\id GAL - Ignaciano NT -Bolivia 1980 (DBL -2013) \h Gálatas \toc1 Eta macartane ema Apóstole Pablo nayehe ena machamuriana ticavasanahi te Galacia, ticaijare Gálatas \toc2 Gálatas \toc3 Ga \mt2 Eta macartane ema Apóstole Pablo nayehe ena machamuriana ticavasanahi te Galacia, ticaijare \mt1 GÁLATAS \c 1 \p \v 1 Nuti Pablo, yátupi­que­nenuhi mayehenu apóstole ema Jesucristo taicha manere­ji­runuhi. Ema Tata Vicaiyaquene ticutihi eta mapane­reruhi ema Machicha eta máichuiranuhi. Puíticha émaquenehi ema Jesucristo tinacanuhi eta juca návacurehi apóstole, émarichuhi ema macáeche­pu­ca­si­quénehi te máecari. Vahi apanai­nahini achane ema tinacanuhi, énaina­hi­pucaini ena nucuti­que­neanahi apóstoleana nanaca­nuhini eta juca návacurehi. \v 2 Puiti nucajurehe eta juca carta eyehe eti nuchamuriana ecava­sanahi tayehe eta avasareana tayeheana provincia eta Galacia. Téchaji­caheana ena apamuriana vichamuriana te juca návihahi. \p \v 3 Nuvaraha macata­ji­ca­hehini ichape ema Tata Vicaiyaquene, émapa ema Viáquenu Jesucristo. Náijara­ca­hehini eta táurivaina eta epane­reruana. \v 4 Ema Viáquenu tíjara­cavahi tépena te crusu taicha mavarahahi ticuchu­cu­ha­ha­viyare tayehe eta vícuña­ya­rehini táichavene eta vipeca­turana, macámi­tiá­si­na­há­vi­ri­pa­hivare eta vijamu­ra­chi­rainihi eta tamauri­queneana tayehe eta juca apaquehe. Eta tacahehi eta mapane­reruhi ema Tata Vicaiyaquene. \v 5 ¡Máichecua­ra­qui­re­yarehi eta vijirau­chiraya éma! Amén. \s1 Étanarichu eta doctrina véhiruhi, tájina apanaina \p \v 6 Ichape­rinehi eta ímipa­ne­re­re­si­ranuhi. Váhicha németeaca ene ácahehini eti éhicahini eta apanaquene doctrina. Tasapihapa esuapahi eta juca, vaipa émainahini esuapa ema Viya. Ínaji­ca­vanepa eta esuapi­rainihi éma. Émepu­ru­recapa eta máichuirahehi. Tasapiha émepu­ru­recapa eta máepeni­nahehi ema Jesucristo eta máemuna­si­rahehi. \v 7 Nutupiruva numetacahe, tájina apanaina doctrinaina tácuti eta juca véhiruhi víti. Néchahi eta juca íchara­ra­cavahi éti, nararihi ena témeje­ca­pa­va­cha­heanahi, navarahahi nahapa­pi­cayare eta vímitu­ra­pianahi tásiha­que­neanahi mayehe ema Cristo. \v 8-9 Víti vímitu­ca­he­ripahi eta juca yátupi­queneana, étarichuhi eta máechaji­riruva ema Viya. Cape juca, te viávihaichaha eyehe, vimeta­ca­hé­vanehi eta macatichira ema Viya eta apana­pa­ne­queneana doctrina nahapa­pi­ruanahi. Puiti nápecha­hevare numetacahe: Ticati­cha­careya me Viya nácani nahapapica eta vímitu­re­hea­naripa yátupi­que­neanahi. Nútiripa, te nápecha­va­hi­varéni níteca eyehe, apánai­na­pái­pa­hi­va­re­pucaini eta nímitu­rapiana, ticati­cha­nuhini ema Viya taicha eta nuhapa­pi­si­rai­nahini eta máechaji­ri­ruvana. Téhevare máiteca­pucaini mácani émana máimicu­ti­cha­va­pahini ema ángele másiha­que­né­na­hi­pucaini te anuma, te mavara­ha­hi­va­repuca mahapapica eta vímitu­re­hea­naripa víti, éneri­chuvare macati­cha­yarehi ema Viya. \p \v 10 Narari­hipuca ena témetea­ca­nuanahi nuhapa­picahi eta máechaji­ri­ruvahi ema Viya, étaina­hi­pucaini níturu­si­hahini ena achaneana, némemu­na­si­ra­vai­nahini nayehe. ¡Tájinasera vahi nuhapa­pi­cahini núti! Nutupi­ruvahi eta nímitu­re­sirahi taicha nuvarahahi nucuri­sa­mu­rechaya ema Viya, nímere­ca­va­yarehi eta núriva eta mavana­ra­nuirahi ema Jesucristo. \s1 Ema Pablo tímereuchava eta táichararacavahi eta masiapirahi apóstoleyare \p \v 11 Nuvaraha numetacahe eti nupara­pe­naveana eta juca nucame­ta­rai­ruirahi, vahi tásiha­que­nénahi te nupanereru núti. \v 12 Váhivare nímitu­ca­si­vainahi mayehe mácani apana achane nucuti­quenehi apóstole. Émaquenehi tímitu­canuhi ema Jesucristo. \p \v 13-14 Éti esamai­ri­ri­canuhi jácani eta níchara­ra­cavahi eta nítare­sirahi cape juca násine­quenehi, te étarichaha néhicahi eta nayehe­repiana ena israelítana náchuca­na­vea­nainihi núti. Núti, eta nujuru­sirahi, nímahahi eta tacapi­ca­huirahi eta viyehe­repiana. Ichapehi eta némura­ca­chi­ravahi, nucachu­ri­ca­vacahi ena nupara­ju­ruanahi. Nímica­pi­cauchahi muraca, numava­rairahi táemitie­que­nehini eta viyehe­re­pianahi nanaqui­pai­ruanahi ena náchuca­na­veanaini. Eta tacahehi, ichape­murihi eta nupana­ji­ri­si­ra­vacahi ena machane­ranahi ema Viya, nuvarairahi nucámi­tié­que­ne­ha­va­ca­ya­rehíni eta náehisirahi ema Jesucristo. \v 15 Námava­que­né­va­hiséra eta manere­ji­si­ranuhi ema Viya, te vuíchaha núchucahini te sujuhe esu ticachichanu; tacahehi eta mapane­reruhi eta máichuira­nu­yarehi, taicha eta máemuna­si­ranuhi. \v 16 Tásiha, tímima­ti­chanuhi ema Machicha, taicha mavarahahi nucame­ta­rai­ruyare nayehe ena apava­sanana eta macuchu­cui­rayare namutu ena tisuapana ema Machicha. Váhisera nutanu­cahini nácani náimitu­ca­nuhini eta nucame­ta­rai­rui­rayare. Nájinavare nuyase­reruina. \v 17 Váhivare nuyanahini te Jerusalén nutanu­pa­na­hi­pucaini ena náinapu­reanahi apóstoleana. Téhechucha apaquehe Arabia nucaijuhehi. Émasera ema Jesús, éma tímitu­ca­nu­pa­racahi. Te váchupa, nuchava­varepa te avasare Damasco. \v 18 Te mapana­quenepa año, nupaenu­mavapa nuyanahi te Jerusalén, étapa nímatinehi ema Pedro. Nunasi­panapa quince sache nucahehi eta mayehe. \v 19 Émapa ema Santiago, maparape ema Viáquenu, ema nímaha­que­ne­hivare. Énasera ena apamuriana apóstoleana, nájina nímaha­va­cahini. \v 20 (Puiti tímara­ra­canuhi ema Viya, tájina vahi népiya­hi­raivaina eta juca nucáye­ma­que­neá­napahi te juca nucartane. Nutupi­ruvahi eta numeta­si­rahehi.) \v 21 Tájinasera vahi nucaimi­tu­ca­sihini nayehe taicha nuyana­va­ne­varepa nucaijuhehi eta te Cilicia, nánucuhapa tayehe eta Siria. \v 22 Tacahe, ena vichamuriana ticava­sanahi te Judea, váhivare náimati­nuhini taicha vahi náyerehini tayehe. \v 23 Tisamai­ri­ri­ca­nua­na­hisera eta néquesi­ra­va­ripahi. Ánipaji tacahehi eta nasamai­ri­ri­si­ranuhi: “Ema maca Pablo tipana­ji­ri­ca­havihi cape juca viásine­quenehi, ¡téqueca­va­ripahi! Cape juca mavarahahi ticámi­tié­que­ne­ha­há­vi­ya­rehíni eta juca véhiruhi. ¡Puiti émarinecha tétuca­ra­cavahi ticame­ta­rairuhi eta juca véhiruhi víti!” nacahepaji. \v 24 Tacahe, ichape­rinehi eta nacuna­chirahi ema Viya níchavenehi núti eta néquesi­ravahi. \c 2 \s1 Ema Pablo tímereuchava eta masiapamurihairapa ena apóstoleana, tásiha natupiruva najacapa éma \p \v 1 Catorce áñoripa eta táetavi­si­ravahi, nupaenu­mavapa nápechavahi nuchava te Jerusalén. Émapasera ema Bernabé nucachanehi, émapa ema Tito. \v 2 Taicha numeta­ca­sivahi me Viya te nuvapure eta nuyani­ra­yarehi tayehe eta Jerusalén, véchaji­ca­cayare nayehe ena tachuti­ri­hanahi. Eta níteca­pirapa, viúruji­cavapa, énachu­chasera vicachanehi ena tachuti­ri­hanahi. Tásiha numeta­ca­vacapa eta nímitu­ra­pianahi eyehe eti apava­sanana étapa eta esuapirahi. Taicha nuvarahahi ena vichamuriana israelítana najaca­pa­hehini eti apava­sanana vichamu­ria­na­ripahi. \v 3-4 Te jena, natiarihihi ena tépiya­ca­vanahi vichamu­rianahi, tépiya­hi­ra­hia­napahi eta nasiapa­mu­ri­hai­ra­havihi. Éna, navarahahi tipami­ca­ha­via­na­yarehi eta vímitu­sirahe éti apava­sanana éhica eta nayehe­repiana ena israelítana. Taicha tacahehi eta náechaji­ri­ruvahi éna, ítaucha­ya­rehiji eta nayehe­repiana éna, váhiji tacari­chuimahi eta éhisirahi ema Jesucristo. Navara­ha­hivare napami­ca­ya­rehini eta macamarca ema Tito, eta apava­sa­nairahi éma. \v 5 Tájinasera vahi vísapa­vahini nacachu­ria­ca­ha­vihini, taicha víti vivarahahi tacuijahini tahapa­pi­ca­hehini eta éhisirahi eta yátupi­queneana téhica­ca­reanahi. \v 6-9 Tacahe, énaripa ema Santiago, ema Pedro, émapa ema Juan, énapa ena apamuriana náiyarahana ticuti­nuanahi eta nupane­reruhi. Tájinavare vahi nameta­ca­nuhini eta apamuriana téchaca­reanahi nayehe. Étasera eta nasami­ranuhi, náimati­vanepa eta émairahi ema Viya titupa­ra­canuhi eta nucame­ta­rai­ruiraya nayehe ena apava­sanana. Nucutihi eta macatu­pa­ra­hairahi ema Pedro máimitu­si­ra­yarehi ena israelítana. Ema Viya máijaracahi eta mávacurehi ema Pedro apóstolehi nayehe ena israelítana. Máijara­ca­hivare eta máitupa­ji­jia­si­ravahi. Ene nucahehi núti tíjara­canuhi eta návacurehi apóstolenuhi nayehe ena apava­sanana. Tíjara­ca­nu­hivare eta nítupa­ji­jia­si­ravahi. Eta tacahehi, náimatipa eta émairahi ema Viya tíjara­ca­si­chanuhi eta juca nítuca­quenehi. Tacahe, tijupa­ca­ha­vianapa, núti émapa ema Bernabé. Eta juca náichira­havihi táicutiarahi eta náisapi­ra­ha­vi­yarehi vímiyanava vímitu­ca­va­cayare ena apava­sanana. Éna, tímiya­na­va­nayare tímitu­re­ca­na­hivare ena israelítana. (Tépuru­nua­na­ri­chu­chapuca eta náimairanuhi. Tayana­pa­nesera váhipuca nujaca­pa­carehi nayehe eta apóstolenúirahi. Nútisera néchahi eta manere­ji­si­ranuhi ema Viya eta apóstolenúi­rayare.) \v 10 Tacarichu titupa­ra­ca­ha­vianahi eta vímica­ta­si­ra­yarehi ena páureana. Eta tacahehi puiti, nítauchahi núti eta nuvane­ca­sivahi nímica­ta­si­ra­vacaya ena páureana. \s1 Ema Pablo tímereuchava eta macajachirahi ema Pedro \p \v 11 Te táequenepa, te jena áñoanahi, títeca­pau­cha­havipa ema Pedro te avasare Antioquía. Étasera eta mávihairahi viyehe, téjeca­pa­vainapa. Eta tacahe, nucajachapa éma. \v 12 Eta máiteca­pirapa ema Pedro, tájinaipa máichira­vai­nahini eta masami­ravahi eta macacha­ne­ji­ri­si­ra­vacahi ena apava­sanana vichamu­rianahi, tinicahi eta nayehe. Tacahe, te jena sácheana, títeca­panapa ena máemuna­ca­sa­reanahi ema Santiago, israelítana vichamu­ria­na­hivare. Te máimaha­vacapa ema Pedro, titsirihapa éma eta macacha­ne­ra­vacahi ena apava­sanana vichamu­rianahi. Vaipa mávara­hahini macasi­ri­qui­va­cahini. Tipicahi eta nacaeca­hirahi ena tímica­pi­cau­chanahi eta nayehe­re­pianahi ena israelítana. \v 13 Tacahe, ena apamuriana israelítana vichamu­rianahi, éneri­chuvare éna náehicapa eta máejeca­pi­ravahi ema Pedro. Téraji­ca­va­navare éna apanava. Émaripa ema Bernabé máehica­varepa eta náejeca­pi­ravahi éna. \v 14 Tacahe, te nímahapa núti eta náejeca­pi­ravahi, vahi táurihini eta náichaquenehi, nucajachapa ema Pedro te namirahu ena vichamuriana taicha máejequihapa eta tavanai­ripihi eta yátupi­queneana máechaji­ri­ruvana ema Jesús. Níchapa ema Pedro: “¿Tájaha tacayema eta pitsirihahi ena vijaneanana israelítana eta picacha­ne­ra­vacahi ena apamuriana vichamuriana apava­sanana? Pémiti­si­ca­va­papuca eta israelí­ta­virahi cape juca pítare­sirahi, táitusiava eta picacha­ne­ji­ri­ca­vacahi ena apava­sanana vichamu­rianahi. Tásiha puiti, eta pímairapa náiteca­pirahi ena vijanea­na­narichu násiha­que­neanahi te Jerusalén, péqueca­va­varepa nayehe. Váipa pávaraha picacha­nehini ena apava­sa­nanahi vichamu­rianahi ticuti­ripahi eta vahi vichamu­ria­nai­nahini éna. Pivara­hapuca náepiyacava israelí­tanáina éna apanavare” níchapa ema Pedro. \s1 Namutuchucha tijacapacareanaya me Viya nácani navarahaya téhicanayare ema Jesús \p \v 15-16 Tacahe, numeta­ca­vacapa namutu eta juca yátupi­quenehi: Véchahi víti eta vahi tácame­saimahi vítauchahini eta nayehe­re­pianaini ena viáchuca­na­veanaini. Tarata­ripahi eta véhisirahi ema Jesucristo, vijaca­pa­caréipa vimutu eta mayehe ema Viya. Énaripa ena apava­sanana, tayana­panehi náetaviuchahi éna eta nasipe­ca­tu­ra­raivahi viyehe viti israelítana, títuji­ca­va­na­ya­re­hisera tijaca­pa­ca­reanaya me Viya taicha eta náehisirahi ema Jesucristo. Tayanapane vítamu­tu­ru­ca­hipuca eta mavanai­ripiana ema Moiséini, tájina vahi vájaca­pa­ca­rémahi víti eta me Viya táicha. Vimutu vijaca­pacare eta me Viya táichave­nechucha eta véhisirahi ema Jesús. \p \v 17 Natiari­hipuca ena téjecapa­vanahi te napane­reruana, ánipuca nacahehi eta náechaji­ri­ruvahi: “Yátupi­pucáji eta vijaca­pa­carehi me Viya táichave­nechucha eta véhisiraya ema Cristo, viveti­ji­na­pa­se­rapuca tiápaju­ca­vai­na­papuca eta visipe­ca­tu­raivaya taicha vínaji­cainapa eta vanairipiana. Tacahe, émapapuca ema Cristo táemesiavaya eta vicape­ca­tu­raivaya” tacahe­na­papuca eta napane­reruhi. Éna, timápa­chi­chi­jí­ru­vachucha te napane­reruana. Ema Cristo váhiquene émaina tásiha eta pecatuana. \p \v 18-19 Eta néhisi­rainihi apaicape eta vanairipiana, tájinachucha vahi táimica­ta­ca­nuhini eta nujaca­pa­ca­re­va­yarehi me Viya taicha váhiquene étapa­racaina. Eta tacahe, nínajicahi eta néhisi­rainihi. Nímati­ri­pasera eta nujaca­pa­ca­re­varehi me Viya táichavene eta nucasi­ñairahi eta mayehe. Puíticha tiúripa eta nítare­sirahi me Viya. Tásiha, ichape­na­pahini eta néjeca­pi­ravaya núti apana, te nuchavapuca néhica eta mavanai­ripiana ema Moiséini. \v 20 Eta nusuapirahi eta máepenirahi ema Cristo te crusu, nujaca­pa­carehi me Viya. Puiti, vaipa nútijivaina necha eta nítare­sirahi. Émapa téchanuhi ema Cristo tamutu eta nítare­sirahi. Émapa nucasiñahi taicha yátupihi eta macasi­ña­ca­revahi taicha yátupi­quenehi Machichahi ema Viya. Eta máemuna­si­ranuhi, tímija­ra­re­cavahi níchavenehi núti. \v 21 Vahi némepu­ru­re­caimahi núti eta máemuna­si­ranuhi ema Viya. Narari­hisera ena tímija­cha­vanahi tijaca­pa­careana mayehe táichave­nechucha eta navarairahi náitaucha eta vanairipiana. Ena nani, tímicu­ti­ji­ri­cavahi náemepu­ru­recahi eta mapanereru étapa eta máemuna­si­ra­vacahi. Tímicu­ti­ji­ri­cavahi náemepu­ru­re­ca­hivare eta máepenirahi ema Jesucristo te crusu. \c 3 \s1 Tacarichuchucha eta vicasiñairahi ema Jesús, vijacapacaréipa me Viya \p \v 1 ¡Páurehe­cha­pucaini, eti nupara­pe­naveana gálatana! Ímija­chai­papuca étupi­cavahi eta juca ecahehi. Ínaji­ca­vanepa eta éhisi­rainihi eta yátupi­que­neanahi. Vímima­ti­cha­he­ripahi eta iúrica­ca­revahi tásiha­quenehi eta máepenirahi ema Viáquenu Jesucristo te crusu. ¿Tájaha tacayema émepu­ru­recahi eta juca iúrica­ca­re­va­ya­rehini? \v 2 Esama­nuchaha, puiti nuvaraha numeta­ca­heyare. Eta mávahá­si­rahehi ema Espíritu Santo, éta tíchahi eta éhisirahi ema Jesucristo. Vahi étainahini taicha eta ítaurai­vai­na­hi­pucaini eta vanairipiana. \v 3 ¡Tétavi­cavapa eta esunsu­vavaca éti! Te épanavapa eta éhisirahi, tájinai­ni­ripahi íchira­vai­nahíni máicha ema Espíritu Santo. Éma tétume­chahehi. Puítisera éti evarahapa ínajicaya eta mávahá­si­ra­hénihi, ímija­chai­papuca eta ticuchu­cu­ha­heyare eta éjaira­vanahi. \v 4 Tamapu­ru­ji­na­papuca eta máimica­ta­si­rahehi ema Espíritu Santo. Németea­casera núti vuíchaha émepu­ru­re­ca­vaimahi. \v 5 Ema Viya tíjara­ca­he­ripahi ema Espíritu Santo eta mávahá­si­rahehi. Tímecha­he­hivare eta tiárami­careana. Étaripa macata­ji­si­rahehi táichavenehi eta ecasi­ña­vairahi tayehe eta máechaji­ri­ruvana. Étasera eta ítaurai­vai­na­hi­pucaini eta vanairipiana, tájinainapa táimija­ra­ca­hehini. \p \v 6 Éneri­chuvare macahehi ema viáchucaini Abraham. Ticasi­ñavahi éma tayehe eta máechaji­ri­ruvana ema Viya. Tásiha, ema Viya, ichape eta majaca­pirahi éma. Máemiti­sicahi tamutu eta máejeca­pi­ra­vanahi. \v 7 Puiti, yátupina ácaicutiara eta juca: Te yátupina vicasiñava me Viya, vijaca­pa­careya mayehe, taicha vicutiyare ema viáchucaini Abraham eta macasi­ña­vairahi me Viya. \v 8 Ema Viya mametacahi ema Abraham eta najaca­pa­ca­revahi mayehe, nácani ticasi­ña­va­nayare éma. Áni macahehi eta máichirahi: “Tétavi­ca­vayare eta náurica­ca­re­vayare ena achaneana te tamutu avasareana nácani ticuti­via­nayare eta picasi­ñai­ranuhi núti” máichapa ema Viya. \v 9 Tásiha, viti vicasi­ñanahi puiti, tétavi­ca­va­yarehi eta viúrica­ca­re­vayare, taicha vicutinapa ema Abraham eta macasi­ñairahi ema Viya. \p \v 10-12 Natiari­hisera ena tímija­cha­vanahi tijaca­pa­ca­rea­nayare me Viya táichavenehi eta navarairahi náitamu­turuca eta vanairipiana. Téjecapava­na­pa­hisera. Taicha ani tacahe eta vanairipi: “Tamutu sácheana ítauchayare tamutu eta juca vanairipiana. Te éjequiha apaesa­chichaina, éta tímicu­ña­ca­heyare”. Váhique­nesera narata­hahini náitaucha tamutu eta vanairipiana. Eta tacahe, náviraichu ticaicuñaya, vahi tijaca­pa­ca­rea­naimahi. Ánivare tacahe eta vanairipi: “Te ítamu­turuca eta vanairipiana, máichecua­ra­qui­reyare eta ítare­si­rayare táicha”. Tásiha, vímatie­queneha eta juca: Eta náitamu­tu­rusira ena achaneana, éta tavaraha eta vanairipiana. Tájina étapa­racaina eta nacasi­ñairava me Viya. Ánisera tacahe eta Sagrada Escritura: “Nácani ticasi­ña­vanahi me Viya, tijaca­pa­ca­reanahi, máichecua­ra­qui­reyare eta náitare­siraya táicha”. Tásiha, nuvaraha ácaicutiara eta juca: Eta vijaca­pa­ca­revahi tásihahi eta vicasi­ña­vairahi me Viya. Eta vítauchi­rapuca eta vanairipiana, tájina étapa­ra­cai­nahíni tayehe eta vijaca­pa­careva me Viya. \v 13 Ánivare tacahe eta Sagrada Escritura: “Mácani achane ichape eta maviureva, ticaeta­ta­ca­si­yarehi te yucuqui. Eta táicutiarahi eta máicuña­si­rayare ema Viya eta máchaneva”. Viti achaneana, ichape eta vícuña­ya­rehini taicha eta vimaitau­chirahi tamutu eta vanairipiana. Émasera ema Jesucristo, tépeni­na­havihi te crusu, tamuria­sirahi tamutu eta vícuña­ya­rehini víti. \v 14 Éma máichahi eta juca, mavarairahi eta iúrica­ca­re­vayare eti apava­sanana táichavenehi eta ecutirahi ema Abraham eta macasi­ñairahi ema Viya. Puiti, tétavi­cavahi eta viúrica­careva vimutu, taicha tiávahá­ca­havihi ema Espíritu Santo máijara­ru­havihi ema Viya táichavenehi eta vicasi­ñairahi ema Jesucristo. \s1 Tájinachucha táijaracahavi eta véhisirahi eta mavanairipiana ema Moiséini. Macarichu ema Viya tíjaracahaviya eta viúricacarevaya. \p \v 15 Nupara­pe­naveana, nuvaraha nímicu­tia­ra­chi­ná­heyare eta juca. Te matiari­hipuca ema achane, te tépiya­recahi tratu mayehe ema apana achane, nafirma­cha­yarehi eta natratunehi. Tásiha, nafirma­charipa eta natratunehi, vaipa táuricaimahi nacaepaha eta tacaju­quenehi. Nájina­pavare tihapa­pi­caimahi. \v 16 Ene macahehi ema Viya eta matratunehi mayehe ema Abraham. Ani macahehi: “Níjara­ca­viyare píti eta piúrica­ca­re­vayare. Éneri­chuvare níjara­cayare eta máurica­ca­re­vayare ema piámarié­que­neyare” macahepa ema Viya. Tacahe, émana­richuhi ema mámarie­quenehi ema táimija­re­cha­quenehi eta matratune, vahi námutuhini ena nasimu­tu­va­que­nea­na­yarehi mámarié­que­nea­na­yarehi ema Abraham. Émahi ema ticaijarehi Cristo. \v 17 Tiuri puiti, nuvaraha nímicae­che­rachaya eta eyehe: Eta juca matratunehi ema Viya mayehe ema Abraham, mafirma­cha­quenehi eta máijara­si­rayare eta náurica­ca­revaya nácani ticasi­ñavana eta mayehe. Étasera eta táetavi­si­ravahi eta 430 áñoripahi, te májuchapa ema Moiséini eta vanairi­pianahi, vahi macaepa­hahini ema Viya eta matratunehi, váhivare máitsiva­chahini eta máijara­si­ra­yarehi ema Jesús, mámarié­quénehi ema Abraham. \v 18 Ema Viya mametacahi ema Abraham eta máijara­si­rayare eta máurica­ca­re­vayare, taicha eta máemuna­sirahi éma. Ene vicahehi víti. Ema Viya tíjara­ca­ha­viyare eta viúrica­careva taicha témuna­ca­havihi. Eta viúrica­ca­revaya, vahi étainahini eta vítauchi­rai­na­hi­pucaini eta vanairipiana. \v 19-20 Etiari­hipuca eti evaraha eyase­recanu, ánipapuca ecaheya: “Te yátupipuca vaipa étapa­racaina eta vítauchiraina eta vanairipiana, ¿tájaha­se­rapuca tacayemahi eta mavane­sirahi ema Viya májucha ema Moiséini eta juca mavanai­ripiana?” Tiuri, puiti numeta­caheya: Yátupi ema Viya máimiva­ne­recahi ema Moiséini májucha eta vanairipiana, taicha mavarahahi máimima­ti­chayare ena achaneana eta tamaurivahi eta pecatuana. Téhesera te títecapapa ema Cristo, vaipa táimiya­na­vahini tasuapa­ca­rehini eta mavanai­ri­pianahi ema Moiséini. Arairupa tamutu eta véhiruhi maicha ema Jesús. Yátupi ema Viya matupi­ruvahi eta máechaji­sirahi ema Abraham. Vahi máimiva­ne­re­cahini ema Viya, émaja­ca­rúvahi éma, eta máechaji­sirahi. Émasera ema Moiséini macaimi­tu­ca­si­que­nechucha nayehe ena ángeleana. \s1 Eta mavanairipiana ema Moiséini tivanecahavi vahi vicuquicha eta pecatuana taicha tíñehicarehi eta júcana mayehe ema Viya \p \v 21 Puiti németeaca etiari­hichaha eti ímija­cha­hipuca tacarichuhi téhica­carehi eta vanairipiana. Esama­nuchaha. Váhiquene étaimahi vájaca­pa­ca­rehíni eta me Viya. Váhivare étainayare ticaita­re­ca­ha­viyare. \v 22 Esama eta juca máechaji­ri­ruvahi ema Viya eta te Sagrada Escritura, ani tacahe: “Náicuchi­richuhi eta náicuña­yarehi namutu ena achaneana taicha eta napeca­tu­ranahi” tacahepa. Jarari­hisera eta viúchucui­rayare taicha tíjara­cavahi ema Viya ticuchu­cu­ha­ha­viyare vimutu viti vicasi­ñanaya ema Machicha Jesucristo. \v 23 Ánaquia­paripa eta tacara­ta­si­ra­vacahi eta mavanai­ripiana ema Moiséini nayehe ena israelítana náchuca­na­veanaini núti. Vahi táisapahini tasimu­tu­hichaini eta napeca­turana. Tiámainu­cavapa te títecapapa ema Jesucristo, émapa tímitu­ca­havihi eta arairu­yarehi eta véhiruyare. \v 24 Táitaure­vaquene eta mavanai­ripiana ema Moiséini eta típica­ra­ré­ca­hávihi tayehe eta táiñehi­ca­revahi eta vicape­ca­tu­rairana. Éta, tétupi­ri­ca­havihi tacutihi mácani profesor eta máetupi­ri­si­ra­vacahi eta napane­reruana ena máimitureana. Ene tacahehi eta táechapa­ji­ri­si­ra­havihi eta mavanai­ripiana ema Moiséini. Puítisera eta máiteca­pi­raipahi ema Jesucristo, émapa véhicayare, vijaca­pa­ca­rénapa me Viya taicha eta vicasi­ñairahi ema Jesús. \v 25 Puíticha, émainapa véhicayare éma, vaipa étaimahi véhica eta mavanai­ripiana ema Moiséini. \v 26 Puiti, eta ecasi­ñairapa ema Jesucristo, machicha­heripa ema Viya. \v 27 Puiti, eta ecaica­cha­sirahi te máijare ema Jesucristo, tiávahá­ca­heripa éma, éti ecutinapa eta máurivahi. \v 28 Tayanapane apava­sa­sa­jue­cuhehi éti; tayana­pa­ne­hivare ecasi­ri­qui­quíjihi eti ajairana, ena esenana; tayana­pa­ne­hivare músuanapuca, líbreanapuca. Téhesera te mamirahu ema Viya, étana­richuhi eta vímahi. \v 29 Puiti machicha­heripa ema Cristo; tásiha, ecutiripa mámarie­que­ne­hé­nahini ema Abraham. Ímaeque­ne­ha­richucha eta matratunehi ema Viya eta máijara­si­ra­heyare eta iúrica­ca­reyare táicha. \c 4 \p \v 1-2 Esama­nuchaha. Nuvaraha nímicu­tia­ra­chi­ná­heyare. Te matiari­hipuca ema achane camurihi eta máimaha­queneana te mapena, te matiari­hipuca ema machicha, téhesera te amape­ru­richaha éma, natiari­hi­yarehi ena téchapa­ji­ri­ca­nayare, énapa ena tímitu­ca­na­yareva. Vahi náisapaimahi mamápa­chi­chi­ji­caimahi eta máimaha­que­neanahi ema maiya, tayanapane émahinéni ticaye­heyare tamutu. Tiámainu­ca­vasera te máimahapa ema maiya eta máechema­raivahi ema machicha, máisapainapa eta máemamaca eta máimaha­que­neanahi. \v 3 Ene vicahehi víti cape juca viásinequene te vuíchaha vímatihini ema Cristo, vicutinihi ena amaperuana. Tipami­ca­ha­vianahi véhica eta nayehe­repiana ena viáchuca­na­veanaini. \v 4 Émasera ema Viya, te máimaha tiuri eta táitauchi­ra­va­yarepa eta mapane­reruhi, máevatacapa ema Machicha te juca apaquehe. Ema Jesús, tiáchane­chavapa te sujuhe esu maena. Eta máuchusirahi, vivasimahi eta vicaque­herahi viti achaneana. Eta majuru­sirahi, ticara­vahupa eta viyehe­repiana viti israelítana. \v 5 Eta tímitecahi éma, mavarahahi ticuchu­cu­ha­ha­viyare viti achaneana. Mavara­ha­hivare vimutu vijaca­pa­ca­re­yarepa me Viya, machicha­ha­vi­yarepa. \v 6 Puiti, eta machichai­ra­heripa ema Viya, tíjara­ca­heripa ema Espíritu Santo tiávahá­ca­heripa te esamureana. Émapa témechahehi mayehe ema Viya, tímitu­cahepa eta eyuja­rau­chi­ravaya: “Tátachicha Vicaiyaquene” ecahenapa. \v 7 Tacahehira eta machichai­ra­heripa, vaipa ísapaimahi nácani napami­ca­hehini tayehe eta nayehe­repiana. Tíjara­ca­heripa ema Cristo eta iúrivaya, iúchucui­rayare máicha. \s1 Ema Pablo, nahapasamurechahi ena machamuriana \p \v 8 Cape juca iásine­quenehi éti, vuíchaha ímatihini ema Viya, váhivare epicau­chahini éma. Énachucha epicau­cha­vacahi ena esiña­rajiana. Tájina erata­haimahi émitisica eta eyuja­rau­chirahi tayehe. Éna, vahi yátupi­nahini víyanai­nahini, váhivare távahá­ca­va­caimahi eta máchaneva ema Viya. \v 9 Puítisera, ímatipa ema yátupi­quenehi Viya. Tásiha, éneri­chuvare éma tímati­he­vacapa, esama­carepa mayehe, taicha machicha­heripa. Tásiha puiti, ¿tájaha tacayema evara­ha­varepa echavayare eta ecasi­ñayare eta esiña­rajiana? Eta ecasi­ña­sanahi, tájina vahi tisama­hea­naimahi, váhivare tímica­ta­ca­hea­naimahi tayehe eta panere­rucana. ¿Tájaha tacayema ísapava napamicahe eta ítauchira eta nayehe­repiana? \v 10 ¿Tájaha tacayema enasi­richuhi epicaucha eta piéstamuhuana, étapa eta arache­ru­muhuana caje? \v 11 ¡Ichape eta néñami­ravahi eyehe! ¡Tájuricati támápu­ru­jipahi eta juca nímitu­si­rahehi! \p \v 12 Esama­nuchaha, nupara­pe­naveana. Nuvaraha vácuti­ca­cahini eta vipane­reruana. Váhini vicuehicaini eta nayehe­repiana ena achaneana. Németeaca esuapanu taicha vahi eyacu­jie­que­ne­ha­nuhini. \v 13 Éti etupi­ruvahi ejacapanu cape te nítecainapa eta ara eyehe. Écharichuhi eta nucaju­mai­rapahi te níteca­pau­chahepa. Etupi­ru­va­hisera esuapa eta numeta­rairuhi eta eyehe. \v 14 Vahi ecaeca­hi­nuhini eta nucaju­mai­rapahi. Váhivare épuru­nuhini. Tiúrihi eta ejaca­pi­ranuhi tímicu­ti­ji­ri­ca­vainehi ángelenuinahini, Crístonui­na­hi­pucaini. \v 15 Ichape eta iúrisa­mu­revahi te jena sácheana eta návihairahi eyehe. Nímatihi tétavi­cavahi eta émuna­si­ranuhi. Te nucamu­nuvahi, evarahahi íjaracanu eta ecaye­he­queneana. Tájina éñamahini. Ichape eta nucuna­chi­rahehi. Tacahe, máejeha néchaji­sihahe eta émuna­si­ranuhi. \p \v 16 Eti ímija­chai­papuca nucati­chi­rahehi eta numeta­si­rahehi puiti eta juca yátupi­queneana. \v 17 Ena nani téchapa­ji­ri­ca­heanahi, váhisera tátupi­ru­vahini eta náemuna­si­rahehi, navarai­rachucha típicha­si­ca­hea­nayare apaesa vahi ecusuapanu núti, eta vaipa ecuehi­canuhi. Navara­ha­hivare éhicayare eta nayehe­repiana apaesa énainapa échapa­ji­ri­ca­yarehi. \v 18 Tiuri, núti vahi nucaticha eta ítatiraina ena apamuriana achaneana. Táurisera eta náemuna­si­ráhena tácuti eta némuna­si­rahehi núti. Éti apanavare evapi­na­vayare tácutirichu te nutiarihihi eyehe. \v 19 Nuchicha­na­ve­chichana, tétavi­cavapa tacativa nusama taicha eta ímipa­ne­re­re­si­ranuhi. Ticuti­rinehi súcani esena ticati­ruhapa, taicha ticatihi susama eta amuya. Ene nucahehi núti eta nucati­sa­mu­re­ravahi, néñami­ravahi icha éti. Nuvaraha ácutini ema Cristo eta máurivahi. Tiámainucava te nímahahepa ecuti­nasipa éma eta máurivahi, núrisa­mu­renapa ícha. \v 20 Eta tacahe, nuvara­hanecha níjahú­cha­vahini níteca­pauchahe. Nútija­ca­ru­vai­napáini néchaji­ri­ca­vahini eta eyehe eta nímitu­si­ra­he­nahini. Ichape­murihi eta ímipa­ne­re­ré­si­ranuhi. \s1 Ema Pablo máimicuticha ena apinana machichana ema Abraham \p \v 21 Éti evarahapa éhica eta mayehe­re­pianaini ema Moiséini, puiti nuvaraha nímine­ca­pae­que­ne­haheya eta táechaji­ri­ruvahi eta Sagrada Escritura mayehe ema Abraham. \v 22 Táechaji­sihahi éma, apina­nairahi ena machicha­naveana ajairana. Ema máinapurehi machicha ticaijarehi Ismael, esu maena ticaijaru Agar. Ema máequene­reruhi machicha ticaijarehi Isaac, esu maena ticaijaru Sara. Esu Sara, mayena­quenehi ema Abraham. Esu Agar, suvanarahi esu Sara. \v 23 Esu Agar, araita­nai­chahahi ésu, te sucachi­chainapa ema Ismael. Ésusera esu Sara macheruhi eta suítare­sirahi. Étasera eta máitupa­ji­jia­si­ravahi ema Viya, máijaracapa ema suchichahi Isaac. Taicha ema Viya máechajicahi ema Abraham, ánipa macahe: “Esu piyena Sara ticachi­chayare. Ajairayare ema suchicha”. \v 24-25 Puiti, nuvaraha nímicu­tia­ra­chi­naheya nayehe ena nani apinana esenana. Esu Sara, tájina suímati­yahini eta vanara­cacare, nájina nahapa­pi­ri­cahini ésu. Ene vicahehi víti eta véhisirahi ema Cristo, nájina tihapa­pi­ri­ca­ha­vimahi. Vahi suácutihini esu Agar, tapamicahi eta suémata­nerepi taicha sirvientahi ésu. Ene nacahehi ena israelítana náchuca­na­veanaini núti, napami­ca­sivahi naicha tayehe eta nayehe­re­pianaini. Étarichuhi eta vanairipiana májucha­que­neanahi ema Moiséini te mávihaipahi eta te anuquehe mari ticaijarehi Sinaí, táupahiva eta provincia Arabia, návasahi ena suámarie­que­neanaini esu Agar. Puíticha ena nujaneanana tachicha­na­veanahi eta Jerusalén nanasi­richuhi eta tapami­si­ra­vacahi eta vanairipiana. \v 26 Jarari­hisera eta apana­hivare avasare ticaijare Jerusalén, tiávihahi te anuma. Víti tachicha­na­veanahi. Vaipa vítipa­ra­cai­nahini tapami­ca­ha­vihini eta vanairi­pianaini. \v 27 Ema Viya máechaji­sihahi eta te Sagrada Escritura eta juca arairu Jerusalén. Máimicu­ti­chinahi esu ésuna esena. Ánipa macahe: “Piti esena macheru­vinihi eta pítare­sirahi, tájina vahi pímatihini eta tacativa eta amuya. Puítisera tétavi­ca­vainapa eta piúrisa­mu­revaya. Vaipa pánasimahi macheru­vimahi taicha náraja­painapa ena pichicha­na­veanaya níjara­ru­viyare núti. Picachu­ri­cainapa nácani esenana ticachi­cha­rahiana” —macahepa ema Viya. \p \v 28 Nupara­pe­naveana, viti véhicanahi ema Jesus, vítira tachicha­ha­vianahi eta arairu Jerusalén, taicha vitupa­ra­haichuhi eta tachichai­ra­ha­viyare tacuti eta sucatu­pa­ra­hairahi esu Sara mayehe ema Viya, eta sucachi­chai­rayare ema Isaac. \v 29 Tacahe, ema Ismael, suchicha esu Agar, macatia­nacapa ema amuya Isaac, ema suchicha esu Sara máijararuhi ema Espíritu Santo. Puíticha, tanasi­richuhi eta nacatia­na­si­ra­havihi ena téhicanahi eta vanairipiana vimutu viti mávahá­ruanahi ema Espíritu Santo. \v 30 Ánivarepa tacahe eta Sagrada Escritura: “Pivaneca esu Agar émapa ema suchicha, nayana náuchuca eta piyehe. Taicha vahi táuricahini mavehahini eta pímaha­queneana te táitecapapa eta pépeniraina. Macari­chuyare ema pichicha suyehe esu piyenaquene tivehayare tamutu” tacahepa. \v 31 Nupara­pe­naveana, ene vicahehi víti. Vahi vácutihini ema suchicha esu sirvienta. Vicutihi víti ema Isaac eta tamaji­nairahi eta vipami­ca­si­vai­nahini eta vítauchiraya eta vanairipiana, maicha ema Jesús. \c 5 \s1 Vímiyanavachucha véhica ema Jesús. Vahi vicuehica eta mavanairipiana ema Moiséini. \p \v 1 Puiti nuvaraha yátupina ácaicutiara eta macatiu­chi­rahehi ema Cristo, eta vaipa étapa­ra­cai­nayare ítaucha eta vanairipiana. Váipavare ecuisapava te návirai­chupuca napamicahe, taicha ticaje­rayare eta ítauchiraina, machu ajirehéna táicha. Étipasera tacamunu étumechava te nayehe ena nani. \p \v 2 Nuti Pablo nutupiruva numetacahe: Te ísapa­vapuca namarcachahe, tímicu­ti­ji­ri­cavahi tépuru­carehi eyehe ema Cristo. Tímicu­ti­ji­ri­ca­hivare vahi márataha ticuchu­cuhahe éti. \v 3 Éneri­chuvare numetacahe: Namutu nácani ajairana tísapa­va­nayare ticamarcana, tacamunuhi náitauchayare tamutu eta vanairipiana. Tájina ánichi­chaimahi náejequi­haimahi éta. \v 4 Eti enere­ji­ruvana éhica eta vanairipiana, ímija­chai­papuca ejaca­pa­careipa mayehe ema Viya. Émepu­ru­re­ca­ri­pasera eta máemuna­si­rahehi ema Viya. Émepu­ru­re­ca­hivare eta máimica­ta­si­rahehi ema Cristo. \v 5 Vítisera viti vicasi­ñanahi ema Jesucristo vicune­varipa eta majaca­pi­ra­haviya ema Viya máichavenehi ema Espíritu Santo eta mávahá­si­ra­havihi. \v 6 Eta mávahá­si­rahavi ema Jesucristo, vahi étapa­ra­caimahi eta vicama­rca­pucaini. Tacarichu ticamu­nu­carehi eta vicasi­ñai­rayare yátupina éma, vémuna­ra­hinapa eta vítare­siraya. \p \v 7 Éti, iúrinipahi eta éhisirahi ema Jesús. ¿Tájaha­se­rapuca tacayemahi eta evarairahi ecaina­jiruva? Ísapa­va­yarepa tiyuru­caheana, tímina­ji­ca­hea­na­ya­repaini eta yátupi­que­neanahi. \v 8 Éti máichuha­que­nea­na­richuhi ema Viya eta éhisiraya eta yátupi­que­neanahi. Váhiquene mávara­hahini ísapa­vahini nácani nahapa­pi­ca­hehini. \v 9 Échapavaicha nayehe ena tiyuru­rahiana, machu napareacahe. \v 10 Nútisera nucasi­ñavahi eta me Viáquenu eta mamaisa­pi­ra­heyare ínajicava. Németeacahi vahi ínaji­caimahi eta nímitu­ra­pianahi. Émasera ema Viya téchahi eta juca náicuñayare nácani tivara­hanahi tihapa­pi­caheana. \p \v 11 Esama­nu­richuhi, eti nupara­pe­naveana. Natiari­hi­hipuca nácani tépiyae­que­ne­ha­nuanahi eta nupami­si­rahehi ecamarca eti nuchamu­rianahi apava­sa­nanahi. Étasera eta nímitu­si­rahehi, tájina váhiquene nupami­ca­hehini eta ecama­rcai­rayare. Nasapihapa ena nujaneanana israelítana tipana­ji­ri­ca­nuanahi taicha vahi nupami­ca­hehini ecamarca. Étara tímiyu­se­ma­ca­vacahi eta nasamirahi eta nucame­ta­rai­ruirahi eta viúchucuiraya táichavenehi eta máepenirahi te crusu ema Jesús. \v 12 Ena nani tipami­ca­heanahi ecamarca, ¡náechati­ca­vaichaha énajivaina! ¡Nuvarahasa yátupi­napaini náechati­hi­cavaini! \p \v 13 Taicha eti nupara­pe­naveana, vahi étaina tímichu­hahehi mayehe ema Viya eta éhicayare eta mavanai­ripiana ema Moiséini. Váhiva­resera étiji­ri­ca­vaimahi íchayarehi eta evara­ha­que­neanahi tamauri­queneana. Ema Viya tíchuhahehi, mavarairahi étijivaya ítáti­ji­ri­ca­ca­yarehi taicha eta émuna­si­ra­ca­cainahi. \v 14 Ema ticava­nairipi, ánipa macahe: “Pémunaca ema piparaepiya tacuti eta pémuna­si­ravahi píti” macahepa. Te vítauchapuca yátupi eta juca mavanairipi, vahi tácajera eta vítauchiraina jácani apana vanairipi. \v 15 Vahi táurica ecati­cha­ji­ri­ca­cahini. Váhivare táurica ecatia­na­ji­ri­ca­cahini, machu étijivaina ecami­tie­que­ne­hacaca. \s1 Ema Espíritu Santo tímicatacahavi eta vahi vicusuapa eta tajamurachaqueneanahi eta viáquehe \p \v 16-17 Esama­nuchaha. Ema Espíritu Santo mavaraha tímica­ta­cahavi eta vahi vicusuapa eta tajamu­ra­cha­que­neanahi eta viáqueheana. Étasera eta viáquehe vahi táisapa eta víchiraina eta táuriqueneana. Étachucha tavaraha vicha eta tajamu­ra­cha­que­neanahi. Eta tacahe, ichape­murihi eta tacana­rairahi ema Espíritu Santo. Tacahe, nécatia­cahecha puiti eta esuapi­rainaicha eta mavara­ha­que­neanahi maicha ema Espíritu Santo eta eyehe. \v 18 Eta tacahe, éti, te émainapuca ema Espíritu Santo tímitucahe, máejeha eta íchiraina eta táuriqueneana. Vahi étapa­ra­caimahi eta episira eta ícuña­ya­repuca, táichavenehi eta jácani éjeca­pi­ra­va­napuca tayehe eta vanairipiana. \p \v 19 Tímati­ca­reanahi eta tamauri­quenehi eta náichaqueneana ena tisuapanahi eta tavara­ha­quenehi eta náquehe: Navehapa esu apana esena, ésupa esu esena suvehapa ema apana achane. Ena amaperuana náichahi eta natuhu­si­vanahi. Nararihi ena tiveha­ca­canahi ena nacuti­queneana ajairana. Tavayua­si­ra­vacahi eta najamu­ra­rai­vanahi. \v 20 Natanucahi eta nasiña­ra­jiyare. Nacara­vahuhi eta iápema­recáre. Ticatia­na­re­canahi tisema­ca­canahi. Téteaji­ri­ca­canahi. Apaesarichu nacamunu tisema­na­ri­pavare. Énachucha navaraha títucavana, nacachu­ria­racapa mácani achane. Típutsi­mu­riá­vanapa nayehe nácani apamuriana. Vaipa navaraha tipaucha­cacana. \v 21 Ticapi­na­ru­ca­canapa. Ticapa­hianapa. Ticava­ha­ra­sia­navare. Piéstamareana. Tamutuchucha naicha eta tájipa­racana. Puiti numeta­ca­hevare nápechava, tacutihi eta numeta­si­rahehi cape juca viásine­quenehi. Vahi títuji­ca­va­naimahi tisiapana te mávasa ema Viya ena tíchanahi eta juca tamauri­que­neanahi. \p \v 22 Vítisera, tiávahá­ca­havihi ema Espíritu Santo. Te vísapa éma, tíjara­ca­havihi eta vémuna­raivaya. Viúrisa­mu­re­re­ca­vayare, tinara­cainapa eta vipane­reruana máicha. Tíjara­cahavi eta vicaye­heraya paciencia. Vijapa­nu­rahiya máicha. Vicaji­rai­va­yareva máicha. Vítaura­hiyare. Vétaviuchaya eta viúrivayare. Tímica­ta­ca­haviya eta vijanea­si­ravaya apaesa vahi vicuquicha eta tamauri­que­neanahi. \v 23 Te vítauchahi tamutu eta júcana, vicuri­sa­mu­rechahi ema Viya\f + \fr 5:23 \ft Ema Pablo te maye­he­repi eta máecha­ji­ri­ru­vana, ani macahe: “Tájina jácani vanai­ripi tapa­mi­ca­ha­vi­hini vahi ví­cha eta juca táuri­que­nea­na”. Éta­sera eta maca­ye­ma­que­nehi, ani tacahe: “Vica­tu­pa­raha ví­cha­ya­rehi tamutu eta juca táuri­que­nea­na”.­\f*. \v 24 Tacahe, viti véhica­naripa ema Jesucristo, vaipa víchaimahi eta tamauri­que­neanahi tajamu­ra­cha­que­neanahi eta viáquehe. \v 25 Tásapi­ha­papuca, eta mávahá­si­ra­ha­viripa ema Espíritu Santo, vísapavaya vámutu eta mavara­ha­queneana máichayare te viáquehe. \v 26 Vaipa táuricahini ecasi­ña­va­vai­cahini ecapi­na­ru­ji­ri­ca­ca­hi­pucaini. Váhivare etanu­caimahi eta semanere mayehe mácani echamuri. \c 6 \s1 Vímicatajiricacayare \p \v 1 Nupara­pe­naveana, te natiari­hipuca ímaha téjeca­pa­vanahi ena vichamuriana, econse­ja­chayare éti ímatie­que­ne­haripa maicha ema Espíritu Santo. Táurisera eta échaji­ri­siraina. Ecauneuchava éti apanava, machu iáquipaicava tayehe eta máquipai­siavahi ema echamuri. \v 2 Ímica­tacaca eta ecatiu­chi­ravaina eta jácani íchara­ra­ca­vanahi. Ene tacahehi eta ítauchirahi eta mavanairipi ema Viáquenu Jesucristo, étaripa eta vémuna­si­ra­ca­ca­yarehi. \v 3 Taicha nararihi ena tímija­cha­vanahi vahi tiáquipai­ca­va­naimahi tayehe eta pecatuana. Vahi ecucahe éti. Vahi tacaemu­ña­va­ca­rehini, taicha eta juca vahi táneca­pácare. \v 4 Váhivare tácaemu­ña­vacare vácahe­hi­pucaini: “Núti, váhirichu nusipe­catura. Núripana nayehe ena apamu­rirana”. Te viúrihipuca, vimati­nai­ra­ya­rechucha. Víti véchinavahi eta viúrivahi eta vítare­sirahi. \v 5 Véchaque­ne­va­páchupa víti eta vítare­siraya mayehe ema Viya. \p \v 6 Nutupa­racahe eta apana. Ecajiyare eta ímaha­queneana mácani tímitucahe eta máechaji­riruva ema Viya, taicha eyehe­yarehi eta máimitu­rapiana eta tiúricha­he­yarehi. \p \v 7 Numeta­ca­hevare eta apana. Nuvaraha étupi­ricaya eta epane­reruana. Machu ecatianaca ema Viya. Taicha te icha eta pecatuana, yátupi­que­neyare eta ecami­tie­que­ne­ha­vayare. \v 8 Te icha eta tájipa­rácana tavara­ha­que­neanahi eta iáqueheana, étarichuhi ticami­tie­que­ne­ha­heyare eta ítare­sirana, tímicu­ña­ca­he­yareva. Téhesera icha eta táuriqueneana mavara­ha­que­neanahi ema Espíritu Santo, yátupina táurina eta ítaresira. Ímaha­yareva eta iúchucuiraya, máichecua­ra­qui­rénapa eta iúrica­ca­revaya. \v 9 Eta tacahe, vahi vicucai­na­jiruva eta víchirahi eta táuriqueneana. Váhivare vicuya­cu­jie­que­nehava eta vicucha­pirahi eta vícuchihi mayehe ema Viya te táitecapapa eta jena sácheyare máijara­si­ra­ha­viyare. \v 10 Táitusiava, te tatiari­hi­napuca eta vicamu­nu­ca­revana nayehe ena achaneana, te vímaha­hipuca eta­ nacamu­nui­ravahi, vítiji­vayare víchayare eta táuriqueneana nayehe. Tavetijipa te énahipuca tipaucha­ha­vianahi ena vichamu­rianahi tayehe eta juca véhiruhi, vicaji­yarehi éna. \s1 Eta táichecuaraqui eta máechajiriruva ema Pablo \p \v 11 Ímaha ichape­va­canecha eta juca nuletrana. Nuvahu­ru­pajipa núti eta juca nucaju­rei­rahehi éti. \v 12 Ena nujaneanana israelítana, tétavi­cavahi eta nasema­nevahi viyehe viti vicame­ta­rairuhi eta viúchucuiraya táichavenehi eta máepenirahi ema Cristo te crusu. Tásiha, ena nani ticame­sa­ji­ri­ca­heanahi navaraha ecamarcaya, éna navaraha témemu­na­ca­va­nayare nayehe ena nujaneanana, apaesa vaipa nacupa­na­ji­ri­cavaca. Navaraha nahapa­pi­ca­yarehi eta nasemaneva. \v 13 Navara­ha­hivare ticuna­cha­va­nayare eta nacame­sai­rahehi ecamarca te iáquehe, náimitu­rehéna éti eta éhisiraina eta vanairipiana. Énaya­pasica vahi náitauchahini támutuhini eta vanairipiana. \v 14 Nútisera, eta nítare­sirahi, nuvapi­navahi ichape maicha ema Jesucristo, máepeni­nanuhi te crusu níchavenehi núti. Tacahe, núti apana nínaji­caripa eta néhisi­rai­nahini eta tayehe­repiana eta apaquehe. Vaipa nútipa­racaina tayehe, taicha eta máepenirahi níchavenehi núti. \p \v 15 Eta mávahá­si­ra­havihi ema Jesucristo, tamuturipa arairuhi eta vítaresira. Apanapa eta viyehe­re­piyare. Vaipa étapa­ra­caimahi eta viyehe­repiana ichasi­que­neanahi, váhivare eta vicama­rca­pucaini te viáquehe. \v 16 Éti, te esuapa eta juca nímitu­ra­pianahi eyehe, nuvaraha májapa­nu­hehini ema Viya, máijara­ca­hehini táurivaina eta epane­reruana taicha eti yátupi­quenehi machane­rahehi ema Viya. \p \v 17 Tiuri puiti, németeaca núti tájina táeñama­va­ca­rehíni eta esuapa­ji­raivahi eta nuyehe, váhivare ísapa­vahíni ena nácani ticame­sa­ji­ri­ca­hea­na­hipuca éhica eta nayehe­repiana. Núti, yátupi­que­nenuhi apóstolenuhi mayehe ema Viáquenu Jesús. Eta juca nujaranahi te náquehe, éta tímereu­chanuhi eta yátupi­que­nérahi eta nucaema­ta­nea­sirahi ­ éma. \p \v 18 Nupara­pe­naveana, nuyaseu­cha­he­paraca emutu éti me Viáquenu Jesucristo, táetaviu­chahini eta iúrica­ca­revaya máicha. \p Tamutupa eta juca néchaji­ri­ruvahi ­ eyehe.