọ okne manya, enyi ele ọna ntụ nụ ele mmehie.’ Ẹrnu ọma ke neehi nụ akọniche Chiokike whụya neegesi nụ akọniche bụru ọma.” \s1 Ẹli-ọhna kwé ekwe \r (Luk 10:13-15) \p \v 20 Jizọsi bete ọ nyanụ agịda ẹli-ọhna ọnyinya hne ọ rnụrnu agịda ẹrnu kwnornu nụ be kwéle ọ tụhnasna mkpọma nụ mmehie be. \v 21 “Awhnụwhnu jaazịnu ị, jị Korazini, awhnụwhnu jaazịnu ị, jị Bẹtesaida, ọ bụru nụ be rnụrnu kpakara agịda ẹrnu ndu-ẹhni ka nụ Taya nụ Saịdoni bụ ke be rnụrnu nụ rime anụ, be znernu ọtuhnasna mkpọma agịda ige wheru ewhe, dazịri n'ikpe mkpe nụ rẹtnu. \v 22 Kọvu me kanụ anụ, be jọodonu Taya nụ Saịdoni obirizi n'ọbochi ikpe karụ anụ. \v 23 Jị n'iwhuru i masị, Kapanọm, be jeegwelizọ ị olu dụ oligwe? Be jeegwedna ị ẹli, dụ bẹkwnu ẹli rẹnwu. Ọ bụru nụ agịda ẹrnu ndu-ẹhni be rnụrnu nụ rime i nụ be rnụrnu a nụ Sọdom, o znernu adazị dụ ọbochi tna. \v 24 Kọvu me kanụ anụ, be jọodonu ẹli Sọdom obirizi n'ọbochi ikpe karụ ị.” \s1 Ozukwa inwe \r (Luk 10:21-22) \p \v 25 N'ige wam Jizọsi karụ, “Meka, Nda, Nyenwe oligwe nụ ọwa, kwnornu nụ i bịgwaru nhne ele ka n'anya ele akọ nụ ele marnụ nhne, kọvu i kpumennu be rụmu takịri. \v 26 Owe! Nda, meka, kwnornu nụ ọ bụru ọma kpam n'anya ị. \p \v 27 “Nda m yisiri kpakara nhne n'aka m. Ọ zá nye magwụ Nnwọ wam, okwolem Nda. Ọ zị́ masị nye magwụ Nda wam, okwolem Nnwọ a kpọi, nụ ele Nnwọ wam pioru o kpumenu a. \p \v 28 “Anụ vakwnusi m, anụ ele nọodogbu ẹhni anụ n'ẹrnu, ele be vuteru ivu rịnya, m jeeme anụ zukwaru inwe. \v 29 Anụ ynarnụ yokwu m\f + \fr 11:29 \ft Yokwu bụ isisi be knegịdnernu n'ili anọ ọro ma be rnụ ẹrnu be karụ be mee.\f* n'ili anụ, anụ mụhia nhne n'ọnu m, kwnornu nụ m bụ m nye zị wọhnernerne nụ nye gwednarnụ mkpọma n'ẹli, anụ joopohịa ozukwa inwe nụ mkpọma anụ. \v 30 Kwnornu nụ yokwu m gbú igbugbu, ivu m zị ewheke.” \c 12 \s1 Ajịji gbasịri // Ọbochi Ozukwa Inwe \r (Mak 2:23-28; Luk 6:1-5) \p \v 1 N'ige wam, Jizọsi naagawhe n'ẹkwu ịkpa n'Ọbochi Ozukwa Inwe, wiri nọogwnu ele sno apna a, be bete nọogho ịkpa naata. \v 2 Nga ele Farisi whnụrnu a, be kanụ a, “Le, ele sno apna ị neeme nhne kwésile n'iwu n'Ọbochi Ozukwa Inwe.” \p \v 3 Ọ kanụ be, “Anụ gwnụ́na nhne Devidi mernu nga wiri gwnụrnu a, ya nụ ele snogwu a? \v 4 Ọ bnaznernu n'ọro nsọ Chiokike ri brẹdi be bịtaru nụ ruwhnu Chiokike, ke kwésile n'iwu nụ Devidi nụ ele sno a ri, okwolem ele ọkwa arịohna kwesiri o ri a? \v 5 Mọbu anụ gwnụ́na n'iwu kpa ele ọkwa arịohna Chiokike ji neemeru Ọbochi Ozukwa Inwe n'Ọro Nsọ Chiokike, kọvu ikpe mána be? \v 6 Kọvu me kanụ anụ nụ nye kakwo Ọro Nsọ Chiokike zị hna. \v 7 Ọ bụru nụ anụ mahịaru nhne ikwu-ọnu ka bụ, ‘M noopio obirizi, ọ bụ́o arịohna,’ anụ jáama ele ikpe mána ikpe. \v 8 Kwnornu nụ Nnwọ ke Badnụ bụ Nyenwe Ọbochi Ozukwa Inwe.” \s1 Nyerukna aka // dọnwurnu ọdonwu \r (Mak 3:1-6; Luk 6:6-11) \p \v 9 Jizọsi hi nụ pịi whọga, bna n'ọro ọgbako ele Ju, \v 10 otu nwerukna aka dọnwurnu ọdonwu zị pịi. Be noopio nhne be jeeji bno Jizọsi nhne, be sịkwa a, “Ọ bụru ọma n'iwu ọ gwọ nrịria n'Ọbochi Ozukwa Inwe?” \p \v 11 Jizọsi kanụ be, “Ndaa nye nụ rime anụ ke jeenwe otu atnụrnu, ọ bụru nụ atnụrnu wam dnabna rime olulu n'Ọbochi Ozukwa Inwe, ọ bụ ọ jọ́onwugwu a, dọhia a? \v 12 Badnụ gburu ọnu karụ atnụrnu. Ka bụ nụ ọ bụru ọma o mee nhne ọma n'Ọbochi Ozukwa Inwe.” \p \v 13 Ọ kanụ nye nyerukna wam, “Dọsnima aka ị.” Ọ dọsnima aka a, aka a bụru ọma lele aka a berere. \v 14 Ngam, ele Farisi whọgaru gba iznuznu kpa be joogbu a. \s1 Nnwọ izi Chiokike họhiaru \p \v 15 Nga Jizọsi mahịaru a, o hi nụ pịi whọga, agịda badnụ snornu a, ọ gwọ kpakara ẹhni igbugbu be. \v 16 Ọ dọru be aka nụ nsnị be mékọ ele badnụ mahịa nye ọ bụ. \v 17 O mernu ka ma nhne be gbarụ n'ọkwukwo nsọ hite n'ọnu Azaya nye ọwhnurninya mezu, ke kwuru, \q1 \v 18 “Le, ka bụ nye izi m me họhiaru, \q2 nye me whnụrnu n'anya, nye nhne a nọoso m. \q1 M jeeyisi Enine m nụ rime a. \q2 Ọ jọokpo okwo ikpe zị snam nụ kpakara mba. \q1 \v 19 Ọ jọ́olu ọgwnu, o jéesi lụlo, \q2 ọ zá nye jọonu akpịri a n'ederezi. \q1 \v 20 Ọ jáagbaji ekere achara hịpiagwu ẹhipia, \q2 mọbu whụsnime tọnji nọohio rụnwurnu, \q1 tem o mee ikpe zị snam megbu. \q2 \v 21 Kpakara mba jeenwe olile anya nụ rẹwhna a.” \s1 Jizọsi nụ Bẹlizibolu \r (Mak 3:20-30; Luk 11:14-23) \p \v 22 Ige wam be kwuyanụ Jizọsi otu badnụ rẹnwu ọjo nwụgwu, nye kpuru isni, ke dnarnụ mgbu, ọ gwọ a ẹhni igbugbu wam, nye mgbu wam kwuru ọka, whnụ masị ọsno. \v 23 O duru agịda ele badnụ wam ẹhni, be kaa, “Nyerukna ka, ọ jọobu Nnwọ Devidi sa?” \p \v 24 Kọvu nga ele Farisi nụrnu a, be kaa, “Nwerukna ka neeji rikne Bẹlizibolu nye risi ele rẹnwu ọjo naachịhala rẹnwu ọjo.” \p \v 25 Nga Jizọsi mahịaru ọriri be, ọ kanụ be, “Ẹli-eze ọbula kewama megidne ẹhni a, jọotubiri etekne, ẹli-ọhna ọbula mọbu ọro ọbula ke kewarụ megidne ẹhni a jóogwuzoli. \v 26 Ọ bụru nụ Setani chịhala Setani, o kewarụ megidne ẹhni a, ẹli-eze a jaaga ọla gwuzo? \v 27 Ọ bụru nụ m ji m rikne Bẹlizibolu naachịhala ele rẹnwu ọjo, nụ rikne nyele bụ hne ele ke anụ ji naachịhala be? Be jọobu ele ikpe anụ. \v 28 Kọvu ọ bụru nụ m ji m Enine ke Chiokike naachịhala rẹnwu ọjo, le, ẹli-eze Chiokike dụlam anụ ẹhni. \v 29 Berere kwno, badnụ jaaga ọla bna n'ọro nye dikne, nahọru a kpakara nhne n'aka rikne, ọ bụru nụ o béle ọsno kne dikne wam eriri? Nga wam o jeenwe rikne nahọru a nhne zị n'ọro a. \p \v 30 “Nye nụ me zị́la, bụ nye neemegidne m, nye snóne m naachịkota nhne, bụ nye nọobosa ọbosa. \v 31 Kwnornu nụ ka, m naakanụ anụ, be jaagbarụnu badnụ mmehie nụ okwulu ọbula be kwuluru, kọvu nụ be jáagbarụnu okwulu be kwuluru Enine Nsọ. \v 32 Nye ọbula ke jookwugidne Nnwọ ke Badnụ, be jaagbarụnu a, kọvu nye ọbula ke jookwugidne Enine Nsọ, be jáagbarụnu a, ọ bụ́o n'ige ka, mọbu ige ke jaava. \s1 Isisi nụ mkpụru a \r (Luk 6:43-45) \p \v 33 “Anụ mee isisi ma ọ bụru ọma, mee masị mkpụru a ma ọ bụru ọma, mọbu mee isisi ma ọ bụru isisi ọjo, mee masị mkpụru a ma ọ bụru mkpụru ọjo. Kwnornu nụ be mahịa isisi hite nụ mkpụru a. \v 34 Anụ ẹbnurnu agwọ, anụ jaaga ọla kwu ọka ọma, hne anụ bụ ele ọjo? Kwnornu nụ nhne jipịyaru mkpọma bụ nhne ọnu nookwu. \v 35 Badnụ ọma hite n'ẹkwnu ọma ke zị nụ mkpọma a neegwehịa nhne ọma, badnụ ọjo hite n'ẹkwnu ọjo ke zị nụ mkpọma a neegwehịa nhne ọjo. \v 36 Kọvu me kanụ anụ, nụ ọka ọbula ele badnụ nookwu ke bnágwọ nụ nhne, be jaasa ajịji a n'ọbochi ikpe. \v 37 Kwnornu nụ be jeehite n'ikwu-ọnu ị gwnụsi ị nụ nye mee mma, hite masị n'ikwu-ọnu ị maa ị ikpe.” \s1 Nhne elekema ke Jona \r (Mat 8:11,12; Luk 11:29-32) \p \v 38 Ige wam agwna ele zni iwu nụ ele Farisi kanụ a, “Nye-zni-nhne, a noopio ọ whnụ nhne elekema n'aka ị.” \p \v 39 Jizọsi sarụ be, “Ebiri ọjo ke naagba ewhere noopio nhne elekema, ọ zá nhne elekema be jeenye a, okwolem nhne elekema Jona nye ọwhnurninya. \v 40 Lele kpa Jona dazịri ọbochi ẹto iwhnehnie nụ abalị nụ rụwho aznụ, ọ bụ kpa Nnwọ ke Badnụ jaadazị nụ rime ẹli ọbochi ẹto iwhnehnie nụ abalị. \v 41 Ele rukna Ninive joosno ebiri ka lizọ n'ikpe, be jaama be ikpe, kwnornu nụ be tụhnasnarnu mkpọma n'ọkpo okwo Jona. Kọvu le, nhne kakwo Jona zị hna. \v 42 Eze nyerinya Seba jeelizọ ya nụ ele ebiri ka bna n'ikpe, ọ jaama be ikpe, kwnornu nụ o hiri n'ọsotoma ọwa va nụrnu akọniche Solomọni. Kọvu le, nhne kakwo Solomọni zị hna. \s1 Rẹnwu ọjo hiehnarnu \r (Luk 11:24-26) \p \v 43 “Nga rẹnwu ọjo hiri nụ rime badnụ whọga, o znegharị n'ẹli chna chna chna, noopio hne o joozukwa inwe, kọvu ọ píohịala, \v 44 ọ kaa, ‘M jaalahna n'ọro m hne me hiri whụya.’ Nga ọ vaduru, ọ whnụ nụ ọ zá nye wu nụ rime ọro wam, nụ be zasnarnụ a, bịkwata nhne nkarị. \v 45 O jeezne chịri rẹnwu ọjo ẹsau ibne a ele nwernu risi rikne karụ a, be bna wuru nụ rime nye wam, ọnodi ipne-aznụ ke nye wam jọhnasi bụjo karụ kpa ọ zị nụ mbọm. Ọ bụ kpa ọ jọonu n'ebiri ọjo ka.” \s1 Nne Jizọsi nụ rụmu nne a \r (Mak 3:31-35; Luk 8:19-21) \p \v 46 Nga ọ nookwunu agịda ele badnụ wam ọka, nne a nụ rụmu nne a varụ gwuzoru n'ederezi noopio o kwunu a ọka. \v 47 Otu badnụ kanụ a, “Le, nne i nụ rụmu nne i gwuzogwu n'ederezi noopio i o kwunu i ọka.” \v 48 Jizọsi sarụ a, “Nyele bụ nne m, ele kele bụ rụmu nne m?” \p \v 49 Ọ dọsnima aka nụ hne ele sno apna a zị, kaa, “Anụ le nne m nụ rụmu nne m. \v 50 Kwnornu nụ nye ọbula ke jeeme nhne Nda m ke zị n'oligwe noopio, nye wam bụ nwene m rukna nụ nwene m rinya, nụ nne m.” \c 13 \s1 Elulu nye ọgha mkpụru \r (Mak 4:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 N'ọbochi wam Jizọsi whụyaru nụ rime ọro zne dazịri ẹli nụ ngeri osimini. \v 2 Agịda ele badnụ gbakọru hne ọ zị, ke kpayarụ o jiri bna nụ rime ọgbo, dazịri ẹli, agịda ele badnụ wam gwuzoru nụ mkpomkpo ẹli. \v 3 O ji elulu zị ọdo n'ọdo zni be agịda nhne, kaa, “Otu nye ẹrnu ẹkwu znernu agha mkpụru. \v 4 Nga ọ naagha, agwna mkpụru dna nụ ngeri apna, rụmu ọnunu varụ tụturu be ta. \v 5 Agwna mkpụru dnarnụ n'ẹli rugwu, hne be nwée agịda rịzna, ngangam mkpụru wam fuhịaru, kwnornu nụ be nwée agịda rịzna. \v 6 Nga ẹhnam wasịri, be chnanwụ, kwnornu nụ be nwée ẹgwnugwnu. \v 7 Agwna mkpụru berere dnarnụ n'esilawụru igwnu, igwnu wam sohịa, kpagbu be. \v 8 Agwna mkpụru berere dnarnụ n'ẹli ọma, be mịi mkpụru otu riwhu, berere nri isunu, berere nri ẹto. \v 9 Nye nwernu nsnị, ọ nụrnu.” \s1 Nhne o kwno tnụ elulu \r (Mak 4:10-12; Luk 8:9,10) \p \v 10 Ele sno apna a vakwnusi a, sịkwa a, “Kịni kpayarụ i nookwunu be ọka n'elulu?” \p \v 11 Jizọsi sarụ be, “Be mernu anụ mahịa nhne tugwaru otugwa ke ẹli-eze Chiokike, kọvu nụ ọ bụ́o be. \v 12 Nye ọbula ke nwernu nhne, be jeenye hnasị a, o jeenwe agịda nhne, kọvu nye ke nwée, be jaanahọru a ọ bụbedi ke o nwernu. \v 13 Kam kpayarụ, me nọotnunu be elulu. Be neele anya kọvu be zá nọowhnu, be noobno nsnị, be zá nọonu, be jọ́oghohia nhne. \v 14 Nhne Azaya nye ọwhnurninya kwuru gbasịri be mezu nụ risi be, ke kwuru, \q1 ‘Anụ jọonu kpọi, kọvu anụ jọ́omuhia rịa rịa, \q2 anụ jọowhnu kọvu anụ jọ́oghohia rịa rịa. \q1 \v 15 Kwnornu nụ mkpọma ele ka gbasninem n'ọto, \q2 nsnị kpọsninem be masị. \q1 Be kpusninem anya be, \q2 ma be gharụ o ji anya be whnụ ọsno, \q1 gharụ o jiri nsnị be nụrnu nhne, \q2 gweru mkpọma be ghọhia, ma be tụhnasna, \q2 ma m gwọ m be.’ \m \v 16 Anụ bụ ele ọwa ọma, kwnornu nụ anya anụ nọowhnu ọsno, nsnị anụ nọonu nhne. \v 17 N'ezi me kanụ anụ, ọ gwnụrnu agịda ele ọwhnurninya nụ ele ọma ọgwnu ọ whnụ nhne anụ nọowhnu, kọvu nụ be whnụ́na, nụ ọ nụrnu nhne anụ nọonu kọvu nụ be nụ́na. \s1 Risi elulu // nye ọgha mkpụru \r (Mak 4:13-20; Luk 8:11-15) \p \v 18 “Anụ bnote nsnị ma anụ mụhia risi elulu nye ọgha mkpụru wam. \v 19 Nye ọbula ke nụrnu ikwu-ọnu ẹli-eze Chiokike, kọvu ọ ghọ́hiala a, nye ọjo wam va, nahọru a nhne be kpasịru nụ mkpọma a. Ka bụ mkpụru ke be ghasịri nụ ngeri apna. \v 20 Mkpụru ke be ghasịri nụ rugwu bụ ele nụrnu ikwu-ọnu wam, ngangam be gweru snarnịma nwụgwu a. \v 21 Kọvu nụ be nwée ẹgwnugwnu nụ rime be, be dazị ige matị, nga mmekpẹhni mọbu awhnụwhnu varụ kwnornu nụ ikwu-ọnu wam, ngangam, be dnahnala aznụ. \v 22 Mkpụru ke be ghasịri n'esilawụru igwnu bụ ele nụrnu ikwu-ọnu wam, kọvu mmekpẹhni ke ọwa ka nụ aghịgho ọwhnu ẹkwnu n'anya kpagburu ikwu-ọnu wam, ọ bụru nhne mị́na mkpụru. \v 23 Mkpụru ke be ghasịri n'ẹli bụru ọma, bụ ele ke nụrnu ikwu-ọnu wam, be ghọhia a, be mịhia mkpụru k'ezi, otu riwhu, ke berere nri isunu, berere nri ẹto.” \s1 Elulu achara atna \p \v 24 Jizọsi tnụnu be elulu berere, kaa, “Ẹli-eze Chiokike nụ lele hne badnụ kpasịru mkpụru ọma n'ẹkwu a. \v 25 Nga ele badnụ neezni anyarna, nye irno varụ kpasị atna n'ẹkwu wam, la. \v 26 Nga mkpụru ọma wam fuhịaru, ọ mịi mkpụru, atna wam whọru iwhne. \v 27 Ele izi nye nwe ẹkwu wam vakwnusi a, kanụ a, ‘Nda-aị-kwu, ị kpásịla mkpụru ọma n'ẹkwu ị? O zi hnele fuhịa atna?’ \p \v 28 “Ọ kanụ be, ‘Ka bụ aka ẹrnu nye irno.’ \p “Ele izi a sịkwa a, ‘Ị pioru a zne whome be?’ \p \v 29 “Ọ kanụ be, ‘Ọ́za! Ọ zị kpa anụ zị noowho atna anụ whokọta ịkpa. \v 30 Anụ gharụ be lawụru sokọta dụ ige o gwe nhne n'ẹkwu, nga wam, m jaakanụ ele neegwe nhne n'ẹkwu be beru ọsno whome atna wam, kpụkota be n'ọkwukwu, kpọ be bẹkwnu. Kọvu anụ chịbna ịkpa wam n'ọbna m.’ ” \s1 Mkpụru mọsitadi nụ // nhne whụ brẹdi \r (Mak 4:30-34; Luk 13:18-21) \p \v 31 Jizọsi tnụnu be elulu berere, kaa, “Ẹli-eze Chiokike nụ lele mkpụru isisi be kwu mọsitadi, ke badnụ kpasịru n'ẹkwu a. \v 32 Ọ bụ n'ezi nụ ọ zị matị kakwo kpakara mkpụru, ọ ghọ isisi kakwo kpakara nhne be kpasịri n'ẹkwu, ke ọnunu oligwe naava nọornu alịkwu nụ nkala a.” \p \v 33 Ọ tnụnu be elulu berere, kaa, “Ẹli-eze Chiokike nụ lele nhne whụ brẹdi, ke nyerinya gweru gwasị nụ rime agịda ịkpa, tem kpakara a whụ.” \p \v 34 Kpakara ikwu-ọnu ka bụ ke Jizọsi kwunnu igbudu badnụ n'elulu. Ọ kwúgene be ikwu-ọnu hne o jíle elulu. \p \v 35 “Ka bụ ma nhne be kwuru hite n'ọnu nye ọwhnurninya mezu, ke karụ, \q1 ‘M jookpume ọnu m tnụ elulu, \q2 m jaakahịa nhne be bịgwaru abịgwa \q2 ke nga ọwa panịzoru.’ ” \s1 Jizọsi kọwamarnu risi // elulu achara atna \p \v 36 Nga ọ ghasarụ igbudu badnụ wam, ọ bna nụ rime ọro. Ele sno apna a vakwnusiri a, naakaa, “Kọwanu aị risi elulu atna wam zị n'ẹkwu wam.” \p \v 37 Ọ kaa, “Nye naagha mkpụru ọma bụ Nnwọ ke Badnụ. \v 38 Ẹkwu bụ ọwa, mkpụru ọma wam bụ rụmu ẹli-eze Chiokike, kọvu atna wam bụ ele ke nye ọjo wam. \v 39 Nye irno wam ke kpasịru be bụ Ekwensu, ogwe nhne n'ẹkwu bụ okwukwo ọwa, ele wam neegwe nhne n'ẹkwu bụ ele enine izi. \v 40 Lele kpa be nookpnokọta atna wam nọokpo be bẹkwnu, ọ bụ kpa ọ jaazị n'okwukwo ọwa. \v 41 Nnwọ ke Badnụ jeezihala ele enine izi a, be chịkota n'ẹli-eze a kpakara ele naakpahịa arụru-ẹli nụ ele neeme mmehie. \v 42 Be jọotubna be n'okne bẹkwnu wam hne be jaazị naakwna ẹkwna, naata rụkwnurnu-ize. \v 43 Ige wam ele mee mma joonwu lele ẹhnam n'ẹli-eze Chiokike Nda be. Nye nwernu nsnị, ọ nụrnu. \s1 Elulu ẹto \p \v 44 “Ẹli-eze Chiokike nụ lele ẹkwnu be bịgwaru n'ẹkwu, ke otu badnụ whnụrnu. O gweru nhne kpusnime a, gweru snarnịma la, re kpakara nhne ọ nwernu, zụru ẹli wam. \p \v 45 “Ẹli-eze Chiokike nụ lele nye mgbama-ahịa noopio palị ọma. \v 46 Nga ọ whnụrnu otu palị gburu okne ọnu, o zne re kpakara nhne o nwernu, zụru a. \p \v 47 “Berere kwno ẹli-eze Chiokike nụ lele ịgbo be wụsiri nụ rime osimini, ke gburu agịda aznụ zị ọdo n'ọdo. \v 48 Nga o jiru, be dọhia a nụ mkpomkpo ẹli, dazịri ẹli họsi aznụ ele ke bụru ọma nụ rime nhne, tuwhume aznụ ele ke bụ́o ọma. \v 49 Ọ bụ kpa ọ jaazị n'okwukwo ke ọwa, ele enine izi jọowhuya, kewahịa ele ọjo n'ẹhni ele mee mma. \v 50 Be jọotubna ele ọjo n'okne bẹkwnu, hne be jaazị naakwna ẹkwna, naata rụkwnurnu-ize.” \p \v 51 Jizọsi sịkwaru be, “Anụ ghọhiaru kpakara nhne ka?” \p Be kaa, “Owe.” \p \v 52 Ọ kanụ be, “Nye zni iwu ọbula be znirni apna ẹli-eze Chiokike, nụ lele nye nwe ọro nye hiri n'ẹkwnu a neegwehịa nhne ikne nụ nhne ọknani.” \s1 Be jụru Jizọsi nụ Nazarẹti \r (Mak 6:1-6; Luk 4:16-30) \p \v 53 Nga Jizọsi tnụkworu elulu, o hiri nụ pịi whọga. \v 54 Nga ọ varụ n'ẹli ke aka a, neezni nhne n'ọro ọgbako be, ke kpayarụ nhne o znirni duru be ẹhni, be kaa, “Ndaa hne nwerukna ka nwehịaru akọniche nụ ẹrnu ndu-ẹhni ka? \v 55 Nyerukna ka ọ bụ́o nnwọ omenka aị? Ọ bụ́o nne a bụ nye be kwu Meri nụ rụmu nne a rukna, Jemisi, nụ Josefu, nụ Saịmoni nụ Judasị? \v 56 Rụmu nne a rinya be zị́a n'esilawụru aị? Ndaa hne nwerukna ka nwehịaru kpakara nhne ka?” \v 57 Be we ovu ẹhni megidne a. \p Kọvu Jizọsi kanụ be, “Okwolem nụ ẹli ke a nụ ezi-nụ-ọro a bụ hne nye ọwhnurninya nwée ọso anya.” \v 58 Ọ rnụ́na agịda ẹrnu ndu-ẹhni nụ pịi kwnornu nụ be nwée ọkwnata mkpọma. \c 14 \s1 Ẹnwu Jọni Nye Wụ Mini \r (Mak 6:14-29; Luk 9:7-9) \p \v 1 N'ige wam Eze Erọdu nye nẹechi Galili nụrnu ọtnutnu gbasịri Jizọsi. \v 2 Ọ kanụ ele neeznenu a izi, “Nyerukna ka bụ Jọni Nye Wụ Mini, o hilem n'ẹnwu lizọ, ọ bụ nhne mernu o nwernu rikne ka o ji nọornu ẹrnu ndu-ẹhni.” \p \v 3 N'ige wheru ewhe Erọdu nwụgwuru Jọni, kne a eriri, yisi a n'ọro ikelu kwnornu nụ Erodiasi nnwerne Filipu nwene a rukna. \v 4 Kwnornu nụ Jọni kannụ a, “Ọ bụ́o ọma n'iwu ọ lụ nnwerne nwene i.” \v 5 Erọdu pioru o gbu a, kọvu ọ tụru ogwnu ele Ju, kwnornu nụ be kwegwu Jọni bụ nye ọwhnurninya. \p \v 6 Nga ọbochi ochenwanya ọmumu Erọdu dụru, nnwọ rinya Erodiasi neetne eri nụ ruwhnu be, ọ sọru Erọdu n'ọnu k'ezi, \v 7 o kwe a mkwna, kwesi a rikne nụ o jeenye a nhne ọbula ọ jọorio. \v 8 Nne a zni a ezni ọ kaa, “Nyee m risi Jọni Nye Wụ Mini n'agbụgba hna.” \p \v 9 O gburu eze igbugbu nụ mkpọma, kọvu kwnornu nụ mkwna wam o kweru, nụ ele ya nụ be dazị neeri wiri, ọ karụ be nyee a. \v 10 O zizne be gbuhịa risi Jọni n'ọro ikelu. \v 11 Be vuya risi a n'agbụgba, nyee nnwọ rinya wam, o nyee a nne a. \v 12 Ele sno apna Jọni va, vuru iznu a, li a, be zne kanụ Jizọsi nhne mernu. \s1 Jizọsi nyernu pokwu // badnụ isne wiri \r (Mak 6:30-44; Luk 9:10-17; Jọn 6:1-14) \p \v 13 Nga Jizọsi nụrnu a, o hiri nụ pịam whọga, ya nụ nsnụnu a bna n'ọgbo zne hne kọru owu. Kọvu ele badnụ piohịaru hne ọ zị, be hi nụ kpakara ẹli-ọhna wam snornu a n'ọchi ẹli. \v 14 Nga Jizọsi whụyaru n'ọgbo whnụ agịda badnụ, ọ dọnu be obirizi, gwọ ele ke naarịa nrịria. \v 15 Nga ọ dụru ogbednachi, ele sno apna a vakwnusiri a, kaa, “Hna kọgwu owu, ọbochi zneminem, zila ele ka ma be zne nụ rime ẹli-ọhna zne zụru nhne oriri.” \p \v 16 Jizọsi kanụ be, “Ọ zị́la mkpa nụ be jaala, anụ nyee be nhne be jeeri.” \p \v 17 Be kanụ a, “Nhne a nwernu hna kwolem ike brẹdi isne nụ aznụ lawụru.” \p \v 18 Jizọsi kanụ be, “Anụ chịyanu m be hna.” \v 19 Ọ kanụ kpakara igbudu badnụ wam dazịri ẹli n'olu achara. O gweru ike brẹdi isne nụ aznụ lawụru wam, le anya n'oligwe, tụ mmamma, nyawama be, nyee ele sno apna a, be gweru a nyee igbudu badnụ wam. \v 20 Kpakara be ri, riji rụwho, ele sno apna a tụtukota rụvnuruvnu ke gwnarnụ agwna, ke jihịaru nkịta nri nụ nkịta lawụru. \v 21 Ele riri wiri wam bụ pokwu ele rukna isne, be gweme ele rinya nụ rụmu takịri. \s1 Jizọsi znernu izne // n'olu mini \r (Mak 6:45-52; Jọn 6:15-21) \p \v 22 Ngangam Jizọsi kanụ ele sno apna a be bna n'ọgbo, beru a ọsno whe aka osimini kịyari, ma o zila igbudu badnụ wam. \v 23 Nga o zilakworu igbudu badnụ wam, o pnezne n'olu rugwu nụ nsnụnu a zne kpe okpukpe. N'ige ogbednachi, ya nụ nsnụnu a zị pịam. \v 24 Kọvu nụ ọgbo wam zị ikere n'olu osimini, abaka-mini zị noovu a, kwnornu nụ ruwhere neewhegidne a. \v 25 Kọvu n'ọnu ọsisi, Jizọsi neezne izne n'olu mini ma ọ vakwnusi be. \v 26 Nga ele sno apna a whnụrnu a, hne o neezne izne n'olu mini, mkpọma whuru be, be tụ ogwnu, si okokoba nụ ọ bụ rẹnwu. \p \v 27 Ngangam Jizọsi kanụ be, “Mkpọma si anụ rikne, ọ bụ mawa. Anụ tụ́ko ogwnu.” \p \v 28 Pita sa a, “Nyenwe aị, ọ bụru nụ ọ bụ jịwa, kanụ m me vakwnusi i n'olu mini.” \p \v 29 Jizọsi kanụ a, “Vaa.” \p Pita hi n'ọgbo hiedna, zne izne n'olu mini, neeznekwnusi Jizọsi. \v 30 Kọvu nga ọ whnụrnu okne ruwhere, ọ tụ ogwnu, bete neemi, o siwama, “Nyenwe aị, znọhia m.” \p \v 31 Ngangam Jizọsi dọsnihala aka a, nwụgwuru a, kanụ a, “Nye ọkwnata mkpọma matị, kịni kpayarụ i jiri nwe mkpọma lawụru?” \p \v 32 Nga be bnarnụ nụ rime ọgbo, ruwhere wam whebiri. \v 33 Ele zị nụ rime ọgbo wam varụ kpọnu a risi ẹli, be naakaa, “N'ezi, i bụ Nnwọ Chiokike.” \s1 Jizọsi gwọru ele nrịria // n'ẹli Gẹnezareti \r (Mak 6:53-56) \p \v 34 Nga be wheru aznụ mini wam, be va du n'ẹli Gẹnezareti. \v 35 Ele rukna ẹli wam mahịaru Jizọsi, be zihala nụ kpakara ẹli kwuyanụ a ele nrịria. \v 36 Be rịasno a ma be kpatụ ọnu iwo a aka kpọi. Ọ gwọru kpakara ele kpatụru ọnu iwo a aka. \c 15 \s1 Omen'ẹli ke ele mbọm \r (Mak 7:1-13) \p \v 1 Nga ele Farisi nụ ele zni iwu ele Ju hiri nụ Jerusẹlem vakwnusi Jizọsi, be sịkwa a, \v 2 “Kịni kpayarụ ele sno apna ị zá naabịta omen'ẹli ele mbọm? Be zá nọokwo aka hne be ri wiri.” \p \v 3 Jizọsi sarụ be, “Kịni kpayarụ anụ zá naabịta nhne Chiokike nyernu n'iwu kwnornu omen'ẹli anụ? \v 4 Chiokike karụ, ‘Sọbisinu nda ị nụ nne i,’ nụ ‘Nye ọbula ke jọovu nda a mọbu nne a ọnu, be gbu a.’ \v 5 Kọvu anụ karụ nụ nye ọbula ke jaakanụ nda a mọbu nne a, ‘Nhne i jeerihịa n'aka m bụ nkesi me nyernu Chiokike,’ \v 6 ọ zị́ma mkpa nụ ọ jọosobisinu nda a mọbu nne a rịa rịa. Anụ neeme ikwu-ọnu Chiokike nhne etekne kwnornu omen'ẹli anụ. \v 7 Ele ruwhnu lawụru, Azaya nye ọwhnurninya kwuru ezi ọka gbasịri anụ nga ọ kwuru, \q1 \v 8 ‘Ele ka jị mgbele-ọnu etekne nọosobisinu m, \q2 kọvu nụ mkpọma be zị ikere nụ hne me zị. \q1 \v 9 Be nọokponu m risi ẹli n'etekne, \q2 be neezni nhne badnụ \q2 nyernu n'iwu lele nụ ọ bụ iwu Chiokike.’ ” \s1 Nhne neemeru badnụ \r (Mak 7:14-23) \p \v 10 Jizọsi sukwuru igbudu badnụ wam, kanụ be, “Anụ bnote nsnị, anụ ghọhia masị. \v 11 Ọ bụ́o nhne bnarnụ n'ọnu badnụ bụ nhne neemeru badnụ, ọ bụ nhne hi n'ọnu whụya bụ nhne neemeru badnụ.” \p \v 12 Ele sno apna a vakwnusiri a, kanụ a, “Ị mahịaru nụ ele Farisi weru ẹhni nga be nụrnu ọka wam?” \p \v 13 Jizọsi sarụ be, “Be joowhohala isisi ọbula ke Nda m ke oligwe kpásịla. \v 14 Anụ gharụ be, be bụ ele kpuru isni noodu ele kpuru isni. Ọ bụru nụ nye isni noodu nye isni, be lawụru jaadnabna nụ rime olulu.” \p \v 15 Pita kanụ a, “Kọwanu aị risi elulu ka.” \p \v 16 Jizọsi kanụ be, “Anụ nwée ọghohia dụ kịtna? \v 17 Ọ bụ anụ máa nụ nhne ọbula ke bnarnụ n'ọnu neezne nụ rụwho, be nynọhala a n'osoro? \v 18 Kọvu nụ nhne ke hiri n'ọnu whụya hi nụ mkpọma whụya, ka bụ nhne ke neemeru badnụ. \v 19 Kwnornu nụ hite nụ rime mkpọma bụ hne kpakara ọriri ọjo hi nọowhuya, ogbu badnụ, ome ọyi, ọgba ewhere, oznu buznu, akebne aghalaghala nụ ọkaja ele berere. \v 20 Nhne ele ka bụ nhne meru badnụ, kọvu o ri wiri n'aka kwọ́ge ọkwo méru badnụ.” \s1 Ọkwnata ovu otu nyerinya \r (Mak 7:24-30) \p \v 21 Jizọsi hiri nụ pịam whọga, zne n'ẹli Taya nụ Saịdoni. \v 22 Otu nyerinya Kena, nye ẹli wam, whụyaru, siwama, “Nyenwe aị, Nnwọ Devidi, dọnu m obirizi, rẹnwu ọjo nwụgwusi nnwọ m rinya aka rikne.” \p \v 23 Jizọsi sála a nhne ọbula. Ele sno apna a vakwnusi a, rịasno, kaa, “Chịhala a, kwnornu nụ o neesisno aị lụlo.” \p \v 24 Jizọsi sarụ, “Be ziyaru m kwnornu atnụrnu whuru owhu ke ele Izirẹli kpọi.” \p \v 25 Nyerinya wam varụ kpọnu a risi ẹli, kaa, “Nyenwe aị, yisinu m aka.” \p \v 26 Jizọsi sarụ, “Ọ bụ́o ọma o gweru wiri rụmu takịri tụhalanu rụmu nkịta.” \p \v 27 Nyerinya wam karụ, “Owe, Nyenwe aị, kọvu nụ rụmu nkịta neeri agwna rụvnuruvnu ke hi nụ n'olu ikpechi ele nwe be naadna.” \p \v 28 Ige wam, Jizọsi sarụ a, “Nyerinya, ọkwnata mkpọma ị hna ezi, ọ dazịnu ị lele kpa i pioru.” Ngangam, ẹhni bụru nnwọ a rinya ọma. \s1 Jizọsi gwọru ele nrịria \p \v 29 Jizọsi hi nụ pịam whụya, va nụ ngeri Osimini Galili. O pnezne n'olu rugwu, dazịri ẹli. \v 30 Agịda ele badnụ vakwnusiri a, kwuru ele mgwọro, nụ ele isni, ele vu ọru, nụ ele mgbu, nụ agịda ele naarịa nrịria zị ọdo n'ọdo va. Be kwubịta be n'ẹli n'ọchi Jizọsi, ọ gwọ kpakara be. \v 31 Ka kpayarụ o duru ele badnụ wam ẹhni, nga be whnụrnu ele mgbu hne be kwuru ọka, ele vu ọru, ẹhni bụru be ọma, ele mgwọro neezne izne, nụ ele isni whnụrnu ọsno. Be ja Chiokike ke Izirẹli mma. \s1 Jizọsi nyernu pokwu // badnụ ẹno wiri \r (Mak 8:1-10) \p \v 32 Jizọsi sukwu ele sno apna a, kaa, “M nọodonu agịda ele badnụ ka obirizi, kwnornu nụ me nụ be dazịlam ọbochi ẹto kịtna, be nwée nhne be jeeri, m jéezila be n'ọnu etekne, ọ zị be tụbo n'apna.” \p \v 33 Ele sno apna a kanụ a, “Ndaa hne a jeenwehịa brẹdi n'ẹli-ịkpa ka ke jeeji igbudu badnụ ka rụwho?” \p \v 34 Jizọsi sịkwa be, “Anụ nwernu ike brẹdi ele?” \p Be sarụ, “Ẹsau, nụ aznụ matị ele nụ ele.” \p \v 35 Jizọsi kanụ igbudu badnụ wam be dazịri ẹli. \v 36 O gweru ike brẹdi ẹsau nụ aznụ wam, tụ mmamma, ọ nyawama be, nyee ele sno apna a, ele sno apna gweru nyee igbudu badnụ wam. \v 37 Kpakara be ri, riji rụwho, be tụtukota rụvnuruvnu ke gwnarnụ agwna, nkịta ẹsau jipịyaru. \v 38 Ele riri a bụ pokwu ele rukna ẹno, be gweme ele rinya nụ rụmu takịri. \v 39 Nga Jizọsi zihalaru ele badnụ wam, ọ bna n'ọgbo zne n'ẹli Magada. \c 16 \s1 Ọrio nhne elekema \r (Mak 8:11-13; Luk 12:54-56) \p \v 1 Ele Farisi nụ ele Sadusi vakwnusiri Jizọsi naakpa a iru, kanụ a, o gesi be nhne elekema hi n'oligwe. \v 2 Ọ sarụ be, “N'ogbednachi, anụ naakaa, ‘Ruwhnu oligwe bụru ọma, kwnornu nụ oligwe naachna ihie ihie.’ \v 3 N'ọsisi, anụ naakaa, ‘Ruwhnu oligwe bụ́o ọma tna, kwnornu nụ oligwe dugwu ruwhnu naachna ihie ihie.’ Anụ magwụ kpa be le ọwa nụ ruwhnu oligwe anya gwnụ nhne ọ jọobu. Kọvu ndaa kpa anụ máa ige ka? \v 4 Ebiri ọjo naagba ewhere, noopio nhne elekema, ọ zá nhne elekema be jeenye anụ, okwolem nhne elekema Jona nye ọwhnurninya.” Ọ gharụ be, whọga. \s1 Nhne whụ brẹdi ke // ele Farisi nụ ele Sadusi \r (Mak 8:14-21) \p \v 5 Nga ele sno apna a gawheru nụ ngeri kịyari, be chezuru o gweru brẹdi. \v 6 Jizọsi kanụ be, “Anya dụ anụ ẹli, anụ neeze nhne whụ brẹdi ke ele Farisi nụ ele Sadusi.” \p \v 7 Be nọotnurita n'esilawụru be, naakaa, “Ọ bụ kwnornu nụ a jíle brẹdi.” \p \v 8 Nga Jizọsi mahịaru a, ọ kaa, “Ele ọkwnata ovu matị, kịni kpayarụ anụ ji nookwu n'esilawụru anụ nụ anụ nwée brẹdi? \v 9 Anụ ghọ́hia kọriri, anụ chénwanyana ike brẹdi isne ke pokwu badnụ isne, nụ nkịta ele anụ pnojiri? \v 10 Mọbu nga me keru ike brẹdi ẹsau ke pokwu badnụ ẹno wam, nkịta ele anụ pnojiri? \v 11 Kịni kpayarụ anụ ghọ́hiala nụ ọ bụ́o brẹdi hne me naakaa? Kọvu anụ zeru nhne nọowhu brẹdi ke ele Farisi nụ ele Sadusi.” \p \v 12 Nga be ghọhiaru nụ ọ kála be ze nhne nọowhu brẹdi, kọvu be neeze iznizni ele Farisi nụ ele Sadusi. \s1 Pita kahịaru nye Jizọsi bụ \r (Mak 8:27-30; Luk 9:18-21) \p \v 13 Nga Jizọsi varụ n'ọdoru ẹli Sizaria Filipaị, ọ sịkwa ele sno apna a, “Ele badnụ be naakaa nụ Nnwọ ke Badnụ bụ nyele?” \p \v 14 Be kaa, “Agwna be kaa Jọni Nye Wụ Mini, ele berere kaa Ẹlaija, ele berere kwno kaa Jerimaya mọbu otu nyenum nụ rime ele ọwhnurninya.” \p \v 15 Ọ sịkwa be, “Anụ n'iwhuru anụ, anụ kanụ nụ m bụ m nyele?” \p \v 16 Saịmoni Pita kanụ a, “Jị n'iwhuru i bụ Karaịsi wam, Nnwọ Chiokike zị bụdnu.” \p \v 17 Jizọsi kanụ a, “Ị bụ nye ọwa ọma, Saịmoni nnwọ Jona, kwnornu nụ anọ-ẹhni nụ ọvnarna kpúmennu i ya, okwolem Nda m ke zị n'oligwe. \v 18 Me kanụ ị, nụ jị n'iwhuru i bụ Pita, ọ bụ n'olu rugwu ka hne me joowu ọgbako ke m, iknernema ẹnwu jáaka a rikne rịa rịa. \v 19 M jeenye i snambị ke ẹli-eze Chiokike, nhne ọbula ke i knernụ eriri n'ọwa Chiokike jeekne a eriri n'oligwe, nhne ọbula ke ị tọmarnu n'ọwa, Chiokike jọotoma a n'oligwe.” \v 20 Ige wam Jizọsi dọ ele sno apna aka nụ nsnị, be kánụkwadia nye ọbula nụ ọ bụ Karaịsi. \s1 Jizọsi kwuru ọka // gbasịri ẹnwu a \r (Mak 8:31---9:1; Luk 9:22-27) \p \v 21 Hite n'ige wam Jizọsi bete naakanụ ele sno apna a nụ o jeeznerịri Jerusẹlem, ta agịda awhnụwhnu n'aka ele okno badnụ nụ ele risi arịohna nụ ele zni iwu ele Ju, be jọoju a, gbu a, n'ọbochi ke ẹto, o jeehi n'ẹnwu lizọ. \p \v 22 Pita kwuhala Jizọsi ichne, bete naabnanụ a mbna, naakaa, “Chiokike kwé, Nyenwe aị, nhne ka jéeme i.” \p \v 23 Kọvu Jizọsi tụhnasnarnu kanụ Pita, “Zne n'aznụ m, Setani, ị naadnasninu m apna. Kwnornu nụ i neeche echiche lele badnụ, ọ bụ́o lele Chiokike.” \p \v 24 Ige wam Jizọsi kanụ ele sno apna a, “Ọ bụru nụ nye ọbula joosno m n'aznụ, o jọoju ẹhni a, vuru ọgba a, sno m. \v 25 Nye ọbula ke noopio ọ dọhia bụdnu a, jootuwhu a, kọvu nye ọbula ke jootuwhu bụdnu a kwnornu m, o joopiohịa a. \v 26 Mbnarna kịni bụ nhne badnụ jeenwe, ọ bụru nụ o rihịa kpakara ọwa n'iru, kọvu tuwhume bụdnu a? Kịni bụ nhne badnụ jeeji gbanwo bụdnu a? \v 27 Kwnornu nụ Nnwọ ke Badnụ jaava n'igwugwu ke Nda a, ya nụ ele enine izi a, ige wam o jọokwuhnata nye ọbula ọgwo ẹrnu nhne ọ rnụrnu. \v 28 N'ezi, me kanụ anụ, nụ agwna ele gwuzo hna jọ́onwu ẹnwu tem be whnụ Nnwọ ke Badnụ hne ọ naava chị lele eze.” \c 17 \s1 Onwoghari ke Jizọsi \r (Mak 9:2-13; Luk 9:28-36) \p \v 1 Nga ọbochi isunu whemernu, Jizọsi kwuru Pita, nụ Jemisi, nụ Jọni nwene a, yisinu ẹhni a, kwuru be whọga ichne, pne olu rugwu hna n'olu. \v 2 O nwogharị nụ ruwhnu be, ruwhnu a noonwu lele ẹhnam, iwo a naachna lele iwhne. \v 3 Be whnụrnu Mozizi nụ Ẹlaija hne be nụ Jizọsi nookwurita ọka. \p \v 4 Pita kanụ Jizọsi, “Nyenwe aị, ọ bụru ọma a dazịri hna, ọ bụru nụ i jeekwe, a wu ọro-ẹka ẹto hna, otu bụru ke i, otu ke Mozizi, otu ke Ẹlaija.” \p \v 5 Nga ọ kpu ọka ka n'ọnu, erumeru oligwe ke chnaga rịchna kpusnirni be, otu akpịri hiri n'erumeru oligwe wam dna, kaa, “Ka bụ Nnwọ m me whnụrnu n'anya, nye nhne a masịri m, anụ bnonu a nsnị.” \v 6 Nga ele sno apna a nụrnu a, be dna, kpute ruwhnu n'ẹli, tụ ogwnu k'agịda. \p \v 7 Jizọsi vakwnusiri be, kpatụ be aka, kaa, “Anụ lizọ, anụ tụ́ ogwnu.” \v 8 Nga be lelizọru anya, ọ zá nye be whnụrnu, okwolem Jizọsi kpọi. \p \v 9 Nga be hiri n'olu rugwu wam hiedna, Jizọsi dọ be aka nụ nsnị, kaa, “Ọ zá nye anụ kanụ nhne anụ whnụrnu tem Nnwọ ke Badnụ hi n'ẹnwu lizọ.” \p \v 10 Ele sno apna a sịkwa a, “Kịni kpayarụ ele zni iwu ele Ju jiri kaa nụ Ẹlaija jeebe ọsno va?” \p \v 11 Jizọsi kanụ be, “Ẹlaija jeebe ọsno va n'ezi, ọ jaabịkwata kpakara nhne. \v 12 Kọvu me kanụ anụ nụ Ẹlaija valẹm, be máhịala a, be mee a kpa o jiri masị be. Ọ bụ masị kpa be jeeme Nnwọ ke Badnụ ta awhnụwhnu n'aka be.” \v 13 Ige wam ele sno apna a ghọhiaru nụ ọ kannụ be ọka gbasịri Jọni Nye Wụ Mini. \s1 Jizọsi gwọru wikoro rukna \r (Mak 9:14-29; Luk 9:37-43a) \p \v 14 Nga be vakwnusiri igbudu badnụ wam, otu nyerukna vakwnusiri Jizọsi gbunu a mpnerne ọchi n'ẹli, \v 15 kaa, “Nyenwe aị, dọnu nnwọ m rukna obirizi, ọ naata awhnụwhnu k'agịda kwnornu nụ ọ naarịa akwụkwu, agịda ige, ọ naadnabna bẹkwnu, agịda ige masị ọ dnabna mini. \v 16 M kwuyanụ a ele sno apna ị, kọvu nụ be nwée rikne gwọ a.” \p \v 17 Jizọsi sarụ be, “Anụ ebiri ka nwée ọkwnata mkpọma, ele mkpọma hịri aghị, me nụ anụ jaadazị dụ ngele? Me jeesinu anụ mkpọma dụ ngele? Anụ kwuyanụ m nnwọ wam hna.” \v 18 Jizọsi bigbọ rẹnwu ọjo wam, o hi nụ rime a whụya, Jizọsi gwọ nnwọ wam ngangam. \p \v 19 Nga ele sno apna a vakwnusiri a ichne, be sịkwa a, “Kịni kpayarụ a nwéne rikne chịhala rẹnwu ọjo wam?” \p \v 20 Jizọsi kanụ be, “Kwnornu nụ ọkwnata ovu anụ zị matị. N'ezi me kanụ anụ, ọ bụru nụ anụ nwernu ọkwnata ovu hna lele mkpụru mọsitadi, anụ jaakanụ rugwu ka, ‘Hi nụ hna zne hne berere,’ o jeezne, ọ zá nhne jaara ẹhni hne anụ zị.” [ \v 21 Kọvu nụ rẹnwu ọjo nụ kpa jọ́owhoga, okwolem hite n'okpukpe nụ ovu ọnu.] \s1 Jizọsi kwukwnornu // ọka gbasịri ẹnwu a \r (Mak 9:30-32; Luk 9:43b-45) \p \v 22 Nga Jizọsi nụ ele sno apna a gbakọru nụ Galili, Jizọsi kanụ be, “Be jeegweru Nnwọ ke Badnụ resi n'aka ele badnụ. \v 23 Be joogbu a, kọvu n'ọbochi ke ẹto, o jeehi n'ẹnwu lizọ.” O gbu ele sno apna a igbugbu k'agịda. \s1 Ntụ ịwai Ọro Nsọ \p \v 24 Nga Jizọsi nụ ele sno apna a vaduru Kapanọm, ele naana ịwai ntụ Ọro Nsọ Chiokike vakwnusiri Pita, sịkwa, “Nye-zni-nhne anụ ọ zị́a nọotu ntụ Ọro Nsọ?” \p \v 25 Pita kaa, “Owe, ọ nọotu.” \p Nga be bnarnụ n'ọro, Jizọsi beru ọsno sịkwa Pita, “Saịmoni, kịni bụ echiche i, ọ bụ n'aka ele kele hne ele eze ọwa ka naarnụ ntụ ahịa mọbu ntụ risi badnụ, n'aka rụmu be mọbu n'aka ele izne?” \p \v 26 Pita kanụ a, “N'aka ele izne.” \p Jizọsi kanụ a, “Ọ bụru kpam, rụmu be zị́la nụ rime a. \v 27 Kọvu ma a gharụ o mee nhne jeewe be ẹhni, zne n'osimini, tụsi arị aznụ, gweru aznụ ọbula beru ọsno whụya, nga i kpumernu ọnu a, ị jọowhnu otu mkpụru ịwai, gweru a nyee be, ọ bụru ke me nụ jị.” \c 18 \s1 Nyele kakwo ibne a? \r (Mak 9:33-37; Luk 9:46-48) \p \v 1 N'ige wam ele sno apna Jizọsi vakwnusiri a, sịkwa a, “Nyele kakwo n'ẹli-eze Chiokike?” \p \v 2 Jizọsi sukwu otu watakịri, gwuzote a n'esilawụru be. \v 3 Ọ kanụ be, “Me kanụ anụ ezi ọka, okwolem ma anụ tụhnasnarnu lele rụmu takịri, anụ jáabna n'ẹli-eze Chiokike rịa rịa. \v 4 Nye ọbula ke jeegwedna ẹhni a lele watakịri ka, nye wam kakwo n'ẹli-eze Chiokike. \v 5 Nye ọbula ke jaanarnụ otu watakịri nụ kpa nụ rẹwhna m, nanabnanya m. \s1 Nhne jeeme badnụ mehie \r (Mak 9:42-48; Luk 17:1,2) \p \v 6 “Kọvu nye ọbula ke jeeme ma otu nụ rime ele matị ka kwehịaru nụ me mehie, ọ jaakanụ a mma ọ bụru be gweru okne rugwu ogwe-wiri nyasị a n'ili, migbu a nụ rime osimini. \v 7 Awhnụwhnu jaazịnu ọwa kwnornu nụ nhne ọrnurna ke neeme ele badnụ neeme mmehie. Ọ zị mkpa nụ ọrnurna jaava, kọvu awhnụwhnu zịnu nye wam ọrnurna jeehi n'aka a va. \v 8 Ọ bụru nụ aka ị, mọbu ọchi ị, jeeme i, i mee mmehie, bihala a, tuwhume a, ọ kanụ ị mma ị bna nụ bụdnu bụru nye mgwọro mọbu vuru ọru, karụ o nwernu aka lawụru mọbu ọchi lawụru be tụbna ị nụ bẹkwnu ẹli rẹnwu chní echni. \v 9 Ọ bụru masị nụ anya ị jeeme i, i mee mmehie, gweme a, tuwhume a, ọ kanụ ị mma ị bna nụ bụdnu nwernu otu anya, karụ o nwernu anya lawụru be tụbna ị nụ bẹkwnu ẹli rẹnwu.” \s1 Elulu atnụrnu whuru owhu \r (Luk 15:3-7) \p \v 10 Anụ whnụ nụ anụ zị́a neeledna otu nụ rime ele matị ka anya, kwnornu nụ me kanụ anụ, n'oligwe ele enine izi be nọowhnu ruwhnu Nda m ke zị n'oligwe anya ige ọbula. [ \v 11 Kwnornu nụ Nnwọ ke Badnụ varụ ọ znọhia ele whuru owhu.] \p \v 12 Kịni bụ echiche anụ? Ọ bụru nụ badnụ nwernu otu riwhu atnụrnu, otu nụ rime be kpawhu ọri, ọ jáaghasa nri tolu nụ tolu kịyari n'olu rugwu, zne noopio ke kpawhuru ọri? \v 13 Me kanụ anụ ezi ọka, nga o piohịaru a, ọ jọonwudna nụ risi a karụ nụ risi nri tolu nụ tolu wam whúle owhu. \v 14 Kpam masị, ọ bụ́o echiche Nda anụ ke zị n'oligwe, nụ otu nụ rime ele matị ka joowhu etekne. \s1 Nga nwene i mernu i nhne ọjo \r (Luk 17:3) \p \v 15 “Berere, ọ bụru nụ nwene i mee i nhne ọjo, zne kanụ a nhne o mernu ị n'esilawụru jị nụ ya kpọi. Ọ bụru nụ ọ nụrnu nhne i karụ, i rihịalam nwene i n'iru. \v 16 Kọvu ọ bụru nụ ọ nụ́na, kwuru otu badnụ mọbu badnụ lawụru yisinu ẹhni ị, ọka ọbula be kwuru jọoburu nhne ele akebne lawụru mọbu ẹto jeemesi rikne. \v 17 Ọ bụru nụ o kwéle o bnonu be nsnị, kanụ ọgbako Chiokike. Ọ bụru nụ o bnóge ọgbako Chiokike nsnị, gweru a lele nye máa Chiokike mọbu nye ọna ntụ. \p \v 18 “Me kanụ anụ ezi ọka, nhne ọbula ke anụ jeekne eriri n'ọwa, Chiokike jeekne a eriri n'oligwe, nhne ọbula ke anụ jọotoma n'ọwa, Chiokike jọotoma a n'oligwe. \p \v 19 “Berere, me kanụ anụ, ọ bụru nụ anụ badnụ lawụru kwerikọta nụ nhne ọbula anụ rịoru n'ọwa, Nda m ke zị n'oligwe jeemezunu anụ ya. \v 20 Kwnornu nụ hne badnụ lawụru mọbu ẹto gbakọru nụ rẹwhna m, m zị m hnam n'esilawụru be.” \s1 Elulu ọhi ke nwée mkpọma obirizi \p \v 21 Pita vakwnusiri Jizọsi sịkwa a, “Nyenwe aị, mgba ele bụ hne nwene m jeemehie megidne m, m gbarụnu a? Dụ mgba ẹsau sa?” \p \v 22 Jizọsi kanụ a, “M kágene m jị dụ mgba ẹsau, kọvu dụ nri ẹsau mgba ẹsau. \v 23 Kam kpayarụ, be jeeji ẹli-eze Chiokike neesninu otu nye eze, nye pioru ma ya nụ ele ọhi a pịakota ịwai. \v 24 Nga o beteru naapịa, be kwuyanụ a otu badnụ ke ji a nri pokwu talẹnti.\f + \fr 18:24 \fq nri pokwu talẹnti: \ft ka whụyaru nhne nụ lele agịda pokwu ndasị mkpụru ịwai.\f* \v 25 Kọvu nụ kpa o nwée rikne nọokwu ọgwo o ji, nyenwe a karụ be re ya nụ nnwerne a nụ rụmu a, nụ kpakara nhne o nwernu, ma be kwụhnata ọgwo o ji. \p \v 26 “Ọhi wam dnarnụ n'ẹli kpọnu a risi ẹli, kaa, ‘Nyenwe m, knatanụ m mkpọma, m jọokwuhnata ị kpakara nhne me ji i.’ \v 27 Nyenwe ọhi wam dọnu a obirizi, ọ sịgbasi a, gbarụnu a ọgwo o ji a. \p \v 28 “Kọvu nụ ọhi wam whọgaru, whnụ otu nụ rime ọhi ibne a, ke ji a otu riwhu mkpụru ịwai, ọ nwụgwusi a rikne, whatasị a n'akpịri, naakaa, ‘Kwụhnata m nhne ọbula i ji m.’ \p \v 29 “Ọhi ibne a dna n'ẹli rịasno a, kaa, ‘Knatanụ m mkpọma, m jọokwuhnata i.’ \p \v 30 “O kwéle, tnụnuma, o gweru a tụbna a n'ọro ikelu, dụ nga ọ jọokwuhnata a ọgwo o rigwu a. \v 31 Nga ele ọhi ibne a whnụrnu nhne mernu, o gbu be igbugbu k'agịda, be zne tnụsinu nyenwe be kpakara nhne mernu. \v 32 Ige wam nyenwe ọhi wam sukwuru a, kanụ a, ‘Jị ọhi ọjo, m gbarụnu m ị kpakara ọgwo wam kwnornu nụ ị rịasnornu m. \v 33 Ọ bụ nụ ị kwésile ọ dọnu ọhi ibne i obirizi, lele kpa me jiri dọnu i obirizi?’ \v 34 Nyenwe be weru ẹhni k'agịda, o gweru a zizne n'ọro ikelu ma be ta a awhnụwhnu dụ nga ọ jọokwuhnata kpakara ọgwo o jigwu a. \p \v 35 “Ọ bụ kpa Nda m ke oligwe jeeme anụ, ọ bụru nụ nye ọbula nụ rime anụ jáagbarụnu nwene a hite nụ mkpọma a.” \c 19 \s1 Ọgba nnam \r (Mak 10:1-12) \p \v 1 Nga Jizọsi kwukworu ọka ka, o hi nụ Galili whọga, zne n'ike ẹli Judiya n'aznụ Osimini Jọdani kịyari. \v 2 Igbudu ele badnụ snornu a, ọ gwọ be nrịria be pịi. \p \v 3 Agwna ele Farisi vakwnusiri Jizọsi, naakpa a iru, kaa, “Ọ bụru ọma n'iwu nyerukna gba nnwerne a nnam kwnornu nụ nhne ọbula?” \p \v 4 Ọ sarụ be, “Anụ gwnụ́na nụ nye kpụru be hite n'ọpanizo ‘kpụru be nyerukna nụ nyerinya,’ \v 5 kaa, ‘Ka kpayarụ, nyerukna jaagharụ nda a nụ nne a, takwnụsi n'ẹhni nnwerne a, be lawụru jọogho otu anọ-ẹhni?’ \v 6 Kam kpayarụ, be bụ́ma badnụ lawụru, kọvu otu anọ-ẹhni. Nhne Chiokike knekọtaru, badnụ tọ́mana a.” \p \v 7 Be sịkwa a, “Kịni kpayarụ Mozizi nyernu iwu, kaa be gba ọkwukwo nnam nyee nyerinya, chịhala a?” \p \v 8 Jizọsi kanụ be, “Mozizi kweru ka kwnornu mkpọma ọjo anụ, kweru anụ gba nnwerne anụ nnam, kọvu hite nụ mbọm, ọ bụ́o kpa ọ zị. \v 9 Me kanụ anụ, nye ọbula ke jaagba nnwerne a nnam, hne ọ bụ́o nụ o neeme ọyi, lụru nnwerne berere, o neeme masị ọyi.”\f + \fr 19:9 \ft Ọkwukwo berere kamasịri: \fq Nye jọolu nyerinya wam nga nzi a gbarụ a nnam neeme masị ọyi.\f* \p \v 10 Ele sno apna a kanụ a, “Ọ bụru kpam n'esilawụru nyerukna nụ nyerinya, ọ ka mma badnụ gharụ ọ lụ nnwerne mọbu gbọ nzi.” \p \v 11 Kọvu Jizọsi sarụ be, “Ọ bụ́o kpakara badnụ jeegweru ọka ka, okwolem ele Chiokike nyernu rikne. \v 12 Kwnornu nụ agwna ele rukna bụ okiri-badnụ hite nụ rụwho nne be, ọ zị masị ele badnụ ibne be meteru okiri-badnụ, ele ke berere bụ ele meteru ẹhni be okiri-badnụ kwnornu ẹli-eze Chiokike. Nye nwernu rikne o gweru ọka ka, gweru a.” \s1 Jizọsi gọziri rụmu takịri \r (Mak 10:13-16; Luk 18:15-17) \p \v 13 Be kwuyanụ Jizọsi rụmu takịri ma ọ tụkwasi be aka a lawụru, kpenu be okpukpe. Kọvu ele sno apna a bigbọru ele kwuyaru be. \v 14 Kọvu nụ Jizọsi kannụ be, “Anụ gharụ rụmu takịri ma be vakwnusi m, anụ bnósni be, kwnornu nụ ẹli-eze Chiokike bụ ke ele nụ kpa.” \v 15 Ọ tụkwasi be aka a lawụru, hi nụ pịi whọga. \s1 Eze wikoro \r (Mak 10:17-31; Luk 18:18-30) \p \v 16 Otu nyerukna vakwnusi Jizọsi, sịkwa a, “Nye-zni-nhne, kịni bụ nhne ọma me jeeme ma m nwe m bụdnu kwó okwo?” \p \v 17 Jizọsi kanụ a, “Kịni kpayarụ i nẹesikwa m nhne gbasịri nhne ọma? Ọ zá nye bụ nye ọma okwolem otu badnụ, bụ Chiokike kpọi. Kọvu ọ bụru nụ i pioru ọ bna nụ bụdnu, bịta nhne Chiokike nyernu n'iwu.” \p \v 18 Ọ sịkwa a, “Ndaa iwu kọ?” \p Jizọsi kanụ a, “Ị gbúkọ badnụ, ị mékọ ọyi, ị znúkọ buznu, ị gbákọ akebne aghalaghala, \v 19 sọbisinu nda ị nụ nne i, ị jọowhnu nye agbatibi i n'anya lele ẹhni ị.” \p \v 20 Wikoro wam kaa, “M bịtaru m kpakara iwu ele ka. Kịni gwnarnụ berere me jeeme?” \p \v 21 Jizọsi kanụ a, “Ọ bụru nụ i pioru nụ ị joozu ozu k'ezi, la, re kpakara nhne i nwernu, kesi ele mboni, i jeenwe ẹkwnu n'oligwe, vaa, sno m.” \p \v 22 Nga wikoro wam nụrnu ikwu-ọnu ka, ọ la, naagbarụ ruwhnu, kwnornu nụ o nwernu ẹkwnu k'agịda. \p \v 23 Jizọsi kanụ ele sno apna a, “Me kanụ anụ ezi ọka, ọ jaara ẹhni nye nwernu ẹkwnu ọ bna n'ẹli-eze Chiokike. \v 24 Berere kwno, me kanụ anụ, ọ zịnu anọhia be kwu kamẹli ewheke ọ gawhe n'anya alanga, karụ nye nwernu ẹkwnu ọ bna n'ẹli-eze Chiokike.” \p \v 25 Nga ele sno apna a nụrnu ọka ka, o du kpa be hna ẹhni, be sịkwa, “Ndakwanụ nye be jọoznohia?” \p \v 26 Kọvu nụ Jizọsi legidnernu be anya, kanụ be, “Nụ hne badnụ zị be jéemeli a, kọvu be meli kpakara nhne hne Chiokike zị.” \p \v 27 Pita sịkwa a, “Le, a sịgbasiri kpakara nhne a nwernu snornu i, kịni bụ nhne a jeekehịa?” \p \v 28 Jizọsi kanụ be, “Me kanụ anụ ezi ọka, anụ ele sno m, nga Nnwọ ke Badnụ jaadazị nụ ngadna eze ke igwugwu a n'ọwa ikne wam, anụ n'iwhuru anụ joosno m dazịri nụ ngadna eze nri nụ ẹbo neekpe ẹbnurnu nri nụ ẹbo ke Izirẹli ikpe. \v 29 Nye ọbula ke sịgbasiri ọro, mọbu rụmu nne rukna mọbu rụmu nne rinya, nda mọbu nne, mọbu rụmu, mọbu ẹkwu, kwnornu nụ rẹwhna m, o jeekehịa otu riwhu nhne ọ sịgbasiri, kehịa masị bụdnu kwó okwo. \v 30 Kọvu nụ agịda ele be ọsno jọobu ele ipne-aznụ, ele ipne-aznụ jọobu ele be ọsno.” \c 20 \s1 Elulu ele ẹrnu ẹkwu vaịni \p \v 1 “Ẹli-eze Chiokike nụ lele otu nyerukna nwernu ẹkwu ke whọgaru n'ọnu ọsisi zne o gno ele ẹrnu jọornunu a ẹrnu n'ẹkwu vaịni a. \v 2 Nga ya nụ ele ẹrnu wam kwekọtaru nụ ọ jọokwu be otu mkpụru ịwai n'ọbochi, o zizne be n'ẹkwu vaịni a. \p \v 3 “Ọ whọga masị nụ nhne nụ lele ọtnu-ige tolu n'ọsisi whnụ ele berere nwée nhne be nọornu hne be gwuzogwu n'ederezi ahịa. \v 4 Ọ kanụ be, ‘Anụ zne nụ rime ẹkwu vaịni m, nhne dụnnu anụ bụ nhne me jeenye anụ.’ \v 5 Be zne. Ọ whọga kwno nhne nụ lele ọtnu-ige ke nri nụ ẹbo, nụ ọtnu-ige ke ẹto n'esilawụru iwhnehnie, mee masị otu nhne wam. \v 6 Ọ whọga masị n'ọtnu-ige ke isne n'ogbednachi whnụ ele berere hne be gwuzogwu n'ederezi ahịa, ọ sịkwa be, ‘Kịni kpayarụ anụ gwuzogwu hna kpakara ọbochi, ọ zá nhne anụ nọornu?’ \p \v 7 “Be kaa, ‘Kwnornu nụ ọ zá nye gnornu aị ẹrnu.’ \p “Ọ kanụ be, ‘Anụ zne n'ẹkwu vaịni m.’ \p \v 8 “N'ogbednachi, nye nwe ẹkwu vaịni wam kanụ nye risi ele ẹrnu o sukwu ele ẹrnu wam, kwụ be ọgwo ẹrnu be. Ọ panịzo nụ ele ipne-aznụ dụ nụ ele be ọsno. \p \v 9 “Nga ele be gnornu ẹrnu n'ọtnu-ige ke isne varụ, be nahịaru otu badnụ otu mkpụru ịwai. \v 10 Kọvu nga ele be ọsno varụ, be cheru nụ be jaanahịa ke kakwo, be nahịa kwno otu badnụ otu mkpụru ịwai. \v 11 Nga be nahịaru a, be takponu nye nwe ẹkwu. \v 12 Be kaa, ‘Ele ipne-aznụ ka rnụrnu ẹrnu otu ọtnu-ige, ị kwụru aị nụ be otu ọnu ịwai, aị bụ ele vuru ivu rịnya ke ọbochi tna neerne bẹkwnu.’ \p \v 13 “Kọvu ọ sarụ nnịm nụ rime be, kaa, ‘Enyi m, m méhiele m ị, me nụ jị a kwékọritala nụ m jeenye i otu mkpụru ịwai? \v 14 Gweru ke bụ ke i, laba, ọ masịri m me nyee ipne-aznụ lele kpa me nyernu i. \v 15 O kwésile n'iwu me gweru nhne m mee kpa me pioru sa? I neewe ẹhni kwnornu nụ m neemenu ele badnụ imerne ọma sa?’ \p \v 16 “Kpam masị, ele ipne-aznụ jeebe ọsno, ele be ọsno jọobu ele ipne-aznụ.” \s1 Jizọsi kwuru ọka gbasịri // ẹnwu a ke mgba ẹto \r (Mak 10:32-34; Luk 18:31-34) \p \v 17 Kpa Jizọsi neezne Jerusẹlem, o kwuru ele sno apna a nri nụ ẹbo wam zne ichne nụ ngeri apna. Ọ kanụ be, \v 18 “Le, a neezne Jerusẹlem, be jeegweru Nnwọ ke Badnụ nyewhete n'aka ele risi arịohna nụ n'aka ele zni iwu ele Ju, be jaama a ikpe ẹnwu, \v 19 be jeegweru a nyewhete n'aka ele bụ́o ele Ju, be jeeme a nhne mkparị, pnịa a nhne, kpọgidne a n'ọgba, n'ọbochi ke ẹto, o jeehi n'ẹnwu lizọ.” \s1 Arịrio ke nne rụmu Zebidi \r (Mak 10:35-45) \p \v 20 Nne rụmu Zebidi vakwnusiri a, ya nụ rụmu a rukna, kpọnu a risi ẹli, nọorio nhne n'aka. \p \v 21 Jizọsi sịkwa a, “Kịni nhne ị noopio?” \p Ọ kanụ a, “Kweru rụmu m rukna lawụru ka dazịri otu n'akarikwnunga ị, otu n'akarita ị n'ẹli-eze i.” \p \v 22 Jizọsi kanụ be, “Anụ máa nhne anụ nọorio. Anụ jọonwoli okiko ke me nọonwo?” \p Be kanụ a, “A nwernu rikne.” \p \v 23 Jizọsi kanụ be, “Anụ jọonwo n'okiko m, kọvu ọ dazị n'akarikwnunga m nụ akarita m, ọ bụ́o ke m n'onyega, kọvu nụ ọ bụ ke ele Nda m bịkwatannu a.” \p \v 24 Nga ele sno apna a nri ke gwnarnụ nụrnu a, o we be ẹhni k'agịda kwnornu rụmu nne lawụru ka. \v 25 Jizọsi sukwukọta be, kanụ be, “Anụ magwụ nụ ele risi ele bụ́o ele Ju neeme ele be nẹechi kpa ọ masịri be. Ele kwu be ji aka rikne nẹechi ele zị nụ mkpururu be. \v 26 Ọ jáazị kpam n'esilawụru anụ. Kọvu nye pioru ọ bụru nye kwu n'esilawụru anụ, ọ jọobu nye neeznenu anụ izi, \v 27 nye ke pioru ọ bụru nye mbọm n'esilawụru anụ jọobu ọhi anụ. \v 28 Lele kpa Nnwọ ke Badnụ váge ma be znenu a izi, kọvu ma o neeznenu ele berere izi, gweru masị bụdnu a nyee ma ọ bụru nhne ọgbahia agịda badnụ.” \s1 Jizọsi gwọru ele isni \r (Mak 10:46-52; Luk 18:35-43) \p \v 29 Kpa Jizọsi nụ ele sno apna a nọowhuya nụ Jeriko, agịda ele badnụ noosno a. \v 30 Ele rukna lawụru kpuru isni dazịgwu nụ ngeri apna, nga be nụrnu nụ Jizọsi neewhe, be si lụlo, kaa, “Dọnu aị obirizi, Nyenwe aị, Nnwọ Devidi.” \p \v 31 Agịda ele badnụ wam bigbọru be, kanụ be, be kpusni ọnu. Kọvu nụ be siwama k'agịda, kaa, “Dọnu aị obirizi, Nyenwe aị, Nnwọ Devidi.” \p \v 32 Jizọsi gwuzoru, sukwu be, kaa, “Kịni bụ nhne anụ pioru me menu anụ?” \p \v 33 Be kaa, “Nyenwe aị, a pioru ma i mee ma a whnụ ọsno.” \v 34 Jizọsi dọnu be obirizi, ọ kpatụ be aka n'anya, ngangam be beteru ọ whnụ ọsno, be snornu a. \c 21 \s1 Jizọsi bnaznernu Jerusẹlem \r (Mak 11:1-11; Luk 19:28-38; Jọn 12:12-19) \p \v 1 Nga be vaduru Jerusẹlem ndụndu, be dụru Bẹtifagi, ke zị nụ Rugwu Olivu, Jizọsi ziznernu badnụ lawụru ele sno apna a. \v 2 Ọ kanụ be, “Anụ zne nụ mgbu matị ke zị nụ ruwhnu anụ, ngangam anụ jọowhnu ịyinya be kpọkwnusiri, ya nụ nnwọ a, anụ tọma be, tọyanu m be. \v 3 Nye sịkwaru anụ nhne ọbula, anụ kanụ a, ‘Be zị Nyenwe aị mkpa,’ ngangam o jeenye anụ be.” \p \v 4 Ka bụ ma nhne be kwuru hite n'ọnu nye ọwhnurninya mezu, \q1 \v 5 “Kanụ ele Zayọni, \q1 ‘Le, eze i naavakwnusi i, \q2 ọ bụ enwerne badnụ, \q1 ọ dazịgwu n'olu ịyinya, \q2 n'olu nnwọ ịyinya.’ ” \p \v 6 Ele sno apna a zne mee kpa Jizọsi nyernu be iwu. \v 7 Be tọya ịyinya wam nụ nnwọ a, wụkwasi be iwo be, Jizọsi dazịri n'olu be. \v 8 Igbudu ele badnụ gbata iwo be n'apna, ele berere gbubihịaru nkala isisi, tụsa be n'apna. \v 9 Igbudu badnụ ele neezne nụ ruwhnu a nụ ele snogwu a, neesi lụlo, naakaa, \q1 “Ozana\f + \fr 21:9 \ft N'ikwu-ọnu ele Hiburu, \fq Ozana \ft bụ \fq Znọhia!\f* zịnu Nnwọ Devidi! \q2 Chiokike gọzi nye naava nụ rẹwhna Nyenwe aị, \q2 Ozana nụ hne kakwo n'olu.” \p \v 10 Nga ọ bnanyarnụ nụ Jerusẹlem, kpakara ẹli-ọhna mernu imerne, naakaa, “Nyele bụ nyerukna ka?” \p \v 11 Igbudu ele badnụ wam naakaa, “Nyerukna bụ Nye Ọwhnurninya wam, Jizọsi ke hi nụ Nazarẹti ke Galili va.” \s1 Nhne Jizọsi mernu // n'Ọro Nsọ Chiokike \r (Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Jọn 2:13-22) \p \v 12 Jizọsi bna n'Ọro Nsọ Chiokike chịhala ele neere, nọozu ahịa n'Ọro Nsọ. O kpute ikpechi kpakara ele naagbanwo ịwai ruwhnu n'ẹli, nụ ngadna ele neere nduru. \v 13 Ọ kanụ be, “Be gbarụ a n'ọkwukwo nsọ, kaa, ‘Be jookwu ọro m ọro okpukpe,’ kọvu nụ anụ mernu a ọ bụru ọbna ele buznu.” \p \v 14 Ele isni nụ ele mgwọro vakwnusi a n'Ọro Nsọ, ọ gwọ nrịria be. \v 15 Kọvu nga ele risi arịohna nụ ele zni iwu ele Ju whnụrnu kpakara ẹrnu ndu-ehni ọ nọornu, nụ rụmu takịri neesi okokoba n'Ọro Nsọ, naakaa, “Ozana zịnu Nnwọ Devidi,” o we be ẹhni k'agịda. \p \v 16 Be sịkwa a, “Ị nụrnu nhne rụmu takịri ka nookwu?” \p Jizọsi kanụ be, “Owe! Anụ gwnụ́na nhne ọkwukwo nsọ kwuru, \q1 ‘Hite n'ọnu rụmu takịri nụ rụmu nọonwo rẹma, \q2 i mernu ọznarni dna ọdna.’ ” \p \v 17 Ọ gharụ be, whọga, zne Bẹtani, dazịri chi bọ. \s1 Jizọsi vụru isisi // be kwu figi ọnu \r (Mak 11:12-14,20-24) \p \v 18 N'ọsisi, nga Jizọsi hiri nụ Bẹtani naala Jerusẹlem, wiri gwnụrnu a. \v 19 Nga ọ whnụrnu isisi figi n'apna, ọ vadu a ẹhni, kọvu ọ whnụ́na mkpụru ọbula n'olu a, okwolem ọkwukwo bụdnu kpọi, ọ kanụ isisi wam, “Mkpụru mị́ko n'olu i tim tọm.” Isisi figi wam kpọnwu ngangam. \p \v 20 Nga ele sno apna a whnụrnu a, o duru be ẹhni, be kaa, “Ndaa kpa isisi ka jiri kpọnwu ngangam?” \p \v 21 Jizọsi sarụ be, “Me kanụ anụ ezi ọka, ọ bụru nụ anụ nwernu ọkwnata mkpọma, nwée mkpọma lawụru, ọ bụ́o nhne be mernu isisi figi ka bụ nhne anụ jeemeli daị, kọvu ọ bụru nụ anụ jaakanụ rugwu ka, ‘Lizọ, dnabna osimini,’ o jeeme. \v 22 Kpakara nhne ọbula anụ jọorio n'okpukpe, anụ jaanahịa, ọ bụru nụ anụ nwernu ọkwnata mkpọma.” \s1 Rikne Jizọsi \r (Mak 11:27-33; Luk 20:1-8) \p \v 23 Nga ọ bnanyarnụ n'Ọro Nsọ Chiokike, ele risi arịohna nụ ele okno badnụ ele Ju vakwnusiri a. Nga o neezni nhne, be sịkwa a, “Rikne kịni bụ nhne i ji neeme nhne i neeme? Nyele nyernu i rikne i ji neeme kpakara nhne ka?” \p \v 24 Jizọsi sarụ be, “M jaasịkwa anụ otu ajịji, ọ bụru anụ sa m, m jaakanụ anụ rẹwhna rikne me ji neeme kpakara nhne ka. \v 25 Ọwu mini Jọni o hi hnele va? O hi n'oligwe sa, mọbu n'aka badnụ?” \p Be kwu a n'esilawụru ẹhni be, kaa, “Ọ bụru nụ a kaa, ‘O hiri n'oligwe,’ ọ jaasịkwa aị, ‘Kịni mernu anụ kwéle a?’ \v 26 Kọvu ọ bụru a kaa, ‘O hi n'aka badnụ,’ a nọotu ogwnu ele badnụ ka, kwnornu nụ kpakara badnụ kweru nụ Jọni bụ nye ọwhnurninya.” \v 27 Be sarụ Jizọsi, “A máa.” \p Jizọsi kanụ be, “M jáaka masịnu anụ rẹwhna rikne me ji neeme kpakara nhne ka.” \s1 Elulu rụmu rukna lawụru \p \v 28 Jizọsi kanụ be, “Kịni bụ nhne anụ naarị? Otu nyerukna nwernu rụmu rukna lawụru, ọ znekwnusi ke mbọm, kanụ a, ‘Nnwọ m, zne ẹrnu tna n'ẹkwu vaịni m.’ \p \v 29 “Ọ kaa, ‘M jéezne,’ omekwo, ọ tụhnasna mkpọma zne. \v 30 Nda be znekwnusi ke ẹbo, kwu otu nhne wam, ke ẹbo kaa, ‘M jeezne, nyenwe m,’ kọvu nụ o znége. \p \v 31 “Nyele nụ rime be lawụru mernu nhne nda a pioru?” \p Be kaa, “Nye ke mbọm.” \p Jizọsi kanụ be, “Me kanụ anụ ezi ọka, nụ ele ọna ntụ nụ ele naagba ewhere jeebe anụ ọsno bna n'ẹli-eze Chiokike. \v 32 Kwnornu nụ Jọni varụ gesi anụ apna ome mma, anụ kwéle, kọvu ele ọna ntụ nụ ele naagba ewhere kweruru. Nga anụ whnụrnu a, anụ tụ́hnasnana mkpọma, kweru a. \s1 Elulu ele ẹrnu ẹkwu vaịni \r (Mak 12:1-12; Luk 20:9-19) \p \v 33 “Anụ nụrnu elulu berere, otu nyerukna zị ke nwernu ẹkwu, ọ kparụ vaịni. Ọ gba a mgbụgba gburugburu, gwu igbodo hne be jaazị nọozosna manya nụ rime a, wu masị ọro olu ele nse nụ rime a. O gweru ẹkwu wam yisi n'aka ele jeelekọta a, whọga zne n'ẹli berere. \v 34 Nga ige ọ ghọ mkpụru dụru, o ziznernu ele izi be znekwnusi ele ẹrnu ẹkwu wam, nahịa be mkpụru ke dụnnu a. \p \v 35 “Ele ẹrnu ẹkwu wam nwụgwu ele izi wam, pnịa otu nhne, gbu otu, lọ kwno ke berere akaworugwu. \v 36 O zizne kwno ele izi berere ke kakwo ele ke mbọm, be mee kwno be kpam. \v 37 N'ipne-aznụ o ziznernu nnwọ a, kaa, ‘Be jọosobisinu nnwọ m.’ \p \v 38 “Kọvu nga ele ẹrnu ẹkwu wam whnụrnu nnwọ wam, be gba iznuznu, kaa, ‘Ka bụ nye jeeri mkpe nye nwe ẹkwu ka, anụ va ma a gbu a, ri mkpe a.’ \v 39 Be nwụgwu a, gwehala a n'aznụ ẹkwu vaịni wam, gbume a. \p \v 40 “Nga nye nwe ẹkwu vaịni wam varụ, kịni bụ nhne o jeeme ele ẹrnu ẹkwu wam?” \p \v 41 Be kanụ a, “O jeeme ele ọjo wam nwụ ẹnwu ọjo, gweru ẹkwu vaịni a nyewhete n'aka ele ẹrnu ẹkwu berere ele jeenyehnata a mkpụru a n'ige a.” \p \v 42 Jizọsi kanụ be, “Anụ gwnụ́na nhne be gbarụ n'ọkwukwo nsọ, \q1 ‘Akaworugwu ke ele noowu ọro jụru, \q2 kịyam ghọlam risi nsụkala ọro. \q1 Ka bụ ẹrnu Nyenwe aị, \q2 ọ bụ nhne ndu-ẹhni n'anya aị.’ \p \v 43 “Me naakanụ anụ nụ be jaanahọru anụ ẹli-eze Chiokike, nyewhete ele berere ke jaamị mkpụru a. [ \v 44 Nye ọbula ke jaadnakwasị akaworugwu ka, jaagbawa ibekala ibekala, kọvu nye ọbula ke akaworugwu ka jaadnakwasị, o jeegweri a lele rẹtnu.”] \p \v 45 Nga ele risi arịohna nụ ele Farisi nụrnu elulu ele ka, be mahịaru nụ ọ nookwu ọka gbasịri be. \v 46 Be noopio kpa be jeeji nọowugwu a, kọvu nụ be tụru ogwnu igbudu badnụ wam, kwnornu nụ be gweruru a nụ nye ọwhnurninya. \c 22 \s1 Elulu ọlulu nnwerne \r (Luk 14:15-24) \p \v 1 Jizọsi tụkwnonu be elulu berere, kaa, \v 2 “Be jeeji ẹli-eze Chiokike sninu otu nyerukna bụ eze, ke mennu nnwọ a rukna iriri ọlu nnwerne. \v 3 O zihala ele izi a be sukwu ele be ziri va n'iriri ọlu nnwerne wam. Kọvu be kwéle ọ va. \p \v 4 “O zihala ele izi a berere, kaa, ‘Kanụ be nụ m mekwatalam nhne iriri, be gbulem kpakara okne ehni m nụ rụmu nnwọ ehni m be znụrnu ọznu, be mekwakwolem kpakara nhne, anụ vanụ m iriri ọlu nnwerne.’ \p \v 5 “Kọvu nụ be lewhuru a anya, znernu ke be, otu nyenum n'ẹkwu a, ke berere n'ẹrnu a. \v 6 Ele gwnarnụ nwụgwu ele izi a mee be nhne iwhnerne, gbu be. \v 7 Eze wam weru ẹhni k'agịda, o zizne ele ọgwnu a, be zne gbumekwo ele ogbu badnụ wam, kpọ ẹli-ọhna be bẹkwnu. \p \v 8 “Ọ kanụ ele izi a, ‘M bịkwatakwolem nhne iriri ọlu nnwerne, kọvu nụ ele me sukwuru kwésile. \v 9 Anụ zne nụ kpakara ngeri apna, sukwu kpakara badnụ anụ whnụrnu, be va ri wiri ọlu nnwerne ke m.’ \v 10 Ele izi wam whọga n'apna, sukwu kpakara badnụ be whnụrnu, kpa be hna, ma ele ọjo ma ele ọma, ọro ọlu nnwerne wam jipịyaru nụ badnụ. \p \v 11 “Kọvu nga eze wam bnanyarnụ o lesi ele izne wam, ọ whnụrnu otu nyerukna ke wóge iwo ọlu nnwerne. \v 12 Ọ sịkwa, ‘Enyi m, ndaa kpa i jiri bnanya hna ma wóge iwo ọlu nnwerne?’ Ọnu snirni a. \p \v 13 “Ige wam eze kannụ ele izi a, ‘Anụ kne a eriri ọchi nụ aka, gwehala n'ederezi, bịta a n'ọchichiri hne be jaazị naakwna ẹkwna, naata rụkwnurnu-ize.’ ” \p \v 14 N'ọchikota kpakara nhne n'otu, Jizọsi kaa, “Be sukwuru agịda badnụ, kọvu nụ ele be họhiaru zị ele nụ ele.” \s1 Ọtu ntụ-ẹli \r (Mak 12:13-17; Luk 20:20-26) \p \v 15 Ige wam ele Farisi znernu gba iznuznu kpa be jeeme ma o hite n'ikwu-ọnu gbu nụ mbịta be. \v 16 Be ziznenu a ele sno apna be nụ ele dagwụnu Erọdu, kaa, “Nye-zni-nhne, a magwụ nụ ị bụ nye ezi ọka, nye neezni apna Chiokike n'ezi ọka, nụ ị sọ́ badnụ anya kwnornu nụ i lé badnụ anya nụ ruwhnu. \v 17 Kanụ aị, kịni bụ echiche i, ọ bụru ọma n'iwu a tụ ntụ nyee Siza, sọbu ọ bụ́o ọma?” \p \v 18 Kpa Jizọsi magwụ nhne ọjo be vu nụ mkpọma, ọ sịkwa be, “Ndaa nhne anụ kwno naakpa m iru, ele ruwhnu lawụru ka? \v 19 Anụ gesi m mkpụru ịwai ntụ.” Be gweyanụ a otu mkpụru ịwai. \v 20 Ọ sịkwa be, “Nyele nwe ruwhnu ka nụ rẹwhna be gbakwasịri a?” \p \v 21 Be kaa, “Siza nwe.” \p Ọ kanụ be, “Anụ nyee Siza nhne ke Siza, nyee masị Chiokike nhne ke Chiokike.” \p \v 22 Nga be nụrnu a, o duru be ẹhni, be whọga, gharụ a lahna. \s1 Ajịji gbasịri olizọ n'ẹnwu \r (Mak 12:18-27; Luk 20:27-40) \p \v 23 N'ọbochi wam masị, ele Sadusi vakwnusiri a, ka bụ ele karụ nụ olizọ n'ẹnwu zị́la. Be sịkwa a, \v 24 “Nye-zni-nhne, Mozizi karụ, ‘Ọ bụru nụ nyerukna nwụ, nwée rụmu, nwene a rukna jọoluru nnwerne a mụhianu nwene a rukna rụmu.’ \v 25 Kịtna, rụmu nne rukna ẹsau nụ aị wuru hna, ke mbọm lụru nnwerne, nwụma nwée nnwọ, ọ sịgbasinu nwene a rukna nnwerne a. \v 26 Otu nhne wam mernu nwene a rukna ke ẹbo, nụ ke ẹto, dụ nụ ke ẹsau. \v 27 Omekwo kpakara be nwụkworu, nwerinya wam masị nwụrnu. \v 28 N'olizọ n'ẹnwu, nwerinya wam ọ jọobu nnwerne nyele nụ rime ẹsau wam? Kwnornu nụ kpakara be lụru a nụ nnwerne.” \p \v 29 Jizọsi sarụ be, “Anụ gahieru apna, anụ máa nhne be gbarụ n'ọkwukwo nsọ, mọbu rikne ke Chiokike. \v 30 Kwnornu nụ n'olizọ n'ẹnwu, be lụ́ nnwerne, be gbọ́ nzi. Be jọonu lele ele enine izi zị n'oligwe. \v 31 Kọvu nhne gbasịri olizọ n'ẹnwu ke ele nwụrnu ọnwu, anụ gwnụ́na nhne Chiokike kannụ anụ? Ọ karụ, \v 32 ‘Mawa bụ Chiokike ke Ebereham, nụ Chiokike ke Aziki, nụ Chiokike ke Jekọpu?’ Chiokike bụ́o Chiokike ke ele nwụrnu ọnwu. Ọ bụ Chiokike ke ele zị bụdnu.” \v 33 Nga igbudu badnụ wam nụrnu a, o du kpa be hna ẹhni n'iznizni a. \s1 Iwu ke kakwo ibne a \r (Mak 12:28-34; Luk 10:25-28) \p \v 34 Nga ele Farisi nụrnu nụ Jizọsi mesnirni ele Sadusi ọnu, be gbakọru n'otu. \v 35 Otu badnụ nụ rime be, bụ nye ọgwnu iwu sịkwa a ajịji naakpa a iru. Ọ kaa, \v 36 “Nye-zni-nhne, ndaa iwu ke kakwo kpakara Iwu Mozizi nyernu aị?” \p \v 37 Jizọsi sarụ a, “ ‘I jeegweru kpakara mkpọma ị, gweru kpakara mkpụru ovu ị, gweru kpakara ọriri ị, whnụ Nyenwe aị Chiokike n'anya.’ \v 38 Ka bụ iwu ke kakwo nụ nhne mbọm be nyernu n'iwu. \v 39 Iwu ke ẹbo nụ lele ya, ‘Ị jọowhnu nye agbatibi i n'anya lele ẹhni ị.’ \v 40 Kpakara Iwu nụ kpakara iznizni ele ọwhnurninya Chiokike knogwu aka n'iwu lawụru ka.” \s1 Karaịsi bụ nnwọ nyele? \r (Mak 12:35-37; Luk 20:41-44) \p \v 41 Kpa ele Farisi gbakọru, Jizọsi sịkwa be, \v 42 “Kịni bụ echiche anụ gbasịri Karaịsi? Ọ bụ nnwọ nyele?” \p Be kanụ a, “Ọ bụ Nnwọ Devidi.” \p \v 43 Jizọsi kanụ be, “Kịni mernu Enine Chiokike jiri mee Devidi sukwu a ‘Nyenwe m’? Devidi karụ, \q1 \v 44 ‘Nyenwe aị kannụ Nyenwe m, \q2 Dazịri ẹli n'akarikwnunga m, \q1 tem dụ nga me jaabịta ele irno i \q2 nụ mkpururu ọchi ị lawụru.’ ” \p \v 45 “Ọ bụru nụ Devidi sukwuru a ‘Nyenwe m,’ ndaa kpa o jeeji bụru kwno nnwọ a?” \v 46 Be máa nhne be jaasa a. Hite n'ige wam ọ zị́ma nye nwernu anya rikne ọ sịkwa a ajịji berere. \c 23 \s1 Ele Farisi nụ // ele zni iwu ele Ju \r (Mak 12:38-40; Luk 11:37-52; 20:45-47) \p \v 1 Nga wam, Jizọsi kanụ agịda ele badnụ wam nụ ele sno apna a, \v 2 “Ele zni iwu nụ ele Farisi ji rikne Mozizi neezni iwu. \v 3 Anụ bnote nsnị, anụ mee nhne be karụ anụ mee, kọvu anụ kpákwadia agwa lele be. Kwnornu nụ be mée nhne be neezni. \v 4 Be noovute ele badnụ ivu rịnya, kọvu be nwée rikne gweru otu mkpaka kpatụ ivu wam. \p \v 5 “Kpakara nhne be neeme bụ ma ele badnụ lekiri be. Be neeme rẹkpa akpụkpo anọhia be bịga iwu ziri rude, mee ọnu iwo be zị ogologo. \v 6 Ọ naamasị be ọ dazị nụ risi ngadna nụ ige iriri, ma nụ risi ngadna n'ọro ọgbako ele Ju. \v 7 Ọ naamasị be ele badnụ neebekwu be ikwu n'ahịa, ele badnụ noosukwu be, ‘Nye-zni-nhne.’ \p \v 8 “Anụ kwékọ be sukwu anụ ‘Nye-zni-nhne,’ kwnornu nụ otu nyenum bụ Nye-zni-nhne anụ, kpakara anụ bụ rụmu nda. \v 9 Anụ súkwu nye ọbula ‘nda’ n'ọwa, kwnornu nụ otu nyenum bụ nda anụ, Nda ke oligwe. \v 10 Be súkwu anụ ‘Nda-aị-kwu,’ kwnornu nụ otu nyenum bụ Nda-aị-kwu, ya bụ Karaịsi. \v 11 Nye kwu n'esilawụru anụ jọobu nye izi anụ. \v 12 Nye ọbula ke jeegwelizọ ẹhni a olu, be jeegwedna a ẹli, nye ọbula ke jeegwedna ẹhni a ẹli, be jeegwelizọ a olu. \p \v 13 “Awhnụwhnu zịnu anụ, ele zni iwu nụ ele Farisi, ele ruwhnu lawụru. Anụ naagbasni mgbo ẹli-eze Chiokike nụ ruwhnu ele badnụ, anụ zá naabna, anụ kwé ele naabna be bna. [ \v 14 Awhnụwhnu zịnu anụ, ele zni iwu nụ ele Farisi, ele ruwhnu lawụru. Anụ neeridna ọro ele rinya nzi be nwụrnu, neekpe ogologo okpukpe ma ele badnụ whnụ anụ, anụ jeenwe ọmuma ikpe kakwo ele berere.] \p \v 15 “Awhnụwhnu zịnu anụ, ele zni iwu nụ ele Farisi, ele ruwhnu lawụru, anụ neewhe okne osimini ma nụ ẹli etekne mee otu badnụ ọ bụru nye sno anụ kpenu Chiokike, nga anụ mernu a, anụ mee nye wam ọ bụru nye kwesiri o zne bẹkwnu ẹli rẹnwu mgba lawụru karụ anụ. \p \v 16 “Awhnụwhnu zịnu anụ ele ndu isni, ele karụ, ‘Nye ọbula ke jeegweru Ọro Nsọ Chiokike dụ risi, ọ zá nhne ọ bụ, kọvu nye ọbula ke jeeji golu zị n'Ọro Nsọ dụ risi jigwu ọgwo.’ \v 17 Anụ ele iwhnirniwhno whnụ́ ọsno, ndaa ke kakwo, golu, sọbu Ọro Nsọ ke bịtaru golu nsọ? \p \v 18 “Anụ karụ, ‘Nye ọbula ke jeeji ojo arịohna dụ risi, ọ zá nhne ọ bụ, kọvu nye ọbula ke jeeji nkesi zị n'olu a dụ risi jigwu ọgwo.’ \v 19 Ele whnụ́ ọsno, ndaa ke kakwo, nkesi sọbu ojo arịohna ke bịtaru nkesi wam nsọ? \v 20 Kam kpayarụ, nye ji ojo arịohna dụ risi, ji a, nụ kpakara nhne zị n'olu a dụ risi. \v 21 Nye ji Ọro Nsọ Chiokike dụ risi, ji a, nụ Nye wu nụ rime a dụ risi. \v 22 Nye jimasị oligwe dụ risi, ji ngadna eze Chiokike, nụ nye dazị n'olu a dụ risi. \p \v 23 “Awhnụwhnu zịnu anụ, ele zni iwu nụ ele Farisi, ele ruwhnu lawụru, anụ nọokwu otu nga nụ nri nga ke mkpọro ọkwukwo nwernu ẹknarna ọma, mịnti nụ anisi nụ kumi, anụ gharụ nhne zị rịnya n'iwu, bụ ikpe zị snam, nụ obirizi, nụ ọkwnata mkpọma. Ọ zị mkpa nụ anụ znernu eme nhne ka nụ ke berere. \v 24 Anụ ele ndu isni, anụ naazahala ndna, kọvu ro kamẹli. \p \v 25 “Awhnụwhnu zịnu anụ, ele zni iwu nụ ele Farisi, ele ruwhnu lawụru, anụ nọosnu aznụ okiko nụ ọkwu be zịri rịchna, kọvu nụ rime be jipịyaru nụ ọwho-anya nụ badnụ nwée rikne jikwaru ẹhni a. \v 26 Jị nye Farisi kpuru isni, beru ọsno mee ma rime okiko nụ agbụgba zịri rịchna, ma aznụ a bụru kwno nhne zị rịchna. \p \v 27 “Awhnụwhnu zịnu anụ, ele zni iwu nụ ele Farisi, ele ruwhnu lawụru, anụ nụ lele ilili be teru nznu, ke neegesi ẹhni a lele nhne marnụ mma n'iwhne, kọvu ọkpukpu ele nwụrnu ọnwu nụ kpakara nhne zị́la rịchna jihịaru nụ rime a. \v 28 Ọ bụ kpa anụ neegesi ẹhni anụ ele badnụ lele ele ọma, kọvu ruwhnu lawụru nụ agwa ọjo jihịaru nụ rime anụ. \p \v 29 “Awhnụwhnu zịnu anụ, ele zni iwu nụ ele Farisi, ele ruwhnu lawụru, anụ noowu ilili ele ọwhnurninya, bịkwata hne be liri ele ọma. \v 30 Anụ naakaa, ‘Ọ bụru nụ a zị n'ọbochi ele nda aị, a bo snóne be wụsi ọvnarna ele ọwhnurninya.’ \v 31 Kam kpayarụ, anụ naagbagidne ẹhni anụ akebne, anụ bụ rụmu ele gburu ele ọwhnurninya. \v 32 Anụ mezute nhne ọtutu mmehie ke ele nda anụ. \v 33 Anụ agwọ, anụ ẹbnurnu okpu-ẹli, ndaa kpa anụ jaagbanahọru ikpe ke bẹkwnu ẹli rẹnwu? \v 34 M neeziyanu anụ ele ọwhnurninya nụ ele akọniche nụ ele zni Iwu Mozizi. Kọvu anụ joogbu agwna be, kpọgidne be n'ọgba, anụ jaapnịa agwna be nhne n'ọro ọgbako anụ, kpagbu be hite nụ otu ẹli-ọhna dụ ẹli-ọhna berere. \v 35 Kam kpayarụ, ọvnarna kpakara ele ọma be wuwhuru n'ọwa jaadnakwasị anụ, hite n'ọvnarna Ebelị nye ọma dụ ọvnarna Zakaraya nnwọ Bẹrekaya, nye anụ gburu n'iketa hne zị nsọ nụ ojo arịohna. \v 36 Me kanụ anụ ezi ọka, kpakara nhne ka jaadnakwasị ebiri ka. \s1 Jizọsi whnụrnu // Jerusẹlem n'anya \r (Luk 13:34,35) \p \v 37 “Chei! Jerusẹlem, Jerusẹlem, jị ke noogbu ele ọwhnurninya, ke ji akaworugwu nọolo ele be ziyannu ị. Mgba ele kpa me pioru ọ chịkota rụmu ị lele kpa enwerne ọchichi nẹechikota rụmu a nụ mkpururu aka nkwu a lawụru, kọvu i kwéle. \v 38 Le, be naaghasanụ anụ ọro anụ ma ọ tọbiri etekne. \v 39 Kwnornu nụ ka, me kanụ, hite kịtna, anụ jọ́owhnu m berere dụ nga anụ jaakaa, ‘Chiokike gọzi nye wam ke naava nụ rẹwhna Nyenwe aị.’ ” \c 24 \s1 Be joolulu Ọro Nsọ // Chiokike \r (Mak 13:1,2; Luk 21:5,6) \p \v 1 Jizọsi hi n'Ọro Nsọ Chiokike whọga, ele sno apna a vakwnusi a neegesi a kpa be jiri wu Ọro Nsọ Chiokike. \v 2 Jizọsi kanụ be, “Anụ whnụrnu kpakara nhne ka? Me kanụ anụ ezi ọka, otu akaworugwu jóogwuzo n'olu ibne a, be jaakwnadna kpakara be n'ẹli.” \s1 Mmekpẹhni nụ // ọkpakna ẹhni \r (Mak 13:3-13; Luk 21:7-19) \p \v 3 Nga Jizọsi dazịri ẹli n'olu Rugwu Olivu, ele sno apna a vakwnusi a ichne, be kaa, “Kanụ aị nga kpakara nhne ele ka jeeme. Kịni jeegesi nụ ọvuva ị zị ndụndu, ya nụ okwukwo ọwa?” \p \v 4 Jizọsi sarụ be, “Anya dụ anụ ẹli ọ zị nye ọbula duhie anụ. \v 5 Kwnornu nụ agịda ele badnụ jaava nụ rẹwhna m, naakaa, ‘Mawa bụ Karaịsi,’ be jooduwhu agịda ele badnụ. \v 6 Anụ jọonu ọgwnu nụ ọtnutnu ọgwnu, kọvu mkpọma lá anụ mini. Kpakara nhne ka jeebe ọsno mee, kọvu okwukwo yóoduge. \p \v 7 “Mba jeelizọ megidne mba, ẹli-eze jeelizọ megidne ẹli-eze, ọkwnunyo nụ ẹli otne enye jaazị nụ hne zị ichne ichne. \v 8 Kpakara nhne ka jọonu lele ọpanizo igbugbu ọmumu nnwọ. \p \v 9 “Ige wam be jeegweru anụ nyee ma be kpakna anụ ẹhni, gbu agwna anụ, kpakara mba joosno anụ irno kwnornu m. \v 10 Agịda ele badnụ jáabịta ọkwnata mkpọma be, be jeere ibne be, sno ibne be irno. \v 11 Agịda ele ọwhnurninya aghalaghala jeelizọ masị, duwhu agịda ele badnụ. \v 12 Kwnornu nụ nhne ọjo jaazị agịda, ọwhnun'anya agịda ele badnụ jẹeji iyi. \v 13 Kọvu be jọoznohia nye ọbula ke jaaknata mkpọma, dazịgidne dụ okwukwo kpakara nhne. \v 14 Be jọokpo okwo izi ọma ka ke gbasịri ẹli-eze Chiokike nụ kpakara ọwa ma ọ bụru nhne akebne nyee kpakara mba, ige wam okwukwo kpakara nhne jaava. \s1 Awhnụwhnu ke // ele Jerusẹlem jaata \r (Mak 13:14-23; Luk 21:20-24) \p \v 15 “Anụ jọowhnu nhne rụru ọru ke neegweya gba ẹso n'ẹli hne o gwuzo nụ hne zị nsọ, ke Danẹli nye ọwhnurninya kwuru ọka gbasịri a. (Bno nsnị, nye ọbula ke nọogwnu nhne ka, ghọhia a masị.) \v 16 Ige wam, ele zị nụ Judiya gbazne n'olu rugwu. \v 17 Nye zị n'olu ọro híedna ọ kwahala nhne zị n'ọro a. \v 18 Nye zị n'ẹkwu láhna aznụ, chịri iwo a. \v 19 Awhnụwhnu jaazịnu ele rinya zị rime nụ ele neechi nnwọ rẹma n'ige wam. \v 20 Anụ kpenu Chiokike ọgba ẹso anụ bụ́ko n'ige okirika mọbu n'Ọbochi Ozukwa Inwe. \v 21 Kwnornu n'ige wam okne mmekpẹhni jaazị ke nụ lele ya zị́kolele hite n'ọpanizo ọwa dụ kịtna, owe, ọ jáazịma berere. \v 22 Ọ bụru nụ be méne ọbochi wam zịri ichichi, ọ zá badnụ ọbula be jọoznohiali, kọvu kwnornu nụ ele Chiokike họhiaru, o mernu ọbochi wam zịri ichichi. \v 23 Ige wam ọ bụru nụ nye ọbula kanụ ị, ‘Le Karaịsi zị hna,’ mọbu, ‘Ọ zị pịari,’ i kwé. \v 24 Kwnornu nụ Karaịsi aghalaghala zị ọdo n'ọdo, nụ ele ọwhnurninya aghalaghala zị ọdo n'ọdo jọowho iwhne, nọornu agịda ẹrnu ndu-ẹhni nụ ẹrnu elekema zị ọdo n'ọdo, ma be duwhu ele Chiokike họhiaru ọ bụru nụ o jeekwe omume. \v 25 Anụ bnote nsnị, m bele m ọsno kanụ anụ. \p \v 26 “Ọ bụru nụ nye ọbula kanụ anụ, ‘Le ọ zị n'ẹli-ịkpa,’ anụ zné, mọbu ‘Ọ zị nụ rime ọro matị,’ anụ kwé. \v 27 Kwnornu nụ lele kpa amụma oligwe neehi n'ọbosi ẹhnam dna nụ ọdidna ẹhnam, bụ kpa ọ jọonu nga Nnwọ ke Badnụ jaava. \v 28 Henuhne ọbula iznu dnarnụ, idele jaagbakọ pịi. \s1 Nnwọ ke Badnụ vawa \r (Mak 13:24-27; Luk 21:25-28) \p \v 29 “Wara wara mmekpẹhni ka whemernu n'ọbochi wam, \q1 ẹhnam jaagba ọchichiri, \q2 ẹnwa jéenye iwhne a, \q1 mbọ ke oligwe jaadna, \q2 kpakara iknernema ke oligwe joohnio ohnio. \p \v 30 “Ige wam, nhne elekema ke Nnwọ ke Badnụ jọowhuya iwhne n'oligwe, kpakara mba jaagbanụ a mkpe. Be jọowhnu Nnwọ ke Badnụ hne o naava n'erumeru oligwe n'iknernema nụ okne igwugwu. \v 31 Be jọogbu okne ọkwodu, o jeezihala ele enine izi a, be chịkotanu a ele ke Chiokike họhiaru hite nụ ruwhere ẹno k'ọwa, hite n'ọsotoma ọwa dụ n'ọsotoma berere. \s1 Mụhia nhne hite // n'isisi be kwu figi \r (Mak 13:28-31; Luk 21:29-33) \p \v 32 “Anụ mụhia nhne hite n'isisi figi, nga nkala a zịlam pịali pịali nooru ọkwukwo ikne, anụ mahịa nụ nduru-mini zị ndụndu. \v 33 Kpam masị, nga anụ jọowhnu kpakara nhne ka, anụ mahịa nụ ige wam zị ndụndu n'ọnu-mgbo. \v 34 Me kanụ anụ ezi ọka, ebiri ka jéewhe tem kpakara nhne ka mee. \v 35 Oligwe nụ ọwa jaagawhe, kọvu ikwu-ọnu m jáagawhe rịa rịa. \s1 Ọ zá nye magwụ // ọbochi wam \r (Mak 13:32-37; Luk 17:26-30,34-36) \p \v 36 “Ọ zá nye magwụ ọbochi mọbu ọtnu-ige wam, ele enine izi ke oligwe mámasị, Nnwọ wam mámasị. Okwolem Nda m kpọi bụ nye magwụ ọbochi wam. \v 37 Lele kpa ọ nụ n'ọbochi Noa, ọ bụ kpa ọ jọonu ige Nnwọ ke Badnụ jaava. \v 38 Hne ọ dụ ige mgba-mini ẹli wam, ele badnụ zị neeri, nọonwo, nọolu nnwerne, nọogbo nzi, dụ n'ọbochi Noa bnaznernu nụ rime ọgbo. \v 39 Be máa, tem mgba-mini ẹli wam va vuru kpakara be zne. Ọ bụ kpa ọ jaazị nga Nnwọ ke Badnụ jaava. \v 40 Badnụ lawụru jaazị n'ẹkwu, be gweru otu ghasa ibne a. \v 41 Ele rinya lawụru jaazị neegwe wiri nụ hne be gwe wiri, be gweru otu ghasa ibne a. \p \v 42 “Kam kpayarụ, anụ neese nse, kwnornu nụ anụ máa ọbochi Nyenwe anụ jaava. \v 43 Kọvu anụ mahịa nụ ọ bụru nụ nye nwe ọro mahịaru ọtnu-ige nye buznu jaava, o znernu ose ọro a, o béekwele be lịwa ọro a. \v 44 Kpam masị, anụ zịri nụ ojiknernu, kwnornu nụ Nnwọ ke Badnụ jaava ige anụ tụ́ge anya a. \s1 Ọhi ke kwesiri // ọ kwnata ovu \r (Luk 12:41-48) \p \v 45 “Nyele bụ ọhi wam ke nwernu akọniche be kwesiri ọ kwnata mkpọma, nye nda a kwu mernu nye risi ele ọhi berere zị n'ọro a ma o neenye be wiri n'ige kwesiri? \v 46 Ọwa ọma zịnu n'ọhi wam ke nda a kwu hiehnarnu whnụ nụ o neeme kpa nda a kwu karụ. \v 47 Me kanụ anụ ezi ọka, o jeeme a nye jeelekọta kpakara ẹkwnu a. \v 48 Kọvu ọ bụru nụ ọhi wam bụ ọhi ọjo, ọ kanụ ẹhni a, ‘Nda m kwu joogbu ọkwnu,’ \v 49 o bete naalịgbu ele ọhi ibne a, snornu ele manya noogbu, neeri nọonwo manya. \v 50 Nda kwu ọhi wam jaava n'ige ọ tụ́ge anya a, n'ọtnu-ige ọ máa. \v 51 O joogbubi a ichichi lawụru, mee ya nụ ele ruwhnu lawụru bna n'otu ọgbo, hne be jaazị naakwna ẹkwna, naata rụkwnurnu-ize.” \c 25 \s1 Elulu nri // rụmu oknornokno \p \v 1 “Ige wam be jeeji ẹli-eze Chiokike sninu nri rụmu oknornokno ele chịri tọnji be zne o kwnusi nye nọolu nnwerne ikne. \v 2 Isne n'esilawụru be bụ ele iwhnirniwhno, isne bụ ele nwernu echiche. \v 3 Ele iwhnirniwhno gweru tọnji kọvu be jíle mọno. \v 4 Ele nwernu echiche gweru tọnji, gbarụ mọno n'olori gweru zne. \v 5 Nye nọolu nnwerne ikne váge ngwa, anyarna tụru kpakara be, be zni anyarna. \p \v 6 “N'esilawụru abalị, be siri lụlo, ‘Le nye nọolu nnwerne ikne, anụ whụya, zne kwnusi a.’ \p \v 7 “Kpakara rụmu oknornokno wam lizọ, tụlizo tọnji be. \v 8 Ele iwhnirniwhno kanụ ele nwernu echiche, ‘Anụ nyebọsi aị agwna mọno anụ, tọnji aị neechni echni.’ \p \v 9 “Rụmu oknornokno wam nwernu echiche sarụ be, ‘Ọ́za, mọno a nwernu jóozunu aị nụ anụ, anụ zne n'aka ele neere mọno zụru mọno ke anụ.’ \p \v 10 “Kpa be znernu ọ zụ mọno, nye nọolu nnwerne ikne varụ, rụmu oknornokno ele jiknernu snornu a bna n'iriri ọlu nnwerne. Be gbasni ọro. \p \v 11 “Omekwo rụmu oknornokno iwhnirniwhno wam varụ, nooznu aka n'ọnu-mgbo, naakaa, ‘Nyenwe aị, Nyenwe aị, gbamanụ aị ọro.’ \p \v 12 “Kọvu ọ sarụ be, ‘Me kanụ anụ ezi ọka, m máam ele anụ bụ.’ \p \v 13 “Kam kpayarụ, anụ zịri nụ nse, kwnornu nụ anụ máa ọbochi wam mọbu nga ọtnu-ige wam jọobu. \s1 Elulu talẹnti\f + \fr 25:13 \fq Talẹnti: \ft N'ige mbọm, ọgwo ẹrnu ọbochi bụ otu mkpụru ịwai. Otu talẹnti hna lele nri pokwu mkpụru ịwai.\f* \r (Luk 19:11-27) \p \v 14 “Berere kwno, be jeeji ẹli-eze Chiokike sninu otu nyerukna ke neezne izne, o sukwu ele ọhi a, gweru ẹkwnu a nyewhete be n'aka. \v 15 O nyernu otu badnụ talẹnti isne, nye berere talẹnti lawụru, nyee masị nye ke berere otu talẹnti. O nyernu nye ọbula lele kpa rikne a hna. O lizọ zne hne o znezne. \v 16 Nye ke o nyernu talẹnti isne znernu ngangam nọozu ahịa, o nwehịa mbnarna talẹnti isne berere. \v 17 Nye ke nahịaru talẹnti lawụru zne mee masị kpam, o nwehịaru mbnarna talẹnti lawụru berere. \v 18 Kọvu nye ke nahịaru otu talẹnti znernu gwu ẹli, lite ịwai nyenwe a. \p \v 19 “Nga agịda ige whemernu, nyenwe ele ọhi wam varụ ma ya nụ be pịakota nhne o nyernu be. \v 20 Nye wam ke nahịaru talẹnti isne gweru talẹnti isne berere va, kaa, ‘Nyenwe m, i nyernu m talẹnti isne, kọvu le, m nwehịaru m mbnarna talẹnti isne berere.’ \p \v 21 “Nyenwe a kanụ a, ‘I mekwarụ nkarị, ọhi ọma, ke be kwesiri ọ kwnata mkpọma, i kwesiri be kwnata ị mkpọma nụ nhne ele nụ ele, m jeeme i nye risi agịda nhne. Vaa, snornu Nyenwe i n'ovu ọso n'ọnu a.’ \v 22 Nye ke nahịaru talẹnti lawụru varụ masị, kaa, ‘Nyenwe m, i nyernu m talẹnti lawụru, le m nwehịaru m mbnarna talẹnti lawụru berere.’ \p \v 23 “Nyenwe a kanụ a, ‘I mekwarụ nkarị, ọhi ọma ke be kwesiri ọ kwnata mkpọma, i kwesiri be kwnata ị mkpọma nụ nhne ele nụ ele, m jeeme i nye risi agịda nhne. Vaa, snornu Nyenwe i n'ovu ọso n'ọnu a.’ \p \v 24 “Nye wam ke nahịaru otu talẹnti varụ, kaa, ‘Nyenwe m, m maam nye ị bụ, nụ ị bụ badnụ aka-nchnị, i neegwe nhne n'ẹkwu hne ị kpála mkpụru, ị naachịkota nhne hne i ghála mkpụru. \v 25 Kam kpayarụ, ogwnu tụru m, m gweruru m talẹnti ị lite n'ẹli, le, gwehnarnụ ke bụ ke i.’ \p \v 26 “Nyenwe a sarụ a, ‘Ọhi ọjo, nye ime-mgwụ, ị magwụ nụ m neegwe nhne n'ẹkwu hne me kpála mkpụru, naachịkota nhne hne me ghála mkpụru? \v 27 Ọ bụru ọma, i znernu eyisi ịwai m n'aka ele gbanwo ịwai, nga me varụ m znernu m anahọru ịwai m nụ mbnarna. \p \v 28 “ ‘Anụ nahịa a talẹnti wam nyega a nye wam ke nwernu nri talẹnti. \v 29 Kwnornu nụ nye ọbula ke nwernu nhne, be jeenye, o nwehnasiru, kọvu nye ke nwée, be jaanahọru a, ọ bụbedi ke o nwernu. \v 30 Anụ tụbna ọhi ke bnáge nụ nhne wam n'ederezi, ọ bna n'ọchichiri hne be jaazị naakwna ẹkwna, naata rụkwnurnu-ize.’ \s1 Rụmu owu nụ atnụrnu \p \v 31 “Nga Nnwọ ke Badnụ jaava n'igwugwu a, ya nụ kpakara ele enine izi a, ọ jaadazị ẹli nụ ngadna eze ke igwugwu. \v 32 Be jaachịkota kpakara mba nụ ruwhnu a, o jeekeme ele badnụ n'esilawụru ibne be, lele kpa nye nọoznu atnụrnu neekewahala atnụrnu n'esilawụru owu. \v 33 Ọ jaabịta atnụrnu n'akarikwnunga a, bịta owu n'akarita a. \p \v 34 “Eze wam jaakanụ ele zị a n'akarikwnunga, ‘Anụ va, ele Nda m gọziri, anụ kehịa ẹli-eze be bịtannu anụ hite nga Chiokike kpụru ọwa. \v 35 Kwnornu nụ wiri gwnụrnu m, anụ nyernu m wiri, akpịri kpọru m bẹkwnu, anụ nyernu m mini, m bụ m nye izne, anụ kwubnarnu m ọro anụ. \v 36 M gbarụ m ẹto, anụ chịta m ikpe, m rịaru m nrịria, anụ leru nrịria, m zị m n'ọro ikelu anụ varụ lekwa m.’ \p \v 37 “Ige wam ele ọma wam jaakaa, ‘Nyenwe aị, ndaa ige a whnụrnu wiri nọogwnu ị, a nyega ị wiri, mọbu ige akpịri nọokpo ị bẹkwnu, a kwute i mini? \v 38 Ndaa ige a whnụrnu nụ ị bụ nye izne, a kwubnanya ị n'ọro aị, mọbu nụ ị gba ẹto, a chịta i ikpe? \v 39 Ndaa ige a whnụrnu nụ ị naarịa nrịria mọbu n'ọro ikelu, a lekwa ị?’ \p \v 40 “Eze wam jaasa be, ‘Me kanụ anụ ezi ọka, kpakara nhne anụ mennu nye ka kakwo matị n'esilawụru rụmu nda m, anụ mennu me.’ \p \v 41 “Nga wam, ọ jaakanụ ele ke zị a n'akarita, ‘Anụ whọga hne me zị, ele be vụru ọnu, bna nụ bẹkwnu noonwu tim tọm ke be bịtannu Ekwensu nụ ele enine izi a. \v 42 Kwnornu nụ wiri gwnụrnu m, anụ nyége m wiri, akpịri kpọru m bẹkwnu, anụ kwútege m mini. \v 43 M bụ m nye izne, anụ kwúbnanyage m, m gbarụ m ẹto, anụ chị́tage m ikpe, m rịaru m nrịria, m zị m n'ọro ikelu, anụ lékwala m.’ \p \v 44 “Be jaasa a masị, ‘Nyenwe aị, ndaa ige a whnụrnu nụ wiri nọogwnu ị, mọbu nụ akpịri nọokpo ị bẹkwnu, mọbu nụ i bụ nye izne, mọbu nụ ị gba ẹto, mọbu nụ ị naarịa nrịria, mọbu nụ ị zị n'ọro ikelu, a lékwala ị?’ \p \v 45 “Ọ jaasa be, ‘Me kanụ anụ ezi ọka, kwnornu nụ anụ ménnu a otu nye ke kakwo matị n'esilawụru ele ka, anụ ménnu m.’ \p \v 46 “Ige wam be jeezne ta awhnụwhnu ke kwó okwo, kọvu ele ọma jaabna nụ bụdnu kwó okwo.” \c 26 \s1 Be gbarụ iznuznu // o gbu Jizọsi \r (Mak 14:1,2; Luk 22:1,2; Jọn 11:45-53) \p \v 1 Nga Jizọsi kwukworu kpakara ọka ka, ọ kanụ ele sno apna a, \v 2 “Anụ magwụ nụ ọbochi lawụru wheme nụ Iriri Ọgawhe jaazị, be jeegweru Nnwọ ke Badnụ nyee ma be kpọgidne a n'ọgba.” \p \v 3 Ige wam ele risi arịohna nụ ele okno badnụ ke ele Ju gbakọru n'obiri nye risi arịohna be nookwu Kayafasị. \v 4 Be gba iznuznu kpa be jeeji aghịgho nwụgwu Jizọsi, gbu a. \v 5 Kọvu be karụ, “Ọ jọ́obu n'Iriri ka, ọ zị a kpasu ọhna.” \s1 Be teru Jizọsi mọno // nụ Bẹtani \r (Mak 14:3-9; Jọn 12:1-8) \p \v 6 Nga Jizọsi zị nụ Bẹtani, n'ọro Saịmoni nye rịaru nchnịchna, \v 7 otu nwerinya bnanyarnụ nye vu mọno otute zị gburu okne ọnu ke nwernu ẹknarna ọma ke zị n'ite alabasita, ọ wụsi mọno otute ka nụ risi Jizọsi kpa ọ dazị ẹli neeri wiri. \p \v 8 Nga ele sno apna a whnụrnu a, o we be ẹhni, be kaa, “Kịni kpayarụ be wuwhuru mọno otute ka etekne? \v 9 Be znernu o re mọno otute ka agịda ịwai, nyee ele mboni.” \p \v 10 Kpa Jizọsi mahịaru nhne be nookwu, ọ kanụ be, “Kịni kpayarụ anụ neemekpa nwerinya ka ẹhni? O rnụrnu ẹrnu ọma n'ẹhni m. \v 11 Anụ nụ ele mboni zị kpakara ige, kọvu nụ me nụ anụ jáazị kpakara ige. \v 12 Ọ wụsiri mọno otute ka n'ẹhni m, o mernu a ma ọ bịkwata m n'olili m. \v 13 Me kanụ anụ ezi ọka, hne nụ hne ọbula be jọokpo okwo izi ọma ka nụ kpakara ọwa, be jookwuhịa nhne nwerinya ka mernu, ma ọ bụru nhne o chenwanya a.” \s1 Judasị kweruru // o re Jizọsi \r (Mak 14:10,11; Luk 22:3-6) \p \v 14 Ige wam otu badnụ n'esilawụru ele sno apna a nri nụ ẹbo wam, be kwu Judasị Isikarịoti, znekwnusiri ele risi arịohna, \v 15 ọ sịkwa be, “Kịni bụ nhne anụ jeenye m, ọ bụru me gweru a nyee n'aka anụ?” Be kwụ a nri siliva ẹto. \v 16 Hite n'ige wam, o bete o pio oghere o jeegweru Jizọsi nyee be. \s1 Jizọsi nụ ele sno apna a // riri Iriri Ọgawhe \r (Mak 14:12-21; Luk 22:7-13; Jọn 13:21-30) \p \v 17 N'ọbochi mbọm ke Iriri Brẹdi Whụ́ge Ọwhu, ele sno apna a vakwnusiri Jizọsi, sịkwa a, “Ndaa hne ị pioru ma a mekwatanụ ị ma i ri Iriri Ọgawhe?” \p \v 18 Ọ kanụ be, “Anụ zne ẹli-ọhna ka, znekwnusi nye nụ kpa, kanụ a, ‘Nye-zni-nhne karụ kpa, Ige m zị ndụndu, me nụ ele sno apna m jeeri Iriri Ọgawhe n'ọro ị.’ ” \v 19 Ele sno apna a mee lele kpa Jizọsi nyernu be iwu, be mekwata Iriri Ọgawhe. \p \v 20 N'ogbednachi, Jizọsi nụ ele sno apna a nri nụ ẹbo wam dazịri neeri wiri. \v 21 Kpa be neeri wiri, ọ kaa, “Me kanụ anụ ezi ọka, otu badnụ n'esilawụru anụ jeere m.” \p \v 22 O gbu be igbugbu k'agịda, kpakara be n'otu n'otu panịzo naakanụ a, “Nyenwe aị, ọ bụ mawa sa?” \p \v 23 Jizọsi sarụ be, “Nye me nụ a noosnukọta aka n'otu agbụgba wiri, nye wam jeere m. \v 24 Nnwọ ke Badnụ jaala lele kpa be gbarụ a n'ọkwukwo nsọ gbasịri a, kọvu nụ awhnụwhnu jaazịnu nyerukna wam be jeehi n'aka a re Nnwọ ke Badnụ. Ọ bụru ọma ọ bụru be mụ́na nyerukna wam.” \p \v 25 Ige wam Judasị, nye reru a, kaa, “Nye-zni-nhne, ọ bụ mawa sa?” \p Jizọsi sarụ a, “Jị n'iwhuru i karụ kpam.” \s1 Wiri Anyasnu Nyenwe aị \r (Mak 14:22-26; Luk 22:14-20; 1 Kọr 11:23-25) \p \v 26 Kpa be neeri wiri, Jizọsi gweru brẹdi, tụnu Chiokike mmamma, nyawama a, nyee ele sno apna a, kaa, “Anụ gweru, ri, ka bụ anọ-ẹhni m.” \v 27 O gweru okiko, tụ mmamma, nyee be, kaa, “Kpakara anụ nwọ nụ rime a. \v 28 Kwnornu nụ ka bụ ọvnarna m ke ọgba-njọ-ẹhni ke be nọowusi kwnornu agịda badnụ ma be gbarụnu be mmehie be. \v 29 Me kanụ anụ, hite kịtna m jọ́onwoma manya hi n'isisi vaịni whụya rịa rịa tem dụ n'ọbochi me nụ anụ jọonwo a ke ikne n'ẹli-eze nda m.” \p \v 30 Nga be gwnụkparu eri, be whọga zne nụ Rugwu Olivu. \s1 Jizọsi karụ nụ Pita // jọogonahoru a \r (Mak 14:27-31; Luk 22:31-34; Jọn 13:36-38) \p \v 31 Nga wam, Jizọsi kanụ be, “Kpakara anụ jaagbakwo ẹso n'abalị tna, kwnornu nụ be gbarụ a n'ọkwukwo nsọ, kaa, \q1 ‘M joogbu nye nọoznu atnụrnu, \q2 atnụrnu a jaagbakemekwo.’ \m \v 32 Kọvu nga me hiri n'ẹnwu lizọ, m jeebe anụ ọsno zne Galili.” \p \v 33 Pita sarụ a, “Ọ bụbedi nụ kpakara badnụ gbanahọru ị, m jáagba ẹso rịa rịa.” \p \v 34 Jizọsi kanụ a, “Me kanụ ị ezi ọka, n'abalị ka, ige okne ọchichi yáakwnana ẹkwna, ị jọogonahoru m mgba ẹto.” \p \v 35 Pita kanụ a, “Ọ bụrubedi nụ ọ zị mkpa me sno ị nwụma, m jọ́ogonahoru ị rịa rịa.” Ọ bụ masị kpa kpakara ele sno apna a kwuru. \s1 Jizọsi kperu okpukpe // nụ Gẹsemani \r (Mak 14:32-42; Luk 22:39-46) \p \v 36 Jizọsi nụ be vaduru n'ẹkwu Gẹsemani, ọ kanụ ele sno apna a, “Anụ dazịri hna, me zne kpe okpukpe nụ pịari.” \v 37 O kwuru Pita nụ rụmu rukna Zebidi lawụru yisinu ẹhni a, ọ panịzo o gbu a igbugbu nụ o wute a nụ mkpọma. \v 38 Ọ kanụ be, “O noogbu m mkpọma m igbugbu k'agịda dụ ẹnwu, anụ dazịgidne hna, snornu m se nse.” \p \v 39 O znetụ nụ ruwhnu matị, dna, kpu ruwhnu a n'ẹli, kpe okpukpe, kaa, “Nda m, ọ bụru nụ o kwe omume, ma okiko awhnụwhnu ka whenahọru m, kọvu ọ bụ́o nhne me pioru, kọvu nhne i pioru.” \p \v 40 Ọ vakwnusi ele sno apna a, hne be neezni anyarna, ọ kanụ Pita, “Kịni, anụ nwée rikne snornu m se nse otu ọtnu-ige? \v 41 Anụ se nse, neekpe okpukpe, ọ zị anụ dnabna n'ọrnurna. Enine ke badnụ zị bẹkwnu, kọvu nụ anọ-ẹhni zị́la rikne.” \p \v 42 Ọ gharụ be zne kwno berere ke mgba lawụru, kpe okpukpe, kaa, “Nda m, ọ bụru nụ okiko awhnụwhnu ka jéewhenahọru m, okwolem ma m nwọrnu m a, be mee nhne i pioru.” \p \v 43 Jizọsi hiehna berere, whnụ be neezni anyarna, kwnornu nụ anya be zị rịnya. \v 44 Ọ gharụ be, zne kpe okpukpe ke mgba ẹto, nookwu kọriri otu ọka wam. \p \v 45 Nga o hiehna hne ele sno apna a zị, ọ kanụ be, “Anụ zị kọriri neezni anyarna, noozukwa inwe? Le, ọtnu-ige ke m zị ndụndu. Be neegweru Nnwọ ke Badnụ resi n'aka ele mmehie. \v 46 Anụ lizọ, ma a zne. Anụ le, nye neegweru m nyee zị ndụndu.” \s1 Be nwudnernu Jizọsi \r (Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Jọn 18:3-13) \p \v 47 Kpa Jizọsi kpụ ọka n'ọnu, le, Judasị, otu nụ rime nri nụ badnụ lawụru wam varụ, ya nụ agịda badnụ ji ama-ọgwnu nụ okpiri. Be hi nụ hne ele risi arịohna nụ ele okno badnụ ele Ju va. \v 48 Judasị, nye wam reru a nyernu be nhne elekema, kaa, “Nye ọbula ke me joosnutu ọnu, nye wam bụ ya, anụ nwụgwu a.” \v 49 Ngangam, o znekwnusi Jizọsi, kaa, “Nye-zni-nhne, m bekwulem jị.” O snutu a ọnu. \p \v 50 Jizọsi kanụ a, “Enyi m, mee nhne ị varụ o mee.” \p Be vakwnusi Jizọsi, be tụkwasi a aka, nwụgwusi a rikne. \v 51 Otu badnụ nụ rime ele sno apna Jizọsi dọsnimarnu aka, mnịohia ama-ọgwnu a, gbu nye izi nye risi arịohna, bihala a nsnị. \v 52 Jizọsi kanụ a, “Mnịohnasi ama-ọgwnu ị n'ọbo a, kwnornu nụ kpakara ele gbu ama jaala n'ama. \v 53 Ọ bụ nụ ị máa nụ m nwernu m rikne kanụ Nda m, o ziyanu m nhne kakwo lijọni \f + \fr 26:53 \fq Lijọni: \ft bụ pokwu ele ọgwnu isunu. \f* nri nụ ẹbo ele enine izi a? \v 54 Kọvu me mee kpam, nhne be gbarụ n'ọkwukwo nsọ nụ o jeemerịri, ndaa kpa o jeemezu?” \p \v 55 Ige wam, Jizọsi kanụ agịda ele badnụ wam varụ ọ nwụgwu a, “Anụ varụ chịri ama-ọgwnu nụ okpiri ọ nwudne m lele nụ bụ m nye neemegidne iwu ẹli. Kpakara ọbochi m dazịri m n'Ọro Nsọ Chiokike neezni nhne, anụ nwụ́dnene m. \v 56 Kpakara nhne ka mernu ma nhne ele ọwhnurninya gbarụ n'ọkwukwo nsọ mezu.” Ige wam kpakara ele sno apna a ghasarụ a, gbawhu. \s1 Jizọsi gwuzo nụ ruwhnu // ele eze-ikpe \r (Mak 14:53-65; Luk 22:54,55,63-71; Jọn 18:13,14,19-24) \p \v 57 Ele nwudnernu Jizọsi duru a zne n'ọro Kayafasị, nye risi arịohna, hne ele zni iwu nụ ele okno badnụ gbakọgwu. \v 58 Pita snornu a, be zị́tagwo ndụndu. Ọ bna nụ rime ederezi nye risi arịohna, dazịri ẹli n'esilawụru ele nse, ma ọ whnụ risi nhne neeme. \p \v 59 Ele risi arịohna nụ kpakara ele eze-ikpe noopio ele akebne aghalaghala gbagidne Jizọsi ma be gbu a. \v 60 Ọ bụ n'ezi nụ agịda ele akebne aghalaghala whụyaru, kọvu be nwée rikne piohịa nhne. \p N'ipne-aznụ, badnụ lawụru whụyaru, \v 61 be kaa, “Nyerukna ka karụ nụ o nwernu rikne kwadna Ọro Nsọ Chiokike ka, wu a n'ọbochi ẹto.” \p \v 62 Nye risi arịohna lizọ sịkwa Jizọsi, “Ọ zá nhne ị naasa? Kịni bụ akebne ka ele badnụ ka naagbagidne ị?” \v 63 Kọvu nụ Jizọsi kpusnirni ọnu. Nye risi arịohna kanụ a, “M ji m Chiokike ke zị bụdnu kwusi a rikne, ma ị kanụ aị, jị n'iwhuru i bụ Karaịsi, Nnwọ Chiokike.” \p \v 64 Jizọsi sarụ a, “Owe! Jị n'iwhuru i karụ. Kọvu me kanụ anụ, \q1 Hite kịtna, anụ jọowhnu Nnwọ ke Badnụ \q2 hne ọ dazị n'akarikwnunga Chiokike ke bụ Dikne, \q2 naava masị n'erumeru oligwe.” \p \v 65 Nye risi arịohna dọwama iwo a, kaa, “O kwululem Chiokike, ndaa nhne a kwno noopio ele akebne berere? Anụ nụrnu kpa o kwuluru Chiokike. \v 66 Kịni bụ echiche anụ?” \p Be sarụ, “O kwesiri ọ nwụ ẹnwu.” \p \v 67 Ige wam be bete nọogbu a ọnu mini, naapnịa a nhne. Ele berere nọogbo a aka, \v 68 be kaa, “Whnụ nụ aị ọwhnurninya, Karaịsi, nyele gbọru ị aka?” \s1 Pita Gọnahoru Jizọsi \r (Mak 14:66-72; Luk 22:56-62; Jọn 18:15-18,25-27) \p \v 69 Pita dazị n'ederezi, otu nnwọ oknornokno ele neezne izi vakwnusi a, kaa, “Jị nụ Jizọsi nye Galili sno masị.” \p \v 70 Kọvu Pita gọru nụ ruwhnu kpakara be, kaa, “M máam nhne i naakaa.” \p \v 71 Nga ọ whọgaru n'ọnu-mgbo, nnwọ oknornokno berere whnụ a, ọ kanụ ele zị pịi, “Nyerukna ka nụ Jizọsi nye Nazarẹti sno.” \p \v 72 Pita kwusi a rikne, gọ kwno berere, kaa, “M máam nyerukna ka.” \p \v 73 Ige matị berere, ele gwuzo ndụndu vakwnusiri Pita, kanụ a, “N'ezi, jị n'iwhuru i bụ otu badnụ nụ rime be, kwnornu nụ ikwu-ọnu ị neegwehịa ị iwhne.” \p \v 74 Ige wam ọ panịzo nọogo ẹhni a ngụgo, nọodu risi, kaa, “M máam nyerukna ka.” Ngangam, okne ọchichi kwnarnụ ẹkwna. \v 75 Pita chenwanya ikwu-ọnu Jizọsi kwuru, kaa, “Ige okne ọchichi yáakwnana ẹkwna, ị jọogonahoru m mgba ẹto.” Ọ whọga ederezi kwna ẹkwna mkpụru ovu k'agịda. \c 27 \s1 Be kwuznennu Paịleti // Jizọsi \r (Mak 15:1; Luk 23:1,2; Jọn 18:28-32) \p \v 1 N'ọnu ọsisi, kpakara ele risi arịohna nụ ele okno badnụ ele Ju gbarụ iznuznu, kpebi o gbu Jizọsi. \v 2 Be kne a eriri, duru a zne, gweru a nyewhete n'aka Paịleti nye nẹechi. \s1 Ẹnwu Judasị \r (Ẹrnu 1:18,19) \p \v 3 Nga Judasị nye reru a whnụrnu nụ be kperu Jizọsi ikpe ẹnwu, marnụhnini mernu a k'agịda, ọ chịhnalanu ele risi arịohna nụ ele okno badnụ nri siliva ẹto wam, \v 4 kaa, “M mmehiele m nụ ogweru ọvnarna nye ikpe mána resi anụ.” \p Be kanụ a, “Ndaa ke gbasịri aị? Kị bụ mkpa ị.” \v 5 Judasị tụsa ịwai wam nụ rime Ọro Nsọ Chiokike, whọga, kpọgbu ẹhni a. \p \v 6 Ele risi arịohna gweru kpakara ịwai wam, kaa, “O megidnernu iwu aị o yisi ịwai ka nụ nhne be bịta ịwai n'Ọro Nsọ Chiokike, kwnornu nụ ọ bụ ịwai ọvnarna.” \v 7 Be kpebi o gweru ịwai wam zụ ẹli ele kpụ ite hne be jeeli ele izne. \v 8 Ka kpayarụ be nookwu a Ẹli Ọvnarna dụ tna. \v 9 Nhne ka mernu ma nhne Jerimaya nye ọwhnurninya kwuru mezu, \q1 “Be gweru \q2 nri siliva ẹto \q1 bụ ọnu ahịa \q2 ele Izirẹli whnụrnu ọnu a, \q1 \v 10 be gweru a zụya ẹli ele ọkpu ite, \q2 lele kpa Nyenwe aị nyernu m n'iwu.” \s1 Jizọsi gwuzo nụ // ruwhnu Paịleti \r (Mak 15:2-5; Luk 23:3-5; Jọn 18:33-38) \p \v 11 Kọvu nụ Jizọsi gwuzo nụ ruwhnu nye nẹechi ẹchi, nye ọchichi wam sịkwa a, “Ị bụ Eze ele Ju?” \p Jizọsi sarụ a, “Owe! Jị n'iwhuru i karụ kpam.” \p \v 12 Nga ele risi arịohna nụ ele okno badnụ noobno a nhne, ọ sála be nhne ọbula. \v 13 Paịleti sịkwa a, “Ị nụ́na kpakara nhne be noobno i?” \v 14 Kọvu nụ Jizọsi sála a ọka ọbula, ke mernu o gbagwojiri nye ọchichi anya k'agịda. \s1 Be marnụ Jizọsi // ikpe ẹnwu \r (Mak 15:6-15; Luk 23:13-25; Jọn 18:39---19:16) \p \v 15 N'Iriri Ọgawhe ọbula, nye nẹechi ẹchi nẹesigbasinu be otu nye ikelu be rịoru a. \v 16 Be nwernu otu nye ọjo ke ọhna marnụ zị n'ọro ikelu be nookwu Barabasị. \v 17 Nga igbudu badnụ wam gbakọru, Paịleti sịkwa be, “Ndaa nye anụ pioru me sịgbasinu anụ, Barabasị\f + \fr 27:17 \fq Barabasị: \ft Agwna ọkwukwo kwuru \fq Jizọsi Barabasị\f* sọbu Jizọsi, nye be kwu Karaịsi?” \v 18 Paịleti kwuru ka kwnornu nụ ọ magwụ nụ be kwuyannụ a Jizọsi kwnornu ọwho-anya. \p \v 19 Kpa Paịleti dazịri nụ ngadna ikpe a, nnwerne a ziznenu a izi, kaa, “Aka ị zị́ nụ nhne gbasịri nye mee mma wam, kwnornu nụ m tarụ m agịda awhnụwhnu nụ mbọro tna kwnornu a.” \p \v 20 Kọvu nụ ele risi arịohna nụ ele okno badnụ sigidnernu igbudu ele badnụ wam be rịo a Barabasị, gbu Jizọsi. \p \v 21 Paịleti sịkwa be, “Ndaa nye anụ pioru me sịgbasinu anụ n'ẹhni badnụ lawụru ka?” \p Be kaa, “Barabasị.” \p \v 22 Ọ sịkwa be, “Kịni bụ nhne anụ pioru me mee Jizọsi, nye be kwu Karaịsi?” \p Kpakara be siwama, “Kpọgidne a n'ọgba.” \p \v 23 Paịleti sịkwa, “Kịni mernu? Kịni bụ nhne ọjo ke o mernu?” \p Be siwama okokoba ke kakwo, kaa, “Kpọgidne a n'ọgba.” \p \v 24 Nga Paịleti whnụrnu nụ o nwée rikne mee nhne ọbula, kọvu agịda ọgbugbo dnarnụ, o gweru mini kwọ aka a lawụru nụ ruwhnu kpakara be, kaa, “Aka m zị rịchna n'ọvnarna nwerukna ka, anụ n'iwhuru anụ magwụ nhne gbasịri a.” \p \v 25 Kpakara be karụ, “Ọvnarna a zị nụ risi aị, zị masị nụ risi rụmu aị.” \p \v 26 Paịleti sịgbasinu be Barabasị. Nga ọ pnịarnu Jizọsi nhne, o gweru a nyewhete be ma be kpọgidne a n'ọgba. \s1 Ele ọgwnu kparịri Jizọsi \r (Mak 15:16-20; Jọn 19:2,3) \p \v 27 Ele ọgwnu nye ọchichi duru Jizọsi zne n'ọbna ele ọgwnu hne kpakara odobiri ele ọgwnu gbarụ a gburugburu. \v 28 Be tụma a iwo a, wosi a iwo ihie ihie. \v 29 Be kpa okpu igwnu, kpusi a nụ risi, nyee a mkpara n'akarikwnunga, gbunu a mpnerne ọchi nụ ruwhnu a, kparị a, be kaa, “A bekwulem jị, Eze ele Ju.” \v 30 Be gbụ a ọnu-mini, gweru mkpara wam nẹeli a nụ risi. \v 31 Nga be kparịkworu a, be tụma a iwo wam, wosi a kpakara iwo a, duru a zne ma be kpọgidne a n'ọgba. \s1 Be kpọgidnernu // Jizọsi n'ọgba \r (Mak 15:21-32; Luk 23:26-43; Jọn 19:17-27) \p \v 32 Nga be whụyaru, be whnụrnu otu nwerukna Sirini, rẹwhna a bụ Saịmoni, be sigidne a ma o vuru ọgba a sno be. \p \v 33 Nga be vaduru hne be kwu Gọlugota, ke bụ “Hne Okpokoro Risi,” \v 34 be nyee Jizọsi manya be gwarụ nhne lu nlulu. Kọvu nga Jizọsi ratụru a riro, o kwéle ọ nwọ a. \v 35 Be kpọgidne a n'ọgba, ele ọgwnu ke iwo a n'esilawụru be nga be vukworu ọgbanuchi. \f + \fr 27:35 \ft Agwna ọkwukwo kwuru: \fq Be mernu ka ma nhne be kwuru hite n'ọnu nye ọwhnurninya mezu, “Be keri iwo m n'esilawụru be, gweru iwo m vu ọgbanuchi.”\f* \v 36 Be dazịri ẹli neese a. \v 37 Be bịtaru n'olu risi a nhne be bnornu a, “Ka bụ Jizọsi, Eze ele Ju.” \v 38 Be kpọgidnernu ele buznu lawụru nụ Jizọsi n'olu ọgba, otu badnụ n'akarikwnunga a, nye ke berere n'akarita a. \v 39 Ele naagawhe naakaja a, neewhnuwhne risi, \v 40 be kaa, “Jị nye naakwnadna Ọro Nsọ Chiokike, wu a n'ọbochi ẹto, znọhia ẹhni ị. Ọ bụru nụ ị bụ Nnwọ Chiokike, hi n'olu ọgba hiedna.” \p \v 41 Ọ bụ masị kpa ele risi arịohna nụ ele zni iwu nụ ele okno badnụ naakparị a. \v 42 Be kaa, “Ọ znọhiaru ele berere, kọvu o nwée rikne znọhia ẹhni a, ọ bụ eze Izirẹli, o hi n'olu ọgba hiedna kịtna, a jeekweru nụ a. \v 43 Ọ tụkwasiri Chiokike mkpọma, ọ znọhia a kịtna, ọ bụru nụ ọ masịri a, kwnornu nụ ọ karụ, ‘M bụ m Nnwọ Chiokike.’ ” \v 44 Ọ bụ masị kpa ele buznu wam be kpọgidnernu be nụ Jizọsi n'olu ọgba zị masị naakparị a. \s1 Ẹnwu Jizọsi \r (Mak 15:33-41; Luk 23:44-49; Jọn 19:28-30) \p \v 45 Hite n'esilawụru iwhnehnie,\f + \fr 27:45 \fq n'esilawụru iwhnehnie: \ft ọkwukwo ke mbọm kwuru \fq ige awa isunu \f* ọchichiri gbasnirni kpakara ẹli wam dụ n'ọtnu-ige ke ẹto.\f + \fr 27:45 \fq ọtnu-ige ke ẹto: \ft ọkwukwo ke mbọm kwuru \fq ige awa tolu \f* \v 46 N'ọtnu-ige ke ẹto, Jizọsi jiri okne nkọli siwama, kaa, “Ẹloi, Ẹloi, lama sabatanị,” ke bụ, “Chiokike m, Chiokike m, kịni mernu ị ghasarụ m?” \p \v 47 Agwna ele gwuzo ndụndu nụrnu a, be kaa, “O noosukwu Ẹlaija.” \p \v 48 Ngangam, otu badnụ gba ẹso gweru spọnji gbajite a nụ manya gbarụ ọka, tụkwasi a n'olu isisi, nyee a ma ọ nwọ. \v 49 Ele berere kaa, “Gharụ a, a lesi ma Ẹlaija jaava ọ znọhia a.” \p \v 50 Nga Jizọsi jiri okne nkọli si okokoba berere, o nwebime inwe. \p \v 51 Ige wam ikpe obnosni ke Ọro Nsọ Chiokike gbawarụ ibekala lawụru hite n'olu dụ n'ẹli. Ẹli otne enye dnarnụ, agịda rugwu gbawarụ. \v 52 Ilili kpumernu, agịda ele nsọ hiri n'ẹnwu lizọ, \v 53 be whụya nụ rime ilili. Nga Jizọsi hiri n'ẹnwu lizọ, be bnazne nụ rime ẹli-ọhna nsọ, gesi agịda ele badnụ ẹhni be. \p \v 54 Nga nye nẹechi otu riwhu ele ọgwnu nụ ele ọgwnu a zị neese Jizọsi whnụrnu ẹli otne enye nụ kpakara nhne mernu, be tụ ogwnu k'agịda, be kaa, “N'ezi, nyerukna ka bụri Nnwọ Chiokike.” \v 55 Agịda ele rinya zị masị hne zị ikere neelekiri, ele hi nụ Galili snornu Jizọsi va, neeznenu a izi. \v 56 N'esilawụru be bụ Meri Magịdalini, nụ Meri nne Jemisi nụ Josefu, nụ nne rụmu Zebidi. \s1 Be liri Jizọsi \r (Mak 15:42-47; Luk 23:50-56; Jọn 19:38-42) \p \v 57 Nga ogbednachi, otu nye eze be kwu Josefu, nye Arimatiya, nye sno apna Jizọsi, \v 58 znekwnusiri Paịleti, rịo a iznu Jizọsi. Paịleti nyernu iwu be vute a iznu Jizọsi. \v 59 Josefu vuru iznu wam, whụ a n'ikpe abọchna marnụ mma, \v 60 zne lite a nụ rime ilili ikne ke aka a, ke o gwuwaru nụ rime rugwu. O vuru otu rugwu hna ezi kpusni ọnu-mgbo ilili wam. \v 61 Meri Magịdalini nụ Meri kịyari zị ndụndu, kete ruwhnu n'ilili wam. \p \v 62 N'ekile a, ke bụ ọbochi ke sno ọbochi ojiknernu, ele risi arịohna, nụ ele Farisi gbakọru znekwnusi Paịleti, \v 63 kaa, “Nda-aị-kwu, a chenwanyarnụ nụ nye nduwhu wam karụ nga ọ zị bụdnu, ‘Nga ọbochi ẹto whemernu, m jeehi n'ẹnwu lizọ.’ \v 64 Kam kpayarụ, nyee iwu ma be mesni ilili wam rikne dụ ọbochi ẹto, ma ele sno apna a gharụ o znurnu a n'abalị, kanụ ele badnụ nụ o hiri n'ẹnwu lizọ. Aghalaghala ke ipne-aznụ jaakakwo ke mbọm.” \p \v 65 Paịleti kanụ be, “Anụ zne, gweru ele ọgwnu, be se, anụ mesni ilili wam rikne kpa anụ nwernu rikne o mee a.” \v 66 Be zne, mesni ilili rikne, kasị ilili a akara n'olu akaworugwu, bịta masị ele nse. \c 28 \s1 Jizọsi lizọru n'ẹnwu \r (Mak 16:1-10; Luk 24:1-12; Jọn 20:1-10) \p \v 1 Nga Ọbochi Ozukwa Inwe whemernu, nga chị nọobo n'ọbochi mbọm n'ikwezu, Meri Magịdalini, nụ Meri kịyari varụ lekasi ilili. \v 2 Ngangam, ẹli tnernu enye, enine izi Nyenwe aị hiri n'oligwe hiedna, vume akaworugwu wam, dazịri ẹli n'olu a. \v 3 Ruwhnu a nụ lele amụma, iwo a naachna lele mkpụru-mini. \v 4 Ogwnu tụru ele nse wam, be ma ririri dna n'ẹli lele ele nwụrnu ọnwu. \p \v 5 Enine izi wam kanụ ele rinya wam, “Ogwnu tụ́ anụ, m maam nụ anụ noopio Jizọsi, nye be kpọgidnernu n'ọgba. \v 6 Ọ zị́la hna, kwnornu nụ o hilem n'ẹnwu lizọ, lele kpa o kwuru. Anụ va whnụ hne be liru a. \v 7 Anụ zne wara wara kanụ ele sno apna a, nụ o hilem n'ẹnwu lizọ, o belem anụ ọsno neezne Galili, anụ jọowhnu a pịi. Le, m bele m ọsno kanụ anụ.” \v 8 Be gweru ẹso, gweru izne hi n'ilili wam gbawhu, be nọotu ogwnu, mkpọma nọoso masị be n'ọnu k'agịda. Be zne kanụ ele sno apna a. \p \v 9 Jizọsi kwnusiri be kpa be neezne n'apna, ọ kanụ be, “M bekwulem anụ.” Be bna a n'ọchi lawụru, kpọnu a risi ẹli. \v 10 Jizọsi kanụ be, “Ogwnu tụ́ko anụ, anụ zne kanụ rụmu nda m, be zne Galili, ọ hne be jọowhnu m.” \s1 Ọtnutnu ele nse \p \v 11 Kpa ele rinya wam naala, agwna ele ọgwnu wam neese ilili znernu n'ẹli-ọhna kanụ ele risi arịohna kpakara nhne mernu. \v 12 Ele risi arịohna nụ ele okno badnụ gba iznuznu, be kwụ be agịda ịwai. \v 13 Be kaa, “Anụ kaa, ‘Ele sno apna a varụ n'abalị nga a neezni anyarna znurnu iznu a.’ \v 14 Ọ bụru nụ nye nẹechi ẹchi nụ a, a jeeme o kweru nụ ikpe mána anụ, anụ jáabna nụ mmekpẹhni.” \p \v 15 Ele ọgwnu wam gweru ịwai wam mee nhne ele risi arịohna nụ ele okno badnụ karụ be mee. Be wheke ọtnutnu ka kpakara n'esilawụru ele Ju dụ tna. \s1 Jizọsi mernu ele sno apna a // whnụ a anya \r (Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Jọn 20:19-23; Ẹrnu 1:6-8) \p \v 16 Ele sno apna a nri nụ otu wam zne nụ Galili n'olu rugwu lele kpa Jizọsi kanụ be. \v 17 Nga be whnụrnu a, be kpọnu a risi ẹli, kọvu agwna be nwernu mkpọma lawụru. \v 18 Jizọsi vakwnusi be, kaa, “Be nyernu m kpakara rikne ke zị n'oligwe ma n'ọwa. \v 19 Anụ zne nụ kpakara ọwa mee ele badnụ be bụru ele sno apna m, nọowu be mini nụ rẹwhna ke Nda, nụ ke Nnwọ nụ ke Enine Nsọ. \v 20 Anụ zni be bịta kpakara nhne me nyernu anụ n'iwu. N'ezi, me nụ anụ zị kpakara ige dụ ọkwnukokwnu.”