\id JHN - Ignaciano NT -Bolivia 1980 (DBL -2013) \h San Juan \toc1 Eta Evangelio según San Juan \toc2 San Juan \toc3 Jn \mt2 Ema Apóstole Juan májuequenehahi eta máichararacavahi ema Jesucristo, ticaijare puiti eta \mt1 EVANGELIO SEGÚN SAN JUAN \c 1 \p \v 1 Eta acane, te táepani­ravahi tamutu, matiari­hi­que­néipahi ema Jesucristo, ema Tímima­tirahi me Viya\f + \fr 1:1 \ft Ema Apóstole Juan, te máju­chapa eta juca libro, mana­cahi amai­riha te letra griega λoγoσ (eta táecha­ji­cui­rava: “logos”). Eta taca­ye­ma­quene te vécha­ji­ri­rupa: “Tí­mi­ma­ti­rahi me Viya”. Éta­ri­chueche viti achaneana. Tica­vare tacahe eta táecha­ji­si­ha­quene eta apa­mu­riana lí­broana te caste­lla­no­rupi, ani taca­hehi: “la Pala­bra” étapa “el Verbo”.\f*­. Éma, macachanehi ema Maiya eta máitare­sirahi, Víyahivare éma apanavare. \v 2 Ena apinana, nacuti­cacahi eta napane­reruana. \v 3 Eta táepani­ravahi eta acane, émarihi ema Cristo ticaema­ta­neacahi tamutu eta tatiari­hi­que­neanahi puiti, máitauchirahi eta mapane­re­ruanahi ema Maiya. Tájina máejeque­rui­nahini, nájinavare apanai­nahini náepiya­cahini eta tatiari­hi­queneana. \v 4 Émari­chu­hivare ticaita­re­ca­havihi viti achaneana. Émari­chuvare tinacapa te viáchanevana eta tamicahu eta vítare­sirahi. \v 5 Éma tímiyanava tímicau­chahavi taicha mavaraha máimiju­ni­ji­si­na­ha­viyare eta tamapicu te viáchanevana. Narari­hisera ena vahi náuricahini eta mamicau­chi­navaca. Navaraha nacaemaha eta mamicau­chi­ra­vacahi. \p \v 6 Tacahe, te máimahapa tiuri, ema Jesucristo tiúcupaicapa te juca apaquehe. Tiáchane­chavapa. Yátupi­quenehi achane, macaechehi eta veche viti achaneana. Ticasi­ri­qui­havihi te jena áñoanahi majuru­sirahi. Matiari­hivare ema apana achane ticaijarehi Juan Tícacha­si­ri­carahi. Tacahe, ema Viya, te máimahapa tiuri, ticava­nahipa ema Juan. \v 7 Máinapu­mi­rau­cha­yarehi eta macame­ta­rai­ruyare eta máimere­si­ravaya ema Cristo, ema namica­huyare nácani ticasi­ña­va­nayare mayehe. Ehane­chavapa. Yátupi­quenehi achane, macaechehi eta veche viti achaneana. Ticama Juan mameta­ca­yarehi ena achaneana natsecava eta najaca­piraya ema Cristo. \v 8 Ema Juan, vahi émainahini timícau­cha­mu­rimahi ena achaneana. Émahisera ticame­ta­rai­ru­ra­hi­yarehi eta máucupai­sirapa ema tiámahavihi eta yátupi­queneana mapane­re­ruanahi ema Viya. \v 9 Ema maca máechaji­si­haquene ema Juan, éma yátupi­quenehi eta mamicau­chi­ra­ha­vi­yarehi vimutu viti achaneana, taicha tímieche viti achaneana. Ticatu­cahavi eta mapane­reruana ema Viya. \p \v 10-11 Ema Jesucristo, émahi acane tépiyacahi tamutu eta apaquehe, énapa ena viáchuca­na­veanaini. Puíticha éma téchahavi vimutu. Téhesera te tiúcupaicapa éma, namaima­ti­quenehi ena achaneana Viáquenuirahi éma, váhivare navara­hahini najaca­pahini éma. \v 12 Natiari­hisera ena tinere­ji­ca­vanahi tijaca­panahi, téhicanahi éma. Ena nani, ichape­rinehi eta macuna­chi­ra­vacahi táichavene eta nacasi­ñai­ravahi mayehe. Éna, yátupi­que­neripa machicha­na­veanahi ema Viya. \v 13 Eta macachi­chai­ra­havihi ema Viya víti, émahi ema Viya tinere­ji­cahavi táichavene eta vicasi­ñai­ravahi mayehe. Vahi étapa­ra­cai­na­hi­pucaini eta náehisi­rai­na­hi­pucaini ena ticachi­cha­haviana. Váhivare étapa­ra­cai­na­hi­pucaini vivara­ha­hi­pucaini ichape víti. Váhivare étapa­ra­cai­na­hi­pucaini ichape­na­hi­pucaini eta mavarai­rahini mácani apana achane. \p \v 14-17 Viti véhicanahi ema Jesús eta matiari­hirahi te juca apaquehe, yátupi eta vímatirahi éma. Vímahahi te viúquihana. Vímati­varepa eta másihairahi te anuma, eta émairahi ema macari­chu­quenehi Machicha ema Viya. Yátupi­hivare eta víyairahi éma, macutihi ema Maiya. Éma, tímima­tirahi me Viya, taicha éma máimerecahi eta máetaviu­chirahi eta máemuna­si­ra­havihi, máimechi­ra­ha­vi­hivare eta yátupi­queneana mapane­reruana ema Maiya. Ema víyarahaini Moisés ticatu­pa­rahahi me Viya eta máimitu­si­ra­havihi viti achaneana eta vanairipiana. Émasera ema Jesucristo ticatu­pa­rahahi me Maiya eta máimitu­si­ra­havihi eta máemuna­si­ra­havihi, étapa eta máechaji­ri­ruvana yátupi­queneana ema Viya. Ema Cristo, tétavi­cavahi eta máuriva eta viyehe vimutu. Eta majanea­si­ra­ha­vipahi, tíjara­ca­havihi eta vitumevahi te tamutu sácheana. Émaripa ema Juan, ani macahehi eta máechaji­si­hairahi ema Jesús: “Émara ema maca ema néchaji­si­ha­quenehi eta eyehe cape juca. Yátupi núti nínapucahi eta núchusirahi, émasera matiari­hi­que­neipahi eta acane, májina­nui­chahahi núti. Eta tacahe, tipicau­cha­ca­re­panahi eta nuyehe” macahepa. \p \v 18 Yátupiquene nájina náimatihini eta máimahi ema Viya. Émasera ema macari­chuquene Machicha, tímima­ti­cha­havihi eta máuriva ema Maiya taicha étaquenehi másiha te masamure ema Maiya. \s1 Ema Juan Tícachasiricarahi timetacavacahi ena achaneana tayehe eta máimeresiravayarehi ema Jesucristo \r (Mt 3.11-12; Mr 1.7-8; Lc 3.15-17) \p \v 19 Tacahe, te jena sácheana, ena tuparai­ru­canahi ticava­sanahi te Jerusalén navanecapa ena náevana­chana\f + \fr 1:19 \ft Ena nani vanai­ru­cana, nara­ri­hihi ena tiyu­ja­ra­ra­hiana te Templo, énapa ena técha­pa­ji­ra­hiana eta taye­re­ru­vana eta Templo te Jerusalén.\f*, nayanaucha ema Juan Tícacha­si­ri­carahi. Éna, nayase­recapa, ánipa nacahe: \p —Tamutu arairuhi eta pímitu­rapiana. ¿Pítinaripa ema Cristo vicucha­pa­quenehi? —nacahepa. \p \v 20 Matupi­ruvapa eta majica­pi­ra­vacahi. Ánipa macahe: \p —Núti mavane­runuhi ema Viya. Váhisera nútina ema ecucha­pa­quenehi ema ticaijare Cristo —macahepa. \p \v 21 Tacahe, nápecha­varepa nayasereca: \p —¿Nájaha­visica píti? ¿Pítipuca picaijare Profeta Elías? ¿Pichavahi eta te juca apaquehe? —náichapa. \p Émasera majica­pa­varepa: \p —Vahi nútina. \p Tásiha, nápecha­varepa nayasereca: \p —¿Nájaha­visica píti? ¿Pítipapuca ema apana profeta vicucha­pa­quenehi? —náichapa. \p Émasera majica­pa­varepa: \p —Vahi nútina. \p \v 22 Tacahe, náichavarepa: \p —¿Nájaha­vi­que­nesica píti? Pimeta­ca­ha­vichucha te nájaha­vipuca píti. Vivaraha véchayare, apaesa vimeta­cavaca ena tivane­ca­ha­vianahi —náichapa. \p \v 23 Tacahe, ema Juan majica­pa­varepa: \p —Nútichucha máechaji­si­ha­quenehi te ajureca ema víyarahaini profeta Isaías. Núti nucame­ta­rairuhi nayehe ena achaneana vámahi­cu­rúhana. Níchuha­vacahi éna apaesa natsecava eta jácani máiteca­piraya ema Viáquenu —macahepa. \p \v 24 Natiari­hi­hivare ena navane­ruanahi ena fariséoana. \v 25 Nayase­re­ca­varepa éna apanava: \p —¿Tájahasica tacayemahi eta pícacha­si­ri­sirahi ena vijaneanana, te váhipuca pítinahíni ema Cristo, váhivare pítinahíni ema profeta Elías, váhivare pítinahíni ema apana profeta vicucha­pa­quenehi? Ena vijaneanana vahi tácamu­nuhini nacaica­cha­sihini. Énasera ena apava­sanana, jéhesare tacamunu eta nácaica­cha­sivaca —nacahepa. \p \v 26 Tacahe, éma majica­pa­vacapa: \p —Tiuri, núti yátupi nícacha­si­ca­vacahi te une ena achaneana, apaesa natsecava eta jácani máiteca­piraya ema vicucha­pa­quenehi. Matiari­hi­pasera puiti te vitaracu. Étisera vahi ímatihini éma. \v 27 Tímere­ca­va­va­nénapa. Ticuna­cha­ca­re­pa­na­ya­resera eta nuyehe. Váiparinehi nácuti­sa­mimahi eta máitupa­ji­jia­si­ravahi. Váipari­ne­hivare nácaemu­ña­vaimahi macamu­su­ra­nuhini núti páuresami —máichavacapa éna ema Juan. \p \v 28 Eta mávihahi ema Juan máicacha­si­ri­sinehi ticaijare Betábara, te apachara eta cajacure ticaijare Jordán, tinapaicahi te táuchusine eta sache. Eta nayase­re­si­ne­panahi ena vanairu­canahi. \s1 Ema Juan máimicaecheracha ema Jesús eta émairahi ema Cordero, vanairucahi me Viya \p \v 29 Te apanapa sache, máimahapa ema Juan eta mapauchi­ra­paipahi ema Jesús. Tacahe, máichavacapa ena achaneana: \p —Ímaha, márajapa ema Cordero, matapi­ra­va­requene éma, vanairucahi me Viya. Éma, táimica­pa­ruyare eta macaepa­hai­rayare eta vipeca­turana viti achaneana te juca apaquehe. \v 30 Émara ema maca ema néchaji­si­ha­quenehi eta eyehe cape juca. Núti nínapucahi mayehe éma, émasera matiari­hi­que­néipahi eta acane, májina­nui­chahahi núti. Eta tacahe, tipicau­cha­ca­re­panahi eta nuyehe. \v 31 Nútiripa néchaji­sihahi éma, vuíchahasera nímatihini. Numeta­ca­he­hisera eti nujaneanana israelítana eta ecaica­cha­siraina apaesa etsecavahi eta ejaca­piraina éma te jácani máimere­cavapa. \v 32 Tacahe, cape sache, títeca­pau­chanupa ema Jesús, mavarairahi nícacha­si­cayare éma. Tásiha, te viúcupaicapa te une, nímahapa ema Espíritu Santo eta máucupai­sirahi te anuma, ticuti­parine eta paloma. Masiapa­hacapa ema Jesús. \v 33 Tacahe, te nímahapa, nupaenu­mavapa nímati éma eta émairahi ema vicucha­pa­quenehi Cristo, taicha ema Viya tímitu­canupa eta máicutia­rayare. Ani macahehi: “Te pímaha ema Espíritu Santo máucupaucha te mápusi mácani achane, pímatiya eta émairahi ema Nuchicha nuvaneruhi. Éma, tíjara­ca­he­va­cayare ema Espíritu Santo, tisiapa­ha­ca­he­va­cainapa éti achaneana. Nuchane­ra­heinapa éti” máichanupa ema Viya. \v 34 Tásiha puiti, nímatipa éma. Táitusiava numetacahe puiti eta émairahi ema Cristo, Machicha ema Viya —máichavacapa ema Juan. \s1 Ena náinapuiruana máichuhaqueneana ema Jesús ena máimitureanaya \p \v 35 Tacahe, te apana­varepa sache, ema Juan matiarihihi tayehe eta mávira­reasahi, vítipa viti apinahavi máimitu­reanahi. \v 36 Tásiha, máimahapa ema Jesús tiánucu­ha­paipahi. Tacahe, ema Juan máichahavipa: \p —Ímaha. Ema maena Jesús, émahi ema Cordero matapi­ra­va­requene, vanairucahi me Viya —macahepa. \p \v 37 Tacahe, eta vímairahi viti apinahavi máimitureana ema Juan, viyanapa véhicahi ema Jesús. \v 38 Tásiha, ema Jesús tésenie­que­ne­havapa. Máimahapa eta véhisi­rapahi. Tiyase­re­ca­havipa: \p —¿Tájaha ecamunu nuyehe? —máichahavipa. \p Víti vijicapapa: \p —Tata maestro, ¿távihapuca eta píteca­pirare? \p \v 39 Ema Jesús tijica­pa­havipa: \p —Yare, ímaha apaesa ímativa. \p Tacahe, viyaninapa vímatipa eta mávirarehi. Vítaipahi eta jena sache eta viávihairahi eta mayehe, taicha las cuátroripahi sache te vítecapapa ánaqui. \p \v 40-41 Andrés máijare éma nuchamuri téhicapahi ema Jesús. Tacahe, eta máurisa­mu­revahi ema Andrés, tiyana­vanepa matanucahi ema maparape Simón Pedro. Te máichimavapa, máichapa: \p —Vímaharipa ema vicucha­paquene Mesías ema Cristo —macahepa. \p \v 42 Tacahe, ema Andrés tichavapa mámapa ema maparape Simón eta te mávihahi ema Jesús. Te náiteca­pauchapa, ema Jesús máesenicapa ema Simón. Tásiha, máichapa: \p —Piti Simón, machichavihi ema Jonás. Nútisera nítsivachaya eta píjare. Núti níjare­chaviya Pedro, táichavenehi eta pétaviu­chi­rayare eta pitumeva —máichapa ema Jesús. \s1 Ema Jesús máichuhapa ema Felipe émapa ema Natanael \p \v 43 Te apanapa sache, ema Jesús mavarahapa tiyana­yarehi te tinapaica eta Galilea. Tásiha, macainunapa ema Felipe. Tásiha, máichapa: \p —Yare, péhicanu. \p \v 44 Eta mávasahi ema Felipe eta te avasare ticaijare Betsaida, étari­chuvare mávasahi ema Andrés émapa ema Pedro. \v 45 Tacahe, ema Felipe tiyana­varepa, matanucahi ema Natanael. Te máetupiacapa, máichapa: \p —Vímaharipa ema achane máechaji­si­ha­quenehi te libro májucha­quenehi ema víyarahaini Moisés, émari­chuvare éma táechaji­si­ha­quenehi eta libro nájureanahi ena profetanaini. Ema ticaijarehi Jesús, machicha ema José. Ticavasahi te Nazaret —macahepa. \p \v 46 Tásiha, ema Natanael majicapapa: \p —Váiparinehi étainahini máuchusi­nehini ema achane tiuri tayehe eta avasare Nazaret —macahepa. \p Tásiha, ema Felipe máichavarepa: \p —Viyana, apaesa pímati —máichapa. \p \v 47 Tacahe, te náiteca­pauchapa, ema Jesús máimara­ra­caripa ema Natanael. Tásiha, macahepa: \p —Nímativi eta pipanereru. Píti yátupi­quenevi israelíta. Tétavi­cavahi táurivahi eta pítare­sirahi. Vahi pítuca pivayuareca —máichapa. \v 48 Tásiha, ema Natanael majicapapa: \p —¿Táviha pímati­nenuhi? \p Ema Jesús máichapa: \p —Núti nímati­vipahi te vuíchaha máetupia­ca­vihini ema Felipe eta máichuira­vi­yarehi, te piáviharipa te tápecu eta yucuqui higo. \p \v 49 Tacahe, ema Natanael masuapa­vanepa ema Jesús. Máichapa: \p —Tata Maestro, pítiripa piti yátupiquene Machicha ema Viya. Píti yátupi­que­né­vivare Reyvihi viyehe viti israelítana. Núti níjara­cavapa néhicaviya —máichapa. \p \v 50 Ema Jesús majicapapa: \p —Étachucha eta juca níchiravihi eta nímairavihi te tápecu eta yucuqui, pipatsi­cavapa píjaracava péhicanuya. Vahi tácarichu eta juca. Pímaha­yareva eta apana tiárami­ca­rea­napana tayehe eta juca. \p \v 51 Tásiha, ema Jesús máichahavipa vimutu: \p —Éti ímahayare eta anuma téjiacayare, énapa ena ángeleana tiúcupau­cha­nua­nayare núti Manere­ji­ru­nuhi ema Viya —máichahavipa. \c 2 \s1 Natiarihi ena araimanayarehi eta te avasare Caná \p \v 1 Te mapana­quenepa sache eta táetavi­si­ravahi, natiarihi ena araimanahi eta te avasare Caná te tinapaica eta Galilea. \v 2 Tásiha, esu maena ema Jesús, ánaqui suávinehi taicha sucaichu­ha­si­quenehi ésu. Éneri­chuvare ticaichu­ha­si­hivare ema Jesús, vítipa viti máimitureana. \p \v 3 Tacahe, ema arayenahi tacaima­marapa téchuriacapa eta máeresahi vino. Esu maena ema Jesús suíchapa ema suchicha: \p —Téchuria­canapa eta náeresahi. \p \v 4 Tásiha, ema Jesús majicapapa: \p —Picata­jicanu, mémechicha. Vuíchaha picuca­mesanu. Nímahaine núti te táuripa. Nútipa néchinava —máichapa. \p \v 5 Tásiha, suíchavacapa ena tésiri­canahi: \p —Tiuri, ñímaháinepa éñi. Esuapayare éti eta ñivanai­ripiana —suíchapa. \p \v 6 Tacahe, tatiarihihi eta sáisihi ichapehiana tinajana, márihiana. Nayupi­sareana ena israelítana tayehe eta nayehe­repiana. Eta táichape­hi­va­vacahi eta tinajana, cíncohi lata eta tacavacu. \v 7 Tacahe, ema Jesús mavane­ca­vacapa ena tésiri­canahi: \p —Eyana eyereca eta une. Ínica­chayare eta juca tinajana —máichapa. \p Tacahe, náinica­ca­ji­ca­vacapa éna eta tinajana. \p \v 8 Tásiha, ema Jesús mavane­ca­vacapa: \p —Tiuri puiti, eveha ániamaina, eyana íjaraca ema téchapa­jirica eta juca piesta —máichavacapa. \p Tacahe, tiyananapa éna, náijara­panahi. \v 9 Mavehapa masamaecapa eta une, vínoripahi éta. Váhisera máechahini éma táviha­hipuca tásihahi éta. Nacarichu ena tésiri­canahi náechahi eta únerahi. \p \v 10 Tacahe, ema téchapa­ji­ricahi eta piesta máichuhapa ema arayenahi. Máichapa: \p —Namutu ena achaneana te térana, tativa naera eta tiúriamapana vino. Tapaenumava te ticava­ha­ha­sianapa, náerapa eta vino váhipanaichu táuriamahini. Pítisera, apana eta pipane­reruhi. Tiúrihi eta vino píjara­ru­havihi tativa. Puítisera eta juca vino, tétavi­cavahi eta táuriamavahi. Tacachu­ri­ca­rinehi tamutu —máichapa. \p \v 11 Eta juca táinapuiruhi tiáramicare máimerecahi ema Jesús, tayehe eta avasare Caná. Ichape­rinehi eta viáramirahi viti vineca­panahi eta juca máimere­sirahi eta máitupa­ji­jia­si­ravahi. Tacahe, ichape­rinehi eta visuapirahi viti máimitu­reanahi. \p \v 12 Te táequenepa eta juca, viyana­varepa te apana avasare ticaijare Capernaum. Vimutupaipa, esu maena, ena mapara­pe­naveana, vítipa viti máimitureana. Vinasipa jácani sácheana eta ánaqui. Vipaenumava viyanaya te Jerusalén. \s1 Ema Jesús macuchuchujicavacapa ena tíjararecanahi eta sárareana, cáyureana te tajuhe eta Templo \r (Mt 21.12-13; Mr 11.15-18; Lc 19.45-46) \p \v 13 Tacahe, eta jena sácheanahi, tiánehiripa eta Pascua, vipiestarahi víti israelítana. Ema Jesús tiyanapa tayehe eta avasare Jerusalén, vítipa víti máimitureana. \v 14 Te vítecapapa, viyanapa visiapahi tayehe eta Templo. Máimahainehi ema Jesús ena títsiri­pe­re­ca­rahiana eta plata, énapa ena tíjara­re­canahi eta vuíyeana, eta uvesana, étapa eta palómana. \v 15 Eta máimairahi éna, máepiyacapa eta machicute. Máquiji­mu­ríhapa eta naplataneana te apaquehe. Máequehe­pui­cha­vacapa eta namesarana. Macuchu­chu­ji­ca­vacapa namutu, étapa eta sárareana náijara­re­ruanahi. \v 16 Tásiha, máichavacapa ena tíjara­re­canahi eta paloma: \p —¡Ecuchuca eta júcana eta te juca mapenahi ema Tata! ¡Vahi étaina ícuchina éti íjara­recana eta tájipa­racana! —máichavacapa. \p \v 17 Tacahe, viti máimitureana, eta vímairahi eta juca, eneva­nerine véchava eta táechaji­riruva eta Salmo tayehe eta tamura­cavahi eta máichara­ra­cavahi ema víyarahaini David táichavenehi eta máetaviu­chirahi eta máimipi­cau­chirahi eta, mapena ema Viya. \p \v 18 Jéhesare, enurujipa títeca­panapa ena tuparai­rucana. Nayase­recapa éma: \p —¿Tájaha tacayema eta picuchu­si­ravaca ena vichamuriana? Pímija­cha­va­hipuca vanairucavi me Viya. ¡Pímechahavi eta tiáramicare te yátupi­hipuca pivanahi eta juca! —náichapa. \p \v 19 Ema Jesús majica­pa­vacapa: \p —Te iáquipai­ca­ya­repuca éti eta juca templo, nútisera nucaechepuca te mapana­quenéna sache —máichapa. \p \v 20 Ena tuparai­rucana najica­pa­varepa: \p —Cuarenta y seis año eta tayerevahi eta náepiya­re­sirahi eta Templo. ¡Tétavi­cavahi eta pisiña­va­vai­sirahi picaemu­ña­va­yarehi picaeche­pu­cayare te mapana­quenéna sache! —nacahepa. \p \v 21 Eta máichira­vacahi ema Jesús, máechaji­sihahi éma eta táechepu­si­rayare eta máquehe. \v 22 Eta tacahe, te tiyerehi, te táequenepa eta máechepu­sirapa ema Jesús te máecari, véchavahi viti máimitureana eta juca mameta­rapihi tayehe eta máechepu­si­ra­yarehi. Eta tacahe, visuapa­rinehi eta táechaji­si­hairahi eta Sagrada Escritura eta mayehe. \s1 Ema Jesús máimati eta napanereruana ena achaneana \p \v 23 Eta manasi­rai­chahahi ema Jesús te Jerusalén, te Páscuamuhu, camurihi eta tiárami­careana máichaque­neanahi. Camuria­na­hivare ena achaneana tímahanahi. Tásiha, nasuapahi eta émairahi ema Cristo nacucha­pa­quenehi. \p \v 24 Émasera vahi macasi­ña­vahini eta nayehe taicha máimati­vacahi éna, vuíchaha yátupi­nahini eta náehisirahi éna. \v 25 Taicha éma, tétavi­cavahi eta máitupa­ji­jia­si­ravahi, máimatirahi tamutu eta napane­reruana ena achaneana te amahe eta nasamureana. \c 3 \s1 Ema Nicodemo máejirapana ema Jesús \p \v 1 Matiarihi ema achane téhica­rai­ricahi ena fariséoana. Ticaijare Nicodemo. Ema maca achane, tétavi­cavahi eta macuna­cha­ca­revahi taicha máestrohi éma. \v 2 Tacahe, eta jena yátiquenehi, ema Nicodemo tiyanapa mapaipiu­cha­pa­napahi ema Jesús. Tacahe, eta náechaji­ri­si­ravahi, macahepa ema Nicodemo: \p —Tata maestro, véchahi eta vanairu­cavihi me Viya eta juca pítesirahi pímitu­si­ra­ha­vi­panahi. Taicha nájina apanaina achane títurue­que­ne­haimahi eta juca tiárami­careana píchaque­neanahi píti —macahepa. \p \v 3 Ema Jesús majicapapa: \p —Puiti numetacavi eta juca yátupi­queneana: Nácani navarahaya títuji­cavana tisiapana tayehe eta mávasa ema Viya, tacamunuhi náitsiva­chayare eta náitaresira. Te vahi yátupina eta náijara­si­ravaina eta máitsiva­chi­ravaca ema Espíritu Santo, vahi títuji­ca­va­naimahi tisiapana eta te mávasa ema Viya. Tímicu­ti­ji­ri­ca­va­yarehi tiápecha­va­na­yarehi tiúchucana —máichapa. \p \v 4 Tacahe, ema Nicodemo vahi mácaicu­tia­rahini eta máichirahi ema Jesús. Váhisera macucha­paimahi eta máitame­ta­sirahi ema Jesús. Ánipa macahe: \p —Váiparinehi vichavaimahi eta amúya­ha­vi­nahíni viti ichasiana, vichava­hi­va­re­pucaini visiapahini te sujuhe esu ticachi­chahavi —macahepa. \p \v 5-6 Majica­pavare ema Jesús: \p —Pisama­nuchaha. Te tiúchuca eta amuya te sujuhe esu taena, tímati­carehi eta machichairahi ema suima. Tacuti­quenehi, nácani mávaháruana ema Espíritu Santo, tiápecha­va­nayare tépanava eta náitare­si­ra­nayare, taicha machicha­ripahi. Nutupiruva numetacavi: Nacarichu ena machicha­naveana ema Espíritu Santo tisiapana eta mávasa ema Viya. Te tacuija eta machichai­rahéna éti, tájina vahi ítuji­ca­vaimahi esiapa. \v 7 Vahi picuarami eta juca níchiravihi: Táitaure­vaquene ticachi­cha­he­yarehi ema Espíritu Santo. \p \v 8 Eta juca tímicu­ti­ji­ri­cavahi eta técaticava, tacarichu visama eta tacaemaira. Váhisera tácaeche­rahini. Ene nacahehi ena mávahá­ruanaipa ema Espíritu Santo. Nanasirichu eta náimahi. Ticaitsi­vai­pasera eta náitaresira —máichapa ema Jesús. \p \v 9 Tásiha, ema Nicodemo mápecha­varepa mayasereca: \p —¿Tájahasica tacayema eta juca? \p \v 10 Ema Jesús máichavarepa: \p —Tétavi­cavahi eta picuna­cha­careva píti, taicha tiúrihi eta pímitu­si­ra­vacahi ena vijaneanana. Tasapi­hasera vahi pímatie­que­ne­hahini eta júcana. \v 11 Pisama­nuchaha. Yátupiquene eta numéta­si­rávihi. Tatupi­ruvahi eta néchaji­sihahi eta táichara­ra­ca­vanahi te anuma taicha nímahaipa. Étisera vahi esuapa­nuimahi eta numeta­si­rahehi eta nímaha­que­neanahi. \v 12 Te cape juca sácheana, nímicu­ti­chi­nahehi eta táichara­ra­ca­vanahi te juca apaquehe tayehe eta táichara­ra­ca­vanahi te anuma. Étisera vahi esuapa­nuhini. Tavetijipa eta emasua­pi­ranuya te nutupi­ruvahi numetacahe eta táichara­ra­ca­vanahi te anuma. \v 13 Nuti Manere­ji­ru­nuhi ema Viya, nucavasahi núti te anuma. Tásiha, núcupaicahi eta numeta­si­raheya. Nájina apanai­nahini mácani mameta­ca­hehini eta táichara­ra­ca­vanahi te anuquehe, taicha nájina nayanahini nápanahini te anuma, eta jácani náimatihini. \p \v 14 Acane, eta napaisira ena viáchuca­na­veanaini eta te mávapahi apaquehe, táechucapahi eta quichareana ena masuapa­ji­rai­ra­ha­napahi mayehe ema Viya. Tacahe, ema víyarahaini Moisés máepiyacahi eta metal eta táimahi eta quichare. Manacahi te anuquehe eta te yucuqui. Tásiha, ena achaneana táechureana eta quichare, te náesenica eta quichare máepiyaru ema Moisés, tinara­ca­napahi, vahi náepena­pahíni. \v 15 Ene nucaheyare núti apana, tinaca­nua­na­yareva te anuquehe. Eta níchara­ra­ca­vayare apaesa nucuchu­cu­hapahi namutu ena nácani ticasi­ña­nua­na­ya­repahi. Tásiha, máichecua­ra­qui­renapa eta náitare­si­rayare. Tájina ticami­tie­que­ne­ha­va­caimahi. \s1 Ema Viya, tétavicavahi eta máemunasirahavihi \p \v 16 Taicha ema Viya, tétavi­cavahi eta máemuna­si­rahavi viti achaneana te juca apaquehe. Eta máemuna­si­rahavi, máijaracahi ema macari­chu­quenehi Machicha eta máucupai­sirahi eta ani viyehe. Mavarahapa tíjara­ca­haviya máichecua­ra­qui­rénapa eta vítare­siraya vimutu viti vicasi­ñanahi éma. Tájina ticami­tie­que­ne­ha­ha­vimahi. \v 17 Taicha ema Viya, vahi tácahehíni eta mapane­reruhi eta máucupai­sirahi ema Machicha máicuña­ca­ha­vihini viti achaneana. Étasera eta tímitecahi éma, ticuchu­cu­ha­ha­viyare vimutu. \v 18-19 Taicha nácani ticasi­ña­nayare ema Machicha ema Viya, vahi ticaicu­ña­naimahi. Nácanisera vahi nácasi­ñahini éma táimicu­ña­ca­va­ca­yarehi eta naviure­vanahi éna. Taicha vahi náuricahini eta tamicau­chi­ra­vacahi eta majaraiva ema Cristo táucupairuhi te juca apaquehe. Étachucha náurica eta timapicu taicha vahi návara­hahini tácaeche­rahini eta náichirahi eta tamauri­queneana. \v 20 Taicha nácani tíchanahi eta tamauri­queneana, nacaticha eta majaraiva ema Viya. Váiparinehi napauchaimahi, namava­rairahi tacaeche­rahini eta náichirahi eta tamauri­queneana. \v 21 Énasera ena tisuapanahi yátupi eta máechaji­riruva ema Viya, náurica­yarehi napaucha eta majaraiva. Jéhesare ticaeche­ra­na­sarepa eta machane­ra­na­ripahi ema Viya. \s1 Ema Juan Tícachasiricarahi tiápechavavare máechajisihahi ema Jesús \p \v 22 Te táequenepa eta juca, tiyana­varepa ema Jesús, tayehe eta avasa­re­chichana te táunava eta provincia Judea. Véhicahi viti máimitureana. Vinasipa jácani sácheana eta ánaqui. Viti máimitureana vícacha­si­ri­caripa ena achaneana tivara­hanahi náehicaya ema Jesús. \v 23 Tásiha, ema Juan tícacha­si­ri­ca­hivare te jena Enón tachacayahi eta Salim, taicha ánaqui tatiarihihi eta une. Ena achaneana napauchahi éma. Jéhesare máicacha­si­ca­va­ca­paipahi ena tivara­hanahi náinaji­cayare eta napeca­turana. \v 24 (Eta juca máichahi ema Juan tamira­hu­paichaha eta jena sache eta náerata­si­ra­yarehi éma.) \p \v 25 Tacahe, te jena sácheana, ena religiósoana tiyananapa náimiyu­se­ma­ca­vacapa ena máimitureana ema Juan, nametacahi eta vicachu­ri­si­ra­vacahi viti máimitureana ema Jesús taicha tiápaju­mu­ria­va­na­panahi ena vícacha­si­ruanahi. \v 26 Tacahe, eta nasemirahi ena máimitureana ema Juan, tiyananapa nameta­panahi éma. Náichapa éma: \p —Tata maestro, pímahaini ema maena péchaji­riruhi cape te tachausi eta juca cajacure Jordán. Ema Jesús pímijarecha Cristo, tícacha­si­ricahi puiti éma. Jéhesare, namutu­ya­rehini náehica éma —náichapa. \p \v 27 Tásiha, ema Juan majica­pa­vacapa: \p —Vahi ecueñamava. Ema Viya, éma téchahi eta máijara­sirahi eta máituca­quenehi nácani manere­jiruana. Németeaca tíjaracahi ema Viya eta máitupa­ji­jia­sirava ema maca Jesús. \v 28 Éti échavahi eta numeta­si­rahehi eta vahi nútinahini ema Cristo. Yátupisera nucava­nahini eta nínapu­mi­rau­chi­ra­ya­repahi éma, numeta­cavaca ena achaneana natsecavahi. \v 29 Núti nímicu­ti­ji­ri­sinahe: Te natiarihi ena araimanahi, namutu ena nacaichu­ha­si­queneana tiúrisa­mu­reanahi eta náimairahi ena araimana. Nacunachahi ema arayena. Ene nucaherihi núti eta núrisa­mu­revahi eta nímairahi puiti eta nacuna­chirahi ema Jesús. \v 30 Éma, te jácani mapaisi­ha­ya­repahi, tiápaju­ca­va­ya­repaipa eta macuna­cha­ca­revaya. Éma, mapaenu­mavapa tépanava eta macaema­ta­neasira ema Viya. Núti núrisa­murehi tayehe éta. Núti, tiánehipa eta nítauchi­rainapa eta nématane. Tásiha, váhirichu nucuna­chacare núti —macahepa ema Juan. \s1 Ema Jesús másihaquenehi te anuma \p \v 31 Ema Jesús, máimati­rinehi tamutu eta táichara­ra­ca­vanahi te anuma taicha másiha­quenehi éma te anuma. Víti achaneana viávihahi vicava­sanahi te juca apaquehe, vímatihi étachucha eta táichara­ra­ca­vanahi te juca apaquehe. Émasera ema Jesús, eta másihairahi te anuma, tímatihi tamutu, tiápaju­pa­navahi eta máitupa­ji­jia­si­ravahi. Ticachu­ri­ca­havihi. \v 32 Éma, tímitecahi eta mameta­si­rahavi tamutu eta máimaha­que­neanahi étapa eta masama­queneana te anuma. Nájina­ya­ré­nisera nasuapahini eta macaye­ma­que­neanahi. \v 33 Vítisera viti visuapanahi eta mameta­rapiana, vímatihi eta yátupihi eta máechaji­ri­ruvana ema Viya mámaque­neanahi ema maca Jesús. \v 34 Taicha éma, vanairucahi me Viya, máechaji­si­ha­yarehi eta máechaji­ri­ruvana ema Viya. Éneri­chuvare tétavi­cavahi eta máimica­ta­sirahi ema Espíritu Santo taicha mávahácahi éma. \v 35 Ema Vicaiyaquene máemunacahi ema Machicha. Eta tacahe, matupa­racahi eta émaira­yarehi téchayare tamutu. \v 36 Eta tacahe, nácani ticasi­ña­nayare ema Machicha, máichecua­ra­qui­reyare eta náitare­siraya. Namutusera ena macasi­ña­ra­hanahi ema Machicha ema Viya, vahi títare­ca­naimahi, taicha tanasihi eta naviurevana táichavenehi eta napeca­tu­ranahi. Ticaicu­ña­na­yarehi máitava­ca­c­ ayare. \c 4 \s1 Ema Jesús tiánucuha eta provincia Samaria. Ánaqui máechajicahi esu ésuna esena. \p \v 1-3 Tacahe, camurianahi ena tivara­hanahi tíjara­ca­vanaya náehicaya ema Viáquenu. Tásiha, viti máimitureana vícacha­si­ca­vacahi éna. Émasera ema Jesús vahi máicacha­si­ri­cahini. Camuri­panana ena vícacha­siruana nayehe ena máicacha­siruana ema Juan. Tacahe, ena fariséoana nasamai­ri­ricapa. Náramipa. Navanecapa ena tiyase­re­canaya. Tacahe, te tisamau­chavapa ema Jesús eta napane­reu­chirahi, majuni­jicapa eta Judea. Tiyanapa tichavahi tayehe eta Galilea, vítipa víti. \p \v 4 Eta vipaisi­rapahi te achene, viánucu­hapaipa eta te provincia Samaria. \v 5-6 Te la dócepa te sache eta víteca­pirahi te távihahi eta nória máepiyaruhi ema víyarahaini Jacob. Máijara­ca­si­cha­ripahi ema machicha José eta juca mayeheni apaquehe. Eta nória, tachacayahi eta avasa­rechicha ticaijare Sicar. Tacahe, eta mavitai­ra­paipahi ema Jesús, tícheca­numapa te tachausi eta nória. \fig Ema Jesús téchajiricavahi suyehe esu esena samaritana, máimitucahivare.|src="Gospels 61" size="span" ref="Jn 4.6-28" \fig* \v 7-8 Eta víchesirahi, viyanapa viti máimitureana vivacha­re­pa­na­yarehi eta tinicacare te avasare. Macari­chuipahi ema Jesús. Sucahe­painecha esu ésuna esena indigenahi samari­tana tícapa­na­yarehi. Tacahe, máechajicapa ema Jesús: \p —Nuchicha, picata­jicanu picajinu une —máichapa. \p \v 9 Tásiha, esu esena sujicapapa: \p —Píti israelí­tavihi. ¿Tájaha tacayema piyaseacanu eta une, nuti samari­tá­nanuhi, vahi pijanea­na­nui­nahini? —suíchapa. (Ani tacahehi eta suéchaji­ri­sirahi, taicha ena israelí­tana énapa ena samari­tá­noana vahi náuriana­ca­cahini.) \v 10 Tásiha, ema Jesús majicapapa: \p —Te pímatihini eta mavara­ha­que­neanahi tíjaracavi ema Viya, téhevare pímati­nu­hi­varéni núti nuyasea­cavihi eta une, németeaca piyasea­ca­nui­pahíni eta une ticaita­re­carahi. Tásiha, núti níjara­ca­vihíni —máichapa. \p \v 11 Tásiha, esu esena suíchapa: \p —Tata, tiúpenahi eta juca nória. Píti, tájina enurena piviyahini eta une. ¿Távihasica tásihayare eta une ticaita­re­carahi eta pivara­ha­quenehi píjaracanu? \v 12 Eñi viáchuca­quenéni Jacob, vímaeque­néhahi eta juca nória ñépiyaruhi. Nérira­rénihi eñi énapa ena ñichicha­naveana. Énerichuhi táerihahi eta ñiyeheana sárareana. ¿Piti pímija­cha­vapuca picuchu­cahini eta tiúriamapana une? —suíchapa. \p \v 13 Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Namutu nácani térana eta juca une tiápecha­va­na­yarehi timauneanaya. \v 14 Nácanisera téranayare eta une níjara­ru­yarehi núti, vaipa tiápecha­va­naimahi timauneana. Taicha tacaju­ru­ca­yarehi eta náurica­careva. Tiúrinai­na­varepa eta náitaresira. Ticaita­re­ca­va­cayare máepena­ca­cayare —máichapa. \p \v 15 Tacahe, esu esena, eta susamirahi eta máechaji­ri­ru­vanahi, suíchapa: \p —Tata, píjara­ca­nupaini eta une ticaita­re­carahi, apaesa vaipa nucuape­chavaini numaune. Váipavare nucuite­cahini eta te juca nória népanahini une —suíchapa. \p \v 16 Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Piyana, píchuhapana ema pima. Piáma eta ani. \p \v 17 Ésusera sujicapapa: \p —Nájina nímaina. \p Tásiha, ema Jesús máichapa: \p —Pitupiruva eta juca pimeta­si­ranuhi eta nájinairahi pímainahini. \v 18 Cíncoana­paipahi ena pímana­vea­nainihi. Tásiha puiti, ema picacha­ne­quenehi váhivare pímainahini. Pitupi­ruvahi eta péchaji­ri­ruvahi —máichapa. \p \v 19 Tacahe, tiárame­ca­rinehi esu esena eta susamirahi éma eta máichirahi. Tásiha, suíchapa: \p —Tátachicha, németea­cavihi eta pítique­né­ravihi profeta. Nuvaraha pimeta­canuya puiti, ¿távihapuca eta yátupiquene viyuja­ra­si­ra­re­yarehi? \v 20 Taicha ena viáchuca­na­veanaini samari­tá­noanaini eta nayuja­ra­si­raréni eta te juca táinahu eta cerro. Puíticha tanasi­richuhi eta viyuja­ra­si­rarehi. Étisera eti israelítana, eta emetarapi eta viyuja­ra­si­ra­reyare ñe Viya téhenapa te Jerusalén —suíchapa. \p \v 21 Ema Jesús mametacapa: \p —Nutupiruva numetacavi, nuchicha, ánipa táenasi­hayare puiti váipa tácame­saimahi íteca eyujaraca me Tata te juca táinahu eta cerro étaripa eyana­hi­pucaini te Jerusalén. Tamutuinapa eta táurivayare eta eyuja­ra­si­hayare. \v 22 Eti samari­tánoana, apaesa­chi­charichu eta ímatirahi ema Tata eyuja­raurehi. Vítisera vímatihi ema viyuja­raurehi, taicha viti israelítana víti vicatu­pa­rahahi viámayare eta máechaji­ri­ruvana ema Tata eta macuchu­cui­rayare namutu ena achaneana ticasi­ña­vanahi mayehe. \v 23-24 Numeta­caviya eta apana: Ema Tata, tiávihahi te anuma, jéhevare éma, yátupi­quenehi Viya. Vahi máteji­nahini eta maeche macutihini viti achaneana. Eta tacahe, nácani tiyuja­racana mayehe, tatupi­ru­va­yarehi eta nasamure, tisuapa­ji­ra­hia­na­hivare tayehe eta máechaji­riruana. Vahi táca­me­saimahi ticasi­ña­rajiana. Eta juca tacahe­yarehi eta mavara­ha­que­neanahi ema Tata eta eyuja­ra­si­ra­yarehi —máichapa. \p \v 25 Tásiha, esu esena suíchapa ema Jesús: \p —Téchacarehi eta ñíteca­pi­rayare te juca apaquehe eñi Cristo, ñivaneruya eñi Viya. Téchaca­re­hivare eta ñimeta­si­ra­ha­viyare tamutu eta yátupi­que­neanahi. ¿Píti, péchapuca tájamu­hu­ya­repuca eta ñíteca­pi­hayare? \p \v 26 Ema Jesús majicapapa: \p —Nútira nuti mavane­runuhi ema Viya. Nútira ecucha­pa­que­nenuhi —máichapa. \p \v 27 Tásiha, víteca­panecha viti máimitureana. Tacahe, viáraminehi eta máechaji­ri­si­ravahi eta suyehe esu esena indigenahi. Vivarahahi viyasereca esu esena tájahapuca suvaraha eta mayehe. Vivara­ha­hivare viyasereca ema Jesús tájaha tacayema eta máechaji­sirahi esu esena. Váhisera vipatsicava viyase­re­cahini. \v 28 Tásiha, esu esena sunaquicapa eta suyupi. Tijunapapa tiyana te avasare, sumeta­pa­na­vacapa ena achaneana. Te títecapapa, suíchavacapa: \p \v 29 —Yare, ímahaya eñi achane profeta. Ñímatihi tamutu eta níchaque­neanahi néjeca­pi­ra­vanahi. Tamutuhi ñicuchu­chu­ji­si­nánuhi. Núti németeaca éñiripa eñi Ñivaneruhi eñi Viya, éñiri­pavare eñi vicucha­pa­quenehi ticaijare Cristo —suíchapa. \p \v 30 Ena achaneana sumeta­ruanahi tiyananapa náehica esu eta te mávihahi ema Jesús, náimaha­pa­na­yarehi. \v 31 Eta nayere­va­paichaha ena achaneana suíchuha­que­neanahi esu esena, viti máimitureana víchuhapa ema Jesús tinica­nu­ma­yarehi. Víchapa: \p —Tata maestro, yare pinicanuma, apaesaina piávamina. \p \v 32 Tásiha, éma tijica­pa­havipa: \p —Núti, jucarihi eta tinicacare tanica­sarehi eta náchaneva emáima­tié­que­néruhi éti —máichahavipa. \p \v 33 Tásiha, véjeca­pa­va­sa­murepa víti. Víchacacapa: \p —¿Náenicai­papuca jácani? \p \v 34 Ema Jesús máimatihi eta vipane­re­ruanahi. Máichahavipa: \p —Eta ticaita­re­canuhi núti, eta nítauchirahi eta mavanai­ripiana ema Nucaiyaquene, taicha nuvaraha nítauchaya tamutu eta nucaema­ta­neasira éma. \v 35 Eta viyeherepi te véchaji­riruva: “Puiti vítapa eta vévasirapa eta trigo, cuátroyare caje eta vicuchapira eta vicuru­ji­siraya” vicahehi. Puítisera numetacahe núti: Vaipa táyeremahi eta vicuru­ji­si­rainapa. ¡Ésenica puiti te achene! Nárajapa ena achaneana ena névara­quianahi­­. \v 36 Ema Tata tíjara­caheya eta ícuchiyare te ímica­ta­ca­nuyare eta vicuru­jisira ena nani achaneana apaesa náuchucu­hayare, máichecua­ra­qui­reyare eta náitaresira. Tásiha, tétavi­cavaya eta viúrisa­mureva vimutu: éti, nútipa. \v 37 Ena achaneana, ticati­sa­mu­re­vanahi eta náechaji­risira: “Vítira vévacahi eta vésane; apana­pasera ema ticurujica” nacahehi. \v 38 Vítisera te juca vivapi­na­vayare. Núti níchuhahehi eta ecuru­ji­siraya eta névaruhi. Éneri­chuvare nararihihi ena tínapu­canahi viyehe eta nacaema­ta­nerahi eta juca. Puiti vivapi­navaya eta vícuchiyare taicha vicuti­cacahi eta vicaema­ta­nea­sirahi ema Viya —máichahavipa ema Jesús. \p \v 39 Ena ticava­sanahi te jena avasare, camuri­que­neanahi ena tisuapanahi eta émairahi Mavaneruhi ema Viya táichavenehi eta suíchirahi eta macuchu­chu­ji­si­na­quenehi tamutu eta suíchaque­neanahi. \v 40 Tásiha, tiyananapa tiácapa­haviana. Te títeca­panapa, émaquenepa nasamahi. Tásiha, náechajicapa mánasi­pa­nahini nayehe. Masuapa­hisera ema Jesús. Apina sache eta mayerevahi, vítipa. \v 41 Tacahe, eta manasi­pa­nairahi tayehe eta avasare, namutupa nasamahi eta máimitu­rapiana. Tacahe, camuria­nainehi ena tisuapanahi, téhica­na­hivare éma. \v 42 Tásiha, náichavarepa esu esena: \p —Puiti émaquenepa visamahi. Vaipa tácari­chuhini visuapahini eta pimeta­rapihi. Véchapa viti apanava eta émaque­nérahi ema Cristo, ema vicucha­pa­quenehi, ema ticuchu­cu­ha­ha­viyare vimutu viti achaneana —náichapa. \s1 Ema Jesús macanaraca ema machicha ema aquenuca majupahahi ema rey \p \v 43 Te táequenepa eta apina­quenehi sache, tiyana­varepa ema Jesús; macaijuhe eta te provincia Galilea. Véhica­pai­chu­hivare víti apanava. \v 44 Eta mayani­ra­yarehi eta Galilea, vahi mácasi­ña­va­hichaini eta masuapa­ca­re­vai­nahini nayehe ena achaneana. Émarichuhi, ani macahehi eta máechaji­ri­ruvahi: “Mácani profeta, vahi tivapi­na­vanahi eta najaca­pirahi ena achaneana te mávasa”. \v 45 Téhesera ­ te máiteca­pau­chapaipa ema Jesús eta avasa­re­chichana tinapai­canahi te Galilea, namutu najacapahi. Taicha náimatipa éma taicha náimahapa eta tiárami­careana máichaqueneana te mávihaipa te Jerusalén te jena piéstairahi eta Pascua. \p \v 46 Tásiha, tiápecha­va­varepa mayanaucha ema Jesús eta avasare Caná, te máepiya­sinehi vino eta une. Te apana­hivare avasare ticaijare Capernaúm, matiarihihi ema majupaha ema rey. Macaju­ma­quenehi ema machicha. \v 47 Te masamai­ri­ricapa ema achane eta máiteca­pi­raipahi ema Jesús te Caná, tiyanapa matanu­panahi. Eta máichimavapa, mayaseacapa eta macata­ji­cahini máehica­va­nehini te mapena, macana­ra­pa­nahini ema machicha taicha ema macaju­maquene tiánehiripa tépena­ya­rehini. \v 48 Émasera ema Jesús máimatipa eta masamure ema achane, tásiha, máichapa: \p —Éti vahi esuapa­nuimahi, te vahi nímechahehi eta tiárami­careana —máichapa. \p \v 49 Émasera ema achane máichapa: \p —Picata­ji­ca­nuchucha, tátachicha. Péhicanu, machu máepenacaru ema nuchichasami —máichapa. \p \v 50 Ema Jesús majicapapa: \p —Tiuri, piyana. Vahi picueñamava, ema pichicha vahi tépenaimahi. Máenahi tinara­caipahi nícha —macahepa. \p Tacahe, ema achane masuapapa eta máichirahi ema Jesús. Tiyanapa tichavahi te mapena. \v 51 Te tiánehi­paipahi títecapa te mapena, nácapapa ena macaju­rureana. Náichapa: \p —Tata, ema pichicha tinara­caipahi. \p \v 52 Tacahe, ema mayase­re­ca­vacapa: \p —¿Tájaha hora te tinaracapa ema nuchicha? \p Éna náichapa: \p —Cape te la una te cáperehi, táetaviacapa eta fiebre —nacahepa. \p \v 53 Tásiha, ema achane máechapa étairaichuhi eta hora eta mameta­sirahi ema Jesús eta manara­siraipa ema machicha. Tacahe, ichape­rinehi eta masuapirahi éma, énapa éna machicha­na­veanahi te peti, eta émairahi ema Cristo, Mavaneruhi ema Viya. \p \v 54 Eta juca eta tápinanehi eta tiárami­carehi máichaquenehi te Galilea, te táequenepa eta machavirahi eta te Judea. \c 5 \s1 Ema Jesús macanaraca ema achane macajumaquene eta muracaquiha, ema tiávihahi te tachacaya eta noque ticaijare Betesda \p \v 1 Te táequenepa eta juca, tatiarihihi eta apana piesta eta viúruji­si­rávana te Jerusalén. Tiyana­varepa ema Jesús. \v 2 Te jena viávasa, tatiarihihi eta ichape tapaja náimisia­pirare eta uvesana nacapa­ruasana. Tatiari­hi­hivare eta ichape noque vímija­rechahi Betesda. Ticayehehi cinco eta cúlerureana. \v 3-4 Eta návihahi ena nacaju­ma­queneana púchuquiana, masariana, énapa ena muraca­quihana. Namutu éna, ticucha­panahi eta macaya­mu­risira eta une ema ángele. Tásiha, namutu tiyanana téchipa­pai­cavana te une, taicha tímija­chavana mácani tínapuca téchipaicava, tacana­ra­ca­yarehi eta jácani majuma. \v 5 Tacahe, matiarihi ema achane macaju­maquene. Tréintayocho áñoripahi eta macata­ji­vairahi. \v 6 Tacahe, te tisiapa­paipahi ema Jesús, máimahapa ema achane macaju­maquene tívecahi. Máimativare eta tayere­vaipahi eta macaju­mairahi. Mayase­recapa: \p —¿Pivaraha pinaraca, nuchicha? —máichapa. \p \v 7 Tásiha, ema achane majicapapa: \p —Nuvaraha, tata. Nájinasera ticasia­pa­nuimahi tayehe eta noque, te tiyamurieca eta une. Ticachu­ri­ca­nua­na­paraca ena apamuriana nucuti­queneana nacaju­ma­queneana —máichapa. \p \v 8 Tacahe, ema Jesús máichapa: \p —Péchepuca, piveha eta pímacaraji. Piyana pipaica —máichapa. \p \v 9 Tásiha, eta máichirahi ema Jesús, eneva­ne­rinehi tinaraca ema achane. Mavehapa eta máimacaraji. Tiyanapa tipaica. \v 10 Eta sache manara­sirahi ema achane, sávaru­muhuhi. Ticapi­cahuhi eta jena sache nayehe ena israelítana. Tacahepa, te náimahapa ena tuparai­rucana, nacajachapa éma. Ánipa ná­ icha: \p —¿Tájaha tacayema vahi pipicaucha puiti juca sache tacapi­ca­hu­quenehi? Vahi vísapa piámahini eta pímacaraji puiti juca —náichapa. \p \v 11 Ema achane majica­pa­vacapa: \p —Vahi nútina tásiha. Ema maca achane ticana­ra­canuhi, tivane­canuhi. Máichanuhi: “Piveha eta pímacaraji. Piyana pipaica” —máichavacapa. \p \v 12 Tásiha, éna nayase­recapa: \p —¿Nájahasica ema tivane­cavihi pipaica eta piámirapahi eta pímacaraji? —náichapa. \p \v 13 Émasera ema achane vaipa máimatihini eta máijare ema ticana­racahi. Váipavare náetupia­ca­ca­rehini ema Jesús te namuri ena camuri­queneana achaneana taicha tiyana­ripahi. \v 14 Téhesera te táequenepa, tiyanapa ema achane eta te Templo. Ánaqui títeca­pa­varepa ema Jesús. Te máimahapa ema Jesús ema achane macana­raruhi, máichapa: \p —Pímaha, vaipa picuapechava picuca­pe­catura, machu tachavauchavi eta pijuma, máchuvare pávetiji —máichapa ema Jesús. \p \v 15 Tacahe, eta máimatirapa, ema achane tiyanapa mameta­pa­navaca ena tuparai­rucana eta émairahi ema Jesús ema ticana­racahi. \v 16-18 Eta tacahe, ena tuparai­rucana tisemanapa. Ichape­rinehi eta nacatia­na­sirahi ema Jesús táichavenehi eta macana­ra­sirahi te jena sache sávaru­muhuhi tacapi­ca­hu­quenehi. Tásiha, títeca­panapa, éna ticara­ta­ca­na­ya­rehini ema Jesús. Émasera máimatihi eta napane­reruana. Tacahe, máichavacapa: \p —Ema Tata tamutuchucha sache ticaematane. Ene nucahe­yarehi nuti apana. Nítauchayare eta mavanai­ripiana —macahepa. \p Eta nasamirahi ena tuparai­rucana eta máichira­vacahi, naveti­jipaicha eta nasemirahi. Navarahapa nacapa­ca­va­ne­yarehi éma. Eta tiviuchahi eta macana­ra­re­sirahi te sávaru­muhuana, náimija­chirahi máepuruhi eta nayeherepi. Taveti­jipaicha eta máimicae­che­ra­chi­ravahi Machichairahi ema Viya, Víyairahi ema ­ apana. \s1 Ema Jesús macatuparahaquenehi me Maiya \p \v 19 Éneri­chuvare ema Jesús máichavacapa: \p —Nutupiruva numetacahe: Nuti Machicha ema Viya, eta nutupa­ra­hanahi mayehe, váiparinehi nútiji­ri­ca­vaimahi nícha jácani nuvara­ha­que­neanahi. Núti nímatie­que­nehahi tamutu eta máemata­ne­repihi ema Ticachichanu. Étaya­reichuhi níchayarehi núti. \v 20 Taicha yátupihi eta máemuna­si­ranuhi ema Ticachichanu. Eta tacahe, tímechanuhi tamutu eta máemata­ne­repiana. Éneri­chuvare tíjara­ca­nu­yareva eta nímechi­raheya eta apamuri tiárami­careana. Tiápaju­ca­vayare eta tárami­ca­re­vayare, apaesa iárami­ri­neyare, epica­yareva. \v 21 Ema Tata marataha macaechepuca ena náepena­queneana, máimicha­va­yarehi macaita­re­ca­vacaya. Énerichuva nuti Machicha, nurata­havare nucaitareca nácani nuvara­ha­que­neanaya, níjaraca eta náitare­siraya. \v 22 Nucatu­pa­ra­ha­hivare mayehe ema Tata eta nímairaya eta nacaicu­ñai­rayare namutu ena náejeca­pa­va­que­neanahi. Vaipa émainahi tícuñareca éma. \v 23 Taicha mavarahahi epicauchanu nuti Machicha, tácutirichu eta epicau­chirahi ema Tata. Nácanisera vahi tipicau­cha­nuanahi núti, váhivare napicau­chaimahi ema Tata. \p \v 24 Yátupi­que­nevare numetacahe eta juca apana. Nácani ticaqui­ña­nayare tisuapa­nayare eta néchaji­ri­ruvana, nasuapavare eta nucava­na­hirahi mayehe ema Tata, éna títare­ca­nayare, vaipa ticaicu­ña­naimahi. Taicha éna, tiúchucu­ha­naripa tayehe eta náicuña­yaréni te yucu. Náicuchihi eta náitare­siraya. \v 25 Tacutiquene nutupiruva numetacahe nuti Machicha ema Viya. Táiteca­pa­quenepa puiti juca sácheana, tisama­nua­nayare ena achaneana, tayanapane tépenahi eta náchanevana. Te nasuapa­ji­ra­hipuca, nucaita­re­ca­va­cayare eta náchanevana. \v 26 Taicha ema Tata namutuhi marataha macaitareca. Ene tacahe eta máijara­si­ranuhi núti Machicha eta namutu­yareva nurataha nucaita­re­cavaca. \v 27 Éneri­chuvare titupa­ra­canuhi eta nícuña­si­ra­va­ca­ya­re­hivare taicha yátupi­que­nenuhi manere­ji­runuhi. \v 28 Vahi ecuarami eta juca numeta­si­rahehi. Járajapa eta sácheyare eta nasami­rayare namutu ena náepena­queneana eta nahu núti. \v 29 Téchepu­ca­nainapa namutu te náecariana. Nácani tíchanahi eta táuriqueneana, títare­ca­nainapa. Énasera ena tíchanahi eta tamauri­queneana, ticaicu­ña­nainapa. \s1 Ema Jesús máimereca eta macavanahirahi me Viya \p \v 30 Núti vahi nútiji­ri­ca­váimahi nícuñareca. Nucucha­pa­yarehi eta mavanairipi ema Tata, ema tivane­canuhi. Tacahe, te nícuñareca, vahi numapa­chi­chi­ji­caimahi, tatupi­ru­va­yarehi nícha. Taicha tacahehi eta mavara­ha­quenehi ema Tata. \v 31 Te nácarichu núti nútiji­ru­vai­na­chuchaini eta nímere­ruanahi, vahi tácame­sahini esuapa­nuhini. \v 32 Váhisera nucari­chuimahi, taicha matiarihihi ema apana títame­ta­si­nanuhi, émaripa ema Juan Tícacha­si­ri­carahi. Nímatihi núti eta matupi­ruvahi eta máichaque­neanahi eta tímereu­chanuhi. \v 33 Éti ecava­nai­ripipa nayasereca ema Juan te nájaha­nu­hipuca núti. Matupi­ru­va­hisera éma eta majica­pi­ra­vacahi eta nútique­neipahi éma ecucha­pa­quenehi. \v 34 Váhisera étapa­ra­caimahi eta juca eta matiari­hirahi ema tímereu­chanuhi. Eta ticamu­nu­ca­re­panahi eta esuapi­ranuina apaesa iúchucuhaiya éti nicha núti. \v 35 Ema Juan tímicu­ti­ji­ri­cavahi timícau­chahehi tayehe eta mameta­rapihi eta eyehe, te jena sácheanahi esama­ra­ra­sirahi éma. Iúrisa­mu­reinehi ichape, taicha eta tamicau­chi­rahehi eta máechaji­riruva. \v 36 Váhisera mácarichu eta máimicae­che­ra­chi­ranuhi ema Juan. Jararihi eta apana táimicae­che­ra­chi­ranuhi, tiápaju­pa­navahi eta tárami­careva. Taicha núti nicha eta némata­ne­repiana máijara­runuhi ema Tata. \v 37 Émaripa ema Tata tivane­canuhi. Éma, vahi macuti­hémahi éti achaneana. Vahi esamahini eta mahu, váhivare ímahaimahi eta máquehe. Téhesera te jena Sagrada Escritura, timeta­cahehi eta níteca­piraya. \v 38 Éti vahi evara­hahini esuapa­nuhini nuti mavaneruhi éma. Éta tímereu­chahehi eta váhivare iúnacahini eta máechaji­ri­ruvana te esamureana. \v 39 Éti, tamapuruji eta ecara­va­huirahi eta Sagrada Escritura. Ímija­cha­ri­papuca eta ticaita­re­ca­he­yarehi. Váhisera ímatie­que­ne­hahini, váhivare ácaicu­tia­rahini eta nútirahi táechaji­sihahi núti nucaita­re­ca­yarehi. \v 40 Tacutiquene vahi ávara­hahini epaucha­nuhini éti, níjara­ca­hehini eta ítare­siraya máitava­ca­cai­nahini. \p \v 41 Núti vahi nácamesa nacuna­cha­nuhini ena achaneana. \v 42 Títecapa, nímati­he­vacahi emutu éti eta emaemu­na­sirahi ema Viya. \v 43 Núti nuvane­ca­si­va­richuhi me Tata eta nítesirahi. Étisera vahi esuapa­nuhini, váhivare ejaca­pa­nuhini. Téhesera te máitecahini mácani apana achane, tímija­cha­vapuca Cristo ema ecucha­pa­quenehi, masapi­ha­pucaini ema tisuapa­ca­rehini eta eyehe. \v 44 Éti, vahi esuapa­nuhini taicha eta evarairahi ecuna­cha­careva ena achaneana. Esapi­hachucha éti vahi ávara­hahini ecuna­chacare me Viya. \v 45 Váhisera nútinayare numetauchahe eta me Tata. Máimaha­he­rinepa ema Moisés. Éma timetau­cha­heyare. Éti ímija­chavahi ticuchu­cu­ha­heyare eta evarairahi ítaucha eta mavanai­ripiana éma. Tamapu­ru­ji­hi­sa­misera. \v 46 Te yátupi­nahini esuapahini eta mameta­rapiana ema Moiséini, esuapa­nu­hi­va­re­pucaini núti táechaji­si­ha­quenehi eta májureanahi ema Moiséini. \v 47 Váhisera esuapahini eta májucha­que­neanahi éma. Tavetijipa eta emasua­pi­ranuhi eta juca numeta­rapiana eyehe —macahepa ema Jesús. \c 6 \s1 Ema Jesús máitaparahahi máenicavaca ena camuriqueneana achaneana \r (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Lc 9.10-17) \p \v 1-4 Te táequenepa, te jena sácheana tiánehipa eta Pascua, vipiesta­rasahi viti israelítana. Émasera ema Jesús, tiyana­varepa tiámaha­vivare eta viánuecahi eta cáquiure Galilea (ticaija­re­hivare Tiberias). Camuria­nasera ena achaneana tipaica­napahi téhica­napahi éma, taicha eta náimairahi eta tiárami­careana máichaque­neanahi eta macana­ra­si­ra­vacahi ena nacaju­ma­queneana. Te vítecapapa te apachara, viyanapa te jácani anuquerehi mávapahi. Tacahe, véjacapa vinara­ca­yarehi. \v 5 Téhesera te máimahapa ema Jesús ena camuriana achaneana eta náiteca­pau­chirahi, máichapa ema vichamuri Felipe: \p —¿Táviha­pucaini vivacha­re­sihaini eta tinicacare vénisi­hahini namutu ena nani achaneana? —máichapa. \p \v 6 Eta juca mayase­re­sirahi étachu­chanéni eta mavarairahi éma macaicu­tia­ra­yarehi te tájahapuca macaye­ma­yarehi ema Felipe. Taicha ema Jesús máechahi eta máichaque­ne­yarehi. \v 7 Tásiha ema Felipe majicapapa: \p —Tacamunuhi vácaye­hehini eta camuri plata apaesa namutupaini vítapa­ra­hahini vénicahini apaesai­nahini návami­nahini. ¡Vahi tarata­hahini eta dies mil páneana! —macahepa. \p \v 8 Tásiha, téchajicapa ema nuchamuri Andrés, maparapehi ema Pedro. Máichapa: \p \v 9 —Mararihi ani ema émana amaperu tiámapahi eta cíncochi­chapahi eta pan, apinapa eta jima. ¡Váipari­ne­hisera nárataimahi ena nani camuri­queneana achaneana! —macahepa. \p \v 10 Émasera ema Jesús máichahavipa: \p —Evaneca náejahapaica námutu ena achaneana —macahepa. \p Taicha tiúrina­pa­hi­chíchahi eta apaquehe, muíjipa­hi­hivare. Cinco mil eta náichape­mu­rivahi ena ajairana. Vahi náimitu­pa­chahini ena esenana énapa ena amaperuana. \v 11 Tacahe, ema Jesús mavehapa eta páneana. Te tamutupa eta mahasu­lu­pa­ya­chirahi ema Viya, tíjara­ca­havipa. Véniricapa víti, víjara­ca­va­capaipa eta pan étapa eta jima. Tisimu­ri­va­ca­paipahi eta víjaraca. \v 12 Tinicanapa namutu. Tisatu­heanapa, nacaema­cha­ri­cha­havare. Tásiha, ema Jesús máichaha­vi­varepa: \p —Ecurujica eta náemacha­ra­jianahi, machu támapuruji —macahepa. \p \v 13 Tásiha, víti vicuru­jicapa eta pan náemacha­ra­jianahi. Táinica­chai­cha­havare eta dócehiquene ichapehiana saye. \v 14 Tacahe, eta náimairahi ena achaneana eta juca máichaque­neanahi ema Jesús, ichape­rinehi nárami. Tásiha, nacahepa: \p —Émaripa ema maca profeta ema vicucha­pa­quenehi máiteru­yarehi te juca apaquehe —nacahepa. \p \v 15 Eta tacahe, navarahapa námaya­rehini nayehe­yarepa rey. Émasera máimatipa eta napane­reruhi. Tacahe, téraji­ca­va­varepa eta nayehe. Tiyanapa macarichuhi te tápusi eta cerro.­ \s1 Ema Jesús mapaicaeca eta une \r (Mt 14.22-27; Mr 6.45-52) \p \v 16 Tacahe, te jena cápere­hi­chichapa, viyanapa viti máimitureana tayehe eta cáquiure. \v 17 Te vítecapapa, viávacuhapa te pacure. Viánueca­yarehi te apachara. Vicaiju­he­yarehi eta avasare Capernaum. Tiveha­havipa eta yati eta viánuesirahi. Ema Jesús májinahi macacha­ne­ha­vi­pahini. \v 18 Eta vipaisi­rapahi, tachima­racapa eta muraca técaticava. Tépacucapa muraca eta cáquiure. \v 19 Cinco kilóme­troipahi eta viyere­hivahi, vétupie­ca­paipahi, te vímahapa ema Jesús. Mapaicae­ca­paipahi eta une, tipaucha­ha­vipaipa. Víti vipicapa eta vímairahi. \v 20 Émasera máichahavipa: \p —Vahi ecupicanu. Nútichucha. \p \v 21 Tacahe, vímatipa éma. Viúrisa­mu­réinehi eta vijaca­pirahi eta mávacuirapa eta te vipacure. Tásiha, víteca­panecha eta te vicaiju­he­yarehi. \s1 Ena achaneana natanujiricaipahi ema Jesús \p \v 22 Te apanapa sache, ena achaneana manaqui­ruanahi ema Jesús, natanu­ji­ri­caipahi éma. Náimatiacapa eta vicari­chuirahi viánueca viti máimitureana. Tájina­hivare apanai­nahini pacure. \v 23 Tásiha, tacahe­painecha eta apana pacureana, nayehehi ena tiásihanahi te avasare Tiberias. Títeca­panapa te tachacaya eta nanisinehi eta pan ena camuri­queneana achaneana. \v 24 Tacahe, ena achaneana eta namaimairahi ema Jesús vítipa viti máimitureana, tiávacu­hanapa te pacureana. Tiyananapa ticapa­ya­ca­ha­via­na­yarehi te Capernaum, natanu­si­rapahi ema Jesús.­ \s1 Ema Jesús ticaitarecarahi \p \v 25 Te títeca­panapa ena achaneana te apachara, náetupiacapa ema Jesús. Tásiha, nayase­recapa: \p —Tata maestro, ¿tájamuhu pítecapahi eta ani? —náichapa­­. \p \v 26 Ema Jesús majica­pa­vacapa: \p —Nutupiruva numetacahe: Eti etanu­ca­nupahi táichavenehi eta nénisi­rahehi nésatu­he­chi­rahehi. Váhisera ácaicu­tia­rahini eta nímechi­rahehi eta tiárami­careana. \v 27 Eti tamapu­rujipa eta ecaña­ma­ra­si­ravahi etanuca eta enica­que­nerepi taicha títava­yarehi. Tatupa­ra­ca­hisera etanu­cayare eta tinicacare ticaita­re­ca­he­yarehi, máitava­cacahi éta. Étara eta juca níjara­ru­he­yarehi nuti Manere­ji­ru­nuhi ema Viya. Éta tímereu­chanuhi eta yátupirahi nuvane­ca­sivahi eta mayehe ema Tata —máichavacapa. \p \v 28 Tacahe, éna nayase­recapa: \p —¿Tájaha­pucaini eta mavara­ha­que­neanahi ema Viya eta vicaema­ta­nea­sirahi éma? —nacahepa. \p \v 29 Ema Jesús majica­pa­vacapa: \p —Eta mavara­ha­que­neanahi ema Viya íchaque­neyare, esuapa­nuyare nuti mavane­runuhi —macahepa. \p \v 30 Tásiha, ena nayase­re­ca­varepa: \p —¿Tájahasica eta tiáramicare pímecha­ha­viyare apaesa visuapavipa? Vivaraha vímaha. \v 31 Eta acane ema víyarahaini Moisés tíjara­ca­vacahi ena viáchucae­que­neanaini tinicanahi eta ticaijare maná, ánaqui te apaquehe mávapahi. Taicha tacahehi eta táechaji­ri­ruvahi eta Sagrada Escritura ani tacahehi: “Máenica­vacahi eta tinicacare tiásiha te anuma”. Piti, ¿pímija­chavapa pirataha picachurica ema víyarahaini Moisés? —nacahepa. \p \v 32 Ema Jesús majica­pa­vacapa: \p —Nutupi­ru­vavare numetacahe. Éti, ichape eta éjeca­pirava. Ema víyarahaini Moisés, vahi émainahini macucu­pai­cahini eta maná. Ema Tata, émahi ticucu­paicahi eta maná. \v 33 Jararihi eta apana numetarapi eyehe: Puiti ema Tata mavaraha máijara­caheya eta yátupi­quenehi tinica­carehi. Étaripa tinica­carehi tiásihahi te anuma ticaita­re­ca­va­ca­yarehi namutu nácani tijaca­panaya. Étara eta tímite­canuhi —macahepa. \p \v 34 Tásiha, najicapapa éna: \p —Tata maestro, piyasea­si­nahavi ema Viya ­ máijara­ca­ha­vipaini máejehai­nahini eta tinicacare péchaji­si­ha­quenehi —náichapa. \p \v 35 Tásiha, éma máichavarepa: \p —Nútira eta yátupiquene tinicacare nucaita­re­ca­he­yarehi. Eta tacahe, nácani tisuapa­nua­nayare, vaipa tiápecha­va­naimahi técuhana. Váipavare timaunea­naimahi. \v 36 Étasera eta níchaquene, ímaha­nui­paneni éti, váhisera esuapa­nuhini. \v 37 Nuvaraha ácaicu­tia­ra­quenéna yátupina. Namutu nácani tipaucha­nua­nayare, núti vahi névata­ji­ca­va­cáimahi taicha tásiha­que­néichuhi me Tata eta máijara­si­ranuhi éna. \v 38 Taicha núti, eta núcupai­sirahi te anuma, tímite­canuhi nítaucha­yarehi eta mavanai­ripiana ema Tata. Vahi nútiji­ri­ru­vai­nahini eta nítesirahi níchayarehi eta nuvara­ha­que­ne­nahini núti. \v 39-40 Eta mavara­ha­quenehi ema Tata eta mavane­si­ranuhi, nucaita­re­ca­yarehi nácani máijara­ru­nua­na­yarehi éma. Nácani téseni­ca­nua­nayare nuti Machicha, tisuapa­nua­na­ya­revare, máichecua­ra­qui­reyare eta náitare­siraya te nucaeche­pucapa éna te náecariana te jena sache táitecapapa eta népaní­ra­va­cayare. Váhiquene nucami­tia­caimahi ema émanaimahi —máichavacapa. \p \v 41 Tásiha, nararihi ena ticaeca­hi­rahiana eta máichira­vacahi ema Jesús eta émairahi eta yátupiquene tinicacare, máucupairuhi te anuma, ticaita­re­ca­ra­hiyare. \v 42 Ánipa náichacacahi: \p —Tépiya­hi­rahipa ema maca. Víti, vímatihi ema maiya, ticaijare José. Éneri­chuvare vímati­hivare esu máena. ¿Tájaha tacayema eta macahe­cha­ji­ri­ruvahi eta másihairahi te anuma? —nacahepa. \p \v 43 Ema Jesús máichavacapa: \p —Ámatina. ¿Tájaha tacayema épururahi? \v 44 Nacarichu témuna­hi­ri­ca­vanaya tipauchanuana nácani máichuha­que­neanahi ema Tata. Eta tacahe, ena máichuha­que­nea­na­yarehi éma, nucaeche­pu­ca­va­cayare núti te táitecapapa eta sache népaní­ra­va­cayare núti. \v 45 Taicha tacahehi eta májurehi ema profeta víyarahaini Isaías, ani tacahehi: “Náimitu­ca­si­va­ya­reichuhi me Viya namutu ena achaneana”. Tacahe, ­ namutu ena máimitureana ema Tata, énara tipaucha­nua­nayare puiti. \v 46 Tayanapane váhihinéni náimahaimahi eta mamira ema Tata. Nucarichu núti nímahapa éma taicha étaquenehi eta násinehi eta mayehe. \v 47 Nutupi­ruvahi numetacahe: Nácani tisuapa­nua­nayare, níjara­cayare eta náitare­si­rayare máitava­ca­cayare. \v 48 Núti, yátupi­quenehi eta nucaita­re­si­ra­vacahi ena ticasi­ña­vanahi eta nuyehe tacuti eta tinicacare tacaita­recahi eta viáqueheana. \v 49 Éti, ena iáchuca­na­veanaini tinicanahi eta maná te mávapahi apaquehe. Váhisera náitare­cahini. Namutuhi tépena­ra­cánahi. \v 50-51 Nácanisera tinicanahi eta néche, vahi tépena­naimahi. Taicha núti núcupai­caripa te anuma. Eta neche, yátupi­quenehi tinica­carehi ticaita­re­carahi. Nácani tinica­nayare eta neche, máichecua­ra­qui­reyare eta náitare­siraya. Núti níjara­cayare eta neche taicha nuvaraha tacaita­re­ca­va­cahini namutu ena achaneana —máichavacapa. \p \v 52 Tásiha, ena natiari­hi­queneana tiácapae­ma­ji­ri­cá­canapa. Ena apamuriana, ánipa nacahe: \p —¿Tájahapuca macayemahi eta máijara­si­rahavi eta maeche viniru­yarehi? \p Ena apamuriana, ánipa nacahe: \p —Vaipa tétupicava eta juca mapane­reruhi. Mavaraha vinica­ya­recacha eta máechenaváji —nacahepa. \p \v 53 Émasera ema Jesús máichavarepa: \p —Nutupiruva numetacahe: Te épuru­hipuca enica eta neche, nuti Manere­ji­ru­nuhi ema Viya, te épuru­hi­va­repuca éra eta nítine, vahi ítare­caimahi. \v 54 Taicha nácani tinica­nayare eta neche, térana­yareva eta nítine, éna máichecua­ra­qui­reyare eta náitaresira. Tásiha, núti nucaeche­pu­ca­va­cayare te náecariana te jena sache népaní­ra­va­cayare. \v 55 Taicha eta neche yátupi­quenehi tinicacare tacaita­re­carahi. Énerichuhi eta nítine, yátupi­que­ne­hivare téracare ticaita­re­carahi. \v 56 Esama­nuchaha. Nácani tinica­nayare eta neche, térana­yareva eta nítine, éna tiávahá­ca­nua­na­yarehi núti. Tásiha, núti návahá­ca­va­ca­yareva éna. \v 57 Taicha ene nucahehi núti, tiávahá­canuhi ema Tata. Tásiha, núti návahá­ca­hivare éma. Máitava­cacahi eta máitaresira. Éma ticaita­re­canuhi. Tivane­ca­nu­hivare nucaita­re­ca­he­yarehi. Tásiha, nácani tinica­nayare eta neche, máitava­ca­cayare eta náitaresira nícha. \v 58 Núti núcupaicahi te anuma eta níjara­si­ra­he­yarehi eta juca yátupi­quenehi tinicacare. Vahi tácutihi eta maná nanica­quenehi ena iáchuca­na­veanaini éti. Tépena­ra­ca­na­ri­chu­chaséra. Énasera ena tinica­nayare eta neche, máichecua­ra­qui­reyare eta náitare­siraya —máichavacapa. \p \v 59 Tamutu eta juca máimitu­rapiana ema Jesús te mávihaipahi te náuruji­si­rareva ticaijare sínagoga tayehe eta jena avasare Capernaum. \s1 Tacarichu eta máimiturapiana ema Jesús ticaitarerahi te visuapa \p \v 60 Tacahe, ena téhicanahi ema Jesús, eta nasamirahi eta juca máimitu­ra­pianahi, camuriana ena vaipa návara­hahini náehica. Ánipa nacahe: \p —Ticaje­rapicha eta vicaicu­tia­ri­rai­nahini eta juca máimitu­rapiana. Nájinavare tisuapa­naimahi —nacahepa. \p \v 61 Émasera ema Jesús máimatihi eta napane­re­ruanahi eta namava­rai­raripa náimiya­na­vahini náehicahini. Tacahe, máichavacapa: \p —Páurehehi éti eta evaraha ínajica eta éhisiranu taicha eta emacai­cu­tia­rairahi eta nímitu­ra­pianahi. \v 62 Németeaca ímiya­na­vaichucha eta emasua­pa­ji­raivahi, tayana­pa­nepuca ímaha­nupuca eta nárairaya nuchavi­ra­yarehi te anuma, te návinehi acane, taicha núti Manere­ji­ru­nuhi ema Viya. \v 63 Ácaicutiara eta nucaye­ma­quenehi. Vahi étapa­racaini eta néchaquene. Eta juca nímitu­rapiana, te esuapapa, étara ticaita­re­caheya taicha yátupi­que­nerihi. \v 64 ¡Páurehehi eti váhiquenehi evara­hahini esuapanu! —máichavacapa. \p Eta juca macaye­ma­que­neanahi ema Jesús, matupi­ruvahi eta máichira­vacahi taicha máimatipahi eta napane­reruana ena tijuni­jia­ca­na­yarehi, émapa ema tíjara­re­ca­yarehi. \v 65 Tacahe, máichavacapa: \p —Puiti, evaraha ínajicanu. Eta tacahehi eta níchirahehi: “Nacarichu témuna­hi­ri­ca­vanaya tipauchanuana nácani máichuha­que­neanahi ema Tata” —máichavacapa. \p \v 66 Eta nasamirahi eta nacaye­ma­que­neanahi, tínaji­ca­vanapa ena camuri­que­nea­nainihi. Vaipa náimiya­na­vahini náehicahini ema Jesús. \v 67 Tacahe, tiyase­re­ca­havipa viti dócequeneana máimitu­reanahi. Máichahavipa: \p —¿Evara­hai­na­papuca ejuni­ji­ca­nuyare éti apanavare? \p \v 68 Tacahe, ema Simón Pedro majicapapa: \p —Tata maestro, vahi vijuni­ji­ca­vimahi, taicha nájina pácuti eta péchaji­ri­ruvana. Tétavi­cavahi eta tacaita­re­ca­raivahi. \v 69 Víti vitupi­ruvahi eta visuapi­ravihi. Véchahivare eta yátupi­que­né­ravihi Cristo, Machicha­que­névihi ema yátupi­quenehi Viya —máichapa. \p \v 70 Ema Jesús majicapapa: \p —Dócehe­hinéni eti nunere­ji­ruanahi. Marari­hisera ema émana te etaracu, ema mávaháruhi ema Váinaraji —máichahavipa. \p \v 71 Ema Jesús, máechaji­sihahi ema Júlasi. Taicha ema Jesús máimatihi eta émaira­yarehi tíjarareca, tayanapane éma vidoce­nénihi viti apóstoleana. \c 7 \s1 Ena maparapenaveana ema Jesús váhivare nasuapa \p \v 1 Tacahe, ema Jesús tímiya­na­paipahi tipaica­paipahi eta avasareana te tinapaica eta Galilea. Vahi mavara­hahini machavahini tayehe eta avasareana tinapaica eta Judea, taicha ena tuparai­ru­canahi te Jerusalén napane­re­chaipahi nacapa­ca­yarehi éma. \v 2 Tacahe, te jena sácheanahi, tiánehipa eta vipiestara viti israelítana eta vicape­na­hui­ya­vacahi eta viyusujiana. Étahi eta víteca­pi­ha­vacahi te Jerusalén, vihasu­lu­payacha me Viya eta macaju­ru­si­na­havihi eta visucureana te vésaneana. \v 3 Tiuri puiti, natiarihihi ena mapara­pe­naveana ema Jesús. Tacahe, náichapa éma: \p —Te pímijachava pítira máestrovi, vahi pánasi eta te ani. Piyana te Judea, apaesa ena pímitureana tiávihanahi ánaqui náimaha eta píchaque­nea­nayare. \v 4 Taicha te pivara­ha­hipuca náimativi ena achaneana, tacamunuhi pímerecava yátupina te namirahu namutu. Vahi picuyu­muruca eta pítuca­queneana —náichapa. \p \v 5 Taicha ena mapara­pe­naveana váhique­nevare nasuapahini éma. \v 6 Tacahe, ema Jesús máichavacapa: \p —Vuíchaha táiteca­pau­cha­nuhini eta nuyani­rayare te Jerusalén. Étisera tamutuchucha tiuri eta eyaniraina. \v 7 Nútisera ticati­cha­nuanahi ena achaneana táichavenehi eta nímereu­chi­ra­vacahi eta náichaqueneana tamauri­queneana. Étisera vahi ticati­cha­hea­naimahi taicha tájina taviucha­hehini. \v 8 Te evara­hapuca, eyana éti te piesta. Nútisera vuíchaha nuyanaimahi taicha vuíchaha táiteca­pau­cha­nuhini eta nuyani­rayare —máichavacapa. \p \v 9 Máevatacahi ema Jesús ena mapara­pe­naveana, émasera ticaeque­ne­havapa. Manasi­pa­naichaha te Galilea. \s1 Ema Jesús tiyanarichuchanéni tayehe eta piesta \p \v 10 Te tiyananapa te piesta ena mapara­pe­naveana ema Jesús, éneri­chu­varéni éma tiyana­varepa. Váhisera máimere­ca­va­hichaini. \v 11 Énasera ena tuparai­rucana natanucaipa éma, te jena piéstaquenehi. Tásiha, nacahepa: \p —¿Macáñá­ri­hi­pu­cacacha ema mácani achane? —nacahepa. \p \v 12 Éneri­chuvare ena achaneana natiari­hi­que­neanahi te piesta, náechaji­sihahi éma. Ánipa nacahehi: “Vahi tiuri ema maena achane. Macaete­mavaca ena achaneana”. Ena apamuriana ánivare nacahe: “Tiúrihi ema maca. Vémeteaca tétavicava eta máurivahi”. \p \v 13 Váhisera nacuchu­ji­pi­cahini eta nacaye­ma­que­neanahi taicha tipica­ca­ra­ca­va­na­richucha nayehe ena tuparai­rucana. \p \v 14 Te enumu­hu­quenepa eta piesta, mapaenu­mavapa tímerecava ema Jesús. Tiyanapa tisiapahi tayehe eta Templo. Tinaha­cavapa tímitu­recahi. \v 15 Ichape eta náramirahi ena tuparai­rucana, eta náimairahi eta máitusirahi yátupi. Tásiha, ánipa nacahehi: \p —Ema maca vahi vímitu­re­nahini. ¿Táviha maviyahi eta máituca­quenehi ema maca? Vahi mávami­rahuini eta máimitu­si­ra­vacahi ena achaneana —nacahepa. \p \v 16 Émasera ema Jesús máimatihi eta napane­re­ruanahi. Tacahe, máichavacapa: \p —Vahi nútiji­ri­ruvaina nuvehahini te nuchuti eta juca nímitu­ra­pianahi. Ema Tata tivane­canuhi, émahi titupa­ra­canuhi eta nímitu­siraya eta máimitu­rapiana. \v 17 Te etiari­hi­napuca eti evarahahi ítaucha eta mavanai­ripiana ema Viya, ímatia­ca­va­neyare eta juca nímitu­ra­pianahi étairahi tiásihahi eta me Viya. Vahi nútiji­ri­cá­vai­nahini eta nímitu­sirahi. \v 18 Mácani achane émaji­ri­cavahi téchaji­sihava, mavarairahi ticuna­cha­ca­re­yarehi. Nútisera, eta nuvarairahi ecuna­chayare ema Tata tivane­canuhi, vahi népiya­hi­ra­himahi. Nutupi­ruvahi néchajisiha eta yátupi­queneana tisuapa­careana. \p \v 19 Échavarichu éti eta máijara­si­rahehi ema víyarahaini Moisés eta mavanai­ripiana éhiru­yarehi. Váhisera ítauchahini éti émanai­nahini. ¿Tájahasica eta nuviureva eta evarairahi ecapa­canuya? —máichavacapa ena tuparai­rucana. \p \v 20 Ena achaneana najicapapa: \p —¡Péjecapava píti eta pipanereru! ¡Máurishi­vi­papuca píti! ¿Nájaha ticahehi eta vivarairahi vicapacavi? —náichapa. \p \v 21 Ema Jesús tímiyanava téchaji­ricava nayehe ena tuparai­rucana, ánipa máicha: \p —Táichavenehi eta nípure­sirahi te jena sache tacapi­ca­hu­quenehi sávaru­mu­hu­quenehi, éta tiviuchanuhi ichape eta eyehe. \v 22 Étiyapa epami­cavahi eta emarca­chiraya mácani amuya ajaira te óchopa eta masacherahi, tayanapane sávaru­mu­hu­hipuca. Taicha ichape evaraha ítauchayare eta mayehe­repini ema víyarahaini Moisés. (Váhisera émainahini máinapu­cahini manacu­chahini eta juca eyeherepi. Ema viáchucaini Abraham énapa ena machicha­naveana tínapu­canahi nanacucha eta viyehe­re­pi­yarehi.) \v 23 Te tiúrihi ímaha eta emarca­chirahi mácani amuya alauchu te sávaru­muhuana, ítauchi­ra­paipahi eta mavanairipi ema Moisés, tatupa­racahe vahi ecuse­mahini eta nuyehe táichavenehi eta nucana­ra­sirahi ema maca achane te sávarumuhu. \v 24 Vahi ecuému­na­ná­sicava eta epane­reruana. Epane­re­chinava tayehe eta táuriqueneana­­. Ácaicutiara eta táurivahi eta vicana­ra­sirahi ena achaneana, tayanapane eta sávaru­mu­hu­hipuca —máichavacapa. \s1 Ema Jesús máechajisihapa eta másinehi \p \v 25 Tacahe, natiarihi ena tinere­ji­cavana ena ticava­sanahi te Jerusalén, nacahepa éna: \p —Ema maca, émara ema natanu­ji­riruasa ena tuparai­rucana, ema navara­ha­quenehi nacapaca táichavenehi eta máimija­chirava ema Cristo mavaneruhi ema Viya. \v 26 Ímahasera éma, vahi mapica­ca­ra­ca­vahini eta macame­ta­rai­ruirahi te juca Templo. Nájinavare ena tuparai­rucana náijara­ca­vahini nacara­ta­cahini. Nájinavare nacama­ti­na­cahini. ¿Nasuapa­ri­papuca puiti éna, eta émairahi ema Cristo? \v 27 Vémetea­casera vuíchaha émaina ema Cristo, taicha vímatihi ema maca, étapa eta máuchusinehi. Te máitecapa ema yátupiquene Cristo, nájina téchaimahi távihapuca eta máuchusi­hayare —nacahepa. \p \v 28 Émasera ema Jesús máimatihi eta napane­reruana. Tásiha, muraca­panapa eta máechaji­sirahi eta te Templo máimitu­re­sirahi. Ánipa macahe: \p —¡Éti ímijachava ímatinuhi, étapa eta núchusinehi! ¡Váhisera ímati eta tímite­canuhi! ¡Váhivare ímati ema Eterno­quenehi, ema tivane­canuhi! Núti, vahi nútiji­ri­ru­vai­nahini eta nítesirahi. \v 29 Nútisera nímatihi éma taicha étaquenehi násinehi eta mayehe eta níteca­pau­chi­rahehi —máichavacapa. \p \v 30 Eta nasamirahi éna tuparai­rucana, tiápaju­pa­navahi eta nasema­nevahi. Navarahapa nacara­ta­ca­ya­rehini, náerata­ca­ya­repaini, vuíchahasera máisapahini ema Viya eta nacara­tasira éma. \v 31 Natiari­hisera camuriana ena tisuapanahi. Tásiha, nacahepa: \p —¡Víti vémeteaca émaripa ema Cristo ema maca! ¡Taicha nájina mácuti eta máichirahi eta tiárami­careana máichaque­neanahi ema maca! —nacahepa­­.­ \s1 Ena tuparairucana náevatacapa ena suntaruana nacaratapanayarehi ema Jesús \p \v 32 Ena fariséoana nasamae­machapa ena achaneana eta nacuna­chirahi ema Jesús. Tásiha, napane­reu­cha­vanepa ticuru­ji­ca­canapa ena tuparai­ru­cana. Náevatacapa ena suntaruana nacara­ta­pa­na­yarehi ema Jesús te Templo te mávihahi. \v 33 Tacahe, ema Jesús máichavacapa ena suntaruana: \p —Vuíchaha titupa­racahe eta ecara­ta­ca­nuhini. Yátupisera ánipirine eta nucaheyare eta eyehe. Tásiha, nuchavainapa mayehe ema tivane­canuhi. \v 34 Éti, etanu­ca­nuinapa, váhisera íchima­va­nuimahi. Taicha vahi ítuji­ca­vaimahi ecapa­yacanu te návihayare núti —máichavacapa. \p \v 35 Tacahe, ena ticatia­na­canahi tiyase­re­ji­ri­ca­canapa. Ánipa nacahe: \p —¿Táviha­papuca macaiju­hénapa eta vaipa virata­haimahi vicapa­ya­caimahi víti? ¿Mavara­hapuca tiyanayare te tayere­hiquene avasare, macapa­yacaya ena vijaneanana israelítana tiávihanahi te tayere­hiquene? ¿Mavara­hapuca máimitu­cayare ena apava­sanana? \v 36 ¿Tájaha­pucáji tacayemahi eta juca máechaji­ri­ruvahi eta vaipa virata­haimahi vicapayaca te jácani macaiju­heyare? —nacahepa. \s1 Tétavicavayare eta viúricacarevana maicha ema Jesús, tacutiya eta ichape cajacure táuchurehi eta máriana. Ticaitarecahaviya éma. \p \v 37 Te jena téqueneha sache eta piéstairahi, tímaha­ca­repana eta jena sache. Tiyana­varepa ema Jesús te namuri ena achaneana. Titupihapa, téchajicapa muraca. Ánipa macahe: \p —Te natiari­hi­napuca nácani timauneanahi, náiteca­pauchanu. Núti níjara­cayare eta náerayare nácani tisuapa­nua­nayare —macahepa. \p \v 38 Taicha ani tacahehi eta Sagrada Escritura: “Ema Mavaneruhi ema ­ Viya, tétavi­cavaya eta viúrica­ca­revana máicha, tacutiya eta ichape cajacure táuchurehi eta te máriana. Ticaita­re­ca­haviya éma” tacahepa. \v 39 Eta juca macaye­ma­que­neanahi ema Jesús, máimicae­che­rachahi eta masiapa­ha­si­ra­va­ca­yarehi ema Espíritu Santo te nasamureana nácani tisuapa­na­yarehi éma. Vuíchahasera táitaucha­vahini, taicha vuíchaha machavahini mápanahini te mávasa te anuma ema Jesús.­ \s1 Apanapanepa eta napanereruanahi ena achaneana mayehe ema Jesús \p \v 40-43 Tacahe, ena achaneana apana­panepa eta napane­reruana mayehe ema Jesús. Ena apamuriana achaneana, nacunachapa éma. Ánipa nacahe: \p —Yátupiquene ema maca achane, émaripa ema profeta ema vicucha­pa­quenehi máiteru­yarehi. \p Ena apamuriana, ánivare nacahe: \p —Émaripa ema maca ema Cristo. \p Énasera ena apamuriana, téjeca­pa­va­na­richucha. Ánipa nacahe: \p —Galileo ema maca Jesús. Váipari­ne­hiséra étainahi máuchusiha ema Cristo tayehe eta avasare Galilea. Taicha eta Sagrada Escritura táechaji­sihahi ema Cristo émayarehi mámarie­que­ne­yarehi ema víyarahaini Rey David. Téhesera te avasare Belén eta máuchusi­hayare, étaichuhi te mávasahi ema víyarahaini Rey David —nacahepa. \p \v 44 Natiari­hi­hivare ena apamuriana navara­haichucha náemera­ta­ca­yarehi, váhisera napatsi­ca­vahini nacara­ta­cahini.­ \s1 Ena tuparairucana vahi náurica eta nasuapirahi ema Jesús ena achaneana \p \v 45 Tacahe, ena suntaruana vanairu­canahi tichavanapa nayehe ena tivane­canahi tuparai­ru­canahi. Vahi náijara­ca­vahini nacara­ta­cahini éma. Tacahe, náichapa ena tuparai­rucana: \p —¿Tájaha tacayema vahi iámapahini éma? \p \v 46 Ena suntaruana najicapapa: \p —Víti vahi vipatsi­ca­vahini vicara­ta­cahini éma, taicha tétavicava eta máitupa­ji­jia­sirava ema maca. Émahipuca ema Cristo vicucha­pa­quenehi. Nájina mácuti eta máechajisira ema maca achane —nacahepa. \p \v 47 Tacahe, ena fariséoana náichapa: \p —¡Éti apanavare ísapa­vaipahi tivayua­racahe ema mácara! \v 48 Nájina émanaina ema tuparairuca viyehe viti nasuapahini ema máenatataji. Váhivare émanaripa vichamuri fariséo, vahi masuapahini. \v 49 Énasera ena nani achane­ta­tajiana máimati­ra­hanahi eta viyehe ley, náehicá­va­ne­ta­tajipa. Táurica nacaicu­ñahini táicha —nacahepa. \p \v 50 Matiari­hi­hivare ema Nicodemo, ema tipaipiuchahi ema Jesús te jena yátiquenehi. Fariséo­hivare éma. Máichavacapa: \p \v 51 —Váiparinehi vétavi­caimahi eta viyehe ley vítiji­ri­ca­vahini vicapa­cahini ema achane. Tacamunuhi véchanu­ma­yarehi eta maviurevahi —macahepa. \p \v 52 Éna najicapapa: \p —Vémeteaca píti apanavare pijanea­na­hipuca éma, pítiri­chupuca galiléovihi. Vivanecavi péchajicuha eta Sagrada Escritura apaesa pecha vahi étaimahi te Galilea máuchusi­hayare ema profeta Cristo vicucha­paquene —nacahepa. \p \v 53 Tacahe, te títapi­ri­canapa eta náechaji­si­hairahi ema Jesús, téjane­re­canapa. Tiyana­ra­canapa te napenana. \c 8 \s1 Esu esena ticayepehi \p \v 1 Ema Jesús májina­ripahi. Tiyanaripa te tachachacu eta avasare, te cerro ticaijarehi Olivoquiji. Tatiarihihi eta avasa­rechicha ticaijarehi Betania, eta máiteca­pihahi éma. \v 2 Te apana­varepa sache, te tijara­ra­hi­chichapa, tiyana­varepa éma tayehe eta Templo. Téjacapa éma, tímitu­recapa. Namutu ena achaneana tiyananahi napaucha, nasama­ra­ra­ca­yarehi éma. \v 3 Tacahe, sutiarihihi esu esena ticaye­pe­hipuca, esu suvehahi ema apana achane. Ena escribá­noana énapa ena fariséona, eta náimereu­chirahi ­ ésu, námapa te mamirahu ema Jesús te namurihi ena achaneana. \v 4 Tacahe, náichapa ema Jesús: \p —Tata maestro, esu suca esena nachima­racahi ticayepehi, suvehahi ema apana achane. \v 5 Eta viyehe ley máijara­ruhavi ema víyarahaini Moisés, tímitu­ca­havihi vicapa­ca­yarehi eta vitupi­si­si­rayare te márijahiana nácani ticape­ca­tu­ranahi. ¿Tájahapuca picayema piti? —nacahepa. \p \v 6 Éna nayase­se­recahi ema Jesús, taicha natanucahi eta tiviucha­yarehi éma. Émasera ema Jesús tétipaicapa tiájupai­ricapa te apaquehe te mavauqui. \v 7 Énasera tímiya­na­va­na­richucha nayase­recahi. Tacahe, máeseni­mu­rihapa. Máichavacapa: \p —Te etiari­hipuca éti mapeca­tu­ra­reanahi, enere­jicava ínapuca eyuca esu suca esena —máichavacapa. \p \v 8 Tacahe, tétipai­ca­varepa tiájupai­ri­ca­varepa éma. \v 9 Eta nasamirahi eta juca, téchava­na­ri­chu­hinéni eta napeca­turana. Titsiri­ha­ca­vanapa. Tásiha, timutse­ra­ha­vanapa tiúchuchu­jicana. Nativapa tiúchucanahi ena ichavi­ca­panana. \v 10 Te máeseni­ca­varepa ema Jesús, nájina­ripahi éna. Sucari­neipahi esu esena. Tásiha, máichapa esu esena: \p —Nuchicha, tiyananapa namutu ena timetau­cha­vianahi. ¿Nájinapa apanai­nahini ena navaraha ticapa­caviana? \p \v 11 Tásiha, ésu suíchapa: \p —Nájina, tata. \p Éma máichavarepa: \p —Núti apanavare, váhivare nímica­pa­ca­vimahi. Piyana pichava. Váipasera picuapechava picuquicha eta pecatu —máichapa. \s1 Ema Jesús, ema namicahu ena achaneana \p \v 12 Te táequenepa eta juca, tépana­va­varepa tímitureca ema Jesús. Máichavacapa ena achaneana: \p —Nútira numicau­chahehi eti achaneana te juca apaquehe. Eta tacahe, nácani téhica­nua­nayare, vahi ­ téjeca­pa­va­naimahi. Taicha eta nímitu­rapiana, étapa timícau­cha­vacahi. Tásiha, nacati­chainapa eta timapicu, vaipa napauchaimahi —máichavacapa. \p \v 13 Tásiha, ena fariséoana natiari­hi­pa­hivare. Tacahe, náichapa: \p —Pítiji­váichucha péchaji­siavahi. Tájina pisuapa­ca­revaina. \p \v 14 Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Tisuapacare eta juca néchaji­ri­ruvana, tayanapane nútijivahi néchajisiava. Taicha nímatihi nutupa­ra­haichuhi eta nímere­si­ra­vayare. Nímati­hivare eta nucaiju­heyare. Étisera vahi ímatihini távihapuca eta násinehi, váhivare ímati eta nucaiju­heyare. \v 15 Éti étachucha éhicahi eta nayehe­repiana nanaca­queneana ena iáchuca­na­veanaini. Étasera tíchahehi eta épurui­ranuhi. Nútisera vahi népuru­héimahi éti. \v 16 Jéheva­reséra, te jácani sácheyare, népuru­he­papuca táichavenehi eta emasua­pirahi, tatupi­ru­va­yarehi eta népurui­raheya taicha vahi nácari­chuimahi népuruhe núti. Matiarihi ema Tata tivane­canuhi. Ema apana máimahahi eta emasua­pa­ji­raivahi. Tépuru­he­ya­re­hivare éma. \v 17 Te eyeherepi éti, te natiari­hipuca apinana ena títame­ta­ca­rahiana, te ticuti­ca­canahi eta náechaji­riruva, tisuapa­ca­rea­na­yarehi éna. \v 18 Ene nucahehi núti. Yátupihi eta numeta­rapiana. Émapa ema Ticachi­chanuhi, éma títame­ta­cahehi eta yátupirahi eta numeta­rapiana —máichavacapa. \p \v 19 Énasera nayase­re­ca­varepa: \p —¿Távihasica mávihahi ema ticachi­chavihi? \p Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Éti vahi ímatinu. Váhivare ímatimahi ema Ticachichanu. Te ímati­nuhini, ímati­pa­hi­vareini ema Ticachichanu —máichavacapa. \p \v 20 Eta juca eta máechaji­ri­ru­vanahi ema Jesús eta máimitu­re­sirahi tayehe eta Templo. Eta máejasinehi te tachacaya eta nanasi­rareana eta námavahuana. Nájinasera napatsi­ca­vahini nacara­ta­cahini taicha vuíchaha máisapa­va­caimahi ema Viya eta nacara­ta­si­rai­nahini ­ éma. \s1 Ema Jesús tímereuchavapa eta émairahi Cristo \p \v 21 Ema Jesús tiápecha­vavare mameta­cavaca: \p —Puiti tiánehipa eta nuyani­rayare. Éti etanu­ca­nuinapa. Váhisera íchima­va­nuimahi. Émepe­nainapa eta epeca­turana. Tímicu­ña­ca­heyare te infierno taicha vahi ecama­pu­ra­vahini eta nutiari­hirahi, esuapa­nuhini. Taicha vahi ítuji­ca­vaimahi ítecapa te návihaya núti —macahepa. \p \v 22 Tásiha, ena ticatia­na­canahi náichacacapa: \p —Mavara­hai­napuca ticapa­ca­vayare. Táitusiava macahehi eta máechaji­ri­ruvahi eta váhiji virata­haimahi véhica éma. ¿Távihapuca eta macaijuheya? —nacahepa. \p \v 23 Ema Jesús máichavarepa: \p —Éti tayehehi eta apaquehe. Nútisera tayehenuhi te anuquehe. Eta iávasahi éti te apaquehe iávihahi. Núti návasaichuhi te anuquehe. \v 24 Eta tacahe, numeta­ca­he­numahi eta tanasinapa eta epeca­turana te épenapa. Taicha te vahi esuapa­nuhini eta nútique­nérahi ema ecucha­pa­quenehi, tanasiyare eta epeca­turana te épena —máichavacapa. \p \v 25 Tacahe, nayase­recapa éna: \p —Piti pímijachava mavaneruhi ema Viya. ¿Nájaha­visica pítinavaji? \p Ema máichavarepa: \p —¿Áyahe­papuca numetacahe? \v 26 ¡Tétavi­cavahi eta tamura­cavahi eta esamureana! Tavaraha muraca eta nucaja­chi­raheya. Vuíchahasera nicha. Émasera ema tivane­canuhi, tatupi­ruvahi eta máechaji­ri­ruvana. Eta tacahe, eta néchaji­ri­ruvana núti eyehe eti achaneana, étarichuhi eta nusama­que­neanahi mayehe —macahepa. \p \v 27 Énasera váhiquene nácaicu­tia­rahini eta mameta­si­ra­vacahi eta mayehe ema Maiya. \v 28 Tásiha, máichavarepa: \p —Jéheva­resera te ecatu­pi­hanupa te anuquehe, tapaenu­ma­vainapa ímati­nuyare eta nútique­nerahi ema Cristo ecucha­pa­quenehi. Ecaicu­tia­ra­yareva yátupihi nímitucahe eta máimitu­rapiana ema Tata. Vahi étaina nuviyahini te nuchuti nútiji­ri­ru­vai­nahini­­. \v 29 Puíticha, ema Tata ticacha­nenuhi, vahi majuni­jia­ca­nuhini, váhivare nácari­chuhini taicha nítauchai­pa­hisera núti eta mavara­ha­que­neanahi éma —máichavacapa éna. \p \v 30 Eta nasamirahi ena achaneana eta mameta­ra­pianahi, ichape­rinehi eta nasuapirahi ema Jesús ena camuri­queneana achaneana. \s1 Tímaticareana ena mavanarana ema Viya énapa ena tavanarana eta pecatu \p \v 31 Tacahe, ema Jesús máichavacapa ena tisuapa­na­ripahi. Máichavacapa: \p —Te ímiyanava ecara­tacava eta esuapirahi eta nímitu­rapiana, éti yátupi­quenehe nímitu­rehehi. \v 32 Tásiha, ímatinapa eta yátupi­queneana táuriqueneana. Vaipa vanara­ca­hémahi éti —máichavacapa. \p \v 33 Narari­hi­hisera ena ticana­ra­ji­ri­canahi éma. Náichapa: \p —Viti mámarie­que­ne­hávini ema viáchucaini Abraham. Tájina vímati­yahini eta vítare­sirahi nacava­na­ra­ha­vihini. ¿Tájaha tacayema eta picahehi vaipa vanara­ca­ha­vimahi? —nacahepa. \p \v 34 Ema Jesús máichavarepa: \p —Nutupiruva numetacahe: Namutu nácani tíchanahi eta pecatu, tavayua­ruanahi éna. Nacutihi ena vanaracana taicha tétavicava eta tavayua­si­ra­vacahi. \v 35-36 Ímija­cha­vaipahi machichahehi ema Viya. Váhisera tacahehini, taicha tavayua­ruhehi eta pecatu. Nútisera nuti Machicha ema Viya nuratahahi nucuchu­cuhahe. Vaipa vanara­ca­hémahi. Vaipa tivayua­ca­hémahi eta pecatu. Jéhesare, yátupina eta machicha­heraya, máichecua­ra­qui­reyare éta. \v 37 Néchahivare núti eta mámarie­que­ne­hérahi ema viáchucaini Abraham. Epane­re­chai­chu­chasera ecapacanu, taicha ecatichahi eta nímitu­ra­pianahi. \v 38 Núti néchaji­sihahi eta máimecha­que­né­nuanahi ema Tata. Étisera étachucha íchahi eta mavanai­ri­pia­na­richuhi ema ticachichahe ­ —macahepa. \p \v 39 Éna najicapapa: \p —Viti machichae­que­neá­naichaha ema viáchucaini Abraham —nacahepa. \p Ema Jesús máichavarepa: \p —Te yátupi­nahini machichae­que­ne­hé­nahini ema Abraham, ecutihini éma eta yátupirahi eta macaema­ta­nea­sirahi ema Viya. \v 40 Esapihahi éti, epane­re­chaichucha ecapacanu. Ema Abraham, vahi tácahehini eta mapane­reruhi éma. Núti numeta­cahehi eta yátupi­queneana mapane­reruana ema Viya. Váhisera esuapa­nui­ma­hisami. \v 41 Éti ícharichucha eta máichaque­neasahi ema ticachichahe —máichavacapa. \p Ena najica­pa­varepa: \p —Víti vahi apáchi­cha­hávina. Émanaichu ema ticachi­chahavi, ema Viya —nacahepa. \p \v 42 Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Te yátupi­nahini machicha­he­nahini ema Viya, etupi­ru­vai­pahini émunacanu. Taicha núti étaquenehi násiha me Viya. Vahi nútiji­ri­ru­vai­nahini eta nítesirahi puiti. Nuvane­ca­sivahi mayehe. \v 43 ¿Tájaha tacayema vahi árataha ecaicutiara eta nímitu­rapiana? Étase­rapuca eta emava­rairahi esama. \v 44 Nútisera nímicae­che­ra­chi­na­heyare ema ticachichahe. Émara ema Váinaraji. Ema téchahehi, taicha evarahahi íchayare eta máichaqueneana éma. Taicha éma, ticapahi eta máitare­sirahi te tépana­vainapa. Váhiquene mávara­hahini máehicahini eta yátupi­queneana. Étachucha máurica tivayua­rereca. Tépiya­hi­ra­hipaipa. Máuriha­yapara eta máimahi. Éma, náiyahi ena tépiya­hi­rahiana. \v 45 Eta echichairahi ema maca tépiya­hirahi, váhique­nehíni esuapa eta juca nímitu­rapiana yátupi­queneana. \v 46 Éti, ímija­cha­nupuca jararihi eta néjeca­pi­ravahi. Nutupi­ru­va­hi­ne­nisera eta numeta­si­rahehi eta yátupi­queneana. ¿Tájaha tacayema vahi esuapanu? \v 47 Taicha nácani mayeheanahi ema Viya, náurica­yarehi nasama­raraca eta máechaji­ri­ruvana ema Viya. Étisera vahi machicha­hé­nahini ema Viya. Eta tacahe, vahi iúricahini esama­ra­ra­cahini eta máechaji­ri­ruvana numeta­ru­heanahi —máich­ avacapa. \s1 Te májinaichahahi ema Abraham, manasiqueneripahi ema Cristo \p \v 48 Tacahe, ena ticatia­na­canahi náichavarepa: \p —Piti achane picahe­que­ne­ta­ta­jichucha. Yátupi­quenehi mávahá­ruvihi ema Váinaraji. Táitusiava, máurishivihi máicha —nacahepa. \p \v 49 Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Vahi máurishi­nui­nahini. Eta juca nucaema­ta­nea­sirahi ema Tata, nuvarairahi ecuna­chayare éma. Étisera épuru­nuichucha. \v 50 Núti vahi nucuna­cha­vaimahi. Matiari­hisera ema ticuna­chanuhi. Éma téchahavihi, te nútipuca nétupi­cavahi eyehe, téhesera étihipuca. \v 51 Nutupiruva numetacahe: Nácani tisuapa­nayare eta numeta­rapiana, máepena­ca­ca­nayare éna —máichavacapa. \p \v 52 Najica­pa­varepa ena ticatia­na­canahi: \p —Jéhevare puiti, vímatia­cavipa eta pimáuri­shi­va­quenehi. Apana­sicáji ena profetana tépenanahi, émapa ema Abraham. Tásiha puiti, picahe­cha­ji­ri­ru­vavare eta nácani tisuapa­nayare eta pimeta­rapiana máepena­ca­ca­na­yarehi. \v 53 Pivara­ha­papuca picachu­ri­cayare ema viáchucaini Abraham, apanasica ema tépenahi, énapa ena profetanaini. ¿Nájaha­visica piti pivayu­yua­cavapa? —nacahepa. \p \v 54 Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Tájina nucuna­cha­ca­rémahi, te nútiji­ri­ca­va­rí­chu­chapuca nucuna­chavahi. Marari­hisera ema Tata ticuna­chanuhi, ema ímija­cha­quenehi ema ecasiña éti. \v 55 Éti ímija­chavahi ímati éma. Váhinéni ímatihini. Jéhevare núti nímatihi éma. Téhesera numeta­ca­hehini eta numaima­tirahi, népiya­hi­ra­hi­ri­pa­pucaini nácuti­he­rí­pahíni éti. Étasera yátupi­quenehi eta nímatirahi éma, nusuapa­hivare eta mavanai­ripiana. \v 56 Ema víyarahaini Abraham ema iáchucaini, tétavi­cavahi eta máurisa­mu­revahi eta máimati­ranuhi núti —máichavacapa. \p \v 57 Tacahe, ena ticatia­na­canahi náichapa: \p —¡Vuíchaha pácayehe cincuenta áñoina! ¡Picaemu­ñavapa pímati ema víyarahaini Abraham! \p \v 58 Ema Jesús majica­pavare: \p —Nutupiruva numetacahe: Májinai­chahahi ema Abraham, nunasi­que­ne­ripahi núti —máichavacapa. \p \v 59 Tacahe, tiápaju­cavapa eta nasema­nevahi. Navehapa eta márijahiana, nayuca­ya­repaini éma. Tiúchuca­pasera éma eta te Templo. Tiyanapa tiyumu­ru­cavapa. \c 9 \s1 Ema Jesús macanaraca ema achane máimiuchurehi eta mapuchuquiva \p \v 1 Tacahe, eta mapaisirahi ema Jesús te tajuhe eta avasare, máetupiacapa ema achane máimiuchurehi eta mapuchu­quivahi. \v 2 Eta véhisi­rapahi ema Jesús viti máimitureana, viyase­recapa éma: \p —Tata maestro, ¿tájahapuca tiviuchahi ema maca eta mapuchu­quivahi te tiúchucainapa? ¿Énapuca tiviuchanahi ena ticachichana, téhesera mapeca­tu­rai­chu­hipuca éma? —vicahepa. \p \v 3 Tacahe, tijica­pa­havipa: \p —Váhinéni étaina taviuchahini eta mapecatura éma. Énaripa ena ticachichana, váhivare énapa­racaina. Matupa­ra­haichuhi me Viya, mavarairahi nímere­ca­yarehi puiti eta máitupa­ji­jia­si­ravahi ema Tata. \v 4 Núti apanava nucama­pu­rayare eta sache níchirayare eta máemata­ne­repiana ema Tata eta mavane­si­ranuhi taicha járaja­pavare eta yati nájina ticaema­tanena. \v 5 Ticama­pu­ra­va­ca­re­richaha eta nutiari­hirahi te juca apaquehe nuti namicahuhi ena achaneana —macahepa. \p \v 6 Tásiha, tiátutuicapa te apaquehe ema Jesús. Máepiyacapa eta tiúrajichicha te matuture. Mayaji­hau­quichapa ema púchuqui. \v 7 Tásiha, máichapa: \p —Piyana picasi­pau­quipana tayehe eta noque ticaijare Siloé —máichapa. (Te véchaji­riruva, eta Siloé ticaijare Vanairuca.) \p Tacahe, ema púchuqui tiyanapa ticasi­pau­qui­panahi. Tíjahúchava tímairirica. Tichavapa te mapena. \v 8 Náraminehi ichape ena machaca­ya­pe­nanahi énapa ena tímatianahi eta mapuchu­qui­vainihi. Tásiha, nacahepa: \p —Vímatihi ema émana limosnerohi púchuquihi. Émasera ema maca achane tímairi­ricahi. ¿Apanapuca éma? —nacahepa. \p \v 9 Najicapapa ena tímatianahi yátupi: \p —Émara ema maca. \p Ema apana, macahevare: \p —Vahi émaina. Mavasichucha. \p Émasera ema achane púchuquinihi máichavacapa: \p —Nútira núti púchuqui­nuinihi —macahepa. \p \v 10 Tásiha, nayase­recapa ema achane: \p —¿Tájaha píchara­cavahi eta pímairi­ri­sirahi? —náichapa. \p \v 11 Éma majicapapa: \p —Ema maena achane ticaijare Jesús máepiyacahi eta tiúrajichicha. Tásiha, tiyaji­hau­qui­chanupa. Tivane­canupa nucasi­pau­quipana te noque Siloé. Te nuyanapa nucasi­pau­qui­panahi, nímairi­ri­ca­rinehi —máichavacapa. \p \v 12 Éna náichapa: \p —¿Táviha ema mácara achane? \p Éma majicapapa: \p —Jéhepuca, vahi nécha. \s1 Ena tuparairucana navaraha náecha eta manarasirahi ema púchuquinihi \p \v 13-14 Tacahe, nasamai­ri­ricapa ena fariséoana eta manara­sirahi ema púchuquinihi. Tásiha, nacava­nai­ripipa náepana ema púchuquinihi, taicha natanucahi éna eta tiviucha­yarehi ema Jesús. Ichape­rinehi eta nacatia­na­sirahi éma táichavenehi eta máipure­sirahi te jena sache sávaru­mu­hu­quenehi. \v 15 Te títecapapa ema púchuquinihi, nacatu­pihapa éma te namirahu. Nayase­recapa tájaha­hipuca táichara­cavahi eta máimairi­ri­si­raipahi. Éma, máichavacapa: \p —Ema achane típuchanuhi tiyaji­hau­qui­chanuhi eta mátuture. Tásiha, nucasi­pauquipa. Nímairi­ricapa —macahepa. \p \v 16 Nararihi ena nacahepa: \p —¡Ema mácara achane vahi machaneraina ema Viya, taicha vahi mapicau­chahini eta sávaru­muhuana tacapi­ca­huquene! \p Ena apamuriana, ánivare nacahe: \p —Váipari­ne­hisera máiturue­que­ne­haimahi maicha eta tiárami­careana te yátupi­nahini macape­ca­tu­ra­ra­hihíni —nacahepa. \p Tacahe, apana­pa­ne­nejiana eta napane­reruana. \p \v 17 Tásiha, nápechavare nayasereca ema achane: \p —¿Tájaha picayema píti mayehe ema achane ticaimai­ri­ri­cavihi? \p Éma, máichavacapa: \p —Núti németeaca émahi ema profeta. \p \v 18 Énasera ena tuparai­rucana váhiquene nasuapahini eta émairahi ema púchuquini. Tásiha, náimichuhapa ena ticachi­chanahi. \v 19 Nayase­recapa: \p —Vivaraha viyase­recahe: ¿Yátupihi eta máimiuchurehi eta mapuchuquiva ema pichicha? ¿Tájaha táichara­ra­cavahi eta máimairi­ri­sirahi puiti? \p \v 20 Ena ticachi­chanahi najicapapa: \p —Yátupi ema maca ema vichicha. Máimiuchu­re­hivare eta mapuchu­qui­vainihi. \v 21 Váhisera véchahini tájahapuca táichara­cavahi eta máimairi­ri­sirahi. Váhivare vecha nájahapuca ticaimai­ri­ricahi. Émaina eyasereca. Ajairaripa éma. Émapa téchinavahi eta mameta­si­ra­heyare —náichapa. \p \v 22 Tacahehi eta najica­pirahi taicha tipicanahi éna nacaicu­ñahini, nacaqui­ji­hi­varéni te náuruji­si­ra­revana taicha ena ticatia­na­canahi ema Jesús nacuchucapa eta vantu, nacava­na­ri­pirapa nacuija nasuapa ema Jesús émairahi ema Cristo. \v 23 Eta tacahehi eta náichirahi: “Émaina eyasereca. Émapa téchinavahi”. \p \v 24 Tacahe, ena tuparai­rucana nápechavare náicha ema achane púchuquini. Ánipa nacahepa: \p —Pátupiruva pimeta­cahavi te máijarepuca ema Viya eta pinara­sirahi. Vítisera vímatihi ema maena achane tisipe­ca­tu­rarahi —nacahepa. \p \v 25 Éma majica­pa­varepa: \p —Jéhepuca, vahi necha núti te tisipe­ca­tu­ra­ra­hi­hipuca éma. Tacarichu néchahi eta nupuchu­qui­vainihi nuti, puítisera nímairi­ri­caripa máicha —macahepa. \p \v 26 Nápechavare nayasereca éna: \p —¿Tájaha máichara­cavihi eta macaimai­ri­ri­si­ravihi? \p \v 27 Majica­pa­varepa éma: \p —Cápachi numeta­ca­heripa. Vuíchahacaru esuapanu. ¿Evara­ha­hi­pu­casera éhicayare éma éti apanavare? —máichavacapa. \p \v 28 Tacahe, nacajachapa éma: \p —¡Pítisera péhicaipahi éma! Vítisera véhicahi ema víyarahaini Moisés. \v 29 Taicha véchahi eta máechaji­sihahi ema Viya ema Moisés. Émasera ema máenatataji, vahi vecha távihapuca másiha —nacahepa. \p \v 30 Ema achane majica­pa­varepa: \p —¡Tájina échaquenéna éti páureanasami! Vahi ímatie­queneha távihapuca másihahi ema ticaimai­ri­ri­canuhi. \v 31 Váhipuca echa váiparinehi tisama­ca­remahi mayehe ema Viya mácani achane ticape­ca­tu­rarahi. Nacarichu tisuapa­ca­reanahi nácani títauchanahi eta mavanai­ri­pianahi ema Viya. \v 32 Váhivare visamai­ririca nácani nacaimai­ri­ri­cahini ema mácani máimiuchurehi eta napuchuquiva. \v 33 Núti németeaca te tacuijahini eta vanairu­cairahi me Viya ema maena achane, váhiva macura­ta­hahini maicha eta tiárami­careana máichaque­neanahi —máichavacapa. \p \v 34 Tacahe, tisemanapa éna eta máichira­vacahi. Nacahepa: \p —¡Píti pétaviu­re­quenehi eta picape­ca­tu­raivahi! ¡Éta tiviuchavihi! ¡Puiti pisapihapa pivarahaya pímitu­cahavi víti! —náichapa. \p Tásiha, nacuchucapa éma. \s1 Ena tépiyacavanahi púchuquiana taicha eta namasuapajiraivahi \p \v 35 Ema Jesús masamai­ri­ricapa eta náquiji­sirahi ema máipucha­quenehi. Tásiha, te macainu­na­varepa, máichapa: \p —¿Pisuapapuca píti ema Machicha ema Viya? \p \v 36 Ema achane majicapapa: \p —Pimeta­ca­nupaini, tata. ¿Nájahapuca ema Machicha ema Viya, apaesa ­ nusuapahini? —macahepa. \p \v 37 Ema Jesús majicapapa: \p —Nútiripara nuti pímaha­quenehi, nuti péchaji­runuhi. \p \v 38 Tacahe, ema achane tépuyucapa te mamirahu ema Jesús. Tásiha, máichapa: \p —Nusuapavi, Tata —macahepa. \p \v 39 Ema Jesús máichavarepa: \p —Núti tímite­canuhi te juca apaquehe, nímima­ti­chayare ena máimati­ra­hanahi eta yátupi­queneana máechaji­ri­ru­vanahi ema Viya, apaesa náimatie­queneha. Eta juca tímicu­ti­ji­ri­cavahi nucaimai­ri­ri­ca­yarehi nácani púchuquianahi tayehe eta máechaji­ri­ru­vanahi ema Viya. Nácanisera tímija­cha­vanahi téchema­rahiana, nímahaya te najaca­papuca eta nímiturapi, tísapa­va­na­ya­repuca eta nucaimai­ri­ri­si­ra­va­cayare. Téhesera vahi nacuisapava, tiápaju­pa­na­vainapa eta napuchu­qui­vayare. Étapa naviure­va­yarehi —macahepa. \p \v 40 Tacahe, ena fariséoana natiari­hi­que­neanahi te machacaya, eta nasamirahi, nayase­recapa: \p —Píti pímija­cha­ha­vi­ri­papuca púchuqui­havihi. ¡Váhira púchuqui­ha­vi­nahini! —nacahepa. \p \v 41 Ema Jesús majica­pa­vacapa: \p —¡Éti épiya­cavahi púchuquihe! Taicha vahi evaraha esuapa­nuhini. Tásiha, tanasipa eta eviurevahi táichavenehi eta epeca­turana. Te yátupi­na­hi­pucaini esuapa­nuhini, tacuijahini taviucha­hehini —máichavacapa. \c 10 \s1 Ema Jesús tímicaecherachava eta majaneasirayare ena téhicanahi éma \p \v 1-2 Tacahe, ema Jesús máechaji­sihahi eta tajanea­casiva eta uvesa, máimicu­ti­chirahi eta macatiu­chirahi ena téhicanahi éma. Ánipa macahe: \p —Nutupiruva numetacahe: Mácani tijanea­recahi eta uvesa, tétavi­cavahi eta máechapa­ji­ri­si­ra­yarehi. Te yátiana, máimisia­pa­yarehi te tapena, tásiha, máeratacapa eta tapajacura eta majanea­sirahi, apaesa tájina tacuqui­chi­ravaina. Taicha nararihi ena tiámerahiana, ticaete­ma­ra­hia­navare. Navarahahi ticayu­mu­ru­quia­na­yarehi eta nasiapi­ra­yarehi te tapena eta uvesa, námecha­yarehi. \v 3 Émasera ema pástulero, te yáticarahi mavejié­que­nehahi eta tapaja, máichuhahi eta táijareana eta uvesana. Eta máichuirahi, tiúchuchu­ji­ca­napaipa táehicapaipa, taicha táimatia­huchahi ema pástulero. \v 4 Éma, máinapu­mi­rau­chapaipa eta mayeheana uvesa. Táehimu­ri­hapaipa tamutu eta uvesana, taicha táimatihi eta mahu. \v 5 Váipari­ne­hiséra táehicaimahi mácani apanaquene achane. Tavara­ha­yarehi tijuna­racana taicha vahi táimatia­hu­chahini ema apanaquene —máichapa ema Jesús. \p \v 6 Ema Jesús máimicu­ti­chinahi eta juca. Váhisera nácaicu­tia­rahini éna eta máimitu­si­ra­vacahi. \s1 Ema Jesús ema yátupi­quenehi tijanea­ca­havihi taicha máuriquenehi éma \p \v 7 Ema Jesús mápechavaca máimitu­cavaca. Ánipa macahe: \p —Nutupiruva numetacahe: Núti nímicu­ti­ji­ri­cavahi tapaja­curahi eta tapena eta uvesa te tanara­si­rarehi éta. \v 8 Tínapu­mi­rau­cha­nuanahi ena tépiya­cavana máestroana, váhisera máimitu­rea­nai­nahini ema Viya. Tiámera­hia­nachucha éna, ticaete­ma­rahiana. Váhisera táehicaimahi eta uvesana taicha vahi táimatia­hu­chahini éna. \v 9 Núti nujanea­ca­vacahi ena nuchanerana, nucutihi eta tapena eta uvesa. Nácani ticasi­ñavana eta nuyehe, nucatiu­cha­yarehi núti. Tájina náichavaimahi, tájinavare náechuria­caimahi. Néchavacahi núti. \p \v 10 Ema tiámerahi, tímitecahi éma tiámere­cayare, ticapa­re­cayare. Macaeja­ne­re­pai­ca­yareva. Nútisera tímite­canuhi níjara­cayare eta náitare­siraya. Máitava­ca­cayare eta náurica­ca­re­vayare nícha. \fig Ema maca majaneamurihahi eta uvesana.|src="Cain and Abel 4" size="span" ref="Jn 10.11-16" \fig* \v 11 Éneri­chuvare núti yátupi­quenehi eta nujanea­si­ra­vacahi ena nuchanerana, tacutihi eta majanea­si­ra­vacahi mácani achane eta mayeheana uvesa. Núti níjarareca eta nítaresira eta nucatiu­chi­ra­vacahi. \v 12 Mácanisera tuparai­ru­cachucha, vahi macatiu­chaimahi eta uvesa. Te máimahapa eta tinicarahi sárare, tijuna­yarehi. Vahi tipatsi­ca­vaimahi macatiucha eta uvesa, taicha vahi mayehe­nahini. Tacahe, eta tinicarahi ticama­pu­ra­vainapa tacapa­cayare eta uvesa. Eta tacaitiruana, téjane­re­pai­canapa. \v 13 Ema maca achane tijunaya taicha vahi téñama­vaimahi tayehe eta uvesa. Éma tímija­chavahi majanea­cavaca, étachu­chasera macunehi eta mavacha. \p \v 14-15 Núti yátupiquenénu pastulérunu taicha tiúrihi eta nujanea­si­ravaca ena nuchanerana. Tímati­nu­hivare ema Tata, tacutihi eta nímatirahi núti éma. Éneri­chuvare tacahehi eta nímati­ra­vacahi ena nuchanerana. Éna tímati­nua­na­hivare. Eta néñamai­ra­vacahi, núti nímija­ra­re­cavahi eta nítaresira náichavenehi éna. \v 16 Narari­hivare ena apamuriana nuchanerana. Váhisera ánina nacavasa. Nucuru­ji­ca­va­ca­ya­resera, népana­yareva. Tisuapa­nua­na­yareva namutu. Étanayaréichupa eta náumuriva. Nucari­nenapa núti néchavaca. \p \v 17 Ema Tata, yátupihi eta máemuna­siranu taicha nímija­ra­recahi eta nítaresira náichavenehi ena nuchanerana. Nuchava­ya­resera nítareca. \v 18 Nájinanéni napami­ca­nuhini eta nísapi­ravaya ticapa­canuana. Níjara­ruvahi núti eta nacapa­si­ranuya. Taicha nutupa­ra­haichuhi me Tata núti néchina­va­yarehi. Níjara­ru­vayare. Tásiha, nuchava­yareva nítareca —máichavacapa. \p \v 19 Eta nasamirahi ena achaneana eta juca máechaji­ri­ru­vanahi ema Jesús, típutsi­mu­ria­va­va­ca­varepa. \v 20 Natiarihihi ena ticatia­na­canahi. Nacahepa: \p —¿Tájaha tacayema esuapa ema mara? Máurishi éma, mávahárupuca ema Váinaraji —nacahepa. \p \v 21 Énasera ena apamuriana, ánivare nacahe: \p —Te yátupi­nahini mávaháruinahini ema Váinaraji, vahi macura­ta­hahini macaimai­ririca ema púchuqui. Nájinavare mácuti eta máechajisira —nacahepa. \s1 Ena tuparai­rucana vahi návara­hahini najacapa ema Jesús \p \v 22 Te jena sácheanahi diciembre­quenehi eta ticasa­ra­hi­muhuana te Jerusalén, ena achaneana napiestachahi eta año táepani­ravahi náetupirica eta Templo. \v 23 Ema Jesús matiarihihi te tajuhe eta te Templo te tayehe eta alar máepiyaruhi ema Reyni Salomón. \v 24 Te náimahapa ena ticatia­nacana, nachayacapa ema Jesús. Tásiha, náichapa: \p —¿Tájaha tacayema pímipa­ne­re­re­cha­havihi? Pátupi­ruvapa pimeta­cahavi te yátupi­vi­hipuca pítiquenehi Cristo —náichapa. \p \v 25 Ema Jesús majica­pa­vacapa: \p —Cápachi numeta­ca­he­ripahi. Vuíchahacaru esuapanu. Eta juca níchaque­neanahi ímaha­que­neanahi tásiha­que­neanahi me Tata, étaripara tímereu­chanuhi. \v 26 Étisera váhiquene esuapanu. Taicha vahi étinahíni nuyehe­he­nahini uvesa. \v 27 Eta nuyeheana uvesa tímatia­hu­cha­nuanahi éta. Núti apanavare nímati­va­ca­hivare. Eta tacahe, téhica­nuanahi. \v 28 Níjara­ca­va­ca­ya­resera núti eta náitare­si­rayare máichecua­ra­qui­reyare. Váhiquene náimahahini eta náicuñayaréni. Nájinavare tivere­ji­ca­nua­naimahi ena nujanea­ruanahi. \v 29 Taicha máijara­ru­nuanahi ema Tata. Éma, nájina ticachu­ria­cai­nahini. Nájinavare tirata­haimahi tivere­ji­caimahi ena majanea­ruanahi. \v 30 Taicha núti émapa ema Tata vicuti­cacahi eta vítupa­ji­jia­si­ra­va­vacahi —máichavacapa. \p \v 31 Tacahe, ena ticatia­nacana natanucapa eta márijahiana. Navarahapa natupi­si­ca­ya­rehini ema Jesús. \v 32 Máichava­ca­pasera éna: \p —Ichape­murihi eta níchirahi eta táuriqueneana ímaha­que­neanahi, máijara­ruanahi ema Tata. ¿Étase­rapuca tiviuchanuhi eta evarairahi etupi­sicanu te márijahi? \p \v 33 Tacahe, najica­pa­varepa: \p —Vahi étapa­racaina eta píchirapuca jácani táurique­neanahi. Eta tiviuchavihi pímija­chi­ravahi machichavi ema Viya. Pítirichuhi vicuti­quenehi achane. ¡Pítisera pímija­cha­vaipahi Víyavi! —nacahepa. \p \v 34 Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Eta ajureca te Salmo, vahi ímatie­que­ne­hahini eta táechaji­sia­herahi eta macaye­ma­quenehi ema Viya: “Víyahehi nícha eti nunere­ji­ru­hea­nahi”. \v 35 Véchahi eta tacaye­ma­quenehi eta ajureca, vahi tépiya­hi­ra­himahi. Taicha tamutu eta táechaji­ri­ruvana eta Sagrada Escritura táechaji­si­hairahi eta juca máechaji­ri­ru­vanahi ema Viya. Nácani nacatu­pa­rahahi me Viya, éma tímija­re­cha­vacahi “Víyanahi”. \v 36 Nútiripa puiti, nuvetijipa nímija­re­chacare “Viya” taicha émarichu ema Viya tinere­ji­canuhi, tivane­canuhi eta núcupai­siraya te juca apaquehe. \v 37-38 Núti nítaucharahi eta mavanai­ripiana ema Tata tivane­canuhi. Tásiha, tatupa­racahe esuapa­nu­va­ne­yarehi. Tayanapane vahi tisuapa­carehi eta nímitu­rapiana eta eyehe, étapa­seraini esuapahini eta tiárami­careana níchaque­neanahi. Étara tímereu­chanuhi eta mávahásiranuhi ema Tata, návahásira­hivare núti apanava éma —máichavacapa. \p \v 39 Tacahe, tiápecha­va­na­varepa navaraha nacara­ta­ca­ya­rehini ema Jesús, napresu­cha­ya­rehini. Émasera tiúchuca­vanepa. \p \v 40 Tásiha, tiyana­varepa ema Jesús te tinapaica te apachara eta cajacure Jordán. Manasi­panapa eta te avasa­rechicha Betábara te máicacha­si­ri­si­nehini ema Juan. \v 41 Camuriana ena achaneana tiyana­ra­canahi eta mayehe. Tásiha, nacahepa éna: \p —Ema víyarahaini Juan, tayana­panehi tájina máimere­cahini eta tiárami­careana, yátupi­hisera eta profetairahi éma, taicha tamutupa eta mameta­rapiana mayehe ema maca Jesús, vímaharipa puiti eta yátupi­que­neanahi —nacahepa. \p \v 42 Tacahe, ánaqui camurianahi ena achaneana tisuapanahi ema Jesús, téhica­nahivare. \c 11 \s1 Eta máepenira ema Lázaro \p \v 1 Matiarihi ema achane ticaijare Lázaro. Éma, máemuna­ca­sarehi ema Jesús. Ticavasahi tayehe eta avasa­rechicha ticaijare Betania, návasa­hivare ena mapara­pe­naveana, esu María ésupa esu Marta. Te jena sácheana, ticajumahi muraca ema achane. \v 2 (Esu suca María, ésuhi esu tisipa­pe­vachahi ema Jesús tayehe eta táijiye­quenehi perfumeama. Suájape­va­cha­hivare te suchutimaca.) \v 3 Tacahe, ena náni apinana esenana ticapa­ra­pe­cacana náimiva­ne­recapa, nameta­pa­na­yarehi ema Jesús eta macaju­mairahi muraca ema Lázaro. \v 4 Te máechapa ema Jesús, macahepa: \p —Eta juca jumare, vahi títaimahi ema Lázaro. Matupa­ra­hai­chusera me Viya, mavarairahi nímereca eta máitupa­ji­jia­sirava éma, nímere­si­ra­yareva eta nítupa­ji­jia­si­ravahi nuti Machicha, apaesa nacuna­chahavi ena achaneana —macahepa. \p \v 5 Jéhesare, ema Jesús yátupihi eta máemuna­sirahi ema Lázaro, énapa ena esenana mapara­pe­naveana. \v 6 Váhisera mayana­va­nehini máimaha­panahíni ema máemuna­casare. Manasi­richaha apinahi sache. \v 7 Tásiha, te apanapa sache, ema Jesús máichahavipa viti máimitureana: \p —Viyana vichava te Judea. \p \v 8 Víti vijicapapa: \p —Tata maestro, cáperichaha ena ticatia­na­ca­vianahi navarahahi ticapa­caviana. Tásiha, puiti pivara­haichaha piyanayare ánaqui nayehe —víchapa. \p \v 9 Ema Jesús máechaji­sihahi eta mavane­ca­sivahi. Máichahavipa: \p —Vahi táeñamaváca­rehini. Yátupi eta sache ticayehe doce hora. Te vipaica te sáchemuhu, vahi vicáyutetuímahi taicha vímairi­ricahi tayehe eta tijarahi. \v 10 Nácanisera tipaicanahi te yátimuhu, ticayu­te­te­re­jia­na­yarehi taicha vahi náimairi­ri­cahini. Ema Tata tijanea­canuhi núti taicha nítauchahi tamutu eta mavara­ha­queneana. Vahi máisapahini jácani náichanuhini; tapaenumava máimaha tiuri —macahepa. \p \v 11 Tacahe, te táequenepa, macahe­varepa: \p —Ema vémuna­casare Lázaro máenahi tímacahi. Nuyana­ya­resera nucaja­mi­pa­nayare. \p \v 12 Víti víchapa: \p —Tata, te tímaca­hipuca éma, étapa táicutiarahi eta mativa­reraya —víchapa ema. \p \v 13-14 Víti vímija­chaichucha yátupihi tímaca. Tásiha, ema Jesús matupirupa timeta­ca­havihi: \p —Tépenaipa ema Lázaro. \v 15 Núrisa­mu­resera eta májina­nuirahi eta ánaqui. Tiúripanaya eta eyehe taicha ímahaya eta níchaque­neyare apaesa esuapanu. Puiti viyanaya vímaha­pa­nayare —macahepa. \p \v 16 Tacahe, ema vichamuri Tomás máichahavipa viti machamuriana: \p —Viyana víti apanavare. Te nacapa­capuca éma, nacapa­ca­ha­vi­rineva víti apanava —máichahavipa ema Tomás. (Tatiari­hivare eta máchucarapi Chame.) \s1 Ema Jesús, ema téchahi eta macaeche­pu­si­rayare ena náepena­queneana, máimicha­vayare macaita­reca­ \p \v 17-18 Tiuri, viyanapa vicaijuhe eta avasa­rechicha Betania. (Eta Betania tachacayahi eta Jerusalén, apina kilómetro y medio eta tayere­hivahi.) Tásiha, te viánehipaipa, timeta­ca­ha­vianapa cuátroripa sache eta náecarairahi ema Lázaroini. \v 19 Camuria­na­hi­cha­hasera ena achaneana te napena ena mapara­pe­naveana, esu Marta ésupa esu María. Nacami­ti­si­ri­panahi apaesa vahi nacuiya­ha­ra­cavaicha ena apinana. \v 20 Tacahe, te suéchapa esu Marta eta máiteca­pi­ra­yarehi ema Jesús, tiyanapa suácapahi. Ésusera esu María sunasi­richuhi te tajuhe eta peti. \v 21 Te suéchajicapa esu Marta ema Jesús, sumetacapa eta máepenirahi ema suparapeini. Tásiha, suíchapa: \p —Tátachicha, te pitiari­hi­nahini eta ani, vahi ñicuepe­nahini eñi nuparapeini. \v 22 Váhisera néñamava. Nucasi­ñavihi eta piyehe. Pímahainepa píti eta pícharacaya eta piyasea­si­rayare eñi Viya —suíchapa. \p \v 23 Ema Jesús majicapapa: \p —Tiuri eta péñamirahi ema piparape. Váhisera picupica. Tichavayare títareca te pimirahu —máichapa. \p \v 24 Esu Marta suíchavarepa: \p —Yátupi, Tata, néchahi eta ñichavi­rayare títareca te táitecapapa eta sácheyare náechepu­siraya ena náepena­queneana —sucahepa. \p \v 25 Ema Jesús máichavarepa: \p —Jéhevare núti, nucaita­rerahi nácani nucaeche­pu­reanaya. Táitusiava numetacavi: Nácani tisuapa­nua­nayare, tayana­pa­nepuca náepena, nucaita­re­ca­ya­resera núti. \v 26 Ene ecaheyare éti éhica­nuanahi, tayana­pa­nepuca épenayare, nútisera nucaita­re­ca­heyare. Tásiha, tájinapa tímiape­chaimahi épenahini. ¿Pisuapa­nupuca eta níchiravihi? —máichapa. \p \v 27 Ésu sujicapapa: \p —Nusuapavi, Tata. Pítira yátupiquenévihi Cristo, Ñichichavi eñi Viya. Pítiripa piti vicucha­paquenévihi píteruyarehi te juca apaquehe —suíchapa. \s1 Ema Jesús tíyaha te tachacaya eta máecari ema Lázaro \p \v 28 Te títapi­ricapa eta suéchaji­sirahi esu Marta mayehe ema Jesús, tiyanapa suíchuha­panahi esu suparape María. Sujajaicapa, ani tacahehi eta suíchirahi: \p —Eñi Maestro ñirarihi eta ani. Ñicava­nairipi piyanayaréji —suíchapa. \p \v 29 Te susamapa esu María eta matiari­hirahi ema Jesús, téchepu­ru­ca­vanepa. Tiyana­varepa suácapahi. \v 30 Taicha ­ ema Jesús vuíchaha máiteca­pahini te napena. Manasi­richuhi eta te suácapinehi esu Marta. \v 31 Eta náimairahi ena suchimarana eta suéchepu­sirahi súchusirahi esu María, tiyananapa náehieque­nehahi. Náimijachahi éna tiyana­yarehi ésu te máecari ema suparapeini, tíyaha­pa­na­yarehi. \p \v 32 Tacahe, te suíteca­pauchapa ema Jesús, esu María sutupirupa tépuyucahi te máivape­chacaya. Tásiha, suíchapa: \p —Tátachicha, te pitiari­hi­nahini eta ani vahi ñicuepe­nahini eñi nuparapeini —suíchapa. \p \v 33-35 Tásiha, tíyahapa esu María, énapa ena téhica­napahi ésu. Eta máimairahi ema Jesús eta náiyairahi, ticati­sa­mu­re­va­varepa éma apanavare. Tíyaha­varepa. Tásiha, mayase­recapa: \p —¿Táviha écarihahi? —máichapa. \p Ena najicapapa: \p —Yare, Tata, pímaha. \p \v 36 Tacahe, ena natiari­hi­queneana eta náimairahi eta máiyairahi ema Jesús, téchaji­ca­canapa: \p —Piáha. Tíyahavaréra éma apanava. Tétavi­ca­vahipucáji eta máemuna­sirahi —nacahepa. \p \v 37 Ena apamuriana, ánivare nacahe: \p —Ema maca ticaimai­ri­ricahi ema púchuqui. ¿Tájahapuca vahi macana­ra­cahini ema Lázaroi­nisami, apaesa vahi macuepenahini? —nacahepa. \s1 Eta máechepusira ema Lázaro te máecari \p \v 38 Tacahe, ichape eta macati­sa­mu­re­vairahi ema Jesús. Mapauchapa eta ecari naseca­jueruhi te mari. Tatiari­hivare eta márime tajiha­jacahi eta tapajacura eta ecari. \v 39 Tacahe, ema Jesús mavane­ca­vacapa: \p —Ecaerajica eta jara tachujihi eta máecari. \p Ésusera esu Marta suíchapa: \p —Tata, németeaca tijecheripa jácani taicha cuátrorípahi sache eta ñépenirahi ­ —sucahepa. \p \v 40 Ema Jesús máichavarepa: \p —Cápachi numeta­cavipa, te pisuapanu yátupina, pímahayare eta macuna­cha­ca­revahi ema Viya taicha nímerecaya eta tamutuirahi marataha —máichapa. \p \v 41 Tacahe, nacaera­jicapa eta márime. Tásiha, ema Jesús máesenicapa te anuma, tiyuja­ra­ca­numapa: \p —Tata, nuhasu­lu­pa­yachavi eta pisami­ranuhi. \v 42 Váhiquene péñauchanu eta jácani nuyasea­ruviana. Puiti nuyaseacavi eta pítupa­jijiásirava, apaesa náimaha ena nani achaneana natiari­hi­que­neanahi, apaesa nacunachavi. Náechavare eta pítirahi pivanecanu —macahepa éma. \p \v 43 Te títapi­ricapa eta mayuja­ra­sirahi, máimara­racapa eta ecari. Tipiaracapa muraca, ánipa macahe: \p —Lázaro, péchepuca eta te jara piávihahi. Yare, piúchuca —máichapa. \p \v 44 Tacahe, ema máepenaquenénihi tiúchucapa. Mámapaichuhi eta máyuru­hanahi étapa eta máepaca­mirahi. Tásiha, ema Jesús mavane­ca­vacapa naveruruaca eta máyuru­hanahi, apaesa tiyana­yarepa te peti. \s1 Ena tuparai­rucana napane­rechapa nacara­ta­ca­yarehi ema Jesús \r (Mt 26.1-5; Mr 14.1-2; Lc 22.1-2) \p \v 45 Tacahe, ena suchima­ranahi esu María, eta náimairahi eta juca máichaquenehi ema Jesús, camuria­na­rinehi ena tisuapanahi éma. \v 46 Natiari­hisera ena apamuriana tiyananapa nayehe ena fariséoana ticatia­na­cahahi ema Jesús. Eta namauri­sirahi eta juca, tiyanana nameta­pa­navaca ena tuparai­ru­ca­na. \v 47 Tacahe, ena tuparai­rucana náimichuhapa namutu ena juéseana, ticuru­ji­ca­canapa. Tásiha, nacahepa: \p —¿Tájaha víchara­ca­vayare, tátanaveana? Ema maena achane Jesús, tétavi­cavahi eta máitupa­jijiási­ravahi máichahi eta tiárami­careana. \v 48 Vahi táuricahini vísapahini máimiya­na­vahini máitare­cahini, machu námuturiana náehica ena achaneana, masapi­hai­na­papuca nasuapayare éma. Machu ena aquenucana romanoana náimija­chi­na­papuca tatiari­hiyare eta tíñepiyare. Tisema­nai­na­papuca. Náraja­pai­na­papuca eta ani. Náquipai­si­na­ha­vi­na­papuca eta viávasa. Nasapi­hai­na­papuca tivere­ji­ca­ha­via­nayare eta viávacu­reanahi —nacahepa. \p \v 49 Matiarihihi ema achane ticaijarehi Caifás. Émahi ema ichape­quenehi tiyuja­ra­carahi te jena áñohi. Tacahe, máichavacapa éna: \p —Éti vahi ímatie­queneha eta víchara­ra­ca­vayare. \v 50 Németeaca núti tiúripana máepena ema émanaina achane mavachareca eta náitare­siraina namutu ena apamuriana achaneana —máichavacapa. \p \v 51 Eta juca máechaji­ri­ruvahi ema Caifás, váhinéni étainahini táichahini eta máechema­raivahíni éma. Étahi eta émairahi ema ichape­quenehi tiyuja­ra­carahi te jena áñohi. Manaca­sa­mu­re­ruichuhi ema Viya eta máechaji­sihahi eta máepeni­rayare ema Jesús náichavene ena israelítana. \v 52 Étasera juca máepeni­ra­yarehi ema Jesús, mavacha­re­cainapa eta naviurevahi namutu nácani machane­ra­na­yarehi ema Viya te apana­pa­ne­ne­queneana avasareana. Vahi tácari­chuhini eta naviurevana ena israelítana. Taicha te táequenénapa, mavarahahi macuru­ji­mu­ri­ha­yarehi, étamu­ria­na­yarehi namutu éna. \p \v 53 Tacahe, tacutipa eta napane­reruhi ena tuparai­rucana eta nacapa­si­rayare ema Jesús. \v 54 Eta tacahe, ema Jesús vaipa máimere­ca­vahini eta te Jerusalén. Majuni­jicapa eta Judea. Tiyanapa eta te mávapahi apaquehe tachacaya eta avasare ticaijare Efraín. Manasi­panapa ánaqui, vítipa viti máimitureana. \p \v 55 Tacahe, semanayare eta Pascua, vipiestara viti israelítana. Namutu ena achaneana tiávihana te apanana avasareana tiyana­ra­canapa tayehe eta Jerusalén. Tisipa­ha­ca­va­na­yarehi taicha náimijachahi ani tacahehi tacuija nacuqui­chi­ravaina eta náimere­si­ra­vayare me Viya. \v 56 Tacahe, ena achaneana nacune­paipahi te Jerusalén ema Jesús. Eta návihairahi te Templo, téchaji­ri­ca­ca­naripa. Ánipa nacahe: \p —¿Tájaha ecayema? ¿Títeca­yarepucáji ema Jesús puiti juca piéstaya? —nacahepa. \p \v 57 Énaripa ena tuparai­rucana tivane­re­canapa ena ticunea­nayare ema Jesús. Te matiari­hi­napuca, nameta­pa­na­yarepa ena tuparai­rucana. Tásiha, éna náimica­ra­ta­ca­yarepa. \c 12 \s1 Esu María susipa­pevacha ema Jesús te perfumea­ma \r (Mt 26.6-13; Mr 14.3-9) \p \v 1 Séisirinehi sache eta piéstayarehi eta Pascua. Tichava­varepa ema Jesús tayehe eta avasa­rechicha Betania, mávasahi ema Lázaro, ema macaeche­purehi te máecari. Tacahe, ena máemuna­ca­sareana tiúrisa­mu­rea­na­rinehi eta náimairahi eta máiteca­pirahi ema Jesús eta nayehe. \v 2 Ticache­ru­jianapa náenica­yarehi. Ema Lázaro macachanehi te mesa eta nanisirahi. Esu Marta téchapa­ji­ri­ca­vacahi. \v 3 Tacahe, esu María suámapaipa eta táijiyequene perfumeama te bótechicha. (Te navírare eta juca perfumeama te nasucure ticaijare nardo.) Tétavi­cavahi eta tasiva­chavahi. Ticutia­ma­cacahi te botella eta tasiamavahi. Tacahe, suépusa­pe­vachapa ema Jesús, suájape­vachapa te suchutimaca. Eneva­nerine táinicajuecha eta peti eta táijiyevahi. \v 4 Matiarihihi ema vichamuri Júlasi. Ema maca émarichu tíjara­re­ca­yarehi ema Jesús. Témecha­ji­cavapa éma: \p \v 5 —¿Tájaha tacayema váhivaréyapa tacaija­ra­re­ca­sihini eta juca tasiva­cha­quenehi perfumeama? Vivehahini eta camuriquene plata, tásiha, vímica­ta­si­hahini ena páureana —macahepa. \p \v 6 Ema maca Júlasi, vahi étainahini eta majapa­nui­rai­nahini ena páureana. Étachuchanéni mavarairahi mayumuruca eta plata, taicha ema tiámerahihi. Títecapa émari­chu­hivare tiúnare­carahi eta plata. \v 7 Tacahe, ema Jesús máichapa: \p —Pésamirica esu suca esena. Suíchachaha ésu eta suvara­haquene taicha nícumu­nuichuhi eta juca tayehe­yarehi eta nécari. \v 8 Ena páureana, tamutuchucha sácheana eta ecacha­ne­ra­va­cayare éna. Te jácani ávara­ha­papuca ímica­ta­cayare, nararihi ena ticamunuana. Nútisera vahi nánasiquenémahi eta eyehe —macahepa. \s1 Ema Lázaro, navara­havare nacapaca­ \p \v 9 Tacahe, camuriana ena tisamai­ri­ri­canahi eta matiari­hirahi ema Jesús te Betania. Tiyananapa náimaha­pa­na­yarehi. Éneri­chuvare náimaha­pa­na­ya­rehiva ema Lázaro, ema máechepurehi te máecari. \v 10 Tacahe, ena tuparai­rucana napane­re­cha­varepa nacapa­ca­yarehi ema Lázaro. \v 11 Taicha émavenehi tíchahi eta nasuapi­raipahi ema Jesús ena camuri­queneana achaneana. Vaipa nasuapahini eta navanai­ripiana ena tuparai­rucana. \s1 Títecapapa ema Jesús te Jerusalén \r (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Lc 19.28-40) \p \v 12 Te apanapa sache, ena nani achaneana táimiya­na­que­neanahi eta piéstayarehi eta Pascua, nasamai­ri­ricapa eta máiteca­pi­ra­yarehi ema Jesús tayehe eta avasare. \v 13 Tiúrisa­mu­rea­na­rinehi. Eta náurisa­mu­revahi, navehapa eta tajuru eta cáchipaca. Tiyananapa nácapahi éma. Eta napiara­si­rapahi, ánipa nacahe: \p —¡Yare, Tata! ¡Piti yátupiquenévihi rey viyehe viti israelítana! ¡Asulupaya! ¡Piti vanáirucaquenévihi me Viya! ¡Ichape eta vicuna­chiravi piti! ¡Viva ema Viáquenu! ¡Viva! —nacahepa. \p \v 14 Ema Jesús ticape­rapahi eta burricu eta masiapirahi, taicha ene tacahehi eta táechaji­ri­ruvahi eta Sagrada Escritura: \v 15 “Eti ecava­sanahi te Jerusalén, vaipa ecupica, taicha márajapa ema eyeheyare Rey. Tímati­ca­re­yarehi éma, ticape­rayare eta burricuchicha. Mámapahi eta iúrita­re­si­ra­yare” tacahehi eta Sagrada Escritura. \p \v 16 Eta juca ajureca eta vimacai­cu­tia­ra­quenehi viti máimitureana. Tapaenumava te máechepucapa ema Jesús, vicaicu­tiarahi eta tacayemahi eta Sagrada Escritura, táechaji­si­hairahi éma, étapa eta tamutu eta apamuriana máichara­ra­ca­vanahi. \p \v 17 Tiuri puiti, ena apamuriana achaneana tímara­ra­ca­naripa ema Jesús eta macaeche­pu­sirahi ema Lázaro te máecari, náechaji­si­haipahi éna eta náimaha­quenehi. \v 18 Eta tacahe, camuri­que­neanahi ena achaneana tiyananahi nácapahi éma, taicha navarahahi náimati ema tíchahi eta tiáramicare. \v 19 Tásiha, eta náimairahi ena fariséoana eta camuria­nairahi ena tiácapanahi, náichacacapa: \p —¡Váhichara víturu­caimahi taicha tétavi­cavahi eta nasimu­tuvahi ena téhicanahi éma! \s1 Ena apava­sa­queneana navara­havare náimati ema Jesús \p \v 20 Natiari­hivare ena apamuriana achaneana apajue­cu­ruhana tayehe eta Jerusalén. Énerichuhi éna tímite­canahi tiyuja­ra­pa­nanahi te jena piéstairahi. \v 21 Tiyananapa napauchahi ema vichamuri Felipe. Ánipa tacahe eta nayasea­sirahi: \p —Tata, víti apanava vivaraha vímati ema Jesús —nacahepa. \p \v 22 Tacahe, ema Felipe tiyanapa mametacahi ema Andrés. Tásiha, ena apinana tiyananapa nameta­panahi ema Jesús. \v 23 Tásiha, ema Jesús máichavacapa: \p —Jéhevare puiti, tiánehipa eta népeniraya nuti Manere­ji­runuhi ema Viya. Nápecha­va­ya­resera nítareca, apaesa nucuna­cha­ca­reyare eyehe. \v 24 Nutupiruva numetacahe: Te vahi vicuevaca eta evaraqui te apaquehe, vahi téjapa­caimahi. Tanasi­ya­reichuhi eta tasimutuva eta evaraqui. Téhesera vévacahi, tétavi­cavaya eta táejapa­siraya. \v 25 Nácani téñama­vanahi eta náitaresira, tiávami­rahuana eta náehisiranu, énaji­vayare ticami­tie­que­ne­ha­va­nayare eta náitaresira. Nácani tíjara­ca­va­nayare eta náehisi­ra­nuyare, tájinavare vahi náeñama­vahini eta náitaresira te juca apaquehe, tiúchucu­ha­nayare éna. Máichecua­ra­qui­reyare eta náitare­si­rayare. \v 26 Éneri­chuvare nácani tivara­ha­nayare ticaema­ta­nea­canuana, tacamunu tímere­ca­va­nayare yátupi eta náehisi­ranuhi. Tásiha, núti nucaeja­ca­va­cayare éna te néjasi­hayare núti. Ena nani, tétavi­ca­vayare eta macuna­chi­rayare ema Tata. \s1 Ema Jesús tímereuchava eta máepeni­raya­ \p \v 27 Ema Jesús táimipa­ne­re­recahi eta máepeni­rayare. Ánipa macahehi eta máechaji­ri­ruvahi: \p —Tiánehinapa eta népeniraya. ¡Ichape eta nupisirahi! ¿Tiúripuca nuyaseaca ema Tata macatiu­chanuini apaesa vahi nucuca­ta­jivaini? ¡Váhiquene nuyasea­caimahi, taicha núti tímite­canuhi te juca apaquehe eta népeni­na­vacaya ena achaneana! \p \v 28 Tacahe, macahe­varepa: \p —Tata, pímereca eta pítupa­jijiásirava apaesa nacunachavi ena achaneana —macahepa. \p Tásiha, tíjahúchavapa nasamahi eta mahu ema Viya te anuma. Ánipa macahe: \p —Nímere­caripa eta nítupa­jijiási­ravahi. Jéhesare, nápecha­va­yareva nímere­cayare —macahepa. \p \v 29 Tacahe, ena achaneana natiari­hi­que­neanahi nasamahi eta máechaji­sirahi ema Viya. Váhisera nácaicu­tia­rahini, náimija­chaichucha tirureca. Tásiha, ena apamuriana, ángelepuca éma téchajicahi nacahevare. \p \v 30 Ema Jesús máichavacapa: \p —Vahi nútivenéna eta juca esama­quenehi. Ema Tata tímisa­mahehi, mavarairahi esuapayare. \v 31 Achichu juca sácheanayare, ticapa­ca­nua­nainapa ena achaneana téhicanahi ema Váinaraji. Eta nacapa­si­ranuya, tacaviu­reyare namutu ena achaneana te juca apaquehe eta náicuñayare. Eta népeni­rayare nuvacha­chainapa eta nurata­hairaya nucuchu­cu­havaca nácani ticasi­ña­vanahi nuyehe. Téqueca­va­nainapa eta nuyehe ena machane­ra­nainihi ema Váinaraji. \v 32 Eta tacahe, te nacatu­pi­hanupa te anuquehe te crusu, te nacaicu­tiarapa ena achaneana apana­pa­ne­nejiana eta nasamai­ri­ri­siraya, énaji­vainapa tipaucha­nuanaya téhica­nua­nainapa —máichavacapa. \p \v 33 Eta juca máichira­vacahi ema Jesús, mavarahahi nacaicu­tia­ra­yarehi eta táichara­ra­ca­va­yarehi eta máepenira. \v 34 Tacahe, ena achaneana tisama­ra­ra­canahi najicapapa éma: \p —¿Tájahasica tacayema eta péchaji­sihahi eta pépeniraya te crusu? Viti vímija­chaipahi pítiripa ema Cristo, piti Manere­ji­ruvihi ema Viya. Víti visamahi eta Sagrada Escritura te náechajicuha máichecua­ra­qui­re­yarehi eta máitare­siraya ema Cristo. Vahi ­ vicaicu­tia­rahini —náichapa. \p \v 35 Ema Jesús máichavacapa: \p —Ecama­purava esama­ra­racanu mapurare nutiari­hichaha eta eyehe. Numicau­cha­hechaha taicha ánipirine eta juca ímaira­nuyare apaesa vahi ecuca­yutete tayehe eta timapicu. Taicha nácani tájinahi náechaquenénahi, ticayu­te­tua­nayare. \v 36 Esuapanu eta juca numicau­cha­he­richaha apaesa ímitu­recaya éti apanava, iámayare eta juca tajara­hiquene —máichapa. \p Te títapi­ricapa ema Jesús eta máichira­vacahi, tiyanapa majuni­ji­mu­rihapa. Vaipa máimere­ca­vahini eta nayehe. \s1 Tétavicava eta namura­ca­sa­mu­re­vanahi ena ticava­sanahi te Jerusalén \p \v 37 Ichape­murihi eta náimairahi ena ticava­sanahi te Jerusalén eta tiárami­careana máichaque­neanahi ema Jesús, váhique­nesera nasuapahini éna. \v 38-39 Étahisera tacahehi títaucha­va­yarehi eta májucha­que­neanahi te ajureca ema profetaini Isaías tayehe eta tamura­cavahi eta namasua­pi­rayare. Ani tacahehi eta táechaji­ri­ruvahi: “Tata Viáquenu, nájina ticaicu­tia­ranaina eta péchaji­ri­ru­vanahi vímitu­ra­pianahi víti. Píti pímere­ca­ripahi eta pítupa­ji­jia­si­ravahi, váhique­nesera nasuapa­vi­hini”. \p Éneri­chuvare ani tacahehi eta májucha­que­neanahi ema Isaías: \v 40 “Ema Viya, eta máimairahi eta namura­ca­sa­mu­re­vanahi, máisapahi tiápajucava eta namasua­pa­ji­rai­ravahi, tímicu­ti­ji­ri­cavahi púchuquiana éna. Váhiquene tétupi­ri­sa­mu­re­cha­va­naimahi. Váhivare navara­haimahi nacasi­ña­vahini me Viya, apaesa macana­ra­ca­va­ca­hini” tacahehi eta májucha­quenehi ema víyarahaini Isaías. \v 41 (Ema profetaini Isaías, tiáramecahi eta máimairahi te mavapure eta táetavi­siraya eta majaraiva ema Cristo, étapa eta masantuvahi eta te máejasihahi.) \p \v 42 Narari­hi­hisera ena aquenu­ca­rahana tinere­ji­ca­va­na­ripahi ena tisuapanahi. Váhisera návara­hahini náimere­ca­vahini eta náehisirahi, napisirahi nacaqui­jihini eta te návacureana. \v 43 Taicha étachucha náuricahi eta nacuna­cha­ca­revahi nayehe ena nachamuriana, ena fariséona. Tasapi­haichucha náepuruhi eta nacuna­cha­ca­re­va­ya­rehini me Viya. \s1 Tímicu­ñarahi te vahi visuapa eta máechaji­ri­ruvana ema Jesús \p \v 44 Ema Jesús tijaranupa eta máechaji­si­ra­vacahi ena achaneana. Máichavacapa: \p —Nácani navarahahi tisuapanuana, tímati­ca­rea­naripa eta nasuapi­ra­hivare ema Tata, ema tivane­canuhi. \v 45 Tacutiquene nácani tímati­nuanahi eta nímitu­rapiana, náimati­pa­hivare eta mapane­reruana ema Tata. \v 46 Taicha núti yátupiquenénuhi eta numicau­chi­ra­vacahi ena téhica­nuanahi te juca apaquehe. Váipasera tavehaimahi eta timapicu. \v 47-48 Tacutiquene núti, vahi étaina táimite­ca­nuhini te juca apaquehe eta nícuña­ca­hehini eti achaneana. Eta tímite­canuhi, nucuchu­cu­ha­he­yarehi. Nácanisera nasamai­ri­ri­ca­ri­pahinénipuca eta néchaji­ri­ruvana, váhisera nasuapa­nuhini, nasapiha tépuru­nuanahi, muraca­yarehi eta náicuñayare. Eta náepuruirahi eta néchaji­ri­ruvana, étaripa tiviucha­va­cainapa te jena sácheyare nacaya­se­se­rehipa te mamirahu ema Viya. \v 49 Taicha vahi nútiji­ri­ru­vai­nahini eta nímitu­re­sirahi. Ema Tata tivane­canuhi, éma tíjara­canuhi eta nímitu­ra­pia­na­yarehi. \v 50 Eta tacahe, numeta­cahehi puiti tamutu eta numeta­ca­si­vanahi. Vahi nuhapa­pi­caimahi, taicha nímatihi tacaita­re­ca­yarehi nácani tisuapanahi eta máimitu­rapiana ema Tata —macahepa. \c 13 \s1 Ema Jesús, masipa­pe­va­cha­vacapa ena máimitu­reana­ \p \v 1 Tiuri, te jena sácheanahi tamira­hu­paipahi eta Pascua, ema Jesús máecharipa táiteca­pau­cha­yarepa eta majuni­ji­si­ra­yarehi eta juca apaquehe. Tiyana­yarepa mayehe ema Maiya. Tétavi­cavahi eta máemuna­si­ra­havihi viti máimitureana. \v 2-4 Jéhesare ema Júlasi, máimipa­ne­re­charipa ema Váinaraji eta máijara­re­si­ra­yarehi ema Jesús. Émasera ema Jesús, máecharipa eta machavi­ra­yarepa mayehe ema Maiya taicha eta másinehi. Émarichuhi ema Maiya tíjaracahi eta tamutui­ra­yarehi máiturue­queneha. Tacahe, te jena yati, eta máenisi­ra­havihi viti máimitureana, téchepucapa ema Jesús. Tiveja­mu­hia­cavapa eta mamuiriha. Tiáyuru­ñe­que­chavapa te mayehe paño. \fig Ema Jesús masipapevachavacahi ena mayeheana apóstoleana­­.|src="Gospels 176" size="span" ref="Jn 13.4-15" \fig* \v 5 Tásiha, majucuhapa eta une te bañadora. Tépanavapa tisipa­pe­va­cha­havihi eta vívapeana viti máimitureana. Maveha­varepa eta paño, tiájape­va­cha­havipa. \p \v 6 Tásiha, te macapa­yacapa ema Pedro, éma vahi máisapa­vahini eta masipa­pe­vachira eta máivape. Máichapa: \p —Tata maestro, vahi táurica eta pisipa­pe­va­chi­ra­nuhini núti —macahepa. \p \v 7 Tásiha, ema Jesús majicapapa: \p —Páuresa­mivihi píti. Vuíchaha picaicu­tia­rahini eta tacaye­ma­que­neanahi eta juca. Achichui­na­pasera picaicu­tia­rainapa. \p \v 8 Ema Pedro máichavarepa: \p —Nútisera, vahi pisipa­pe­va­cha­nuimahi. \p Ema Jesús máichavarepa: \p —Te vahi nucusi­pa­pe­vachavi, vaipa pítipa­ra­caimahi eta nuyehe. \p \v 9 Tacahe, ema Pedro máichapa: \p —Tata, vahi tácari­chuimahi pisipaca eta nívapeana. Éneri­chuvare eta nuvahuana étapa juca nuchuti. \p \v 10 Tásiha, máichavarepa ema Jesús: \p —Nácani nacavi­ravahi vahi tácame­saimahi tiápechavana ticasipana. Tacarichu ticasi­pa­yarehi eta náivapeana. Éti, epachi­ha­va­caripa; váhisera ámutuhini epachi­hahini —máichapa. \p \v 11 Ema Jesús máichahavihi eta juca vahi vámutuhini vipachi­hahini taicha máimatihi ema tíjara­re­ca­yarehi. \p \v 12 Te títavapa eta masipa­pe­va­chi­ra­havihi, ticamui­ri­ha­varepa eta mamuiriha. Tásiha, téjacapa te mesa. Máichahavipa: \p —¿Ímatie­que­ne­hapuca éti eta juca níchirahehi? \v 13 Eti ímija­rechanu “Tata Maestro”. Étupi­ca­hisera, taicha yátupiquenénuhi eta numaestruvahi. \v 14 Eta níchirahehi núti emaestro nusipa­pe­va­chi­rahehi, ene ecaheyare éti eta ítare­siraya. Esipa­pe­va­cha­ca­cayare eta ívapeana. \v 15 Éhicayare eta juca níchaquenehi. Étayareichu eta nímitu­si­rahehi. \v 16 Nutupiruva numetacahe: Ema musu vahi macachu­ri­caimahi ema máquenu. Émaripa ema vanairucahi váhivare macachu­ri­caimahi ema tivanecahi. \v 17 Te yátupina ecara­va­huinapa eta juca nímitu­rapiana, tájina íchira­vaimahi. Ecuna­cha­ca­re­yareva eta ítauchiraya tamutu. \p \v 18 Néchahinéni núti vahi ámutuhini esuapanu. Nímati­he­hivare eti yátupi­queneana nunere­ji­ruanahi. Títaucha­va­ya­re­hisera eta táechaji­ri­ruvahi eta Sagrada Escritura, ani tacahehi: “Ema néniruasahi, masapihahi ticatia­na­ca­nuhi”. \v 19 Puiti nucaina­pucava numetacahe apaesa te táitauchavapa eta juca numetarapi, ímati­nuinapa nuti yátupiquenénuhi Cristo. \v 20 Nutupiruva numetacahe: Nácani tijaca­pa­hea­nayare éti nuvaneruana, ticaeche­ranahi eta najaca­pi­ranuhi núti apana. Éneri­chuvare, najaca­pa­hivare ema Tata Nucaiya­ quene. \s1 Ema Jesús máechajisiha eta máijara­re­si­rayare ema Júlasi \r (Mt 26.20-25; Mr 14.17-21; Lc 22.21-23) \p \v 21 Te títapi­ricapa eta máichira­havihi ema Jesús, téñamavaipa te masamure eta máijara­re­si­ra­yarehi ema émana vichamurihi. Tacahe, matupi­ruvapa máichahavihi: \p —Nutupiruva numetacahe: Mararihi ani te etaracu ema tíjara­re­ca­nuyare —macahepa. \p \v 22 Tacahe, viárame­ca­rinehi eta máichira­havihi. Véseniu­qui­ji­ri­cacapa. Vahi vímatihini nájaha­hipuca ema máichaquenehi. \v 23 Nutiari­hisera nuti nachamuri máemuna­ru­pa­nanuhi ema Jesús. Nucacha­cayahi éma eta véjasirahi te mesa. \v 24 Tacahe, ema Pedro tiúmatsiu­qui­chanupa nuyase­re­cahini nájaha­hipuca ema máichaquenehi ema Jesús. \v 25 Tásiha, núti nujajaicapa ema Jesús: \p —Tata, ¿nájahasica ema píchahi? \p \v 26 Tásiha, tijica­panupa: \p —Nuyuve­tu­mecaya eta pan, néchipae­jicaya. Ema níjara­ruyare, émara ema tíjara­re­ca­nuyare —macahepa. \p Tacahe, máechipae­jicapa eta pan, máijaracapa ema Júlasi. \v 27 Jéhesaréinehi, ema Váinaraji enevanepa mávahácahi éma. Tásiha, ema Jesús máichavanepa: \p —Júlasi, eta juca pipane­reruhi, táitaucha­va­vanepa puítinaichu —máichapa. \p \v 28 Váhisera vácaicu­tia­rahini eta juca máichirahi ema Jesús ema Júlasi. \v 29 Vímija­cha­hichucha eta mavacha­re­si­ra­ya­re­hivare eta tinicacare tayeheyare eta piesta, mácaji­hi­va­re­pucaini ena páureana, taicha émahi técha eta tarera máunasi­rarehi eta plata eta mateso­re­rovahi. \v 30 Te títanesipa ema Júlasi eta manisirahi eta pan, tiyanapa tiúchucahi. Tijuni­ji­ca­havipa te jena yátiquenehi. \s1 Ema Jesús macava­nai­ripipa eta vémuna­si­ra­ca­ca­yare­ \p \v 31 Eta máuchusiraipa ema Júlasi eta viyehe, ema Jesús máichahavipa: \p —Títecapapa puiti eta táitauchi­ra­vayare ímahainapa éti eta máitupa­ji­jia­sirava ema Viya étapa eta nítupa­ji­jia­si­ra­vayare núti Manere­ji­runuhi éma. Éti ecuna­cha­ha­vinapa. \v 32 Nímere­cainapa eta máitupa­ji­jia­si­ravahi ema Tata, ema apana máimere­ca­yareva eta nítupa­ji­jia­si­ravahi nuti Machicha. Puiti juca sácheanayare títaucha­vainapa. \v 33 Nuchicha­naveana, ánipirine eta juca ecacha­ne­ra­nuyare. Tásiha, nuyanainapa. Éti, etanu­ca­nuinapa; vuíchahasera ítuji­ca­vaimahi ecapa­yacanu. Étarichuhi eta numeta­rapihi nayehe ena ticatia­na­canuana eta níchira­vacahi vahi títuji­ca­va­naimahi ticapa­ya­canuana. \v 34 Puiti nunaqui­cayare eta juca arairu nuvanairipi eta eyehe. Émuna­ca­ca­yarehi ena echamuriana. Ecuti­nu­yarehi eta némunasiráhehi núti. Ene ecaheyare éti apanavare. \v 35 Te yátupina émunacaca, eta tímatia­ca­hea­nayare ena achaneana étirahi eti nímitu­reanahi —máichahavipa. \s1 Ema Jesús máimereucha ema Pedro eta máepiya­si­ravaya vahi máimati ema Jesús \r (Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; Lc 22.31-34) \p \v 36 Tásiha, ema Pedro mayase­recapa: \p —Tata Maestro, ¿távihainapa picaijuheya? \p Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Eta nucaijuheya puiti, éti vuíchaha ítuji­ca­vaimahi éhicanu. Ecapa­ya­ca­nu­ya­resera. Váhivare ánasimahi éti. Vuíchahasera tíjahúchavaimahi —máichapa. \p \v 37 Ema Pedro majica­pa­varepa: \p —¿Tájaha tacuichavaini vahi nucura­ta­hahini néhicavi, Tata? Núti níjaracava népena píchavenénahi píti —máichapa. \p \v 38 Tacahe, ema Jesús máichapa: \p —Píti, pímija­cha­vapuca píjaracava pépena eta picatiu­chi­ranuya. Numeta­ca­visera: Puiti juca yati, te tamira­hui­na­richaha eta táechaji­siraya eta varayu te tijararahi, píti mapaheyare pépiya­ca­vayare vahi pímatinu, eta picatiu­chi­ra­va­yarehi píti —máichapa. \c 14 \s1 Ema Jesús, jéhevare éma téhicacare eta víteca­piraya me Viya \p \v 1 Vahi ecueñamava éti. Ácasiñava eta me Viya; ácasi­ña­vavare eta nuyehe. \v 2 Taicha ánaqui te mávasa ema Tata, camuri eta tiávira­vacare iávihayare éti, taicha ícuchihi éti. Tacahe, tatupa­racahi nuyanayare nétupi­ri­cayare eta iávihayare. \v 3 Te táuripa eta iávihayare, nútija­pai­na­varepa nuchavainapa népanahénapa apaesa ácachanenu éti tayehe eta návihayare núti. \v 4 Eti ímatiripa eta nucaijuheya. Ímati­pa­hivare eta achene nuyani­hayare. \p \v 5 Tásiha, ema Tomás majicapapa: \p —Tata, váhira vímati távihapuca eta picaiju­heyare; váhivare vímati eta achene piyani­hayare —macahepa. \p \v 6 Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Nútira néhicacare. Nútirichuva nuti yátupiquenénuhi. Nútivare nucaita­rerahi, nájina apanaina ácasi­ñaimahi eta íteca­pi­rayare me Tata. \v 7 Eta ímati­ranuipa núti, ímati­ri­pa­hivare ema Tata, taicha ímaha­nuripa puiti eta juca nucachanérahehi —macahepa. \p \v 8 Ema Felipe máichapa: \p —Tata, pímecha­ha­vipaini ema Viya apaesa viúrisa­mu­repaini eta vímati­rai­nahini. \p \v 9 Ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Ánaquia­paripa eta picacha­ne­ranuhi, piti Felipe, vuíchaha­ca­ruvare pímatinu. Eti ímaha­nu­ripahi, ímati­nui­pavare yátupihi. Tímicu­ti­ji­ri­ca­vaipahi émainahini ímara­ra­cahini ema Tata. ¿Tájaha tacayema pivara­hai­cha­havare nímechavi ema Tata? \v 10 ¿Váhipuca pisuapanuhi eta mávahásiranuhi ema Tata, tásiha, étapa eta návahásira­hivare núti apanava? Eta juca nucaye­ma­que­neanahi, vahi nuveha­que­neanaina te nuchuti. Étara eta mávahásiranuhi ema Tata, títauchavahi eta mavara­ha­que­neanahi. \v 11 Esuapanu eta návahásirahi núti ema Tata, étapa eta mávahásira­nu­hivare éma. Te vuíchahapuca esuapa­nuhini eta numetarapi, étavanerécainaséra esuapa eta tiárami­ca­reanahi níchaque­neanahi. \v 12 Nutupiruva numetacahe: Nuyanainapa eta me Tata. Eta tacahe, éti yátupi eta esuapi­ranuhi, nítsivahe éti. Níjaracahe eta erata­hairaya ecuchuca eta tiárami­careana, ecuti­nuyare. Níjara­ca­hevare eta erata­hairaya ímitu­pirucha eta náchanevana ena achaneana. Jéhesare, eta juca tiápaju­pa­na­vayare eta tacuna­cha­careva tayehe eta tiárami­careana íchaque­nea­nayare. \v 13-14 Núti níjara­ca­he­yareva tamutu jácani eyasea­ru­nua­nayare te níjare, taicha nuvaraha ichape eta ecuna­chi­rayare ema Tata. \s1 Ema Jesús macame­tarapi eta máucupai­siraya ema Espíritu Santo \p \v 15 Eta esuapi­ranuhi tímereu­chaheya eta yátupirahi eta émuna­si­ranuhi. \v 16 Tásiha, núti nuyasea­cainapa ema Tata máevataca ema Espíritu Santo. Éma, tímica­ta­ca­heyare, ticuri­sa­mu­re­cha­he­yareva. Yátupi­que­nevare eta mávahásira­heyare eta ítare­si­rayare. Vahi tínajiacahémahi. \v 17 Éma, tímitu­ca­heyare, máitame­ta­cayare tamutu eta yátupi­que­neanahi tásiha­queneana eta me Tata. Énasera ena achaneana, vahi ticaija­ra­ca­sia­naimahi, taicha vahi návara­hahini najaca­pahini éma. Eta namara­ta­hairahi náimaha éma, náimijachahi vahi máimati­carehíni éma. Étisera ímatiyare éma, taicha máitava­ca­cayare eta mávahásira­heyare. \v 18 Núti, váhivare nujuni­jiacahémahi. Nuchavayare eyehe, ecacha­ne­nu­yareva. \v 19 Puiti juca sácheanayare, ena achaneana vaipa tímaha­nua­naimahi. Étisera ímaha­nu­pa­racaya, taicha nuchava­yarehi nítareca. Éti apanavare ítare­ca­yareva nícha núti. \v 20 Te nuchavapa nítareca, échavainapa éti eta mávahásiranuhi ema Tata, échavai­na­varepa eta návahásira­hevare núti, éti apana iávahácanu­hivare. \v 21 Nácani náimatiyare eta nuvanai­ripiana, náitaucha­yareva, éta tímicae­che­ra­chayare eta yátupihi eta náemuna­si­ranuhi. Tásiha, ichapeyare eta namuna­vayare me Tata táichavenénahi eta náemuna­si­ranuhi. Núti apanavare ichape­yareva eta némuna­si­ra­va­cayare. Tásiha, nímere­ca­va­yareva nayehe —macahepa. \p \v 22 Ema Tadeo máichapa: \p —¿Táichara­ca­vayare, Tata, eta vicari­chui­rayare pímerecava eta viyehe; tásiha, ena apamuriana achaneana, vaipa tímaha­via­naimahi? —macahepa. \p \v 23 Tacahe, ema Jesús majicapapa: \p —Nácani témuna­ca­nua­nayare, nasuapayare eta nuvanai­ri­pianahi. Tásiha, ema Tata, tétavi­ca­va­yarehi eta máemuna­si­ra­vacaya. Tásiha, vítija­painapa viávahácava­cayare éna. \v 24 Nácanisera vahi témuna­ca­nua­naimahi, váhivare nasuapaimahi eta nuvanai­ripiana. Eta juca esama­que­neanahi puiti, vahi tásiha­que­ne­nahini te nuchuti. Tásiha­quenehi me Tata, ema tivane­canuhi. \p \v 25 Nucama­purava numetacahe puiti taicha ánipirine eta juca nucaheyare eta eyehe. \v 26 Émasera ema Espíritu Santo mavane­ruyare ema Tata níchavenénahi núti, ema tímica­ta­ca­heyare, ticuri­sa­mu­re­cha­he­yareva. Énerichu tímitu­ca­heyare, témecha­heyare tamutu eta juca numeta­rapiana eyehe. \p \v 27 Puiti nucame­tavaya eta eyehe. Nuvara­hasera tacuijahini íchira­vai­nahini, ecana­ra­siraina eta epane­reruana. Núti vahi nácuti­nuhini ena apamuriana achaneana eta nujuni­ji­si­raheya. Vahi ecuva­yuchava eta éñama­vairaina. Váhivare ecupica. \v 28 Puiti numeta­ca­heripa eta nuyani­rayare; tásiha, étapa eta nuchavi­rayare eta eyehe. Eta tacahe, te yátupina émunacanu, evapi­na­va­yarehi nuyehe núti eta nuchavi­rainapa mayehe ema Tata, nápechavaya nucachane éma tayehe eta máetaviu­chirahi eta majaraivahi étapa eta máitupa­ji­jia­sirava. \v 29 Nucame­ta­ra­pivane eta juca, apaesa te ímaha táitauchavapa, esuapainapa yátupi. \p \v 30 Ánipirine puiti eta juca néchaji­ri­si­ravahi eta eyehe taicha ávanepaipa títecapa ema Váinaraji eta mavarairahi tiáquipai­ca­nuyare. Éma, yátupihi táquenuhi eta juca apaquehe. Váhique­nesera títaha­ca­nuimahi núti. \v 31 Nuvara­hasera náimatiya ena achaneana eta némuna­sirahi yátupi ema Tata; tásiha, nítaucha­pa­racahi tamutu eta mavanai­ripiana. Échepuca. Viyana viyejecava eta te juca —máichahavipa. \c 15 \s1 Eta táenaqui eta uva étapa eta tasimu­tuquene eta tatava­va­jiana­ \p \v 1 Núti nucutihi eta sucureca uva. Étiripa éti ecuti eta tatavana. Ema ticachichanu tímicu­ti­ji­ri­cavahi ema tijaneacahi eta sucureca. \v 2 Éma máechuca eta máhiri­querehi tatava. Máepachia­cavare eta apana tatava eta ticahirisi apaesa tacahipana. \v 3 Eti epachi­ha­va­caipahi taicha eta nímitu­rapiana emeta­ca­si­vanahi. \v 4 Eta tacahe, ímiya­na­vayare eta iúrujia­si­ra­nuyare taicha eta návahásirahehi núti, apaesa ácuti eta tatava ticahiriqui. Taicha te viyuvetuca eta tatava eta uva, vaipa ticahimahi. Ene ecahehi éti, te vahi ecuimi­yanava iúrujiacanu, tájina vaipa ecaema­ta­nea­ca­nuimahi. \p \v 5 Nápechava nímicu­ti­chinahe puiti. Núti nucutihi eta táenaquihi. Éti tímicu­ti­ji­ri­cavahi nutavahehi. Te ímiyanava iúrujiacanu, ichape­mu­ri­yarehi eta ecaema­ta­nea­si­ranuya. Téhesera ácarichu éti, tájina erata­haquenémahi ícha. \v 6 Nácani tijuni­jia­ca­nua­nayare, ticutia­nayare te ticaechu eta tatava. Tiájiqui­yarehi. Tásiha, nacuru­ji­cainapa, náijuchainapa te yucu. \p \v 7 Ímiyanava yátupina eta iúrujia­siranu. Yátupi­navare eta ítauchiraina eta nímitu­rapiana. Tásiha, te eyasea­ca­nupuca jácani evara­ha­que­neanahi, núti níjara­caheya. \v 8 Nuvaraha ímere­cavaya eta táurivayare eta ecaema­ta­nea­siranu, apaesa tétavi­ca­vainapa eta macuna­cha­ca­revaya ema Tata. Tásiha, ecaeche­raipahi eta yátupirahi nímiturehe. \v 9 Ímiyanava eta iávahásiranu taicha tétavi­cavahi eta némuna­si­rahehi tacuti eta máemuna­si­ranuhi ema Tata. \v 10 Eta ímiya­nirava ítauchapaipa eta nuvanai­ripiana, tijuru­capaipa eta ímatirahi eta némuna­si­rahehi. Tacuti eta nítauchirahi núti eta mavanai­ripiana ema Tata, nímatipaipa eta máemuna­si­ranuhi éma. \v 11 Eta juca nímicu­tia­ra­chirahi, nuvarahahi iápajuca eta iúrisa­mu­revahi tásiha­quenehi eta iávahásiranuhi núti. Ecutinuya eta núrisa­mu­revahi. \v 12 Nápechahe numetacahe eta juca nuvanairipi eta eyehe: Yátupina eta émuna­si­ra­cacaina. Ácutinu eta némuna­si­rahehi núti. \v 13 Ena achaneana, te navarahahi náimerecaya eta náemuna­sirahi nácani náemuna­ruanahi, natanu­ca­yarehi náijara­casicha. Nácani tíjara­re­ca­va­napuca eta náepenirahi énavenehi ena náemuna­ca­sareana, éna yátupihi náimereca eta náemuna­sirahi. Ene nucahehi núti, níjara­re­ca­vayare eta népeniraya íchavene eti némuna­ca­sa­reanahi. \v 14 Jéhevare, éti yátupi­quenehi némuna­ca­sa­reanahi, eta ítauchirahi eta nuvanai­ri­pianahi. \v 15 Vahi vánaracahéna nuyehe, taicha ena vanara­canahi vahi náimatimahi eta mapane­re­ruanahi ema náquenu. Étisera némuna­ca­sa­reanahi. Eta tacahe, numetacahe tamutu eta mapane­reruana ema Tata. \v 16 Vahi étinahini enere­ji­ca­nuhini eta éhisi­ranuhi. Núti nunere­ji­cahehi. Puiti nutupa­racahe, nuvaraha táuri eta ecaema­ta­nea­siranu eta epaisiraya eta ecame­ta­rai­rui­rayare. Nuvaraha ecaji­mu­ya­cahini ena achaneana náehica­nuhini. Yátupina eta ímitu­siraina apaesa náimiyanava eta náehisi­ranuhi. Tásiha, ema Tata tíjara­ca­heyare tamutu eta eyasea­rua­nayare te níjare. \v 17 Nuvaraha ítaucha eta juca nuvanai­ripiana. Yátupina émunacaca. \s1 Ena achaneana ticatia­na­ca­hea­nayare tacutiyare eta nacatia­na­si­ranuhi núti \p \v 18 Puiti numeta­ca­hevare, te nacatia­nacahe ena achaneana, échavayare éti vahi étinahini nacatianaca. Núti nacatia­nacahi. \v 19 Taicha, te étainai­chahini iávacu­hahini eta tayehe­repiana eta apaquehe, ena achaneana témuna­ca­hea­na­ri­pahini, tacutihini eta náemuna­ji­ri­si­ra­cacahi éna. Étasera eta nunere­ji­si­rahehi te nataracu ena achaneana, étapa tiviuchahehi eta nacatia­na­si­rahehi taicha ínajicaipa eta máepera­jiquene tayehe eta apaquehe. \v 20 Échavavare eta juca numeta­ruhehi: “Vahi másapi­haimahi ticaemu­nacasi ema musu mayehe ema máquenuhi”. Núti ticatia­na­ca­nuanahi; ene ecahe­yarehi éti, eta nacatia­na­si­ra­he­yareva. Vahi nasuapahini eta nímitu­rapiana. Váhivare nasuapaimahi eta ímitu­rapiana éti apanava. \v 21 Eta éhisi­ranuhi núti, étaripa tiviucha­heyare tamutu eta juca nacatia­na­si­ra­heinapa táichavenehi vahi náimatihini ema Tata tivane­canuhi. \p \v 22 Tacuija­ri­chu­hi­pucaini naviure­vai­nahini éna, te vahi nucuite­cahini eta nímitu­si­ra­vacahíni. Tépuru­nuanahiséra, náepuru­hivare eta nímitu­rapiana; tásiha, tétavi­cavahi eta naviure­vanahi. \v 23 Taicha nácani ticati­cha­nuanahi núti, nacatia­na­ca­hivare ema Tata. \v 24 Éneri­chuvare tacuijahini taviucha­va­cahini te vahi nucuime­re­cahini eta tiárami­careana níchaque­neanahi. Mamara­ta­ha­quenehi máichahini mácani apana achane tacutihini eta níchaque­neanahi núti. Étasera náimaha­ripahi, váhique­nesera nasuapahini. Nasapiha ticatia­na­ca­nua­na­richucha, nacatia­na­ca­hivare ema Tata. \v 25 Étasera tacahe­yarehi eta táitauchi­ra­va­yarehi eta táechaji­ri­ruvana eta Sagrada Escritura te Salmo, ani tacahehi: “Tájina taviucha­nuhini eta nacatia­na­si­ra­nuhi”. \p \v 26 Étisera, marari­hiyare ema tímica­ta­ca­heyare, ticuri­sa­mu­re­cha­he­yareva. Te níteca­pau­cha­yarepa ema Tata, nuyaseacaya mavaneca ema Espíritu Santo. Éma, te máitecapapa, tímereu­cha­heyare eta yátupi­queneana. Tímereu­cha­nu­yareva núti eta eyehe. \v 27 Éti apanavare ímereu­cha­nu­yareva taicha tiyere­ripahi eta ecacha­ne­ranuhi, tépanavapa te nunérejicahénapa. \c 16 \p \v 1 Núti numetacahe eta juca apaesa vahi ecuarami eta nacatia­na­sirahe, váhivare ecuina­jicava eta éhisi­ranuhi. \v 2 Taicha tiáquiji­ca­hea­nayare tayehe eta viúruji­si­ra­revana. Éneri­chuvare navara­hayare ticapa­caheana. Éna, náimija­cha­yarehi tiúriyarehi eta náichirayare te mamirahu ema Viya. \v 3 Éna, náichayare eta juca táichavene eta namáimatirahi ema Tata, váhivare náimati­nuhini núti. \v 4 Numetacahe eta juca apaesa te táitecapapa eta íchava­que­nevaya, vaipa ecuarameca. Échainapa eta numeta­si­rahehi. \s1 Ema Espíritu Santo tímica­ta­ca­ha­vihi­ \p \v 5 Puiti tiánehinapa eta nuyaniraya nuchava eta me Tata. Eta nucacha­nei­rahehi, ticatia­na­ca­nuanahi núti ena achaneana. Puítisera eta májinai­ra­nuyare, ticatia­na­ca­hea­nainapa éti. Eta juca tacahehi, nupaenumava numeta­cahehi puiti. Étisera németeaca vuíchaha ecaicutiara eta numetarapi, taicha váhivare eyase­re­ca­nuhini eta nítame­ta­si­rayare, étahinéni eta nucaiju­heyare. \v 6 Esapiha éti ecati­sa­mu­revahi taicha eta juca numeta­si­rahehi eta nuyaniraya. \v 7 Tayanapane vahi eyase­re­ca­nuhini, nutupi­ru­vasera numetacahe: Tatupa­racahi eta nuyaniraya nuchava mayehe ema Tata, taicha te vahi nucuyana, vahi títecaimahi ema nuvaneruya. Éma tiúricha­heyare, tímica­ta­ca­heyare, ticuri­sa­mu­re­cha­he­yareva. \v 8 Éneri­chuvare ena achaneana te juca apaquehe, manaca­sa­mu­rechaya eta nacatu­pa­ra­hairahi náichayarehi eta táuriqueneana, náehica­nuvare núti. Manaca­sa­mu­re­cha­va­ca­yareva éna eta náimatiraina eta nasipe­ca­tu­ra­raivahi. Taicha te vahi nacuvaraha náinajica eta tamauri­queneana, téhevare vahi nacuvaraha náehicanu núti, ticaicu­ña­nainapa te yucu. \v 9-10 Ema Espíritu Santo manaca­sa­mu­re­cha­va­cayare ena achaneana eta najaca­pa­ca­revaya me Tata nácani ticasi­ña­va­napuca eta nuyehe, taicha nuyanaya eta me Tata, néchajiu­cha­va­cayare éna. (Vaipa ímaha­nuimahi éti.) Nácanisera vahi nasuapa­nuhini núti, tanasi­quenehi eta napeca­tu­ranahi. \v 11 Manaca­sa­mu­re­cha­va­ca­yareva ema Espíritu Santo eta yátupina táiture­vayare éna eta máicuñayare ema Váinaraji náehiruhi te juca apaquehe. Éna apanava náepuju­qui­chainapa tayehe eta yucu infierno. \p \v 12 Mavera­cha­haneni eta juca nuvara­ha­que­neanahi numetacahe. Váhisera erata­haimahi ecaicutiara puiti. \v 13 Téhesera máitecapapa ema Espíritu Santo, éma tiámaya­repahi eta yátupi­queneana numaimi­tu­re­hea­na­richaha, émainapa tímitu­ca­heyare. Taicha mameta­ca­sivahi eta máechaji­si­ra­heyare, éneri­chuvare timeta­ca­he­yareva eta íchava­quenéva­nayare. \v 14 Ichapenapa eta nucuna­cha­ca­re­vayare máicha. Émainapa timeta­ca­heyare eta nuvanai­ri­pia­na­yarehi eyehe. \v 15 Taicha ema Tata titupa­ra­canuhi eta nútira­yarehi nécha tamutu. Eta tacahe, eta juca mameta­ra­pia­nayare ema Espíritu Santo tásiha­que­nea­nayare nuyehe. \s1 Vahi tánasimahi ecati­sa­mureva. Tichavayare eta iúrisa­mu­re­vaya­ \p \v 16 Ánipi­ya­rei­chusera eta emaimai­ra­nuyare. Téhesera táequenénapa, iápecha­vai­na­varepa ímaha­nuyare. Taicha nuyana­yarepa te mávihahi ema Tata. \p \v 17-18 Tacahe ena apamuriana nuchamuriana tiyase­re­ca­nuanapa: \p —¿Tájahapuca tacayema eta juca mameta­rapihi, eta macahehi ánipirine eta vimaimai­rayare, tásiha, te táequenénapa viápecha­vai­na­varepa vímaha? ¿Tichava­va­nepuca eta mayani­rayare eta me Maiya? ¿Váhipuca mánasimahi eta machaviraya? Váipavare vácaicutiara eta ánipirine eta macaheyare eta viyehe —nacahepa. \p \v 19 Ema Jesús macaicu­tia­ra­vacahi eta navarairahi nayasereca. Máichavacapa: \p —Núti numeta­cahehi eta ánipirine eta emaimai­ra­nuyare. Tásiha, te táequenénapa eta emaimai­ra­nuyare, iápecha­vai­na­varepa ímahanuya. Eta juca emacai­cu­tia­ra­quenehi. \v 20 Tásiha puiti, nutupiruva numetacahe eta íyahai­rai­na­samipa éti, ejapa­nu­vai­ra­yareva. Énasera ena apamuriana achaneana, tiúrisa­mu­rea­nainapa éna. Tásihasera te táequenénapa, vaipa íyahaimahi. Tétavi­ca­vasera eta iúrisa­mu­re­vainapa eta táitsivaya. \v 21 Eta juca tímicu­ti­ji­ri­cavahi te tínacayare esu esena. Ánipichuhi eta sucati­ru­havahi taicha eta suínasi­ra­yarehi. Téhesera te tamutupa eta suínasirahi, suémiti­si­cainapa eta sucati­ru­ha­vainihi. Tiúrisamuréinapa eta suímairahi eta suchicha, tajuru­si­ra­yarehi te juca apaquehe. \v 22 Ene ecaheya éti, ecati­sa­murehi puiti, ánipi­ri­chusera. Téhesera te viápechava vímaha­cacaya, tétavicava eta iúrisa­mu­revaya. Nájinai­na­varepa tihapa­picahémahi eta iúrisa­mureva. \p \v 23 Te jena sácheyare, vahi nútimahi eyase­recanu. Émasera ema Tata eyase­re­ca­yarehi. Éma, tíjara­ca­he­yarehi tamutu jácani eyasea­rua­nayare te níjare. \v 24 Puíticha tájinaichaha eyasea­ra­pi­nahini me Tata te níjare. Ticamu­nu­carehi eyasea­cayare. Éma tíjaracahénapa. Étainapa ticuri­sa­mu­re­re­ca­heyare ichape. \s1 Numetacahe eta nucapa­que­chi­ra­va­cayare ena nánara­na­yare­ \p \v 25 Núti nímicu­ti­chi­nahehi eta juca numeta­si­rahehi. Téhesera te táequenénapa, nutupi­ru­vainapa numeta­ca­heyare eta yátupi­queneana mapane­re­ruanahi ema Tata. \v 26 Te jena sache, eyasea­cainapa ema Tata te níjare. Váipayare tacamu­nuimahi nuyaseuchahe eta mayehe. \v 27 Taicha émaripa ema Tata témuna­cahehi éti, táichavénehi eta émuna­si­ra­nu­hivare núti. Éti esuaparipa eta yátupirahi eta mavane­si­ranuhi ema Tata. Tíjara­cahéna­vanepa eta eyasea­rua­nayare. \v 28 Núti, eta násihahi mayehe eta nítesirahi te juca apaquehe. Puítisera nujuni­ji­cai­na­varepa eta apaquehe, nuchavai­na­varepa mayehe ema Tata —máichahavipa. \p \v 29 Tacahe, viti máimitureana víchapa: \p —Jéhevare puiti pitupi­ruvapa eta péchaji­sihahi. Vaipa pímicu­tia­ra­chinahávihíni. \v 30 Vímati­varepa eta yátupirahi pímatie­queneha tamutu. Jéhesare, pímatie­queneha tamutu eta vipane­reruana, étaripa eta juca vivarairahi viyase­re­ca­viyare. Visuaparipa puiti eta yátupi­quenéravihi Machichavi ema Viya —víchapa. \p \v 31 Tacahe, ema Jesús máichahavipa: \p —Jéhepuca eta esuapiranu puiti. \v 32 Puítisera juca yati, títeca­painapa eta éjane­repáisi­rayare éti. Ejuni­ji­ca­nuinapa, nucari­chuinapa núti. Matiari­hi­ya­resera ema Tata. Éma, ticacha­ne­nuyare. \v 33 Numeta­ca­hevare tamutu eta juca apaesa vahi ecuarameca. Ácasiñava yátupina nuyehe apaesa tacuija ecuichi­ravaina, tayanapane ecata­ji­vayare muraca te juca apaquehe. Ácasi­ña­va­hisera eta nuyehe, taicha núti máijara­runuhi ema Tata eta nucapa­que­mu­ri­hai­rayare namutu ena nánaranahi —máichahavipa. \c 17 \s1 Eta mayuja­ra­sirahi ema Jesús, mayaseu­cha­vacahi me Maiya eta náurivaina ena máimitu­reana­ \p \v 1 Te títapi­ricapa ema Jesús eta máechaji­si­ra­havihi viti máimitureana, tépanavapa tiyuja­racahi. Máesenicapa te anuma. Ánipa macahe: \p —Tata Nucaiyaquene, títeca­pau­chanupa puiti eta táitauchi­ra­vayare eta pipane­reruana. Nuvara­hasera nucuna­cha­caréni eta piyehe, tácutini eta nucuna­chi­ravihi píti. \v 2 Yátupihi eta píjara­si­ranuhi eta aquenu­cai­ra­nuyare, te namirahu namutu ena achaneana. Nucaita­re­si­ra­ya­re­hivare namutu ena píchuha­que­neanahi píjara­ru­nuanahi. \v 3 Níjara­cayare eta náitare­si­rayare máichecua­ra­qui­reyare ena píjara­ru­nua­nayare apaesa náimativi, piti Tata yátupi­que­névihi Viya, nútipa núti Jesucristo, núti pivane­runuhi te juca apaquehe. \v 4 Núti nímerecahi ne achaneana eta picuna­cha­ca­revahi. Nítauchaipahi tamutu eta pivanai­ri­pianahi pivara­ha­quenehi níchayarehi. \v 5 Puítisera nuchavai­na­varepa eta piyehe. Píjara­ca­nuyare eta nuchavi­rayare te pijaraivahi. Néjacai­na­varepa te pivaure tayehe eta návinehi acane te tépana­vainapa eta apaquehe. \p \v 6 Nítamu­tu­ru­ca­ripahi eta nímitu­si­ra­vacahi ena píchuha­que­neanahi píjara­ru­nuanahi píti. Nímima­ti­cha­va­ca­hivare eta piúrivahi píti. Yátupi­hisera eta pichicha­na­veanahi éna, taicha nasuapahi eta nímitu­rapiana píjara­ru­nuanahi núti. \v 7 Náecharipahi tamutu eta juca nímitu­rapiana tásiha­que­neanahi piyehe. \v 8 Náechari­pa­hivare eta yátupi­que­nérahi eta pivane­si­ranuhi. Eta tacahe, natupi­ruvahi najacapa eta nímitu­si­ra­vacahi eta péchaji­ri­ruvana. \p \v 9 Eta tacahe, puiti nuyaseacavi, Tata, eta pijanea­si­ra­vacaina ena píjara­ru­nuanahi téhica­nuanahi, taicha pichane­ranahi éna. Vahi énaina nuyaseu­chavaca ena masuapa­ji­rai­ra­hanahi te juca apaquehe. \v 10 Núti néchahi eta piyehe­ra­vacahi éna. Eta tacahe, néñamavahi eta nayehe, nuyehea­naipahi éna. Yátupihi eta náimati­ranuhi eta pivane­runuhi, tásiha ticuna­cha­nuanahi ichape. \p \v 11 Puiti núti nujuni­ji­ca­va­cainapa ena píjara­runuana. Énasera nanasi­ya­rechaha te juca apaquehe. Nútisera nútija­painapa eta piyehe. Tata Nucaiyaquene, piti yátupi­que­névihi eta pisantuvahi. Nuyaseacavi pijanea­si­na­nu­va­cachucha éna, apaesa náimiya­navahi eta náurujia­si­ra­cacaina, návahá­si­ra­ca­cayare nácutihini eta viávahá­si­ra­cacahi víti. \v 12 Núti nímima­ti­chavihi píti eta nayehe, étapa eta píjare, apaesa yátupina eta náehisi­ravina. Ichape­murihi eta nujanea­si­ra­vacahi éna eta nucacha­ne­ra­va­caichaha. Eta tacahehi, vahi náinaji­ca­vahini eta náehisi­ra­havihi. Émanarichu ema téjeca­pavahi, ema tijara­re­ca­nuyare. Étasera tacahe­yarehi eta táitauchi­ra­va­yarehi eta Sagrada Escritura. \p \v 13 Puiti nútija­painapa, Tata, tayehe eta jara piávihahi. Eta nucacha­ne­ra­va­caichaha éna, numeta­ca­vacahi eta pipane­reruana, taicha nuvaraha vácuti­ca­cahini eta viúrisa­mu­revaina. \v 14 Taicha ena achaneana te juca apaquehe, ichape­murihi eta nacatia­na­si­ra­vacahi táichavenehi eta najaca­pirahi eta péchaji­ri­ruvana nímitu­si­ra­vacahi. Éna, vaipa náehicahini eta tayeheana eta juca apaquehe, ticuti­nua­na­ripahi núti eta numaehi­sirahi eta tayeheana eta te juca apaquehe. \v 15 Vahi nuyaseacavi eta pivira­va­cai­nahini te juca apaquehe. Nuyaseacavi núti eta picatiu­chi­ra­va­cai­nahini mayehe ema Váinaraji. \v 16 Taicha yátupihi éna vaipa tayehea­nai­nahini eta juca apaquehe, ticuti­nua­naripa núti vahi tayehe­nui­nahini eta juca apaquehe. \v 17 Píjara­ca­va­cahini eta náurivai­nahini eta piyehe, náitusi­rai­nahini cápachi eta péchaji­ri­ruvana yátupi­queneana. \v 18 Píti pivane­canuhi nímitu­re­ca­yarehi eta péchaji­ri­ruvana nayehe ena achaneana te juca apaquehe. Tásiha, núti nuvane­ca­va­ca­yareva ena nímitureana, náimituca ena apamuriana achaneana. \v 19 Puiti, eta némuna­si­ra­vacahi éna, níjara­recava núti, nítauchayare eta pivara­ha­quenehi. Nuvaraha ene nácahehini éna, yátupi­nahini náijara­ca­vahini eta nacaema­ta­nea­si­ra­vi­yarehi. Yátupi­na­hi­varéni nasuapa eta péchaji­ri­ruvana yátupi­queneana. \p \v 20 Váhiva­resera nacarichuhi éna nuyaseu­cha­vacahi eta piyehe. Énerichu nuyaseu­chavaca ena tisuapa­nayare eta táunavayare eta áñoana, ena tijaca­pa­nayare eta péchaji­ri­ruvana. \v 21 Nuyasea­ca­vivare váhini tacuita­vahini eta náurujia­si­ra­ca­cayare éna. Píjara­ca­hi­varéni, Tata, te nasamureana eta návahá­si­ra­ha­vi­nahini tácutihini eta viávahá­si­ra­cacahi víti. Náurujia­si­ra­ha­vi­navare víti, apaesa ena achaneana te juca apaquehe náimatihini yátupina eta pivane­si­ranuhi. \p \v 22 Núti níjara­ca­va­caipahi éna eta náitupa­ji­jia­si­ra­va­ca­yarehi tamutui­ra­yarehi narataha. Vicutihi víti eta tamutuira virataha. Návahá­ca­cahini éna, vácutihini víti eta viávahá­si­ra­cacahi. \v 23 Píti piávahá­canuhi núti. Tásiha, núti návahá­ca­vacahi éna apaesa yátupi­nahini éna étanai­na­ri­chuyare eta napane­reruana, apaesa ena apamuriana achaneana te juca apaquehe étainahini náimatia­rai­nahini eta pivane­si­ranuhi, étapa eta pémuna­si­ra­vacahi ena nímitureana tacutihi eta pémuna­si­ranuhi núti. \p \v 24 Tata Nucaiyaquene, píti píjara­canuhi ena nani píchuha­que­neanahi. Nuyaseacavi puiti eta nucacha­ne­ra­va­cai­nahini tayehe eta návihayare núti. Náimahahini eta nujaraiva píjara­runuhi taicha eta pémuna­si­ranuhi te tépana­vainapa eta tacaepi­yairahi eta apaquehe. \v 25 Tata Nucaiyaquene, píti yátupi­que­névihi eta pisantuvahi. Ena achaneana te juca apaquehe vahi náimati­vihini. Nútisera nímativihi. \v 26 Ena nani píjara­ru­nuanahi nímima­ti­cha­vi­ripahi. Tétavi­cavahi eta pémuna­si­ranuhi. Tásiha, nuvaraha yátupina nasamava eta táetaviu­chirahi eta pémuna­si­ra­vacahi taicha éna tiávahá­ca­nuanahi núti. \c 18 \s1 Títecapanapa ena ticaratacanaya ema Jesús \r (Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Lc 22.47-53) \p \v 1 Te títapi­ricapa ema Jesús eta mayuja­ra­sirahi, tiyanapa tiámamu­ri­ha­havipa te apachara eta tatavarapi ticaijare Cedrón. Ánaqui tatiarihi eta huerta ticaijare Getsemaní. Visiapapa tayehe. \v 2 Tacahe, ema Júlasi máimatihi eta juca viávirarehi taicha ichape­murihi eta vicacha­nerahi ema Jesús tayehe eta huerta. \v 3 Tacahe, te jena yátiquenehi, títecapapa ema Júlasi. Mámamu­ri­ha­paipahi ena oficialeana énapa ena camuri­que­neanahi suntaruana romanoana, vanairu­canahi éna nayehe ena tuparai­rucana, taicha napami­ca­vacahi ena fariséoana. Ticami­ca­hua­na­paipahi. Ticaepu­chi­ri­quia­napaipa, étapa eta nayehe espada. \v 4 Émasera ema Jesús máecharipa eta nacara­ta­si­ra­yarehi. Tacahe, mácapa­vacapa éna. Máichavacapa: \p —¿Nájaha etánuca? \p \v 5 Ena najicapapa: \p —Ema Jesús Nazareno vitanu­capahi. \p Éma máichavarepa: \p —Nútira etánu­repahi. \p Ema Júlasi mapauchapa, máetsera­recapa. Tásiha, titupi­hachaha te machacaya. \v 6 Eta majica­pirahi ema Jesús, máichirahi: “Nútira etánu­repahi”, tiáquipai­mu­ria­vanapa ena suntaruana te apaquehe. \v 7 Tásiha, mayase­re­ca­varepa ema Jesús: \p —¿Nájaha ema etánu­capahi? \p —Ema Jesús Nazareno —najica­pa­varepa. \p \v 8 Éma, máichavarepa: \p —Cápachi numeta­ca­he­ripahi nútihira etánu­repahi. Te nútichucha etánu­ca­nupahi, ísapayare nayana ena nani —máichavacapa. \p \v 9 Étapaichuhi eta máechaji­ri­ruvahi ema Jesús te tiyuja­racaipa nájina émanai­nahini náemitia­cahini te namuri ena máijara­ruanahi ema Maiya. \v 10 Tacahe, ema Pedro, tatiarihihi eta mayehe espada te mañahe. Mavehapa, máechucha­cachapa eta machaca te vaure ema achane ticaijare Malco, mavanarahi ema aquenuca Caifás. \v 11 Émasera ema Jesús macahepa: \p —Pinaca te tatuma­ramuhi eta piyehe espada. Vahi pihapa­pi­caimahi eta táitauchi­ravaya eta mavara­ha­quenehi ema Tata, taicha nutupa­ra­haichuhi mayehe eta juca nucata­ji­vairaya —macahepa.­ \s1 Nacaratacapa ema Jesús, námapa te mamirahu ema corregidor \r (Mt 26.57-58; Mr 14.53-54; Lc 22.54) \p \v 12 Tacahe, ena suntaruana émapa ema comandante nacara­tacapa ema Jesús, náitiji­vauchapa. \v 13 Tiyananapa námapa te mapena ema Anás. Étarichu mapena ema Caifás, taicha ema maca Anás máimachucahi ema Caifás, émapasera tuparai­rucahi te jena áñohi máitsivae­quenehi ema máimachuca. \v 14 Ema maca Caifás, émari­chuvare ticaecha­ji­ri­ruvahi eta máepeni­rai­nahini ema émana achane tivacha­cha­yarehi eta náitare­sirana namutu ena achaneana.­ \s1 Ema Pedro tépiyacavapa vahi máimati ema Jesús \r (Mt 26.69-70; Mr 14.66-68; Lc 22.55-57) \p \v 15 Ema Pedro, nútipa nuti Juan viyanapa véhieque­ne­hapaipa ema Jesús. Nusiapapa núti te tajuhe eta canchón mapenahi ema aquenuca Anás, taicha náimati­ca­sa­renuhi ena mavanarana. \v 16 Émasera ema Pedro manasipa te aneca te tapaja­chacaya. Tásiha, néchajiacapa esu vanaracahi téchahi eta tapaja, sucasia­pahini ema Pedro. \v 17 Tásiha, esu suyase­recapa ema Pedro, ánipa ­ suicha: \p —¿Pítirichu jácani apanava ñímiture eñi ñica Jesús? \p Ema Pedro majicapapa: \p —Vahi nútina. \p \v 18 Tásiha, eta jena yátiquenehi táetaviuchahi eta tacasa­raivahi. Ena mavana­ranahi ema Anás, énapa ena suntaruana ticamu­ru­re­canapa eta yucu, násasia­va­yarehi. Eta náurujia­si­raipahi eta yucu, titupi­hai­pavare ema Pedro te nachacaya, másasia­va­hivare.­ \s1 Ticayaseserehipa ema Jesús te mamirahu ema Anás \r (Mt 26.59-66; Mr 14.55-64; Lc 22.66-71) \p \v 19 Tacahe, ema Anás mayase­recapa ema Jesús áyana­napuca ena téhicanahi éma, tájaha­hi­va­repuca eta máimitu­rapihi eta nayehe. \v 20 Ema Jesús majicapapa, ánipa macahe: \p —Núti vahi nuyumu­ru­ca­vahini eta nímitu­re­sirahi. Nímere­cavahi te namuri namutu ena achaneana te viúruji­si­ra­revana, étapa te Templo. Éta nímitu­re­si­ra­reanahi. \v 21 ¿Tájaha tacayema piyase­recanu núti? Piyase­re­capaini ena tisama­ra­ra­ca­nuanahi. Énaina nametacavi eta nímitu­ra­pianahi núti —macahepa. \p \v 22 Matiarihihi ema émana suntaru te machacaya. Eta masamirahi eta máechaji­ri­ruvahi ema Jesús, máehami­rahapa éma. Tásiha, máichapa: \p —¿Tájaha tacayema tíñemahi eta pijica­pirahi ema aquenuca macapi­ca­hu­quenehi? —máichapa. \p \v 23 Tacahe, ema Jesús majicapapa: \p —Váhira táiñema­hihini eta nujica­pirahi ema aquenuca eta taviucha­nuhini. ¿Tájaha tacayema péhanu? —macahepa. \p \v 24 Tacahe, ema Anás máevatacapa mayehe ema Caifás, émarichuhi corregidor. Ticaiti­ha­paipahi eta námirapahi éma.­ \s1 Ema Pedro tiápechavavare tépiyacava vahi máimati ema Jesús \r (Mt 26.71-75; Mr 14.69-72; Lc 22.58-62) \p \v 25 Tacahe, ema Pedro manasi­richuhi titupihahi te tachacaya eta yucu, tiásacavahi éma. Nayase­re­ca­varepa­ nápechahi: \p —¿Pítirichu jácani máimiture ema maca achane? —náichapa. \p Ema Pedro majicapapa: \p —Vahi nútina —macahepa. \p \v 26 Tásiha, matiari­hi­hivare titupihahi ema mavanarahi ema aquenuca, macheji ema máechati­cha­caruhi ema Pedro. Tacahe, éma téchajicapa, máichapa: \p —Núti németeaca nímahavihi picachanehi éma tayehe eta huerta te vicara­ta­sinehi ema maca —máichapa. \p \v 27 Émasera ema Pedro macahe­varepa: \p —Váhiquene nímati éma —macahepa. \p Tásiha, enurujipa téchaji­canecha eta varayu. \s1 Ema Jesús námapa te mamirahu ema Pilato \r (Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5; Lc 23.1-5) \p \v 28 Te jena yáticarahi, te tijara­rahipa, nacuchucapa ema Jesús te mapena ema Caifás. Námapa tayehe eta palacio mávihahi ema Pilato. Váipasera nasiapahini ena tuparai­rucana. Náimichuhahi ema Pilato. Nanasipa te aneca, namava­rairahi náechipe­ji­ca­vahini eta nanisi­ra­yarehi eta cordero pascual te jena sache. \v 29 Tacahe, ema Pilato tiúchucapa, máechaji­mu­rihapa éna. Máichavacapa: \p —¿Tájaha eta maviurevahi ema maca achane iámaque­nepahi eta ani nuyehe? —macahepa ema Pilato. \p \v 30 Éna najicapapa: \p —Jucarihi eta maviurevahi. Eta tacahe, viámapahi eta piyehe. \p \v 31 Tásiha, ema Pilato, máichavacapa: \p —Eyana iama. Étina ícuñaca ema maca, taicha jararihi eta eyehe­re­pichuhi eti israelítana —máichapa. \p Éna najicapapa: \p —Étasera víti, vaipa ísapa­ha­vihini vítaucha eta viyeherepi vímicapaca mácani ticaviu­revahi, vitupisica ­ te márijahi. Émasera ema maca vivaraha máepena. Vivaraha pémeta­tacaini te crusu —nacahepa. \p \v 32 Tacahehi eta táitauchi­ra­vapaipa tamutu eta máechaji­ri­ru­va­napahi ema Jesús eta máepeni­ra­yarehi te crusu. \p \v 33 Tisiapa­varepa ema Pilato te tajuhe. Máichuhapa ema Jesús. Tacahe, mayase­recapa: \p —¿Yátupi­sareji réyvihi píti nayehe ena pijaneanana israelítana? —macahepa. \p \v 34 Ema Jesús máichapa: \p —¿Pitupi­ru­va­hipuca eta juca píchiranuhi, pivarairahi pecha te yátupi­hipuca eta nurreyvahi? ¿Pitanu­ca­hi­pu­casera eta nuviure­vayare, picuti­hipuca eta napane­reruhi ena nujaneanana israelítana? —máichapa ema Jesús. \p \v 35 Ema Pilato majica­pa­varepa: \p —Vahi nímati eta epane­reruana eti israelítana. Énarichuhi ena pijaneanana ena tuparai­rucana, éna tiámavia­napahi eta ani nuyehe. ¿Tájaha eta piviurevahi eta nayehe? —máichapa. \p \v 36 Tásiha, ema Jesús majica­pa­varepa: \p —Jéhesare, jararihi eta návacurehi; váhisera étaina te juca apaquehe. Te étainahini te juca apaquehe eta návacurehi, téhaca­cau­cha­nua­na­ri­pahini ena nímitu­reanahi, váhivare nacuca­ra­ta­ca­nuhini ena ticatia­na­ca­nuanahi. Taicha yátupi­quenehi eta návacurehi, vahi étaina te juca apaquehe —macahepa. \p \v 37 Tacahe, ema Pilato mápecha­varepa mayasereca: \p —Tacahe, ¿yátupihi eta pirreyvahi? —máichapa. \p Ema Jesús majicapapa: \p —Yátupi réynuhi núti. Eta núcupai­sirahi, núchucahi te juca apaquehe, nímitu­re­ca­yarehi eta yátupi­queneana. Nácani tisuapa­ji­ra­hia­nayare, nasama­ra­ra­cayare eta yátupi­queneana —macahepa. \p \v 38 Tacahe, ema Pilato macahe­varepa: \p —¿Píti pímijachava pímati eta yátupi­queneana? Núti, németeaca nájina narataha náimatimahi eta yátupi­queneana —macahepa. \s1 Ema Pilato macavanairipipa náetataca ema Jesús te crusu \r (Mt 27.15-31; Mr 15.6-20; Lc 23.13-25) \p \v 39 Te tamutupa eta mayase­re­sirahi, tiúchuca­varepa ema Pilato. Máechaji­mu­rihapa ena ticatia­na­canahi ema Jesús: \p —Tájina maviurevaina ema maca achane eta nímairahi núti. Étisera jucarihi eta eyeherepi te Páscuamuhuana eta nucaiti­si­rayare ema émana presu. ¿Evara­hapuca nucaitica ema eyehe Rey, iáquenumuri eti israelítana? —máichavacapa éna. \p \v 40 Énasera tipiara­re­canapa eta najica­pirahi: \p —¡Vahi vivaraha picaitica ema maca! ¡Émaina picaitica ema Barrabás! —nacahepa. \p Ema Barrabás táemera­taruhi eta máetaviu­chirahi eta mámeraivahi. \c 19 \p \v 1 Tacahe, ema Pilato macava­nai­ripipa náestaca ema Jesús. \v 2 Tásiha, ena suntaruana navehapa eta épire itapepi, náitsame­macapa. Nanacapa te machuti ema Jesús, majara­pi­ya­rehiji náicha. Namuiria­cha­varepa eta muíriare mularume. \v 3 Tásiha, nachayacapa éma, nacava­yue­ma­rajipa nacaeca­hi­ji­ricapa. Ánipa nacahe: \p —Tata, ¡pítitataji nayehe­vihiji Rey ena israelítana! —nacahepa. \p Náehami­ra­havare te mamira. \p \v 4 Ema Pilato tiápecha­varepa tiúchucahi. Tásiha, máichavacapa ena achaneana: \p —Nímereca te emirahu ema maca achane. Nuvara­hasera ácaicu­tiaraini eta tamaji­nairahi maviure­vai­nahini eta nímairahi núti —máichavacapa. \p \fig Ena achaneana nayaseserecahi ema Prefecto Pilato eta máepeniraina ema Jesús.|src="Gospels 203b" size="span" ref="Jn 19.4-5" \fig* \v 5 Tacahe, nacuchucapa ema Jesús, mámapaipa eta itapepi te machuti, majarapihi náepiyaruhi éna, étapa eta namuriaruhi mularume. Tásiha, máichavacapa ema Pilato: \p —Mácaripa ema maca achane. Ticaeme­cha­rá­hiripa, ticaesta­ri­pavare. Maratapa ­ —macahepa. \p \v 6 Te náimahapa ena tuparai­rucana énapa ena nasuntaruana, tipiara­canapa: \p —¡Pémeta­tareca te crusu! ¡Pémeta­tareca te crusu! —nacahepa. \p Ema Pilato máichava­cavare: \p —Núti tájina maviure­vai­nahini eta nímairahi. Étina écha eta iámairaya éma. Étina émeta­tareca te crusu —máichavacapa. \p \v 7 Éna najica­pa­varepa: \p —Ichape eta maviurevahi ema maca eta viyehe, taicha tímija­chavahi Machicha ema Viya. Vivaraha máepena, taicha váhiquene vísapahini eta juca —nacahepa. \p \v 8 Eta masamirahi ema Pilato eta machichai­ra­hipuca ema Viya ema Jesús, ichape­rinehi eta mapisirahi. \v 9 Tisiapa­varepa tayehe eta mayehe palacio. Máichuha­varepa ema Jesús. Mayase­re­ca­varepa: \p —¿Nájaha­visica píti? ¿Távihasica eta piásinehi? —macahepa. \p Émasera ema Jesús, tájina vahi majica­pahini. \p \v 10 Tásiha, ema Pilato máichavarepa: \p —¡Vahi pivaraha pijicapanu! Péchapuca píti eta nurata­hairahi nucuchu­cuhavi, éneri­chuvare nurata­havare nucava­nairipi náetatacavi te crusu —macahepa. \p \v 11 Ema Jesús mapaenu­mavapa majicapa: \p —Váhiquene pirata­haimahi pítijiva pémeta­ta­re­ca­nuhini te crusu. Émasera ema Tata titupa­ra­cavihi, mavarairahi títauchava eta mavara­ha­que­neanahi. Eta tacahe, ichape eta napeca­turana ena tíjara­re­ca­nuanahi eta piyehe. Píti váhipa­nai­chu­hinéni eta pipeca­turahi eta píchiranuhi —macahepa. \p \v 12 Tacahe, ema Pilato mavara­hainipa macuchu­cu­ha­ya­rehini ema Jesús. Énasera ena tuparai­rucana tipiara­ca­na­varepa: \p —¡Te picaitica ema maca, vépiyae­que­ne­ha­viyare mayehe ema ichapequene aquenuca Emperador! ¡Ema maca achane macatia­naruhi ema Emperador taicha tímija­chavahi rey! —nacahepa. \p \v 13-14 Tacahe, te masamapa ema Pilato eta náechaji­ri­ruvahi éna, tiyanapa te anuquehe, téjacapa tayehe eta máejasirare apaesa namutu­yarepa náimaha. (Eta mávacurehi, amairiha máripahi. Eta jena sache, viérnesi táequene­reruhi eta Pascua.) Tacahe, tiánehiripa las dóceyarehi eta sache macava­nai­ripipa nama ema Jesús. Tásiha, máichavacapa ena achaneana: \p —¡Mácaripa ema eyehe Rey! —macahepa. \p \v 15 Énasera tipiara­ca­na­varepa: \p —¡Pémeta­ta­re­cavane! ¡Máepena­vanepa! ¡Váhiquene vivaraha ema maca! —nacahepa. \p Tásiha, ema Pilato máichavarepa: \p —¡Vahi németa­ta­re­caimahi ema eyehe Rey! —macahepa. \p Énasera ena tuparai­rucana najica­pa­varepa: \p —¡Nájina apanaina viyehena Rey! ¡Macarichu ema Emperador! —nacahepa. \p \v 16 Tacahe, ema Pilato máisapapa. Máijara­ca­vacapa ena masunta­rurana eta náetata­si­rayare ema Jesús. Jéhesa­réinehi námapa ­ éma. \s1 Náetatacapa te crusu ema Jesús \r (Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; Lc 23.26-43) \p \v 17 Tacahe, náijaracapa ema Jesús eta macuru­suraya. Tiúchucapa éma, mámapaipahi te majihu. Námapa eta te Calvario (te hebreo ticaijare Gólgota). \v 18-19 Tásiha, ema Pilato máepiyacapa eta ajureca eta táechaji­ri­ruvahi, ánipa tacahehi: “Ema Jesús Nazareno, Rey nayehe ena israelítana”. Te tápusi eta macurusura nanacapa eta juca ajureca. Natiari­hivare ena apinana ticaeta­ta­na­hivare te machacaya. Émasera ema Jesús, te enumuhu mávihahi. \v 20 Camuriana ena achaneana téchaji­cu­hanahi eta ajureca, taicha eta macaeta­taiyahi ema Jesús tacacha­ca­yaichuhi eta avasare. Eta ajureca, te hebreo, te griego, téhepa latín. Mapana eta táechaji­ri­ru­vanahi. \v 21 Eta tacahe, ena tuparai­rucana tiyananapa mayehe ema Pilato nayasea­panahi máitsiva­chahini eta ajureca. Éna navarahahi áni tacahe­yarehi eta ajureca: “Ema maca tímija­chavahi Rey nayehe ena israelítana”. \v 22 Émasera ema Pilato máichavacapa: \p —Eta ajureca nunaca­quenehi, nájina tihapa­pi­caimahi —macahepa. \p \v 23 Te náitauchapa ena suntaruana eta náetata­sirahi ema Jesús, nasuerte­hachapa eta mamuiriha nayehe ena cuátroqueneana. Naveha­varepa eta apana mamuiriha. Étasera tájina tapari­nahini, amairi­ju­heichucha eta itsameruca. \v 24 Vaipa návara­hahini navetsa­yu­cahini. Tásiha, nasuerte­ha­cha­varepa, náimaira­yarehi nájaha­ya­re­hipuca mácani tivecu­ha­yarehi. \p Tacahehi eta táitauchi­ravahi eta Sagrada Escritura eta táechaji­ri­ruvahi: “Ticaji­ji­ri­ca­canapa eta numuirihaini. Nasuerte­ha­chavare eta apana numuiriha”. Jéhesare, tacahehi naicha ena suntaruana. \p \v 25 Te tápecu eta macurusura ema Jesús, sutiarihihi esu maena, ésupa esu mápenaru, ésupa esu apana María mayena ema Cleofas, ésupa esu María Magdalena. \v 26 Tacahe, te máimahapa esu maena eta sutiari­hirahi te machacaya, nútipa nuti máimiturehi máemuna­ru­quenehi, ánipa máicha ésu: \p —Mémechicha, márahi ema nítsivayare ema pichichayare. Éma títáti­viyare. \p \v 27 Tásiha, éneri­chuvare titupa­ra­ca­nu­varepa núti: \p —Némuna­casare, nutupa­racavi esu meme. Esu pénayare. Pímainanu —máichanupa. \p Jéhesa­resera, núti Juan ichape­rinehi eta nujaca­pirahi esu maena. Námapa te nupena.­ \s1 Eta máepenirahi ema Jesús \r (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; Lc 23.44-49) \p \v 28 Tacahe, eta máimairahi ema Jesús eta táitauchi­ra­varipa tamutu eta táechaji­ri­ru­vanahi eta Sagrada Escritura, ánivare macahehi: \p —Tétavicava eta numauneva —macahepa. \p \v 29 Tatiarihihi eta tisisica vino te tinaja. Náechipai­jicapa eta machuchu­ji­ru­yarehi. Náimica­pa­yacapa tayehe eta majaca te tiúqui curina. \v 30 Tacahe, machuchu­jicapa ema Jesús eta tisisica vino. Tásiha, macahepa: \p —Jéhevare puiti, títauchavapa tamutu —macahepa. \p Tásiha, téyusicapa. Tépenapa.­ \s1 Ema émana suntaru mayuvaracapa te machene ema Jesús tayehe eta lanza \p \v 31 Tacahe, ena tuparai­rucana vahi návara­hahini nánasihini ena ticaeta­tanahi te crusu te jena sache sávaru páscuairahi. Tacahe, tiyananapa mayehe ema Pilato, nayasea­panahi macava­nai­ri­pihini eta nacave­tu­pai­que­cha­va­ca­yarehi apaesa náepena­va­nehini. Navarahahi náecarávane, taicha tétavi­cavahi eta tacapi­ca­huirahi nayehe éna eta jena sácheana páscuairahi. \v 32 Jéhesa­réinehi, tiyananapa ena suntaruana, nacave­tu­pai­que­cha­vacapa ena apinana tiámerahiana nacaeta­ta­quenehi te crusu te machacaya ema Jesús. \v 33 Tásiha, éneya­rei­chu­hi­varéni ema Jesus. Téhesera te náiteca­pauchapa, náimahapa eta máepeni­raipahi. Tacahe, vaipa nacave­tu­pai­que­chahini éma. \p \v 34 Táitsiva­hisera ema émana suntaru mayuva­racapa te machene tayehe eta lanza. Enevanepa tiúchucahi eta iti étapa eta une. \v 35 Núti Juan nájueque­nehahi tamutu eta juca, nímaha­que­neanahi. Nuvaraha nítame­tacahe tamutu. Yátupi­hivare eta numeta­si­rahehi, taicha nuvaraha esuapahini éti apanavare. \v 36 Títauchavahi eta juca táechaji­ri­ruvahi eta Sagrada Escritura: “Tájina vahi nacave­tu­caimahi eta máperana”. \v 37 Jarari­hivare eta apana Escritura, ánivare tacahe: “Náimahayare ema najara­cha­quenehi”. \s1 Nacucupaicapa te crusu ema Jesús, náecarayarepa \r (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; Lc 23.50-56) \p \v 38 Te tamutupa eta juca, matiarihihi ema achane José, ticavasahi te Arimatea. Émarichuhi tisuapa­ji­rahihi mayehe ema Jesús. Váhisera máimere­ca­vahini, mapisi­ra­vacahi ena machamuriana aquenu­ca­rahana. Tiyanapa éma mayasea­panahi ema Pilato eta máquehe ema Jesús. Tacahesera ema Pilato máisapapa. Tiyanapa ema José, macucu­pai­panapa eta máquehe ema Jesús. \v 39 Émapa ema Nicodemo macachanehi, ema téjira­panahi ema Jesús te jena yátimu­hu­quénehi. Mámapahi éma eta treinta kilo eta perfume mayaji­ha­yarehi. \v 40 Tacahe, ema José émapa ema Nicodemo navehapa eta máquehe ema Jesús, náyuruacapa eta te sávana tijapu táurina­quenehi. Nayaji­ha­ca­varepa tayehe eta táijiyequene perfume. Tacahehi eta viyeherepi te vécarayare ena náepena­queneana. \v 41-42 Tacahe, te tachacaya eta máepeninehi ema Jesús, tatiarihihi eta huerta te távihahi eta mari natseca­jueruhi ecariyare tacutihi eta covacha. Nájinaichaha nacaeca­ra­sihini tayehe. Étapa náecarihahi eta máquehe. Tiputu­va­huanapa taicha cápere­hi­chi­cha­ripahi. Vahi taísapa­ca­rehini náecarahini te yati, váhivare táisapa­ca­rehini te apanapa sache taicha sávaru­mu­huipahi. \c 20 \s1 Eta máechepusira ema Jesús te máecari \r (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Lc 24.1-12) \p \v 1 Tacahe, te jena sache lumincu­quenehi, te tijara­ra­hi­chichapa, tiyanapa esu María Magdalena tayehe eta máecari. Timapi­cuichaha te suíteca­pauchapa eta ecari, suímahapa tájina­ripahi eta márime tajihainihi eta tapaja­curahi eta ecari. \v 2 Te suímahapa, tichava­vanepa tijuna­pa­paipahi. Suíchuha­pa­na­yarehi ema Pedro nútipa nuti Juan. Timeta­ca­havipa ésu: \p —Námechapa jácani eta ñáquehéni eñi Viáquenu. Vaipa vecha táviha­hipuca nanasihahi —sucahepa. \p \v 3-4 Tacahe, núti émapa ema Pedro viúchucapa viyanapa vijuna­pa­paipahi. Nucachu­ricapa ema Pedro. Níteca­pa­vanepa núti tayehe eta máecari ema Viáquenu. \v 5 Nétipaicapa. Nujiña­ña­juechapa. Tacarinehi nímaha eta máyuru­ha­nainihi. Váhisera nusiapahini. \v 6-7 Te títecapapa ema Pedro, tisiapapa éma tayehe eta ecari. Máimahapa eta máyuru­ha­nainihi. Tanasi­rinecha enuru­juhehi, étapa eta mamuhi­siequene ema Jesús. \v 8 Tacahe, nusiapa­varepa núti tayehe eta ecari. Nímahapa eta táichara­ra­cavahi. Tásiha, ichape­rinehi eta nusuapirahi. \v 9 Vipaenu­mavapa vicaicu­tiarahi eta táechaji­ri­ruvahi eta Sagrada Escritura, eta máechepu­si­ra­yarehi ema Viáquenu te máecari. \v 10 Te tamutupa eta vímairahi, vichavapa te vipena. \s1 Ema Jesús tímerecavapa suyehe esu María Magdalena \r (Mr 16.9-11) \p \v 11 Esu María Magdalena, éneri­chuvare tiápecha­varipa tichava eta te máecari. Sunasipa, tíyahaipa. Tásiha, tétipaicapa sujiña­ñacahi te tajuhe. \v 12 Tiárami­carepa suímaha ena apinana ángeleana, tijapu­mui­ri­ha­vacahi. Téjacanahi éna te tajuhe eta máecarini. Ema émana te tanapainihi eta machuti, ema apana te máivape. \v 13 Tásiha, ena ángeleana nayase­recapa ésu: \p —¿Tájaha ticaiyacavi, nuchicha? —náichapa. \p —Ticaiya­canuhi eta námechirahi eta ñaquehe eñi Viáquenu. Vahi nécha táviha­papuca nanasihahi —sucahepa. \p \v 14 Te títapi­ricapa eta suíchira­vacahi, téviuru­cavapa, suímaha­rinehi ema Jesús. \fig Ema Viáquenu tí­merecavahi suyehe esu María Magdalena te táequenepa eta máechepusirahi.|src="Gospels App. 14" size="span" ref="Jn 20.14-17" \fig* \v 15 Tásiha, éma apanava mayase­recapa: \p —¿Tájaha ticaiya­cavihi, nuchicha? ¿Nájaha pitanucahi? —máichapa. \p Ésusera suímija­chaichucha ema tijanea­re­carahi eta huerta. Tásiha, suíchapa: \p —Tata, te pítihipuca piámahi eta ñáquehe eñi Viáquenu, picata­jicanu pimetacanu távihapuca pinasihahi. Nuvaraha námayare núti —suíchapa. \p \v 16 —¡María! —máichapa. \p Suéseni­cainehi ésu. Supaenu­mavapa suímatihi éma. Tásiha, suíchapa: \p —¡Pítiquenehi, Tata Náquenu! \p \v 17 Tásiha, ema Jesús máichapa: \p —Vahi picuema­ma­hacanu, taicha vuíchaha nápanahini te mávihahi ema Tata. Piyana pimeta­cavaca ena apamuriana nímitureana eta nápani­rayare mayehe ema Tata, Ecaiya­que­ne­hivare éti apanava —máichapa. \p \v 18 Tacahe, esu María Magdalena tiyanapa sumeta­pa­na­vacahi ena suchamuriana eta suímairahi ema Jesús, étapa eta mameta­ra­pianahi. \s1 Tímerecava ema Jesús nayehe ena máimitureana \r (Mt 28.16-20; Mr 16.14-18; Lc 24.36-49) \p \v 19 Étarichu te jena sáchequenehi lumincuquene, yátiripahi, viúruji­cavahi viti máimitureana ema Jesús te tajuhe eta peti. Vératae­que­ne­re­cavahi taicha eta vipisirahi ena tuparai­rucana. Tiárami­carepa titupihahi ema Jesús te vimuri. Téchaji­ca­havipa: \p —¿Ícharacava, nuchicha­naveana? —máichahavipa. \p \v 20 Tásiha, tímecha­havipa eta majarana te mavahuana étapa te machene. Tacahe, víti ichape­rinehi eta viúrisa­mu­revahi eta vímairahi éma. \v 21 Tásiha, máichahavipa: \p —Vahi ecueñamava. Núti, mavane­runuhi ema Tata núcupai­cayare te juca apaquehe, nímitu­ca­he­yarehi éti. Puiti nuvane­ca­heyare núti ímitu­ca­va­ca­yarehi ena achaneana, apaesa náehica­nuhini éna apanava —macahepa. \p \v 22 Tásiha, tiáchajua­ca­havipa víti. Tásiha, máichaha­vi­varepa: \p —Táuri eta ejaca­piraina ema Espíritu Santo eta máiteca­pau­chi­raheya, mávahá­si­raheya. \v 23 Éma, tímitu­caheya eta ítame­ta­si­ra­vacaya ena achaneana eta naperdo­na­cha­ca­revahi me Viya ena téneucha­vanahi. Te vahi nacuvaraha téneuchavana, tanasiyare eta naviurevana taicha eta napeca­turana —macahepa. \s1 Ema Tomás vahi masuapa eta máechepusiraipahi ema Jesús \p \v 24 Te jena sache eta máimere­si­ravahi ema Jesús eta viyehe, májinahi ema vichamuri Tomás. \v 25 Tásihasera, ena apamuriana vichamuriana nametacapa éma eta vímairaipahi ema Jesús. Émasera macahepa: \p —Vahi nusuapa. Téhesera te nímaha eta majara te mavahu taicha eta clavo, nímisia­pavare eta nuvauqui tayehe eta majara te machene, tapaenumava nusuapayare eta máechepu­si­raipahi —macahepa. \p \v 26 Te óchopa sache eta táetavi­si­ravahi, viúruji­ca­vai­pavare te viúruji­si­rareva. Matiari­hipahi ema Tomás te vimuri. Tásiha, tiárami­ca­re­varepa tímere­cavahi ema Jesús. Titupihahi te vimuri. Téchaji­ca­ha­vi­varepa. \p —Ícharacava, nuchicha­naveana —macahepa. \p \v 27 Tásiha, máichuhapa ema Tomás: \p —Yare, nuchicha —máichapa—. Pímaha eta nujarana te nuvahuana. Pímisiapa eta pivauqui eta te juca nuchene, apaesa pisuapanu. \p \v 28 Tacahe, ema Tomás majicapapa: \p —Tátachicha, piti yátupi­quenévi Viya. Tétavi­cavahi eta nucasi­ñai­ravihi —máichapa. \p \v 29 Ema Jesús majicapapa: \p —Nuchichasami Tomás, pipaenumava pisuapanu eta pímaira­nuipahi. Tétavi­ca­vasera náurica­careva nácani tisuapa­ji­ra­hianahi vahi tácame­sahini náimaha­nuhini —macahepa. \s1 Nuvaraha esuapa eta juca libro nájurehi \p \v 30 Jucari­hi­cha­havare eta apamuriana tiárami­careana máichaque­neanahi ema Jesús, eta vímaha­que­neanahi viti máimitureana. Váipasera tamutuhini tacajuhini te juca libro. \v 31 Nuvara­hasera ácaicutiara eta nájureanahi apaesa esuapahini ema Jesús eta émaira­quenehi Cristo, Machicha­quenehi ema Viya. Taicha te esuapapuca éma, máitava­ca­cayare eta ítare­si­rayare. \c 21 \s1 Tiápechavavare tímerecava ema Jesús nayehe ena siétequeneana máimitureana \p \fig caption|src="Gospels 240" size="span" ref="Jn 21.1-4" \fig* \v 1-4 Tiuri, te táequenepa eta juca, viyanapa víti te Galilea, vicucha­pa­yarehi ema Jesús. Ánaqui matiarihihi ema Pedro, ema Tomás, ema Natanael, ema nuparape Jacobo, nútipa nuti Juan. Natiari­hivare ena apinanahi vichamuriana. Tacahe, ema Pedro máichahavipa: \p —Nuyanayare nénipa­nayare te cáquiure —macahepa. \p Tásiha, víti vijicapapa éma: \p —Véhica­viyare víti apanava —víchapa. \p Tacahe, te vítecapapa, viávacuhapa tayehe eta pacure. Vénicaipahi te jena yátiquenehi. Tájinasera vítuca­vahini. Te tijára­ra­hi­chi­cha­yaréipa, vímahapa ema Jesús. Titupi­haipahi te tachausi. Váhisera vímati­va­nehini. \v 5 Tásiha, téchaji­ca­havipa: \p —¿Ícharacava, nuchicha­naveana? ¿Tájina ítucava eta jima? —macahepa. \p Vijicapapa víti: \p —Tájina vítucava —víchapa. \p \v 6 Tásiha, éma tivane­ca­havipa viáquijieca eta viyehe tarrafa te apachacaya eta pacure tinapaicahi te vaure. \p —Eta ítusia­vayare eta jima —máichahavipa. \p Visuapa­hisera víti. Tásiha, te vichuruecapa eta viyehe tarrafa, vaipa víchinahini taicha táetaviuchahi eta camurirahi eta jima. Tijita­ca­renecha. \v 7 Tásiha, núti níchapa ema Pedro: \p —¡Émara ema Viáquenu! —níchapa. \p Masami­ne­nu­richuhi ema Pedro eta níchirahi, ticamui­ri­ha­vanepa taicha tiveja­mu­hia­cavahi éma eta mamuiriha. Tépuhe­cavapa, mavarairahi macapa­ya­ca­va­ne­yarehi ema Viáquenu. \v 8 Víti apamuriana vipauchapa eta tachausi. Vichurue­ca­paipahi eta viyehe tarrafa; tínica­paipahi eta camuriquene jima. Cien métrori­chu­hi­se­rapuca eta viyere­hirahi eta tachausi. \v 9 Te viúcupaicapa te tachausi, vímaha­rinehi tatiarihihi eta yucu, étapa eta jima jitaruca, étapa eta pan. \v 10 Tásiha, ema Jesús máichahavipa: \p —Iáma eta íturevahi jima —máichahavipa. \p \v 11 Ema Pedro machuru­paicapa eta tarrafa. Vímaha­rinehi eta ichape­mu­riquene jima. Ciento cincuenta y tres eta tasimu­rivahi. Váhisera táetsayu­cahini eta viyehe tarrafa. \v 12 Tásiha, tíchuha­havipa ema Jesús: \p —Yare, enica —macahepa. \p Tásiha, viyanapa víti, vinica­yarehi. Váhisera vipatsi­ca­vahini viyase­re­cahini te nájaha­hipuca éma taicha tétavi­cavahi eta viárame­sirahi. Vímatia­ca­hisera eta émairahi ema Viáquenu. \v 13 Tásiha, ema Jesús témeña­havapa. Mavehapa eta pan. Tíjara­ca­havipa. Étapa eta jima táimaqui­quenepa, tíjara­ca­ha­vi­varepa. \p \v 14 Eta juca eta mapahe­quenepa eta máimere­si­ravahi ema Jesús eta viyehe eta máechepu­sirahi te máecari. \s1 Ema Jesús mavaraha macaicutiara te yátupipuca máemunaca ema Pedro \p \v 15 Te vítanesipa eta vinisirahi, ema Jesús mayase­recapa ema Pedro. Ánipa máicha: \p —Piti Pedro, nuvaraha nuyase­recavi: ¿Picachu­ri­capuca píti ena nani apamuriana eta pémuna­si­ranuhi? —máichapa. \p Éma majicapapa: \p —Némunacavi, Tata. Pécharichuhi píti jácani némuna­si­ravihi —macahepa. \p Ema ­ Jesús máichavarepa: \p —Tiuri, te yátupi­hipuca pémunacanu, nuvaraha pijanea­si­na­nuvaca ena téhica­nua­nayare, taicha vahi náitucahini nacatiu­cha­vahini. Téñama­ca­reanahi —macahepa. \p \v 16 Te táequenepa, mápechavare mayasereca: \p —Pedro, nuvaraha nuyase­recavi: ¿Yátupi eta pémuna­si­ranuhi? —máichapa. \p —Némunacavi, Tata. Pécharichuhi píti eta némuna­si­ravihi —máichapa ema Pedro. \p Ema Jesús máichavarepa: \p —Tiuri, te yátupipuca pémunacanu, pijanea­si­na­nuvaca ena téhica­nuanahi —macahepa. \p \v 17 Te táequene­varepa, mapahequene mayasereca: \p —Pedro, ¿yátupi eta pémuna­siranu? —máichapa. \p Émasera ema Pedro titsirihapa taicha mapaheripa eta mayase­re­sirahi. Majica­pa­varepa: \p —Pécharichuhi, Tata, eta némuna­si­ravihi —macahepa. \p Tásiha, máichavarepa ema Jesús: \p —Tiuri, te yátupi­hipuca pémunacanu, pijanea­si­na­nu­va­cayare ena téhica­nuanahi. \v 18 Nutupiruva numetacavi: Eta piámape­ruvahi, píti péchinavahi eta pítare­sirahi. Picamui­rihahi, piyana­hivare te jácani pivara­ha­que­neanahi picaijuhe. Jácanisera áñoanayare eta pichávi­cavaipa, apanainapa eta pítare­si­rayare. Apana­nainapa ena timuria­cha­via­nayare, taicha títiji­vau­cha­via­nayare, tásiha tiámavia­nainapa te jácani pimava­ra­ha­que­nénihi picaijuhe —máichapa. \p \v 19 Eta juca máichirahi ema Jesús, mavarairahi máimine­ca­pae­que­ne­ha­yarehi eta máichara­ra­ca­va­yarehi eta máepeni­rayare ema Pedro. Tétavi­ca­vainapa eta macuna­cha­careva ema Viya maicha ema Pedro, taicha vahi téqueca­vaimahi eta máimairahi eta macata­ji­vairaya. Tásiha, máichavare ema Jesús: \p —Piti Pedro, tacuija tahapa­pi­ri­cahini eta pítauchira tamutu eta nutupa­ra­si­ra­vianahi —máichapa. \s1 Eta táichecuine eta májurehi ema Juan, máemunaruquenehi ema Jesús \p \v 20 Tásiha, tésenie­que­ne­havapa ema Pedro, tímahanupa eta néhieque­ne­hai­rapahi nuti máemuna­runuhi ema Jesús. (Nútirichu núti nuyase­recahi te mesa te nájaha­hipuca ema tíjara­re­ca­yarehi.) \v 21 Eta máimairanuhi ema Pedro, mayase­recapa ema Jesús tájahapuca eta níchara­ra­ca­va­yarehi núti apana. Ánipa macahe ema Pedro: \p —Tata, ¿tájahapuca máichara­ca­vayare ema apanava ema maca? \p \v 22 Ema Jesús majicapapa: \p —Núti nécha. Te nuvara­hapuca máitareca máimahayare eta nápechi­ra­vayare nuchavi­rayare, vahi tacuimi­pa­ne­recavi. Pítisa­misera, pítaucha tamutu eta nutupa­ra­si­raviana. Tacuija tahapa­pi­ri­cahini eta péhisi­ranuhi. \p \v 23 Tacahe, ena nuchamuriana, ichape­rinehi eta napane­re­que­ne­hairahi eta numaepe­ni­ra­yarehi. Váhisera mameta­cahini eta numaepe­ni­ra­yarehi. Tacarichu macahehi: “Te nuvara­hapuca núti máitareca máimahayare eta nápechi­ra­vayare nuchavi­rayare, vahi tacuimi­pa­ne­re­recavi” macahepa. \p \v 24 Nupara­pe­naveana, núti yátupi­que­nenuhi eta máimitu­re­nuirahi ema Jesús. Nutupi­ruvahi néchajisiha te juca nájurehi eta yátupi­queneana nímaha­que­neanahi. \p \v 25 Jucari­hichaha eta apamuriana máichaque­neanahi ema Jesús. Váipasera támutuhini nájueque­né­hahini, taicha tétavi­cavahi eta táichape­mu­rivahi. Te vítame­ta­ca­pucaini tamutu eta máichaque­neanahi, váipapuca vicura­ta­hahini vítuca, namutu­hinéni ena achaneana te juca apaquehe tiájueque­ne­rahiana. \p Tamutupa eta juca ­ nájurehi.