\id ROM - Ignaciano NT -Bolivia 1980 (DBL -2013) \h Romanos \toc1 Eta macartane ema Apóstole Pablo nayehe ena machamuriana ticavasanahi te Roma, ticaijare Romanos \toc2 Romanos \toc3 Ro \mt2 Eta macartane ema Apóstole Pablo nayehe ena machamuriana ticavasanahi te Roma, ticaijare \mt1 ROMANOS \c 1 \p \fig Ema Pablo tiájurecahi eta carta nayeheyare ena machamuriana.|src="Acts 154" size="span" ref="Ro 1.1-7" \fig* \v 1 Nuti Pablo, mavana­ranuhi ema Viáquenu Jesucristo, manere­ji­ru­nu­hivare eta mayehe­nu­yarehi apóstole. Titupa­ra­canuhi eta nucame­ta­rai­rui­rayare eta mapane­re­chirahi ema Viya eta mavarairahi macuchu­cuhaya namutu ena ticasi­ña­vanaya mayehe ema Machicha. \p \v 2 Ema Viya, ánaquia­pa­ripahi eta juca mameta­si­ra­vacahi ena víyara­hanaini santo profetana eta mapane­re­chirahi eta macuchu­cuiraya ena achaneana. Tásiha, nájueque­ne­ha­ri­pa­hivare éna. \v 3 Eta Sagrada Escritura táechaji­sihaipa ema Machicha ema Viya eta máucupai­si­ra­yarehi te juca apaquehe. Yátupi­yarehi Crístohi éma. Achane­quenehi eta máimahi. \v 4 Natiari­hi­hisera ena ticatia­na­canahi éma. Náimica­pacahi éma. Émasera ema Espíritu Santo, tiárami­carehi eta macaeche­pu­sirahi éma te máecari. Étapa tímereuchahi eta yátupi­que­nérahi Machicha ema Viya. \v 5 Puiti ema Viáquenu Jesucristo tijapa­nunuhi eta matupa­ra­si­ranuhi eta nuyaniraya nupaicaya te tamutu avasareana, nucame­ta­rai­ru­yarehi eta najaca­pa­ca­re­va­yarehi me Viya namutu ena tisuapa­nayare, náehica éma. \v 6-7 Te namuri ena nasimu­tu­queneana, etiari­hivare éti apanava. Tíchuha­he­hivare ema Viya, machane­ra­yarehi ema Machicha Jesucristo, mavaraha tauri eta ecaema­ta­nea­siraya éma. Puiti nucajurehe eta juca nucartane emutu eti nuchamuriana ecava­sanahi te avasare Roma, máemuna­ru­que­neanahi ema Viya. Nuvaraha macata­ji­ca­hehini ichape ema Tata Vicaiyaquene, émapa ema Viáquenu Jesucristo; náijara­ca­héhini táurivaina eta epane­reruana. \s1 Ema Pablo mapanerechaipa tiyanayare te Roma \p \v 8 Núti, tétavi­cavahi eta nucuna­chirahi ema Viáquenu Jesucristo, nuhasu­lu­pa­yachahi ema Viya íchavenehi emutu éti. Namutu ena achaneana te avasareana téchaji­sia­heanahi eta yátupi­ra­ripahi éhica ema Viya. \v 9 Núti nuvapi­navahi eta nucaema­ta­nea­sirahi ema Viya, eta nucame­ta­rai­ruirahi eta máimitu­rapiana ema Machicha Jesucristo. Ema Viya tímara­ra­canuhi eta néñami­ravahi eyehe éti. Núti, tamutu sácheana te nunara­sirana, te néchepu­sirana, nuyaseu­chahehi me Viya, máijara­ca­hehini eta iúrivái­nahíni éti. \v 10 Nuyaseu­cha­va­hivare eta máisapi­ra­nui­nahíni nítuji­si­ra­vai­nahini nupaipiuchahe. \v 11 Ichape eta nuvarairahi nímahahe, nímica­ta­ca­hehini eta tajuru­siraya eta iáchanevana apaesa muraca­que­né­napaini eta éhisiraya ema Viya. \v 12 Éti apanava ímica­ta­ca­nuhini. Vétume­ji­ri­ca­ca­hi­varéni eta véhisirahi ema Viáquenu. \p \v 13 Nupara­pe­naveana, nuvaraha numetacahe apaesa echa. Ichape­murihi eta nuvarairahi níteca nímaha­panahe. Puíticha, vuíchahasera nítujicava. Tijuricati nétupi­ca­vahini eta nítesi­rai­nahini eyehe, natiari­hi­chu­hi­pucaini nucaji­mu­ya­ca­va­cahini eta nanere­ji­si­ra­vai­nahini náehicahini ema Viáquenu, tácutihini te nupaicainapa te apana avasareana. \v 14 Taicha ichape eta néñami­ravahi núti eta nucatu­pa­ra­hairahi nucame­ta­rai­rui­rayare nayehe namutu ena achaneana te ichapeana avasareana énapa ena tiávihana te vámahiana, ena tiávihana te isanitiana. Nájina nunere­ji­ruimahi. Namutuyare numeta­cavaca: ena cráyanana rícoana énapa ena páureana. \v 15 Tacahe, núti nutsere­rea­cavahi eta nupaipiu­chi­raheya te iávasa Roma, nuvarairahi nímitucahe eta máechaji­riruva ema Viya tayehe eta véhiruhi. \s1 Vijacapacareipahi mayehe ema Viya táichavene eta vicasiñavairahi mayehe \p \v 16 Núti nuvapi­navahi eta nímitu­si­rahehi tayehe eta véhisirahi ema Cristo. Tájina vahi nutsiri­hahini, taicha tétavi­cavahi eta macasi­ña­ca­revahi ema Viya máitauchayare tamutu eta macuchu­cui­rahavi. Éma, tétavi­cavahi eta mavarairahi nacasi­ña­vahini ena israelítana eta mayehe, énapa namutu ena apamuriana achaneana. Tétavi­cavahi eta máitupa­ji­jia­si­ravahi máitsiva­chinahi eta náitare­sirana, tamutupa arairuhi máicha. \v 17 Taicha ema Viya máimere­caripa eta vijaca­pa­ca­revahi eta mayehe vimutu viti vicasi­ña­vanahi mayehe. Tájinapa vácamu­nuhini. Tarataripa eta vicasi­ña­vairahi mayehe. Tásiha, éma ticuchu­cu­ha­ha­viripa. Taicha eta Sagrada Escritura, ani tacahehi eta táechaji­ri­ruvahi: “Nácani ticasi­ña­vanahi eta me Viya, tijaca­pa­ca­reanahi, máichecua­ra­qui­reyare eta náitare­siraya táicha”. \s1 Ticaviurevana namutu ena achaneana táichavene eta náejecapiravana \p \v 18-19 Acane ema Viya manaca­sa­mu­rechahi ena achaneana eta matiari­hirahi éma. Manaca­sa­mu­re­cha­hivare eta máicuña­siraya namutu ena téjeca­pa­vanahi, máurira­hanahi. Yátupihi eta nacaicu­ñai­rayare táichavenehi eta namasua­pirahi eta yátupi­queneana, váhivare návara­hahini náinaji­cahini eta navaina­ra­jivana. \v 20 Máimaha­si­hinéni ema Viya Eterno eta viyehe, véchahisera eta matiari­hírahi, taicha tamutu vímaha eta máepiya­ruanahi, étaripa eta apaquehe étapa eta tatiari­hi­que­neanahi. Émarichuhi ema Viya téchapa­ji­ricahi tamutu eta táepani­ravahi eta juca apaquehe, puíticha eta juca viávacurehi. Étara vímatiarahi eta matiari­hirahi ema máitupa­ji­jia­ru­va­quenehi. Énasera ena achaneana, vai návara­hahini nacasi­ña­vahini eta mayehe. Étapa naviurevahi éna. \v 21 Tamapu­ru­ji­hisera eta náimatirahi ema Viya, vahi návara­hahini nasuapahini; váhivare napicau­chahini. Váhivare nahasu­lu­pa­ya­chahini éma. Tétavi­cavahi eta táejeca­pi­ravahi eta napane­reruana. Étachucha napane­rechahi eta tájipa­racana. Muraca­sa­mu­rea­na­hivare. \v 22 Ticasi­ña­va­vai­canahi taicha tímija­cha­vanahi títupa­ji­jia­cavana. Tétavi­ca­va­hisera eta namaitu­re­re­vanahi. \v 23 Vaipa najirau­chahini ema Viya máepena­cacahi. Váipavare mapicau­cha­ca­rehini nayehe. Tásiha, náemiti­sicaipa éma. Nasapihapa najirauchahi eta nasiña­rajiana achane­mirana matume­rai­ra­hanahi náipunechucha ena achaneana. Tamutuchucha nacasi­ña­ra­jipahi cáyurepuca, quicharepuca, sárare­mi­rapuca. \p \v 24 Tacahe, eta máimairahi ema Viya eta náichirahi eta júcana, máisapapa éma. Máinajia­ca­vacapa. Puíticha navara­ha­richucha tímiya­navana naicha eta natuhu­sivana titsiria­ca­reanahi. Tavayua­ca­hivare eta najamu­ra­raivana tamauri­queneana. Tétavi­cavahi eta namaepe­ra­ji­si­ra­cacahi. \v 25 Tétavi­ca­va­hivare eta náepuruirahi ema Viya, émayarehi najirau­re­ya­rehini. Tasapihapa téjeca­pa­vanahi, eta náimija­chirahi tiúripana eta najirauchira eta nasiña­rajiana náepiya­ruanahi. Tásiha, náemiti­sicapa ema yátupi­quenehi. Jéhevarequenehi máichecua­ra­qui­re­yarehi eta majirau­cha­careva. Amén. \p \v 26 Eta tacahe, ema Viya macaera­ji­ca­vacapa. Vaipa mávara­hahini máemecha­va­cahini. Máisapapa náichahi eta navara­ha­que­neanahi. Tásiha, tétavi­cavahi eta náichaque­neanahi. Nararihi ena esenana, énaji­cacapa náichacacahi eta napeca­turana. Vaipa nácame­sahini ema ajaira. \v 27 Énaripa ena ajairana, narari­hivare énaji­cacahi náichacacahi eta pecatuana. Vaipa nácame­sahini esu esena. Navayuchaipa eta najamu­ra­chi­ra­cacahi. Váhiquene nátsiri­hahini. Táichavenehi eta náejeca­pi­ravahi, énajivapa tímitae­que­ne­havana tayehe eta náicuñayare. \p \v 28 Ena nani, ichape eta nacaera­ji­si­ravahi eta me Viya. Vaipa návara­hahini náeseni­cahini éma. Váhivare návara­hahini napane­re­chahini eta táuriqueneana. Tásiha, ema Viya máinajia­ca­vacapa, vaipa émainahini máechava­cahini. Máisapapa tímiya­navana eta náichirahi eta tájipa­racana tamauri­queneana. \v 29 Tétavi­cavahi eta náepiya­re­sirahi eta napeca­turana tamauri­queneana: Navehahi esu esena apayena. Ena amaperuana náichahi eta natuhu­si­vanahi. Téharahiana nayehe nácani matapi­ra­va­reanahi. Tamutupa navaraha nacayehe, cáetema­rahiana, ticapi­na­ru­rahiana, ticapahiana, tipiara­recana te tisemana, tivayua­recana, sémarai­rihiana, téchejihiana. \v 30 Tíñemahi eta náecheji­sirana nayehe ena apana achaneana. Nacati­chavare ema Viya. Tiácapae­ma­rahiana, cájamu­ravana, píncanillana, tisiña­va­vai­ricana. Tisipa­ne­rehiana eta náichirayare eta apana pecatu navara­ha­queneana. Masuapa­ji­rai­ra­ha­navare nayehe ena ticachichana. \v 31 Tímija­cha­vanahi tétupi­cavana eta náichirahi eta tamauri­queneana. Tivayua­rahiana eta náechaji­ri­si­ravana. Vahi témuna­rahiana. Váhivare tiperdo­na­rahiana, nájina najapa­nu­quenéna. \v 32 Náechahinéni éna eta tamaurivahi eta júcana me Viya. Náechahivare éna, eta táimica­pa­ca­si­ra­va­ca­yarehi, tímiya­na­va­na­ri­chu­chasera eta náichirahi. Náimiaqui­paicahi nácani apamuriana. Émasera ema Viya máitaucha­yarehi eta náicuñayare. \c 2 \s1 Ema Viya titupiruvahi eta máitauchirayarehi eta náicuñayare \p \v 1 Étiari­hisera éti ímijachahi tájina eviure­vaimahi eta vahi ácutimahi ena apamuriana máimati­ra­hanahi ema Viya. Ímija­chavahi tájina epeca­turaina. Éti ecaeca­hi­vacahi ena tíchanahi eta tamauri­que­neanahi. Váhisera étupi­ca­vahini eta ecaeca­hirahi, taicha étirichuhi nacuti­que­neanahi eta íchaqueneana. Éneri­chu­hivare eti ecaviu­re­va­hivare. \v 2 Víti véchahi matupi­ruvahi ema Viya eta máicuña­si­ra­vacaya ena tíchanahi eta juca tamauri­queneana. \v 3 Étipa, éjeca­pavahi eta ímija­chirahi ticaiti­ca­heyare eta ícuñayare, eti ícharahiana eta tavasi­queneana ecuti­ri­chu­hinéni ena ecaeca­hi­queneana. \v 4 Émasera ema Viya, tétavi­cavahi eta máurivahi eta eyehe. Vahi maícuña­ca­he­va­nehini. Ticami­chahehi, ticucha­pa­he­hivare, mavarairahi éneucha­vahini eta mayehe, ínaji­cahini eta íchira eta tamauri­queneana. Tásiha, vahi ecueme­pu­rureca eta máurivahi eta eyehe. \v 5 Taicha táiñehi­que­neyare eta ícuña­sa­miyare éti, te vahi ecueneuchava, ínaji­cavare eta tamura­cavahi eta esamureana. Taicha evayu­cha­paichucha eta ecuru­mu­tu­sirahi eta etapi­ravana. \v 6 Taicha éma, matupi­ruvahi eta máijara­si­rayare eta táitsivayare eta víchaque­nepachu. \v 7 Vítiripa viti machanerana ema Viya, tíjara­ca­ha­vinapa éma máichecua­ra­qui­reyare eta vítare­siraya, taicha vivaraha puiti vicuri­sa­mu­rechaya éma, vímiya­navaya eta vivapi­nai­ra­vayare vicha eta táuriqueneana. Vicucha­pavaya eta visiapiraya eta te majaraivahi, vicuna­cha­careya mayehe, máichecua­ra­quireya eta viúrica­ca­revaya. \v 8 Muracai­na­pasera eta máicuña­si­ra­vacaya namutu ena masuapa­ji­rai­ra­hanahi énaripa ena ticatia­na­canahi eta yátupi­queneana, tasapihahi náuricahi eta tamauri­que­neanahi. Navayu­charipa eta náimiyu­se­ma­sirahi ema Viya. \v 9 Ichape eta nacata­ji­vairaya, tíyaha­ha­ca­va­nayare namutu ena tíchanahi eta juca tamauri­queneana. Ticuti­ca­ca­nayare namutu eta náicuñayare, ena israelítana énapa ena apava­sanana. \v 10 Étisera eti íchanahi eta táuriqueneana, tíjara­ca­hénapa ema Viya eta iávihaya te majaraivahi. Tétavi­cavaya eta ecuna­cha­ca­revaya mayehe. Tinara­cai­na­varepa eta epane­re­re­si­ra­nainihi. Ecuti­cacaya emutu eta iúrica­ca­revaya. Eti israelítana, vahi ecachu­ri­caimahi ena apava­sanana. \p \v 11 Ema Viya vahi manere­ji­caimahi ena máicuña­ruanaya. Ticuti­ca­ca­na­yarehi máicha. \v 12 Nácani máimati­ra­hanahi eta mavanai­ripiana ema víyarahaini Moisés, ticaicu­ña­nayare. Énerichu nácani náimati­hi­né­nipuca, taveti­jinapa ticaicu­ña­nayare taicha vahi nasuapahini. \v 13 Taicha vahi tijaca­pa­ca­rea­naimahi mayehe ema Viya nácani vahi náitauchahini eta nasama­que­neanahi. Tijaca­pa­ca­rea­na­ya­resera nácani títauchanahi tipicau­chanahi eta vanairipiana. \v 14 Narari­hivare ena tinere­ji­ca­vanahi ena apava­sanana, váhinéni náimatihini eta vanaripiana, nasapi­hasera natupi­ruvahi te nasamureana eta náichirahi eta táurique­neanahi, taicha yátupihi eta nasuapirahi eta manaca­sa­mu­re­cha­quenehi ema Viya. \v 15 Éna, náimerecahi eta manaca­sa­mu­re­chirahi ema Viya eta vanairipi te nasamureana. Énajivaya tisamavana te napane­reruana eta táurivahi eta náichaqueneana, éta ticatiu­cha­vacahi. Te téjeca­pa­va­napuca, tisama­va­na­hivare eta tamaurivahi eta náichaqueneana. Tásiha, napicahi eta náicuña­yarehi táicha. \v 16 Járajapa eta sácheyare, ticaya­sesere­hia­nainapa namutu ena achaneana te mamirahu ema Viáquenu Jesucristo. Éma, máimatiya tamutu eta náichaqueneana tayumu­ru­re­vanahi. Étarichuhi eta numeta­rapihi te nucame­ta­rairupa. \s1 Ena israelítana, ena ticatuparahanainihi eta vanairipiana, váhisera náitauchahini \p \v 17 Étisera eti israelítana, ímija­chavahi yátupihi ítaucha eta vanairipiana, ecuna­cha­vaipahi mayehe ema Viya. \v 18 Ímija­cha­hivare ítuca eta mavara­ha­que­neanahi ema Viya. Éneri­chuvare eta vanairipi éhiruhi tímitu­cahehi eta enere­ji­si­rayare icha eta táuriqueneana. \v 19-20 Tétavi­ca­vai­pa­hivare eta ecuna­chi­ravahi taicha ímija­cha­varipa ecatu­paraha eta ímitu­siraya ena apava­sanana apaesa náeseni­cahini ema Viya, náimati­yareva eta máechaji­ri­ruvana, náinaji­ca­yareva eta napeca­turana, váipavare nanasimahi eta te timapicu. Ímija­cha­hivare ímatie­queneha tamutu eta vanairipiana, ítamu­tu­ru­sirahi tamutu eta tayeheana yátupi­queneana. \v 21 Éti evara­ha­hipuca ímitureca. Titupa­ra­ca­he­hisera étivaya ítaurahi. Éti, ímitu­recahi vahi nacuamereca ena achaneana; étisera epane­rechahi eta iámere­siraya. \v 22 Tacutiquene váhivare iúrica nacaese­na­rahini ena epara­jai­ravana; étisera epane­rechahi eta ecaese­naraya. Ecati­chavare eta nasiña­rajiana; étisera matsiria­rai­ra­hahehi eta evehairahi eta táijara­casiana eta nasiña­rajiana. \v 23 Ecuna­chavahi eta ímija­chi­ravahi ítuca eta mavanai­ripiana ema Viya; étisera tamutu sácheana iácata­ya­ya­jicahi eta mavanai­ripiana. Tétavi­cavahi eta emapi­cau­chirahi éma. \v 24 Ani tacahe eta Sagrada Escritura: “Ena achaneana vahi napicau­chahini ema Viya íchavenehi éti israelítana” tacahepa. \p \v 25 Eti ecuna­cha­vaipahi eta israelí­tai­rahehi. Tacamu­nu­hisera eta ítauchi­rai­nahini eta vanairipiana. Taicha eta juca emaitau­chirahi, tímicu­ti­ji­ri­ca­vaichucha vahi étinahini israelí­ta­nai­na­hehini. \v 26 Ticachu­ri­ca­hea­naripa nácani apava­sanana, nasapihaipa náitauchahi eta vanairi­pianahi. Ema Viya máimahahi eta táurivahi eta náitauchirahi, váhineni israelí­ta­nai­nahíni éna. \v 27 Ena apava­sanana títaura­hianahi tayehe eta vanairipiana, éna tiyase­se­re­ca­nainapa eta ícuñayare emutu eti emaitau­chanahi, émepu­ru­re­ca­vaipahi israelí­tai­rahehi, étapa eta ecara­va­huirahi eta vanairipiana. \v 28 Váhivare étaimahi ecuna­cha­ca­revaya eta ecama­rcairahi te iáquehe eti israelítana. \v 29 Nácanisera yátupi­quenehi eta nasuapa­jiraiva, jéhevare ena yátupi­que­neanahi israelítana. Vahi tácame­saimahi ticamarcana te náqueheana, taicha éna yátupi­quenehi te nasamureana námahi eta nacama­rcairahi eta machane­rai­ra­vacahi ema Viya. Vahi étapa­ra­cai­nahini eta nacara­va­hui­ra­hipuca eta vanairipiana, étaina­pa­pucaini nacuna­cha­ca­re­vai­nahini nayehe ena achaneana. Eta ticamu­nu­carehi eta náitauchi­rayare eta mavanai­ripiana ema Viya. Étapa nacuna­cha­ca­revaya eta mayehe. \c 3 \s1 Ena israelítana tímijachavanahi nacarichu ticunachacareana \p \v 1 Eti nujaneanana ímija­chavaipa ecuna­cha­carehi taicha eta israelí­tai­rahehi, ecama­rcai­ra­hivare te iáquehe. \v 2 Jéhesare, jararihi eta ecuna­cha­ca­revahi, máicha ema Viya. Éma, matupa­ra­ca­vacahi ena viáchuca­na­veanaini eta náimitu­re­sirahi eta yátupi­queneana máechaji­riruana, vítipa viti námarie­queneana. \v 3-4 Tayanapane natiarihihi ena vijaneanana vahi náitauchahini eta natupa­rahahi, émasera ema Viya, váhiquene títavaimahi eta máitauchiraya tamutu eta máijara­ru­vanahi eta nayehe. Taicha tétavi­cavahi eta máitauraivahi éma. Tayana­pa­nepuca natiarihi ena achaneana énaina náepiya­hirahi, émasera ema Viya máitauchayare tamutu. Eta Sagrada Escritura, ani tacahe: “Tayanapane ena achaneana vahi navara­hahini nasuapa eta pítauraivahi, piti Tátachicha, tamutu sácheana pímerecahi píti eta pítauraivahi. Tayanapane natiarihi náimijachahi vahi tátupi­ru­vahini eta píchaqueneana, tétavi­ca­va­hisera eta pitupi­ruvahi te tamutu” tacahepa. \v 5-6 Vimutu vímati tétavi­cavahi eta majapa­nu­raivahi ema Viya. Németea­casera etiarihi eti ímijachahi tiápaju­ca­va­yarehi eta macuna­cha­careva taicha eta esipe­ca­tu­rai­ra­vacahi. Ímija­cha­vavare vahi tátupi­ri­ru­vahini eta masemairahi eta ecape­ca­tu­rairahi. ¡Tétavi­cavahi eta éjeca­pi­ravahi! Ecuti ena achaneana mapane­re­rureana. Ema Viya, tatupa­racahi máicuña­ca­va­cayare namutu ena téjeca­pa­vanahi, taicha tétavi­cavahi eta masantovahi. \v 7-8 Ímija­chavahi tísapa­carehi eta épiya­hiraiva, taicha ímija­chavahi títame­tacahe eta yátupirahi eta tatupi­ruvahi eta máechaji­ri­ruvana ema Viya. Ánipapuca tacahe eta epane­reruana: “Ema Viya ticaijare tijapa­nurahi. Tacahe, tiápaju­ca­vayare eta macuna­cha­ca­revahi éma, taicha táetaviu­chayare eta majapa­nui­rahavi eta máimairainapa eta vivayu­chi­ravahi eta vivaina­ra­jivana. Tásiha, vahi tátupi­ru­vahini eta mavarairahi tícuña­cahavi, taicha tiápajucava eta macuna­cha­careva vícha, ¿masi?” ecahepuca eta epanereru. Natiari­hivare ena tépiyae­que­ne­hahavi náimija­chahiji tacahe eta vímiturapi viti apóstoleana. Muraca­ya­resera eta náicuña namutu ena tacahehi eta napane­reruana. \s1 Vimutu viti achaneana vicaviurevahi eta me Viya \p \v 9 Eti nujaneanana, vahi ecuimi­jachava viti israelítana viúripanahi nayehe ena apamuriana achaneana. Tájinaquene viúrivai­nahini te mamirahu ema Viya. Taicha vímatie­que­nehapa eta vimutuirahi vicaviureva me Viya viti achaneana, viti israelítana énapa ena apava­sanana. \v 10 Eta Sagrada Escritura, ani tacahe: “Nájina náurihini, émanai­na­hi­pucáini máurihini, ésunai­na­hi­pucáini esena súrihini. \v 11 Nájinavare énaji­vai­nahini náimatihini ema Viya, váhivare navaraha náesenica ema Viya. \v 12 Namutuhi téjeca­pavana, namutu­hivare táquipaicahi eta tamauri­queneana. Nájina náichahini eta táuriqueneana, émanai­na­hi­pucaini máichahini. \v 13-14 Tíñemahipi eta náecheji­ri­si­ravana. Tétavi­ca­vavare eta navayua­rai­vanahi. Éna nacuti eta quichare téchurahi, tétavi­cavahi eta nacaete­maraiva. Náemata­nechucha namaldi­cióncha nácani apamuriana. \v 15 Apaesarichu nacamunu navara­hai­pavare ticapa­recana. \v 16 Sirujiana eta náitare­sirana, ticaete­ma­re­recana. \v 17 Vahi natanu­caimahi eta náurivai­nahini nayehe ena apamuriana. \v 18 Tájina vahi napicau­chaimahi ema Viya” tacahepa eta Sagrada Escritura. \p \v 19 Nujaneanana, eti ímija­cha­vai­papuca vahi étinahini táechajisiha eta Sagrada Escritura. Téchaji­si­ha­he­hisera, taicha eti iávacu­hanahi eta vanairipiana. Emutuhi ecaviu­revahi. Te jena sácheyare, vaipa ecatiu­cha­vaimahi. Emati­nai­naripa emutu taicha eta eviure­vanahi. Táurica eta ecaicu­ñai­rayare emutu. \v 20 Natiari­hi­pu­casera nácani tímija­cha­va­na­ripahi tijaca­pa­careana taicha navara­hainapa náitauchaya eta vanairipiana. Váhique­nesera tijaca­pa­ca­rea­naimahi me Viya, taicha vahi étapa­ra­caimahi eta náitauchirahi. Taicha eta vanairipiana, tímima­ti­cha­ha­vichucha eta vicape­ca­tu­rairahi. \s1 Vijacapacarehi mayehe ema Viya táichavenehi eta vicasiñavairahi mayehe ema Machicha Jesucristo \p \v 21 Puítisera, ema Viya tímima­ti­cha­ha­viripa eta vijaca­pa­ca­re­va­yarehi eta viúchucuiraya. Vahi étapa­racaina eta vivarai­ra­hipuca vítaucha eta vanairipiana. Tanasi­que­neripa eta Sagrada Escritura, táechaji­si­haipahi eta máiteca­piraya ema ticatiu­cha­haviya, vijaca­pa­careya máicha. \v 22 Eta tacahehi puiti, yátupihi eta vijaca­pa­ca­revahi vimutu viti vicasi­ña­vanahi mayehe ema Jesucristo. Ema Viya vahi manere­ji­caimahi nácari­chuhini ena tiúriana. Váhivare máepuruimahi ena achaneana tisipe­ca­tu­ranahi. Eta nacasi­ñai­ravahi eta mayehe, majaca­pa­vacahi namutu. \v 23 Taicha yátupihi eta vicape­ca­tu­rairahi vimutu. Vimutu véchuriaca eta viúrivana, vijaca­pa­caréni me Viya. Nájina émanái­nahíni mátupi­ruhíni. \v 24 Étasera eta máemuna­si­ra­havihi ema Viya, tijapa­nu­havihi. Tijaca­pa­havihi táichavenehi eta vicasi­ñairahi ema Machicha Jesucristo. Émapa tivacha­chi­na­havihi eta vitapi­ravana táichavenehi eta vipeca­turana. \v 25-26 Ema Viya, tétavi­cavahi eta matupi­ru­vairahi. Vahi macami­chaimahi ena téjeca­pa­vanahi te machacaya. Tásihasera, tijapa­nu­havihi. Máijara­recahi ema Machicha eta mavacha­chirahi eta vipeca­turana, vímica­pacahi éma. Eta vicasiñaira ema Jesucristo, macaepahahi eta véjeca­pi­ra­vanahi vipeca­tu­ranahi. Tásiha, vijaca­pa­carehi mayehe ema Viya. \p \v 27-28 Tacahe, puiti visama­ripahi eta majaca­pi­ra­ha­viripa ema Viya, étachucha tíchahi eta vicasi­ñairahi ema Jesucristo. Vahi vétupi­ca­vahini eta vicasi­ña­va­vai­ri­sirahi eta vítauchiraipa eta vanairipiana. Váhique­nevare étapa­racaina. \p \v 29-30 Vahi ácari­chuimahi eti israelítana ejaca­pa­carehi me Viya. Éneri­chuvare tijaca­pa­ca­reanahi namutu ena apava­sanana ticasi­ñanahi. Tijaca­pa­havihi ema Viya vimutu viti vicasi­ña­vanahi eta mayehe. \v 31 Váhivare ecuimijacha nútina­hi­pucaini nímitucahe vaipa tasuapa­ca­rehini viyehe eta mavanai­ripiana me Viya. Viti véhicanahi ema Jesús, táitusiava vicarichuhi virataha vítaucha eta mavanai­ripiana ema Viya. Vahi vínaji­caimahi. \c 4 \s1 Vicutiyarehi ema víyarahaini Abraham eta macasiñavairahi mayehe ema Viya \p \v 1-2 Németeaca etiarihi eti evarahaipa échajisiha ema viáchucaini Abraham. Evaraha ecunacha eta macaema­ta­nea­si­ranahi ema Viya, ímija­chirahi éta tíchahi eta majaca­pa­ca­revahi me Viya. Ímija­cha­hivare táuriha eta macasi­ña­va­vai­si­ra­vapuca éma. Numeta­ca­hesera: Eta majaca­pa­ca­revahi me Viya, vahi étainahini táichahini eta macaema­ta­nea­sirahi ema Viya. \v 3 Eta Sagrada Escritura, ani tacahe: “Ema Abraham, tétavi­cavahi eta macasi­ña­vairahi me Viya. Eta tacahe, tijaca­pa­ca­réinehi me Viya” tacahepa. \p \v 4-5 Tiuri puiti, viti achaneana, te vicaema­ta­ne­recahi, tatupa­racahi ena vicaema­ta­ne­ye­ruanahi eta navacha­chi­ra­ha­vi­yarehi. Vahi tíjara­ca­si­cha­ha­via­naimahi eta najapa­nui­ra­ha­vihini. Émasera ema Viya tijapa­nu­havihi, tijaca­pa­havihi táichavenehi eta vicasi­ña­vairahi eta mayehe. Vahi étapa­ra­caimahi eta vicaema­ta­nea­sirahi. \v 6 Énerichuva ema víyarahaini David máechaji­sihahi eta náurica­ca­revahi ena ticape­ca­tu­ra­rahiana eta majaca­pi­ra­vacahi ema Viya, tájina étapa­racaina eta nacaema­ta­nea­sirahi. \v 7-8 Ánipa macahehi: “Tétavi­cavapa eta náurica­ca­revahi nácani maperdo­na­cha­que­neanahi ema Viya eta napeca­tu­ranaini, tijaca­pa­havihi tímicu­ti­ji­ri­ca­vainehi tacuijahini véjeca­pi­ra­vai­na­hini” macahepa. \p \v 9 Tacahe, eta juca viúrica­ca­revahi, vahi vácarichu vicatu­pa­ra­hahini viti israelítana. Éneri­chu­hivare tatupa­ra­ca­hivare ena apava­sanana. Vécharipahi eta majapa­nuirahi ema Viya ema Abraham. Tacarichuhi eta macasi­ña­vairahi, majacapahi ema Viya. \v 10-12 Ímija­chai­papuca éti, eta majaca­pa­ca­revahi ema Abraham tásiha­quenehi eta macama­rcai­rahi. Numeta­ca­hesera: Váhiquene étainahi táichahini eta macama­rcairahi éma, taicha te táequenepa eta majaca­pirahi ema Viya, mapaenu­mavahi ticamarca ema Abraham. Étapa táicutia­ra­yarehi eta majaca­piraipa ema Viya táichavenehi eta macasi­ña­vairahi. Émara ema achane máinapuiruhi ticasi­ñavahi me Viya. Puíticha ema Abraham, émapa vicaiya­quenehi vimutu viti vicasi­ña­vanahi me Viya, vijaca­pa­careipa víti apanava. Tacamu­nui­pasera vácuti­ca­cahini vicasi­ña­vahini mayehe, viti israelítana étipa eti apava­sanana. \s1 Ema Viya máitauchayare eta máijarasirahaviya eta vícuchihi táichavene eta vicasiñavairahi eta mayehe \p \v 13 Ema Viya tíjara­cavahi eta máijara­si­rayare ema Abraham énapa ena mámarié­queneana tamutu eta apaquehe, návapai­ruyare. Máijara­cayare táichavenehi eta macasi­ña­vairahi ema Abraham. Vahi étapa­ra­cai­nahíni eta masuapi­rai­nahini eta vanairipiana. \v 14 Taicha te tatiari­hi­nahini eta náicuchihi ena títauchanahi eta vanairipiana, tamapu­ru­ji­pa­pucaini eta vicasi­ña­vairahi, tamapu­ru­ji­pa­va­re­pucaini eta máijara­si­ravahi ema Viya eta majaca­pi­ra­ha­viyare. \v 15 Taicha eta vanairipiana, étachucha támaparaucha eta náicuña ena téjeca­pa­vanahi. Tásiha, vimutu vicaicu­chi­ya­rehini eta vícuña, taicha vimutu véjeca­pa­vahi\f + \fr 4:15 \ft Ema Pablo te mayeherepi eta máechajiriruvana, ani macahe: “Te táviha tájina vanairipi, nájinavare ticaviurevahini eta náejecapira tayehe”. Éta­sera eta maca­ye­ma­que­nehi, ani tacahe: “Tatia­rihi eta viviu­re­vahi vimutu, taicha tatia­rihi eta vanai­ripi te tamutu jácani vicai­ju­he­puca”.\f*­. \p \v 16 Ema Viya, tétavi­cavahi eta majapa­nu­raivahi. Tásiha, yátupi máitauchayare eta máijara­si­ravana nayehe namutu ena mámarié­queneana ema Abraham. Vahi nácari­chuhini ena téhicanahi eta vanairipiana. Nayehe­yareva namutu ena ticasi­ña­va­na­hivare mayehe, ticutianahi ema Abraham eta macasi­ña­vairahi. Eta tacahe puiti, eta vicaiyairahi vimutu víti ema Abraham te mavahuana ema Viya. \v 17 Taicha ema Viya, ánipa maicha ema Abraham: “Puiti nunaca­viyare píti nacaiya­que­neyare ena achaneana te camuriquene avasareana”. Tásiha, ema Abraham, ticasi­ñavahi muraca me Viya eta máitauchi­rayare eta máijara­si­rayare ema machichaya, tayanapane eta mácheruanahi éma, ésupa esu mayena. Taicha ema Viya, tamutuhi máiturue­queneha. Ema Abraham ticasi­ña­va­hivare eta majaca­pi­rayare eta máicuchihi, tayanapane tájinaichaha máimahahini. \p \v 18 Ema Viya mameta­ca­varepa ema Abraham eta macachi­chai­rayare, camuria­nayare ena mámarié­que­nea­nayare. Eta nasimu­tu­vayare, tamutu nacava­sa­ya­repahi, camuria­na­yarehi eta návasanaya. Ema Abraham, ticasi­ñavahi eta táitauchi­ra­va­yarehi tamutu. Ticucha­pavaipa eta máuchusi­rayare ema machicha­yarehi. \v 19-21 Ema Abraham, ichavicaipa éma, cien año eta mahañora. Ésupa esu Sara, ichavi­cai­pavare, macheru­hivare. Vaipa náurihahini eta nacachi­chai­ra­yarehi. Váhisera máeñama­vahini ema Abraham. Ticasi­ñavahi muraca eta mayehe ema Viya eta tamutuirahi máiturue­queneha eta máitauchi­ra­yarehi tamutu eta máijara­si­ra­vanahi. Váhivare mapica­ca­ra­ca­vahini. Eta macasi­ña­vairahi, tétavi­cavahi eta macuna­chirahi ema Viya. \v 22 Eta tacahe, ichape eta majaca­pa­ca­revahi me Viya táichavenehi eta macasi­ña­vairahi muraca. \p \v 23 Tacahe, eta vicara­vahuira eta Sagrada Escritura, vímatie­queneha vahi mácari­chuhini ema Abraham majaca­pa­ca­rehini me Viya. \v 24-25 Puiti, víti apanava vijaca­pa­carehi me Viya eta vicasi­ña­vairahi mayehe. Taicha ema Viáquenu Jesucristo táimica­pacahi eta vipeca­turana. Émasera ema Viya macaeche­pucahi ema Machicha te máecari apaesa vijaca­pa­ca­re­yarehi mayehe vimutu viti vicasi­ña­vanahi mayehe. \c 5 \s1 Tétavicava eta viúricacarevahi táichavene eta majacapirahavihi ema Viya \p \v 1 Puítiripa vijaca­pa­careipa me Viya táichavenehi eta vicasi­ña­vairahi eta mayehe. Tásiha, tétavi­cavaipa viúrivahi eta mayehe. Vaipa vipica­ca­ra­ca­vahini tayehe eta vícuña­ya­rehini, taicha ema vímicu­ñaruhi ema Viáquenu Jesucristo, macaepa­haripa eta vícuña­ya­rehini. \v 2 Máichavenehi ema Cristo, tétavi­cavahi eta majapa­nui­ra­havihi ema Viya. Tásiha, tijaca­pa­ha­viripa táichavenehi eta vicasi­ña­vairahi eta mayehe. Tamutu sácheana viúrisa­murehi eta vicucha­piraipa eta vijaca­pi­rayare eta vícuchihi visiapi­rayare te majaraivahi ema Viya. \v 3 Te tatiari­hi­napuca eta vicata­ji­vai­rayare, vivapi­na­vachucha eta vicami­chirahi taicha tétume­cha­haviya eta vímiya­nirava véhica ema Viáquenu. \v 4 Táichavenehi eta vímiya­nirava véhica, vijaca­pa­ri­pavare eta vitume­vayare virata­hai­rayare vicamicha tamutu. Tásiha, eta vicami­chirahi tamutu, vicucha­painapa eta táitsivayare vícuchihi. \v 5 Tájina tímipa­ne­re­ré­ca­ha­vimahi taicha yátupi­yarehi eta vijaca­pi­rayare eta vícuchihi. Vicasi­ñavahi mayehe ema Viya taicha tímima­ti­cha­ha­viripa te visamureana eta máemuna­si­ra­havihi máichavenehi ema máijara­ru­havihi Espíritu Santo. \p \v 6 Víti, tájina viviyaimahi eta vicuchu­cui­ra­vái­nahíni. Émasera ema Cristo, te tiúrihi eta máimairahi, tíjara­cavahi tépena víchavenehi víti máurira­hanahi, eta macuchu­cui­ra­haviya. \v 7 Váhisera tácuti­ca­cahini eta visamureana viti achaneana. Vimutuhi véñama eta vítaresira. Téhesera tatiara­hi­na­pucaini eta véñami­rai­nahini mácani achane máetaviuchahi eta máuriva, víjara­ca­va­pa­pucaini vépena eta vicatiu­chi­rai­nahini éma. \v 8 Émasera ema Viya, tétavi­cavahi eta máemuna­si­ra­havihi, tayanapane eta vicape­ca­tu­ra­ra­hi­ri­cha­hanéni. Máijara­re­ca­hisera ema Machicha Jesucristo máepeni­na­havihi. \v 9-10 Tásiha puiti, vijaca­pa­careipa me Viya táichavenehi eta vicasi­ñairahi ema Jesucristo eta máepeni­na­havihi. Ichape­hinéni eta véjeca­pi­ravahi, vimaese­ni­sirahi ema Viya, mavara­ha­hisera éma macaepa­ha­ya­rehini eta vícuña­ya­rehini táichavenehi eta vipeca­turana. Eta máepenirahi te crusu ema Machicha, puiti ema Viya tíchuha­havihi vipauchayare éma. Tájina vipicahini eta viávahá­siraipa éma. Tásiha puiti, eta vicasi­ña­vairahi eta mayehe, vaipa véñama­vahini tayehe eta viúchucui­rayare taicha eta máechepu­sirahi te máecari, eta tímicae­che­rachahi eta máitupa­ji­jia­si­ravahi eta macuchu­cui­ra­haviya. \v 11 Puiti, tétavi­cavaipa eta viúrisa­mu­revahi mayehe ema Viya máichavene ema Viáquenu Jesucristo. Tétavi­cavahi eta viúrivahi mayehe. \s1 Ema Adán tímiaquipaicahavi vimutu. Émasera ema Cristo émapa ticuchucuhahaviyare. \p \v 12 Tacahe, ema Adán, ema máinapuiruhi achane tiávapaicahi eta juca apaquehe, éma tinacuchahi eta pecatu. Tásiha, táichavenehi eta pecatu, járajapapa eta vépenira, tavachae­quenehi eta pecatu, taicha tímiri­ji­ca­ha­viripa tayehe eta pecatu. \v 13 Te tájinaichaha májuchahini ema Moisés eta vanairipiana, tatiari­hipahi eta pecatu te juca apaquehe. Étasera tamaji­nai­raichaha eta vanairipiana, vuíchaha nacaviu­re­vahini ena achaneana. \v 14 Namutusera ena mámarié­queneana ema Adán tépena­na­paipahi taicha mámapa­rau­cha­ripahi eta mapecatura éma, tayana­pa­nepuca eta napeca­turana vahi tácutihini eta mamasua­pa­ji­raivahi, tayana­pa­ne­hivare tájinaichaha eta vanairipi májurehi ema Moisés. Ema Adán, émapa ticaete­ha­havihi. Te táequenepa, máraja­painapa ema apana, émainapa tétupi­ri­pa­na­ha­viyare. \v 15-16 Víti, tétavi­ca­vaipahi eta visimu­tuvahi viti vicaicu­ña­na­ya­rehini tayehe eta ecuñaraqui te yucu infierno, étanai­chu­hinéni eta máejeca­pi­ravahi ema viáchucaini Adán. Émasera ema Viya, ichape­rinehi eta majapa­nui­ra­havihi vimutu, mavarairahi ticuchu­cu­ha­ha­viyare máichavenehi ema Machicha Jesucristo. Tamutu­ripahi macaepahahi eta tasimu­tu­queneana vipeca­turana. Tájina tavachae­que­né­nahini. Tájinavare jácani vicaema­ta­nea­ra­caimahi. \v 17 Étana­ri­chu­hinéni eta pecatu máejeca­pi­ravahi ema émana achane, émaripa ema viáchucaini Adán. Tiámairi­ji­ca­ha­vi­ri­pasera eta vépeniraya vimutu. Émasera ema Viya tiápaju­cavaipa eta majapa­nui­ra­havihi. Tijaca­pa­ha­viripa máichavenehi ema émana­que­ne­ri­chuvare achane, ema Jesucristo. Tíjara­ca­ha­vi­na­varepa eta arairuyare vítare­si­rayare vimutu viti vicasi­ña­vanahi eta mayehe. \p \v 18 Eta mapeca­turahi ema Adán, yátupi tiámapa­ráu­cha­ha­viripa vimutu eta vicaicu­ñairaya. Émasera ema Jesucristo, tájina matapi­ra­vai­nahini eta máitare­sirahi. Éma, tiámapa­ráu­cha­ha­viripa eta vítare­siraya víti, vijaca­pa­careipa me Viya. \v 19 Camuri­havihi viti tacaera­ji­ruanahi me Viya, táichavenehi eta mamasua­pa­ji­raivahi ema émana achane. Puítisera camuri­ha­viripa viti vijaca­pa­ca­rea­na­ripahi me Viya táichavenehi eta masuapa­ji­raivahi ema apana achane Jesús, taicha tájina matapi­ra­vai­nahini eta máitare­sirahi. \p \v 20 Te táequenepa eta máejeca­pirahi ema Adán, ema Viya manaquicahi eta vanairipi. Éta tímitu­ca­ha­vi­yarehi eta tavayu­chi­ravahi eta vipeca­tu­ranahi. Puíticha tiápaju­ca­va­paipaicha eta pecatu, émasera ema Viya tiápaju­ca­vaichucha eta majapa­nui­rahavi. \v 21 Tacahe, eta pecatu, ichape eta támapa­ráu­chi­ra­havihi tayehe eta vépenira. Étasera eta majapa­nui­rahavi ema Viya tiámapa­ráu­cha­ha­vi­ri­pa­hivare eta vijaca­pa­ca­revahi mayehe. Tásiha, píjara­ca­ha­vi­na­varepa eta vítare­siraya máichecua­ra­qui­reyare máichavenehi ema Viáquenu Jesucristo. \c 6 \s1 Puiti eta majacapirahavipa ema Viya, vicatuparahapa vitupiruvainapa eta vítaresiraya. Vínajicainapa eta pecatuana. \p \v 1 Tiuri puiti, németeaca etiarihi eti ímija­chai­papuca tiúrihi vímiyanava vicha eta pecatu apaesapuca tácaeche­rapaipa eta táetaviu­chirahi eta majapa­nui­rahavi ema Viya. \v 2-3 Váhique­nesera táuricahini vímiya­na­vahini vicha. Taicha tépaharipa eta tapami­si­ra­havini eta pecatu. Nuvaraha vahi ecuemi­tisica eta ímitu­ca­si­vanahi. Eta vicaica­cha­sirahi eta víjara­si­ravahi véhicaya ema Viáquenu Jesucristo, viúrujia­caripa éma. Tásiha, tímicu­ti­ji­ri­cavaipa vácacha­nehini eta máepenirahi, vépena­hi­varéni víti. Vaipa tárataha tipami­cahavi eta pecatu. \v 4 Eta vicaica­cha­siraipa te une, tímicu­ti­ji­ri­cavahi vicaeca­rasihi, vicachanepa ema Cristo eta máepenirahi. Éneri­chuvare eta viúchusirahi te une, vicutipa éma eta máechepu­sirahi te máecari. Tanasiripa eta ichasini vítaresira. Tásiha puiti, arairupa eta vítare­sirahi taicha máetaviu­chirahi ema Viya eta macaema­ta­nea­si­rahavi tacuti eta ichape máitupa­ji­jia­si­ravahi te macaeche­pucapa ema Machicha. Vaipa táuricahini víchahini eta pecatu. \p \v 5 Taicha eta viúrujia­siraipa ema Cristo, vicuti­ripahi éma eta máepenirahi. Tásiha, étarichu vicahe­yarehi víti apanava eta véchepu­si­ra­yarehi, vicuti­yarehi éma eta máitare­sirahi, tájina matapi­ra­vai­nahini. Tásiha víti, arairuinapa eta vítaresira. \v 6 Tacutiquene, eta tamauri­vainihi eta ichasini vítaresira tacape­ca­tu­ra­rai­vainihi, tímicu­ti­ji­ri­cavahi te vicaque­nureca. Tétavi­cavahi eta tacava­na­rai­ra­havihi, tipami­ca­havihi eta víchira­yarehi eta tamauri­queneana. Puítisera táecarasipa eta ichasi vítaresira, tacutihi eta náecarairaipa ema Viáquenu Jesús. Vaipa tipami­ca­ha­vimahi. \v 7 Taicha mácani achane eta máepeni­raipahi, tíchecaipahi eta macape­ca­tu­rairahi. \v 8-9 Puiti vécharipa eta máechepu­sirahi te máecari ema Viáquenu Jesucristo, tájinapa tímiape­chaimahi máepena­hi­varéni taicha tájinapa tárataha táimica­pa­cahini. Ene vicahehi víti eta viúrujia­sirahi ema Cristo. Vécaraipahi eta tamaurivahi eta ichasihi vítare­sirahi. Puiti, tamutupa ticaitsivahi. Vicutinapa éma eta vítare­si­rainapa. \v 10 Eta máepenirahi ema Cristo, éta tímica­pacahi eta vipeca­turana. Éma, vaipa tiápecha­vaimahi tépena. Tamutu­ripahi. Tásiha, eta máechepu­si­raipahi, máichecua­ra­qui­rénapa eta máitaresira te mavaure ema Maiya. \v 11 Ene ecaheyare éti, écarainapa tamutu eta tapami­si­rahéni eta epeca­turana. Puiti eta­ ítare­si­rainapa, macarichu ema Viya ecaema­ta­nearuya, táichavenehi eta iúrujia­sirahi ema Viáquenu Jesucristo. \p \v 12-13 Vaipa ecuisapa eta tapami­sirahe eta pecatu. Váhivare ecusuapa jácani tajamu­ra­cha­que­neanahi eta iáqueheana, taicha tétavi­cavahi eta tamaurivahi eta tajamu­ra­cha­que­neanahi. Tímicu­ti­ji­ri­ca­vainapa épenaquene, vaipa échaimahi eta pecatu. Ítare­cai­na­pasera mayehe ema Viya, íjara­re­cainapa eta iáqueheana mayehe. Ísapainapa ema Espíritu Santo tipamicahe eta ecaema­ta­nea­siraya ema Viya, eta íchiraya eta táuriqueneana. \v 14 Eta pecatu, vaipa ticava­na­ra­hémahi. Émaina­pasera puiti ema Viya, tímica­ta­ca­hénapa eta íchirahi eta táuriqueneana. Éneri­chuvare vaipa tácamu­nuhini eta táipica­ra­re­sirahe eta vanairipiana apaesa vahi ecuquicha eta tamauri­queneana. \s1 Ena ticapecaturarahiana tímicutijiricavahi ena ticaquenurecana eta tapamisirahi eta náichirahi eta pecatu \p \v 15 Puiti, németeaca etiarihi eti ímijachahi tísapa­ca­rechaha eta vicape­ca­turaira taicha vaipa táipica­ra­re­ca­ha­vihini eta vanairipiana. Étisera, tétavi­cavahi eta táejeca­pi­ravahi eta epane­reruana. Ímipanapa eta majapa­nu­raivahi ema Viya. Vaipa epicau­chahini. \v 16 Écharichuhi éti, te ímiya­na­va­ya­re­chu­chapuca eta tapami­si­rahehi eta pecatuana, ecuti­ri­cha­hapuca mácani ticaque­nu­recahi, tipami­ca­va­yarehi eta masuapi­ra­yarehi ema máquenu. Ene ecahehi eta esuapi­raichaha eta pecatu. Éta tiámapa­ráu­chahehi eta esiapiraya te yucu infierno. Téhese­rapuca émainapa esuapaya ema Viya, tatupi­ru­vainapa eta ítare­siraya. \v 17-18 Nuhasu­lu­pa­ya­chasera ema Viya eta ínaji­siraipa eta tapami­si­ra­hénihi eta pecatuana. Puiti tatupi­ruvaipa te esamureana eta esuapirahi eta véhiruhi ímitu­ca­sivahi. Puiti íjara­ca­vainapa ecaema­taneaca ema Viya, iávácu­haripa eta táuriva eta ítare­siraya. \v 19 (Nímicu­ti­chi­nahehi eta juca, taicha vahi máejerarena eta ecaicu­tia­rairaina éta. Nuvaraha yátupina ecaicu­tiaraya.) Cape eta ítare­sirahi, étarichaha íjara­recahi eta iáquehe tayehe eta tamauri­queneana, étaviuchahi eta evaina­ra­ji­va­nainihi. Puiti íjara­recaya eta iáquehe íchayare eta táuriqueneana, táurivaya eta ítaresira. Tacuija tahapa­picahe eta ecaema­ta­nea­siraya ema Viya. \p \v 20 Taicha cape juca ítare­sirahi étarichaha tipami­cahehi eta epeca­turana. Vuíchaha étainahini ecaema­taneaca eta táurivaya eta ítaresira. \v 21 Tájinavare ímaeque­ne­hahini eta íchirahi eta tamauri­queneana. Puítisera, tétavi­cavahi puiti eta etsiri­ha­ca­revahi tayehe, taicha ímatipa tiámapa­ráu­chahehi eta esiapi­ra­ya­rehini te yucu infierno. \v 22 Puíti iúchurepa tayehe eta tapami­si­rahehi eta pecatu. Iávacuhaipa eta ecaema­ta­nea­siraya ema Viya. Jéhevare eta iúrita­re­si­rayare me Viya, máichecua­ra­qui­renapa eta ítare­siraya. \v 23 Eta víchirahi eta tamauri­queneana, tacarichu tiámapa­ráu­chahavi eta visiapi­ra­yarehi te yucu infierno. Émasera ema Viya mavaraha tíjaracasichahaviya eta vítare­si­rayare máichecua­ra­quireya, te yátupina eta vicasiñairayare mayehe ema Viáquenu Jesucristo. \c 7 \s1 Viti véhicanahi ema Jesucristo, títavaripa eta tapamisirahavihi eta vanairipiana \p \v 1 Nupara­pe­naveana, écharichu éti eta yátupirahi tisuapa­carehi eta vanairipiana nayehe ena achaneana, étachu­chasera te títare­ca­na­richaha. \v 2-3 Tímicu­ti­ji­ri­cavahi súcani esena sucaimaquene. Tatupa­racahi ésu sucacha­ne­yarehi macarichuhi ema suima, vahi sucucaecahi éma, te jácani achane­richaha éma. Te suvehapuca ema apana achane, ticape­ca­turaipa ésu. Téhesera te tépenai­papuca ema suima, ésupa téchinava. Tísapacare suápechava suácaima mayehe mácani suvara­ha­que­neyare suímayare. Vahi pecatuina eta suápechi­ra­vayare ticaima. \p \v 4 Ene ecahehi eti nupara­pe­naveana. Ema Cristo, máepeni­nahehi te crusu, macaepa­haripa eta tapami­si­ra­hénihi eta vanairipiana. Puiti émapa téchahehi ema Cristo. Ecutiripa esu esena suépenai­maquene te tiápechava ticaima, tásiha apanapa ema téchahi ésu. Puiti mavana­ra­heripa ema Cristo, ema máechepu­re­quenehi te máecari. Mavarahahi ichape­yarehi eta ecaema­ta­nea­siraina eta mayehe ema Viya. \v 5 Taicha cape juca ítare­si­raichaha, esuapahi eta tavara­ha­queneana eta iáqueheana. Te esamapa eta vanairipi tiápaju­cavahi eta evarairahi ícha eta tamauri­queneana. Tásiha éta, tiámapa­ráu­chahehi eta ícuchihi eta esiapi­rayare te yucu infierno. \v 6 Puítisera vaipa tapami­ca­ha­vihini eta vanairipiana. Puiti viúchucurepa eta ichasi vítare­siraini. Émapa vicaema­ta­nea­cayare ema Viya taicha tépana­varipa eta arairu vítaresira eta mávahá­si­ra­ha­viripa ema Espíritu Santo. \s1 Eta viáquehe tichurucahavihi eta tavarairahi vicha eta tamauriqueneana \p \v 7 Etiari­hipuca eti ímijachahi tipami­cahehi eta vanairipiana eta ecape­ca­tu­rairaya. Váhique­nesera étaina. Vítiripa vahi vímatie­que­ne­ha­va­nehini eta tamaurivahi eta vicape­ca­tu­rairahi, te vuíchaha vímatihini eta vanairipiana. Vuíchahavare vímatihini eta tamaurivahi eta vijamu­ra­chirana eta apayehe. Eta vanairipi, ani tacahehi: “Vahi picuja­muracha eta apayehe”. \v 8 Téhesera te vímatipa eta juca vanairipi, viápaju­cavapa vijamuracha tamutu eta vímaha­queneana tájipa­racana. Te tacuijahini eta juca vanairipiana, váhiri­chuhini vicuja­mu­ra­chahini eta apayeheana. \v 9 Eta viámape­ru­vaichaha apaicape, vuíchaha vímatihini eta vanairipiana. Téhesera te vímatie­que­nehapa, visamavapa eta tatiarihipa eta véjeca­pi­ravahi eta vimaitau­chirahi eta vanairipiana. Tásiha, véchapa eta vépeni­rayare, tatiari­hirahi eta vícuchihi eta vícuña­yarehi. \v 10 Tacahe, víti vímija­chaipahi viúchucu­hayare te vítaucha­papuca eta vanairipiana. Tájina­chu­chasera táijara­ca­ha­vihini eta viúchucui­rai­nahini. Étachucha tiámapa­ráu­chahavi tayehe eta vépeni­ra­yarehi. \v 11 Téhesera te amahe eta visamure, jararihi eta pecatu. Tavayua­ra­ca­ha­vipaipa, tacama­pu­rai­ravahi eta tatiari­hirahi eta vanairipiana, taicha tavaraha táimica­pa­cahavi. \p \v 12 Nuvaraha numetacahe: Tiúrihisera eta vanairipi, sántohivare, tatupi­ru­va­hivare. \v 13 Németea­casera etiarihi eti ímija­chapuca vahi tiuri eta vanairipi taicha támapi­ricahi eta vépeni­ra­yarehi. Vahi tacucahe eta epane­reruana. Numetacahe: Váhiquene étainahini eta vanairipi támapa­rau­cha­ha­vihini eta vépeniraya. Étarichu eta vicape­ca­tu­rairahi, étapa tiámapa­ráu­cha­havihi eta vépeni­ra­yarehi. Étasera eta vanairipi tímereu­chahavi eta vimaurivahi víti te visamureana, tétavi­ca­va­hivare eta vimasua­pa­ji­raivahi. \p \v 14 Eta vanairipiana tavara­ha­hinéni tímitu­pi­ru­chahavi. Étasera eta veche máteji, tavayua­raruhi eta tavarairahi víchaya eta tamauri­queneana. \v 15 Taicha víti váhiquene vímatie­queneha tájahapuca eta víchara­cavaya. Vahi véhicahini eta vipane­re­cha­quenehi vivara­ha­quenehi vicha. Tasapi­hachucha víchahi eta vicati­cha­quenehi vimava­ra­ha­quenehi vicha. \v 16 Tatupi­ruvahi eta vanairipiana eta tameta­si­rahavi eta vicaicu­ñai­rayare táichavenehi eta vipeca­turana. Tásiha, te víchapapuca eta tamauri­queneana, visamava te visamure eta tamaurivahi eta víchirahi, vémechae­ma­chirava eta tameta­si­ra­havihi eta vicaicu­ñai­rayare. \v 17 Tatiarihi te viáchaneva eta pecatu. Tásiha, váipanéni vítiji­ri­ca­vahini víchahini eta pecatu. Étasera eta távahá­si­ra­havihi te visamure eta pecatu, étapa tipami­ca­havihi eta víchira­yarehi eta tamauri­queneana. \v 18 Véchahivare víti eta tamauri­vainihi eta táitare­siraini eta viáquehe. Tétavi­cavahi eta tamasua­pa­ji­rai­vainihi. Tímicu­ti­ji­ri­cavaipa tichuru­re­re­ca­havihi. Vivara­ha­hinéni vétupi­ri­ca­vahini, váhique­nesera táisapa­ha­vihini eta viáquehe vétupi­ri­ca­vahini. \v 19 Te vivara­hainipa vicha eta táuriqueneana, vahi várata­haimahi vicha. Étachucha víchahi eta tamauri­queneana vimava­ra­ha­quenehi vicha. \v 20 Te víchahipuca jácani vimava­ra­ha­quenehi vicha, vaipa vítinahini tásihahini eta víchirahi, étapa eta pecatu tipami­cha­havihi, taicha tiávahá­cahavi víti. \p \v 21 Te vivara­hainipa vicha eta táuriqueneana, tasapi­hachucha eta pecatu tímiapi­ta­vai­ri­cavahi tícheji­mi­rau­cha­havihi. Eta tacahehi eta víchava­que­nevahi. \v 22 Étasera eta viáchaneva, tétavi­ca­va­hinéni eta tajamu­ra­chirahi víchahini eta mavara­ha­que­neanahi ema Viya. \v 23 Jarari­hisera eta pecatu te amahe eta viáquehe. Ichape­murihi eta táehaca­cairahi tacanarahi eta paure viáchaneva. Tavaraha tícheji­mi­rau­chahavi apaesa vahi vicuitau­chahini eta mavara­ha­queneana ema Viya. Tétavi­cavahi eta táitiasi­ra­havihi, tímicu­ti­ji­ri­cavaipa vicaerata. \p \v 24 ¡Tétavi­cavapa eta véjapa­nu­rai­va­samihi viti páureana! ¡Tacahehi eta víchara­ra­cavahi! Németeaca eta vipane­re­ruanahi víti, ticuti­ma­hinepa nájinapa tirata­haimahi ticuchu­cu­hahavi tayehe eta tavayua­sirahi eta viáquehe eta pecatu, támira­ha­viyare tayehe eta vépenira. \v 25 ¡Marari­hisera ema Viáquenu Jesucristo! ¡Macarichu éma marataha ticuchu­cu­hahavi tayehe eta juca tamauri­queneana! Puítiripa núti, ichape eta nuhasu­lu­pa­ya­chirahi ema Viya. Tétavi­cavahi eta nuvapi­nai­ravahi eta níchirahi eta mavara­ha­que­neanahi. Étasera eta ichasi­que­ne­tataji náquehe, ticava­na­ra­nuichucha tayehe eta pecatu. \c 8 \s1 Tiúriyarehi eta vítaresira taicha eta mávahásirahavihi ema Espíritu Santo \p \v 1-4 Puítisera témitia­caripa eta vícuña­ya­rehíni viti viávahá­ca­naipahi ema Cristo Jesús. Eta mávahá­si­ra­havihi ema Jesucristo, tiávahá­ca­ha­vi­ri­pavare ema Espíritu Santo. Émapa, ticaepahahi eta tapami­si­ra­havihi eta pecatu, étapa eta támapa­rau­chi­ra­havihi eta visiapiraya te yucu infierno. Ema Viya, eta máimairahi eta vimaetu­me­chi­ravahi, vimara­ta­hairahi vítauchahini eta vanairipiana, mavanecapa tiúcupaicahi ema Machicha, macaque­he­yarehi eta juca viáquehe viti achaneana. Eta máijara­si­ravahi, macami­tie­que­nehaipa eta tapami­si­ra­havihi eta viáquehe eta vicape­ca­tu­rairana. Puiti émainapa téchaha­viyare ema Espíritu Santo. Véhicainapa eta mavara­ha­quenehi. Tásiha vínaji­cainapa eta visuapi­rainihi eta tavara­ha­que­nea­nainihi eta viáquehe tacape­ca­tu­ra­raivaini. Émapa tétume­cha­havihi eta vítauchiraya eta mavara­ha­queneana ema Viya. \p \v 5 Nácanisera nasuapahi eta tavara­ha­queneana eta náquehe, étachucha napane­rechahi eta náichiraya eta tamauri­queneana. Vítisera viti visuapanahi eta mavara­ha­queneana ema Espíritu Santo étainapa vipane­rechaya eta vicuri­sa­mu­re­chiraya ema Viya. \v 6 Nácani napane­rechahi eta tavara­ha­queneana eta náquehe, támapa­rau­charipa eta nasiapiraya te yucu. Vítisera viti vipane­re­chanahi eta mavara­ha­que­neanahi ema Espíritu Santo, viti vítare­cayare. Viúrinapa mayehe ema Viya. \v 7 Nácani napane­re­chaichucha eta tavara­ha­queneana eta náquehe, éna macatia­na­ruanahi ema Viya. Taicha váhiquene návara­haimahi nasuapa eta mavanairipi. \v 8 Tacahe, éna étachucha nacuri­sa­mu­re­recahi eta náquehe, vahi náitucahini nacuri­sa­mu­re­chahini ema Viya eta mavara­ha­quenehi. \p \v 9 Puítisera éti, eta mávahá­si­ra­he­ripahi ema Espíritu Santo, vaipa étaimahi epanerecha eta tavara­ha­que­neanahi eta iáquehe. Étapa epane­rechaya eta mavara­ha­que­neanahi éma. Nácani vahi mávahá­rua­nai­nahini ema Espíritu Santo, váhivare machane­ra­nai­nahini ema Cristo. \v 10 Étisera, eta mávahá­si­ra­heripa ema Cristo, tayanapane táicuchi­richuhi eta iáquehe eta táepeniraya táichavenehi eta pecatu, étasera eta iáchaneva títare­ca­ya­rechucha, taicha ejaca­pa­ca­réipahi me Viya. \v 11 Táichavene eta mávahá­si­ra­heripa puiti éti ema Espíritu Santo, ema Viya macaeche­pu­cayare eta iáqueheana, tayana­pa­nepuca épena­que­né­naripa. Tacuti­yarehi eta macaeche­pu­sirahi ema Machicha Jesucristo te máecari. Éti iápecha­vayare ítareca maicha ema Espíritu Santo. \p \v 12 Tacahe, nupara­pe­naveana, vicatu­pa­rahapa eta visuapiraya ema Espíritu Santo. Vaipa étaimahi visuapa eta tavara­haquene eta viáquehe. \v 13 Taicha te étachu­chapuca esuapa eta tamauri­queneana tavara­ha­que­neanahi eta iáquehe, tájinapa iúchucui­yaimahi, ecaicuchihi eta épeniraya. Téhesera éhicahi eta mavara­ha­quenehi ema Espíritu Santo, ínaji­ca­yareva eta íchira eta tavara­ha­que­neanahi eta iáquehe, ejaca­painapa eta ícuchihi eta ítare­si­rainapa. \p \v 14 Taicha vimutuhi viti visuapanahi ema Espíritu Santo, machicha­ha­viripa ema Viya. \v 15-16 Émaripa ema Espíritu Santo timeta­ca­ha­viripa eta machichai­ra­ha­viripa ema Viya. Visamavaipa te amahe eta visamure. Éma, vahi tipami­ca­hémahi. Váhivare típica­ra­re­ca­hémahi tayehe eta ícuña­ya­rehini. Tímima­ti­cha­hé­na­pasera eta yátupirahi macachi­chai­rahehi ema Viya. Tásiha, ecasi­ñavaipa eta mayehe ema Viya, émairaipahi ecaiya­quenehi. “Tátachicha Nucaiyaquene” ecahe­yarehi. \v 17 Eta macachi­cha­ha­viraipa ema Viya, vijaca­painapa eta vícuchihi máijara­ru­haviya. Vicutinapa ema Cristo eta máijara­sirahi eta máicuchihi éma. Puiti, eta vicata­ji­vairahi te juca vítare­sirahi, vicutihi ema Cristo eta macata­ji­vairahi, tásiha, vicacha­nénapa éma tayehe eta mávihahi eta majaraivahi. \p \v 18 Puiti németeacahi núti, tayanapane ichapepuca eta vicata­ji­vairahi puiti juca sácheana, tájinachucha táichavahi taicha jarari­hiyare eta ichape táitsivayare, vijacapaya eta ichape viúrica­ca­revaya te majaraiva ema Viya. \v 19 Jéhevare, tétavi­cavahi eta tajamu­ra­cha­ca­revahi te táitecapapa eta sácheyare eta vímairaya eta vicucha­pa­quenehi eta tacaitsi­vairaya eta viáquehe vimutu viti machicha­naveana ema Viya. \v 20-22 Tacutiquene te jena sácheyare vicucha­pa­quenehi, tamutuinapa témitia­cayare eta témeca­ta­ji­va­cha­ha­via­nainihi te juca apaquehe. Tamutuinapa arairuyare, tétavi­ca­vainapa eta táurivaya eta apaquehe. Vímaha puiti ticata­ji­vanahi tamutu te juca apaquehe: Eta sárareana, ticaju­manahi, táepenanahi; étapa eta sucurecana. Eta tacata­ji­vairahi tacutihi eta sucata­jivaira esu súcani esena ticaca­ti­ruhahi eta suínasira. Étasera eta arairuyare apaquehe, ticaitsi­vainapa tamutu. Vaipa pecatu­pai­remahi, tamicau­chai­ne­varepa eta majaraiva ema Viya eta viávihaya viti machicha­na­veanahi. \v 23 Ema Espíritu Santo máitsiva­charipa eta viáchanevana. Vaipa táesachaimahi vicha eta pecatu. Váipavare víchaimahi eta tamauri­queneana. Tásiha, víti, ichaperipa eta vicucha­pi­raipaicha eta jena sácheyare eta tacaitsi­vai­rayare eta viáqueheana. Títaucha­vainapa eta macachi­chai­ra­ha­vinapa ema Viya. Yátupinapa mayehe­ha­vinapa. \p \v 24-25 Yátupihi puiti eta machicha­ha­virahi ema Viya. Ichapevare eta vicasi­ñavahi eta mayehe eta vicucha­pirahi eta viúchucui­rayare te jena sácheyare. Vácamicha tamutu, vímiyanava eta vicasi­ña­vairahi eta mayehe támutu sácheana. Tapaenu­ma­vainapa vímahainapa, tájinapa vicucha­paimahi. \p \v 26 Éneri­chuvare, ema Espíritu Santo tímica­ta­ca­havihi te tamutu eta vimara­ta­ha­que­neanahi. Tavetiji tímica­ta­ca­havihi eta vimaitu­sirahi eta viyaseu­chi­ra­va­yarehi te viyuja­ra­sirana. Éma, tiyaseu­chahavi te viáchanevana. Viúmitichahi taicha muraca eta vivarairahi eta mayasearuana. Vaipa virataha véchaji­cahini. \v 27 Émasera ema Viya máimatihi eta visamureana jácani vivara­ha­queneana viyaseaca, étaripa eta mayasearapi ema Espíritu Santo. Taicha ema Espíritu Santo máimatihi eta mavara­ha­que­neanahi ema Viya, tásiha tiyaseu­cha­havihi viti machane­ranahi. \s1 Ema Viya mavaraha ticachanehaviyare víti te majaraivahi \p \v 28 Véchari­pa­hivare tétavi­cavahi eta majanea­si­ra­havihi ema Viya vimutu viti vémuna­canahi éma. Tayanapane vicata­ji­va­hipuca, éma tamutuhi tiuri máicha. Títaucha­vayare eta mapane­reruana éma eta viúrica­ca­re­yarehi eta máichuira­havihi. \v 29 Acane­ripahi eta máimati­ra­havihi, tinere­ji­ca­havipa machicha­ha­vi­yarehi. Mavarahahi éma vicutiyare ema Machicha Jesucristo eta máurivahi. Tímicu­ti­ji­ri­ca­va­yarehi viparapeya éma, véchavi­murihi eta macachi­chai­ra­havihi ema Viya. \v 30 Tásiha, te máimahapa tiuri, tíchuha­havipa viti manere­ji­ruanahi. Eta visuapirahi vipauchaipa éma, tijaca­pa­havipa. Tásiha, tíjara­ca­havipa eta vícuchihi eta visiapiraya tayehe eta majaraiva. \s1 Tájinaquene ticaerajicahavimahi mayehe ema Viya taicha yátupihi eta máemunasirahavihi \p \v 31 Tásiha puiti, nuvaraha yátupina eta ecaicu­tia­rairaya eta juca: ¡Tétavi­cavahi eta macatiu­chi­ra­havihi ema Viya! Tájina táichava eta nacatia­na­si­ra­ha­vipuca nácani achaneana. ¡Váhisera nárataha ticapa­que­cha­ha­via­naimahi! \v 32 Eta majapa­nui­ra­havihi ema Viya, vahi mavayua­cahini máijara­recapa ema Machicha eta nacapa­sirahi víchavenehi vimutu víti. Tásiha, maveti­jinapa eta macatiu­chi­ra­ha­viyare puiti te tamutu eta jácani víchava­que­nevana. \v 33 Puiti tájinapa viviurevaina táimicu­ña­ca­ha­vihini viti manere­ji­ruanahi, taicha ema Viya tépachia­ca­ha­viripa eta majaca­pi­ra­havihi. \v 34 Tájina­quenepa tímicu­ña­ca­ha­vimahi taicha ema Cristo máepeni­na­ha­viripa, tichava­ri­pavare títareca. Puíticha téjacahi te mavaure ema Viya, téchajiu­ru­ca­ha­viripa éma. \v 35 Ema Cristo, tájinaquene vahi máinaji­caimahi eta máemuna­si­ra­havihi. Tásiha, yátupina eta vicasi­ñairaina éma. Tayana­pa­nepuca vicata­jivahi, váhiva­repuca vicuitucahi vétupirica eta víchava­que­ne­vanahi, vicami­cha­hisera máicha. Te vécuhapuca, te vítaji­hapuca, vahi vicaina­ji­ru­cahini máicha. Te típica­ra­re­ca­ha­via­napuca, te tipana­ji­ri­ca­ha­via­napuca, te navara­hapuca ticapa­ca­haviana, váhique­nesera vicaina­ji­ru­vahini máicha. \v 36 Te tamutu eta juca, vicuti ena machanerana ema Viya ena táechaji­si­ha­que­nenahi acane eta Sagrada Escritura, ani tacahehi: “Tamutu sácheana ena ticatia­na­canahi ema Viya titanu­ca­ha­vianahi viti machanerana, navaraha ticapa­ca­ha­viyare. Tivapi­na­vanahi eta nacapa­si­ra­havihi, ticuti ena ticapa­re­canahi eta vaca te náichayare eta ichape piesta”. \v 37-39 Váhique­nesera vipicaimahi eta náipica­ra­re­si­ra­ha­vianahi. Tétavi­cavahi eta máetume­chi­ra­havihi ema Jesucristo táichavenehi eta máemuna­si­ra­havihi. Tájinavare tihapa­pi­ca­ha­vimahi eta véhisirahi éma. Núti nucasiñava ema Viáquenu eta majanea­si­ra­haviya. Tájinaquene ticaera­ji­ca­ha­vimahi eta máemuna­si­ra­havihi. Vahi étaina­pucaini eta vicata­ji­vapuca eta vítaresira, étaina­pucaini eta vépenira, étaina­pucaini náipica­ra­re­si­ra­ha­vipuca puiti juca vítare­si­raichaha, étaina­hi­pucaini táimipa­ne­re­re­ca­ha­vihíni, jácani víchava­que­nevaya eta vítare­siraya. Tájinaquene vahi vipicahini eta tipica­ca­reanahi te juca apaquehe, énaina­pucaini ena ichape­mu­ri­queneana mayeheana ángele ema Váinaraji, étaina­hi­pucaini eta náiñehi­vanahi. ¡Tájinaquene ticaera­ji­ca­ha­vimahi mayehe ema Tata taicha yátupihi eta máemuna­si­ra­havihi taicha viávahácahi ema Viáquenu Jesucristo! \c 9 \s1 Ena israelítana, éna manerejiruanahi ema Viya \p \v 1-3 Nupara­pe­naveana, tétavi­cavahi eta némuna­sirahi ena nujaneanana israelítana. Eta tacahe, ichape eta náimipa­ne­re­chi­ranuhi nucati­sa­mu­re­hivare, táichavenehi eta namaehi­sirahi ema Viáquenu Jesucristo. Táetaviucha eta néñami­ravahi eta nayehe, nuvara­hainehi níjara­re­ca­vahini nuyanahini núti te jena yucu, apaesa vahi nacuya­nahini éna. Énainahini náurihini éna mayehe ema Cristo. (Núti nutupiruva puiti juca numeta­si­rahehi. Ema Espíritu Santo, émaripa téchahi tamutu eta nupane­re­ruanahi. Tímisa­manuhi eta nétupi­ri­sirahi eta numeta­si­rahehi.) \v 4-5 Tétavi­cavahi eta náurica­ca­re­va­ya­rehini éna, taicha manere­ji­ruanahi ema Viya, máichavenehi ema náchucae­quenéni Israel, mavarairahi ema Viya machicha­na­vea­na­yarehi. Ichape­murihi eta macacha­ne­ra­vacahi, máimechirahi eta majaraiva. Máijara­cavaca eta matratune eta majanea­si­ra­va­cayare. Máimima­ti­cha­hivare eta mavanai­ripiana. Máimima­ti­cha­hivare eta náechaji­siraya émachuca te nayuja­ra­sirana. Mameta­ca­hivare eta máitesi­ra­yarehi ema ticatiu­ra­hiyare nayehe. Ena nani, tétavi­cavahi eta táurivahi eta náicuchi­ya­rehini taicha manere­ji­ca­vacahi ema Viya éna máumuri­va­na­richuhi ema Cristo, najanea­na­richuhi eta máucupai­sirahi te juca apaquehe. Émasera, Víyahi éma. Puíticha émaripa téchahi tamutu. Máitava­cacaipa eta vijirau­chirahi. Amén. \p \v 6 Tayanapane eta macata­ji­si­ra­vacahi ichape ema Viya ena nujaneanana israelítana, tamapu­ru­jisera, éna namutu­yaréni témepu­ru­re­cavana. Vahi návara­hahini náehica. Váhisera étainahini táichahini eta mamaitau­chirahi eta matratune ema Viya. Nasapihapa namapuruji namutu­yaréni, vahi machicha­na­vea­nai­nahini ema Viya, táichavenehi eta namasua­pa­ji­rai­vanahi. \v 7-9 Nuvaraha némechahe eta manere­ji­sirahi ema Viya ena apinana machicha­naveana ema Abraham. Matiarihihi ema Ismael, émapa ema Isaac. Ema Viya vahi manere­ji­cahini ema Ismael, máijara­si­ra­va­ca­yarehi eta náicuchihi ena mámarié­queneana. Macarichu ema Isaac, manere­ji­ru­quenehi ema Viya. Eta mameta­ca­sivahi ema Abraham eta me Viya, ani tacahehi: “Puiti juca cájeyare, níjara­ca­viyare píti ésupa esu Sara ema echichayare, ticaija­reyare Isaac. Núti níjara­cayare eta máicuchi­yarehi ema Isaac, énapa ena mámarié­queneana” macahepa. Puiti nuvaraha ecaicu­tiaraya eta juca: Ema Viya máimija­rechahi “nuchicha­naveana” nacarichuhi ena navaraha najaca­payare eta náicuchihi, nasuapirahi eta máijara­si­ravahi nayehe. \p \v 10 Numeta­ca­he­yareva eta táichara­cavahi eta macachi­chairahi ema Isaac ésupa esu mayena Rebeca. Chámeanahi ena náinapu­reanahi nachicha­naveana. \v 11-13 Tacahe, vuíchaha náuchucahini ena nani amuyana, tájinai­cha­havare napeca­tu­rai­nahini, táimati­ca­re­pa­hi­pucaini eta táuriva eta náichaquene. Te tiánehipa eta suínasi­rayare, ema Viya mametacapa esu Rebeca, ánipa macahe: “Chámeana­yarehi ena pichicha­naveana. Émasera ema tínapu­cayare tiúchuca, éma, mósoyare mayehe ema máti”. Étapaichuhi eta macaye­ma­quenehi ema Viya te Sagrada Escritura, ani macahehi: “Némunacahi ema Jacob, máequene­reruhi tiúchuca. Émasera ema Esaú, máinapurehi tiúchuca, vahi núrianaca éma” macahepa. Tacahe puiti, vímatie­que­ne­haipahi eta táichara­ra­cavahi eta manere­ji­si­ra­vacahi ema Viya, máichuira­va­ca­hivare nácani mavara­ha­queneana. Vahi étapa­ra­cai­nahini jácani táurivai­nahini eta náichaqueneana. \p \v 14 Puiti, vahi ecuimi­ja­chahini vahi tétupicava ema Viya eta manere­ji­si­ra­vacahi ena achaneana. Váhique­nesera énéna tácahe. \v 15 Ema Viya mameta­ca­hivare ema Moisés, ani macahe: “Núti necha mácani nujapa­nu­que­neyare” macahepa. \v 16 Tacahe, vahi vámutu vácuticaca eta majapa­nui­rahavi ema Viya máichuira­ha­vi­yarehi. Éma téchahi eta manere­ji­si­ra­vacahi nácani majapa­nu­queneana máichuha­que­nea­nayare. Vahi étainahini eta náimija­chi­ravahi tíchuha­careana taicha eta náurivahíji, napami­si­ra­hipuca naicha eta táuriqueneana. \v 17 Ema Viya ánivare macahehi eta te Sagrada Escritura mayehe ema rey te avasare Egipto: “Núti nunacavihi eta piávacurehi pirreyva­yarehi, taicha nímativi eta pimura­ca­sa­mu­revahi. Nuvara­hasera núti nímima­ti­cha­viyare eta tamutuirahi nurataha nítupa­ji­jia­sirava, apaesa táimaticare eta níjare te tamutu eta juca apaquehe” macahepa ema Viya. \v 18 Tacahe, ema Viya manere­jicahi nácani mavara­ha­que­nea­nayare máichuha. Máisapa­hisera ena masuapa­ji­rai­rahana tajuru­ca­chuchaini eta namura­ca­sa­mu­revahi. \p \v 19 Németeaca, ánina­papuca ecaheyare éti: “Ene tacahe jácani, ¿tájahapuca tacayema eta vicaviu­revahi eta mayehe? Taicha vahi véchavahini eta víchirahi eta tamauri­queneana. Émari­chu­hinéni tíchahavihi” ecahé­na­papuca éti. \v 20 Vahi tacucahe eta epane­reruana. ¿Vahi epicahini iácapae­ma­chirahi ema Viya? Eta cachapare mátejisi vahi táuricaimahi tácapae­ma­chahini súcani tépiyacahi: “¿Tájaha tacayema pímipa­na­na­jicanu eta pépiya­si­ranuhi, váhiyapa nucuna­cha­ca­rehini eta pépiya­si­ranuhi?” vahi táichaimahi. \v 21 Esu típuare­carahi, ésu téchinavahi jácani táimahia­nayare eta suípune, suíchayarehi eta suícara­hiyare, tásiha suépiya­cavare eta suyehe vásenilla, tacahehi eta suvara­ha­quenehi. \p \v 22 Tatupa­racahi ema Viya máicuña­ca­vaneya namutu ena achaneana váinara­ji­queneana, máimitae­que­ne­ha­va­cavane éna. Tatupa­ra­ca­hivare máimere­cavane eta máitupa­ji­jia­sirava étapa eta masemirahi tayehe eta namaurivahi. Tétavi­ca­va­hisera eta macaye­hevahi paciencia. \v 23 Víti apana, ene tacahehi eta táetaviu­chirahi eta majapa­nui­ra­havihi, máimerecahi eta táichapeva eta macuna­cha­careva. Acane­ripahi eta manere­ji­si­ra­havihi eta vicacha­neraya éma tayehe eta majaraiva. \v 24 Vahi vácari­chuhini viti israelítana manere­ji­ru­havihi; énerichuhi eti apava­sanana manere­ji­ru­he­hivare. \v 25-26 Eta Sagrada Escritura májurehi ema víyarahaini Oseas, eta máechaji­riruva ema Viya, ema yátupi­quenehi eta macasi­ña­ca­revahi, ani macahehi: “Núti nunere­ji­cayare níchuha­va­cayare ena ichape­mu­ri­queneana ena achaneana apava­sanana. Tayanapane vahi náeseni­ca­nuhini cape eta náitare­sirahi, tijaca­pa­ca­rea­na­hisera nuyehe. Ichape eta némuna­si­ra­va­cayare taicha nuchicha­na­vea­na­yarehi éna” macahepa. \v 27 Énasera ena nujaneanana israelítana, ánimu­ria­na­richuhi ena tisuapanahi eta máichuarapi ema Viya. Nacuti éna ánimu­ri­queneana náechaji­sihahi ema víyarahaini profeta Isaías, ani macahehi: “Tétavi­ca­va­hinéni visimutuva viti israelítana, ánimu­ri­ha­vi­ri­chu­chasera viti viúchucu­ha­nayare. \v 28 Ema Viya, vaipa macami­chaimahi eta náejeca­pi­ra­vanahi ena achaneana. Tíjahú­cha­va­yarepa eta máicuña­si­rayare eta apaquehe. Máijahú­cha­yarehi máitaequeneha tamutu”. \v 29 Ánivare macahehi ema Isaías: “Muraca­rinehi eta náquipai­sirahi eta viávasa. Te tacuijahini eta majapa­nui­ra­havihi ema Viya viti vinere­ji­ruanahi véhica éma, vítaeque­nehini vimutu. Nájina nánasihini te viávasa. Vicuti­yaréni ena ticava­sanahi te Sodoma, énapa te Gomorra, máitaeque­ne­ruanahi ema Viya, ema tétavicava eta máitupa­ji­jia­sirava, máiturue­que­nehahi tamutu” macahepa ema Isaías. \s1 Ena israelítana, vahi návaraha náehica ema Jesucristo \p \v 30 Nuvaraha numetacahe eta juca, apaesa écha. Ena apava­sanana nasapihahi tijaca­pa­ca­reanahi me Viya, váhinéni náeseni­cahini éma cape eta náitare­sirahi. Tacari­chusera puiti, táichavenehi eta nacasi­ña­vairahi eta mayehe, tijaca­pa­ca­rea­na­ripahi éna. \v 31 Énasera ena nujaneanana, tímija­cha­vanahi tijaca­pa­ca­rea­na­yarehi me Viya táichavenehi eta navarairahi náehica eta vanairipiana. Váhisera najaca­pa­ca­rehini. \v 32 Taicha éna, náemepu­ru­recahi eta najaca­pa­ca­re­va­ya­rehini me Viya. Vahi návara­hahini nacasi­ña­vahini mayehe ema Machicha Jesús. Éna tímija­cha­vanahi étachucha nacuna­chiavahi tayehe eta náitauchirahi eta navane­si­ra­ca­canahi. Eta tiviuchahi eta nacatia­na­sirahi muraca­quenehi ema Viáquenu Jesús, vahi návara­hahini nacasi­ña­vahini eta mayehe. \v 33 Ema Viya, eta máechaji­ri­ruvana eta Sagrada Escritura, ani macahehi: “Puiti névatacaya ema Nuchicha Cristo nayehe ena israelítana. Nímahaya nájahapuca ticatia­na­canaya éma, énapa ena ticasi­ña­va­nayare eta mayehe. Nácani ticatia­na­ca­napuca, énaji­vayare ticami­tie­que­ne­ha­va­nayare, ticaicu­ña­na­yareva táicha. Nácanisera ticasi­ña­va­nayare eta mayehe ema nuvane­ruyare, vahi máinajia­ca­va­caimahi” macahepa ema Viya. \c 10 \p \v 1 Nupara­pe­naveana, tétavi­cavahi eta néñami­ravahi nayehe ena nujaneana israelítana. Eta nuyase­serepi me Viya te nuyuja­ra­sirana, nuvarahahi náuchucu­hahini. \v 2-3 Nucuna­cha­vacahi éna eta náetaviu­chirahi eta napicau­chirahi ema Viya. Téjeca­pa­va­na­hisera éna eta táichara­ra­cavahi eta vijaca­pa­careva me Viya. Éna, tímiuria­ca­vanahi tiúrianahi, tímija­cha­vanahi tijaca­pa­ca­reanahi me Viya táichavenehi eta náitauchi­rahíji eta vanairipiana. Vuíchaha náimatihini eta táichara­ra­ca­va­yarehi eta najaca­pa­careva eta nacasi­ña­vairaya me Viya. Váhivare návara­hahini nasuapahini. \v 4 Taicha ema Cristo macaepa­haripa eta tasuapa­ca­revahi eta viyehe eta mavanai­ripiana ema Moisés. Vaipa étapa­racaina eta viúchucuiraya. Tacarichu eta vicasi­ña­vairahi mayehe éma, vijaca­pa­ca­reyare me Viya. \p \v 5 Émarichuhi ema Moisés, muracahi eta matupa­ra­sirahi ena achaneana, ánipa macahe: “Éti, tapami­ruanahi eta ítauchi­ra­yarehi tamutu eta vanairipiana. Te yátupipuca ítauchahi tamutu sácheana, te tájinapuca eta éjeca­pi­ra­vainahi, tásiha ejaca­pa­ca­renapa me Viya” macahepa. Nájinasera nárata­hahini náitauchahini eta vanairipiana. \v 6-8 Máejera­re­pa­nasera eta vijaca­pa­ca­revahi me Viya táichavenehi eta vicasi­ñavaira eta mayehe. Vahi tácame­sahini vitanu­pa­nahini ema Cristo te anuma, taicha tiúcupau­cha­ha­viripa éma. Váhivare tácame­sahini vitanu­pa­nahini te máecari vicaeche­pu­pa­nahini éma, taicha téchepu­ca­ripahi éma. Tacamu­nu­hisera eta vicasi­ña­vairaina mayehe ema Cristo te visamureana. Eta vipiara­siraina eta máijare eta víjara­sirava eta véhisi­rayare éma. \p Tásiha núti, eta nucame­ta­rai­ruirahi, néchajisiha étachucha eta arairu véhiruhi eta majaca­pi­ra­havihi ema Viya viti vicasi­ña­vanahi eta mayehe. \v 9-10 Eta juca eta nímiturapi: Eta viúchucuiraya viti achaneana, tacamunuhi eta visuapiraina ema Viya eta macaeche­pu­sirahi ema Machicha te máecari. Éma, macaepa­hayare eta vipeca­turana, te yátupina eta vicasi­ña­vairahi te visamure ema Jesucristo. Tacamu­nu­hivare yátupina eta víjara­si­ravahi véhica éma. Víchayarehi éma: “Núti níjara­cavahi néhicavi, Tata Jesús. Pítipa náquenuvihi, péchanupa píti” vicahenapa. \p \v 11 Eta Sagrada Escritura, ani tacahehi: “Nácani ticasi­ña­va­nayare mayehe ema nuvane­ruyare, tájina náichira­váimahi. Tamutu tiúriyare eta náitaresira”. \v 12 Ema Viya, vahi máepuruimahi nácani ticasi­ña­vanahi mayehe. Ticuti­ca­ca­yarehi eta majaca­pi­ravaca ena israelítana énapa ena apava­sanana, taicha émaichuhi ema Viáquenuhi vimutu. Tétavicava eta majapa­nui­ra­havihi, ticuchu­cu­ha­haviya vimutu viti vicasi­ña­vanahi mayehe. \v 13 Taicha ánivare tacahehi eta Sagrada Escritura: “Ema Viáquenu macuchu­cu­ha­va­cayare namutu nácani tipiara­canahi eta máijare táichavenehi eta nacasi­ña­vairahi mayehe” tacahepa. \p \v 14 Tásiha, eta náuchucu­hai­rayare, tacamunu napiaracaya eta máijare ema Viáquenu táichavenehi eta nacasi­ñavaira mayehe. Táurivaina eta nasamirahi eta náimitu­ca­sivana. Tacahe, tacamu­nu­hivare eta viyana vipaicayare víti te tamutu avasareana eta vicame­ta­rai­ruiraya nayehe éna. \v 15 Émaripa ema Viáquenu, ichape eta máichuhai­ra­havihi viti visuapa­ji­rahiana, mavaraha eta vicame­ta­rai­rui­rayare. Títaucha­vayare eta tacaye­maquene eta Sagrada Escritura, ani tacahehi: “Tétavi­cavahi eta náurisa­mu­revana ena achaneana eta nasamirahi eta táuriquenehi máichuarapi ema Viya eta majaca­pi­ra­vacaya. Tásiha tiúriyare eta majaca­pi­ra­havihi viti mavaneruana ema Viya” tacahepa. \p \v 16 Váhisera námutuhini nasuapahini eta juca arairuhi véhiruhi vímitu­ca­quenehi. Ema Isaías, ani macahehi te Sagrada Escritura: “Tata Náquenu, ánimu­ria­narichu ena tisuapanahi eta juca nímitu­rapiana nuvanahiana piyehe” macahepa. \v 17 Téhesera te táurihini nasama ena achaneana eta vímitu­rapiana mayehe ema Cristo, titupi­ru­va­na­yarehi ticasi­ñavana mayehe. \p \v 18-19 Esama­nuchaha. Ena nujaneanana israelítana, tájina naviyahini nayunaca eta namaca­si­ña­vai­rahini mayehe ema Cristo. Nasamapa eta máechaji­ri­ruvana ema Viya, taicha te tamutu avasareana tisama­ca­repaipa. Eta Sagrada Escritura, ani tacahehi: “Tamutu­ripahi te juca apaquehe ticasa­mahuhi. Eta máechaji­riruva ema Viya tamutu­ri­pa­hivare tacaita­ta­pahihi te juca taquiña­cu­cujiana te apaquehe” tacahepa. Náimati­pavare. Váhivare návara­hahini nasuapa. Eta máechaji­ri­ru­vanahi ema Viya májurehi ema Moisés, ani macahehi: “Ímaha, eti israelítana. Nasapihaya nujaca­pa­va­cayare nuti ena apamuriana achaneana, énaripa ena máeseni­ca­nu­ra­hanahi. Nuvaraha etsirihaini éti, éneucha­vayare eta nuyehe” macahepa. \v 20 Jarari­hivare eta apana máechaji­ri­ruvahi, májurehi ema víyarahaini Isaías, ani macahehi: “Núti nímere­cavaipa nayehe ena nani váhiquenehi náeseni­ca­nuhini, váhivare nacaya­se­se­re­ruhini”. \v 21 Ánivare macahe ema Viya: “Tamutuhi sácheana eta níchuira­vacahi ena nani israelítana. Tétavi­ca­va­hisera eta namasua­pa­ji­raivahi. Vahi návara­hahini nachavahini eta nuyehe” macahepa. \c 11 \s1 Ánimurianarichu ena israelítana ena tisuapajirahianahi, macuchucureanayare ema Viya \p \v 1 Esama­nuchaha. Nuvaraha vahi ecuimi­ja­chaimahi macaera­ji­ca­va­ca­hipuca ema Viya ena machanerana israelítana. ¡Váhiquene énéna tácahe! Éti ímatinuhi nútirichuhi israelí­tanuhi, mámarié­que­ne­nu­hivare ema Abraham, émapa ema apanavare náchuca Benjamín. \v 2 Eta acane, tétavi­cavahi eta máemuna­si­ra­havihi ema Viya viti israelítana. Puíticha vahi máinajia­ca­ha­vihini. Échava éti eta tacayemahi eta Sagrada Escritura eta máichava­que­nevahi ema víyarahaini profeta Elías. Ani tacahehi eta mametau­re­si­ravahi me Viya eta mayuja­ra­sirahi: \v 3 “Tátachicha Nucaiyaquene, ena nani apamuriana nujaneanana israelítana nacapa­pa­ji­ca­vacahi namutu ena piyeheana profetana nuchamuriana. Puiti navara­ha­hivare ticapa­canuana. Naveta­tai­cai­pavare eta pipena. Nucarinehi núti nítarecahi puiti” macahepa. \v 4 Tásiha, ema Viya majicapapa, ánipa macahe: “Vahi picari­chuhini píti. Nararihi siete mil ena ajairana nujanea­ruanahi, ticasi­ña­nuanahi. Vahi náisapa­vahini éna náepuyu­mi­rau­chahini ema nasiñaraji Baál ena masuapa­ji­rai­ra­ha­na­ta­tajihi” macahepa ema Viya. \v 5 Ene vicahehi víti, vahi vámutuhini viti israelítana masuapa­ji­rai­ra­hanahi me Viya. Vitiari­hichaha ánimu­ri­havihi viti manere­ji­ruanahi majapa­nu­que­ne­havihi. \v 6 Numetacahe: Ema Viya, eta majapa­nui­ra­havihi viti israelítana, váhiquene táichave­né­nahini jácani víchirai­na­hi­pucaini eta táuriqueneana. Jéhesare, tijapa­nu­havihi táichavenehi eta táetaviu­chirahi eta máemuna­si­ra­havihi. Tájina étapa­racaina eta víchirapuca eta táuriqueneana. \p \v 7 Tacahe, vímaha puiti ena nujaneanana, ánimu­ria­na­richuhi ena ticasi­ña­vanahi me Cristo, manere­ji­ruanahi majaca­pa­que­neanahi. Énasa­misera ena apamuriana, vahi nacasi­ña­vahini mayehe, muraca­naichucha te nasamureana. Étapa tiviuchahi vahi tijaca­pa­ca­rea­naimahi me Viya, tayanapane nácani navarahahi. \v 8 Títaucha­vapahi eta táechaji­ri­ruvahi eta Sagrada Escritura eta nayehe. Émarichuhi ema Viya ticami­ti­si­ca­vacahi apaesa vahi nacucai­cutiara eta máimitu­rapiana ema Cristo. Puíticha ene nacahehi. \v 9 Ema víyarahaini David, ánivare macahehi tayehe eta Sagrada Escritura: “Ena nani, ticasi­ña­va­vaicana eta tavayu­chirahi eta náimaha­queneana. Ichape­murihi eta nacapie­sta­rairana náenisi­ra­cacana. Ichape­va­resera eta náichirahi eta tamauri­queneana. Puiti, Tátachicha, pítsiva­chayare eta náurisa­mu­revahi. Járaja­painapa eta pícuña­si­ra­va­cayare. \v 10 Nuvaraha púchuquianaina pícha. Vahi nacucai­cutiara eta náitaresira. Tacaeti­pa­pai­cainapa eta tajita­careva eta napisirahi. Tájinapa nanara­si­raimahi” macahehi ema David. \s1 Eta majacapirahi ema Viya ena apanapanenejiqueneana \p \v 11 Esama­nuchaha. Nuvaraha vahi ecuímijacha tanasi­yarehi eta náquipai­sirahi ena nujaneanana. ¡Váhiquene énéna tácahe! Puítisera nasapiha ena apava­sanana najaca­pa­carehi me Viya, taicha mavaraha máimica­tsi­ria­cavaca ena israelítana, apaesa náeneucha­vayare eta mayehe. \v 12 Puiti tijaca­pa­ca­reanahi me Viya namuturipa ena apana­pa­ne­ne­ji­queneana achaneana te juca apaquehe, taicha eta náquipai­si­ravaipa ena nujaneanana. Puiti eti apava­sanana, tétavi­cavahi eta iúrica­ca­revaipa. Jéhesare tiápaju­ca­va­pa­na­ya­resera eta iúrica­ca­revaya éti, étapa eta náurica­ca­re­vayare éna, te nachavapa náeneuchava. \p \v 13 Németeaca ímatinuhi núti eta nucatu­pa­ra­hairapa eta nímitu­si­ra­heyare eti apava­sanana. Táitusiava puiti tétavi­cavahi eta nucuna­chi­ravahi eta nucaema­ta­nea­si­rahehi. \v 14 Numeta­ca­vacahi ena nujaneanana eta yátupirahi eta ejaca­pa­ca­reirahi me Viya, apaesa nímahahini éna, te najamu­ra­cha­ya­repuca eta najaca­pa­ca­revahi éna apanava, ticuti­hea­na­ya­repuca éti. Nuvaraha nanere­ji­ca­vahini nácani náeneucha­vahini, apaesa náuchucu­hayare. \v 15 Páureanasami éna eta náquipai­sirahi. Esapihahi éti apana­pa­ne­ne­ji­queneana te juca apaquehe, tétavi­cavahi táuriva eta ejaca­pa­ca­revahi me Viya. Jéhesa­resera, tétavi­ca­vapaini eta tajarai­vai­nahini te visamure te nachavi­rai­nahini, náeneucha­vapaini éna, náehicapaini ema Cristo. Tímicu­ti­ji­ri­ca­vapaini eta navayu­chirahi eta náurisa­mureva ena achaneana te macaeche­pu­si­ra­vacaya namutu ena náepena­queneana tiúrianahi. \v 16 Eta natiari­hirapa puiti ena nujaneanana tinere­ji­ca­vanahi téhicana ema Cristo, németeaca namutuyare jácani náehicayare ena apamuriana. \p Tacutiquene, viti machane­ranahi ema Viya vicuti eta ichape yucuqui. Ema Abraham macutihi eta táquehequi. Viti israelítana mámarié­que­neanaini vicutihi eta tatava­vajiana. Ema viáchucaini majaca­pa­que­neripa ema Viya. Tásiha, németeaca namutu­yaréni ena nujaneanana, éneri­chuvare náeneucha­va­pa­pucaini nacasi­ña­vahini me Viya te jácani sácheyare, apaesa najaca­pa­ca­re­va­repaini éna apanava. \v 17 Puiti ena nujaneanana náquipai­ruvahi, vuíchaha nasiapahini eta náicuchihi te namuri ena machane­ranahi ema Viya. Étipa eti apava­sanana, esapihaipa machane­ra­heripa ema Viya. Tíjara­ca­heripa éma eta táurica­ca­requene iáviha­ya­rehini te majaraivahi eta náicuchinihi ena israelítana. \v 18 Puiti étipa­vaipahi machane­rahehi ema Viya. Nutupa­ra­ca­hesera, vahi ecuca­si­ña­vavaica eta ítuji­si­ravahi esiapa tayehe eta náicuchihi ena nujaneanana israelítana. Taicha vahi ecachu­ria­ca­va­caimahi éna eta iúriva­hinéni eta ejaca­pa­ca­revahi me Viya. Vahi ecuemi­tisica eta esiapirahi táichahi eta náquipai­si­ravahi ena masuapa­ji­rai­rahana. Éti máetume­cha­queneana ema Viya; vahi étina étume­chahini éma. \p \v 19 Váhiva­resera ecupa­nerecha te esamureana: “Yátupi éna máquiji­ca­vacahi ema Viya eta namasua­pa­ji­raivahi. Tásiha, tinere­ji­ca­havipa víti, taicha viúripanahi víti eta máimaira­havihi ema Viya” váhinéni tácahehini eta epanereru. \v 20 Tacahe, échapava éti apanava, machu ácutiriana ena nujaneanana. Éna, eta náquipai­si­ravahi tímicu­ti­ji­ricahi ticaechuanahi, táichavenehi eta namaca­si­ña­vairahi me Viya. Puiti étipa náitsivahi éna eta ecasi­ña­vairahi mayehe. Váhisera ecuca­si­ña­vavaica. Ecuneuchava éti apanava. Epicaucha ema Viya. \v 21 Ena nujaneanana israelítana, éna tínapu­ca­na­ya­rehíni nasiapa­muriha ena machanerana ema Viya. Váhisera nacasi­ña­vahini eta mayehe. Éti apanava, tacamu­nu­hivare ecasiñava eta mayehe apaesa esiapahini. \v 22 Tacahe, ticaeche­ravapa eta máurivahi ema Viya, étapa eta matupi­ruvahi. Tétavi­cavahi eta matupi­ru­vairahi eta náeraji­si­ra­vacahi ena masuapa­ji­rai­rahana. Tétavi­ca­va­hivare eta máurivahi eta eyehe, eta ímiya­ni­ravahi eta ecasi­ña­vairahi eta máurivahi. Nácanisera vahi nacasi­ñaimahi, macaera­ji­ca­va­cayare. \v 23 Tiuri puiti, te náeneucha­vapuca me Viya ena nujaneanana, nacasi­ña­va­hi­va­repuca mayehe, éma majaca­pa­va­ca­yarehi éna, machicha­na­vea­na­varepa. Taicha éma, tétavi­cavahi eta majapa­nuirahi. \v 24 Taicha éti cape juca eta ítaresira, éneri­chuvare masuapa­ji­rai­rahehi éti, emaese­ni­sirahi ema Viya, tásiha, tájina­hinéni ejaca­pa­ca­re­vai­nahini. Esapi­hasera éti esiapa­mu­ri­haripa ena apamuriana machane­ranahi ema Viya. Ene nacahe­yarehi ena israelítana. Éna, te náesenicapa ema Viya, camuri­que­nea­na­yarehi ena ticasi­ña­vanaya mayehe. Tisiapa­na­yareva tayehe eta náicuchihi. \s1 Te namutupa ena apavasanana manerejiruanahi ema Viya, tapaenumavainapa náesenicayare ema Viya ena israelítana \p \v 25 Tiuri puiti, nupara­pe­naveana, vahi nuvaraha ecasi­ña­vavaica eta ítupa­ji­jia­sirava. Tásiha, nuvaraha numetacahe eta juca tayumu­ru­re­vainihi, máimima­ti­cha­que­né­nu­hisera ema Viya. Eta namura­ca­sa­mu­re­va­vacahi ena nujaneanana, vahi tánasimahi. Téhesera námutupa nasiapa ena apava­sanana manere­ji­ruanahi ema Viya, napaenu­ma­vainapa ena nujaneanana náeseni­cayare ema Viya. \v 26 Tacahe, eta nacasi­ñavaira me Viya, tiúchucu­ha­nayare namutu éna. Títaucha­vayare eta máechaji­ri­ruvahi ema Viya te Sagrada Escritura, ani macahehi: “Nuvane­cayare ema Ticatiu­ra­hiyare nayehe ena achaneana. Ticava­cu­re­yarehi te Jerusalén. Masipa­ha­ca­va­cayare ena majaneanana israelítana eta navaina­ra­jivana, máitsiva­chi­ra­yareva eta náitare­sirana. \v 27 Núti nítauchayare eta nutratunehi nayehe eta népachia­si­ra­va­cayare namutu eta napeca­turana” macahepa. \p \v 28 Tacahe, ena nujaneanana nacatia­nacapa puiti eta juca véhiruhi. Étasarepa ítuji­sia­vayare éti. Émasera ema Viya máemuna­ca­va­ca­richucha, taicha manere­ji­ruanahi ena náchuca­na­veanaini. \v 29 Taicha ema Viya, tamutu eta máijara­ruanahi, vahi máemepu­ru­re­caimahi. Máitaucha­ya­rehiva tamutu eta máichuarapiana. \v 30 Éti acane eta ítare­sirana, vahi ávara­hahini esuapahini ema Viya. Puítisera eta namasua­pa­ji­raivahi ena israelítana, ichape­ripahi eta majapa­nui­rahehi éma. \v 31 Éneri­chuvare éna, te jena sácheyare, majapa­nu­va­ca­yarehi éna, tacuti eta majapa­nui­rahehi éti puiti. \v 32 Taicha ema Viya máimatihi eta emutuirahi emasua­pa­ji­raivahi éti apava­sanana, vítipa viti israelítana. Mavara­hasera vicuti­ca­ca­yarehi eta majapa­nui­ra­havihi vimutu. \p \v 33 Ema Viya, ¡tétavi­cavahi eta majapa­nu­raivahi eta viyehe, tavayuchahi eta viúrica­ca­revahi máicha! ¡Tétavi­ca­va­hivare eta máitupa­ji­jia­si­ravahi! ¡Tétavi­ca­va­hivare eta macachu­ria­si­ra­havihi eta máimatie­que­ne­hairahi tamutu! ¡Matupi­ruvahi éma tamutu eta manere­ji­ri­sirahi! ¡Vahi víturue­que­ne­haimahi vicaicutiara eta mapane­reruana! \v 34 Taicha nájina tímatie­que­ne­haimahi eta mapane­reruana. Nájinavare náimitu­cahini éma. \v 35 Nájinavare náijara­ca­si­chahini tájahái­na­hi­pucáini, étanai­na­hi­pucáini máitsiri­ji­ca­va­ca­hi­pucaini eta máijara­sirahi éma. \v 36 Taicha tamutu eta tatiari­hi­que­neanahi, tacarichu tásiha­que­neanahi mayehe, étaripa eta víjara­ruanahi mayehe, mavaraha táitaucha­vapaini eta mapane­re­ruanahi táurique­neanahi. ¡Máitava­cacahi eta vicuna­chirahi éma! Amén. \c 12 \s1 Vicatuparahahi yátupina víjaracava eta véhisira ema Viya \p \v 1 Tacahe, nupara­pe­naveana, nuvaraha ácaicutiara yátupina eta majapa­nui­rahehi ema Viya. Eta táetaviu­chirahi eta majapa­nui­rahehi, ecatu­pa­rahahi íjaracava yátupina eta iáqueheana étapa eta iáchanevana eta éhisiraina émainachucha ema Jesucristo. Tacutihi eta iámavahuhi me Viya. Jéhesare, tétavi­cavaya eta ecuri­sa­mu­re­chiraya éma tayehe tamutu eta ecaema­ta­nea­sirana éma. \v 2 Éneri­chuvare eta ítare­sirana, vaipa ecuehica eta tayeherepi eta juca apaquehe. Ítsiva­cha­pasera eta epane­reruana, apaesa támutupa apanainahi eta ítare­siraina. Tásiha, ímati­sarepa eta mavara­ha­que­neanahi ema Viya, ítuca­yareva icha eta táuriqueneana. Ecuri­sa­mu­re­chayare éma eta íchira eta tatupi­ru­va­que­neanahi. \p \v 3 Núti mayehenuhi apóstole ema Viya. Titupa­ra­canuhi numeta­ca­heyare: Emutu éti, tátupiruva eta epane­reruana tayehe eta ítuca­queneana máijara­ru­heanahi ema Viya, apaesa tauri eta ecaema­ta­nea­siraina mayehe. Nacuija nacasi­ña­vavaica. \v 4 Tacutihi eta viáquehe viti achaneana. Camurianahi eta táunavanahi, táemata­ne­pa­chu­hivare. Vahi étaina­ri­chuhini eta táituca­que­neanahi. \v 5 Ene vicahehi víti. Camuri­havihi, étanai­chu­hisera eta viáquehehi eta viúrujia­si­ra­cacahi eta véhisirahi ema Cristo, vímica­ta­ca­cairahi eta vicaema­ta­nea­sirahi éma. \p \v 6 Ema Viya, apana­pa­ne­nejihi eta vítuca­queneana eta máijara­si­ra­havihi eta vémata­ne­pa­chu­yarehi máicha. Tacamu­nu­hisera vahi vicueme­pu­ru­recava eta vítuca­que­neanahi máijara­ru­ha­vianahi, apaesa táuri eta vicaema­ta­nea­siraya. Te tíjara­ca­ha­vipuca éma eta vítusi­rayare vicame­tarairu, vijanea­ca­vainapa, machu vihapa­pi­ri­cahini eta táimitu­rapiana eta véhiruhi. \v 7 Te tíjara­ca­ha­vipuca eta vítusi­rayare vímicataca ena vichamuriana, tatupi­ru­va­yarehi te visamure eta vímica­ta­si­ra­vacaya. Nácani náitucahi tímitu­recana, vahi nayacu­jimahi eta náimitu­re­siraya. \v 8 Nácani náiturue­que­nehahi eta náetume­chiraya nácani apana, váhivare nayacu­jimahi. Nácani tíjara­ca­sí­re­canahi eta náimaha­queneana, tátupi­ru­va­yarehi te nasamure eta nacajirahi ena ticamu­nu­vanahi. Nácani cátupa­ra­hanahi téchapa­ji­ri­ca­ra­hia­nayare, tivapi­na­va­nayare eta náitauchirahi eta natupa­ra­ca­sivahi. Nácani tímica­ta­canahi ena tijapa­nu­ca­reanahi, tiúrisa­mu­reanaya eta náimica­ta­re­sir­ ahi. \s1 Eta viúrivahi nayehe ena achaneana ticaecherayare eta yátupirahi eta véhisirahi ema Viáquenu Jesucristo \p \v 9 Nupara­pe­naveana, yátupina eta émuna­si­ra­cacaina ena echamuriana. Vahi apimi­ra­hemahi, ímijachava eta émuna­si­racaca. Evapi­navaya eta íchira eta táuriqueneana. Épuruyare eta tamauri­queneana. \v 10 Tiápaju­ca­vainapa eta émuna­ji­ri­si­ra­cacaina eta echamu­ri­ca­cairahi. Ecuna­chainapa namutu ena echamuriana. Yátupina eta epicau­chi­ra­cacahi. \v 11 Étume­chavaina eta ecaema­ta­nea­sirahi ema Viáquenu. Tavapinava eta esamureana. Tacuija epluju­va­vacaina. \p \v 12 Iúrisa­mu­re­rea­ca­vayare eta ejaca­piraya eta ecucha­pa­quenehi. Ecaye­heyare paciencia tayehe eta ecata­ji­vairana. Vahi tacuechuquiha eta eyuja­ra­sirana. \p \v 13 Ímica­ta­ji­ricaca ena echamuriana, tayehe eta nacamu­nui­ravana. Tiúriyare eta ejaca­pi­racaca te epaipiu­chacaca. \p \v 14 Te natiari­hi­napuca nácani náehahe, napana­ji­ri­ca­hepuca, ejapa­nuyare éna. Eyaseuchaya me Viya eta náurica­ca­revaina. Váhisera ecuyaseucha jácani náicuña­vanéna. \p \v 15 Te tatiari­hi­napuca jácani tiúrisa­mu­recare nayehe nácani, éti apanava iúrisa­mu­re­yareva. Téhesera te tatiari­hi­napuca eta ticati­sa­mu­re­carehi nayehe nácani, ejapa­nu­va­cayare éna, íyaha­yareva éti apana. \p \v 16 Ecuri­sa­mu­re­cha­cacaya ena echamuriana. Vahi ecuca­si­ña­va­vairica. Ácuti­cacahi nayehe ena mánsuanahi, váhivare ecuca­siñava eta ítusirahi. \p \v 17 Te tatiari­hi­napuca náicharacahe eta nacati­chirahe, vahi ecuitsicava. Íchaya­resera eta jácani táurique­neanahi nayehe namutu ena achaneana. \v 18 Nacuija ecucaticha. Te natiari­hi­napuca nacatia­nacahe eyanau­chayare te napena émemu­na­ca­vayare apaesa vaipa nacuca­tichahe. \v 19 Némuna­ru­queneana, te tájahapuca náicharacahe, vahi ecuitsicava. Cápachi mararihi ema Viya, máimahainepa éma téchayare eta náicuñayare. Taicha ema Viáquenu, ani macahehi tayehe eta Sagrada Escritura: “Nímahainepa núti eta táitsivayare. Núti néchahi eta náicuñayare ena ticaviu­re­vanahi eyehe” macahepa. \v 20 Ánivare macahe éma: “Te pímaha máecuhapahi mácani ticatia­na­cavihi, pénicayare. Te mamaune­pa­hipuca, pésichayare. Eta máimairainahi eta pémuna­sirahi, ticati­sa­mu­re­vainapa titsiri­hainapa” macahepa. \v 21 Vahi ecuisapava ítsicava eta náichiraheya te táiñehi­queneana. Étume­cha­vasera eta íchiraya eta táuriqueneana. Étapa ticaepa­hayare eta nasemaneva. \c 13 \p \v 1 Éti, emutu esuapa­ji­ra­hiyare nayehe ena tuparai­rucana, taicha éna manaca­que­neanahi ema Viya eta návacu­reanahi. Nájina émanaina máemuna­si­ri­ca­vahini. \v 2 Eta tacahe, nácani tiácapau­cha­vanahi nayehe ena tuparai­rucana, tímicu­ti­ji­ri­cavahi nácapae­ma­cha­hivare ema Viya. Jéhesare, ticaicu­ña­na­yarehi ena téjeca­pa­va­na­ripahi. \v 3 Taicha ena tuparai­rucana, vahi étaina tímina­ca­vacahi éna eta náipica­ra­re­siraya nácani tíchanahi eta táuriqueneana. Nácanisera ticaviu­re­vanahi, táuricahi tipica­na­yarehi. Te evara­ha­hipuca iúri nayehe, esuapa­ji­rahiya nayehe, tásiha, éna ticuna­cha­hea­nainapa. \v 4 Taicha ema Viya, émahi macaeja­cavaca te návacu­reanahi, náuricha­yarehi ena achaneana. Téhesera ecaviu­revahi, epica­yarehi taicha éna vahi támapu­ru­jimahi eta nacatu­pa­ra­hairahi. Natupa­ra­ca­sivahi me Viya eta náicuña­si­rayare ena ticaviu­revana. \v 5 Eta tacahe, tavarahaichu esuapa­ji­ra­hiyare nayehe ena tuparai­rucana, apaesa vahi nacuicu­ñacahe. Tavetijipa esuapa­ji­ra­hiyare taicha éti etupa­ra­ca­sivahi me Viya. \v 6 Tacutiquene tatupa­ra­cahehi eta evacha­chi­rayare eta impuesto. Taicha ena tuparai­rucana, natupa­ra­ca­si­vaichuhi mayehe ema Viya, náitauchiraya eta nacaema­ta­neasira éma. \p \v 7 Tásiha, ítaura­hiyare te jácani nayasea­si­raheana eta cuota étapa eta nayasea­si­raheana eta impuesto. Epicau­chavare nácani tipicau­cha­ca­reanahi. Émuna­cavare nácani témuna­ca­ca­reanahi. \v 8 Nacuija ecantevéya. Tituparacahe evachachavaneyare jácani entévehi nayehe. Titupa­ra­ca­hevare émuna­ca­cayare ena echamuriana. Nácani títauchanahi eta juca náemunasira, náitauchahi eta mavanairipi ema Viya. \v 9-10 Te pémuna­rahihi píti nayehe ena achaneana piparae­pi­yanahi ticuti­yarehi eta pémuna­si­ravahi píti, vahi pipane­re­chaimahi picapinaru, váhivare picapa­re­caimahi, váhivare piámere­caimahi, váhivare pivehaimahi esu apana esena mayena ema apana achane, váhivare pépiyae­que­ne­re­caimahi. Taicha nácani témuna­ra­hianahi, vahi nacaete­maimahi ena naparae­piyana. Te yátupi eta émuna­raivaya, máejerare eta ítauchi­rayare tamutu eta vanairipiana. \p \v 11 Eta tacaheyare eta ítare­si­rayare. Vaipa véjecaracha eta sácheana. Vahi vímaca­ca­ra­ca­vaimahi. Vitseca­va­ya­re­hisera taicha viánehipaicha eta jena sácheyare eta máiteca­piraya ema véhiruhi. \v 12 Eta vicucha­piraipa eta machavi­rayare ema Viáquenu, tacutihi te vicuchapaipa te jena yati eta tijararahi. Puiti vímahapa eta tajara­hiquene. Tásiha, ínajicapa eta íchaque­neanaini te timapicu. Puiti tiápaju­ca­vasera eta iúrivana, étapa eta íchaque­neanaina te tijarahi. \v 13 Ímica­pi­cau­cha­vayare eta ítare­sirana. Iúrisiyare tamutu sácheana. Vahi ecava­haimahi. Váhivare ímisia­pa­vaimahi nayehe ena ticapie­sta­ranahi. Váhivare túhusi­hémahi. Vahi tivayua­ca­hémahi eta tájipa­racana. Vaipa iúmeha­re­re­caimahi, váhivare ecapi­na­ru­ra­himahi. \v 14 Tásihasera, ímereca eta iúrivaina. Ácuti ema Viáquenu Jesucristo eta máurivahi éma. Vaipa ecusuapa eta tajamu­ra­cha­que­neanahi eta iáqueheana. Váhivare ecupa­nerecha eta íchiraya éta. \c 14 \s1 Vahi ecucaecahi ena echamuriana \p \v 1 Te napaucha­hépuca nácani navarahahi tisiapa­mu­ri­haheana, echamu­ria­nayare, vahi ecuepu­ruvaca. Ejapa­nu­va­casera eta ejaca­piraya. Te jácani apaesa­richuhi eta nacasi­ña­vairahi mayehe ema Viáquenu, napicau­chaichaha eta nayehe­repiana ichasiana, vahi ecuaca­pae­ma­chahini éna. \v 2-3 Nararihi ena títuca nanica tamutu eta tinica­ca­reanahi. Narari­hivare ena apanahi eta nayeherepi, náimijachahi vahi tiuri nanica eta vaca. Tásiha, máecheji­rechucha eta nanica. Éna, vuíchaha muraca­nai­na­hichaini tayehe eta véhiruhi. Eti ítuca enica tamutu, vahi ecuepu­ruvaca éna vahi tinicanahi eta vaca. Étipa eti máechejirehi eta enica, váhivare ecuepu­ruvaca ena tinicanahi tamutu. Taicha majaca­pa­que­ne­he­va­caipahi ema Viya emutu. \v 4 Vahi ecuimi­ja­cha­vaimahi étinahi échavaca eyase­se­re­carahi ena machane­ranahi ema Viya. Éma, téchavacahi ena mavana­ranahi. Máimara­racahi eta táurivahi náicha, macuna­cha­vacahi éna. Te váhipuca, émainahi techa eta máemechi­ra­vacaya. \p \v 5 Tacutiquene váhivare ecuepu­rucaca tayehe eta sache iúruji­si­ravana eyuja­ra­sirana. Nararihi náimijachahi tiúripana te sávaru­muhuana. Narari­hivare tiúripanahi nasama te lumincu­muhuana. Narari­hivare tamutuchucha sácheana tiúrihi eta náimairahi. Étipa échinava eta sache éhiruyare. \v 6 Nácani tiyuja­rau­cha­vanahi te jena sache, ena navarahahi napicaucha ema Viáquenu. Ena apamuriana, vahi tácame­sahini nanere­ji­cahini eta sache, éna apanava napicauchahi ema Viáquenu. Ena nacahehi nácani tamutuchucha nanicahi, eta napicau­chirahi ema Viáquenu, nahasu­lu­pa­yachahi éma. Nácanisera náepuruhi nanica eta jácani tinica­careana, táichave­ne­hivare eta napicau­chirahi ema Viya, nahasu­lu­pa­ya­chavare éma. Tamutuhi tiuri naicha. \p \v 7-8 Taicha vahi vítiji­ri­ru­vái­nahini eta vítaresira. Émaripa téchahavihi ema Viáquenu. Émachucha vicaema­ta­nearuhi, visuapi­ra­yarehi éma te tamutu. Étaripa eta vépeni­rapuca, váhivare vítiji­ri­ru­vái­nahíni véchina­vahini. Émarichuhi téchaha­vi­hivare te tamutu. \v 9 Ema Jesucristo, tatupa­racahi eta máepeni­na­ha­vi­yarehi, tiápecha­va­ya­re­hivare tichava títareca, apaesa émainapa Viáquenuya viti vítare­rua­naichaha, énapa ena náepena­que­nea­naripa. \p \v 10 Étisera, vahi étinahini tátupa­ra­ca­hehini échavaca eyase­se­re­carahi ena echamuriana. Váhivare étupi­ca­vahini eta épuru­ji­ri­si­ra­cacahi. Échavarichu eta vimutui­rayare vicaya­se­serehi te mamirahu ema Viáquenu Jesucristo. \v 11 Ema Viáquenu, ani macahehi te Sagrada Escritura: “Núti acane­ripahi eta nítare­sirahi; puíticha máepena­ca­ca­nu­hivare eta nutiari­hi­rayare. Tásiha, nútirichu nucatu­pa­rahahi nuyase­se­re­ca­va­cayare namutu ena achaneana. Namutu tépuyu­mi­rau­cha­nua­nayare te numirahu. Tímati­nua­nayare eta yátupirahi núti titupa­racanu júesnuhi nayehe, nuti Iáquenu” macahepa. \v 12 Tacahe, vimutu émana­pa­chu­haviya vimetau­recava ­ mayehe ema Viya. Éma máimatiya tamutu. Tájina virataha viyumu­ru­cahini. \s1 Vahi ecuimiaquipaica ena echamuriana \p \v 13 Tásiha éti, vaipa ímija­cha­vaimahi étinahi échavaca, eyase­se­re­carahi ena echamuriana. Táurisera eta ecacha­né­ra­cacaina. Tasapi­hasera, te tamutu jácani íchaqueneana, étaviuchaya eta iúrivahi nayehe. Tacuija jácani táimiaqui­pai­cavaca éna ícha. \v 14 Núti, eta mavana­ra­nuirahi ema Jesucristo, numetacahe: Tájina eta tinica­careana tamaepe­ra­ji­ca­ha­vimahi eta vinisirahi. Narari­hisera ena vichamuriana, tépuruana eta jácani tinica­careana, napisirahi eta tamaepe­ra­ji­si­ra­va­ca­ya­rehíji. \v 15 Tásiha, nuconse­jachahe: Vahi ecuimi­yu­semaca ena nani, váhivare ecuaca­pae­ma­chahini tayehe eta jácani tinicacare, machu ímicai­na­ji­ru­chavaca ena echamuriana mavacha­re­ruanahi ema Cristo eta máepenirahi. \v 16 Máchuvare émecha­jisiava tayehe eta ímati­quenehi tiúri. \v 17 Taicha eta véhiruhi ema Viya, vahi étapa­racaina jácani vinica­que­ne­repiana, véraqueneana. Étaripa eta ticuna­cha­carehi mayehe, eta víchirapaipa eta táuriqueneana, navetijiva nayehe ena vichamuriana. Mavara­ha­hivare vítuca­vahini tájina tahapa­pi­ri­cahini eta vicuru­ji­si­ra­cacahi, apaesa táimiya­navaini eta viúrisa­mureva vimutu, maicha ema Espíritu Santo. \v 18 Éti, te yátupina eta émuna­si­ra­vacahi ena echamuriana tépuruanahi eta jácani tinicacare, tiúriyare eta ecaema­ta­nea­siraya ema Cristo. Tétavi­cavahi eta ecuri­sa­mu­re­chirahi ema Viya, ecuna­cha­ca­re­hivare nayehe ena achaneana. \p \v 19 Tacahe, vitanu­cayare eta viúrivaya nayehe ena vichamuriana, apaesa vétume­chacaca tayehe eta véhiruhi. \v 20 Vaipa iácapae­ma­cha­ca­caimahi tayehe eta jácani tinicacare. Váipavare ecuipu­tsi­ca­caimahi, machu émitiaca eta echamu­ri­ca­cairahi eti majanea­ruanahi ema Viya. Yátupiquene eta táurivahi tamutu eta tinicacare. Tájina táimanéna. Énasera nácani tépuruanahi jácani tinicacare, te nanicapuca, ticauya­yacare táimiaquipaica tayehe eta pecatu. \v 21 Tiúripanaichu vahi ecunica eta vaca, váhivare ecuera eta cátsiama, machu étaina táimiaqui­pai­capuca ena echamuriana tayehe eta pecatu, máchuvare nacaina­jiruva eta véhiruhi. \v 22 Éti, yátupihi eta esuapirahi ema Viya tayehe eta tinica­careana. Ejanea­ca­vasera te mamirahu éma. Tétavicava eta náurica­careva nácani náimatihi eta náurivahi te nasamure, vahi nacaeca­hi­ra­hihini énaji­vai­nahini. \v 23 Nácanisera tísapa­vanahi tinicana, tiávami­ra­huanahi, énajivapa tímiaqui­pai­ca­vanahi eta nanisirahi, taicha vahi tátupi­ru­vahini eta nanisirahi. Tamutu jácani vahi tátupi­ruvahi eta visamure eta víchira, pecatuanahi éta. \c 15 \s1 Ecurisamurechaya ena eparaepiyana. Vahi étijiricavaimahi ecaurisamurechava. \p \v 1 Tacahe, viti vímatianahi eta táurivahi eta vinisirahi eta jácani tinica­careana, titupa­ra­ca­ha­viripa véchapa­ji­ri­ca­vacaya ena vichamuriana tímija­chanahi vahi táurihini eta nanisi­rapuca. Vácayehe paciencia nayehe. Vaipa vipane­re­chahini étachucha vicuri­sa­mu­re­chirava vítiji­ricáva. \v 2 Emutu­chu­chasera éti, ecuri­sa­mu­rechaya ena eparae­piyana. Éñamava éti eta náurica­ca­re­vayare, apaesa tápaju­ca­vapaipa eta nasuapiraina eta véhiruhi. \v 3 Taicha ema Cristo, vahi mácari­chuhini macuri­sa­mu­re­cha­vahini. Éma, ticuri­sa­mu­rechahi ema Maiya te tamutu. Eta tacahe, nacatia­nacahi ena achaneana váinara­ji­queneana. Tásiha, títauchavahi eta tametarapi eta Sagrada Escritura, ani tacahehi: “Núti nímiya­navahi eta nítauchirahi eta pivanai­ripiana eta nuyehe, tayanapane eta náumehai­ra­nuanahi ena piánaranahi” tacahepa eta Sagrada Escritura. \v 4 Ema Viya tivanecahi ena víyara­hanaini profetana nájuchahi eta máechaji­ri­ruvana te Sagrada Escritura. Éta, ticama­pu­ra­va­ca­re­yarehi eta táimitu­si­ra­ha­vi­yarehi, apaesa táetume­chahavi eta véhisira, tacuri­sa­mu­re­cha­ha­vi­navare. Tímitu­ca­ha­vi­hivare yátupina eta vicasiñava me Viya eta máijara­si­ra­paraca eta viúrica­ca­revaya. \v 5 Puiti nuvaraha máijara­ca­hehini ema Viya eta evarairahi ecutiya ema Jesucristo eta mapane­reruana, étaripa vahi mácari­chuhini macuri­sa­mu­re­cha­vahini. Ema Viya máetume­cha­hehini emutu, macuri­sa­mu­re­cha­he­varéni te jácani íchara­ra­ca­va­napuca, apaesa táuri eta ecacha­ne­cacaira. \v 6 Nuvara­havare ácuti­ca­cahini eta epanereru. Tásiha, te iúruji­si­ravana, étanai­na­ri­chuhini eta iáhuana eta ecuna­chi­rayare ema Viya, Macaiyaquene ema Viáquenu Jesucristo. \s1 Ema Pablo ticatuparahahi ticametarairuyare nayehe ena apavasanana \p \v 7 Tacahe, nupara­pe­naveana, ejaca­pa­ca­cayare eti echamu­ri­ca­canahi, apaesa macuna­cha­carehi ema Viya nayehe namutu ena achaneana. Ecutiyare ema Viáquenu Jesucristo eta majaca­pi­ra­havihi víti. \v 8 Échari­chu­hivare eta máucupai­sirahi éma te juca. Tétavi­cavahi eta mamansuvahi eta máimitu­si­ra­vacahi ena majaneanana israelítana. Mavarahahi máimima­ti­chavaca éna eta máitauraivahi ema Viya tamutu eta máechaji­ri­ruvana máijara­ru­vanahi nayehe ena viáchuca­na­veanaini. Váhiquene tivayuarahi. \v 9 Éneri­chuvare máimima­tichahi ena apava­sanana eta majapa­nui­ra­vacahi ema Viya apaesa nacuna­cha­yarehi éna apanava éma. Títaucha­va­yarehi eta máechaji­ri­ruvahi ema Cristo eta Sagrada Escritura, ani macahehi: “Puiti núti, énapa ena nuchane­ranahi apava­sanana vicuti­cacahi eta vicuna­chi­ravihi, piti Tata, vijirau­chi­ravihi eta vipicau­chi­ravihi”. \v 10 Te apana Escritura, ánivare tacahe: “Eti apava­sanana, étipa eti israelítana, étamu­rihéipa ecuti­ca­cainapa eta iúrisa­mu­revaya me Viya”. \v 11 Te apanavare Escritura, ánivare tacahe: “Étamu­ri­hénapa eta ecuna­chirahi ema Viya, eti apava­sa­que­neanahi. Váhivare ínaji­cahini eta ecuna­chiraya éma”. \v 12 Eta májurehi ema víyarahaini Isaías te Sagrada Escritura, ánivare tacahe: “Tíjahú­cha­vainapa ema Cristo, te nájina nacucha­paimahi. Éma, aquenu­cayare nayehe ena apava­sanana. Macari­chuyare éma ticasi­ña­va­nayare mayehe, eta nacuneraya éma” tacahepa. \p \v 13 Ema Viya, tétavi­cavahi eta macune­ca­revahi, ticasi­ña­ca­re­hivare. Tásiha puiti, tétavi­cavahi eta nuvarairahi máijara­cahéni éti eta tavayu­chiraina eta iúrisa­mu­revaina, tavayu­chi­rai­navare eta ecasiñaira mayehe, apaesa tanaracaina tamutu eta epane­reruana. Eta mávahá­si­rahehi ema Espíritu Santo, máetume­chahéni muraca apaesa táetaviu­chi­ravaya eta ecasi­ña­vai­rayare mayehe ema Viya eta máijara­si­ra­paraca eta iúrica­ca­revaya. \p \v 14 Tiuri puiti, némuna­ru­queneana nupara­pe­naveana, nucasi­ñavahi núti eta eyehe, eta étaviu­chiraipa eta iúriva étapa eta ímatie­que­ne­hairahi tamutu eta máimitu­rapiana ema Viáquenu. Yátupi­hivare ítucahi econse­ja­chacaca. \v 15 Nucasi­ña­he­hivare eyehe puiti juca eta níjara­sirava nucajurehe eta juca nucartane étapa eta juca táechaji­si­ha­que­neanahi, apaesa vahi ecuemi­tisica, taicha nutupa­rahahi me Viya eta nujanea­si­raheya eti apava­sanana. \v 16 Éma, titupa­ra­canuhi eta nuyani­rayare nupaipica te tamutu avasareana, nucame­ta­rai­ruiraya nayehe namutu ena achaneana eta najaca­pa­ca­reipahi me Viya eta nacasi­ña­vairahi eta mayehe. Titupa­ra­ca­nu­hivare eta nujanea­si­ra­heyare emutu eti esuapanahi éma. Tásiha, nuvaraha núti nímere­caheya te mamirahu ema Viya te jena sache ticuti­yarehi námavahuhe. Éma tiúrisa­mu­rénapa eta majaca­pi­raheya, taicha máepachia­ru­héipahi ema Espíritu Santo. \p \v 17 Eta mavana­ra­nuirahi ema Jesucristo, nucunachava eta nucaema­ta­nea­sirahi ema Viya. \v 18 Váhisera nucasi­ña­vaimahi, nucuneu­cha­vaimahi tayehe eta jácani nacaema­ta­nea­si­ranahi ena apamuriana mavanarana. Nútisera nítauchahi eta nucatu­pa­ra­hairahi me Cristo eta nímima­ti­chi­ra­vacahi ena apava­sanana eta nasuapirahi ema Viya, náehisi­ra­paipahi eta nímitu­rapihi étapa eta núrivahi eta nayehe. \v 19 Nímecha­vacahi ichape eta tiárami­careana eta nítupa­ji­jia­sirava maicha ema Espíritu Santo. Tacahehi eta nítauchirahi tamutu eta nucame­ta­rai­ruirahi eta máimitu­rapiana ema Jesucristo. Tamutuhi nupaica, népanavahi te Jerusalén, níchecuhapa tayehe eta departamento Ilírico. \v 20 Taicha ichape eta nuvarairahi níteca­pauchaya tamutu avasare, te jácani nájinaichaha nacame­ta­rai­ruhini. Nuvarahaya nucame­ta­rai­ruyare nayehe ena achaneana tájinahi nasami­hahini eta máijare ema Cristo. \v 21 Nítauchahi eta táechaji­ri­ruvahi eta Sagrada Escritura, ani tacahehi: “Náechapa puiti eta máijare ema Cristo ena achaneana tájina­quenehi apaesai­nahini nasamai­ri­ri­cahini eta máijare. Náimatie­que­nehapa eta máimiturapi, éna eta namaitu­ca­quenehi namasa­ma­que­ne­hivare” tacahepa. \s1 Ema Pablo mapanerechapa tiyanayare te Roma \p \v 22-23 Ichape­murihi eta áñoana nuvarairahi nupaipiuchahe éti, nucacha­neheya apaesaina. Váhisera nítujicava, taicha eta nupaipiu­chi­rapahi eta apana avasareana. Puítisera nítauchapa eta nupaisirahi tayehe eta avasareana. \v 24 Tásiha, puiti nupane­rechahi nétavau­cha­heyare achichu juca, nuyaniraya te avasare España. Nuvaraha vicauri­sa­mu­re­cha­ca­cainapa. Te támutupa eta nucacha­ne­raheya eta nétavau­chi­ra­heyare, németeaca ímica­ta­ca­nuyare jácani eta nuyani­ra­yareva. \v 25 Nuyana­nu­ma­ya­resera te Jerusalén. Nunapa­nu­mayare eta nanaqui­ruvana ena vichamuriana nayeheyare ena apamuriana vichamu­ria­na­hivare ticava­sanahi ánaqui. \v 26 Taicha ena vichamuriana te Macedonia, énapa ticava­sanahi te juca Acaya, tinaqui­qui­ca­vanahi eta náimica­ta­sihaya ena apamuriana vichamuriana páureana ticava­sanahi te Jerusalén. \v 27 Tétavi­cavahi eta náurisa­mu­revahi eta nanaqui­si­ravahi, navarairahi títsiri­ji­ca­vanaya nayehe. Táurica eta juca náitsiri­ji­si­ravaya, taicha ena nachamuriana israelítana tímima­ti­chanahi ena apava­sanana eta máimitu­rapiana ema Viáquenu. Tásiha puiti, énapavaya ena vichamuriana apava­sanana, nacajiyare ena nachamuriana israelítana. \v 28 Tacahe, te támutupa eta níjara­si­ra­va­cayare ena vichamuriana páureana eta nanaqui­ruvana ena nuchamuriana te juca, nuyani­na­varepa nucaijuhe te España. Nétava­ji­cai­na­pasera eta ara eyehe. \v 29 Németeaca eta níteca­pau­chi­raheya, ichapeyare eta viúrisa­mu­revaya eta vétume­chi­ra­ca­cayare taicha eta véhisirahi ema Cristo. \p \v 30 Nupara­pe­naveana, nuyaseacahe te máijare ema Viáquenu Jesucristo étapa eta vémuna­si­ra­cacahi maicha ema Espíritu Santo. Nuyaseacahe ímica­ta­ca­nuhíni eyaseuchanu me Viya te eyuja­ra­sirana. \v 31 Eyasea­cahini eta majanea­si­ra­nuhini eta níteca­pau­chi­ra­va­cayare ena masuapa­ji­rai­ra­hanahi ticava­sanahi te Judea. Étapa eta juca námaque­ne­ya­repahi nanaqui­ru­vanahi ena vichamuriana, táurihini eta najaca­pi­rayare ena vichamuriana ticava­sanahi te Jerusalén. \v 32 Eyasea­ca­hi­varéni ema Viya máisapa­nuhini eta núrisa­mu­re­vai­nahíni eta níteca­pau­chi­raheya, ímica­ta­si­ra­nuhíni eta nítuji­si­ravaina nucachanehe. \v 33 Ema Tata Vicaiyaquene, tétavicava eta macana­ra­sirahi tamutu eta vipane­reruana. Nuvaraha puiti yátupina esamava eta macana­ra­si­rahehi éti. Amén. \c 16 \s1 Ema Pablo máemechajirisiha te macartane namutu ena máimatiqueneana machamuriana \p \v 1 Nutupa­racahe emutu échapa­ji­ri­sinanu eta suíteca­pau­chi­ra­heyare esu apana vichamuri Febe. Taicha ésu, tétavi­cavahi eta suítati­ra­vacahi ena vichamuriana te avasare Cencrea. \v 2 Tauri eta ejaca­piraina esu, evapi­na­vayare te máijare ema Viáquenu Jesucristo. Ímere­cayare eta yátupirahi epara­pe­hivare ésu eta echamu­rirahi tayehe eta véhiruhi. Ímica­ta­cayare te jácani sucamu­nui­ravana. Taicha ésu, camurianahi ena suímica­ta­ruanahi. Nútiripa, tétavi­ca­va­hivare eta suímica­ta­si­ranuhi. \p \v 3 Échaji­si­na­nuyare ema Aquila ésupa esu mayena Priscila. Vahi némiti­si­cavaca éna eta nucacha­mu­rirahi tayehe eta vicaema­ta­nea­sirahi ema Jesucristo. \v 4 Ena, vahi nacatie­que­ne­hahini eta náitare­sirana eta nacatiu­chi­ranuhi. Nuhasu­lu­pa­ya­chavaca éna. Énerichuvare nahasulupayachavare namutu ena apamuriana vichamuriana apava­sanana. \v 5 Échaji­si­na­nuvare ena apamuriana vichamuriana tiúruji­ca­va­rá­hianahi te napena ema Aquila ésupa esu Priscila. Échaji­si­na­nuvare ema némuna­ru­quenehi nítuna­casare Epeneto. Éma tínapucahi majacapahi ema Cristo apaicape te nuyanapa te Acaya. \v 6 Échaji­si­na­nuvare esu María. Nusamai­ri­ricahi eta ichape­mu­rirahi eta suímica­ta­si­rahehi éti. \v 7 Échaji­si­na­nuvare ena nujaneanana Andrónico émapa ema Junias. Éna, nuchamu­ria­nainihi eta vicaera­tairahi te cárcel. Tétavi­cavahi vémuna­sirahi éna viti apóstoleana. Éna, tínapu­canahi nuyehe eta náehisirahi ema Cristo. \p \v 8 Échaji­si­na­nuvare ema Amplias, émari­chuvare némuna­ru­quenehi eta véhisirahi ema Viáquenu. \v 9 Échaji­si­na­nuvare ema Urbano, ema vichamurihi tayehe eta vicaema­ta­nea­sirahi ema Viáquenu Jesucristo. Échaji­si­na­nuvare ema némuna­ruquene Estaquis. \v 10 Échaji­si­na­nuvare ema Apeles. Yátupihi éma eta máimere­sirahi tiúrihi eta máehisirahi ema Cristo. Échaji­si­na­nuvare ena machicha­naveana ema víyarahaini Aristóbulo. \v 11 Échaji­si­na­nuvare éma apanavare nujaneana Heredión. Énapa ena machicha­naveana ema víyarahaini Narciso, tétavi­cavahi eta nasuapa­ji­raivahi éna me Viáquenu Jesucristo. \v 12 Échaji­si­na­nuvare esu Trifena ésupa esu Trifosa. Énari­chuvare ticaema­ta­nea­canahi ema Viáquenu. Échaji­si­na­nuvare esu vémuna­ruquene vichamuri Pérsida. Tétavi­ca­va­hivare eta sucaema­ta­nea­sirahi ema Viáquenu. \v 13 Échaji­si­na­nuvare ema Rufo. Éma, tétavi­ca­va­hivare eta masuapirahi ema Viáquenu. Échaji­si­na­nuvare esu maena. Ésu, tímicu­ti­ji­ri­cavahi mémenahini eta nuyehe ésu. \v 14 Échaji­sinanu ema Asíncrito, ema Flegonte, ema Hermas, ema Patrobas, ema Hermes. Échaji­sinanu ena vichamuriana tiúruji­ca­va­rahiana te napena. \v 15 Échaji­sinanu ena Filólogo, ésupa esu Julia, ésupa esu Olimpas émapa ema Nereo, ésupa esu maparape. Échaji­si­na­nuvare ena vichamuriana tiúruji­ca­va­rahiana te napena. \p \v 16 Puiti eta néchaji­si­rahehi emutu eti nuchamuriana, nuvaraha nétsera­recahe emutu te máijare ema Cristo. Ani te juca, téchaji­caheana namutu ena apamuriana vichamuriana te tamutu avasareana. \p \v 17 Nupara­pe­naveana, nuvaraha ecuneu­chavare nayehe ena tipane­re­chanahi típutsi­mu­ri­haheana taicha navarahahi tihapa­pi­caheana eta te éhiruhi. Ena nani nacatia­nacahi eta juca vímitu­rapihi iáravahuhi. \v 18 Éraji­ca­vayare eta nayehe, taicha éna vahi émainahini nacaema­ta­nea­cahini ema Viáquenu Jesucristo. Énaji­vachucha navaraha tiúrichavana. Tétavi­ca­va­hivare eta náitusirahi téchaji­ri­cavana. Títivehi eta náechaji­ri­sirava. Étachu­chasera navarahahi tivayua­recana te nasamureana ena achaneana tijimu­ya­pa­ne­reruana. \v 19 Namutuhi tímatiheana éti, náechahivare eta esuapa­ji­raivahi. Eta tacahe, tétavi­cavahi eta núrisa­mu­revahi ícha. Ecaju­ru­ca­seraini eta íchirahi eta táuriqueneana. Vahi ecuquicha eta tamauri­queneana. \v 20 Nuti nucasi­ñavahi me Viya, máimica­ta­si­raheya íputsi­ca­vaneya ena machanerana ema Satanás. Tásiha, tiúriyare eta íchara­ra­cavahi maicha ema Viya. Nuyasea­ca­pa­ra­cavare ema Viáquenu Jesucristo táetaviu­chahíni eta iúrica­ca­revaya máicha. \p \v 21 Téchajicahe ema Timoteo, ema nuchamurihi eta vicaema­ta­nea­sirahi ema Viáquenu. Énapa ena nujaneanana: ema Lucio, ema Jasón, émapa ema Sosípater. \p \v 22 Núti apana nuti Tercio, núti nájuchahi eta juca carta, néchajicahe núti apana te máijare ema Viáquenu Jesucristo. \p \v 23 Téchaji­ca­hevare ema Gayo, ema níteca­paurehi te mapena. Étari­chu­hivare viúruji­si­ra­revahi te viyuja­ra­sirana. Téchaji­ca­hevare ema Erasto, ema tayehehi secretario tésorerohi eta te alcaldía. Téchaji­ca­hevare ema viparape Cuarto. \p \v 24 Nuyaseu­cha­he­paraca emutu éti me Viáquenu Jesucristo, táetaviu­chahíni eta iúrica­ca­revaya máicha. Amén. \s1 Eta táichecuaraqui eta macartane ema Pablo \p \v 25-26 Nuvarahahi vácuti­cacaini eta vijirauchira ema Viya. Éma, mavarahahi tétume­chaheya tayehe eta éhisirahi ema Viáquenu Jesucristo. Eta tacahehi eta nucame­ta­rai­ruirahi, nímitu­ca­vacahi namutu ena achaneana eta majaca­pi­ra­vacahi ema Viya eta nacasi­ña­vairahi me Machicha. Acane eta táepani­ravahi eta apaquehe, ema Viya Eterno mapane­rechapa eta majaca­pi­rayare namutu ena achaneana ticasi­ña­vanaya eta mayehe. Ena israelítana énapa ena apana­pa­ne­ne­ji­queneana achaneana, namutu tijaca­pa­ca­rea­na­yarehi. Étaripa eta náechaji­si­ha­que­neanahi ena víyara­hanaini profetana tayehe eta Sagrada Escritura. Nájinasera nácaicu­tia­rahini. Mapaenu­mavapa tímima­ti­chanuhi núti ema Viya eta mapane­reruhi. \p \v 27 Ema Viya, ¡tétavi­cavahi eta máitupa­ji­jia­sirava! ¡Macarichuhi tijirau­cha­carehi ticuna­cha­ca­revare tayehe tamutu! ¡Máitava­ca­ca­yarehi eta vihasu­lu­pa­ya­chi­rayare éma tivane­ca­havihi ema Jesucristo eta macuchu­cui­ra­ha­vi­yarehi! Amén. ­ Tamutupa.