\id ROM Ika New Testament 2009 \h Ndị Rom \toc1 Ẹhụhụọ-Ozi Pọlụ Dejẹnni Ndị Rom \toc2 Ndị Rom \toc3 Rom \mt2 Ẹhụhụọ-Ozi Pọlụ Dejẹnni \mt1 Ndị Rom \c 1 \cl Isi Nke Ohu \p \v 1 Mmẹ wụ Pọlụ de ẹkụkwọ-ozini. M wụ igbọn Jizọs' Kraịstị. Osolobuẹ kpọ m, tumẹ m onyẹ-ozi pụ-ichẹn makẹ Oziọma Osolobuẹ. \p \v 2 Oziọmanị wụ banyeni ihiẹn hụn Osolobuẹ kwe nkwa a ẹdẹi imẹ Ẹhụhụọ-nsọ ghahanị ndị-amụma a. \v 3 Oziọmanị wụ banyeni Nwa a wụ Jizọsị Kraịstị Di-nwọnni-ẹnyi—hụn bịa nọkẹ ịhịan; ebọn Defidi kẹ wẹ mụ a ye; \v 4 Osolobuẹ gi ikẹn Mmọn-nsọ a ghọsịzịkwọ n'ọ wụ Nwa Osolobuẹ ghahanị ịgha ọnwụn weli ẹ. \p \v 5 Makẹ ufiri ẹfan Osolobuẹ, Osolobuẹ e mẹgụọnị ẹnyi ẹfọma ghahanị Nwa a nị wụ Jesu Kristi Di-nwọnni-ẹnyi; o yegụọzị ẹnyi ọrụn ndị-ozi pụ-ichẹnni ghahan'a, kẹni ẹnyi hụn ụzọ duhẹ ndị alị ndị ọzọ ile wụlẹni ndị Ju d'e kwerin'ẹ, humẹn'ẹ isi; \v 6 kẹzi ụnụ lẹ enwẹn ụnụ, makẹni wẹ kpọzịkwọ ọnụ d'a wụrụ nke Jesu Kristi. \v 7 M rị e dejẹnni ndị ile rị Osolobuẹ obi hụn rị Rom, ndị wẹ kpọ d'a wụrụ ndị-nsọ. Ẹfọma lẹ udọn gha ẹka Osolobuẹ Nẹdi ẹnyi lẹ Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jesu Kristi a bịa ya rịnị ụnụ. \s1 Pọlụ A Kpanmịn Osolobuẹ \p \v 8 Nke ibuzọ, m rị a kpanmịn Osolobuẹ m ghahanị Jesu Kristi makẹ ụnụ ile, makẹni wẹ rị e ku oku okukwe ụnụ imẹ ụwa ile. \v 9 Osolobuẹ, hụn m gi obi m ile e fe ghahanị izisọnmẹ oziọma Nwa a, wụ ọshẹri m nị m'a nyanhan ụnụ ogẹn ile imẹ ekpere m. \v 10 M gha e mẹ ekpere, m'a rịọsọnmẹ Osolobuẹ n'o beye ni m oghere nị m saẹka bịa nwan d'a hụn ọnụ—omẹni uche ẹ rọ. \v 11 Makẹni ụnụ rị a da m—makẹni m chọ nị m yebeye ụnụ ngọzi imẹ-mmọn, kẹni ụnụ zekẹnmẹ. \v 12 Mba, kẹni mmẹ lẹ ụnụ hụn ụzọ gi okukwe ẹnyi gbatarị ibe ẹnyi umẹ. \p \v 13 Umunẹ m, m chọ nị ụnụ marịn n'o tekẹ m chọma nị m bịa d'a hụn ụnụ. (Kanị wẹ eke nị m bịa.) M rị a chọ nị m bịa, kẹni m gha imẹ ụnụ kpọhazịnị Osolobuẹ ịhịan kẹ m dọn mẹ imẹ anị ndị ọzọzị wụlẹni ndị Ju. \v 14 M gi ịhịan ile ụgwọ: kẹ ndị wa-ẹnya kẹ ndị walẹni ẹnya, kẹ ndị jẹn ụlọ-ẹhụhụọ kẹ ndị jẹnlẹni— \v 15 ya haịn o gi a dụ m nị m bịa d'e zizikwọ ụnụ ndị rị imẹ Rom' Oziọma. \s1 Ikẹn Rị Imẹ Oziọma \p \v 16 Ifẹnrẹn oziọma arị e mẹ m, makẹni ya wụ ikẹn Osolobuẹ gi a zụọpụha onyẹ ọwụlẹ kwerini, ndị Ju wụ ibụzọ, o sọn ndị wụlẹni ndị Ju. \v 17 Makẹni, oziọma ya nwẹ a ghọsị kẹ Osolobuẹ dọn e mẹ ịhịan a wụrụ onyẹ rị kẹ Osolobuẹ chọ: o mẹ ẹ ghahanị okukwe onyẹ ahụn—gha mbidọn d'e ru njẹndemẹ. Ọ nọhụ kẹ Ẹhụhụọ-nsọ dọn ku ẹ, sị, “Onyẹ rị kẹ Chuku chọ ghahanị okukwẹ k'a rị ndụn.” \s1 Ikpe Hụn Ma Ịhịan Ile \p \v 18 Iwe-lẹ-ọnụma Osolobuẹ a gha elu-igwee e hukwasị njọ ile lẹ ihiẹn ile rịlẹni mma hụn ndị-ejẹ e mẹ, ndị hụn gi eje-ihiẹn wẹ e mẹ e gbọndọn ezioku. \p \v 19 Makẹni, ihiẹn ịhịan k'a saẹka marịn banyeni Osolobuẹ we wẹ ẹnya, makẹni Osolobuẹ lẹ enwẹn ẹ e mẹgụọ n'o we wẹ ẹnya. \v 20 Makẹni, kete Osolobuẹ e kelẹ ụwa, ikẹn-itẹbitẹ Osolobuẹ lẹ ihiẹn o gi wụrụ Osolobuẹ a fụhachanrịngụọ ifọn. Ọsụọn'a nị ẹlẹ wẹ ihiẹn wẹ e legha ẹnya, wẹ e gi ihiẹn ndị hụn Osolobuẹ ke a ghọta wẹ, a hụn kẹ wẹ nọ. Ya wụ, o nwọnni ihiẹn ndị nọ ẹrịra k'e kin, dodo arịkọnị wẹ ya, kaka! \v 21 Makẹni, ọsụọn'a nị a marịngụọ wẹ Osolobuẹ, eyeni wẹ ẹ mgbaye run'ẹ, akpanmịnị w'a. Kama, iroro wẹ a wụrụ ihiẹn ọlal'iwi, uche wẹ hụn ghazịlẹni a rụn a gbagụọ ishi. \v 22 Ebe wẹ rị e ro nị wẹ marịn ihiẹn, e hẹnrin wẹ ndị-nzuzu; \v 23 hụn nkẹ w'e gi fe Osolobuẹ hụn ghalẹni a nwụn, ye ẹ ọghọ run'ẹ, e fesọnmẹ wẹ ihiẹn wẹ kpụ akpụ—kẹ ndị nọ kẹ ịhịan hụn a nwụnnị kẹ ndị nọ kẹ anụ rị ichẹn-ichẹn, kẹ anụ ndị nwẹ ụkụ-ẹnọ kẹ nnụnụ kẹ ihiẹn ndị hụn a rịnị! \p \v 24 Osolobuẹ nọ gi ifiri eje-ihiẹn ndị ahụn rị a gụn wẹ imẹ obi la wẹ tọnị imẹsọnmẹ ihiẹn ru unyin—wẹ lẹ ibe wẹ nọ gi ẹhụ wẹ mẹsọnmẹ ihiẹn-ifẹnrẹn; \v 25 wẹ nọ gi ntụ nọkin ẹnya ezioku Osolobuẹ, fesọnmẹ ihiẹn Osolobuẹ ke, a kpọ nị wẹ isi-alị hụn nkẹ w'e gi fe Osolobuẹ hụn wụ Onyẹ-okike hụn rịchanrịn mma jẹnrin ejẹn! Isẹẹ. \p \v 26 Ufiri ọnwan, Osolobuẹ nọ la wẹ tọnị ẹgụn ihiẹn-ifẹnrẹn, nke wụ nị ikpoho wẹ e gi imẹ-mgba ikpoho-lẹ-ikpoho ịhịan ghalẹni e mẹ, nọkin ẹnya imẹ-mgba ikẹnnyẹ-lẹ-ikpoho hụn o mẹ ni ya kẹ ịhịan e mẹ. \v 27 Ẹrịra kẹ ikẹnnyẹ wẹ gizikwọ latọ imẹ-mgba wẹ lẹ ikpoho hụn ịhịan e mẹ, ẹgụn isọn ikẹnnyẹ ibe wẹ e mẹ mgba hụ a gụngbu wẹ: ikẹnnyẹ lẹ ikẹnnyẹ ibe wẹ hụ e mẹtarị ihiẹn ifẹnrẹn—a narịnzịkwọ afụnfụn furu eje-ihiẹn wẹ rị e mẹ. \p \v 28 Makẹni ndịnị jụ nị eyekọ wẹ Osolobuẹ ọnọdị wẹ marịn run'ẹ, Osolobuẹ nọ la wẹ tọnị uche wẹ ahụn rụnị kẹni wẹ mẹsọnmẹ ihiẹn furulẹni. \v 29 Ụdị ihiẹn ile jọ-njọ e jun imẹ wẹ, ya lẹ eje-omumẹ, ẹnya-uku, iwe, ẹnya-ụfụ, igbu-ọchụ, ikpe, ndufie lẹ ẹro; e hẹnrin wẹ ndị-ọghẹlẹ, \v 30 ndị-nkutọ, ndị ize Osolobuẹ e ze; w'a kpari ịhịan, a pache, a nyan isi, e ropụhasọnmẹ eje-ihiẹn rịtụlẹni, e nupụ-isi okpuru ndị mụnị wẹ. \v 31 E nwẹ wẹ uche, w'a ra gi wẹ dọn ẹnya, ẹfọ a jọka wẹ, w'a ra mẹ ebere. \p \v 32 A marịnghọ wẹ nị iwu Osolobuẹ wụ nị ndị hụn e mẹ ụdị ihiẹn ndịnị k'a nwụn, kanị wẹ hụzị e mẹ wẹ—ẹlẹdẹ nị wẹ e mẹ wẹ sụọ, wẹ hụzị e ye ndị ọzọ rị e mẹni wẹ ndu. \c 2 \cl Isi Nke Ẹbụọ \s1 Okinkin-ikpe Osolobuẹ Zin-ezin \p \v 1 Ya wụ, y'e nwọnkwọ ihiẹn i k'e kin—onyẹ ọwụlẹ ị wụ! Makẹni, ebe ị nọ ma ndị ọzọ ikpe, ị rị a mazịkwọ enwẹn i ikpe. Makẹni, ịyụ hụn rị a ma wẹ ikpe rịzịkwọ e mẹ ihiẹn ndị hụ i gi rị a ma wẹ ikpe. \v 2 Ẹnyi a marịnghọ nị Osolobuẹ wụ onyẹ ezioku ebe ọ nọ ma ndị mẹ ụdị ihiẹn ndịnị wẹ ikpe. \v 3 Kanị, ịyụ nwẹn, onyẹ ọwụlẹ ị wụ, hụn e mẹzi ihiẹn ndị hụ i gi a hangbu ndị ọzọ eṅẹn, i ro n'i k'a wanahịn okinkin-ikpe Osolobuẹ? \v 4 Ra ị rị e lelịa okẹn ẹfọma a lẹ nkịntịn ọ rị a gba ị lẹ ndidi ẹ? Y'a marịn nị Osolobuẹ rị e mẹni i ẹfọmanị kẹni ị hụn ụzọ rogharị? \v 5 Kanị, ebe ị n'a kpọkin obi i, a jụ nị y'e rogharịkọ, ị rị e kpọntọ nị enwẹn i afụnfụn, e cheni afụnfụn, hụn wẹ jẹnkọ d'e ye i Ụhụọhịn iwe-lẹ-ọnụma, ụhụọhịn hụ Osolobuẹ k'e gi han eṅẹn ahụn zinrinni. \p \v 6 Osolobuẹ k'a kụ onyẹ ọwụlẹ ụgwọ kẹ onyẹ-onyẹ dọn rụn. \v 7 Nke ndị hụ e mẹsọnmẹ mma, makẹni wẹ rị a chọ ọghọ lẹ mgbaye lẹ ndụn nwọnlẹni ọgụgụ, Osolobuẹ k'e we ndụn itẹbitẹ ye wẹ. \v 8 Kanị, Osolobuẹ k'e hu iwe-lẹ-ọnụma a kpu ndị hụn a chọ nke-wẹ nke-wẹ, a jụ ezioku, e sọn eje-ihiẹn. \v 9 Eje-ụfụ lẹ nsọngbu k'a rịnị onyẹ ọwụlẹ hụn e mẹ eje-ihiẹn, ndị Ju wụ ibuzọ, o sọn ndị wụlẹni ndị Ju. \p \v 10 Kanị Osolobuẹ k'e we ọghọ lẹ ikpẹn lẹ udọn ye kẹ wẹ han hụn e mẹ ihiẹn rị mma, ndị Ju wụ ibuzọ, o sọn ndị wụlẹni ndị Ju. \v 11 Makẹni Osolobuẹ ara gbeyeni onyẹ ọwụlẹ. \p \v 12 Ndị wụlẹni ndị Ju enwọn Iwu Mozizi; kanị wẹ mẹ njọ, a na wẹ iwi, ọsụọn'a nị enwọn wẹ Iwu Mozizi. Ndị Ju nwọn Iwu Mozizi; wẹ mẹ njọ, e gi wẹ Iwu Mozizi kin wẹ ikpe, ma wẹ ikpe. \v 13 Makẹni ẹlẹ ndị a nụ ihiẹn Iwu ku kẹ Osolobuẹ e kuni ọhụnma, kanị, ndị e mẹ ihiẹn Iwu ku. \v 14 Omẹni ndị hụ wụlẹni ndị Ju, hụn nwọnlẹni Iwu Mozizi, e gi omumẹ wẹ mẹ ihiẹn Iwu hụ chọ, e nwẹghọ wẹ iwu imẹ obi wẹ, ọsụọn'a nị enwọn wẹ Iwu hụ kẹ ndị Ju dọn nwẹ ẹ. \v 15 Wẹ rị e gi omumẹ wẹ a ghọsị nị ihiẹn Iwu chọ a wụrụọlẹ ihiẹn wẹ deye imẹ obi wẹ. Ịhọrị wẹ hụ a shịa nị wẹ ẹri: mgbe ndị hụ iroro wẹ a ma wẹ ikpe, mgbe ndị hụ o kuyeni wẹ. \v 16 Ẹrịra k'o jẹnkọ d'a rị Ụhụọhịn ahụn Osolobuẹ k'e gi gi ihiẹn zueri imẹ obi ịhịan kin ịhịan ikpe ghahanị Jesu Kristi, nọkẹ kẹ Oziọma hụn m rị e zi dọn ku ẹ. \s1 Ndị Ju Lẹ Iwu Mozizi \p \v 17 Kanị, ị sị nị ị wụ onyẹ Ju; e gi Iwu Mozizi e dọn ẹnya, a nyan isi nị ẹgbata yụ lẹ Osolobuẹ a rịka mma; \v 18 a nyan isi nị y'a maringhọ uche Osolobuẹ, marịn ihiẹn ka mma—n'e gigụọ wẹ Iwu Mozizi zụn ị; \v 19 ị sị nị ị wụ onyẹ e du ndị ẹnya-ishi, n'ị wụ ukpẹ ndị rị imẹ ishi, \v 20 nị ị wụ onyẹ a dụn ndị nzuzu ọdụn lẹ onyẹ a kuzi ụmụẹka—n'i nwọn amamihiẹn lẹ ezioku zu oke imẹ Iwu Mozizi. Ẹlẹ ya? \p \v 21 Ya wụ, ịyụ hụn a kuzi ndị ọzọ, ị hụ a kuzi enwẹn i? Ị hụ a sị, “Ezunlẹ ohin.” Kanị yụ nwẹn, i hụ e zun? \v 22 Ị hụ a sị, “aghẹrẹlẹ;” Kanị yụ nwẹn, ị hụ a ghẹrẹ? Ị hụ a sị, “Arụalẹ mmọn, nị eje-ihiẹn rọ.” Kanị yụ nwẹn, y'e jẹn ụnọ mmọn d'e zun ihiẹn rịn'a? \v 23 Ịyụ hụn gi Iwu Osolobuẹ a nyan isi, ị hụ a dan ya wụ Iwu— e gi ẹ a fa Osolobuẹ? \v 24 Ẹhụhụọ-nsọ sị, “Ufiri ụnụ ndị Ju kẹ ndị alị ndị ọzọ gi e kutọ Osolobuẹ.” \s1 Ịkwa-ugun Lẹ Ife-Osolobuẹ \p \v 25 Ịkwa-ugun a banghọ erere—omẹni ị hụ a gbaye Iwu Osolobuẹ. Kanị, omẹni y'e nupụ-isi okpuru Iwu hụ, ya wụ nị ugun ị kwa ẹlẹzi ugun nke-esi. \v 26 Ya wụ, omẹni ndị kwalẹni ugun e mẹ ihiẹn Iwu ku, e werikọ wẹ wẹ nọkẹ ndị kwa ugun—ọ sụọ n'a nị akwannị wẹ? \v 27 Ya wụ nị ndị kwalẹni ugun nke ẹhụ, bụ wẹ hụ e dọnmẹ Iwu hụ, k'a shịagbu ụnụ ẹri—makẹni ọnụ a dan Iwu hụ, ọsụọn'a nị ụnụ kẹ wẹ detun'ẹ, ọsụọn'a nị ụnụ a kwagụọ ugun. \v 28 Makẹni, ẹlẹ ihiẹn ẹnya e legha kẹ ịhịan gi a wụrụ onyẹ Ju; ezigbo ugun ẹlẹ hụn wẹ kwa ẹhụ, w'e legha ẹnya. \v 29 Mba. Kanị, ezigbo onyẹ Ju wụ hụn wụ onyẹ Ju imẹ obi; ezigbo ịkwa-ugun wụ hụn wẹ kwa imẹ obi—ihiẹn imẹ-mmọn lẹ Mmọn-nsọ rọ, ẹlẹ ihiẹn ẹhụ lẹ mkpụrụ-oku wẹ dehụ imẹ. Ụdị ịhịan nọ ẹnịna k'a narịn ịja-mma wẹ ẹka Osolobuẹ ẹlẹ ẹka ịhịan ibe ẹ. \c 3 \cl Isi Nke Ẹtọ \s1 Kị Ndị Ju Gi Ka Ndị Ọzọ Mma? \p \v 1 Kị ndị Ju gi nwan ka ndị alị ndị ọzọ mma? Elee erere kẹ ịkwa-ugun banzị? \v 2 O bukẹkwọ! Nke ibuzọ wụ nị Osolobuẹ bu oku gha a ọnụ pụha che ẹka ndị Ju. \p \v 3 Kanị, omẹni o nwẹghọ ndị rị imẹ wẹ wụlẹni ndị wẹ gi e dọn ẹnya, nị ẹnyi gi ọhụn sị nị Osolobuẹ ẹlẹ onyẹ wẹ e gi dọn ẹnya? \v 4 Mba, kaka! Osolobuẹ wụkwọ onyẹ ezioku, ọ sụọn'a nị ịhịan ile wụ ndị-ntụ. Ọ nọhụ kẹ Ẹkụkwọ-nsọ dọn ku ẹ, sị, \q1 “Wẹ k'a hụn a \q2 nị ihiẹn i ku wụ ezioku; \q1 wẹ kin i ikpe, i k'e ri eṅẹn; \q1 ị han eṅẹn, \q2 w'e k'a hụn nị eṅẹn ị han wụ ezioku.” \p \v 5 Kanị, o mẹ nwan nị eje-omumẹ ẹnyi a ghọsị kẹ Osolobuẹ mẹhan onyẹ ezi-omumẹ, kị ẹnyi e ku nwan? Nị ẹnyi sị nwan nị Osolobuẹ mẹ njọ omẹni o ye ẹnyi afụnfụn? (M rị e ku ẹ hụ kẹ ịhịan dọn e ku.) \v 6 O nwọnni k'o dọn mẹ! Makẹni, omẹni Osolobuẹ wụ onyẹ njọ, nanị k'o k'a dọn kin ụwa ikpe? \v 7 Kanị, omẹni ntụ m kẹ ezioku Osolobuẹ gi a fụhachanrịn ifọn, e wẹhẹn'ẹ ọghọ, kẹ w'a mazịnị m nwan ikpe nị m wụ onyẹ-njọ? \v 8 Kị haịn ẹnyi gilẹni sị, “Nị ẹnyi mẹsọnmẹ nwan njọ kẹni ihiẹn rị mma hụn ụzọ a pụha ifọn”? (Ya kẹ ndị rị e kutọ nị ẹnyi sị nị 'ya kẹ ẹnyi e ku.) Wẹ furu ndị w'a ma ikpe. \s1 Onwọnni Onyẹ Rị Kẹ Osolobuẹ Chọ \p \v 9 Kị mẹzi? Ẹnyi ndị Ju ka ndị hụn wụlẹni ndị Ju mma? Kaka akp'ohu! Ẹnyi e kugụọl'a nị njọ rị a kị ịhịan ile—kẹ ndị Ju kẹ ndị wụlẹni ndị Ju. \v 10 Ẹrịra kẹ Ẹhụhụọ-nsọ dọn ku ẹ, sị, \q1 “O nwọnni onyẹ rị kẹ Osolobuẹ dọn chọ, \q2 o nwọndẹni kaka akpụ onyẹ ohu; \q1 \v 11 O nwọnni onyẹ a ghọtanị, \q1 o nwọnni onyẹ a chọ Osolobuẹ. \q1 \v 12 Wẹ ile a kpahugụọ; \q1 wẹ ile e hẹnringụọ ihiẹn-ẹti; \q1 o nwọnni onyẹ e mẹ ẹfọma, \q2 o nwọndẹni kaka akpụ onyẹ ohu. \q1 \v 13 Oku a gha wẹ ẹkpịrị a pụha rị kẹ \q2 ishin gha ili rị oghe a pụha; \q1 wẹ gi ire wẹ e dufie, \q1 ẹdide agwọ kẹ \q2 oku rị wẹ ụgb'ọnụ wụ. \q1 \v 14 Ịkpọ-iyi lẹ eje-oku jun wẹ ọnụ. \q1 \v 15 Ụkụ a kẹrẹka wẹ igbu-ọchụ. \q2 \v 16 Ebe ọwụlẹ wẹ jẹn, \q2 wẹ lẹ ntikpọ lẹ nsọngbu wị. \q1 \v 17 Amarịntudẹni wẹ ihiẹn ezigbo udọn wụ. \q1 \v 18 Egun Osolobuẹ arịdẹ wẹ ẹnya.” \p \v 19 Ẹnyi a marịnghọ nị ihiẹnni ile Iwu ku, nị ndị rị okpuru Iwu k'ọ rị a gwa, kẹni ọnụ ọwụlẹ gba nkịntịn, kẹn'o wezikwọ ịhịan ile rị ụwa ile ẹnya nị wẹ ile jẹnkọ d'a kọ nị Osolobuẹ kẹ wẹ jẹn. \v 20 Makẹni, “O nwọnni onyẹ Osolobuẹ k'e kuni ọhụnma makẹni ọ n'e mẹ ihiẹn Iwu chọ,” makẹni Iwu kẹ wẹ gi e mẹ ịhịan a marịn nị ịhịan e mẹgụọ njọ. \s1 Kẹ Ịhịan A Dọn Rị Kẹ Chuku Chọ \p \v 21 Kanị Osolobuẹ a ghọsịgụọ ụzọ ịhịan gi a rị ọchan—bụ ẹlẹ ghahanị Iwu Mozizi. Kanị, kẹ imẹ Iwu Mozizi kẹ imẹ ihiẹn ndị-amụma ku, Ẹhụhụọ-nsọ a shịagụọ ẹri nị ya wụ ụzọ kẹ ịhịan gi a rị ọchan. \p \v 22 Ụzọnị hụn gha ẹka Osolobuẹ bịa, hụn wẹ e gi rị ọchan, wụ ikwerini Jizọs' Kraịstị. \p Onyẹ ọwụlẹ kwerini, Osolobuẹ e weri ẹ n'ọ rịgụọ ọchan—o tuni onyẹ wẹ wụ. Makẹni, o nwọnni ihiẹn rị ichẹn imẹ ịhịan ile, kaka, \v 23 makẹni ịhịan ile e mẹgụọ njọ, gha imẹ ọghọ Osolobuẹ danfụ. \v 24 Ya wụ nị ẹfọma \it Osolobuẹ \it* sụọ kẹ Osolobuẹ gi nwan e kuni ịhịan ọhụnma—ihiẹn-ọfẹ rọ. O mẹ ẹ ghahanị ịgbarịnị wẹ ghahanị Kraịstị wụ Jizọsị. \v 25 Makẹni, Osolobuẹ we Jesu ye, gi ẹ hẹnrin ẹjan wẹ gi e wepụ njọ ịhịan lẹ iwe-lẹ-ọnụma Osolobuẹ hụn njọ te k'e buhẹni ịhịan. Ọnwụn Jesu nwụn, ya wụ ẹdeke Jesu, kẹ Osolobuẹ gi mẹ ẹ. \p Okukwe kẹ wẹ gi e nwẹhẹn ihiẹnni Jesu mẹ. Osolobuẹ mẹ ọnwan n'o gi ghọsị nị ya lẹ enwẹn ẹ wụ Osolobuẹ wụkwọ onyẹ ezi-omumẹ—ndidi ẹ k'o gi fepụ njọ ịhịan mẹsọnmẹ mbụ ẹnya— \v 26 makẹni ọ kwademẹ n'o k'e gi ogẹnni ghọsị n'ọ wụ onyẹ ezioku, n'o nwọnni onyẹ o gbeyeni. Osolobuẹ gi ụzọnị a ghọsị nị 'ya lẹ enwẹn ẹ wụ onyẹ ezioku, n'ọ hụghọzịkwọ mma n'ọ nabanhan onyẹ ọwụlẹ kwerini Jesu, kpọ onyẹ hụ onyẹ rị ọchan. \s1 Osolobuẹ Sụọ Mẹ Ẹ, Ịhịan A S'ẹka Nyan Isi \p \v 27 Kịnị kẹ ịhịan e gizi nwan nyan isi? O nwọnni, kaka akp'ohu! Makẹni, ẹlẹ ọrụn lẹ ụgwọ-ọrụn kẹ wẹ gi e mẹ ẹ; mba, okukwe lẹ ihiẹn-ọfẹ wẹ e ye onyẹ kwerini rọ—'ya haịn ihiẹn wẹ e gi nyan isi gizilẹni rị a. \v 28 Makẹni, ẹnyi gi ẹ dọn nị ghahanị okukwe kẹ Osolobuẹ gi e kuni ịhịan ọhụnma, ẹlẹ imẹ ihiẹn Iwu chọ. \v 29 Makẹni, Osolobuẹ wụ ohu sụọ. Ra Osolobuẹ ndị Ju sụọ rọdẹ? Ẹlẹzi nke ndị wụlẹni ndị Ju? Ẹghẹẹ, ọ wụzịkwọ nke ndị wụlẹni ndị Ju, \v 30 ebe o mẹ ni Osolobuẹ wụ ohu sụọ. Ya wụ, o k'e gi ifiri okukwe nabanhan ndị Ju, kuni wẹ ọhụnma, gizikwọ ifiri okukwe nabanhan ndị alị ndị ọzọ, kuni wẹ ọhụnma. \p \v 31 Ẹnyi rịdẹ nwan e gi oku okukweni a kagbu Iwu Mozizi ra? Mba, kaka; ẹnyi rị e gidẹ ẹ a kwadọn ẹ. \c 4 \cl Isi Nke Ẹnọ \s1 Ebraham Lẹ Okukwe \p \v 1 Imẹ oku okukweni, kị ẹnyi k'e ku banyeni Ebraham wụ nẹdi ẹnyi nke anụ-ẹhụ? Nanị k'o jẹn? \p \v 2 Omẹni ihiẹn hụn Ebraham rụn kẹ Osolobuẹ gi kun'ẹ ọhụnma, nkẹ o nwọn ihiẹn o gi nyan isi, kanị ẹlẹ ebe Osolobuẹ rị k'o k'a nọ nyan ya wụ isi. \v 3 Kị Ẹhụhụọ-nsọ ku? Ọ sị, “Ebraham' kweyeni Osolobuẹ, Osolobuẹ nọ gi ifiri ẹ gụn a yen'ẹ, kpọ a onyẹ rị ụchan.” \p \v 4 Lee ẹ nwan: onyẹ rụn ọrụn, a kụ w'a ụgwọ-ọrụn a. W'a ra sị nị wẹ “ye” ẹ ihiẹn-ọfẹ, kama, w'a sị nị ihiẹn ọ rụn rọ, nị wẹ kụ a ụgwọ-ọrụn. \p \v 5 Kanị nke ndị hụn gichanrịn okukwe dọn ẹnya, ẹlẹ ọrụn, e kweyeni wẹ Osolobuẹ hụn a sị onyẹ njọ n'ọ rịgụọ nwan ọchan, okweyeni wẹ kweyeni Osolobuẹ k'o gi e kuni wẹ ọhụnma, a kpọ wẹ ndị rị ọchan. \v 6 Ọnwan wụ ihiẹn Defidi rị e ku ogẹn o gi ku oku ịghọghọ hụn rịnị onyẹ hụn Osolobuẹ weri ẹ n'ọ wụ onyẹ rị ọchan—bụ o nwọnni ọrụn ọma ọwụlẹ ọ rụn: ọ sị, \q1 \v 7 “Ngọzi arịkakwọ nị \q2 ndị hụn Osolobuẹ gbagharị eje-ihiẹn ndị wẹ mẹ, \q2 ndị hụn o fichanpụ njọ wẹ; \q1 \v 8 ngọzi arịkakwọ nị \q2 onyẹ hụn Di-nwọnni-ẹnyi jẹnkọlẹni \q2 d'a gụn nị njọ a!” \p \v 9 Onyẹ nwẹdẹ nwan ngọzi hụ Defidi ku oku ẹ? Ndị hụn kwa ugun sụọ ra kẹ ndị kwalẹni ugun? \p Ẹnyi e kugụọ a nị ufiri okukwe Ebraham kẹ Osolobuẹ gi kpọ a onyẹ rị kẹ Osolobuẹ chọ. \v 10 Elee ọnọdị kẹ Osolobuẹ nọdẹ gụn ihiẹnni yen'ẹ? Ebe ọ kwagụụ ugun ra ebe o kẹlẹni kwa ugun? Ẹlẹ k'ọ kwagụụ ugun, kanị k'o kelẹni kwa. \v 11 Osolobuẹ nọ gi ịkwa ugun ye ẹ ahịma, gi ghọsị n'ọ rị-ọchan, ya wụ n'ọ rịgụọlẹ ọchan ghahanị okukwe k'o kelẹni kwa ugun—kẹni Ebraham wụrụ nẹdi ndị ile kwerini kwalẹni ugun; kẹni Osolobuẹ gi ifiri okukwe wẹ kpọzịkwọ wẹ ndị rị ọchan. \v 12 Ẹbraham wụzịkwọ nẹdi ndị hụn kwa ugun, ndị hụn o mẹ ni ẹlẹ ni wẹ kwa ugun sụọ, kama, wẹ nwọnzikwọ ụdị okukwe ohu hụ Ebraham nẹdi-ẹnyi nwọn n'o d'a kwa ugun. \s1 Okukwe Kẹ Wẹ Gi E Nwọnhẹn Ihiẹn Osolobuẹ Kwe Nkwa A \p \v 13 Ogẹn Osolobuẹ gi kwe Ebraham' lẹ ụmụ a nkwa nị ụwa k'a wụ nke wẹ, o kuni ni idọnmẹ Iwu kẹ Ebraham mọbụ ụmụ a e gi nwẹhẹn ẹ, kama, nị igi okukwe hẹnrin ndị rị ọchan kẹ w'e gi nwẹhẹn ẹ. \p \v 14 Makẹni, omẹni ndị hụn e dọnmẹ Iwu kẹ Osolobuẹ e ye ihiẹn o kwe nkwa a, ya wụ o nwọnni ihiẹn okukwe wụ—nkwa Osolobuẹ enwọn ihiẹn ọ wụzị; \v 15 makẹni iwe-lẹ-ọnụma Osolobuẹ kẹ Iwu e wẹhẹ wẹ dan a; kanị ebe Iwu rịlẹni, w'a ra dan iwu. \p \v 16 Ya wụ, okukwe kẹ wẹ gha e nwẹhẹn ihiẹn ahụn Osolobuẹ kwe nkwa a, kẹni nkwa hụ hụn ụzọ wụrụ ihiẹn-ọfẹ hụn Osolobuẹ e ye ndị ile wụ ụmụ Ebraham'—ẹlẹ ndị wẹ ye Iwu sụọ, kanị kẹ wẹ han nwẹ okukwe kẹ Ebraham' dọn nwẹ. \p Makẹni Ebraham' wụ nẹdi ndị ile nwẹ okukwe, \v 17 (nọkẹ kẹ Ẹhụhụọ-nsọ dọn ku ẹ, sị, “E mẹgụọ m'ị wụrụ nẹdi ndị anị rị ichẹn-ichẹn bụ ọda.”) Ọ wụ nẹdi ẹnyi ihun Osolobuẹ, onyẹ hụn o gi dọn ẹnya; Osolobuẹ hụ hụn e mẹ onyẹ nwụnnị a rịzị ndụn, hụn e gi oku-ọnụ a e mẹ ihiẹn rịtulẹni n'ọ rị. \v 18 Ebraham' nọ kweri, kwerikẹnmẹ, a tụ ẹnya nị nkwa Osolobuẹ jẹnkọ d'e mẹ—ọsụọn'a n'o nwọnni ihiẹn ọzọ o kwọndọn ẹka. Ya k'o gi hẹnrin “Nẹdi ndị alị ichẹn-ichẹn bu-ọda,” nọkẹ kẹ Osolobuẹ dọn gwa a mbụ n'o k'a rị, sị a, “Ẹrịra kẹ ụmụ ị k'e buhan ọda.” \p \v 19 Okukwe Ebraham ebelụanị, ọsụọn'a n'ọ nyanhanghọ nị ẹhụ a anwụnhụngụọlẹ (makẹni ọ wụ ihiẹn nọkẹ nwa ahụa ọgụn-isẹn ogẹn hụ), ọsụọn'a n'ọ nyanhanghọzị nị Sara nwunyẹ ẹ wụ agan; \v 20 ọ nịnị obi-ẹbụọ nu ẹ d'a rụ nkwa Osolobuẹ ụka; kama o zekẹnmẹdẹ imẹ okukwe ẹ, a ja Osolobuẹ mma. \v 21 O kwerikẹnmẹ nị Osolobuẹ k'a s'ẹka mẹ ihiẹn Osolobuẹ kwe nkwa a. \v 22 Ya haịn Osolobuẹ gi “gụn a yen'ẹ, kpọ a onyẹ rị ọchan.” \p \v 23 Ẹlẹ Ebraham sụọ kẹ wẹ de ni oku hụ, nị, “Wẹ nọ gụn a yen'ẹ.” \v 24 Kanị, wẹ dezikwọ nị ẹnyi nwẹn ya; makẹni wẹ jẹnkọ d'a gụn a yeni ẹnyi nị ẹnyi a rịgụọ ọchan—ẹnyi ndị hụn kwerini Osolobuẹ, Onyẹ ahụn gha ọnwụn weli Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jesu. \v 25 Osolobuẹ gi ifiri njọ ẹnyi we Jesu ye n'ọ nwụn, gizi ifiri ẹnyi gha ọnwụn weli ẹ—kẹni Osolobuẹ hụn ụzọ kuni ẹnyi ọhụnma. \c 5 \cl Isi Nke Isẹn \s1 Ẹnyi Lẹ Osolobuẹ E Dọngụọ Nwan! \p \v 1 Ebe o mẹ nwan nị Osolobuẹ e gigụọ ifiri okukwe ẹnyi kuni ẹnyi ọhụnma, ya wụ nị ẹnyi lẹ Osolobuẹ e dọngụọ ghahanị Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jesu Kristi— \v 2 onyẹ hụn Osolobuẹ gha ẹka a gi ifiri okukwe ẹnyi webanhan ẹnyi imẹ ọnọdịnị o mẹ ẹfọma ye ẹnyi, ẹfọmanị hụn ẹnyi wuzo nwan imẹ ẹ. \p Ẹnyi rị nwan a ṅan makẹ ni ẹnyi nwọn olil'ẹnya nị ẹnyi jẹnkọ d'a banye ọghọ Osolobuẹ! \p \v 3 Ẹnyi a ṅanzịkwọ a ṅan imẹ nsọngbu ndị hụn a bịasọnmẹni ẹnyi, makẹni ẹnyi a marịnghọ nị nsọngbu e wẹhẹ ndidi; \v 4 nị idisọnmẹ ndidi e mẹ ịhịan a gụnsọnmẹ agụngụn rị mma; nị ịgụnsọnmẹ agụngụn rị mma e buhẹ olil'ẹnya— \v 5 bụ olil'ẹnyanị ekpuyekọ ẹnyi, makẹni Osolobuẹ nwẹ ihiẹn-ọsụsụọ jẹnni ẹnyi ọda-ọda—o hugụọ ihiẹn-ọsụsụọ o nwẹ ebe ẹnyi rị ye imẹ obi ẹnyi ghahanị Mmọn-nsọ a o ye ẹnyi. \p \v 6 Makẹni, ogẹn o gi rịchanrịn mkpa, ogẹn hụ ndụn gilẹni rị ẹnyi, Kraịstị nọ nwụn nị ẹnyi ndị njọ ọnwụn. \p \v 7 Ọ fụka ọrụn nị ịhịan k'e gidẹ ifiri onyẹ rị mma nwụn ọnwụn—ọ sụọkwọ n'a nị, ikẹnkwọ, ịhịan k'e ri-ẹka rikin obi, gi ifiri onyẹ rịkẹnmẹ mma nwụn ọnwụn. \v 8 Kanị Osolobuẹ a ghọsịgụọ ẹnyi kẹ o nwẹhan ihiẹn-ọsụsụọ ẹnyi. Nanị k'o dọn mẹ ẹ? Ebe ẹnyi rịkwọ imẹ njọ, ya kẹ Kraịstị nọ nwụnnị ẹnyi ọnwụn! \v 9 Ebe o mẹ nwan nị Osolobuẹ e gigụọ ifiri ọnwụn Jesu nwụn, ya wụ, ifiri ẹdeke ẹ, kuni ẹnyi ọhụnma, ẹnyi jẹnkọ nwan d'a wanahịnchanrịn iwe-lẹ-ọnụma Osolobuẹ ghahanị 'ya wụ Jesu. \v 10 Makẹni, omẹni ogẹn ẹnyi gi wụ ndị-iṅẹnrẹn Osolobuẹ, o gi ọnwụn Nwa a dọnzi ẹgbata ẹnyi lẹ ya, ya wụ nị, hụnnị ẹnyi lẹ ịya dọngụụ, o k'e gi ndụn Nwa a mẹ ẹnyi wanahịnchanrịn! \p \v 11 Ẹlẹdẹ ọhụn sụọ, kanị, ẹnyi hụzị a ṅan imẹ Osolobuẹ ghahanị Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jizọs' Kraịstị, onyẹ hụn Osolobuẹ ghagụụ nwan ẹka a dọnzi ẹgbata ẹnyi lẹ Osolobuẹ. \s1 Adam' Lẹ Kraịstị \p \v 12 Ya wụ, kẹ njọ dọn gha ẹka okẹnnyẹ ohu wụ Adam' banhan imẹ ụwa, njọ nọ wẹhẹ ọnwụn, ẹrịrazị kẹ ọnwụn dọn ru ịhịan ile ẹka makẹni ịhịan ile mẹ njọ. \v 13 Ẹghẹẹ, njọ rị imẹ ụwa nị wẹ d'e ye Iwu Mozizi; kanị, ebe iwu rịlẹni, w'a ra sị ịhịan “Lee njọ i mẹ.” \v 14 Kanị, ọ sụọkwọ n'a nị ọ rị ẹrịra, ọnwụn hụkwọ a kịchanrịn ịhịan ile, gha ogẹn Adam d'e ru ogẹn Mozizi—kẹ ndị hụn danlẹni iwu ọwụlẹ Osolobuẹ kpọ ẹfan kẹ Adam dọn dan iwu Osolobuẹ kpọ ẹfan. \p Adam wụchanrịn ihiẹn wẹ e leri ẹnya a kọwa onyẹ hụ kelẹni bịa ogẹn hụ—hụn wụ Kraịstị. \p \v 15 Kanị, wẹ ẹbụọ ẹlẹ ohu. Ihiẹn Osolobuẹ ye ọfẹ anọnị kẹ njọ Adam. Ọnwụn kẹ njọ okẹnnyẹ ohu hụ wụ Adam' buhẹni ndị bu ọda. Kanị, Osolobuẹ gha ẹfọma okẹnnyẹ ohu hụ wụ Jesu Kristi mẹ mẹni ndị bu ọda ọhụnma, ye wẹ ihiẹn-ọfẹ—ẹlẹ ọnwụn. \p \v 16 Ọzọzị, ihiẹn Osolobuẹ ye ọfẹ anọnị kẹ ikpe-ọmụma hụn njọ okẹnnyẹ ohu hụ wụ Adam' buhẹ. Makẹni, okinkin-ikpe kẹ wẹ gi sọn akpụ njọ ohu, wẹ nọ ma ịhịan ikpe. Kanị Osolobuẹ gi ihiẹn-ọfẹ sọn njọ bu ọda ịhịan mẹsọnmẹ, kun'ẹ ọhụnma. \p \v 17 Omẹni ifiri njọ okẹnnyẹ ohu ahụn wụ Adam' mẹ kẹ ọnwụn gi ghaha ẹka a kịma, kịnị k'e mẹ ndị nabanhan okẹn-ẹfọma Osolobuẹ lẹ ihiẹn-ọfẹ o ye hụn wụ ịrị-ọchan? Ya wụ nị wẹ k'e nwọn ndụn, ẹlẹzi ọnwụn—wẹ k'a rị ndụn, kị hụn wẹ kpọ ọkịkị—ghahanị okẹnnyẹ ohu hụ wụ Jesu Kristi. \p \v 18 Ya wụ, kẹ akpụ njọ ohu hụ Adam mẹ dọn buhẹni ịhịan ile ikpe-ọmụma, ẹrịra kẹ akpụ ihiẹn rị mma ohu Kraịstị mẹ dọn nwan e mẹ Osolobuẹ e kuni ịhịan ọhụnma, e we ndụn e ye ẹ. \v 19 Makẹni, ẹka ohu hụ ndị bu ọda gi hẹnrin ndị njọ makẹni okẹnnyẹ ohu hụ wụ Adam nupụ isi, ya kẹ Osolobuẹ sikọ nwan d'e gi mẹ ndị bu ọda wụrụ ndị rị ọchan ebe Osolobuẹ rị makẹni okẹnnyẹ ohu hụ wụ Jizọsị humẹ isi. \p \v 20 Iwu Mozizi rụbanhan d'e mẹ ni ịhịan danwaye iwu, gi ẹ marịnwaye kẹ wẹ mẹhan ndị-njọ. Kanị ebe imẹ-njọ nọ ba ụba, ebẹhụ kẹ ẹfọma Osolobuẹ nọ bakarịdẹ ụba— \v 21 kẹni ọ hụn ụzọ mẹ ni ẹrịra njọ dọn gi ọnwụn kị kẹ ẹfọma Osolobuẹ k'a dọn nwan gi ikuni ịhịan ọhụnma lẹ ịkpọ wẹ ndị rị k'ọ chọ kị—gi ẹrịra mẹ ịhịan nwẹhẹn ndụn-itẹbitẹ ghahanị Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jizọs' Kraịstị. \c 6 \cl Isi Nke Isin \s1 Nwụnnahịn Njọ, N'ị Rịnị Osolobuẹ Ndụn \p \v 1 Kị ẹnyi k'e ku nwan? Nị ẹnyi mẹsọnmẹ nwan njọ kẹni ẹfọma \it Osolobuẹ\it* hụn ụzọ a bawaye ụba? \v 2 Mba nụ! Nanị kẹ ẹnyi, hụn nwụnnahịngụụ njọ e dọn tọ imẹ njọ e bi? \v 3 Ra ụnụ amarịn nị ndị ile wẹ bugụụ che imẹ Jesu Kristi ghahanị imẹ wẹ mirin-Chuku, nị e bugụọ wẹ wẹ che imẹ ọnwụn Jesu Kristi nwụn? \p \v 4 Ya wụ, e gigụọ wẹ mirin-Chuku wẹ mẹ ẹnyi ligbama ẹnyi lẹ Jesu, gi ẹ mẹ ẹnyi wụrụ ndị sọn ẹ nwụn, kẹni ẹnyi nwẹn hụn ụzọ lihi, bimẹzikwọ ndụn ọhụn, rịkẹ kẹ wẹ dọn gha ọnwụn weli Jesu ghahanị ikẹn ahụn Nẹdi \it ẹnyi wụ Osolobuẹ\it* gi nwẹ ọghọ. \p \v 5 Ebe o mẹ ni ẹnyi lẹ ya a wụgụọ ohu ẹnịna ghahanị ọnwụn a, ẹnyi lẹ ịya k'a wụzịkwọ ohu ghahanị ịgha ọnwụn lihi k'ọ dọn gha ọnwụn lihi, \v 6 makẹni ẹnyi a marịnghọ nị ya lẹ onyẹ hụn ẹnyi te wụ kẹ wẹ kpọgbu enu-obe hụ, kẹni wẹ hụn ụzọ nafụ eje-ịhịan ahụn ẹnyi te wụ ikẹn, amamgbe njọ gha a kịzị ẹnyi kẹ igbọn. \v 7 (Makẹni onyẹ hụn nwụnhụnnị a wanahịngụọ njọ, njọ e nwọnzi ikẹn ebe ọ rị.) \p \v 8 O mẹ nwan nị ẹnyi e sọngụọ Kraịstị nwụnhụn, ẹnyi kweri ni ẹnyi k'e sọnzikwọ a rịzị ndụn— \v 9 makẹni ẹnyi a marịnghọ nị hụnnị Kraịstị ghagụụ ọnwụn lihi, ọ nwụnkọzị; ọnwụn enwẹzi ikẹn ebe ọ rị. \v 10 Makẹni, ọnwụn ọ nwụn, njọ k'ọ nwụnnahịn; mgbe ohuni sụọ k'ọ nwụn, ọ nwụnkọzị. Ndụn ọ rị e bi kikẹnni, Osolobuẹ k'ọ rị e bi n'ẹ. \v 11 Ẹrịrazịkwọ, ụnụ lẹ enwẹn ọnụ k'e werirịrị enwẹn ọnụ nọkẹ ndị nwụnnahịngụụ njọ lẹ ndị nọ imẹ Kraịstị wụ Jizọsị a rị nị Osolobuẹ ndụn. \p \v 12 Ya wụ, anikwọlẹ ni nwan njọ a kị ẹhụ ụnụ, e mẹ ụnụ a gbaye eje-ihiẹn ndị hụn a gụnsọnmẹ ẹhụ ụnụ; \v 13 ewekwọlẹ ni mkpamkpa-ẹhụ ọnụ yemẹ njọ n'o gi hẹnrin ihiẹn-ọrụn o gi e mẹ eje-ihiẹn. Ka wechanrịn nị enwẹn ọnụ ye Osolobuẹ nọkẹ ndị hụn wẹ ghagụụ ọnwụn weli hụn rị ndụn; ọnụ e wechanrịn mkpamkpa-ẹhụ ọnụ ile ye Osolobuẹ nọkẹ ihiẹn-ọrụn o gi e mẹ ihiẹn ọ chọ. \v 14 Njọ akịkọ ụnụ—makẹni ụnụ arịzị e bi okpuru iwu kanị okpuru ẹfọma Osolobuẹ kẹ ụnụ rị e bi. \s1 Ndị-kwerini Wụ Igbọn Ịrị-ọchan \p \v 15 Kị ẹnyi e mẹzi nwan? Nị ẹnyi mẹsọnmẹ nwan njọ makẹni okpuru ẹfọma Osolobuẹ kẹ ẹnyi rị ẹlẹzị okpuru Iwu? Kaka akp'ohu! \v 16 Ụnụ amarịn nị onyẹ ụnụ hatu enwẹn ụnụ yeni nị ya kẹ ụnụ a gbaye, ịya kẹ ụnụ wụ igbọn ẹ? Omẹni njọ rọ, ọhụn k'e buhẹ ọnwụn; omẹni ihumẹ-isi rọ, ọhụn k'e mẹ ụnụ wụrụ ndị rị ọchan. \v 17 Kanị, ekele ya rịnị Osolobuẹ, nị, ọ sụọkwọ n'a nị ụnụ te wụ igbọn njọ, ụnụ e gigụọ nwan obi ụnụ ile gbaye ihiẹn rị nkuzi hụ ụnụ nwọnhẹn; \v 18 a gbapụhagụụ wẹ ụnụ ẹka njọ, ụnụ nọ hẹnrin igbọn ịrị-ọchan. \v 19 (M rị e ku ẹ hụ kẹ ịhịan e ku kẹn'ọ nị ụnụ ghọha.) Ẹka ohu hụ ụnụ gi we mkpamkpa-ẹhụ ụnụ ye ihiẹn-ụrụ lẹ eje-obibi nọkẹ igbọn—hụn ụnụ te gi rị e bi eje-obibi, e biwaye, gizi ni nwan ẹka ohu hụ we mkpamkpa-ẹhụ ụnụ ye ezi-omumẹ, kẹni ụnụ rị nsọ. \p \v 20 Ogẹn hụ ụnụ gi wụ igbọn njọ, onwọnni ụgwọ ọwụlẹ ụnụ gi ezi-omumẹ hụn ụnụ e gi gbaye ẹ. \v 21 Elee erere kẹ ụnụ nwọnhẹn imẹ ihiẹn ndị hụ ụnụ e mẹ ogẹn ahụn—hụn rị nwan e mẹ ụnụ ifẹnrẹn? Ọnwụn, ya kẹ ihiẹn ndị hụ buhẹ! \v 22 Kanị, hụnnị o mẹ nwan nị Osolobuẹ a gbafụhagụọ ụnụ imẹ njọ, ụnụ e hẹnrin igbọn Osolobuẹ, erere ụnụ e nwẹhẹn wụ nị ụnụ rị a rị nsọ. Ihiẹn ọnwan k'e buhẹ wụ ndụn itẹbitẹ. \v 23 Makẹni, ụgwọ-ọrụn njọ wụ ọnwụn, kanị, ihiẹn Osolobuẹ e ye ọfẹ wụ ndụn itẹbitẹ hụn rị imẹ Jesu Kristi Di-nwọnni-ẹnyi. \c 7 \cl Isi Nke Ẹsa \s1 Ihiẹn Wẹ Gi Ọlụlụ Di-lẹ-nwunyẹ Kọwa \p \v 1 Umunẹ m, ụnụ amarịn nị ebe ịhịan rị ndụn sụọ kẹ Iwu nọ a kị a? (A marịnghọ m nị m rị e de ni ndị marịn Iwu.) \v 2 Ya k'o gi mẹni okpoho nwọn di k'a lụrịrị di ẹ hụ, kasị a mẹ ni di ẹ ahụn hụ ndụn. Kanị, di ẹ nwụnhụn, iwu di-lẹ-nwunyẹ egizi ẹ. \v 3 Ya wụ, omẹni ya lẹ okẹnnyẹ ọzọ a sụọma mọbụ lụma bụ di ẹ hụkwọ ndụn, wẹ k'a kpọ a onyẹ zọ-ụkụ-ye-ọfịa; kanị omẹni di ẹ a nwụnhụngụọ, iwu hụ egizi ẹ. Ọ lụma okẹnnyẹ ọzọ, ọ zọnị ụkụ ye ọfịa. \p \v 4 Umunẹ m, ẹrịra k'ọ rịzị nị ụnụ. Makẹni ụnụ wụ mkpamkpa-ẹhụ hụ Kraịstị gi nwụnhụn, ụnụ lẹ ịya gba nwụnhụn; ya wụ, ụnụ a nwụnnahịngụọ Iwu Mozizi, kẹni wẹ hụn ụzọ we ụnụ ye onyẹ ọzọ lụrụ, onyẹ hụ Osolobuẹ gha ọnwụn weli, kẹni ẹnyi bannị Osolobuẹ erere, mịn'a mkpụrụ. \v 5 Makẹni, ogẹn hụ enwẹn ẹnyi gi rị a kị ẹnyi, eje-ihiẹn ndị ahụn Iwu kpọtiẹnsọnmẹ rị ọrụn imẹ mkpamkpa-ẹhụ ẹnyi, a rụnpụha ihiẹn ọnwụn gi e gbu. \v 6 Kanị, ẹnyi e nwẹringụọ nwan enwẹn ẹnyi, ẹnyi arịzị okpuru Iwu Mozizi, makẹni ẹnyi a nwụngụọ—nwụnnahịn ihiẹn hụn te gi ẹnyi mbụ, kẹni ẹnyi hụn ụzọ gi ụzọ ọhụn ahụn Mmọn-nsọ a kị femẹ Osolobuẹ, ẹlẹzi ụzọ akan, ụzọ ahụn Iwu hụ wẹ de e de a kị. \s1 Iwu Lẹ Njọ \p \v 7 Kịnị kẹ ẹnyi k'e kuzi nwan? Nị ẹnyi sị nwan nị Iwu Mozizi wụ njọ? Mba nụ! Makẹni, emẹni ẹlẹ Iwu, m'e ke marịn ihiẹn njọ wụ. Omẹni Iwu asịnị, “Anịlẹ ihiẹn ọwụlẹ na ị ẹnya,” m'e ke marịn ihiẹn ọ wụ nị ihiẹn a la ịhịan ẹnya. \v 8 Kanị njọ nọ hụn ihiẹn ahụn Iwu ku tụdọn, gi ẹ kpọtiẹnchanrịn ihiẹn ọlịla-ẹnya rị ichẹn-ichẹn imẹ m. Ya wụnị, omẹni ẹlẹ Iwu, njọ wụ ihiẹn nwụnnị. \p \v 9 M te hụ ndụn kẹ iwu kelẹni bịanị m; kanị, ogẹn ihiẹn hụ Iwu ku gi bịa, njọ nọ tụlụa— \v 10 m nọ nwụnhụn. Iwu hụn nkẹ e ye ndụn nọ wẹhẹni m ọnwụn! \v 11 Njọ nọ hụn ihiẹn ahụn Iwu ku tụdọn, gi ẹ dufie m, gi ẹ gbu m. \v 12 Ya wụ, Iwu lẹ enwẹn ẹ rị nsọ; ihiẹn hụ Iwu ku rịzịkwọ nsọ, rị mma ẹnya Osolobuẹ, rị mma nke-esi. \p \v 13 Ya wụ nị ihiẹn hụn rị mma buhẹni m ọnwụn? Kaka akp'ohu! Njọ ya mẹ ẹ. Ọ nọ pụhachanrịn ifọn nị njọ wụ njọ—makẹni o gi ihiẹn rị mma buhẹni m ọnwụn. Ya wụ, e gigụọ wẹ ihiẹn hụ Iwu ku ghọsị kẹ njọ nọ—nị njọ a jọka njọ. \s1 Ndụn Arị Ịhịan \p \v 14 Ẹnyi a marịnghọ nị Iwu wụ ihiẹn imẹ-mmọn, kanị mmẹ nwẹn wụ ịhịan-mmaka hụn nwọnlẹni Mmọn-nsọ—hụn njọ rị a kịchanrịn kẹ igbọn o ṅọn eṅọn. \v 15 M'a ra ghọta ihiẹn m rị e mẹ. Makẹni, m'a ra mẹ ihiẹn m chọ nị m mẹ, kama, ihiẹn hụn e ze m ize, ya kẹ m'e mẹ. \v 16 Ebe o mẹ nwan nị ihiẹn hụn m chọlẹni nị m mẹ kẹ m'e mẹ, ya e mẹ m e kweri nị Iwu hụ rị mma nke-esi. \v 17 Ya wụ nwan nị ẹlẹzi mmẹ rị e mẹ ẹ, kanị, njọ hụn rị imẹ m rị e mẹ ẹ. \v 18 Makẹni, a marịnghọ m n'o nwọnni kaka akpụ ihiẹn ohu rị mma hụn rị imẹ m, ya wụ imẹ mmẹ wụ ịhịan-mmaka. Makẹni, m'a chọ nị m mẹ ihiẹn rị mma, kanị, m'a ra saẹka mẹ ẹ. \v 19 M'a ra mẹ mma hụn m chọ nị m mẹ, kanị eje-ihiẹn hụ hụn m chọlẹni nị m mẹ kẹ m'e mẹsọnmẹ. \v 20 O mẹ nwan nị m'e mẹsọnmẹ ihiẹn m chọlẹni, ya wụ nị ẹlẹzi mmẹ rị e mẹ ẹ—njọ hụn rị imẹ m rị e mẹ ẹ. \p \v 21 Ya wụ, a hụngụọ m'a nwan n'o nwẹ iwu rị ọrụn imẹ m, a kị m, hụn o gi e mẹ ni m chọ nị m mẹ mma, eje-ihiẹn sụọ kẹ m'a sa ẹka e mẹ. \p \v 22 Eziẹ, Iwu Osolobuẹ a sụọ m asụọ, a sụọru m akpakalị obi. \v 23 Kanị, a hụn m iwu ichẹn rị ọrụn imẹ ẹhụ m, a lụsọn Iwu ahụn rị m mma ọgụn; iwu ichẹn ahụn rị a kịnị m e mẹ m a gbaye njọ hụn rị mkpamkpa ẹhụ m a rụn. \p \v 24 Euu, ụya e gbuẹ m! Onyẹ k'a gbapụha m ẹka ẹhụ nị rị e buhẹni m ọnwụn?! \p \v 25 Ekele ya rịnị Osolobuẹ n'o jẹnk'e mẹ ẹ ghahanị Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jesu Kristi! \p Ya wụ, o mẹ uche m, m wụ igbọn Iwu Osolobuẹ; kanị, makẹ njọ hụn rị imẹ m, m wụ igbọn njọ. \c 8 \cl Isi Nke Ẹsatọ \s1 Ndụn Mmọn-nsọ Rị A Kị \p \v 1 Ya wụ, o nwọnni ikpe-ọmụma ọwụlẹ rị nị ndị hụn rị imẹ Kraịstị wụ Jizọsị. \v 2 Makẹni, ikẹn iwu ahụn Mmọn-nsọ gi a kị, e ye ndụn, hụn rị imẹ Jesu Kristi, a gbapụhagụọ ẹnyi ẹka ikẹn iwu ahụn njọ gi a kị e buhẹ ọnwụn. \v 3 Makẹni Osolobuẹ e mẹgụọ nwan ihiẹn hụ Iwu Mozizi salẹni ẹka mẹ, hụn Iwu salẹni ẹka mẹ makẹni ikẹn arị imẹ ịhịan. Osolobuẹ e mẹgụọ a ghahanị igi ifiri njọ zihẹ Nwa a n'ọ wụrụ ịhịan nọkẹ ẹnyi ndị-njọ, ọ nọzị nwan ma njọ rị imẹ ịhịan ikpe ghahanị ịma ya wụ Nwa a ikpe. \v 4 Osolobuẹ mẹ ọnwan kẹni ihiẹn ndị ahụn rị Osolobuẹ mma ẹnya hụn Iwu chọ hụn ụzọ mẹzu imẹ ẹnyi ndị hụn rịzịlẹni e bi kẹ ịhịan-mmaka, kanị kẹ Mmọn-nsọ dọn chọ. \p \v 5 Ndị hụn rị e bi kẹ ịhịan-mmaka e ro iroro kẹ ịhịan-mmaka, e mẹ kẹ ịhịan-mmaka; kanị ndị hụn e bi kẹ Mmọn-nsọ dọn chọ e ro iroro kẹ Mmọn-nsọ, e mẹ ihiẹn Mmọn-nsọ chọ. \v 6 Iro-iroro lẹ imẹ ihiẹn kẹ ịhịan-mmaka e buhẹ ọnwụn, kanị, iro-iroro lẹ imẹ ihiẹn kẹ Mmọn-nsọ dọn chọ e ye ndụn lẹ udọn. \v 7 Makẹni, onyẹ hụn e ro kẹ ịhịan-mmaka ara kweyeni Osolobuẹ kaka, ara gbaye Iwu Osolobuẹ; eziẹ, ọ sakọ ẹka gbaye ẹ. \v 8 Ndị hụn e bi kẹ ịhịan-mmaka a saẹka mẹ ẹfọ sụọ Osolobuẹ ụsụọ. \p \v 9 Kanị, nke ụnụ nwẹn, ụnụ a rị e bi kẹ ịhịan-mmaka. Mmọn-nsọ ya rị a kị ụnụ—omẹni eziẹ rọ nị Mmọn Osolobuẹ rị imẹ ụnụ. Bụ, onyẹ ọwụlẹ nwọnlẹni Mmọn Kraịstị ẹlẹ nke Kraịstị. \v 10 Kanị, omẹni Kraịstị rị imẹ ụnụ, eziẹ rọ nị ẹhụ ụnụ a nwụngụọ makẹ njọ, kanị mmọn ụnụ rị ndụn makẹni ụnụ e hẹnringụọ ndị rị kẹ Osolobuẹ chọ. \p \v 11 Omẹni Mmọn onyẹ hụn gha ọnwụn weli Kraịstị bi imẹ ụnụ, onyẹ hụn gha ọnwụn weli Kraịstị, mẹ n'ọ rịzị ndụn, sikọ d'e mẹzikwọ nị ẹhụ ụnụ hụn a nwụnnị rị ndụn—ghahanị Mmọn a hụn bi imẹ ndụn ụnụ. \p \v 12 Umunẹ m, ya wụ nwan nị o nwẹni ụgwọ ẹnyi gi ịhịan-mmaka ahụn ẹnyi te wụ hụn ẹnyi e gi bi k'ọ chọ. \v 13 Makẹni, ụnụ bimẹ kẹ ịhịan-mmaka, ụnụ k'a nwụnrịrị. Kanị, ụnụ ghaha Mmọn-nsọ gbupụ eje-ihiẹn ndị hụn ẹhụ e mẹ, ụnụ k'a rị ndụn. \v 14 Makẹni kẹ wẹ han Mmọn Osolobuẹ rị e du, uwẹ wụ ụmụ Osolobuẹ. \v 15 Makẹni mmọn hụn Osolobuẹ ye ụnụ ẹlẹ nke igbọn, hụn ụnụ e gi tụmazị egun, kanị Osolobuẹ ye ụnụ mmọn hụn o gi mụnrụn ụnụ, Mmọn ahụn e mẹ ẹnyi a hị Osolobuẹ, “Baba! Baba Nẹdi m!” \v 16 Mmọn-nsọ lẹ enwẹn ẹ a shịa ẹri, a gwa mmọn ẹnyi nị ẹnyi wụ ụmụ Osolobuẹ nke-esi. \v 17 O mẹ nwan nị ẹnyi wụ ụmụ, ya wụ nị ẹnyi wụ ndị ihiẹn nẹdi wẹ k'e ru ẹka, ndị ihiẹn nẹdi ẹnyi wụ Osolobuẹ k'e ru ẹka—ndị wẹ lẹ Kraịstị gba nwẹ ihiẹn Osolobuẹ, omẹni ẹnyi e sọn Kraịstị ta afụnfụn a, kẹni ọghọ a hụn ụzọ ruzikwọ ẹnyi ẹka. \s1 Ọghọ Hụn Lalanị Nị Ẹnyi \p \v 18 E gighọ m'a dọn nị afụnfụn ẹnyi rị a ta ogẹnni enwọn ihiẹn ọ wụ ebe ọghọ ahụn jẹnkọ d'a bịanị ẹnyi rị. \p \v 19 Ọghọnị haịn ihiẹn ile Osolobuẹ ke gi nwan e che, e chekẹnmẹ, nị Osolobuẹ ghọsị ndị wụ ụmụ a. \v 20 Makẹni Osolobuẹ bu ihiẹn ile o ke eke tọnị ụya; ẹlẹni ihiẹn wẹ ke eke chọ n'ọ rị imẹ ụya, kanị, makẹni Osolobuẹ hụn bu ẹ tọnị ụya chọ n'ọ rị ẹrịra, makẹni o nwẹghọ ihiẹn o bu obi: \v 21 o bu obi nị omẹgụụ, o wepụhazịkwọ ihiẹn ndị ọzọ ile o ke imẹ ẹgbụn wẹ rị, amamgbe wẹ ghazị e rehi, e sọn wẹ ụmụ Osolobuẹ weri enwẹn wẹ, sọn wẹ nwẹrin ọghọ. \v 22 Makẹni ẹnyi a marịnghọ nị ihiẹn ile Osolobuẹ ke hụ a sụn udẹn nọkẹ okpoho imẹ rị e mẹ—d'e rukwọ ogẹnni. \v 23 Ẹlẹdẹ ihiẹn-okike sụọ rị a sụn udẹn; ẹnyi nwẹn hụn nwọnhẹngụdẹ Mmọn-nsọ hụn wụ ihiẹn ibuzọ Osolobuẹ gi a ghọsị nị ọghọ ahụn ile lalachanrịn, ẹnyi hụzịkwọ nwan a sụn udẹn, kẹ ẹnyi dọn rị e che ni Osolobuẹ mụrụnchanrịn ẹnyi, n'o wepụha ẹhụ ẹnyi imẹ ụya, gi ẹ hẹnrin hụn ghalẹni e rehi. \p \v 24 Ihiẹnni ẹnyi rị e lee ẹnya a kẹ Osolobuẹ gi ifiri ẹ zụọfụha ẹnyi. Ẹnyi e ke nwẹhẹn ẹ, nkẹ ẹnyi a tụbehi ẹnya a—makẹni ilee-ẹnya ihiẹn, bụ y'a hụngụọ a, ẹlẹzi olil'ẹnya. Onyẹ imẹ ẹnyi a hụngụụ ihiẹn e lemẹzi ẹnya a? \v 25 Kanị, emẹni ẹnyi e ke hụn ihiẹn ẹnyi rị e lee ẹnya a, ẹnyi e gi ndidi e che ẹ. \s1 Eyemẹka Mmọn-nsọ \p \v 26 Mmọn-nsọ hụzịkwọ e yeni ẹnyi ẹka ebe o mẹni ẹnyi e zuni oke. \p Ẹnyi amarịn ihiẹn ẹnyi k'a rịọ imẹ ekpere, kanị Mmọn-nsọ lẹ enwẹn ẹ gi ịsụn-udẹn a rịọdọnni ẹnyi ebe Osolobuẹ rị; o gi ịsụn-udẹn ahụn e ku ihiẹn ọnụ ghalẹni a saẹka e ku. \v 27 Osolobuẹ hụn e legha obi ẹnyi marịn ihiẹn Mmọn-nsọ rị a rịọ, makẹni Mmọn-nsọ a rịọdọn ni ndị-nsọ kẹ Osolobuẹ dọn chọ. \p \v 28 Ẹnyi a marịnghọ nị Osolobuẹ e gi ihiẹn ile lẹ ọnọdị ile a rụn, a rụnpụhanị ndị ahụn ihiẹn ẹ a sụọ ihiẹn rị mma, ndị ahụn ọ kpọ makẹ ihiẹn chọ n'o mẹ. \v 29 Osolobuẹ a marịngụọlẹ wẹ mbụ-mbụ n'o d'a kpọ wẹ. Ọ marịngụụ wẹ, ọ nọ họtọ wẹ n'o jẹnkọ d'e mẹ wẹ nị wẹ rị kẹ Nwa a, kẹni Nwa a wụrụ nwa-ibuzọ imẹ ụmụ bụ ọda. \v 30 Ndịnị ọ họtọ k'ọ kpọ; ọ kpọgụụ wẹ, ọ nọ kuni wẹ ọhụnma, ya ọ nọ nwan we ọghọ ye wẹ. \s1 Ihiẹn-ọsụsụọ Osolobuẹ Nwẹ Hụn Rị Imẹ Jesu Kristi \p \v 31 Ebe o mẹ ni ihiẹn ndịnị nọ ẹnịna, kẹ ẹnyi k'e ku nwan? O mẹ nwan nị Osolobuẹ rị azụụn nke ẹnyi, onyẹ k'a saẹka nụ ẹnyi ọgụn? \v 32 Omẹni Osolobuẹ anọnị Nwa a ye azụụn, kama, o gi ifiri ẹnyi ile we ẹ ye, o yechanrịnkọ ẹnyi ihiẹn ndị ọzọ ile—cheni Nwa a? \v 33 Onyẹ k'a sa nwan ẹka ma ndị hụn Osolobuẹ họrị ikpe—ebe o mẹ ni Osolobuẹ lẹ enwẹn ẹ rị e kuni wẹ ọhụnma? \v 34 Onyẹ k'a ma wẹ nwan ikpe—ebe o mẹ ni Jesu Kristi rị nwan ẹka-nni Osolobuẹ a rịọdọnni ẹnyi!? Jesu Kristi hụn nwụnhụnnị; ẹlẹdẹ ọnwụn sụọ k'ọ nwụn, kama, Osolobuẹ ghazịdẹ ọnwụn weli ẹ. \v 35 Onyẹ k'a sa nwan ẹka wepụ ẹnyi imẹ ihiẹn-ọsụsụọ Kraịstị nwẹ ebe ẹnyi rị? Nị nsọngbu saẹka mẹ ẹ? Ra afụnfụn? Ra ukpokpo; ra ụnwụn lẹ ẹgụn; ra ahụnnị ẹkwa je; ra eje-ọnọdị; ra ọpịa-agha wẹ gi e gbu ịhịan hụn \v 36 Ẹkụkwọ-nsọ gi sị, \q1 “Ifiri i \q2 kẹ ọnwụn gi a kpọ ẹnyi ihun ogẹn ile; \q1 wẹ e mẹ ẹnyi kẹ atụnrụn \q2 wẹ dukọ d'e gbu.” \p \v 37 Mba nụ, o nwọnni hụn k'a sa-ẹka!! Imẹ ihiẹn ndịnị ile, ẹnyi wụ ndị-mmẹri ka ndị-mmẹri ile, ghahanị onyẹ ahụn nwẹ ihiẹn-ọsụsụọ ẹnyi! \v 38 Makẹni, o wegụọ m ẹnya nị kẹ ọnwụn kẹ ndụn, kẹ ndị mmọn-ozi kẹ eje-mmọn ndị rị a kịnị, kẹ ihiẹn rị ogẹnni kẹ ihiẹn rị ihun, kẹ ikẹn ile rịnị; \v 39 kẹ ihiẹn jẹn elu kẹ ihiẹn mi mgbugbu, kẹ ihiẹn ọzọ ọwụlẹ wẹ ke eke—o nwọnni hụn k'a saẹka wefụ ẹnyi imẹ ihiẹn-ọsụsụọ Osolobuẹ nwẹ ebe ẹnyi rị, ihiẹn-ọsụsụọ a hụn rị imẹ Kraịstị wụ Jizọsị Di-nwọnni-ẹnyi! \c 9 \cl Isi Nke Itenẹi \s1 Osolobuẹ Lẹ Ndị-Izrẹlụ \p \v 1 M rị e ku ezioku id'ẹnya Kraịstị, arị m a tụ ntụ—ịhọrị m rị a ghọnị m idẹnya Mmọn-nsọ nị arị m a tụ ntụ, nị \v 2 okẹn ẹkwan jun m obi, nị ogẹn ile kẹ obi gizikwọ a chọ n'ọ gbawapụ m \v 3 ebe m n'e ro ndị alị m! Nkẹ ọ rị m nị Osolobuẹ bụ m ọnụ—wepụdẹ m imẹ Kraịstị—omẹni ọhụn kẹ wẹ e gi nwọn nzụọpụha. \p \v 4 M rị e ku oku ndị Izrẹlụ: uwẹ kẹ Osolobuẹ gi hẹnrin ụmụ; uwẹ k'ọ ghọsị ọghọ a; uwẹ k'o ye nkwerigbama ahụn o kwademẹ; uwẹ k'o ye Iwu hụ; uwẹ k'o tumẹni ofufe hụ rị imẹ Iwu; uwẹ nwẹhẹn nkwa ndị hụ Osolobuẹ kwe; \v 5 Ebraham lẹ ndị-nẹdi mbụ hụ wẹ marịn amarịn wụ ndị nke wẹ; ebọn wẹ kẹ wẹ mụye Kraịstị rịkẹ ịhịan—Kraịstị, hụn wụ Osolobuẹ hụn ịhịan ile lẹ ihiẹn ile rị okpuru ẹ, hụn rịchanrịn mma jẹnrin ejẹn! Isẹẹ. \p \v 6 Ẹlẹni ihiẹn oku Osolobuẹ ku banyeni ndị Izrẹlụ a ghazịnị. Mba. Makẹni, ẹlẹ ndị Izrẹlụ ile wụ ndị Izrẹlụ nke-esi. \v 7 Ẹlẹzikwọ ndị ile gha ẹhụ Ebraham pụha wụ ụmụ a nke-esi, makẹni, Osolobuẹ sị Ebraham, “Ẹka Aziki kẹ ụmụ wẹ jẹnkọ d'a kpọ ụmụ ị k'a gha bịa.” \v 8 Ọnwan ghọsị nị ẹlẹ ụmụ wẹ mụ kẹ ịhịan dọn a mụ nwa wụ ụmụ Osolobuẹ, kanị, ụmụ wẹ mụ ghahanị nkwa hụ Osolobuẹ kwe, uwẹ kẹ wẹ a gụnye ni wẹ wụ ụmụ nke-esi. \v 9 Makẹni, ogẹn Osolobuẹ gi kwe ya wụ nkwa, ihiẹn o ku wụ: “Mgbeni akan-ile, m k'e kinhẹn, Sara a mụ okẹnnyẹ.” \p \v 10 Ẹlẹdẹ ọhụn sụọ. Makẹni, ogẹn Ribeka gi rị imẹ ejimẹ, nẹdi ohu kẹ wẹ nwọn, hụn wụ Aziki nẹdi ẹnyi; \v 11 kanị, nị wẹ d'a mụ wẹ, kẹ wẹ kelẹni mẹ ihiẹn ọwụlẹ—kẹ mma kẹ njọ—Osolobuẹ nọ gwa Ribeka oku, igi ghọsị nị omẹni Osolobuẹ chọ n'o mẹ ihiẹn, o gi ẹka a a họrị ịhịan, a kpọ a— \v 12 nị ẹlẹ ihiẹn wẹ rụn k'o gi a họrị wẹ. Ihiẹn Osolobuẹ gwa Ribeka wụ, “Hụn kanị sikọ d'e fe hụn-nta.” \v 13 Ọ rịhụ kẹ wẹ dọn de ẹ imẹ Ẹhụhụọ-nsọ, sị, \q1 “M nwẹ ihiẹn-ọsụsụọ jẹnni Jekọpụ; \q1 kanị, enwẹn m ihiẹn-ọsụsụọ jẹnni Isọ.” \p \v 14 Nị ẹnyi sị nwan n'o nwọn onyẹ Osolobuẹ e gbeyeni? Mba, kaka! \v 15 Makẹni ọ sị Mozizi, “Onyẹ ọwụlẹ m chọ nị m mẹ omikẹn ẹ kẹ m k'e mẹ omikẹn ẹ; onyẹ ọwụlẹ m chọ nị m mẹ ebere ẹ kẹ m k'e mẹ ebere ẹ.” \v 16 Ya wụ ẹlẹ ihiẹn ịhịan chọ mọbụ ihiẹn ịhịan rụn kẹ wẹ gi e mẹ ẹ, kanị omikẹn Osolobuẹ sụọ. \v 17 Imẹ Ẹhụhụọ-nsọ, Osolobuẹ sị eze alị Ijiptu wụ Fẹro, “M tumẹ i eze kẹni m gi i ghọsị ikẹn m, kẹni m gizikwọ a mẹ ẹfan m ghagbarị ụwa ile.” \v 18 Ya wụ nwan nị onyẹ ọwụlẹ Osolobuẹ chọ n'o mẹ omikẹn ẹ kẹ o mẹ omikẹn ẹ, kanị ndị ọ chọ nị wẹ gba isi-akwanran, o mẹzikwọ wẹ gba isi-akwanran. \s1 Iwe-lẹ-ọnụma Osolobuẹ Lẹ Omikẹn Ẹ \p \v 19 Kanị ụnụ k'a sị m, “Omẹni ẹnịna k'o mẹ, kị haịnzị Chuku gi a kọrịanị ẹnyi wụ ịhịan? Onyẹ gbọndọntu uche Chuku?” \v 20 Kanị, ịyụ wụ ịhịan-mmaka, onyẹ k'ị wụdẹ nwan i gi a shịagwarị Osolobuẹ? Nị ihiẹn wẹ kpụ akpụ jụma onyẹ kpụn'a, “Kị haịn i gi kpụ m ẹnịna?” \fig Ihiẹn wẹ rị a kpụ|src="hk00139c.jpg" size="col" loc="ROM 9" copy="Horace Knowles; The British & Foreign Bible Society" ref="9.20" \fig* \v 21 Ẹlẹ ọkpụ-ite nwẹ ku ihiẹn o k'e gi ọkpụkpụ-ụrụa kpụ? O nwẹ ikẹn igi ẹ kpụ ite wẹ gi ẹ mẹ ihiẹn-ọghọ, o nwẹzikwọ ikẹn gi ya wụ ọkpụkpụ-ụrụa kpụ ite wẹ gi e gbu anị. \p \v 22 Kịnị rị a omẹni Osolobuẹ gi okẹn ndidi sọn ndị hụn ọ kwademẹgụụ tọnị ntikpọ, kẹni ọ ghọsị iwe-lẹ-ọnụma a, mẹzikwọ ịhịan marịn ikẹn ẹ? \v 23 Kịnị rị a, omẹni o mẹ ẹ kẹni o we okẹn ọghọ a ghọsị ndị ọ chọ n'o mẹ ni omikẹn, ndị ọ kwademẹtọ n'o k'e ye ọghọ, \v 24 ya wụ ẹnyi, ndị ahụn ọ kpọ—hụn o mẹ ni ẹlẹ imẹ ndị Ju sụọ k'ọ gha kpọrị ẹnyi kanị kẹ imẹ ndị Ju kẹ imẹ ndị wụlẹni ndị Ju. \v 25 Ọnwan k'o ku imẹ Ẹkụkwọ-nsọ, imẹ ẹhụhụọ Hozia, sị, \q1 “Ndị wụlẹni ndị nke m \q2 kẹ m k'a kpọ ‘Ndị nke m.’ \q1 Alị hụ te rịlẹni m obi kẹ m k'a kpọ \q1 ‘alị hụ rị m obi.’ \p \v 26 Ebe ohu ahụn wẹ nọ sị wẹ, \q1 ‘Ụnụ ẹlẹ ndị nke m’ \q1 kẹ wẹ k'a nọzị kpọ wẹ \q1 ‘ụmụ Osolobuẹ ahụn rị ndụn.’ ” \p \v 27 Nke ndị Izrẹlụ, Azaya gi wẹ yi oro, sị, \q1 “Ọsụọn'a nị ndị Izrẹlụ buhan ọda \q1 kẹ ẹjan rị mkpẹnrẹn iyi, \q1 ndị k'e nwọn nzụọfụha imẹ wẹ ebukọ ọda, \q1 \v 28 makẹni, \q1 Di-nwọnni-ẹnyi sikọ d'e yekẹnrin ndị alị hụ afụnfụn hụ o ku, \q1 ye wẹ ya ru alị!” \v 29 Ẹrịra kẹ ya wụ Azaya kuzikwọ mbụ, sị, \p “Omẹni Osolobuẹ Hụn-nwọn-ikẹn-ile e te mẹni ni wẹ gbuhọdụ nị ẹnyi ụmụ, nkẹ ẹnyi a rịgụọ kẹ Sodọm, nkẹ ẹnyi a nọ kẹ Gomọra.” \p \v 30 Kẹ ẹnyi k'e kuzi nwan? Nị ndị wụlẹni ndị Ju, hụn te rịlẹni a chọ kẹ w'a dọn rị ọchan, a rịgụọ nwan ọchan—ịrị-ọchan wẹ gi okukwe nwẹhẹn; \v 31 bụ ndị Izrẹlụ, hụn rị a lụ nị wẹ gi idọnmẹ Iwu rị ọchan, asanị ẹka rị ọchan. \v 32 Kị haịn wẹ gilẹni sa ẹka? Makẹni egini wẹ okukwe chụ a, kama, wẹ mẹ ẹ kẹ sị ihiẹn wẹ rụn kẹ w'e gi rị ọchan—ya wẹ nọ kpọgburu “ọmụma-mkpọgburu ahụn,” kpọgburu— \v 33 rịkẹ kẹ wẹ dọn de ẹ imẹ Ẹkụkwọ-nsọ, sị, \q1 “Lee ẹnya, \q1 e butọgụọ m ọmụma imẹ Zayọnụ \q2 hụn k'e mẹ ịhịan kpọgburu; \q1 nkumẹ hụn k'e mẹ wẹ dan. \q1 Kanị, \q1 o kpuyekọ ndị kwerini n'ẹ.” \c 10 \cl Isi Nke Iri \s1 Ekpere Pọlụ E Mẹni Ndị Izrẹlụ \p \v 1 Umunẹ m, ihiẹn hụn a gụn m ẹgụn lẹ ihiẹn m'a rịọ Osolobuẹ imẹ ekpere n'o mẹni ndị alị m wụ nị wẹ nwẹ nzụọpụha. \v 2 M k'a saẹka shịa nị wẹ ẹri nị ihiẹn Osolobuẹ a dụ wẹ adụ, kanị, amamihiẹn arịa. \v 3 Makẹni, ifiri nị amarịn wẹ ụzọ ahụn Osolobuẹ gi e mẹ ịhịan a rị ọchan bụ wẹ hụ a nwan nị wẹ mẹ ẹ ụzọ nke wẹ, eweni wẹ enwẹn wẹ che ụzọ hụ Osolobuẹ gi e mẹ ịhịan a wụrụ onyẹ rị ọchan. \v 4 Makẹni Kraịstị wụ isi-njẹndemẹ Iwu, kẹni onyẹ ọwụlẹ hụn kwerini hụn ụzọ hẹnrin onyẹ rị ọchan ghahanị ikwerini Kraịstị. \s1 Onyẹ Kweri, Ọ Wanahịn \p \v 5 Nke ịrị-ọchan ghahanị idọnmẹ Iwu, lee ihiẹn Mozizi de banyen'ẹ: “Onyẹ ọwụlẹ hụn e dọnmẹ ihiẹn ndịnị Iwu ku wụ onyẹ k'e gi wẹ rị ndụn\f + \fr 10:5 \ft Livitikọsị 18.5\f*.” \v 6 Kanị, nke ịrị-ọchan ghahanị okukwe, ihiẹn Ẹkụkwọ-nsọ ku wụ, “Ajụkwọlẹ ni enwẹn ụnụ kẹ ‘Onyẹ k'e jẹn nwan elu-igwee?’ (Ya wụ, kẹni o d'e wẹhẹ Kraịstị) \v 7 mọbụ ‘Onyẹ k'e jẹn nwan anị-mmọn’ (ya wụ, kẹni o d'a gha imẹ ọnwụn weli Kraịstị.)” \v 8 K'ọ sị ịhịan mẹ? Ọ sị, “Oku Osolobuẹ rị ụnụ nsue—ọ rị ụnụ ụgb'ọnụ, rị ụnụ imẹ obi.” Elee oku rọ? Oku-okukweni ẹnyi rị e kusọnmẹ: \v 9 nị, i gi ọnụ ị ku ẹ nị Jesu wụ Di-nwọnni-i, y'e kweri imẹ obi i nị Osolobuẹ gha ọnwụn weli ẹ, i k'e nwọn nzụọpụha. \v 10 Makẹni, ịhịan gi obi ẹ kweri, ọ wụrụ onyẹ rị ọchan; o gi ọnụ a ku ẹ n'o kwerighọ, Osolobuẹ a zụọpụha a. \v 11 Makẹni, Ẹhụhụọ-nsọ sị, “O kpuyekọ onyẹ ọwụlẹ kwerini n'ẹ.” \v 12 Makẹni ẹka ohu kẹ Osolobuẹ gi e sọn onyẹ ọwụlẹ, kẹ ndị Ju kẹ ndị wụlẹni ndị Ju. Nna ohu ahụn wụ Nna ịhịan ile. O hu ngọzi ẹ e kpu onyẹ ọwụlẹ kpọkun'ẹ, e hukpu wẹ ya ọda-ọda. \v 13 Makẹni Ẹhụhụọ-nsọ sị, “Onyẹ ọwụlẹ kpọku ẹfan Onyẹ-nwọnni-ẹnyi k'e nwọn nzụọpụha.” \p \v 14 Kanị, nanị kẹ w'a dọn kpọku onyẹ wẹ kelẹni kweri ni? Nanị kẹ w'a dọn kweri ni onyẹ wẹ kelẹni nụtu banyeni? Nanị kẹ w'a dọn nụ banyen'ẹ omẹni o nwẹni onyẹ zi wẹ ozi banyen'ẹ? \v 15 Nanị kẹ w'a dọn zi ya wụ ozi omẹni e zipụnị wẹ ndị-ozi d'e zi ya wụ ozi? Ya kẹ Ẹhụhụọ-nsọ gi sị nị “Ọbịbịa ndị-ozi hụn e wẹhẹ oziọma a rịka mma, ijẹn wẹ a rịka mma.” \v 16 Kanị, ẹlẹ ịhịan ile kweri oziọma. Azaya lẹ enwẹn ẹ sị, “Di-nwọnni-ẹnyi, onyẹ kweri ozi ẹnyi zi?” \p \v 17 Ya wụ, ihiẹn ịhịan nụ k'o gi e nwẹ okukwe; ihiẹn w'a nụ nwẹhẹn okukwe wụ ozi banyeni Kraịstị. \p \v 18 Kanị, m rị a jụ kẹ ndị Izrẹlụ anụnị ya wụ ozi? Eziẹ, a nụgụọ w'a. Ọ rịhụ kẹ Ẹhụhụọ-nsọ dọn ku, sị, \q1 “Olu wẹ a pụọlẹ, o ruọlẹ ụwa ile; \q1 ihiẹn wẹ rị e ku e rugụọ njẹndemẹ ụwa.” \p \v 19 M rịzị nwan a jụ kẹ ndị Izrẹlụ aghọtanị? Nke ibuzọ, Mozizi lẹ enwẹn ku ni Osolobuẹ sị, \q1 “M k'e gi ndị nwọnlẹni ihiẹn wẹ wụ, \q2 mẹ ẹnya fụma ụnụ ụfụ; \q1 m k'e gi anị ndị nzuzu \q2 kpasu ụnụ iwe.” \p \v 20 Azaya nọ rikin obi kudẹ hụnnị Osolobuẹ ku, nị, \q1 “Ndị rịlẹni a chọ m, \q2 uwẹ hụn m; \q1 e we m enwẹn m ghọsị \q2 ndị ghalẹni a jụ ukwere m.” \p \v 21 Nke ndị Izrẹlụ, Azaya ku ni Osolobuẹ sị, “M shịafụ ẹka m kẹ ụhụọhịn han kẹni m nabanhan ndị nnupụ-isini, ndị isi-ikẹnni.” \c 11 \cl Isi Nke Mmanaị \s1 Omikẹn Osolobuẹ Gi E Sọn Ndị Izrẹlụ \p \v 1 Nị m jụ nwan ajụjụ, “Osolobuẹ a jụgụọ ndị nke ẹ wụ ndị Izrẹlụ?” Mba, kaka! Makẹni, mmẹ lẹ enwẹn m wụzịkwọ onyẹ Izrẹlụ, nwa Ebraham, onyẹ ikpun-ụlọ Bẹnjamini. \v 2 Osolobuẹ ajụnị ndị nke ẹ, hụn ọ họtọ gha isi mbidọn lala! \p Ụnụ anyanhannị ihiẹn Ẹhụhụọ-nsọ ku ebẹhụ Ẹlaịja nọ rị e kpe ndị Izrẹlụ ẹka Osolobuẹ? Kẹ Ẹlaịja dọn sị, \v 3 “Di-nwọnni-ẹnyi, e gbuchanrịngụọ wẹ ndị-amụma ị, tikpọpụsọnmẹ ebe ndị w'a nọ a chụyen'i ẹjan. Mmẹ sụọ họdụ, bụ wẹ rị nwan a chọ nị wẹ gbu m!” \v 4 Kanị, kịnị kẹ Osolobuẹ za a? Osolobuẹ sị a, “E butọgụọ nị m enwẹn m madụ nnụ-uku ẹsa (madụ ọgụn-iri kwasị nnụ-mmẹsa) hụn gbutulẹni ni mmọn Baa osekpu.” \p \v 5 Ẹrịra k'ọ rịkwọ nwan; o nwọnghọzị ndị bulẹni ọda họdụnị hụn Osolobuẹ gi ẹfọma a họtọ. \v 6 O mẹ nwan nị ẹfọma k'o gi mẹ ẹ, ya wụ ẹlẹzi ifiri ọrụn ịhịan rụn—nkẹ o mẹ ni ẹfọma ẹlẹzi ẹfọma. \p \v 7 Kịnị mẹ nwan? Ndị Izrẹlụ ahụnnị ihiẹn wẹ rị a lụgbu enwẹn wẹ, a chọ; kanị ndị ahụn bulẹni ọda Osolobuẹ họrị sụọ wụ ndị hụnn'a—Osolobuẹ a kpọkin obi ndị họdụnị, \v 8 rịkẹ kẹ Ẹkụkwọ-nsọ dọn ku, sị, \q1 “Osolobuẹ nọ mẹ wẹ amarịnzịlẹ \q2 ihiẹn wẹ rị e mẹ; \q1 mẹ ẹnya wẹ eleghalẹ ụzọ; \q1 mẹ ntịn wẹ anụlẹ ihiẹn— \q2 d'e rukwọ nwan tannị.” \p \v 9 Defidi sị, \q1 “Ihiẹn-oriri wẹ ya wụrụ ọnyan, \q2 ọnyan wẹ gi nwụndọn wẹ, \q2 ya wụrụ ọmụma hụn e mẹ wẹ a kpọgburu; \q1 ya wụrụ ihiẹn wẹ gi mẹgwarị wẹ. \q1 \v 10 Ẹnya ya kpu wẹ ishi, \q2 amamgbe w'e legha ụzọ; \q1 wẹ hietọ jẹnrin ejẹn!” \p \v 11 A jụ m nwan ajụjụ: kẹ ndị Ju kpọgburu, wẹ dangungwọn adangungwọn? Mba, kaka! Kama, makẹni wẹ mẹ njọ, nzụọfụha a bịagụọnị ndị alị ndị ọzọ, kẹni ẹnya fụma uwẹ wụ ndị Ju. \v 12 O mẹ nwan nị njọ ndị Ju, ndị Izrẹlụ, wẹhẹni ụwa ẹregede ihiẹn rị mma—nị ẹdan wẹ dan wẹhẹni ndị wụlẹni ndị Ju ẹregede ihiẹn rị mma, ihiẹn ka ọda apụhakọ ogẹn wẹ gi wekinhẹn wẹ, ogẹn nke wẹ e gi rịchanrịn mma? \s1 Kẹ Nzụọpụha ndị Wụlẹni Ndị Ju Rị \p \v 13 M rị nwan a gwa ụnụ ndị wụlẹni ndị Ju. Ebe o mẹ ni m wụ onyẹ-ozi pụ-ichẹn Osolobuẹ ebe ndị wụlẹni ndị Ju rị, m'e mẹkẹnmẹ oku ọrụn m, \v 14 ikẹnkwọ nị m saẹka gi ụzọnị mẹ ẹnya fụkẹnmẹ ndị alị m, kẹni m s'ẹka zụọpụhadẹ ndị hụ imẹ wẹ. \v 15 Makẹni, omẹni ịjụ wẹ tọgbọ kẹ ụwa lẹ Osolobuẹ gi dọn, kịnị kẹ ịnabanhannị wẹ k'e wẹhẹ nwan? O mẹkọ ịgha ọnwụn rịzị ndụn?! \p \v 16 Omẹni hụn wẹ bu ụzọ beri ye Osolobuẹ hụghọ nsọ, ya wụ nị ogbe brẹdi wẹ gha beri ẹ rịzịkwọ nsọ; omẹni mkpọgụn osisi rị nsọ, agala ndị rịn'a hụzịkwọ nsọ. \p \v 17 Omẹni wẹ kwapụsọnmẹ agala olivu wẹ kụn akụn, we ụnụ wụ agala olivu-ọfịa cheni ndị họdụnị d'e sọn wẹ ri erere rị olivu hụ, \v 18 elenịakwọlẹ ni agala ndị hụ mọbụ nyanma nị wẹ isi. Kanị, ụnụ nyanma isi, nyanhankwọ nị nị ẹlẹ ụnụ bu mkpọgụn osisi ahụn, mkpọgụn ya bu ụnụ. \p \v 19 Kanị ị k'a sị, “Ẹghẹẹ, ifiri m kẹ wẹ gi kwapụ agala ndị ahụn nụ, kẹni o beyeni m ụzọ.” \v 20 Ezioku rọ. Kanị, wẹ kwapụ wẹ makẹni ekwerini wẹ, bụ ụnụ nwẹn wẹ buche ebuche rị ebẹhụ makẹni ụnụ kweri ekweri. Ka egikwọlẹ n'ẹ pachemẹ, kama, gikwọ nị egun e bi! \v 21 Makẹni, omẹni Osolobuẹ ahatuni ndị Ju hụn wụ ezigbo agala osisi hụ, ọ hatukọkwọ ụnụ-o! \p \v 22 Ebeni kẹ ẹnyi nọ hụn ẹfọma Osolobuẹ lẹ ẹka-ikẹn ẹ: o gi ẹka-ikẹn e sọn ndị hụn danpụnị; kanị, o gi ẹfọma e sọn ụnụ ndị kwerini—kasị a mẹ ni ụnụ nọdịhụkwọ imẹ ẹfọma a. Kanị, omẹni ụnụ anọdịsọnmẹni, o sikọ d'a kwapụzịkwọ ụnụ nwẹn. \v 23 Nke ndị Ju hụ wẹ kwapụ makẹni ekwerini wẹ, wẹ kweri, Osolobuẹ k'e we wẹ che osisi hụ—makẹni ọ k'e ri-ẹka mẹ ẹ. \v 24 Omẹni Osolobuẹ gha osisi olivu-ọfịa kwarị ụnụ, mẹ ihiẹn wẹ ghalẹni e mẹ, we ụnụ che olivu wẹ kụn akụn, ya wụ n'o k'a kadẹ Osolobuẹ nfe iwekinzi agalaba ndị wẹ kwapụ che osisi hụn wẹ gha kwafụ wẹ. \s1 Omikẹn Sụọ Kẹ Osolobuẹ Gi A Zụọfụha Ịhịan \p \v 25 Umunẹ m, m chọ nị ụnụ marịn eziokuni mini, ghọta a ọhụnma—amamgbe ụnụ gha e ro ni ụnụ a rịka mma, pachemẹ. Ndị hụ imẹ ndị Izrẹlụ a wụrụgụọ nwan ndị isi-akwanran; kanị Izrẹlụ agbasọnmẹkọ isi-akwanran jẹnrin ejẹn—o k'a tọruhụ ogẹn ndị wụlẹni ndị Ju hụn k'a bịa d'e kunrun Osolobuẹ k'e gi zu ọnụ. \v 26 Ẹrịrazịkwọ, ndị Izrẹlụ ile jẹnkọ nwan d'e nwọn nzụọpụha, nọkẹ kẹ Ẹhụhụọ-nsọ dọn ku, sị, \q1 “Onyẹ-nzụọpụha k'a gha obodo Zayọnụ bịa; \q2 o k'e wepụ njọ imẹ igunrun ụmụ Jekọpụ.” \q1 \v 27 “Ọnwan wụ nkwerigbama hụn k'a rị ẹgbata mmẹ lẹ wẹ, \q2 ogẹn m k'e gi wefụ njọ wẹ.” \p \v 28 Ebe oziọma rị, ndị Ju wụ ndị iṅẹnrẹn Osolobuẹ makẹ ụnụ. Kanị, o mẹ nke ọhọrị, ndị ihiẹn wẹ a sụọ Osolobuẹ kẹ wẹ wụ—makẹ ndị nẹdi wẹ kanị hụn ọ họrị. \v 29 Makẹni Osolobuẹ ara gbehutọ obi ẹ banyeni oyiye o ye lẹ oku ọ kpọ. \p \v 30 K'o dọn mẹ ni ụnụ ndị hụn te wụ ndị nnupụ-isi okpuru Osolobuẹ e nwọnhẹngụọ nwan omikẹn ẹka Osolobuẹ makẹni ndị Ju nupụ isi, \v 31 ẹrịra k'o dọnzi mẹ ni wẹ nwẹn a wụrụgụọ nwan ndị nnupụ-isi, kẹni omikẹn Osolobuẹ mẹ ni ụnụ wụrụ ụzọ wẹ e gi nwọnhẹnzikwọ omikẹn ẹka Osolobuẹ. \v 32 Makẹni, Osolobuẹ a gụngụọ ịhịan ile ye ndị nnupụ-isi, kẹni ọ hụn ụzọ mẹ ni ịhịan ile omikẹn. \s1 Ịja-mma Ya Rịnị Osolobuẹ! \q1 \v 33 Euu! Osolobuẹ e mẹkẹnmẹkẹ ọdafịn! \q1 Amamihiẹn ẹ lẹ akọ-lẹ-uche ẹ \q2 e mikẹ! \q1 W'a ra saẹka ghọta iroro ọ tụ! \q1 W'a ra saẹka ghọta kẹ o mẹ! \v 34 Makẹni Ẹhụhụọ-nsọ sị, \q1 “Onyẹ marịn uche Di-nwọnni-ẹnyi? \q1 Onyẹ a dụn a ọdụn? \q1 \v 35 Onyẹ yetu ẹ ihiẹn ọwụlẹ, \q2 hụn o gi kụkin ẹ ya?” \p \v 36 Ẹghẹẹ! Makẹni, ihiẹn ile gha ẹka a bịa; ihiẹn ile a rị ghahan'a; ihiẹn ile a rịzịkwọ n'a. \p Ọjịja-mma ya rịn'a jẹnrin ejẹn! Isẹẹ. \c 12 \cl Isi Nke Mmẹbụọ \s1 Obibi Furu Ndị E Fee Osolobuẹ \p \v 1 Umunẹ m, m gi nwan ifiri omikẹn Osolobuẹ mẹni ẹnyi a rịọ ụnụ, we ni ẹhụ ụnụ ye Osolobuẹ nọkẹ ẹjan rị ndụn wẹ chụyen'ẹ, ẹjan rị nsọ, ẹjan hụn a sụọ n'a—ọnwan wụ ezigbo ofufe hụn furu ụnụ k'e fe. \v 2 Akịnrịnlẹ ni obibi ụwanị, kama, nị nị Osolobuẹ gbanwọn ụnụ ghahanị igbehutọchanrịn iroro ụnụ. Mẹ n'ẹ kẹni ụnụ hụn ụzọ marịn ihiẹn wụ uche Osolobuẹ, hụn rị Osolobuẹ mma, hụn a sụọ a ụsụọ, hụn zu oke. \p \v 3 Ghahanị oyiye Osolobuẹ gi ẹfọma ye m, m sị onyẹ ọwụlẹ imẹ ụnụ: ewerilẹ enwẹn i karị kẹ ị han, ka dọnrin ẹnya lele enwẹn i, n'ị marịn kẹ Osolobuẹ yehan ị okukwe, ọhụn k'a gwa ị kẹ ị han, gwa ị ihiẹn ị k'a kpọ enwẹn i. \p \v 4 Kẹ onyẹ-onyẹ imẹ ẹnyi dọn nwẹ ẹhụ ohu hụn nwẹ mkpamkpa-ẹhụ bu ọda bụ mkpamkpa ndị hụ ile a ra rụn ihiẹn ohu, \v 5 ẹrịra k'ọ rị imẹ Kraịstị. Ẹnyi ndị rị imẹ Kraịstị bu ọda, kanị, ẹnyi ile wụ ẹhụ ohu. Onyẹ-onyẹ rị imẹ ẹhụ Kraịstị hụ wụ nke ndị ọzọ ile. \v 6 Ẹnyi nwẹsọnmẹ oyiye rị ichẹn-ichẹn kẹ Osolobuẹ dọn yesọnmẹ ẹnyi. Omẹni oyiye ịhịan wụ izi ozi Osolobuẹ sị a zi lẹ ibu-amụma, y'a mẹ ẹ kẹ okukwe ẹ han. \v 7 Omẹni oyiye ijẹn-ozi rọ, ya jẹnmẹ ozi; omẹni nkuzi rọ, ya kuzimẹ nkuzi; \v 8 omẹni igi oku-Chuku a kpọtiẹn obi ịhịan rọ, ya mẹmẹ ẹ; omẹni iyeni ndị nwọnlẹni ẹka rọ, y'a ha ẹka ọhụnma-ọhụnma; omẹni ọkịkị rọ, ya rụnshi ikẹn; omẹni imẹ omikẹn rọ, ya gi ịghọghọ e mẹ ẹ. \s1 Ihiẹn-ọsụsụọ \p \v 9 E nwẹni ihiẹn-ọsụsụọ gha akpakalị obi pụha. Izize eje-ihiẹn ya e ze ọnụ; e kwọnkẹnmẹ ni ihiẹn rị mma. \v 10 Ihiẹn ibe ọnụ ya sụọma ụnụ ọda-ọda nọkẹ umunẹ; e ye ni ibe ụnụ ọghọ karị enwẹn ụnụ. \v 11 Anịkwọlẹ ni adụdụ ụnụ benụa, ka e zekẹnmẹ ni imẹ-mmọn, a rụnnị Di-nwọnni-ẹnyi ọrụn. \v 12 A ghọghọ nị makẹ olil'ẹnya ụnụ nwọn; e nwọn ni ndidi imẹ nsọngbu ụnụ; wụrụ nị ndị wẹ gi e dọn ẹnya ebe imẹ-ekpere rị. \v 13 E sọn ni ibe ụnụ e yeni ndị nke Osolobuẹ ihiẹn rị a kọ ẹka. A nabanhan nị ndị-ọbịa. \p \v 14 A gọzi ni ndị rị e kpokpo ni ụnụ; a gọzi ni, abụkwọlẹ ni ọnụ. \v 15 Sọn ni ndị rị a ghọghọnị ghọghọ, ụnụ e sọn ndị rị a kwannị kwan. \v 16 E gi ni obi ohu e bi. Apachekwọlẹ ni, ajụkwọlẹ ni isọn ndị ọnọdị wẹ lụa alị a kpa mọbụ ịrụn ọrụn ndị lụa anị w'a kpọrịa. Erolẹ ni nị ụnụ ka ndị ọzọ mkpa a rị. \p \v 17 Emẹgwarịkwọlẹ ni onyẹ ọwụlẹ eje-ihiẹn. Dọnrin ni ẹnya a hụn a nị ụnụ e mẹ ihiẹn k'a rị ịhịan ile mma ẹnya. \v 18 Lịlịmakẹnmẹ nị y'e mẹ ihiẹn ile furu n'i mẹ hụn udọn e gi rị ẹgbata 'yụ lẹ onyẹ ọwụlẹ. \v 19 Ndị ọwụ m, e mẹgwarịlẹ ni; ka la nị mmẹgwarị tọ nị Osolobuẹ, makẹni Ẹkụkwọ-nsọ sị, “Di-nwọnni-ẹnyi sị, ‘Mmẹ k'e mẹgwarị; mmẹ k'a kụkin.’ ” \v 20 Kama, “Omẹni ẹgụn rị a gụn eṅẹnrẹn i, y'e ye ẹ ihiẹn-oriri; omẹni ẹgụn ihiẹn-ọrịra rị a gụn a, y'e ye ẹ ihiẹn ọ k'a ra. Makẹni ị gha e mẹ ẹ, ị rị a bụọ ikeke-ọkụn a bụọye ẹ isi\f + \fr 12:20 \fl mọbụ: …\ft ifẹnrẹn e mẹgbu ẹ.\f*.” \v 21 Anịlẹ eje-ihiẹn mẹri i, ka gi ihiẹn-ọma mẹri eje-ihiẹn. \c 13 \cl Isi Nke Mmẹtọ \s1 Ihumẹ Ni Ndị-ọkịkị Isi \p \v 1 Ịhịan ile wẹ humẹ ni ndị-ọkịkị isi. Makẹni, o nwọnni ọkịkị rịnị hụn Osolobuẹ tumẹlẹni. Osolobuẹ ya tumẹ ọkịkị ile rịnị. \v 2 Ya wụ, onyẹ ọwụlẹ nupụ nị ndị-ọkịkị isi rị e nupụ isi okpuru ihiẹn Osolobuẹ tumẹ. Ndị e mẹ ẹrịra rị e wẹhẹni enwẹn wẹ afụnfụn. \v 3 Makẹni, egun ndị rị a kịnị ara tụ ndị e mẹ ihiẹn rị mma—ndị e mẹ eje-ihiẹn kẹ egun w'a tụ. Y'a chọghọ nwan nị egun onyẹ rị a kịnị tụbehi i? Mẹmẹ nwan ihiẹn rị mma. O k'a ja ị mma. \v 4 Makẹni odibo Osolobuẹ k'ọ wụ—ọ n'a rụn ọrụn makẹ ọrịnịmma ị. Kanị, i mẹ eje-ihiẹn, egun ẹ ya tụmakwọ ị, makẹni ọpịa hụ o bu o gi e ye afụnfụn, o bukwọn'a mmaka! Odibo Osolobuẹ k'ọ wụ, ịya kẹ Osolobuẹ gi e ye ndị e mẹ eje-ihiẹn afụnfụn. \v 5 Ya wụ, ihumẹ ni ndị ọkịkị isi rị mkpa. Ẹlẹ makẹ wẹ gha e ye i afụnfụn sụọ, kama, makẹ obi i ghazịkwọ a ma ị ikpe. \p \v 6 Ya haịnzịkwọ ụnụ gi a kụ ụgwọ-isi: makẹni ndị rị a kịnị wụ ndị-idibo Osolobuẹ hụn e gichanrịn ogẹn wẹ ile a kị. \v 7 Kụ nị nwan onyẹ ọwụlẹ ihiẹn ụnụ gi ẹ: omẹni ụgwọ-isi kẹ i gi, y'a kụ ụgwọ-isi; omẹni egho-alị mọbụ egho ndị ọzọ w'a na rọ, y'a kụ a; omẹni mgbaye kẹ i gi wẹ, y'e ye wẹ mgbaye; omẹni ọghọ rọ, y'e ye wẹ ọghọ. \s1 Ụgwọ Ẹnyi Gi Ịhịan Ile \p \v 8 Ẹghẹẹ, kụpụ nị onyẹ ọwụlẹ ụgwọ ụnụ gi wẹ—mmanị ihiẹn-ọsụsụọ, w'a ra gibehi ụgwọ ihiẹn-ọsụsụọ. Makẹni, onyẹ owụlẹ nwẹ ihiẹn-ọsụsụọ ibe ẹ e mẹzugụọ Iwu. \v 9 Ihiẹn ndị hụ Iwu ku: “Aghẹrẹlẹ; egbulẹ ọchụ, ezulẹ ohin; anịlẹ ihiẹn ọwụlẹ la ị ẹnya” lẹ ihiẹn ọzọ ọwụlẹ Iwu ku kẹ wẹ wegbama imẹ iwuni hụn sị, “Ihiẹn ibe i ya sụọ ị kẹ ihiẹn enwẹn i dọn a sụọ ị.” \v 10 Onyẹ nwẹ ihiẹn-ọsụsụọ ịhịan asaẹka mẹ ẹ eje-ihiẹn; ya wụ nwan nị onyẹ nwẹ ihiẹn-ọsụsụọ ibe ẹ e mẹzugụọ Iwu. \s1 Obibi Ndị Rị Imẹ Ukpẹ \p \v 11 E bi ni nwan ẹnịna makẹni ụnụ a marịngụọ ogẹn ẹnyi rị imẹ ẹ: nị ogẹn e rugụọ ụnụ e gi gha ụran tẹnhin, makẹni ogẹn nzụọfụha ẹnyi a rịgụọ nsue karị k'ọ rị ọrụrụ-alị hụ ẹnyi gi kweri. \v 12 O tegụọ ọhịhị gba; eki e d'e fọn. Nị ẹnyi mẹbehi ni nwan ihiẹn ndị ahụn wụ ihiẹn ishi, ẹnyi e yiri ẹwuru-agha ndị wụ nke ukpẹ gi a lụ ọgụn. \v 13 Nị ẹnyi e bi ni ọhụnma kẹ ndị rị e bi ogẹn eki gi rị enu. Ẹnyi esọnkọ nị wẹ e jẹn eje-mmẹmmẹ mọbụ a ra manya a tụ; ẹnyi aghẹrẹkọ nị mọbụ bimẹ eje-obibi; ẹnyi emẹkọ nị ndị ikpe mọbụ ndị ẹnya-ụfụ. \v 14 Kama, yiri ni Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jesu Kristi nọkẹ ẹwuru; erozilẹ ni kẹ ụnụ a dọn mẹ eje-ihiẹn ndị hụn a gụn ẹhụ ụnụ ẹgụn. \c 14 \cl Isi Nke Mmẹnọ \s1 Amalẹ Ni Ibe Ụnụ Ikpe \p \v 1 A nabanhan nị onyẹ kweri ni Jesu hụn okukwe ẹ kelẹni ze, kanị, ẹlẹkwọ hụn ụnụ e gi e sọn ẹ hụ a dọ ihiẹn onyẹ kweri lẹ ihiẹn o kwerilẹni: \p \v 2 O nwẹ ndị kweri nị ịhịan furu n'o ri ihiẹn ile, kanị onyẹ hụn okukwe ẹ zelẹni e ri mkp'ẹhụhụọ sụọ. \v 3 Onyẹ hụn e ri ihiẹn ile y'e lelịalẹ onyẹ ghalẹni e ri ihiẹn ile; onyẹ hụn a sọ nsọ ya amalẹ onyẹ hụn e ri ihiẹn ile ikpe, makẹni Osolobuẹ a nabanhangụọ a. \v 4 Onyẹ k'ị wụ i gi a ma odibo onyẹ ọzọ ikpe? Nna a k'e ku k'o turughọ k'o turuni. Kanị o k'e turu, makẹni Di-nwọnni-ẹnyi k'a saẹka mẹ n'o turu. \p \v 5 Onyẹ ohu weri ẹ nị ụhụọhịn ohu ka nsọ a rị karị ụhụọhịn ndị ọzọ; kanị onyẹ ọzọ weri ẹ nị ụhụọhịn ile wụ ohu. Onyẹ-onyẹ ya kwọnkẹnmẹ hụn we ẹ ẹnya. \v 6 Onyẹ hụn weri ẹ nị ụhụọhịn ohu ka mkpa gi ifiri Di-nwọnni-ẹnyi e mẹ ẹrịra. Onyẹ hụn e ri ihiẹn ile gi ifiri Di-nwọnni-ẹnyi e ri, makẹni o ye Osolobuẹ ekele makẹ ihiẹn-oriri hụ. Onyẹ hụn a sọnị gi ifiri Di-nwọnni-ẹnyi a sọ—e ye Osolobuẹ ekele. \v 7 O nwọnni onyẹ ọwụlẹ rị imẹ ẹnyi hụn rị nị enwẹn sụọ ndụn; o nwọnzikwọnị onyẹ ọwụlẹ hụn a nwụnnị enwẹn ẹ sụọ. \v 8 Omẹni ẹnyi rị ndụn, ẹnyi rị nị Onyẹ-nwọnni-ẹnyi ndụn; omẹni ẹnyi a nwụnhụn, ẹnyi nwụnnị Onyẹ-nwọnni-ẹnyi. Ya wụ, ọsụọn'a nị ẹnyi rị ndụn mọbụ nị ẹnyi nwụn a nwụn, ẹnyi wụ nke Onyẹ-nwọnni-ẹnyi. \v 9 Ọnwan haịn Kraịstị gi nwụn, nwụngụụ, rịzị ndụn: kẹni ọ hụn ụzọ wụrụ Nna ndị rị ndụn lẹ ndị nwụnnị. \p \v 10 Ịyụ nwẹn, kị haịn nwan i gi a ma nwẹnẹ i imẹ Kraịstị ikpe? Kị haịn i gi e lelịa nwẹnẹ-i-imẹ-Kraịstị? Ẹnyi ile k'e turu ihun Osolobuẹ n'o kin ẹnyi ikpe. \v 11 Makẹni Ẹhụhụọ-nsọ sị, \q1 “Di-nwọnni-ẹnyi sị, \q1 ‘Ebe o mẹ eziẹ nị m rị ndụn, \q1 onyẹ ọwụlẹ k'e sekpu ni m; \q1 ọnụ ile k'e ku ẹ nị mmẹ wụ Osolobuẹ!’ ” \p \v 12 Ya wụ nwan nị, onyẹ ọwụlẹ imẹ ẹnyi sikọ d'a kọnị Osolobuẹ k'o dọn bi. \s1 Emẹkwọlẹ Ni Ibe Ụnụ Dan \p \v 13 Ya wụ, nị ẹnyi mabehi ni nwan ibe ẹnyi ikpe. Kama, nị ẹnyi kwademẹ obi ẹnyi nị ẹnyi ebutọkọnị nwẹnẹ ẹnyi imẹ Kraịstị ọmụma kpọgburu mọbụ bu uke che n'ẹ. \p \v 14 Rịkẹ onyẹ nke Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jesu, o we m ẹnya ọhụnma-ọhụnma n'o nwọnni ihiẹn-oriri ọwụlẹ rịlẹni ọchan; kanị omẹni ịhịan e weri ihiẹn-oriri ọwụlẹ n'ọ rụ arụ, ya wụ nị ọ rụ arụ ebe onyẹ hụ rị. \v 15 O mẹ nwan ni ihiẹn y'e ri rị e ye nwẹnẹ i nsọngbu, ya wụ nị y'a rịzị e gi ihiẹn-ọsụsụọ e bi. Egikwọlẹ ihiẹn-oriri y'e ri tikpọ onyẹ Kraịstị nwụnnị ọnwụn! \v 16 Kpanchanpụkwọ ẹnya, amamgbe ịhịan a kpọ ihiẹn-ọma ị eje-ẹfan. \v 17 Makẹni Alị-eze Osolobuẹ ẹlẹ ihiẹn-oriri lẹ ihiẹn-ọrịra, kanị obibi Chuku chọ, udọn lẹ ịghọghọ hụn Mmọn-nsọ e ye. \v 18 Onyẹ ọwụlẹ rị e gi ụzọnị e fe Kraịstị, ihiẹn onyẹ hụ a sụọ Osolobuẹ ụsụọ, ndị ọzọ e kuzi oku ẹ ọhụnma. \p \v 19 Nị ẹnyi lịlịma nwan e mẹsọnmẹ ihiẹn ndị hụn e wẹhẹ udọn lẹ hụn ẹnyi e gi e mẹ ibe ẹnyi a gha ihun imẹ okukwe. \v 20 Egikwọlẹ ifiri ihiẹn-oriri tikpọ ọrụn Osolobuẹ. Ezioku-ezioku, o nwọnni ihiẹn-oriri rụnị, kanị eje-ihiẹn k'ọ wụ nị ịhịan e ri ihiẹn ọwụlẹ k'e mẹ onyẹ ọzọ dan. \v 21 Ọ ka mma nị y'e erini anụ mọbụ ra manya mọbụ mẹ ihiẹn ọzọ ọwụlẹ hụn k'e mẹ nwẹnẹ i imẹ Kraịstị dan. \p \v 22 Ya wụ, ihiẹn ọwụlẹ i kweri banyeni ihiẹn ndịnị, ya rị ẹgbata 'yụ lẹ Osolobuẹ. Ngọzi wụ nke ndị ahụn ghalẹni e gi ihiẹn wẹ kweri n'ọ hụghọ mma a ma enwẹn wẹ ikpe. \v 23 Kanị, omẹni ịhịan gi obi-ẹbụọ e ri ihiẹn ọ rị e ri, ikpe a magụọ a, makẹni ọ rịnị e gi okukwe e ri ẹ—makẹni ihiẹn ọwụlẹ ịhịan mẹ bụ ẹlẹ okukwe k'o gi mẹ ẹ wụ njọ. \c 15 \cl Isi Nke Mmisẹn \s1 A Chọzịkwọ Nị Ọrịnịmma Ndị Ọzọ \p \v 1 O furu nị ẹnyi ndị zeni imẹ okukwe e di ndị zelẹni ebe wẹ nọlẹni mẹ ọhụnma, ẹlẹ imẹ ihiẹn a sụọ nị ẹnyi. \v 2 Nị ẹnyi e mẹ ni ihiẹn a sụọ ibe ẹnyi hụn k'a rịnị wẹ mma, kẹni ẹnyi hụn ụzọ ẹnyi e gi mẹ wẹ sue imẹ okukwe. \v 3 Makẹni Kraịstị emẹdẹni k'ọ sụọ ya lẹ enwẹn ẹ; kama, o mẹhụ kẹ Ẹkụkwọ-nsọ dọn ku, ebẹhụ wẹ de, sị, \q1 “Mkpari hụ wẹ kpari i, \q2 mmẹ gi isi buru ẹ.” \p \v 4 Wẹ de ihiẹn ile wẹ deye imẹ Ẹhụhụọ-nsọ kẹni wẹ gi ẹ kuzi ẹnyi, kẹni ẹnyi hụn ụzọ gi umẹ hụn Ẹkụkwọ-nsọ a gba ẹnyi lẹzi idin-ndidi wụrụ ndị nwọn olile-ẹnya. \p \v 5 Osolobuẹ hụn e ye ndidi lẹ nkasị-obi, ya yeni ọnụ ẹka e gi obi ohu e bi—k'o furu imẹ Kraịstị wụ Jizọsị, \v 6 kẹni ọnụ ile hụn ụzọ gi olu ohu e wẹhẹni Osolobuẹ hụn wụ Nẹdi Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jizọsị Kraịstị ọghọ. \s1 A Nabanhan Nị Ịhịan Ile \p \v 7 A nabanhan nị nwan ibe ọnụ kẹ Kraịstị dọn nabanhan ụnụ, kẹni ụnụ hụn ụzọ e wẹhẹni Osolobuẹ ọghọ. \v 8 Makẹni Kraịstị bịa d'a rụnnị ndị Ju kẹni ọ ghọsị nị Osolobuẹ wụ onyẹ ezioku, ghahanị imẹzu nkwa Osolobuẹ kwe ndị nẹdi wẹ kanị; \v 9 ọ bịazịkwọ kẹn'o mẹ ndị alị ndị ọzọ wụlẹni ndị Ju ja Osolobuẹ mma makẹ omikẹn Osolobuẹ. Ẹrịra kẹ wẹ dọn de ẹ imẹ Ẹhụhụọ-nsọ, sị, \p “Makẹ ufiri ẹ, m k'a ja ị mma ebe ndị alị ndị ọzọ wụlẹni ndị Ju rị; m k'a bụ nị ẹfan ị ẹbụ ịja-mma.” \p \v 10 Ọ sịzị, “Ndị alị ndị ọzọ hụn wụlẹni ndị Ju, sọn ni ndị nke Osolobuẹ ghọghọ.” \p \v 11 Ọ sịzị, “Anị ndị ọzọ ile wụlẹni ndị Ju, ja nị Di-nwọnni-ẹnyi mma; alị ile, bụnị n'a ẹbụ ịja-mma.” \p \v 12 Osolobuẹ gizi Azaya sị, “Mkpọgụn Jese k'a pụha—Onyẹ ahụn hụn jẹnkọ d'e lihi, kịma ndị alị ile; ịya kẹ ndị wụlẹni ndị Ju k'e gi dọn ẹnya.” \p \v 13 Osolobuẹ, onyẹ hụn olile-ẹnya gha ẹka a abịa, ya gi ịghọghọ lẹ udọn ile gbajun ụnụ kẹ ụnụ dọn rị e gi ẹ e dọn ẹnya. Y'a mẹ ẹ, kẹni ụnụ nwẹ olile-ẹnya, nwẹ ẹ ọda-ọda, ghahanị ikẹn Mmọn-nsọ. \s1 Ikẹn Pọlụ Gi E De \p \v 14 Umunẹ m, o wegụọ m ẹnya nị mma-mma jun imẹ ụnụ, nị amamihiẹn jun imẹ ụnụ, ni ụnụ k'a sazịkwọ ẹka kuzi ibe ụnụ. \v 15 Kanị, o nwẹghọ ihiẹn ndị m ku ndụn-ndụn imẹ ẹhụhụọ-ozini, kẹni m nyanhanzịnị ụnụ wẹ. M'e kushi ikẹn makẹ ẹka Osolobuẹ hụn rị imẹ ndụn m, \v 16 hụn o gi tumẹ m onyẹ a rụnnị Kraịst' wụ Jizọsị imẹ igunrun ndị alị ndị ọzọ wụlẹni ndị Ju. M rị nwan a rụn kẹ onyẹ nchụ-ẹjan ghahanị izisọnmẹ oziọma Osolobuẹ. M rị a rụn kẹni ndị anị ndị ọzọ hụn ụzọ wụrụ ihien wẹ ye Osolobuẹ hụn Osolobuẹ a nabanhan, oyiye Mmọn-nsọ dọn nsọ. \v 17 Ya wụ, o furu nwan nị m'a nyan isi banyeni ihiẹn Jizọs' Kraịstị gi m rụn imẹ ihiẹn Osolobuẹ. \v 18 Ekukọdẹ m ihiẹn ọwụlẹ karị ihiẹn Kraịstị gi m rụn imẹ igunrun ndị alị ndị ọzọ wụlẹni ndị Ju, hụn o gi mẹ wẹ wụrụ ndị e humẹ ni Osolobuẹ isi. O gi oku-ọnụ m lẹ ihiẹn m rụn mẹ ẹ, \v 19 lẹ ikẹn o gi ihiẹn-ahịma lẹ ọrụn-atụmẹnya kpa, lẹzi ghahanị ikẹn Mmọn nke Osolobuẹ—nke wụ nị e zichanrịngụọ m oziọma Kraịstị ghakwọrị Jerusalẹm d'e ru Ilaịrịkọm. \v 20 Ihiẹn m'a chọkẹnmẹ wụ nị m'e zi oziọma ebe wẹ kelẹni nụtu ẹfan Kraịstị, amamgbe m'a tụnyezi ebe onyẹ ọzọ tụnmagụụ. \v 21 Kama, m rị e mẹ n'ọ rị kẹ Ẹhụhụọ-nsọ dọn kụ, nị, \q1 “Ndị wẹ gwatulẹni banyen'ẹ k'a hụn; \q1 ndị nụtulẹni banyen'ẹ k'a ghọta.” \s1 Pọlụ A Tụ Iroro Ijẹn Rom \p \v 22 Ifiri ẹ kẹ m gilẹni sa ẹka bịa d'a hụn ụnụ ogẹn ile m gi chọ nị m bịa. \p \v 23 Kanị, hụnnị o mẹ nwan n'o nwẹzini ebe họdụnị m k'a nọ rụn ọrụn azụụnnị ile bụ o mẹpụgụọ ahụa ole-lẹ-ole m chọma nị m bịa d'a hụn ụnụ, \v 24 a kwademẹgụọ m nị m k'a bịa m jẹnkọnị Speni. M bu ẹ obi nị m k'a banhan d'a hụn ụnụ m jẹnkọnị, kẹni ụnụ ye ni m ẹka m jẹnkọnị ebẹhụ—mmẹ lẹ ụnụ nọgụụ ẹkẹrẹ. \p \v 25 Kanị, m jẹnkọ nwan Jerusalẹm kikẹnni d'e yeni ndị nke Osolobuẹ rị ebẹhụ ẹka. \v 26 Makẹni ndị kwerini rịsọnmẹ Azụụn Masẹdonia lẹ Akaya e wepụhagụọ obi, shịapụ ẹfọ tụnị ndị igbẹnnyẹ rị imẹ ndị nke Osolobuẹ rị Jerusalẹm ihiẹn. \v 27 Uwẹ gi uche wẹ mẹ ihiẹnni. Ezioku-ezioku, o furughọ, makẹni wẹ gi ndị kwerini rị Jerusalẹm ụgwọ. Makẹni, omẹni ndị wụlẹni ndị Ju e sọngụọ uwẹ wụ ndị Ju keri ngọzi imẹ-mmọn wẹ, o furu nị ndị wụlẹni ndị Ju gizi ihiẹn ụwanị wẹ nwẹ yeni wẹ ẹka. \p \v 28 M rụngụụ ogboni, wegụụ ihiẹn ile wẹ tụ ye wẹ, m k'e jẹn Speni; m jẹnkọnị a banhan m d'a hụn ụnụ. \v 29 Ogẹn m'e gi bịa d'a hụn ụnụ, a marịnghọ m nị m k'e gichanrịn ngọzi Kraịstị bịa. \s1 Pọlụ A Rịọ Wẹ Ekpere \p \v 30 Umunẹ m, m rị e gi ẹfan Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jizọs' Kraịstị le ifiri ihiẹn-ọsụsụọ gha ẹka Mmọn-nsọ bịa hụn ẹnyi nwẹ jẹnni ibe ẹnyi a rịọ ụnụ nị ụnụ sọn m mẹkẹnmẹ ekpere, ụnụ a rịọkẹnmẹ ni m Osolobuẹ. \v 31 A rịọ n'a n'ọ gbapụha m ẹka ndị kwerilẹni hụn rị imẹ alị Judia; a rịọzịn'a nị ndị nke Osolobuẹ rị imẹ obodo Jerusalẹm nabanhan ihiẹn m jẹnkọ ebẹhụ d'e mẹni wẹ, \v 32 kẹni m gi ịghọghọ bịa d'e kunrun ụnụ, omẹni Osolobuẹ a chọghọ, e sọn m ụnụ nọdịgụụ—gi ẹ zu ikẹn, ndụn a banzị m. \v 33 Osolobuẹ, onyẹ hụn e ye udọn, ya nọyeni ụnụ ile. Isẹẹ. \c 16 \cl Isi Nke Mmisin \s1 Pọlụ Ekele Ndị Rị Ichẹn-ichẹn \p \v 1 Nabanhan nị nwẹnẹ-ẹnyi-okpoho wụ Fibi, hụn wụ onyẹ ohu imẹ ndị-ọrụn ụka rị Sẹnkrẹ; ọ lala d'a hụn ọnụ. \v 2 M sị ụnụ gi ẹfan Di-nwọnni-ẹnyi nabanhan a k'o furu nị ndị nke Osolobuẹ a nabanhan ịhịan. Yeni n'ẹ ẹka ọwụlẹ ọ chọ nị ụnụ yen'ẹ, makẹni ya lẹ enwẹn ẹ e yepụkanị ndị bu ọda ẹka, kẹ mmẹ nwẹn. \p \v 3 Kele ni Prisilịa lẹ Akwila, ndị mmẹ lẹ wẹ gba a rụn ọrụn Kraịstị Jizọsị. \v 4 Oku m te k'e gbu wẹ. Ẹlẹ mmẹ sụọ rị e kele wẹ, kẹ ndị ụka ile rịsọnmẹ alị ndị wụlẹni ndị Ju rị e kele wẹ. \v 5 Kelezi ni ụka hụn a nọ iwe wẹ e zu. Kele ni ezi ọwụ m wụ Ẹpẹnẹtọsị. Ịya wụ onyẹ ibuzọ kwerini Kraịstị imẹ Azụụn Eshịa. \v 6 Kele ni Meri, hụn rụnkẹnmẹ ni ụnụ ọrụn. \v 7 Kele ni Andronikọsị lẹ Juniasị, ndị Ju ibe m kẹ wẹ wụ, mmẹ lẹ wẹ wị nọ ụnọ-ngan. Wẹ wụ ndị w'a gbaye imẹ ndị-ozi pụ-ichẹn, uwẹ bu m ụzọ wụrụ ndị nke Kraịstị. \p \v 8 Kele ni Amplayatọsị, ezi nwẹnẹ m imẹ Di-nwọnni-ẹnyi. \v 9 Kele ni Ọbanọsị wụ onyẹ-ọrụn ibe ẹnyi imẹ ọrụn Kraịstị lẹ ezi ọwụ m wụ Stakisi. \v 10 Kele ni Apẹlẹsị, hụn wẹ e ku oku ẹ ọhụnma imẹ Kraịstị. Kele ni ezi-lẹ-ụlọ Aristobulọsị. \v 11 Kele ni Hẹrodiọnụ, hụn mmẹ lẹ ịya wụ onyẹ alị ohu. Kele ni ndị hụn kwerini Di-nwọnni-ẹnyi imẹ ezi-lẹ-ụlọ Nasisọsị. \p \v 12 Kele ni Traịfina lẹ Traịfosa, ikpoho ndị hụ a rụnkẹnmẹni Di-nwọnni-ẹnyi ọrụn. Kele ni ezi ọwụ m wụ Pẹsisi, hụn rụnkẹnmẹni Di-nwọnni-ẹnyi ọrụn. \v 13 Kele ni Rufọsị, hụn Di-nwọnni-ẹnyi họrị, ya lẹ nnẹ ẹ hụn e mẹ mmẹ lẹ enwẹn m kẹ nwa a ogẹn ile. \v 14 Kele ni Asinkritọsị lẹ Flegọnụ lẹ Hẹmisi lẹ Patrobasị lẹ Hẹmasị lẹ umunẹ ndị ọzọ imẹ Kraịstị wẹ ile rị ebẹhụ. \v 15 Kele ni Filologusu lẹ Julia. Kele ni Neriusu lẹ nwẹnẹ-ẹ-okpoho. Kele ni Olimpasị lẹ ndị nke Osolobuẹ ile hụn wẹ ile rị ebẹhụ. \p \v 16 Dide ni ibe ụnụ ndide rị nsọ. \p Ndị ụka Kraịstị ile e zi ekele. \s1 Oku Ịkpazụụn \p \v 17 Umunẹ m, dodo, ọ rị ẹka ụnụ, kpachanpụ nị ẹnya makẹ ndị e buhẹ nkebe, e mẹ okukwe ụnụ uke ebe wẹ n'a kuzi ihiẹn wụlẹni ezioku ahụn ndị kuzini ụnụ kuzi ụnụ. Gba nị nị wẹ ọsọ! \v 18 Makẹni ndị e mẹ ihiẹn ndịnị a rị e fe Nna ẹnyi wụ Kraịstị; kanị wẹ rị e fe ẹfọ wẹ lẹ ihiẹn a gụnnị wẹ. W'e gi ọnụ-ọma lẹ oku a sụọ ụsụọ e dufie ndị marịnlẹni ihiẹn. \p \v 19 Ịhịan ile a nụgụọ kẹ ụnụ dọn rị e humẹ isi. Ufiri ẹ, ẹfọ rị a sụọ m ụsụọ banyeni ụnụ. M chọ nị ọnụ a wụ ndị marịn ihiẹn ebe imẹ ihiẹn rị mma rị, ụnụ a wụ ndị marịnlẹni ihiẹn ebe imẹ eje-ihiẹn rị. \v 20 O biekọ Osolobuẹ hụn e ye udọn a zọkpụkpọ Ekwensụ ye okpuru ụkụ ụnụ. \p Ẹfọma Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jizọsị ya nọyeni ụnụ. \p \v 21 Timoti, hụn mmẹ lẹ ya wị a rụn ọrụn e zi ekele ụnụ, ẹrịra kẹ Lushọsị dọnzị zi ekele ụnụ. Jasịn lẹ Sọsịpata, ndị Ju ibe m, e zizi ekele ụnụ. \v 22 Mmẹ wụ Tẹtiọsị, hụn de ẹkụkwọ-ozini gi ẹfan Di-nwọnni-ẹnyi e zi ekele ụnụ. \v 23 Gayọsị, hụn m rị iwe ẹ, hụn ụka nọ iwe ẹ e zu, e zi ekele ụnụ. Ẹrastọsị, hụn e dọnmẹni obodoni egho lẹ nwẹnẹ ẹnyi wụ Kwọtus' e zi ekele ọnụ. \p \v 24 [Ẹfọma Di-nwọnni-ẹnyi wụ Jizọs' Kraịstị, ya nọyeni ọnụ ile. Isẹẹ.] \s1 Ọjịja-mma Ya rịnị Osolobuẹ! \p \v 25 Ọjịja-mma ya rịnị Osolobuẹ! Ịya wụ onyẹ hụn k'a saẹka gi ihiẹn rị imẹ oziọmanị m rị e zi hụn wẹ gi a masọnmẹ ọkwa banyeni Jesu Kristi, mẹ ụnụ zekẹnmẹ. Oziọmanị lẹ ọkwanị rị e ku oku ihiẹn-mini hụn te zueri ẹdẹi. \v 26 Kanị, e wepụhagụọ w'a nwan ifọn; wẹ rị nwan ẹ gi ihiẹn ndị-amụma desọnmẹ imẹ Ẹhụhụọ-nsọ e mẹ ndị alị ile a marịn a; Osolobuẹ hụn rị ndụn jẹnrin ejẹn ya ye iwu sị wẹ mẹ ẹrịra, kẹni ndị anị ile hụn ụzọ kweri, gi okweri hụ wẹ kweri humẹn'ẹ isi. \p \v 27 Ẹghẹẹ, ọjịja-mma ya rịnị Osolobuẹ! Osolobuẹ hụn ya sụọ marịn ihiẹn ile! Ya rịn'a jẹnrin ejẹn ghahanị Jizọs' Kraịstị! Isẹẹ.