\id MRK - Iatmul NT [ian] -Papua New Guinea 1975 (DBL 2014) \h Mak \toc1 Mak pɨlɨwutna \toc2 Mak \toc3 Mak \mt1 MAK \c 1 \s1 NGU YAGULA JON NYAANGƗT MBUTƗNDƗ \p \v 1 Godna nyan Jisas Kraistna apma wupuseputna tat ta nyaangɨt kɨngiyan. God waa nyaangɨt wala nyan Aisaia pɨlɨwutnda vapmba tɨndɨ. Kupma pɨlɨwutndɨ. \li1 \v 2 God wandɨ. \li1 Vɨga awuk. Wunai waa nyaangɨt kiyaiga nyan \li1 kɨngiyandɨ. tata yilaa wuna nyan yaiga yambɨ \li1 kwunakiyandɨ waa wandɨ God. \v 3 Kɨta nyan kwo \li1 kavamba lɨga wan nyaangɨt walendɨ. nɨma nyana yaiga \li1 yambɨ kwuka kwunak waa walendɨ \p waa pɨlɨwutndɨ Aisaia. \p \v 4 Jon dinyangugat yagulɨga nyana. Kwo kavamba lɨga wan nyaangɨt mbutndɨ. Kupi maawut yelavɨka lɨngweyan ngwuk kat yagugigiyowun. Wungi kat tɨga kavle vat yetɨlɨngwa vak kat God lɨmbwigiyandɨ waa mbutndɨ Jon. \v 5 Judia walɨnja kavamba lɨga nɨmbagwi Jerusalem walɨnja ngepmamba lɨga nɨmbo ndɨna lak yindi maa ndi kat Jodan walɨnja ndandangɨmba yagulɨndɨ. Ndinai kavle savle yetɨnja vak kat mbutɨndi. \p \v 6 Jon kamelna yuwimba vɨtnja waavwimba kwusolaa lɨndɨ. Sɨmbɨmba yɨpma sɨtndɨ. Waakalavali vla lɨga ndagwi wanyanyevio klalaa kɨlɨndɨ. \v 7 Mbuka walɨndɨ. Wun mat nyan wun. Wuna kwupmba nɨma nyan yaikandɨ. Mat nyan vla lɨwangat ndɨna man suna yaaw taamba taaga pɨgiyaweyan kwondu ana lɨgandɨ waa wandɨ Jon. \v 8 Ngwuk kat ngumba yagugowun. Yaiga nyan ngwuk kat Godna waagan kwindɨ, tavagiyandɨ waa wandɨ Jon. \s1 JON JISAS KAT YAGUNDƗ \p \v 9 Samat tɨga Jisas Galili walɨnja kavamba nasaret walɨnja ngepmamba lɨga yandɨ. Yandɨ maa Jon Jisas kat Jodan walɨnja ndandangɨmba yagundɨ. \v 10 Jisas ngu kwagalalaa lɨndɨ maa nyɨnangwut mbɨlɨnda vat vɨndɨ. Vɨlɨndɨ maa Godna waagan namiyo vla lɨga ndaiga ndɨ kat tavindɨ. \v 11 Nyɨnangupmba lɨga kwundi wandɨ, wutndɨ. “Mɨn wuna kɨta nyan mɨn. Mɨn kat nɨmbamba woviyaguga solat sɨlɨgowun” waa wandɨ. \s1 SETEN JISAS KAT KAVLE VAT AY WANDƗ \p \v 12 Wandɨ maa Godna waagan ndɨna maawupmba ngwandɨndɨ maa kwo kavat yindɨ. \v 13 Seten ndɨ kat kavle vat ay walaga lɨga nandinya ndumi vɨli kwo kavamba yetɨndɨ. Kwapɨmba yeta ndaonala lɨndɨ. God waa nyaangɨt kiyaa ensel Jisas kat kwunatndi. \s1 JISAS GALILIAT YIGA MBUTƗNDƗ \p \v 14 Jon kat kalabusmba taagandi maa Jisas God waa apma nyaangɨt mbuka Galili wuleindɨ. \v 15 Wupma mbuka wandɨ. yaigandɨ God wanda sɨva yandɨ waa wandɨ. God nɨn kat vɨga lɨgiyaa sɨva mbambala wan wandɨ. Kupi maawut yelavɨk waa wandɨ. Apma nyaangɨt kat ngwula mbangɨ wiyo waavi taagagandɨ waa wandɨ Jisas. \s1 JISAS KAMI KWUTA AYNAT NƗMBA KAT YAGWA WANDƗ \p \v 16 Jisas Galilina waambu sak yiga Saimonagwi Endru kat nyamwun swambu kat vɨndɨ. Mbɨla njula vla lɨga nda yaagilɨmbɨt, vɨndɨ. Kɨgɨnda kwutɨga nyan mbɨt. \v 17 Jisas mbɨk kat wandɨ. Wuna kwupmba yagwa mbɨlɨ wandɨ. Kɨgɨnda kwutɨmba vak vla ndinyangu kat kwuka wuna mbaapmamba taagaiyambɨt waa wandɨ. \v 18 Wandɨ, njula kwagalalaa ndɨna kwupmba yimbɨk. \p \v 19 Samat yiga Sebedina nyan Jemsokwi Jon kat nyamwun swambu kat vɨndɨ. Vaalamba lɨga njula yaagilɨmbat. \v 20 Mbɨk kat vɨlaa yagwa wandɨ maa mbɨla nyaek kat ndɨna njɨvwa kwuta vaalamba la nɨmbanala kwagalalaa ndɨna kwupmba yimbɨt. \s1 KAVLE WAAGAN TAVILA NYAN \p \v 21 Kapaneam walɨnja ngepma wuleindi maa njɨvwa lapman nandinyamba nyaangɨt ngambulɨnja ngay wuleilaa Jisas sɨmagaga mbutindɨ. \v 22 Mbutndɨ maa ngɨpaliga ndandi. Kwondu nyan vla lɨga sɨmagaga mbutɨgandɨ waa wandi. Lo kat sɨmaga lɨga nɨmba vla ana sɨmagalɨngandɨ. Ndɨ kwonduo lɨga sɨmagalɨgandɨ waa wandi. \p \v 23 Kavle waagan tavila la nyan nyaangɨt ngambulɨnja ngay wuleilaa walendɨ. \v 24 Jisas Nasaretna nyan nɨn kat mandana yimeya. Nɨn kat vatnyagiyamɨn? Mɨn Godna apma vat tɨga nyan mɨn vɨga lɨgowun waa walendɨ. \v 25 Walendɨ maa Jisas waagan kat nɨma kwundimba wandɨ. Kiyak awa. Ndɨ kat kwagala waa wandɨ. \v 26 Wandɨ, waagan wan nyan kat kwutndɨ maa man taamba yaagiga kwundi ngu ngaanga ngu ndaga lɨndɨ maa nɨma kwundimba kɨsalaa ndɨ kat kwagalandɨ. \v 27 Kwagalandɨ maa wumba la nɨmba ngɨpaliga ndandi. Ngɨpaliga ndalaa awat sowat wagalaga yelavɨka lɨndi. Kan mandana waa wandi. Mbutnda kupi nyaangɨtna? Kwonduo lɨga Jisas waagan kat wandɨ maa wutndɨ waa wandi. \v 28 Wandi maa Galilina ngepma ngepmamba lɨga nɨmba Jisas kat aywaa wutndi. \s1 JISAS PITANA NASKAWAT KAT KWUNATNDƗ \p \v 29 Nyaangɨt ngambulɨnja ngay kwagalalaa Saimonagwi Endruna ngay wuleindɨ. Jemsagwi Jono apma wuleimbɨt. \v 30 Saimona nasakwat kangan yelogwengat njambamba kwalɨlangat ndɨ kat mbutndɨ. \v 31 Lɨ kat yalaa taambamba kwutaa kwusalatndɨ. Kwuslatndɨ maa kangan yelogwen kwiyatapman ngɨlɨndɨ maa ndi kat kɨgɨnda kwutaa kwilɨ. \s1 JISAS NƗMA SAKWAT NƗMBA KAT NGLAAMBUMBA KWUNATNDƗ \p \v 32 Nandinya ngɨlɨndɨ nya yiga ndaindɨ maa yelogwenga ta nɨmbagwi waagan tavila la nɨmba kat ndɨ kat kiyandi. \v 33 Kiyandi, ngepma nɨmba aywaa ngwutnyala wavamba yalaa lɨndi. \v 34 mandɨp mandɨp yelogwenga ta nɨma sakwat nɨmba kat kwunatndɨ. Waagan nɨma sakwat savɨlɨndɨ. Waagan ndi kat vɨga lɨndi. Wungi kat tɨga ndi kat kewa wun kanda wun waa wandɨ. \s1 JISAS NYAANGƗT MBUPMAK KWAGALALAA YINDƗ \p \v 35 Ngamb nya wokelapman tɨndɨ, Jisas laataa ngepma kwalalalaa ndinyangu lapman kavat yilaa God kat ngumbulɨndɨ. \v 36 Saimonagwi wumba la nɨmbanala Jisas kat kwaka yindi. \v 37 Ndɨ kat vɨlaa wandi. aywaa mɨn kat kwaka yalɨgandi waa wandi. \v 38 Wandi maa wandɨ. nat ngepma nɨmba kat mbupmak kwagalalaa yawun. Yigat? Ngepma ngepma yiga wan apma nyaangɨt mbupmak yawun waa wandɨ Jisas. \v 39 Nayaangɨt ngambulɨnja ngaymba mbuka waagan savɨlɨga Galilina ngepma ngepma yindɨ. \s1 JISAS KAWIYA KƗLA NYAN KAT KWUNATNDƗ \p \v 40 Kawia kɨla nyan kwalimamba sɨlaa ndɨ kat yawiga wagalandɨ. Wun kat kwunapmak wameyan kwunakiyamɨn waa wandɨ. \v 41 Ndɨ kat miwa yiga taamba taagalaa wandɨ Jisas. Kwunakiyowun. Kwo alɨ waa wandɨ. \v 42 Wandɨ maa kawia kasɨndɨ. \v 43-44 Jisas ndɨ kat nɨma kwundimba waga ndɨ kat ay wandɨ. mɨn kat kwunakwa vak kat nat nyan kat ke mbuka. God kat kwunatɨga nyan kat mɨna mbangɨ yiga sɨmaga. Mɨna kawia kasɨndangat God kat Moses waa nyaangɨtmba agwi Kwimɨn maa kawia kasɨndɨ lɨma vak kat aywaa vɨgiyandi waa wandɨ Jisas. \v 45 Wandɨ, ngepma ngepman nɨmba kat yiga mbutɨndɨ. Wungi kat tɨga Jisas ngepma ngepma kapmba ana yi yalɨndɨ. Ndinyangu lapman kavamba yetɨndɨ maa ngepma ngepma la nɨmba ndɨ kat yandi. \c 2 \s1 MAN TAAMBA KƗVU WAKNA NYAN KAT JISAS KWUNATNDƗ \p \v 1 Samat tɨga Kapaneamat Jisas yindɨ. Ndɨna ngaymba lɨnda vak kat wutndi. \v 2 Nɨma sakwat nɨmba yisolaa lɨndi maa ngwutnyala wavamba ndinyngu mɨna tata lɨndi maandi kat wan apma nyaangɨt mbutɨndɨ. \v 3 Man taamba kɨvɨ watna nyan kat aynat nɨmba kwutaa Jisas ta kavat kiyandi. \v 4 Nɨma sakwat nɨmba lɨndi. Jisas takava yinjeya yambɨ kai. Sambange njɨk plalaa yaawaba tulaa sandandi, sɨndu kwalɨnda njambonala ndaindɨ. \v 5 Ndina mbangw wiyo waavi taagalɨnja vak kat Jisas vɨlaa kɨvɨ watna nyan kat wandɨ. Mɨn mɨnai kavle vat yetɨlɨma vat kat lɨmbwigiyowun waa wandɨ Jisas. \p \v 6 Moses kwiya lo sɨmogwilɨga nɨmba maawupmba sɨka wagalalɨndi. \v 7 Jisas manda kat wupma wandɨ waa maawupmba sɨka wagalandi. God kat kavle vat wandɨ waa yelavɨtndi. God mɨna kavle vak kat lɨmbwigiyandɨ waa yelavɨtndi. \v 8 Jisas ndina naawupmba sɨka wagalanja vak maawupmba vɨlaa wandɨ. Maawupmba sɨka manda kat wagalalɨgangwuk waa wandɨ. \v 9 Mandana nɨma njɨvwa. manai kavle vat yeta vak kat lɨmbwigiyowun waweyan nɨma njɨvwa? Mɨna njamba kwutaa laataa yetɨ waweyan nɨma njɨvwa? waa wandɨ. \v 10 Wun Godna vak sɨmogwi lɨga nyan wun. Kavle vak kat lɨmbwiweya kwondu wunamba lɨgandɨ. lɨmbwiweya vak kat ngwuk kat sɨmagavak kat man taamba kɨbɨ watna nyan kat ngi vat wowun waa wandɨ Jisas. \v 11 Mɨn kat wowun. Laataa njamba kwutaa ngay ay. \v 12 Wandɨ, laataa njamba kwutaa yindɨ maa vɨndi. Wungi kat tɨga ngɨpalɨga ndalaa God kat nɨma tɨndangat yelavɨka wandi. Tak wupma ana vɨlɨnɨn waa wandi. \s1 JISAS LIVAI KAT YAGWA WANDƗ \p \v 13 Jisas nat samba waambu sapmba yindɨ maa ndinyangu nɨma sakwat yisolaa lɨndi. Ndi kat sɨmogwiga wandɨ. \v 14 Samat yiga Alfiasna nyan Livai kat takis sanya yaagilɨnja gaymba lɨndɨ, vɨlaa wandɨ. Wuna kwupmba yagwa waa wandɨ. Wandɨ, laataa ndɨna kwupmba yindɨ. \p \v 15 Jisas Livaina ngaymba njambamba nao kɨga lɨndɨ. Takis sanya klalɨga nɨma sakwat nɨmbagwi kavle vat yilɨga nɨmbo Jisasonala lɨndi. ndɨna kwupmba la nɨmba ndɨnanala lɨndi. Ndɨna kwupmba la nɨmba nɨma sakwatna. \v 16 Ferisi walɨnja kɨt vapmba yetɨga nɨmbana nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmba kɨlɨndangat vɨlaa ndɨna kwupmba la nɨmba kat wagalandi. Kavle vat yetɨg nɨmbagwi takis sanya klalɨga nɨmbanala manda kat kɨlɨgandɨ waa wagalandi. \v 17 Wagalandi, Jisas wutaa wandɨ. Kwo lɨga nɨmba dokta kat ana yilɨgandi. Yelogwenga tɨga nɨmba mɨna yilɨgandi. Apma vat yetɨlɨga nɨmba kat kwunapmak ana yawun. Kavle vat yetɨlɨga nɨmba kat kwunapmak yawun waa wandɨ Jisas. \s1 KƗGƗNDA KƗVAK KAT KAI WALƗNJA VAK KAT JISAS MBUTNDƗ \p \v 18 Ngu yagulɨga Jona kwupmba la nɨmbagwi Ferisio kɨvak kak kai waga lɨndi. Nat nɨmba Jisas kat yalaa walɨndi. Jona kwupmba la nɨmbagwi Ferisio kɨvak kak kai waga lɨndi waa walɨndi. Mɨna kwupmba la nɨmba wupma ana lɨlɨgandi waa walɨndi. Wupma manda kat yilapman yilɨgnadi waa wandi. \v 19 Jisas ndi kat awat wandɨ. Kupi lagwa klaa nyan tɨndyan vɨga lɨlɨga nɨmba kɨvak kak kai waigandi? waa wagalandɨ. Kupi lagwa klaa nyan ndinanala lɨndyan kɨvak kak kai ana waigandi waa wandɨ Jisas. \v 20 Kupi lagwa klaa nyan yindeya sɨva yaigandɨ. Yindeyan kɨvak kak kai wagiyandi waa wandɨ. \p \v 21 Tamba ngɨlɨkna waavwimba kupi waavwi taagalaa tavanjeyan ngɨni wan waavwi nɨmamba gɨlɨkiyandɨ. \v 22 Tamba sɨmbɨmba tavanja awmba kupi nɨma ngu ana salakyandi. Salatnjeyan nɨma nguna mbiyak nɨma yindɨ maa sɨmbɨ kɨkɨk waa mbɨlɨgiyandɨ. Mbɨlɨndɨ maa nɨma ngu kɨpmamba salaka yigiyandɨ. Nɨma nguagwi wan sɨmbo kavle yigiyandɨ. Kupi nɨma ngu kupi sɨmbɨmba mɨna salatɨgandi vɨlɨgangwuk waa wandɨ Jisas. \s1 NJƗVWA LAPMAN NANDINYAMBA JISASNA KWUPMBA YETA NƗMBA YUWI SƗK SƗGƗTNDI \p \v 23 Jɨvwa lapman nandinyamba ambugava yilɨndi maa Jisasna kwupmba la nɨmba kɨlɨnja yuwi sɨk sɨgɨtɨndi. \v 24 Sɨgɨtnja vak kat vɨlaa Ferisi Jisas kat wagalandi. Avɨ. njɨvwa lapman nandinya kat yetɨlɨna vapmba ana yetɨlɨgandi waa wandi. \p \v 25-26 Wandi, Jisas wandɨ. Tamba la nyan Devit ya vak kat pɨlɨwutnja nyaangɨt vɨngwuk? waa wandɨ. Kwo lɨga wundɨ kat tɨga Devit ndɨnowinala la nɨmba Godna gay wuleilaa God kat kelonja naaw kɨndi. God kwunatɨga njambwi nyan Abaita tɨndɨ maa kɨndi. God kat kwunatɨga nɨmba mɨna kelonja naaw kɨlɨgandi. Devit ndɨ kilaa ndɨnogwinala la nɨmba kat kwindɨ. Wupma wukngwuk? waa wandɨ Jisas. \p \v 27 Jisas ndi kat wandɨ. God njɨvwa lapman nandinya taagandɨ. ndinyangu yaat njawinjangat taagandɨ. njɨvwa lapman nandinyana vapmba yetɨnjangat God dinyangu kat ana kwutndɨ. \v 28 Ngwuk kɨta vak vɨngwangat wowun. Wun Godna vaksɨmogwi lɨga nyan njɨvwa lapman nandinya kat vɨga lɨgowun waa wandɨ Jisas. \c 3 \s1 KƗVƗ WATNA TAAMBA LA NYAN \p \v 1 Nat njambɨ nyaangɨt ngambulɨnja ngay Jisas wuleindɨ maa kɨvɨ watna taamba la nyan tɨndɨ. \v 2 Jisas kat vɨlɨndi. Njɨvwa lapman nandinyamba ndɨ kat kwunapmak wandeyan kavle vat yindɨ wavat wandi. \v 3 Jisas kɨvɨ watna taamba la nyan kat kapmba yagwa wandɨ. \v 4 Jisas nat nɨmba kat wandɨ. njɨvwa lapman nandinyamba apma vat yiweyan kwowa? Vatnyaweyan kwowa? waa wandɨ. Wandɨ, kwundi walapman tɨndi. \v 5 Jisas ndi kat tatna maawut sɨtnja vak kat ndi kat waleavat nɨma mɨni vɨndɨ. Kɨvɨ watna taamba la nyan kat taamba agwi wandɨ. kwindɨ maa kwunatndɨ. \v 6 Kwunatndɨ Ferisi kwiyatapman yindi. herotna nɨmbonala Jisas kat vatnyanjeyan vak kat yisolaa ngambuvat tɨndi. \s1 NƗMA SAKWAT NƗMBA WAAMBU SAPMBA YISOLAA LƗNDI \p \v 7-8 Jisas ndɨna kwupmba la nɨmbonala sak yindi. Galili, Judia, Jerusalem, Idumia, Jodan anguveli naanga, Taia, saidon, ngepma ngepma la nɨmba ndɨ kat yandi. \v 9 Jisas ndɨna kwupmba la nɨmba kat wandɨ. Wun kat vaala taaga ngwula. Nɨma sakwat nɨmba ndi yaa lɨga wun kat kematandi waa wandɨ. \v 10 Jisas nima sakwat nɨmba kat kwunatndɨ. Wungi kat tɨga yelogwenga ta nɨmba ndɨ kat sɨnyɨpmak kematndi. \v 11 Kavle waagan tavila la nɨmba ndɨ kat vɨlaa ndalaa walendi. Mɨn Godna nyan mɨn waa walendi. \v 12 Walendi, ndi vat nɨma kwundimba wandɨ. Godna nyanat tɨwangat ke walega waa wandɨ. \s1 JISAS TAMBA VƗLI KIYELI VƗLƗLƗK NƗMBA KAT YAGWA WANDƗ \p \v 13 Jisas nduwi lɨga kava yiga ndɨna maawupmba nat nɨmba kat yagwa wandɨ maa yandi. \v 14-15 Tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk nɨmba ndɨnanala tɨnjangat, wan apma nyaangɨt yiga mbutnjangat, waagan savɨlinja kwondu klanjangat, yagwa ngwula waa wandɨ. \v 16 Wundi tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk nɨmba vɨsɨmogwinda nɨmba kɨngiyan. Saimon nat sɨ wandɨ. Mɨn Pita mɨn wandɨ. \v 17 Sebedina nyan Jemsagwi yakwa nyan Jon kat nat sɨ wandɨ. Nyingangwutna kɨndɨgɨn vla lɨga nyan mbɨt waa wandɨ. Ndina kwundimba Boanesis mbɨt wandɨ. \v 18-19 Endru, Filip, Batolomyu, Matyu. Tomas, Alfiasna nyan Jems, Tatiyas, ngepma ngepma nyaangɨt waga yi ya la Saimon, Judas Iskeriot Jisas kat vatnyavak kamwin kwiya nyan. Aywaa vɨsɨmogwindɨ maa ngepma yindi. \s1 JISASAGWI SETEN WAA BEILSEBUL WALƗNJA NYANO \p \v 20 Jisas ngepmat yindɨ. Nat ngambɨ nɨmba yisolaa lɨnjangat naaw ana kɨlɨndi. \v 21 Jisasna ngaymba la nɨmba ngi vat wutaa ndɨna maawut yigumba ana sɨka lɨgandɨ walaa ndɨ kat kwutaa wusovat yindi. \p \v 22 Nyaangɨt pɨlɨwuta nɨmba Jerusalem kwagalalaa yalaa wandi. Beilsebul ndɨ kat tavilɨgandɨ waa walɨndi. Ndɨ waagana njambwi nyana waa walɨndi. Jisasnanagwinala kwaa lɨga waagangat savɨlɨlɨgandɨ waa walɨndi. \v 23 Jisas wundi nɨmba kat pakwuga la nyaangɨt wandɨ. mand vapmba Seten ndɨna mbaapmamba la waagangat savɨlɨgiyandɨ waa wandɨ. \v 24 Kɨta yelangɨ nɨmba avla kao yilɨnjeyan ndi aywaa ngɨlɨgiyandi waa wandɨ. \v 25 Kɨta ngaymba la nɨmba avla kao yilɨnjeyan ndi aywaa ngɨlɨgiyandi waa wandɨ. \v 26 Seten avla kao yilɨndeyan kwo vala tɨgiyandɨ. \v 27 Tagula ava la kavle nyan ndɨna man taamba yaaw sangilapman lɨndeyan ndɨna ngay wuleilaa ndɨna kwanda kwanda nda ana awagapma klaigandɨ. Sangilaa klaigandɨ. \v 28-30 Ndɨ kat tak wandi. Waagan mɨn kat tavilɨgandɨ. Wungi kat tɨga wupma wandɨ. ngwuk kak wowun. ndinyangu kavle ya vak kat God alɨpsɨga lɨmbwigiyandɨ. Kɨta nyan God kat kavle nyangɨt wandeyan God wan kavle vak kat alɨpsɨga lɨmbwigiyandɨ. Kɨta nyan Godna waagan kat kavle nyaangɨt ngambundeyan God ana alɨpsɨga lɨmbwigiyandɨ waa wandɨ Jisas. \s1 JISASNA NYƗMEO YAKWA DUO \p \v 31 Jisasna nyɨmeo swambuo yalaa ngegavamba lɨga kɨta nyan kat Jisas kat yiga wamɨn yaandɨ waa wandi. \v 32 Nɨma sakwat nɨmba Jisasonala ndalɨndi. Ndi ndɨ kat wandi. Vɨga awut. Mɨna nyɨmeo swambuo tɨga mɨn kat yagwa waa wandi. \v 33 Wandi, Jisas wandɨ. Wuna nyɨmeo swambuo kanda ndi waa wandɨ. \v 34 Jisas ndinyanguna nɨndɨmba lɨndɨ. Ndɨna waymba la nɨmba kat vɨlaa wandɨ. Wuna nyɨmeo swambuo ngwulayɨ. \v 35 Godna maawupmba yetɨlɨga nɨmba wuna swambu, wuna nyange, wuna nyɨme ndi waa wandɨ Jisas. \c 4 \s1 KƗLƗNJA NDANA SƗK YAAGILƗGA NYANA WUPUSEPUT \p \v 1 Nat njambɨ waambu sapmba Jisas sɨmagaga walɨndɨ. Nɨma sakwat nɨmba yisolaa lɨndi maa sapmba la vaala ndailaa ndalɨndɨ. yisolaa la nɨmba waambu sapmba lɨndi. \v 2 Pagwuga la wupuseputmba nɨma sakwat nyaangɨt ndi kat sɨmagagawandɨ. Sɨmagaga kupma wandɨ. \p \v 3 Awut wandɨ. Kɨlɨnja sɨk yaagilɨga nyan sɨk yaagivat yandɨ. \p \v 4 Yaagilɨndɨ maa nat sɨk nɨma sakwat angwa yambɨmba ndalɨndɨ, waavi yalaa kɨndi. \v 5 nat sɨk nɨma sakwat kambat tɨga tagu kɨpma kuvut tɨga kavamba ndandɨ. ndandɨ, kwiyatapman waatndɨ. \v 6 Njingwut tambɨ lɨndɨ maa nya sɨngwalɨtndɨ, njingwut law wandɨ, kiyandɨ. \v 7 Nat sɨk nɨma sakwat kavle yuwi sɨt tɨga kavamba ndandɨ. Kavle yuwi waataa kematndɨ maa yaaginda sɨk tegɨlɨlaa ndɨna sɨk ana kwandɨ. \v 8-9 Nat sɨk nɨma sakwat apma kɨpmamba ndandɨ. ndandɨ, sɨk kwandɨ. nat avamba sɨk kɨta ndumi kiyeli tamba vɨli kwandɨ. Nat avamba sɨk ndumi kuvuk kwandɨ. Nat avamba sɨk ndumi tambanat kwandɨ. apma maawut tɨga nyan wutaa yelavɨkyandɨ waa wandɨ Jisas. \s1 PAGWUGA LA WUPUSEPUTNA VAK KAT JISAS MBUTNDƗ \p \v 10 Jisas wan nɨma sakwat nɨmba kat kwagalandɨ maa ndɨnanala lɨga nɨmbagwi wan tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk nɨmbo ndɨkat pagwula la wapuseput kat wagalandi. \v 11 Ndi kat wandɨ. God vɨga lɨga vatna aytesɨgɨt ngwuk kat tamba sɨmogwiwun waa wandɨ. Nat nɨmba kai walɨga nɨmba pagwuga la wupuseput mɨna wukiyandi waa wandɨ. \v 12 Kai walɨga nɨmba maawut yelavɨtapman mɨni mɨna vɨga lɨgandi. Maawut yelavɨtapman waan mɨna wuka lɨgandi. Wungi vak vapmba kupi maawut ana yelavɨkiyandi. Kupi maawut yelavɨtnjeyan kavle vak yetɨnja vak kat God lɨmbwingiyandɨ waa wandɨ Jisas. \s1 KƗLNJA NDANA SƗK YAAGILƗG NYANA WUPUSEPUTNA ANGWA VAK KAT JISAS NDI KAT MBUNDƗ \p \v 13 Ndi kat wandɨ. Wan pagwugala wupuseputna angwa yelavɨtapman yingweyan pagwuga la angwa vat angamak yelavɨka lɨgiyangwuk. \v 14 Kɨlɨnjandana sɨk yaagilɨnda vak vla apma nyaangɨt mbutɨgandɨ. \v 15 Way angwa yambɨmbalɨga kɨpma ndinyangu vla lɨgandɨ. Nyaangɨt mbutndɨ maa wutndi. Wutndi, Seten kwiyatapman yalaa mbutnda nyaangɨt klalaa kaliga yiga pagwundɨ. \v 16 Kambat tɨga tagu kɨpma kuvuk tɨga kɨpma ndinyangu vla lɨgandɨ. Nyaangɨt nolin ngwandɨga klandi. \v 17 Ndina maawut njingwut tapman nda vla lɨgandɨ. Samat tɨga nɨma vat tɨndɨ, wan apma nyaangɨt kat tɨga waleavat waleanjangat kwagalandi. \v 18 Nat nɨmba kavle yuwimba la kavamba yaaginda sɨk vla lɨgandi. nyaangɨt wutndi. \v 19 Kɨpmana kwanda kwandanda kat yelavɨtnja vak, mandɨp mandɨp nda klavat walɨnja vat, nɨma sakwat nɨmbundawi nolin ngwandɨga klalɨnja vak, nyaangɨkat kematndi maa sɨk ana kwandɨ. \v 20 Nat 20 nɨmba apma kɨpmamba yaaginda sɨk vla lɨgandi. nyaangɨt wutaa maawupmba kwutaa yuwi sɨk kwa vak vla apma njɨvwa kwukiyandi. Nat nyan sɨk ndumi vɨli kiyeli tamba vɨli kwa vak vla apma njɨvwa kwukiyandɨ. Nat nyan sɨk ndumi kuvuk kwa vak vla nɨma sakwat apma njɨvwa kwukiyandɨ. Nat nyan sɨk ndumi tambanat kwa vak vla nɨma nglei sakwat apma njɨvwa kwukiyandɨ. \s1 SALƗNDI, VƗTƗGA YA AW YAPMBA ANA NAAGALƗGANDI \p \v 21 Jisas ndi kat wandɨ. Salɨndi, vɨtɨga ya aw yapmba njamba pulumba taagalɨkandi? Kai. Njambamba taagalɨgandi waa wandɨ. \v 22 Mbambla pagwuga lɨga nda ngɨni kapmba lɨgiyandɨ. Kapmonja nda vla nda ngɨni vɨgiyandi. \v 23 Maawut yelavɨta lɨgiyaa nyan awut. \v 24 Ndi kat wandɨ. yigumba awut. nat nɨmba kat yilɨngwa vak vla ngwuk kat wupma yigiyandi. Ndi kat nɨma vat yingweyan ngwuk kat nɨma anglei vat yigiyandi. \v 25 Maawupmba yelavɨka lɨga nyan ndɨ nɨma sakwat apma vat klaigandɨ. maawupmba yelavɨtapman tɨga nyan apma vat ana klaigandɨ. Tat kla la apma vat nat nyan ndɨnamba klalaa kaligiyandɨ. \s1 WATNA SƗKNA WAPUSEPUT \p \v 26 God nɨn kat kwilɨga vat kɨpmamba sɨk yaagilɨga nyan vla lɨgandɨ. \v 27 Wan nyan ngan sɨndu kwalaa nandinya laatndɨ maa sɨt kwo waatndɨ. Waataa vat ana vɨndɨ. \v 28 Kɨpmamba lɨga avla waatndɨ. Tat ava. Ngɨni mwe tawndɨ. ngɨni sɨk kwandɨ. \v 29 Sɨk ak wulaa lɨndeyan kalɨtɨnda sɨva yandeyan yapmba kalɨtɨgandɨ waa wandɨ Jisas. \s1 MASTET WALƗNJA SƗKNA WUPUSEPUT \p \v 30 Jisas wandɨ. God vɨga lɨga vat manda vat vla lɨgandɨ. Angamak vɨlɨnja wapuseputmba sɨmagagiyowun waa wandɨ. \v 31 Mastet walɨnja sɨk vla lɨgandɨ. Wan sɨk mak nglei nda. \v 32 Wan sɨk yaaginjeyan waakiyandɨ. Kaawa ava vla waakiyandɨ. Nɨma sandanala lɨgiyandɨ. ndɨna angɨmba wiyaka yetɨlɨga waavi ngay kwukiyandi. \p \v 33 Pagwuga lɨga wapuseput nɨma sakwat ndi kat ngambundɨ. Nat nɨmba wuka yelavɨtndi. Nat nɨmba kai. \v 34 Nat nɨmba kat pagwuga lɨga wapuseput mɨna mbutndɨ. Kapmba ana ndi kat mbutndɨ. Ndɨna mbaapma nɨmba kat wupma kai. Ndi kat kapmba nyaangɨtna angwa vɨsɨmogwindɨ. \s1 JISAS MWUK PALI KAT KAI WANDƗ MAA KIYAK WANDƗ \p \v 35 Nat nandinya ngan ndandɨ, Jisas ndɨna mbaapma nɨmba kat wandɨ. Sak valigegat waa wandɨ. \v 36 Nat nɨmba kat kwagalalaa njaambɨt kulaa valɨgendi. Nat njaambɨt nɨmbun valɨgendi. \v 37 Yilɨndi maa nɨma mwutolo kwutndɨ, pali laatndɨ. nɨma pali laataa ndina njaambɨt wuleindɨ. \v 38 Jisas kwengwi njaambɨtmba lɨga sɨndu kwandɨ. Ndɨ kat sɨvɨlulaa wandi. Sɨmogwi lɨga nyan nɨna njaambɨt tamba kambruka tɨgandɨ. Nɨn kat ana yelavɨka lɨgamɨn? \v 39 Jisas laataa mwuk pali kat kai wandɨ maa kiyak wandɨ. Ngu yuvut tapman tɨndɨ. \v 40 Mwuk kat walaa ndi kat wandɨ. Ngwuk manda kat vaaka lɨgangwuk. njambwi nyanat tuwa vak ana yelavɨka lɨgangwuk? waa ndi kat wandɨ. \v 41 Wandɨ maa ndi ngɨpaliga ndalaa awat sowat wandi. Wan nyan anda nyana. mwuk pali ndɨnai waa vapmba wutɨnda waa wandi. atwandɨ. God waa nyaangɨt mbutɨga nyan kwo ngepma lɨndyan ndɨ kat apma maawut yelavɨkiyandi. ndɨna angwa ngepma lɨndeyan ndɨna ngepma nɨmba ndɨ kat kai waigandi waa wandɨ. \c 5 \s1 GERASA WALƗNJA NGEPMAMBA LA KAVLE WAAGAN TAVILA LA NYAN \p \v 1 Nat naanga sapmba yalaa Gerasa walɨnja nɨmba ta kavamba kawindi. \v 2-3 Jisas vaalamba lɨga kɨpma veilɨndɨ maa kavle waagan tavila la nyan kiyaa nɨmba waangumba taagalɨnja kavamba yetɨlɨga nyan kat wɨndi. Sen walɨnja yaawmba ndɨna man taamba sangilavilaa lɨndi. \v 4 Nɨma sakwat njambɨ sen walɨnja yaawmba ndɨna man taamba sangindi maa vɨtɨtɨndɨ. nɨma ava la nyanat tɨndangat ndɨ kat ana kwulatndi. \v 5 Nandinya ngan nandinya ngan kiyaa nɨmba waangumba taagalɨnja kavamba duwi la kavamba avla kaambapmba sɨlɨmbinda kɨsala lɨndɨ. \p \v 6-8 Sɨvla mbundɨmba lɨga Jisas kat vɨlaa pɨlɨga yalaa Jisasna mangandɨmba ndandɨ. jisas ndɨ kat wandɨ. kavle waagan ndɨ kat kwagalalaa ay ngwula. wandɨ, wan nyan nɨma kwundimba walega wandɨ. Wun kat manda kat vat yigamɨn. Mɨn Godna nɨma nyan mɨn waa wandɨ. Godna sɨ waga wun kat ke yiga nɨma vat waa wandɨ. Godna sɨ waga wun kat ke yiga nɨma vat waa wandɨ. \v 9 Jisas ndɨ kat wagalandɨ. mɨna sɨ angamak waigowun waa wandɨ. Wuna sɨ Nɨma Sakwat. Wupma nɨma sakwat tɨganɨn waa wandɨ. \v 10 Nɨmbamba yawiga wandɨ. Waagan kat ke kapma ngepma yinjangat savɨlɨga waa wandɨ. \p \v 11 Mbak nɨma sakwat yisolaa ngwaymba lɨga nduwimba kɨga lɨndi. \v 12 Waagan jisas kat yawiga wagalandi. Mbatnat nɨn kat savɨlɨ. Mbatnamba tavilaa lɨgiyanɨn waa wandi. \v 13 Jisas kwowa wandɨ maa waagan wan nyan kat kwagalalaa mbatnanamba tavilɨndi. Tavilɨndi maa wundi mbak nduwimba tɨlanda ndaindi. Dailaa ngumba yindi. Mbak 2,000 ngu kɨgiyatndi. \p \v 14 Mbak kak vɨga la nɨmba vaaka yindi. Ngepma ta kavamba ngepma lapman kavamba ndinyangu kat yiga mbutndi. ndinyangu wutaa Jisas kwutna vat vɨvat yindi. \v 15 Jisas ta kava yalaa waagan tat tavila la nyan kat vɨndi. Tat nɨma sakwat waagan tavila nyan waavwi kwusolaa apma maawut sɨka lɨnda vak kat vɨndi. Vɨlaa vaatndi. \v 16 Wan nɨmba mbatnagwi waagan tavila la nyan kat Jisas kwutɨndangat yiga mbutndi. \p \v 17-18 Wan ngepma nɨmba Jisas kat wandi. Nɨna ngepma kwagala yawiga wandi. Jisas daa vaala kundɨ maa tak waagan tavila la nyan ndɨna kwupmba yivat wandɨ. \v 19 Jisas ndɨ kat kai wandɨ. Mɨn kat awagapma mɨna yinda vak kat ayga wamɨla waa wandɨ, Jisas. \v 20 Wandɨ maa kwagalalaa ngepma tamba vɨli ta kavamba yiga Jisas ndɨ kat kwutna vak kat mbutɨndi. mbutndɨ maa wuta nɨmba ngɨpaliga ndandi aywaa. \s1 JAIRASNA TAAGWA NYANAGWI JISASNA WAAVWI SƗNYƗTA TAAGWO \p \v 21 Ak Jisas wumbayambɨ vaalamba valɨgendɨ. Waambu sapmba lɨlɨndɨ maa nɨma sakwat nɨmba yaa yisondi. \v 22 Nyaangɨt ngambulɨnja ngayna nɨma nyan ndɨna sɨ Jairas, Jisas kat vɨlaa mangandɨmba yaak yaak ndandɨ. \v 23 Jisas kat wandɨ. Wuna tagwanyan kiyavat yigalɨ waa wandɨ. Mɨna taamba lɨ kat taagameyan ana kiyaigalɨ. Kwo lɨgiyalɨ waqa wandɨ. \v 24 Jisas Jairasna kwupmba yalɨndɨ maa nɨma sakwat nɨmba wupma kwupmba yisolaa kemaka yalɨndi. \v 25 Yaat tɨgtɨmbimba yelogwen yila taagwa lɨlɨ. Naambi tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk yelogwen yiga yilɨndakat tɨlɨ. \v 26 Nɨma sakwat dokta lɨ kat kwunapmak yilɨnjan ana apma vat tɨlɨ. kavle nglei yilɨ. \v 27 Jisas kat wanja nyaangɨt wutaa nɨma sakwat nɨmbana nɨndɨmba lɨga ndɨna kwupmba yaga ndɨna waavwi sɨnyɨtɨ. \v 28 Wat taagwa yelavɨtaa walɨ. ndɨna waavwi sɨnyɨkweyan kwo lɨgiyowun waa walɨ. \v 29 Sɨnyɨtɨ, yelogwen yi la kava tɨvɨndɨ. Lɨla mbangɨ kwo lɨnda vatalva yelavɨtndɨ. \v 30 Jisas wuna kwondu samat ngɨlɨndɨ waa yelavɨtndɨ. Yelavɨtaa lɨmbalaguga kwutmɨni vɨlaa wandɨ. Wuna waavwi kanda sɨnyɨka waa wagalandɨ. \v 31 Ndɨna kwupmba la nɨmba wandi. ngwaymba lɨga kemaka nɨma sakwat nɨmba kat vɨga lɨgamɨn. Manda kat kanda sɨnyɨka wagalamɨn waa wandi. \v 32 Sɨnyɨta nyan vɨvat jisas lɨmbalaguga kwatɨndɨ. \v 33 Wat taagwa lɨ kat kwutaa vak kat yelavɨtaa vaaka ava plalaa yalaa ndɨna mangandɨmba ndalaa ndɨ kat aywaa mbutɨ. \v 34 Jisas lɨ kat wandɨ. Tagwa nyan nyɨna mbangɨ wiyo waavi laaganda vapmba nyɨna yelogwen ngɨlɨndɨ waa wandɨ. Apma vat ay. kwo lɨgiyanyɨn waa wandɨ. \p \v 35 Walɨndɨ maa nyaangɨt ngambulɨnja ngayna nɨma nyana ngay la nɨmba yalaa wandi. Mɨna tagwa nyan tamba kiyalɨ waa wandi. Manda kat sɨmaga lɨga nyan kat wumba lɨndɨ wagalalɨgamɨn waa wandi. \v 36 Jisas wutaa wan nyaangɨt kat kai walaa nyaangɨt ngambulɨnja ngayna nɨma nyan kat wandɨ. Ke vaaka. Mɨna mbangɨ wiyo waavi taaga waa wandɨ. \v 37 Jisas nat nɨmba ndɨna kwupmba yavakak kai wandɨ. Pita, Jems, Jon kat kuvut nɨmba mɨna ndi kat kai ana wandɨ. Jon Jemsna swambu. \v 38 Naangɨt ngambulɨnja ngayna nɨma kwundimba nglala nɨmba kat vɨndɨ. \v 39 Jisas wuleiga lɨga ndi kat wandɨ. Manda kat mandɨp mandɨp yiga nglalɨgangwuk. Mat nyan ana kiyalɨ. Sɨndu kwalɨ waa wandɨ. \v 40 Wandɨ maa ndɨ kat kasendi. Ndi kat savɨlɨlaa mat nyana nyaet nyɨme ndɨna kwupmba la nɨmba apma mat nyan tɨga kava wuleindi. \v 41 Taambamba kwutaa lɨ kat ndina ngepma kwundimba wandɨ. Talita kumi wandɨ. Wupma wandɨ. Mat nyan laak waa wandɨ. \v 42 Wandɨ, laataa man veilɨ. Lɨla naambi tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk. Veilɨ maa lɨ kat vɨlaa ngɨpaliga ndandi. \v 43 Ndɨnai kwutna vat sɨmogwivak kak kai wandɨ. Ndi kat wandɨ. Lɨ kat kɨgɨnda agwi waa wandɨ. \c 6 \s1 ANGWA NGEPMA NASARETMBA LA NƗMBA JISAS KAT KAI WANDI \p \v 1 Wan ngepma kwagalalaa ndɨna angwa ngepma yindɨ. Ndɨna kwupmba la nɨmba ndɨna kwupmba yindi. \v 2 Njwvwa lapman nandinyamba nyaangɨt ngambulɨnja ngaymba mbuka wandɨ. nɨma sakwat nɨmba wutaa ngɨpaliga ndalaa wandi. Maawupmba yelavɨtnda vak ndɨ kat kandana kwiya. mandamba kwunatnda nɨma njɨvwa kwutɨndɨ waa wandi. \v 3 Ndɨna nyaek ngay kwuta nyana. ndɨ mariana nyana. Jems, Josis, Judas, Saimon ndina nyamwun ndɨ. Ndɨna nyange nɨnanala yetɨndi. jisas kat ndina maawupmba kavle vat yelavɨtndi. \v 4 Jisas di kat wandɨ. God waa nyaangɨt mbutɨga nyan kwo ngepma lɨndeyan ndɨ kat apma maawut yelavɨkiyandi. ndɨna angwa ngepma lɨndeyan ndɨna ngepma nɨmba ndɨ kat kai waigandi waa wandɨ. \v 5 Wungi kat tɨga wan ngepmamba nɨma njɨvwa ana kwutndɨ. Yelogwenga ta nɨmba kuvuti mɨna taamba laakandɨ, kwo lɨndi. \v 6 Ndina mbangɨ ndɨ kat vali yindangat Jisas ngɨpaliga ndalaa ngepma ngepmamba yiga sɨmagaga mbutndɨ. \s1 JISAS WAN TAMBA VƗLI KIYELI VƗLƗLƗK PALƗ KAT VƗGA AMBUK WANDƗ \p \v 7 Wundi tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk nɨmba kat yagwa walaa ay wandɨ. Vɨli vɨli ay ngwula wandɨ. Waagan kat savɨlɨnjangat ndi kat kwondu kwindɨ. \v 8 Ndi kat wandɨ. Naaw lapman kɨmbi lapman sanya lapman ay wandɨ. Vasɨ vasɨ mɨna klalaa ay waa wandɨ. \v 9 Man su kwusolaa waavwi kɨta kwusolaa ay wandɨ. Waavwi vɨlɨlɨk ke kwusoga waa wandɨ. \v 10 Ndi kat wandɨ. Ngepma wuleilaa ngay ngay ke yiga kɨga. kita ngaymba kɨga alɨ waa wandɨ \v 11 Nat ngepmana nɨmba ngwuk kak wupmak kat kai wanjeyan wan ngepma kwagala. kwagalalaa man mbaw vɨvlɨ. ndinai kai waa vak sɨmagavak kak vɨvlɨ waa wandɨ. \v 12 Wupma yiga mbutndi. Kupi maawut yelavɨk waa mbutndi. Kavle vat yetɨlɨngwa vak kat kwagala waa mbutndi. \v 13 Waagan nɨma sakwat savɨlɨndi. yelogwenga ta nɨmba kat ngwaat kuvut salɨka kwunatndi maa kwo lɨndi. \s1 NGU YAGU LA JON WUNDUMBU YINDƗ \p \v 14 Nɨma sakwat nɨmba Jisas kat wutɨndi. Wan kavana njambwi nyan Herot ndɨno wutndɨ. Nat nɨmba Jisas kat weandi. Ndɨ ngu yagu la Jona. Kiyalaa laatndɨ waa wandi. Wupma kwondumba nɨma njɨvwa kwutɨgandɨ waa wandi. \v 15 Nat nɨmba wandi. ndɨ Ilaija waa wandi. Nat nɨmba wandi. God waa nyaangɨt tamba mbuta nyana vla lɨgandɨ waa wandi. \v 16 Herot wutaa wandɨ. nambu kalɨkwa Jon kɨngiyan. Kyalaa laatndɨ waa wandɨ. \p \v 17-20 Tat ngu yagu la Jon Herot kat wandɨ. Mɨna nyamwuna taagwa kwo klaman ana nglaatndɨ waa wandɨ. Kerot klaa taagwa Herodias wan nyaangɨt wutaa Jon kat walialɨ. Ndɨ kat vatnyavat yilavilaa lɨlɨ. Herotna nyamwun Filipna taagwa Herodias kat tɨga Jon kat kwutaa man taamba sangilaa kalabusmba taagandɨ. Herot Jon kat vaatɨndɨ. Savagu maawut tɨndangat vɨlaa Jon kat miwa yindɨ. Wupma Herodias vatnyavat yilavilaa lɨlɨ. Herot Jon waa nyaangɨt wutaa yigumba ana maawut sɨtndɨ. Ndɨnai waa nyaangɨt nolin ngwandɨga wutndɨ Herot. \p \v 21 Herot kwutnja naambina nandinyamba nɨma kɨgɨnda kwutɨndi. ndɨna kwupmba la nɨmbagwi kao lɨlɨga njambwi nɨmbo Galilina njambwi nɨmbagat kap ti kwutɨndi. Wan nandinyamba wuna maawupmba kwukiyowun waa yelavɨtɨ Herodias. \v 22 Herodiasna taagwa nyan yalaa mbangu veilɨ. lɨlai veilaa vak kat Herotagwi ndɨnanala la nɨmbo lɨ kat vɨlaa nolin ngwandɨndi. Veilɨ maa Herot tagwa nyan kat wandɨ. Kla nda klavat wanyeyan nyɨn kat klalaa kwigiyowun waa wandɨ. \v 23 Nyaet sɨga yiga wandɨ. Anda nda klavat wanyeyan nyɨngat klalaa kwigiyowun waa wandɨ. \p \v 24 Wandɨ, yilaa nyɨme kat walɨ. Angamak wagalagiyowun waa walɨ. Walɨ, nyɨme walɨ. Ngu yagu la Jona nambu kat wagala waa walɨ. \v 25 Walɨ, kwiyatapman Herot kat yiga wagalalɨ. Ngu yagu la Jona namb u kalɨtaa yaanjɨmba taagtalaa wun kat kwiyatapman agwi waa walɨ. \v 26 Herot Jon kat miwa yilɨndɨ. Ndɨnai lɨ kat nyaek sɨga yiga wanda vak ndɨnanala kɨlɨga nɨmba tamba wutndi. Wungi vat mandɨp vak ana yigiyowun waa yelavɨtndɨ Herot. \v 27 Herot yelavɨtaa ndɨna kao lɨlɨga nyan kat nambu kalɨtaa agiya wandɨ. Wandɨ maa kalabusmba kalɨtndɨ. \v 28 Kalɨtaa yaanjɨmba taagalaa tagwa nyan kat kwindɨ. kwindɨ, nyɨme kat kwilɨ. \p \v 29 Jona kwupmba la nɨmba wutaa yaa ndɨna sɨm klalaa waangumba taagandi. \p \v 30 Jisas apma nyaangɨt yiga ambuk waa wanda nɨmba yalaa Jisas kat ndinai kwutna vapmba ndinai sɨmagaga waa vapmba aywaa mbutndi. \v 31 Ndi yilaa yanjan waangɨt ana pugwalɨndi. Yilaa yalaa yetɨlɨnjan naaw ana kɨlɨndi. Wungikat tɨga Jisas ndi kat wandɨ. Nat nɨmba kwagalalaa kwo kavat yagwa ngwula. Samat waangɨt pugwalɨga yagwa ngwula waa wandɨ Jisas. \v 32 Vaalamba kwo kavat avla yindi. \p \v 33 Ndinai ya vak kat vɨlaa nɨma sakwat nɨmba ngepma ngepmamba lɨga kawinjeya kavat tata yivat angwa yambak pɨlɨndi. \v 34 Kawindi maa nɨma sakwat nɨmba kat Jisas vɨndi. Jisas wan nɨmba ndunyan vɨlapman tɨga sip sip vla lɨndi waa yelavɨtaa ndi kat miwa yiga di kat nɨma sakwat vak kat sɨmagaga wandɨ. \v 35 Nya ndaivat yilɨndɨ maa Jisasna kwupmba la nɨmba ndɨ kat wandi. Wan kava kwo kava nya ndaivat yilɨgandɨ waa wandi. \v 36 Ndi kat ay awa waa wandi. Ngwaymba lɨga ngepma lɨga kava kɨgɨnda klavak ay waa awa wandi. \v 37 Wandi, wandɨ. Mbaolamba tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk yaagilaa ndi kat naaw kwivak kak klaiganɨn? waa wagalandi. \v 38 Jisas ndi kat wandɨ. Ngwula nao anda sakwat tɨgandɨ. Yiga vɨga avɨ waa wandɨ. Vɨlaa yalaa wandi. Nao tambanat kami vɨlɨlɨk tɨgandi waa wandi. \p \v 39 Kwandɨ yuwimba yiga mbaapma mbaapmamba yiga ndaalɨ ngwula waa wandɨ. \v 40 Wupma ndaalɨndi. Mbaapma ndumi tambanat tɨgandɨ. Mbaapma kɨtamba ndumi vɨli kiyeli tamba vɨli nɨmba tɨndi. \v 41 Jisas nao tambanat kami vɨlɨlɨk taambamba kwutaa nyɨnangwutnat vɨga God kat kɨgɨnda kat sɨvu kɨndɨ. Ngambulaa nao samat samat lɨmbalaa mɨna ndɨna kwupmba la nɨmba kat nɨma sakwat nɨmba kat kwivakak kwindɨ. \v 42 Aywaa kɨndi. Yaat taatndɨ. \v 43 Klambɨnjan nao kɨgɨnda mbanimba naangandi. Mbani tamba vɨli kiyeli vɨlɨlk naangandi. \v 44 Ka duna sakwat 5,000. \s1 JISAS TAGU NGUMBA VEIGA YALƗNDƗ \p \v 45 Jisas ndɨna kwupmba la nɨmba kat nat naangamba Betsaida walɨnja ngepmat vaalamba ay wandɨ. Yilɨndi maa wan nɨma sakwat nɨmba kat ngiyambak ay ngwula wandɨ. \v 46 Ndi kat kwagalalaa nduwi la kavat God kat ngambuvat yindɨ. \v 47 Kulun wandɨ ma vaala nɨndɨ sapmba lɨndɨ. Jisas nɨmbumba kapma lɨndɨ. \v 48 Mwuk ndina pumba viyalɨndɨ, ngusa nɨma njɨvwa kwuka kalɨnja vat Jisas vɨndɨ. mbambala nglei vɨtɨtindɨ ndinai la kavat tagu ngumba veiga yindɨ. Ndi kat kwulaka tata yivat yindɨ. \v 49 Tagu ngumba veiga yindangat vɨlaa wundumbu waa yelavɨtaa kɨsalandi. \v 50 Vɨlaa vaaka yindi. Ke vaaka wun Jisas wun waa wandɨ. \v 51 Walaa ndina vaalamba kundɨ maa mwuk kiyak wandɨ. Mwuk kiyak wandɨ maa ngɨga ndandi. \v 52 Jisas nao kwutna vak kat ndina maawut ana yelavɨtndi. Wungi vak kat tɨga tagu ngumba yanda vak vɨla ngɨga ndandi. \s1 GENESARETMBA LA YELOGWENGA TA NƗMBA KAT JISAS KWUNATNDƗ \p \v 53 Valɨgelaa Genesaret walɨnja ngepma kawilaa mbonjwe tawlaa yaaw tundi. \v 54 Vaala kwagalaa valilaa wokendi maa nɨmbumba la nɨmba Jisasna mɨndama vɨndi. \v 55 Ngay ngay yilaa njambamba la nɨmba yelogwenga ta nɨmba kat Jisas ta kava kat wutaa ndɨnai la kavat kiyandi. \v 56 Nɨma ngepma mat ngepma ngepma lapman kava apma Jisas yandɨ maa wenga kavamba yelogwega ta nɨmba kat kiyalaa taagandi. Jisasna njɨmbwi waavwi sɨnyɨpmak wagalalaa lɨndi. Sɨnyɨta nɨmba kwo lɨndi. \c 7 \s1 JUDANA NGWAT YETA VAK \p \v 1-2 Jerusalemba la yaa nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbagwi Ferisio Jisas ta kava yalaa Jisasna kwupmba la nɨmba taamba ngu njangilapman kwo kɨnjangat vɨndi. \v 3 Ferisiagwi nat Juda walɨnja nɨmbo aywaa taamba ngu njagilapman ana kɨlɨndi. ndina ngwat ta vapmba njangilaa kɨlɨndi. \v 4 Wengamba klalɨnja kɨgɨnda njangilapman yinjeyan ana kɨlɨndi. Nat vak nɨma sakwat vat kwunapmak yilɨgandi. Kap njangilɨnja vat, aw njangilɨnja vat, kapamba viyanja aw njangilɨnja vat, sɨndu kwaa njamba njangilɨnja vat, mandɨp mandɨp vat yilɨndi. \v 5 Ferisiagwi nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbo Jisas kat wagalandi. Mɨna kwupmba la nɨmba manda kat ngwatna vapmba ana yilɨgandi. Manda kat tamba ngu njangilapman taambamba kɨlɨgandi waa wagalandi. \v 6 Jisas ndi kat wandɨ. Ngwuk mandɨk ngambuga mandɨt yetɨga nɨmba ngwuk. Aisaia ngwuk kat mbutndɨ. Woseka ana wandɨ. Wupma God waa nyaangɨt pɨlɨwutndɨ. \li1 Wundi nyangu ndina kwundimba wuna sɨ nɨma \li1 tɨndangat walɨgandi. Ndina maawupmba wun kat ana \li1 yelavɨtɨgandi. \v 7 Ndinai wun kat nambu sɨlandalaa \li1 maawupmba yelavɨtnja vat kwo vatnat tɨlɨgandɨ. \li1 God waa nyaangɨt kwagalalaa ndinyanguna nyaangɨt \li1 nat nɨmba kat sɨmagaga mbutndi \p waa pɨlɨwutndɨ Aisaia. \v 8 God waa nyaangɨt kwagalalaa ngwat waa nyaangɨtmba mɨna yetɨlɨgangwuk. \p \v 9 God waa nyaangɨk kat kai walɨgangwuk tuwa. Ngivat ngwutna vapmba yetɨlɨgangwuk. \v 10 Moses ngivak wandɨ. Nyaek kat nyɨme kat apma vat ay wandɨ. Nyaek nyɨme kat kavle vat walɨga nyan kiyaa tɨgandɨ waa wandɨ Moses. \v 11 Ngwuk kapma vapmba wangwuk. Kɨta nyan ndɨna nyaek nyɨme kat mbɨk kat kwiweya nda tamba God kat kwiwun waa wandeyan apma vatna waa wangwuk. Wan vak kat “koban” walɨngwa vatna. \v 12 Ndɨna nyaek nyɨme kat ana vɨga lɨgiyandɨ waa wangwuk. \v 13 God kwiya apma nyaangɨt kwagalaa kavle nyaangɨtmba kwilɨgangwuk nat nɨmba kat. Nɨma sakwat wungi vat kvale vapmba yetilɨgangwuk wandɨ Jisas. \s1 MAAWUK KAT KAVLE YIGIYAA VAK \p \v 14 Jisas ta nɨmba kat nat njambɨ yagwa wandɨ. Walaa ndi kat wandɨ. Ngwuk awuk ngwula. Maawupmba yelavɨk ngwula waa wandɨ. \v 15 Ndinyangu kɨgiyaa nda ndɨna maawuk kat ana kavle yigiyandɨ. Maawupmba lɨga wogwegiyaa nda ndinyangu kat kavle yigiyandɨ waa wandɨ. \v 16 Waan wuka lɨgiyaa nɨmba awut waa wandɨ. \v 17 Wan nɨmba kat kwagalalaa ngay wuleindɨ maa ndɨna kwupmba la nɨmba ndɨnai waa nyaangɨk kat ndɨ kat wagalandi. \v 18 Ndi kat wandɨ. ngwutna maawut yigumba ana sɨka lɨgangwuk? Ndunyan kɨgiyan nda ndɨna maawuk kat ana kavle yigiyandɨ. Ana vɨlɨgangwuk? waa wandɨ. \v 19 Kɨgiyan nda ndɨna maawut ana wuleigiyandɨ. Yaapmba lɨga kwo wogwegiyandɨ. Kɨgɨnda aywaa apma mɨna waa wandɨ. \v 20 Maawupmba lɨga wogwegiyaa nda ndinyangu kat kavle yigiyandɨ. \v 21 Ndinyanguna maawupmba lɨga wogwegiyaa vat kɨngiyan. Kavle maawut yelavɨtnja vak, sɨmblan wangɨlɨnja taagwa kat yilɨnja vak, sɨkwutnja vak, ndinyangu kat vatnyalɨnja vak, nat nyana taagwa kat wangɨlɨnja vak, \v 22 nat nyana nda klavat walɨnja vak, kavle vat yetɨlɨnja vak, nyɨnangat kwutɨnja vak, yambɨsɨk yilɨnja vak, kavle maawut yelavɨtnja vak, njɨka walɨnja vak, avla nolin ngwandɨnja vak, kwusɨlɨga kaselɨnja vak. \v 23 Wan kavle vak aywaa maawupmba lɨga wogwelɨndan ndinyangu kat kavle yigiyandɨ. \s1 SIRIA FINISIANA TAAGWA JISAS KAT LƗLA MBANGƗ WIYO WAAVI TAAGANDƗ \p \v 24 Wan nyaangɨt walaa Jisas laataa Taiagwi Saidano walɨnja ngepma vɨlɨlɨk ta kavat yindɨ. Ngay wuleilaa ndɨnai wuleia vat vɨvak kat kai waa tɨndɨ. Tamba vɨndi. \v 25 Ngay wuleindɨ maa waagan tavila la tagwa nyana nyɨme Jisas yanda vak wutaa yalaa ndɨna mangandɨmba ndalɨlɨ. \v 26 Wat taagwa kapma ngepma lagwat. Lɨla angwa ngepma Siria Finisia. Glik walɨnja kwundimba wala taagwat. Lɨla tagwa nyamba tavila waagangat savɨlɨndangat Jisas kat walɨ. \p \v 27 Jisas lɨ kat wandɨ. Tat mat nyan kɨgiyandi. Mat nyana nao waala kat yitenjeyan ana nglaatndɨ waa wandɨ. \p \v 28 Wandɨ, njambwi nyan ngiyambak wamɨn waa walɨ. Njamba pulumba waala mat nyan kɨlaa kwat nao ndalɨndɨ, kɨlɨgandi waa walɨ. \p \v 29-30 Lɨ kat wandɨ. Wupma walaa yigiyanyɨn. nyɨna taagwa nyan kat waagan taamba kwagalandɨ waa wandɨ. Wandɨ maa yilaa njambamba vɨlɨ. \s1 WAAN TƗVƗGA KWUNDI KƗLA NYAN KAT JISAS KWUNATNDƗ \p \v 31 Taia kwagalalaa Saidon wuleilaa kwagalalaa ngepma tamba vɨli ta kava yilaa kwagalalaa Galili walɨnja sak yindɨ. \v 32 Waan tɨvɨga kwundi kɨla la nyan Jisas kat kiyandi. Kiyalaa Jisas taamba ndɨ kat taagandagat mbutndi. \v 33 Jisas nɨma sakwat nɨmba ta kava kwagalalaa ndɨ kat kapma kava kalilaa ndɨna waan vɨli apa sɨt taamba sɨsolalaa sɨpmiya salaa ndɨna tɨgatmba sɨt taamba laagandɨ. \v 34 Jisas nyɨnangwutnat vɨga yaat njawiaga wan nyan kat ndɨna kwudimba “Efata” waa lavwi ke tɨvɨga wandɨ. \v 35 Wandɨ maa ndɨna waan wuka ndɨna kwundi apma vat ngambundɨ. \v 36 Jisas ndi kat wandɨ. Nat nɨmba kat ke mbuka waa wandɨ. Wupma walɨndɨ maa nat nɨma sakwat nɨmba kat mbutɨndi. \v 37 Ngɨga ndalaa wandi. Aywaa yigumba kwunatɨndɨ. Waan tɨvla la nɨmba kat walɨndɨ. Kwundi kɨlɨla la nɨmba kat walɨndɨ maa apma vat ngambulɨndi waa ngɨpaliga ndalaa walɨndi. \c 8 \s1 JISAS NƗMA SAKWAT 4,000 NƗMBA KAT KƗGƗNDA KWINDƗ \p \v 1 Samat tɨga nat njamba nɨma sakwat nɨmba yisolaa lɨndi. Ndina kɨgɨnda ngɨlɨndɨ maa Jisas ndɨna kwupmba la nɨmba kat yagwa walaa ndi kat wandɨ. \v 2 Nandinya kuvut wunanala tɨndi maa ndina kɨgɨnda ngɨlɨndɨ. Ndi kat miwa yiga loɨgowun waa wandɨ Jisas. \v 3 Nao kɨlapman tɨndi ndi kat ngepma ay waweyan nat nɨmba yiga ava yambɨmba wundɨ kat tɨga ndaigandi. Nat nɨmba sivlamba lɨga yandi. \v 4 Ndɨna kwupmba la nɨmba ndɨ kat wandi. Kwo kavqamba lɨganɨn. Kɨgɨnda andambas klalaa kwigiyanɨn waa wandi. \v 5 Jisas ndi kat wandɨ. Naaw anda sakwat tɨgandɨ waa wandɨ. Wandɨ, naaw sɨla vɨli lɨgandɨ wandi. \p \v 6 Jisas ndi kat kɨpmamba ndaalɨ wandɨ. Nao sɨla vɨli klalaa kwutaa God kat apma vat kwimɨn waa waga samat samat lɨmbaga mɨna ndɨna kwupmba la nɨmba kat kwinjangat kwindɨ. Kwindɨ maa awat nat nɨmba kat kwindi. \v 7 Nat kami kuvut tɨndi. Jisas God kat wungi vat sɨgɨt walaa agwi wandɨ. \v 8 Ndi aywaa kɨndi. Ndi alɨpsɨga wan nao kɨgɨnda kɨndi. Klambɨnjan nao kɨgɨnda mbani sɨlavɨli naangandi, mbani taatndɨ. Ka nɨmba 4,000. \v 9 Jisasna kwupmba la nɨmba klambɨnjan nao naangalɨndi maa Jisas nɨma sakwat nɨmba kat ngepma ay ngwula waa wandɨ. \v 10 Jisas ndɨna kwupmba la nɨmbanala vaala kundi maa Dalmanuta walɨnja kavat yindi. \s1 FERISI SƗMOGWILƗNDA NDA KAT VƗVAT WANDI \p \v 11 Ferisi yalaa Jisas kat kwundimba waliavat tɨndi. Ndɨ kat wandi. Kwutɨma njɨvwa sɨmogwi lɨma vak kat vɨlaa mɨn Godna nyan mɨn waa yelavɨkiyanɨn. \v 12 Jisasna mbangɨ ndi kat kɨlɨpangɨ yilaa wandɨ. Mbambala lɨga nɨmba ndi sɨmogwi nda mɨna vɨvat walɨgandi. Ngwuk kak wowun. Sɨmogwi nda ngwuk kat ana sɨmogwigiyowun waa wandɨ. \v 13 Ndi kat kwagalalaa nat njambɨ vallamba kulaa nat naanga valigendɨ. \s1 JISAS FERISIAGWI HEROTNA KAVLE VAK KAT NDƗNA KWUPMBA LA NƗMBA KAT MBUTNDƗ \p \v 14 Nao klavak kwagalalaa yindi. Vaalamba lɨga bret-nao kɨta lɨndɨ. \v 15 Jisas wandɨ. Ferisiagwi Herotna yis walɨnja mbiyak vla bret-naomba taakalɨnja nda kat yigumba vɨmba ngwuk waa wandɨ. \v 16 Ndɨnai ngambula vak kat wutaa avla ndi wagalandi. Nɨna bret-nao ngɨlɨndɨ maa nɨn kat kan nyaangɨt anagandɨ waa waa avla wagalandi. \v 17 Jisas ndinai waa nyaangɨt wutaa wandɨ. Manda kat nao lapman tɨngwangat ngambulɨgangwuk. \v 18 Mɨni ana vɨlɨgangwuk? Waan ana wutɨgangwuk? Ngwula maawut tɨvɨndɨ? Nao kat ana wowun. Ndina kavle vak yetɨnja vak kat wukwangat wowun. \v 19 Tat nao tambanat lɨmba mɨna kwiwun klambɨnjan nao anda sakwat mbani naangangwuk waa wandɨ. Wandɨ, wandi. Tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk naanganɨn waa wandi. \v 20 Ndunyan 4,000 ndi kat nao sɨla vɨli kwiwun klambɨnjan nao anda sakwat mbani naangangwuk waa wandɨ. Wandɨ, wandi. Sɨla vɨli naanganɨn waa wandi. \v 21 Ndi kat wandɨ. Wupma ngwula maawut ygumba ana sɨka lɨgangwuk? Manda kat nao ngɨlɨndɨ maa nɨmamba yelavɨtɨgangwuk waa wandɨ. \s1 BETSAIDA WALƗNJA NGEPMAMBA JISAS MƗNI KIYAA NYAN KAT KWUNATNDƗ \p \v 22 Betsaida wuleindi maa mɨni kiyaa nyan kat Jisas taamba taagavak kak ndɨ kat kiyandi. \v 23 Jisas mɨni kiyaa nyan kat taambamba kwutaa waambu ngepma kalindɨ. Ndɨna mɨnimba kwundi ngu laagalaa taamba laagalaa wandɨ. Vɨlɨgamɨn? waa wandɨ. \v 24 Wandɨ maa wan nyan vɨga wandɨ. Ndinyangu kat vɨlɨgowun. Mi vla lɨndi, vɨlɨgowun waa wandɨ. \v 25 Wandɨ, Jisas nat njambɨ taamba mɨnimba taagandɨ maa mɨni kwitaa yigumba vɨndɨ. \v 26 Jisas ndɨ kat wandɨ. Ngepma wuleilapman ngay ay wandɨ. \s1 PITA JISAS KAT MƗN KRAIST MƗN WAA WANDƗ \p \v 27 Jisas ndɨna kwupmba la nɨmbanala Sisaria Filipai walɨnja kavana ngepma ngepmat yindi. Nɨndɨ ava yambɨmba Jisas ndɨna kwupmba la nɨmba kat wagalandɨ. Wunai luwangat angamak walɨgandi waa wagalandɨ. \v 28 Ndɨ kat wandi. Nat nɨmba mɨn kan ngu yagula Jon mɨn walɨgandi. Nat nɨmba mɨn kan Ilaija mɨn walɨgandi. Nat nɨmba mɨn God waa nyaangɨt mbuta kɨta nyan mɨn walɨgandi waa wandi. \v 29 Jisas ndi kat wagalandɨ. Ngwuk wunai luwangat angamak walɨgangwuk waa wagalandɨ. Wagalandɨ, Pita wandɨ. Mɨn Kraist mɨn waa wandɨ. \v 30 Pita wandɨ maa Jisas ndi kat wandɨ. Wungi vak vak kat nat nɨmba kat ke waga waa wandɨ. \s1 NGƗNI KIYAIGOWUN WAA JISAS WANDƗ \p \v 31 Jisas wandɨ. Judana ngwatnagwi God kat walɨga njambwi nɨmbo nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbo wun kat kai waigandi. nɨma nɨma vat wun kat yigiyandi. Wun Godna vat smogwi lɨga nyan wun kat vatnyagiyandi. Kiyalaa nandinya kuvut tɨga laakiyowun waa wandɨ. \v 32 Ndi kat wan nyaangɨt kapmba mbutndɨ. Ana pagwundɨ. Mbutndɨ maa Pita Jisas kat kwutaa kalilaa Jisas waa nyaangɨt kat kai walaa vɨtɨk walaa wandɨ. \v 33 Pita wandɨ maa Jisas lɨmbalagulaa ndɨna kwupmba la nɨmba kat vɨlaa Pita kat vɨtɨk walaa wandɨ. Seten wun kat kwagala waa wandɨ. Mɨn Godna maawupmba ana yelavɨtɨgamɨn. Mɨn ndinyanguna maawupmba yelavɨtɨgamɨn. \p \v 34 Nɨma sakwat nɨmbagwi ndɨna kwupmba la nɨmba kat yagwa walaa ndi kat wandɨ. Kɨta nyan wuna kwupmba yavat wandeyan ndɨna maawuk kat kai waigandɨ. Ndɨna mbangɨ kat kai walaa diwai kros kwutaa nyaambupmba walalaa kaliweya vla ndɨno kwutuwa njɨvwa kwukiyandɨ. Wuna kwupmba yavat wa nɨmba kwutɨwa njɨvwa ndino kwukiyandi. \v 35 Kɨta nyan ndɨna mbangɨ mɨna yelavɨka kwunatndeyan kavle yigiyandɨ. Kɨta nyan ndɨna mbangɨ mɨna yelavɨtapman wuna njɨvwa kwuka wan apma nyaangɨt mbutndeyan wan nyan apma vat tɨgiyandɨ. \v 36 Kɨta nyan kɨpmana kwanda kwanda nda aywaa klalaa kavle vat yiga yetɨndeya vak klandeyan apma vatna? Kai. Apma vat ana ndɨ waa wandɨ. \v 37 Apma vak yetɨndeya vak kak wenga anda sakwat kwilaa klaigandɨ. Wenga kai. \v 38 Mbambala lɨga nɨmba kavle vat yetɨlɨgandi. God kat kai walɨgandi. Kɨta nyan wunai waa apma nyaangɨt wan kavle nɨmba kat mbupmak kat ndɨna mbangɨ wup yindeyan ngɨni ndɨ kat wuna mbangɨ wup yigiyandɨ. Wuna nyaek wandɨ mala enselonala yaigowun. Apma vat tɨga yaigowun. Yaweya njɨmblamba wun kat wup yila nɨmba kat ndi kat wup yigiyowun. \c 9 \p \v 1 Jisas ndi kat wandɨ. Wumba lɨga nat nɨmba God kwondumba vɨga lɨgiyaa vak vɨgiyangwuk. Ana tat kiyaigangwuk. Vɨlaa tɨga lɨga kiyaigangwuk waa wandɨ. \s1 JISASNA MBANGƗ MANDƗP MBANGƗ LƗNDƗ \p \v 2 Nandinya sɨla kɨta yindɨ maa Jisas Pita Jems Jon kat nduwiat kalindɨ. Nduwimba kapma lɨndi maa ndɨ kat vɨlɨndi maa Jisasna mbangɨ mandɨk vak tɨndɨ. \v 3 Ndɨna waavwi nya vla sɨlɨndɨ. Njanginjeya waavwi sawun mɨna lɨgandɨ. Jisasna waavwi sawun ava vla lɨndɨ. \v 4 Tɨga lɨga Ilaijagwi moseso Jisas kat ngambulɨmbɨk mala vɨndi. \v 5 Vɨndi maa Pita Jisas kat wandɨ. Sɨmagaga lɨga nyan, tɨnan apma vatna. yisombale kuvuk kwutneyan kwowa? Mɨn kat kɨta Moses kat kɨta Ilaija kat kɨta kwukiyanɨn waa wandɨ. \v 6 Nɨma vaatɨnjangat angamak waigowun waa yelavɨtaa kwo wandɨ. \v 7 Mbaw ndi kat yaa pagwundɨ. God mbaw nɨndɨmba lɨga ndi kat wandɨ. Ndɨ wuna nyana. Ndɨ kat solat sɨga lɨgowun. Ndɨ kat awut waa wandɨ God. \v 8 Wandɨ maa nat nyan tapman Jisas kapma lɨndangat kwaka vɨlɨndi. \p \v 9 Nduwimba lɨga ndailɨndi maa Jisas ndi kat walɨndɨ. Vɨngwa vak kat nat nyan kat wata ke mbuka. Wun Godna vak sɨmogwi lɨga nyan wun. Kiyalaa laakwun maa mbambala vɨngwa vak kat mbukiyangwuk waa wandɨ. \v 10 Wupma ana mbutndi. Avla ngambundi. Kiyalaa laakiyowun wanda nyaangɨk kat avla wagalaga ngambulɨndi. \v 11 Jisas kat wagalaga wandi. Nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmba Ilaija tat yaigandɨ ngɨni Kraist yaigandɨ waa walɨgandi waa wandi. Manda kat wupma walɨgandi waa wandi. \v 12 Ndi kat wandɨ. Kwowa Ilaija yambɨ kwunapmak tata yandɨ. Wun Godna vak sɨmogwi lɨga nyan wun kat kavle vat yetɨnjeya vak kat wun kat kai wanjeya vak kat tamba manda kat pɨlɨwutndi waa wandɨ. \v 13 Ngwuk kak wowun. Ilaija tamba yandɨ maa ndina maawupmba la vapmba ndɨ kat yindi. Ndinai ya vak kat tamba pɨlɨwutndi. \s1 KAVLE WAAGAN TAVILA LA MAT NYAN KAT JISAS KWUNATNDƗ \p \v 14 Jisasna kwupmba la nat nɨmba ta kavat aynat nɨmba yindi maa nɨma sakwat nɨmba Jisasna kwupmba la nat nɨmba la kavamba lɨndi. Moses kwiya lo sɨmogwi lɨga nɨmba Jisasna kwupmba la nat nɨmba kat kwundimba waliyavat tɨndi. \v 15 Wan nɨmba sakwat nɨmba Jisas kat vɨlaa nolin ngwandɨga ndɨnai lɨga kava ndɨ kat ngambuvat yindi. \v 16 Jisas ndɨna mbaapmamba la nɨmba kat wandɨ. Manda vatna ngambulɨngwa waa wandɨ. \v 17 Kɨta nyan wandɨ. Sɨmagaga lɨga nyan, wuna nondayan mɨn kat kiyawun. Tɨgat kulumata waagan ndɨ kat tavilɨndɨ. \v 18 Waagan ndɨ kat tavilɨndɨ maa kɨpmamba ndalaa man taamba satega kwundi ngu ngaanga ngu ndalaa nɨmbi ngliaka lɨndɨ waa wandɨ. Mɨna kwupmba la nɨmba kat wowun. Savɨlɨ wowun. Ana alɨpsɨga savɨlɨndi waa wandɨ. Jisas wandɨ. Ngwuk ngwula mbangɨ wiyo waavi laagalapman nɨmba ngwuk. Wungi kat tɨga ana savɨlɨngwuk. \p \v 19 Anda sakwat nandinya tɨga ngwuk kat sɨmagaga mbutiwun mala ngwula mbangɨ wiyo waavi taagagiyandɨ. Angambala nandinya wun tɨga ngwula mbangɨ kɨlɨpangɨ yinda vak kat mbukiyowun. Wan nyan kat kwutaa wun kat agiya wandɨ. \v 20 Ndɨ kat mat nyan kiyandi maa waagan Jisas kat vɨlaa mat nyan kat kwutndɨ maa kɨpmamba ndandɨ. Kɨpmamba ndalaa paaka lɨga kwundi ngu ngaanga ngu ndalɨndɨ. \p \v 21 Jisas mat nyana nyaek kat wagalandɨ. nandinya anda sakwat ngi vat yilɨndɨ waa wagalandɨ. Wagalandɨ, wandɨ. Mat nyan tɨndɨ ngi vak mɨna yilɨndɨ waa wandɨ nyaek. \v 22 Waagan nɨma sakwat njamba ndɨ kat kwutaa yamba yaagilɨndɨ. Nɨma sakwat njamba ndɨ kat kwutaa ngumba yaagilɨndɨ. Vatnyavak yaagilɨndɨ. An kat miwa ay. Alɨpsɨga kwunapmak tɨmeyan ndɨ kat kwunak. \v 23 Jisas ndɨ kat wandɨ. Manda kat alɨpsɨga kwunapmeyan waa wamɨn. Mbangɨ wiyo waavi taakalɨga nyan nɨma njɨvwa kwutapman nda? waa waigandɨ waa wandɨ Jisas. \v 24 Nyaek yawiga waga Jisas kat wandɨ. Mɨn kat wuna mbangɨ wiyo waavi samat samat taagalɨngandɨ. Wuna mbangɨ kɨlɨpangɨ yilɨnda vak kat kwunak waa wandɨ. \v 25 Nɨma sakwat nɨmba yisolaa lɨnjangat Jisas vɨlaa waagan kat wandɨ. Mɨn tɨgat kulumaka waan tɨvɨla lɨga waagan mɨn ndɨ kat kwagala. Nat njamba ke taviga waa nɨma kwundimba wandɨ. \v 26 Waagan kɨselaa ndɨ kat kwutndɨ maa man taamba satnedɨ maa ndɨ kat kwagalandɨ vɨlaa tamba kiyandɨ waa wandi. \v 27 Jisas ndɨ kat taambamba kwutaa katsondɨ maa laatndɨ. \p \v 28 Jisas ngay wuleindɨ maa ndɨna kwupmba la nɨmba ndɨ kat kpma kavamba wagalandi. Manda kat tamba ndɨ kat savɨlɨlapman yinɨn waa wagalandi. \v 29 Jisas ndi kat wandɨ. God kat wakalalapman yilɨngweyan wungi vak waagan kat ana savɨlɨgiyangwuk waa wandɨ. \s1 NGƗNI KIYAIGOWUN WAA NAT NJAMBƗ JISAS WANDƗ \p \v 30 Wan kava kwagalalaa Galili walɨnja kavamba lɨga kwagalalaa yinda vak kat nat nɨmba vɨvak kat kai wandɨ. Ndɨna mbaapmamba la nɨmba kat kapma lɨga ndi kat sɨmogwivat wandɨ. \v 31 Ndɨna kwupmba la nɨmba kat sɨmagaga wandɨ. Wun Godna vak sɨmogwi lɨga nyan wun kat ngɨni nɨma sakwat nɨmba kwutaa vatnyagiyandi. Vatnyandi maa nandinya kuvut tɨga laakiyowun waa wandɨ. \v 32 Ndɨnai waa nyaangɨk kat Jisas kat wagalvak kat ndina tɨpmwi wup yindɨ. \s1 ANDA NYAN NJAMBWI NYANAT TƗGIYAA \p \v 33 Kapaneam wuleilaa ngay wuleindi maa Jisas ndi kat wagalandɨ. Ava yambɨmba manda vatna ngambulɨngwa waa wandɨ. \v 34 Ngɨni anda nyana nɨna nɨma nyanat tɨga nat nɨmba kat vɨga lɨgiyaa waa ngambulaa ndɨna nyaangɨt kat ndina mbangɨ wup yiga na awat wandi. \v 35 Jisas ndaalɨga tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk nɨmba kat yagwa walaa ndi kat wandɨ. God waa apma nyaangɨtmba wandɨ. Kɨta nyan nɨndɨ vaalamba ndaalɨga nyan tɨga vla lɨndeyan God ndɨ kat yelavɨkiyandɨ. Ndɨ njambwi nyan ana ndɨ waa yelavɨkiyandɨ. Kɨta nyan avla ndɨna sɨ kwusoga walapman yiga nat nɨmbana njɨvwa kwutndyeyan God ndɨ kat yelavɨkiyandɨ. Wan nyan njambwi nyana waa yelavɨkiyandɨ waa wandɨ Jisas. \v 36 Mat nyan kwutaa ndina nɨndɨmba valagalaa taambamba kwutaa katsolaa wandɨ. \v 37 Kɨta nyan wungi vat mat nyan kat wuna sɨ waga kwunatndeyan ndɨna njɨvwa wuna lak yaigandɨ. Kapma wuna lak ana yaigandɨ. Wun kat ay waa nyan kat yaigandɨ waa wandɨ Jisas. \s1 NƗN KAT KAI WALAPMAN NƗMBA NƗNA MBAAPMAMBA LƗ VLA LƗGANDI \p \v 38 Jon Jisas kat wandɨ. Sɨmaga lɨga nyan, kɨta nyan mɨna sɨ waga waagan savɨlɨndɨ. Savɨlɨnda vak kat vɨlaa ndɨ kat kai wanɨn. Nɨna mbaapma ana yetɨlɨgamɨn walaa kai wanɨn. \v 39 Jisas wandɨ. Kai ke waga. Kɨta nyan wuna sɨ waga nɨma njɨvwa kwutndeyan ngɨni wun kat kavle nyaangɨt ana mbukiyandɨ waa wandɨ. \v 40 Mɨn kat kai walapman nɨmba nɨna mbaapmamba lɨ vla lɨgandi. \v 41 Ngwuk kat wowun. Kraistna mbaapmamba lɨngwangat ngwuk kat kɨlɨnja ngu kwinjeyan awat apma vat wunamba klaigandi. \s1 MAAWUT KAVLE VAT YA VAT \p \v 42 Kɨngi vat mat nyana wun kat yelavɨtnda vak kat nat nyan kai wandɨ maa wun kat kwagalalaa yindeyan wan ana nglaatndɨ. Wan kai waa nyan kat kambak yaawumba ndɨna kwapmba tulaa ngumba yiga yaagɨnjeyan apma vatna. \v 43-44 Kɨta nyana taambamba kwutaa kavle njɨvwa ndɨna maawupmba lɨga apma vak kat kwulatndeyan taamba kalɨka tɨgandɨ. Taamba lapman apma kavat yindeyan wovuna. Apma tamba lɨga kavle kava ya vɨtɨga kavat yindeyan kavle vatna. \v 45-46 Kɨta nyan kavle kavat mamba yilaa wan kavamba kavle njɨvwa kwutnda njɨvwa ndɨna maawupmba lɨga apma vak kat kwulatndeyan man kalɨkiyandɨ. Sambɨn tɨga apma kavat yindeyan apma vatna. Man apma vat tɨndɨ kavle kava ya vɨtɨga kavat yindeyan kavle vatna. \v 47 Kɨta nyan mɨnimba vɨnda kavle vat ndɨna maawupmba lɨga apma vak kat kwulatndeyan mɨn pɨnguka yaagigiyandɨ. Mɨni lapman kɨta naanga mɨnimba vɨga apma kavat yindeyan apma vatna. Mɨni vɨli apa apma vat tɨmbɨk kavle kava ya vɨtɨga kavat yindeyan ana nglaatndɨ. \v 48 Wan kavamba ya vɨtɨga vak ana ngɨlɨgiyandɨ. Wan kavamba ngak kawiya sɨm kɨlɨnda vak ana ngɨlɨgiyandɨ. \p \v 49-50 Njangu veivat yiga ndamba sol taakandi, sol kwunakiyandɨ. Ngɨni sol taagalɨnja vak vla God ngwuk kat yamba kwunakiyandɨ. Sol apma nda. Solna nyingi yilɨga vat ngɨlɨndɨ maa ngɨni mandamba kwunakiyangwuk. Ngwuta lak yigumba alɨ ngwula. Sol taagalɨnja wimbu vla apma vat tɨgiyangwuk. Ngwuk yigumba kɨtamba lɨgiyangwuk. Yakwa nɨmba lɨga vak vla alɨ ngwula. \c 10 \s1 NDU TAAGWA KWAGALANJA VAK KAT JISAS NDI KAT MBUTNDƗ \p \v 1 Wan kava kwagalalaa Judia yindɨ. Jodana nat naangat valigendɨ. Nɨma sakwat nɨmba ndɨ kat yaa yisolaa lɨndi. Yisolaa lɨndi maa ndinai waa vapmba sɨmagaga mbutɨndɨ. \p \v 2 Nat Ferisi ndɨ kat mandɨp mandɨp vat wagalavat yandi. Kɨta nyan ndɨna taagwa kwagalandeyan kwowa? Waa wagalandi. \v 3 Jisas ndi kat wandɨ. Moses angamak ngwuk kat wandɨ waa wandɨ. \v 4 Wandɨ, wandi. Moses wandɨ. Kɨta nyan ndɨna taagwa kat kwagalavat wandeyan lavunga pɨlɨwutaa kwagalagiyandɨ waa wandɨ Moses waa wandi. \v 5 Jisas ndi kat wandɨ. Ngwulai kai walɨga vak kat tɨga wupma Moses wan nyaangɨt pɨlɨwutndɨ waa wandɨ. \v 6 Tamba God aywaa kwutndɨ. Ndu taagwa kwutndɨ. \v 7 Wungi kat tɨga kɨta nyan ndɨna nyaek nyɨmena ngay kwagalalaa taagwa klaigandɨ. \v 8 Nduwo tagwo kɨta vatna lɨgiyambɨk. Ngɨni kapma vak ana lɨgiyambɨk. \v 9 God kɨta vak tɨmbeya vak kat kwutndɨ maa taagwa kwagalalaa mandɨp mandɨp kavat ay waa ke waga waa wandɨ. \p \v 10 Ngay wuleindi maa Jisasna kwupmba la nɨmba ndɨ kat ndɨnai waa nyaangɨk kat nat njambɨ wagalandi. \v 11 Ndi kat wandɨ. Kɨta nyan ndɨna taagwa kwagalalaa ngɨni nat taagwa klandeyan sɨkwuka wandgɨlɨgandɨ. Wangɨlɨndangat kwagalanda taagwa kat kavle vat yilɨgandɨ waa wandɨ. \v 12 Kɨta lagwa lɨla lan kat kwagalalaa ngɨni nat lan klaleyan sɨkwuka wangɨlɨgalɨ. Wangɨlɨlangat kwagalalaa lan kat kavle vat yilɨgalɨ waa wandɨ. \s1 JISAS MAT NYANGU KAT APMA NYAANGƗT WANDƗ \p \v 13 Mat nyangu kat Jisas taamba taagandangat ndɨ kat kiyandi. Kiyandi maa Jisasna kwupmba la nɨmba kat nɨma kwundimba walendi. \v 14 Jisas walenja vak vɨlaa ndi kat nɨma vak walega wandɨ. Mat nyangu wun kat yaandi. Ndi kat kai waa ke waga. God vɨga lɨga vapmba ndi kat vɨga lɨgandɨ waa wandɨ. \v 15 Ngwuk kat wowun. Kɨta nyan mat nyan kwo klanja vak vla God kwigiyaa vat klandeyan God tɨga kavat wuleigiyandɨ. Mat nyan klanja vak vla klavak kat kai wandeyan ana klaigandɨ. \v 16 Jisas mat nyan kat kwutaa ndaawamba laagalaa taamba laagalaa ndi kat apma nyaangɨt wandɨ. \s1 NƗMA SAKWAT NDO LƗGA KWANDƗ NYAN \p \v 17 Wan kava kwagalavat yilɨndɨ maa kɨta nyan ndɨ kat yalaa kwalimamba vaselaa ndɨ kat wagalandɨ. Apma sɨmaga lɨga nyan, ngɨlɨlapman apma vat yetɨweya vak klavak kak angamak kwuikiyowun waa wagalandɨ. \v 18 Jisas ndɨ kat wandɨ. Manda kat wun kat apma nyan waa wamɨn. Apma nyan ana lɨgandɨ. God mɨna apma nyana waa wandɨ. \v 19 God tamba waa nyaangɨt tamba wupmɨn waa wandɨ Jisas. Ndinyangu kat ke vatnyaga, nat nyana taagwa kat ke wangɨlɨga, ke sɨkwuka, woseka ke waga, woseka waga ke klaga, nyaek nyɨme kat yigumba kwunaka yetɨ. Aywaa wupmɨn waa wandɨ Jisas. \v 20 Jisas wandɨ maa kwandɨ nyan wandɨ. Sɨmaga lɨga nyan, mat nyan tɨga wupma wama nyaangɨtmba wuka yetɨlɨwun waa wandɨ. \v 21 Jisas ndɨ kat vɨga miwa yiga wandɨ. Kɨta vak kwagalamɨn. Mɨna kwanda kwanda nda yiga wenga klalaa kwo lɨga nɨmbagat agwi. kwimeyan nyɨnangwupmba lɨga mɨna kwanda kwanda nda nɨma sakwat tɨgiyandɨ. Kwilaa wuna kwupmba yagwa waa wandɨ. \v 22 Jisas waa nyaangɨt wutaa ndɨna kwanda kwanda nda nɨma sakwat tɨndangat nambu njɨnjwenga nolin ngwandɨlapman yindɨ. \p \v 23 Jisas lɨmbalaguga ndɨna kwupmba la nɨmba kat vɨlaa wandɨ. Nɨma sakwat kwanda kwanda ndo lɨga nɨmba God vɨga lɨga kavat wuleivat nɨma njɨvwa waa wandɨ. \v 24 Ndɨna kwupmba la nɨmba wutaa ngɨpaliga ndandi. Jisas ndi kat nat njambɨ wandɨ. Ngwuk wuna nyangu ngwuk, God vɨga lɨga kavat wuleivat nɨma njɨvwa waa wandɨ. \v 25 Kamel kumbwi mbawna yambɨ wleivat yindeyan nɨma njɨvwa. Nɨma sakwat kwanda kwanda ndo lɨga nyan God vɨga lɨga kavat wuleivat yindeyan nɨma nglei njɨvwa waa wandɨ Jisas. \v 26 Wutaa nɨma vat ngɨpaliga ndalaa wandi. Kandana God vɨga lɨga kavat wuleigiyaa. God anda nyan kat apma vak kwunakiyandɨ waa wandi. \v 27 Jisas ndi kat vɨlaa wandɨ. Ndinyangu nat nɨmba kat kwutaa God vɨga lɨga kavat ana kaligiyandi. Wan Godna njɨvwa. Ndɨ alɨpsɨga kaligiyandɨ. Ndɨ nɨma nglei njɨvwa alɨpsɨga kwukiyandɨ. \p \v 28 Pita Jisas kat wandɨ. Nɨma nda kat kai waga kwagalalaa mɨna kwupmba yanɨn waa wandɨ. \v 29-30 Jisas wandɨ. Ngwuk kak wowun. Woseka ana wowun. Kɨta nyan wunagwi wunai waa apma nyaagɨk kat tɨga ndɨna ngay, nyamwun, nyange, nyaek, nyɨme, nyan, ngepma, kwagalandeyan mandɨk ngay, nyamwun, nyange, nyaek, nyɨme, nyan, ngepma, ndumi tambanat mbambala kaligandɨ. Ndɨ kat nɨma vat yinjeya vat apma kalaigandɨ. Yaiga nandinyamba ngɨlɨlapman apma vat yetɨndeya vak klaigandɨ waa wandɨ. \v 31 Wan kɨpmana yetɨla nat nɨma sakwat ndo lɨga nɨmba God vɨga lɨga yetɨla nat kwo la nɨmba God vɨga lɨga kavat wuleilaa njambwi nɨmbat tɨgiyandi. \s1 KUVUK WAN NJAMBA KIYAIGOWUN WAA WANDƗ JISAS \p \v 32 Jerusalem yilɨnja ava yambɨmba lɨga Jisas tata yindɨ. Ndɨna kwupmba la nɨmba ndɨnai waa nyaagɨt kat ngɨpaliga yalɨndi. Nat nɨma sakwat kwupmba yalaa nɨmba ndɨnai waa nyaangɨt kat vaatɨndi. Wan tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk kat yagwa walaa wun kat yinjeya vak kat ngwuk kat mbutu wandɨ. \v 33 Awut. Nɨn Jerusalem wokelɨganɨn. God kat walɨga njambwi nyanguagwi nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbo wun ndinyanguna nyan wun kat kwutaa kiyandi walaa Juda ana ndi nat nɨmba kat kaligiyandi waa wandɨ. \v 34 Wun kat kwusɨlɨga kasega sɨpmiya saga yaawmba viyalɨtaa vatnyagiyandi. Vatnyandi maa nandinya kuvut tɨga laakiyowun waa wandɨ. \s1 JEMSAGWI JONO JISAS KAT WAGALAMBA NYAANGƗT \p \v 35 Sebidina nyan Jemsagwi Jono Jisas kat yalaa wambɨt. Sɨmaga lɨga nyan nɨn kat kɨta njɨvwa kwupmangat walieyan kwukiyamɨn? E? Kai? waa wambɨt. \v 36 Jisas mbɨk kat wandɨ. Angamak kwukwangat wambɨt waa wandɨ. \p \v 37 Wandɨ maa wambɨt. Ndinyangu kat vɨga lɨvat ndalɨmeyan ana nat nyan yaagindan naangamba nat nyan ambugendan naangamba ndalɨvat waga waa wambɨt. \p \v 38 Jisas mbɨk kat wandɨ. Wagalamba vak kat mbɨtna maawut ana yelavɨtɨgambɨk. Wun kat nɨma vat yinjeyan wuna lak kwaigambɨk? Wun kat yinjeya nɨma vak mbɨk kat ygiyand? waa wandɨ. \p \v 39 Wandɨ, wambɨk. Awa kwowa wambɨt. Wambɨk, Jisas mbɨk kat wandɨ. Wun kat nɨma vat yinjeyan wuna lak kwaigambɨt. Wun kat yinjeya nɨma vapmba mbɨk kat yigiyandi waa wandɨ. \v 40 Yaagindan naangamba ambugendan naangamba ndalɨmbangat mbɨk kat kwondu ana kwigiyowun. Wuna nda ana ndɨ. God wungi nyan kat vɨsɨmogwigiyandɨ. \p \v 41 Nat tamba vɨli nɨmba mbɨtna nyaangɨt wutaa Jemsagwi Jon kat walendi. \v 42 Jisas ndi kat yagwa walaa wandɨ. Wan kɨpmamba la njambwi nɨmba nat nɨmba kat mandɨp mandɨp vapmba vɨga lɨgandi. Nɨma kwonduo lɨga vɨga lɨgandi. Wupma vɨlɨgangwuk. \v 43 Ngwuk wungivat wata kwutɨngweya. Kɨta nyan nɨma nyan tɨvat wandeyan ndɨna sɨ viyesandalaa nat nɨmbana njɨvwa kwukiyandɨ. \v 44 Kɨta nyan njambwi nyana lɨvat wandeyan aywaa nat nɨmbana njɨvwa kwutɨga nyana tɨgiyandɨ. \v 45 Wun Godna vak sɨmogwi lɨga nyan wuna njɨvwa nat nɨmba kwutnjangat ana yawun. Ndi kat tɨga njɨvwa kwupmak yawun. Kwo luwa vat kwagalalaa kiyalaa nat nɨmba kat tɨga wenga kwivat yawun. \s1 Mɨni kiyaa nyan Batimias ndɨ kat Jisas kwundatndɨ \p \v 46 Jeriko walɨnja ngepma wuleilaa kwagalagɨvaa yindi. Ndɨna kwupmba la nɨmbagwi nat nɨma sakwat nɨmbo apma yindi. Yindi maa mɨni kiyaa nyan Timiasna nyan Batimias wagalaga walelɨga nyan waambu ava yambɨmba lɨndɨ. \v 47 Nasaretna nyan Jjsas yanda yak kat wutaa walega wandɨ. Jisas Devitna nyan wun kat miwa ay waa walega wandɨ. \v 48 Nɨma sakwat nɨmba ndi kat kai waa kiya awa waa wandi. Ndina kwundi wutapman wata nɨma kwundimba walelɨndɨ. Devitna nyan wun kat miwa ay mɨla walelɨndɨ. \v 49 Walelɨndɨ mala Jisas wuka yiga tolalɨga wandɨ. Ndɨ kat yagwa awa wandɨ. Wandɨ, mɨni kiyaa nyan kat ndɨ kat ke yelavɨka mɨn kat yagwa walɨgandɨ waa wandi. Laataa yagwa wandi. \v 50 Ndɨnai kambuga la waavwi lapmega kwagalalaa laataa Jisas kat yandɨ. \v 51 Jisas ndɨ kat wandɨ. Mɨn kat angamak yiwangat wamɨn waa wandɨ. Mɨni kiyaa nyan ndɨ kat wandɨ. Njambwi nyan, wuna mɨni kwunapmak kak wowun. \v 52 Jisas ndɨ kat wandɨ. Mɨn ay wandɨ. Mɨna maawupmba yelavɨpma vat, mɨna mbangɨ wiyo waavi taagalɨga vak mɨna mɨni tamba kwunatndɨ waa wandɨ. Wandɨ, apma mɨni vɨlaa Jisasna kwupmba yindɨ. \c 11 \s1 Jisas njambwi nyanat tɨvla lɨga Jerusalemat wuleindɨ. \p \v 1 Jerusalem ngwaymba lɨga Betfasi Betani walɨnja ngepma vɨlɨlɨkmba lɨndi. Oliv walɨnja mi ta duwi lɨndi maa Jisas ndɨna kwupmba la vɨlɨlɨk palɨ kat tata ay waa wandɨ. \v 2 Nat naangamba lɨga ngepma yiga valɨge mbɨla. Ngepma wuleilaa nyan donki yaawmba tulaa lɨndɨ, vɨgiyambɨt. Ndalɨlapman yilɨnja donki. \p Ndɨ kat yaaw sɨvugilaa agiya. \v 3 Kɨta nyan kat mandana yilɨmba wandeyan awamba mbɨt. Nɨma nyan klavat wandɨ waa awamba mbɨt. Ngɨni awat kwigiyandɨ waa awamba mbɨt waa wandɨ Jisas. \v 4 Wupma yɨmbɨt. Waambu ava yambɨmba lɨga ndaamangemba tunja donki kat vɨlaa sɨvugimbɨt. \v 5 Sɨvugimbɨt maa wumba la nɨmba mbɨk kat wandi. Mandana donki kat sɨvugilɨgambɨt waa wandi. \v 6 Jisas klavat wandɨ waa wambɨt maa kwowa kali wandi. \v 7 Jisas kat donki kiyambɨt maa ndina waavwi donkina mbunimba taagandi, Jisas ndalɨndɨ. \v 8 Nɨma sakwat nɨmba ndɨna alagumba la waavwi ava yambɨmba taagandi. Nat nɨmba kwapɨmba kalɨtnja ngaangawi la mi sandɨ taagandi. \v 9 Tata yilɨga nɨmbagwi kwupmba yilɨga nɨmbo kɨselaga wandi. Wovun nglei yamɨn. God yaiya vatna wugɨn yaa nyan mɨn kat nɨma tɨmangat wanɨn waa kɨselandi. \v 10 Nɨna ngwat Devit vɨga la apma vak yaiqandɨ. Apma nglei vatna waa kɨselandi. \v 11 Jerusalem wuleilaa Godna ngay wuleindɨ. Ta nda vɨlaa ngan ndaivat yindɨ maa ndɨna tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk nɨmbonala Betaniat yindi. \s1 Fik walɨnja mi kat Jisas kavle nyaangɨt wandɨ \p \v 12 Nat nandinya Betanɨmba lɨga yandi maa Jisas kat wundɨ yilɨndɨ. \v 13 Sɨvlamba lɨga fik walɨnja ngaanga la mi vɨndɨ. Vɨlaa sɨgɨpmak yindɨ. Yalaa ngaanga mɨna vɨndɨ. Sɨt kwala njɨmbla ana ndɨ. \v 14 Mi kat wandɨ. Nat njambɨ ngɨnɨ kɨta nyan mɨna sɨk ana kɨgiyandɨ waa wanda vak ndɨna kwupmba la nɨmba wutndi. \s1 Jisas Godna ngay kat kwunatndɨ \p \v 15 Jerusalem wuleindi maa Jisas Godna ngay wuleilaa wenga klala la nɨmba kat savɨlɨndɨ. Nat nɨmba lavunga klalaa sanya kwila nɨmba. Ndina njamba kwuselɨtndɨ. Namiyo wenga kwila nɨmbana tɨgɨt kwuselɨtndɨ. \v 16 Godna ngaymba lɨga kɨta nda kwutaa kiyalɨnjangat Jisas kai wandɨ. \v 17 Ndi kat sɨmagaga mbuka wandɨ. Tamba God waa nyaangɨt Pɨlɨwutndi. \p God wandɨ. Wuna ngay ngepma ngepmana nɨmba God kat ngambunjeya ngaya tɨgiyandɨ waa wandɨ God waa tamba pɨlɨwutndi. Sɨkwutɨga nɨmbana ngay vla lɨndangat yingwuk waa wandɨ Jisas. \v 18 Wan nɨma sakwat nɨmba Jisas waa nyaangɨt wutaa ngɨpaliga ndandi. Wungi kat tɨga God kat kwunatɨga njambwi nɨmbagwi nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbo Jisas kat vaaka ndɨ kat vatnyavat yelavɨtndi. \v 19 Ngan ndandɨ maa Jisas ndɨna kwupmba la nɨmbanala wan ngepma kwagalandi. \s1 Fik walɨnja mi nat njambɨ vɨndi \p \v 20 Ngambi fik walɨnja mi tamba lɨga wundangat vɨgɨvaa yindi. Sandɨ, nɨndɨ, njingwut aywaa lɨga wundɨ. \v 21 Pita wumbayambɨ yelavɨtaa wandɨ. Njambwi nyan kavle yigaandɨ wamɨn fik walɨnja mi tamba lɨga wundɨ waa wandɨ. \v 22 Jisas ndi kat wandɨ. God kat ngwula mbangɨ wiyo waavi taaga waa wandɨ. \v 23 Ngwuk kat wowun. Kɨta nyan ndɨna mbangɨ God kat wiyo waavi taagandeyan wan nduwi kat nguat wokendangat wandeyan yigiyandɨ. Ngwula mbangɨ kɨlɨpangɨ yilapman yindeyan wangweya vat tɨgiyandɨ. \v 24 Wungigat tɨga ngwuk kat wowun. God kat wagalangweyan klangwangat ngwula mbangɨ wɨyo waavi taakandeyan klaigangwuk waa wandɨ. \p \v 25 God kat waga lɨngweyan nat nyan kat waleya vak kat kai waa ngwaat vla sɨga kwunak. Ngwaat vla sɨga kwunakngweyan ngwula nyɨnangwupmba lɨga nyaek ngwuk kak ngwaak vla sɨga kwunakiyandɨ. \v 26 Nat nyan mɨn kat kavle vat yinda vak kat ngwaat vla sɨga kwunatapman yingweyan ngwula nyɨnangwupmba lɨga nyaek ngwuk kat ngwaat vla sɨga ana kwunakiyandɨ. \s1 Jisasna kwondu kat wagalandi \p \v 27 Nat njambɨ Jerusalem wuleilaa Godna ngay wuleilaa veiga ngaga yalɨndɨ maa God kat kwunatɨga njambwi nɨmbagwi nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbo Judana ngwatna Jisas kat yalaa walɨndi. \v 28 Mɨhai kwutɨga njɨvwa anda kwondumba kwutɨgamɨn. Kwupmangat kwondu kandana kwiya waa wagalandi. \v 29 Jisas ndi kat wandɨ. Ngwuk kak kɨta nda wagalagiyowun. Awat wangweyan wunai kwutɨga kwondu kat ngwuk kak waigowun waa wandɨ Jisas. \v 30 Jon ndinyangu kat yagunda kwondu ndinyangunamba klandɨ? E? Godnamba klandɨ? Wun kat awa wandɨ. \p \v 31 Avla ngambundɨ. Godnamba klandɨ waa waneyan nɨn kat wagalagiyahdɨ. Manda kat ndɨna maawut klalapman yingwuk waa waigandɨ waa ngambundi. \v 32 Ndinyangunamba klandɨ waa waneyan wan nɨma sakwat nɨmba nɨn kat kai waigandi. Wan nɨma sakwat nɨmba wupma yelavɨtndi. Jon God waa nyaangɨt ngambundɨ waa yelavɨtndi. \v 33 Wupma Jisas kat wandi. Nɨn ana yelavɨk lɨganɨn waa wandi. Wandi, Jisas wandɨ \p Wupma ngwuk kak wunai kwutɨga kwondu kat ana waigowun waa wandɨ. \c 12 \s1 Glep watɨga ambukavana wapuseput \p \v 1 Jisas ndi kat pagwuga la wupuseputmba mbutndɨ. Kɨta nyan glep watɨga ambugava kwutndɨ. Way ambugava tɨvwi kaambapmba kwutndɨ. Glep veinginyanjeyan waangu valaa ambugava kat vɨga lɨgiyaa sɨvla mbundɨ ngay kwutndɨ. Ambugava vɨgak lɨgiyaa nɨmba taagandɨ. Ndinai vɨga lɨgiyaa njɨvwa kat nat glep klaigandi. Ndi kat taagalaa nata ngepmat yindɨ. \v 2 Glep sɨkɨt njɨmbla lɨndɨ maa ndɨna njɨvwa kwutɨga nyan kat ambugavat ay wandɨ. \v 3 Ambugavamba wata nat glep klavak kak ay wandɨ. Ambugava yandɨ maa ndɨ kat kemaka kwutaa yiyandi. Glep klavat yindɨ, savɨlɨndi. \v 4 Nat njambɨ nat njivwa kwutɨga nyan kat ay wandɨ. Yindɨ maa ndɨ kat nambumba viyalaa kavle vat yindi. \v 5 Nat njambɨ nat kɨta nyan kat ay wandɨ maa yindɨ. Yandɨ maa ndɨ kat vatnyandi. Nat nɨmba nɨma sakwat ngivat sɨgɨt. Nat nɨmba viyandi. Nat nɨmba vatnyandi. \v 6 Vatnyandi maa nat kɨta nyan mɨna lɨndɨ. Ndɨna nyana. Ndɨna nyan kat ambugavat ay wandɨ. Wuna nyan kat ana kavle yigiyandi waa maawupmba yelavɨtaa ay wandɨ. \v 7 Ndɨna nyan ambukava yandɨ maa vɨga lɨga nɨmba avla wandi. Wan nyan ambugava ngɨni klaiga nyana. Kan nyan kat vatnyalaa ambugava nɨna lak klaiganɨn waa wandi. \v 8 Ndɨ kat kwutaa vatnyalaa ndɨna sɨm mbuni lɨvwimba yaagindi. \v 9 Ambugava kwutna nyan vatnya nɨmba kat angamak yigiyandɨ waa wandɨ Jisas. Ndi kat vatnyalaa nat nɨmba kat ambugava kwigiyandɨ waa wandɨ Jisas. \p \v 10 Tamba God waa pɨliwutnja nyaangɨt wukngwuk? Wupma pɨlɨwutndi. \q1 Ngay kwuta nɨmba tat yaaginja kaambak ngɨni tagumba laagandi, lɨndɨ. Tɨga njambwi kaambaknat tɨndɨ. \q1 \v 11 Wan vak God kwukna vatna. \q1 Kwutndɨ maa vɨlaa ngɨpaliga ndalaa apma vatna waa walɨganɨn \p waa pɨlɨwutndi. \p \v 12 Jisas wan nyaangɨt wandɨ maa Judana njambwi nɨmba yelavɨtndi. Wanda nyaangɨt nɨn kat nɨma vat wavat wandɨ waa yelavɨtndɨ. Wungi kat tɨga Jisas kat kwutaa vatnyavat wandi. Wan nɨma sakwat nɨmba kat vaataa Jisas kat ana kwutndi. \s1 Takis sanya yaagilɨnja vak kat Jisas mbutndɨ \p \v 13 Nat Ferisi walɨnja nɨmbagwi Herotna kwupmba la nɨmba kat ndi kat Jisas ta kavat ay wandi. Wandi, ndɨnai waa nyaangɨk kat kavle yigaandɨ walaa ndɨ kat yindi. \v 14 Yalaa Jisas kat wandi. Sɨmogwi liga nyan, mɨn woseka walapman vapmba yetɨlɨgamɨn. Mɨn mandɨp vapmba ana yilɨgamɨn waa wandi. Aywa ndinyangu kat kɨta vapmba yilɨgamɨn. Ndinyangu yetɨlɨga vapmba ana yetɨlɨgamɨn. Godna vak mɨna sɨmogwiga walɨgamɨn. Njambwi nyan, king Sisa kat takis sanya yaagineya vat kwowa? Yaagigiyanɨn? E? Ana yaagigiyanɨn? waa Jisas kat wagalandi. \v 15 Jisas ndi kat mandɨp mandɨp vak kat vɨlaa ndi kat wandɨ. Wun kat manda kat wupma yilɨgangwuk. Sanya wun kat agiya vɨgiyowun waa wandɨ. \v 16 Sanya kɨta kiyandi maa ndi kat wandɨ. Kandana mɨndama kandana sɨ kan waa wandɨ Jisas. Ndɨ kat wandi. King Sisana mɨndama ndɨna so sanyamba kwaa wandi. \v 17 Jisas ndi kat wandɨ. King Sisana nda ndɨ kat kwigiyangwuk. Godna nda ndɨ kat kwigiyangwuk waa wandɨ. Wandɨ, wanda nyaangɨt wutaa ngɨga ndandi. \s1 Kiyaa nɨmba laatnjeya vak kat Jisas mbutndɨ \p \v 18 Sadyusi walɨnja nɨmba kiyaa nyan ngɨni ana laakiyandɨ wala nɨmba ndi. Jisas kat yalaa wagalandi. \v 19 Sɨmogwi lɨga nyan, tak Moses pɨlɨwutndɨ. Nyamwun taagwa klalaa nyan njantapman kiyandɨ, swambu klaigandɨ. Klalaa nyan njangiyandɨ waa pɨlɨwutndɨ Moses waa wandi. \v 20 Yakwa ndu sɨla vɨli tɨndi waa wandi. Nyamwun nyan taagwa klandɨ. Kiyandɨ maa nyan kwutapman kwo lɨlɨ. \v 21 Ndɨna swambu nyan nyamwuna taagwa klandɨ. Klalaa kiyandɨ maa nyan kwutapman kwo lɨlɨ. Ndɨna swambu ngivat sɨgɨt. \v 22 Nat swambu aywaa ngivat sɨgɨt kiyandi maa taagwa nyan kwutapman kwo lɨlɨ. Ngɨni taagwa kiyalɨ \v 23 Ngɨni kiyaa nɨmba laatnjeyan at taagwa kana taagwat tɨgiyalɨ waa wandi. Wundi sɨla vɨli nyangua kɨta lagwamba klandi waa wandi. \p \v 24 Jisas ndi kat wandɨ. Ngwuk apma vak ana yelavɨtɨgangwuk. God waa nyaangɨt kat ana apma vat yelavɨtɨgangwuk. Ndɨna kwondu kat ana apma vat yelavɨtɨgangwuk. \v 25 Ngɨni kiyaa nɨmba laatnjeyan ndu ana taagwa klaigandi. Ensel yetɨga vak vla yetɨkiyandi. \p \v 26 Kiyaa nɨmba laakiyaa vak kat Moses tamba pɨlɨwutnda nyaangɨt ana vɨngwuk? Moses kaawa ya vla vɨtɨndɨ, vɨndɨ. Vɨlɨndɨ maa God ndɨ kat wandɨ. Wun Ebrahamna njambwi, Aisakna njambwi, Jekopna njambwi nyan wun waa wandɨ God. \v 27 God kiyaa nɨmbana njambwi nyan ana ndɨ. Kwo lɨga nɨmbana njambwi nyana God. Ngwuk wan hyaangɨk kat kavle maawut yelavɨka lɨgangwuk waa wandɨ Jisas. \p \v 28 Nyaangɨt pɨlɨwutɨga kɨta nyan yalaa ndina kwundimba kao lɨnja vak kat wutaa Jisas apma vat wanda vak kat wutaa Jisas kat wagalandɨ. God kwiya njambwi vla lɨga nyaangɨt anda nyaangɨt njambwi lɨga waa wagalandɨ. \v 29 Jisas awat wandɨ. Njambwi kɨngiyan. Isrel walɨnja nɨmba awuk ngwula. God nɨna njambwi nyana. Nat nyan ana lɨgandɨ. \v 30 Ngwula njambwi nyan kat God kat maawupmba yelavɨka solat asɨ. Ndɨ kat maawupmba nolin ngwandɨ. Ndɨ kat mbangɨmba nolin ngwandɨ. Ndɨ kat mbangɨ kwondumba solat asɨ waa tamba pɨlɨwutndi waa wandɨ Jisas. \v 31 Kwupmba lɨga God waa nyaangɨt kɨngiyan. Avla nolin ngwandɨngwa vapmba nat nyan kai nolin ngwandɨgiyangwuk. Nat nyaangɨt njambwi kai kɨmbɨk kiyaambɨt waa wandɨ Jisas. \p \v 32 Nyaangɨt pɨlɨwutɨga nyan Jisas kat wandɨ. Apma vat wamɨn sɨmogwi lɨga nyan waa wandɨ. God kɨta lɨga vak kat ana woseka wamɨn. Ndɨha njambwi ana lɨgandɨ. Kapma lɨgandɨ waa wandɨ. \v 33 God kat maawupmba yelavɨka solat sɨnja vak, maawupmba nolin ngwandɨnja vak, mbangɨ kwondumba solat sɨnja vak, avla nolin ngwandɨga vapmba nat nyan kat nolin ngwandɨnja vak, aywaa apma nglei vatna. God kat kwunapmak yamba tuga kelonja vatnagwi God kat kwunapmak vatnyaga kwinja vak kat wan apma nglei vat kwulataa lɨgandi waa wandɨ. \p \v 34 Apma vat wanda vak Jisas wutaa wandɨ. Mɨnai waa vat God yelavɨtna vatnonala kɨta vak vla lɨgandɨ waa wandɨ. Wandɨ, nat nɨmba Jisas kat wagalavak kak kai wandi. \s1 God kwiya nyan Kraist walɨnja nyan kat Jisas mbutndɨ \p \v 35 Jisas Godna ngaymba lɨga sɨmogwiga wandɨ. Nyaangɨt pɨlɨwutɨga nat nɨmba wupma walɨgandi. Kraist Devjtna mat nyana waa walɨgandi. Manda kat wupma walɨgandi waa wandɨ Jisas. \v 36 Godna waagan Devitna maawut ngwandɨndɨ maa wupma pɨlɨwutndɨ. \q1 Njambwi nyan God wuna njambwi nyan Kraist kat wandɨ. Wuna yaagindan naangamba ndaalɨ. Mɨn kat kao lɨga nɨmba kat sɨwun maa ngɨni mɨn kat ana kao yigiyandi waa wandɨ God waa pɨlɨwutndɨ Devit. \p \v 37 Devit Kraist kat njambwi nyan walɨndɨ. Manda kat tɨga Kraist Devitna mat nyanat tɨgɨyandɨ waa walɨgandi. Kraist Devitna njambwi nyana waa wandɨ Jisas. Wan nɨma Sakwat nɨmba ndɨnai waa nyaangɨt wutaa nolin ngwandɨndi. \s1 Nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmba yeta kavle vak kat Jisas kai wandɨ \p \v 38 Jisas sɨmogwiga wandɨ. Nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbana kavle vak kat yigumba avɨ ngwula. Lɨvla mbundɨ waavwimba kwusolaa yetɨvat walɨgandi. Wenga klalɨnja kavamba kwo nɨmba ndi kat apma vat wanjangat wupmat walɨgandi. \v 39 Nyaangɨt ngambulɨnja ngay wuleilaa njambwi nyana tɨgɨtmba ndalɨvat walɨgandi. Nɨma kɨgɨnda kwutnja kavamba ngivat sɨgɨt walɨgandi. \v 40 To lagwana kwanda kwanda nda sɨkwuka klalɨgandi. God kat sɨvla nyaangɨt maawut sɨtapman kapmba kwo walɨgandi. Nɨma nɨma vat Godnanamba klaigandi. \s1 To lagwa God kat sanya kwilɨ \p \v 41 Godna ngaymba lɨga sanya yaagilɨnja kavana nat naangamba Jisas ndaalɨndɨ. Wan nɨma sakwat nɨmba sanya yaagilɨnja vak kat ndaalɨga vɨndɨ. Nat nɨma sakwat kwanda kwanda ndo lɨga nɨmba sanya nɨma sakwat yaagindi. \v 42 Sanya lapman to lagwa yalaa mat yelogwen mbangɨ sanya vɨlɨlɨk yaagilɨ. Wan sanya vɨlɨlɨk peni kɨta vla lɨgandɨ. \v 43 Jisas ndina kwupmba la nɨmba kat yagwa walaa ndi kat wandɨ. Ngwuk kat wowun. Wan sanya lapman to lagwa nat nɨmba sanya kwinja vak kat kwulatɨ waa wandɨ. \v 44 Nat nɨmba nɨma sakwat sanyo lɨga kuvuk klalaa kwindi. Lɨ sanya lapman tɨga lɨla sanya aywaa kwilɨ waa wandɨ Jisas. \c 13 \s1 GODNA NGAY KAT SULƗNJEYA VAK KAT JISAS MBUTNDƗ \p \v 1 Jisas Godna ngay kwagalandɨ maa ndɨna kwupmba la kɨta nyan ndɨ kat wandɨ. Sɨmogwi lɨga nyan avɨmba mɨn. Apma kaambapmba kwutnja ngaya. Apma nglei ngaya waa wandɨ. \v 2 Jisas ndɨ kat wandɨ. Nɨma nɨma Godna ngay vɨmɨn? Ngɨnɨ wan ngay sulɨndi maa wan kaambak nɨglɨga wulɨga ndalaa kɨta kɨta yiga tɨgiyandi waa wandɨ. \s1 NƗMA VAT YAIGAA VAK KAT JISAS MBUTNDƗ \p \v 3 Jisas Oliv walɨnja nduwiat yiga ndaa lɨndɨ. Wan nduwi nat naangamba Godna ngay lɨndɨ. Pita, Jems, Jon, Endru ndɨ kat kapma lɨga wagalandi. \v 4 Nɨn kat ambuk. Anda sɨva Godna ngay kat yinjeya vak wama vak tɨgiyandɨ waa wagalandi. Anda nda tata lɨga nda nɨn kat sɨmogwigiyaa was wagalandi. \p \v 5 Jisas ndi kat wandɨ. Yigumba awukmba ngwuk. kɨta nyan ngwula maawut mandɨp yilandɨ. \v 6 Nɨma sakwat nɨmba wuna sɨ waga yaigandi. yalaa waigandi. Wun Kraist wun waa waigandi. Wan nɨmbana nyaangɨt wutaa nɨma sakwat nɨmbana maawut mandɨp vat yipiyandɨ waa wandɨ Jisas. \p \v 7 Kao veilaa yaa snjeya vak kat wutaa ke vaka. kao sɨgiyaa vat tiɨgiyandɨ. Wan vak ngɨlɨgiyaa njɨmbla wata. \v 8 Kɨta kwundi nɨmba nat kwundi nɨmba kat kao sɨgiyandi. Ngepma ngepma kat kao sɨkiyandi. kava kavamba yinaw kwukiyandɨ. Kɨgɨnda lapman njɨmbla tɨgiyandɨ. Wundi nama vat ngɨlɨgiyaa njɨmbla wata. Wan nɨma vak taagwa nyan kwupmak yipma sɨndɨ tɨga vak vla lɨgandɨ. \p \v 9 Ngwuk yigumba vɨga alɨmba ngwuk. Wan apma nyaangɨt ngambungweyangat ngwuk kak kwutaa kaligiyandi. nyaangɨt ngambulɨnja ngaymba ngwuk kak viyaigandi. njambwi nɨmbagwi nɨma nɨmba kat wun kat tɨga laataa kwukwa njɨvwa kat ndi kat mbukiyaangwuk. \v 10 Tat wan apma nyaangɨt ngepma ngepma nɨmba kat mbukiyangwuk. \v 11 Wan apma nyaangɨt ngambungweyangat ngwuk kat kwutaa kalinjeyan awat wangweyan nyaangɨk kat nɨmamba ke yelavɨka. Godna waagan ngwuk kat waigaa nyaangɨt waigangwuk. Avla ana waigangwuk. Godna waagan ngwula maawut ngwandɨndɨ maa waigangwuk. \v 12 Wan njɨmblamba nyamwun swambu kat vatnyavak kak kaligiyandɨ. Swambu nyamwun kat vatnyavak kak kaligiyandɨ. Nyan nyaek nyɨme kat ngivak kaligiyandɨ. \v 13 Wuna mbaapmba lɨngwangat tɨga ngwuk kak aywaa kai waigandi. Wan kavle njɨmbla kat kwulatɨga nyan tɨndeyan kwo lɨgiyandɨ. \s1 GODNA NGAYMBA LƗGIYAA KAVLE VAT \p \v 14 Tamba God waa nyaangɨt walɨga nyan Danyel wupma pɨlɨwutndɨ. \li1 Kɨta nyan Godna ngaymba kavle nglei nda \li1 taagagiyandɨ. Taaganda nda wan ngay nglambi \li1 lɨgiyandɨ waa pɨlɨwutndɨ. \p Pɨlɨwuta nyaangɨt vɨgiyaa nɨmba vɨlaa maawupmba yelavɨk. Taaganda kavle nglei vat vɨlaa Judiamba lɨngweyan nduwiat kɨta yi yigiyangwuk. \v 15 Ngay ngwaymba lɨga nyan kwanda kwanda nda klavak lungwamata yindeyan kavle yigiyandɨ. Kɨta yi yigiyandɨ. \v 16 Ambugavamba lɨga nyan ngaymba lɨga taaganda waavwi kat lungwamata yindeyan kavle yigiyandɨ. Kɨta yi yigiyandɨ. \v 17 Nyan tɨga taagwa, nyan kat mwunya kwilɨga taagwa wan njɨmbla yandɨ, ndi kat miwa ay. \v 18 Meit mwuk kwutɨga njɨmblamba ngivat kavle vat ke kwiga God kat wagala. \v 19 Wan nɨma vatna sakwat tat wungivat ana lɨndɨ. Tat God kɨpma kwutna njɨmbla wungivat ana lɨndɨ. Ngɨni wungivat ana lɨgiyandɨ. \v 20 Nɨma nyan wan nandinayana sakwat kalɨtapman yindeyan ndinyangu aywaa kiyaigandi. God ndɨna nɨmba kat tɨga nandinyana sakwat kalɨkiyandɨ. \p \v 21 Kɨta nyan yalaa ngwuk kat wandeyan avɨ Kraist kɨngiwyan ndɨ waa woseka wandwyan maawupmba ke yelavɨk. \v 22-23 Kraist lɨwun waa nɨma sakwat nɨmba waga God waa nyaangɨt wowun waa nɨma sakwat nɨmba waga yaigandi. Yalaa sɨmogwi lɨga nɨma njivwa kwukiyandi. Kwutndi, ngɨpaliga ndaigandi. kwutnjeya vak kat vɨlaa wan nɨmbana maawutmba yelavɨtnja vak kavle yigiyandɨ. Godna nɨmbana maawupmba yelavɨntnja vak kat kavle yivat waigandi. ndina maawupmba yelavɨtnja ngwula. Ngwuk kak tak tamba mbukwun. \s1 JISAS NGAGA YANDEYA NJƗMBLA KAT MBUTNDƗ \p \v 24 Wan kavle njɨmblana nɨma vak ngɨlɨndɨ maa nya yiga kulun waigandɨ. Mbak ana sɨgiyandɨ. \v 25 Singwuk pɨka ndalɨgiyandi. Nyɨnangwutmba lɨga nda kat yinaw kwukiyandɨ. \v 26 Kwutndɨ maa wun ndinyanguna nyan wun nyɨnangwupmba lɨga ngaga yaweya vak kat vɨgiyandi. Kwondumba yaigowun. Apma vat tɨga yaigowun. \v 27 Godna nɨmba kat klalaga kiyavak kak ndɨna ensel kat ay waigandɨ. Woli agwiat ay Malingwutnat ay. kambangwatnat ay. Kɨpmagwi nyɨnangwutnat wupma ay waa waigandɨ God. \s1 SUWA SƗMOGWILƗGA VAT \p \v 28 Suwa sɨmogwi lɨga vak kat yelavɨk ngwula. Maambɨ wagwundeyan nyagangeat waa yelavɨtɨgangwuk. \v 29 Ngwuk kat mbukwa nyaangɨt tɨga vak vɨlaa yelavɨkiyangwuk. Wan kavle vat tamba ngway tola lɨgandɨ waa yelavɨkiyangwuk. \v 30 ngwuk kat wowun. Mbambala tɨga nɨmba wunai waa vat vɨgiyangwuk. Tat ana kiyaigangwuk. Vɨlaa tɨga kiyaigangwuk waa wandɨ. \v 31 Nyɨnangwutnagwi kɨpmo ngɨni ngɨlɨgiyandɨ. Wunai waa nyaangɨt ana ngɨlɨgiyandɨ. Njɨmbala njɨmbla lɨgiyandɨ waa wandɨ Jisas. \s1 YAWEYA NJƗMBLA KƗTA NYAN ANA VƗGA WUKA LƗGANDƗ \p \v 32 Yaweya njɨmbla kɨta nyan ana vɨga lɨgandɨ. Ensel ana vɨga lɨgandi. Godna nyan wun ana vɨga lɨgowun. Wuna nyaek mɨna vɨga lɨgandɨ. \p \v 33 Yigumba avɨ ngwula. yaweya njɨmbla ana vɨga lɨgangwuk. \v 34 Yaweya vat kɨta nyan sɨvla kavat yindeya vak vla lɨgandɨ. Wan nyan ndɨna njɨvwa kwuta nɨmba kat wandɨ. Ngay vɨga alɨ. Ngayna njɨvwa agwut wandɨ. Ndaamange kat vɨga la nyan kat yigumba avɨ wandɨ. Walaa kwagalalaa sɨvla kavat yindɨ. \v 35 Wungivat ngwutno avɨ ngwula. Ngayna njambwi nyan yaiga njɨmbla ana vɨga lɨgangwuk. Nglaambu yaigandɨ? Nɨndɨ yaigandɨ? \v 36 Ngwuk sɨndu kwalɨga nɨmba vla lɨngwuk mala yandeyan ana nglaatndɨ. \v 37 Wupma avɨmba ngwuk. Ngwuk kak wawa ntyaangɨt ngwuk kat mɨna ana walɨgowun. Ndinyangu kat aywaa walɨgowun. Avɨ ngwula wowun waa wandɨ Jisas. \c 14 \s1 JISAS KAT VATNYAVAK WANJA VAK \p \v 1 Nandinya vɨlɨlɨk yindɨ mala Judana pesto lɨgiyandɨ. Wan pestomba tamba God ndi kat kwunatnda vak kat yelavɨka tugula nao kɨga lɨndi. God kat walɨga njambwi nɨmbagwi nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbo Jisas kat pagwuga kwutaa vatnyavak wandi. \v 2 Wan pesto la njɨmblamba kai wata wandi. Ndɨ kat kapmba kwutaa vatnyaneyan nɨma sakwat nɨmba vɨlaa kai walaa nɨma vat yigiyandi waa wandi. \s1 KƗTA LAGWA APMA NJANGU VEILƗGA NGWAAT JISASNA MBANGIMBA SALƗTƗ \p \v 3 Jisas Betanimba lɨga tat kawiya kɨla nyan Saimona ngaymba lɨga njambamba ndaa lɨndɨ, kɨta lagwa kaambapmba kwutnja aw kwutaa yalɨ. Wan awmba nat walɨnja apma njangu veilɨga ngwaat tɨndɨ. Wan ngwaat nɨma sanya kwiga klalɨnja ngwaakna. Aw tagulaa ngwaat ndɨna nambumba salɨtɨ. \v 4 Nat nɨmba kat waleavat wandi. Manda kat ngwaat ndɨna nambumba kwo salɨtnyɨn waa wandi. \v 5 Wan ngwaak wenga klagelɨ. Klalelaa sanya kwo lɨga nɨmba kat kwigelɨ. Wupma lɨ kat waa waleavat tɨndi. \v 6 Jisas ndi kat wandɨ. Lɨ kat ke yiga wungivat. Manda kat lɨ kat vat yigiyangwuk. Wun kat apma vat yiga kwunatɨ waa wandɨ. \v 7 Kwo lɨga nɨmba njɨmbla njɨmbla ngwutnogwinala lɨgiyandi. Njɨmbla njɨmbla ndi kat apma vat yigiyangwuk. Wun njɨmbla njɨmbla ngwutnogwinala ana lɨgiyowun. \v 8 Lɨla maawupmba yelavɨtaa apma vat yilɨ. Kiyawun maa wun kat waagumba taaganjeya vak kat yelavɨtaa salɨtɨ. \v 9 Ngwuk kak wowun. Wan apma nyaangɨt mbutnjeya kava kavamba lɨlai kwutna vak kak lɨ kat yelavɨtaa mbukiyandi. \s1 JUDAS JISAS KAT VATNYAVAT TA NƗMBA KAT KAMWIN KWINDƗ \p \v 10 Judas Iskeriot wan tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨtna kɨta nyan God kat kwunatɨga njambwi nɨmba kat Jisas kat sɨnjangat kamwin kwivat yindɨ. \v 11 Wan njambwi nɨmba Judas waa nyaangɨt wutaa nolin ngwandɨlaa ndɨ kat sanya kwivat wandi. Judas Iskeriot Jisas kat vatnyanjeya vak kat ndɨna maawupmba kwaka yelavɨtndɨ. \s1 PESTONA KƗGƗNDA JISAS NDƗNA KWUPMBA LA NƗMBANALA KƗNDƗ \p \v 12 Tagula nao kɨlɨnja pestona kɨta wan nandinyamba God Juda kat tamba kwunatnda pestona sip sip vatnyandi. Vatnyandi maa Jisas ndɨna kwupmba la nɨmba kat wandɨ. Pestona nɨma kɨgɨnda andamba yiga kɨgiyanɨn yelavɨk ngwula waa wandɨ. \v 13 Ndɨna kwupmba la nɨmbana vɨlɨlɨk palɨ kat wandɨ. ngepma wulei mbɨla. Ngepma wuleilaa ava yambɨmba kɨta nyan ngu awmba naangalaa kiyalɨga nyan mbɨk kat sɨla klakɨvaa yigiyandɨ. Ndɨna kwupmba ay mbɨla. \v 14 Ngay wuleindɨ maa wan ngay kwutna nyan kat awa mbɨla. Sɨmogwi lɨga nyan wandɨ waa awa mbɨla. Wunai wuna kwupmba la nɨmbonala God Juda kat kwunatnda pestona kɨgɨnda kɨneya kava andamapmba lɨgandɨ waga awa mbɨla. \v 15 Nɨma tɨmbu vɨlɨnge awlak ngemba la kava mbɨk kat sɨmogwigiyandɨ. Wan kava kwo kava ana ndɨ. ngayna nda ngilɨga. Wan ngay nɨn kat tamba kwundatndɨ waa wandɨ Jisas. \v 16 Ndɨna kwupmba la mbɨk vɨlɨlɨk palɨ ngepma yimbɨk. Yilaa Jisas mbɨk kat waa nyaangɨtmba tɨndɨ, vɨmbɨk. Kɨgɨnda kwupmbɨk. \p \v 17 Ngan ndandɨ maa wan tamba vɨlɨi kiyeli vɨlɨlɨk nɨmbanala Jisas laataa yandɨ. \v 18 Njambamba ndaa lɨga kɨlɨndi maa Jisas wandɨ. Ngwuk kak wowun. Ngwula kɨta nyan wun kat sɨnjangat kamwin kwilɨga nyana. Wunagwinala kɨlɨga nyan kamwin kwilɨga nyana waa wandɨ. \v 19 Wutaa ngɨpaliga ndalaa yelavɨka lɨndi. Jisas kat kɨta nyan kɨta nyan wagalandi. Wun kat wamɨn? Waa kɨta kɨta wagalandi. \v 20 Jisas ndi kat wandɨ. Ngwutna nat nyan kɨgiyand. Kɨta nombe awmba kɨga lɨli. \v 21 Wun Godna vak sɨmogwi lɨga nyan wun. Wun kat tamba pɨlɨwuta nyaangɨtmba yigiyandi. Wun kat kamwin kwigiyaa nyan ndɨ kat miwa ay. Ndɨ kat nyɨme kwutapman yigelan apma vat tɨgendɨ waa wandɨ Jisas. \s1 JISAS NDI KAT NAO KLALAA KANSAGA KWINDƗ \p \v 22 Kɨlɨndi maa Jisas nao klandɨ. Klalaa God kat wagalalaa lɨmba ngɨlɨlaa kwiga wandɨ. Agla wuna sɨmna wɨmba kwiwa. \v 23 Ngu la andagava klalaa God kat wagalaa tulaa kɨta kɨta nyan kat kwindɨ, kɨndi. \v 24 Ndi kat wandɨ. Wan ngu wuna yelogwena. Paak vla lɨgandɨ. Nɨma sakwat nɨmba kat kwunapmak wuna yelogwen salɨkiyandɨ. \v 25 Ngwuk kak wowun. Glepna ngu kɨpmamba lɨga ana nat njambɨk kɨgiyowun. God vɨga lɨga kavat wuleilaa kupi apma ngu kɨgiyowun waa wandɨ Jisas. \p \v 26 God kat mbangu kwundi walaa wan ngay kwagalalaa Oliv walɨnja nduwiat yindi. \s1 PITA KAT JISAS NGƗNI WUN KAT KAI WAIGAMƗN WAA MBUTNDƗ \p \v 27 Jisas ndi kat wandɨ. Ngwuk aywaa wun kat kwagalagiyangwuk. Tamba la nɨmba pɨlɨwutndi. \li1 Sip sip vɨga lɨga nyan kat God vatnyandɨ mala \li1 sip sip kava kava vaka yigiyandi \p waa pɨlɨwutndɨ waa wandɨ Jisas. \p \v 28 Kiyalaa laataa tata Galili yigiyowun waa wandɨ. \v 29 Pita ndɨ kat wandɨ. Nat nɨmba mɨn kat kwagalanjeyan wun ana kwagalagiyowun waa wandɨ. \v 30 Jisas ndɨ kat wandɨ. Mɨn kat wowun. Mbambala ngan wun kat njambɨ kuvuk kai waigamɨn. Kai wamɨn maa nyaaga njambɨ vɨli viyaigandɨ. \v 31 Pita nɨma kwundimba wandɨ. Mɨn kat ana kai waigowun. Mɨnai kiyaa vapmba kiyaweyan kiyalapman nda? Waa wandɨ Pita. Aywaa ngivak wandi. \s1 GETSEMANI WALƗNJA KAVAMBA JISAS GOD KAT WAGALANDƗ \p \v 32 Getsemani walɨnja kavat yindi maa Jisas ndɨna kwupmba la nɨmba kat wandɨ. Ngwuk wumba ndaa alɨ ngwula. Wun God kat yiga wagalagiyowun waa wandɨ. \v 33 Nat Nɨmba kat kwagalalaa Pita, Jems, Jon kat Jisas ndi kat kwutaa samat kalindɨ. Jisas nɨma vak kat yelavɨtndɨ. \v 34 Ndi kat wandɨ. Wuna maawut nɨma vat yelavɨtɨgowun. Kiyalaa lsvla lɨgowun. Ngwuk alɨ ngwula waa wandɨ. \v 35 Jisas samat yiga kɨpmamba ndalaa God kat wagalandɨ. Wungivat vat wun kat yilandɨ waa wagalandɨ. \v 36 Ndina kwundimba aba waa nyaek kat wandɨ. Mɨn aywaa alɨpsɨga kwutɨgamɨn. Wungivat vak wun kat yilandɨ. Wupma mɨna maawutmba kwuka yetɨ. Wuna maawupmba ke kwuka yetɨga waa wandɨ Jisas God kat. \p \v 37 Wagalalaa yalaa kuvut nɨmba sɨndu kwalɨndi, vɨndɨ. Pita kat wandɨ. Saimon sɨndu kwamɨn? Laataa lɨga samat ana wun kat kawiga tɨgiyamɨn? Waa wandɨ Jisas. \v 38 Jisas ndi kat wandɨ. Ke sɨndu kwaga. God kat wagala ngwula. God kat wagalangweyan ngwutna maawut ana kavle yigiyandɨ. Ngwutna maawupmba ana sɨndu kwiganɨn waa yelavɨkngwuk. Ngwula mɨni vali yindɨ, sɨndu kwangwuk. Ngwula nɨni maawupmba yelavɨkngwa vapmba ana yindɨ waa wandɨ Jisas. \p \v 39 Nat njambɨ yiga God kat wagalandɨ. Tat wanda wumba nyaangɨtmba wandɨ. \v 40 Nat njambɨ yalaa ndina mɨni sɨndu yilɨndɨ, sɨndu kwandi, vɨndɨ. Ndɨnai waa nyaangɨk kat wutaa ana kwundi wandi. \p \v 41 Njambɨ kuvuk yilaa yalaa ndi kat wandɨ. Tamba sɨndu kwaangwuk? Ngiyambak. Wun kat kwupmak ya nɨmba tabma ngwaya yanja. Wun Godna vat sɨmogwi lɨga nyan wun. Wun kat kavle vat yetɨlɨga nɨmba wun kat kwupmak yaandi waa wandɨ. \v 42 Laak ngwula. Yigat. Wun kat kamwin kwiya nyan ngwaymba lɨgandɨ waa wandɨ Jisas. \s1 JISAS KAT KWUTAA KALINDI \p \v 43 Jisas walɨndɨ maa wan tamba vɨli kiyeli vɨlɨlɨk nɨmbana kɨta nyan Judas yalɨndɨ. God kat kwunatɨga njambwi nɨmbagwi nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbao Judana ngwatno nɨma sakwat nɨmba kat ay wandi maa yak kwutaa njay kwutaa Judasonala yalɨndi. \v 44 Kamwin kwiya nyan tat ndi kat sɨmogwivat yandɨ. Kɨpmwimba wusɨtweya nyan kwutaa agiya wandɨ. \p \v 45 Judas Jisas kat yalaa ndɨ kat njambwi nyan walaa kɨpmwimba wusɨtndɨ. \v 46 Wusɨtndɨ maa ndɨ kat kwutndi. \p \v 47 Jisasna ngwaymba la nyan yak kwutaa God kat kwunatɨga njambwi nyana njɨvwa kwutɨga nyana waan kalɨtndɨ. \v 48 Jisas ndɨ kat wandɨ. Wun sɨkwutɨga nyan ana wun. Manda kat yak kwutaa njay kwutaa wun kat kwupmak yanguwak. \v 49 Nandinya nandinya ngwulanala Godna ngaymba lɨwun, ana kwukngwuk. Tamba pɨlɨwuta nyaangɨtmba yingwuk waa wandɨ Jisas. \v 50 Wandɨ, ndɨna kwupmba la nɨmba ndɨ kat kwagalalaa vaaka yindi. \s1 KWANDƗ NYAN KƗTA VAAKA PƗLƗNDƗ \p \v 51 Kwandɨ nyan kɨta Jisasna kwupmba yindɨ. Waavwi kɨta kwo kapmalaa yindɨ. Jisasna kwupmba yindɨ. Waavwi kɨta kwo kapmalaa yindɨ. Jisas kat kwuta nɨmba ndɨ kat kwupmat wandi. \v 52 Ndɨna waavwi mɨna klandi. Kwo vaaka sɨp mɨna pɨlɨga yindɨ. \s1 JISAS KAT NJAMBWI NƗMBA YISOLA LA NGAYAT KALINDI \p \v 53 God kat kwunatɨga njambwi nyana ngayat Jisas kat kalindi. God kat kwunatɨga njambwi nɨmbagwi Judana ngwatno nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbo yisolaa lɨndi wan ngaymba. \v 54 Pita sɨvlamba lɨga kwupmba yandɨ. Pita God kat walɨga njambwi nyana ngekavamba ndalɨndɨ. njambwi nyana kao lɨlɨga nɨmbonala ndalɨndɨ. Yipma yilɨndɨ, ya waymba yiga ndalɨndɨ. \p \v 55 God kat walɨga njambwi nɨmbagwi nat yisolaa la njambwi nɨmbo Jisas kat njɨkiya nɨmbakat kwaka yindi. \v 56 Nɨma sakwat nɨmba ndɨ kat njɨka wandi. Kɨta vapmba ana ngambundi. Mandɨp mandɨp nyaangɨt woseka ngambundi. \v 57 Nat nɨmba laataa njɨka wupma wandi. \v 58 Godna ngay ndinyangu kwutaa ngay sulɨgiyowun. Nandinya kuvut tɨga mandɨk ngay kwukiyowun. Ndinyangu kwutnjeya ngay vla ana kwukiyowun Jisas wandɨ wutnɨn njɨka walɨndi. \p \v 59 Kɨta nyaangɨtmba ana ngambundi. mandɨp mandɨp ngambundi. \v 60 God kat kwunatɨga njambwi nyan nɨndɨmba laataa Jisas kat wagalandɨ. Awat waigamɨn? Mɨn kat wanjangat angamak awat waigamɨn waa wagalandɨ. \v 61 Jisas awat ana wandɨ. Nat njambɨ God kat kwunatɨga njambwi nyan ndɨ kat wagalandɨ. Mɨn Kraist mɨn? Mɨn Godna nyan mɨn? Waa wagalandɨ. \p \v 62 Wandɨ, Jisas awa wandɨ. Ngɨni wun Godna vak sɨmogwi lɨga nyan wun Godna yaagindan naangamba ndalɨgiyowun, vɨgiyangwuk. nyɨnangwutmba lɨga yaigowun vɨgiyangwuk waa wandɨ Jisas. \v 63 Wandɨ maa god kat kwunatɨga njambwi nyan kimbuk yiga avla waavwi ngɨlɨtaa wandɨ. Ndɨ kat njɨka waiga nat nɨmba kat yagwa ana waiganɨn. Ndɨna ngambu sɨmbla nyaangɨtmba vatnyagiyanɨn. \v 64 Ndɨnai God kat kavle waa nyaangɨt tamba wukngwuk waa woseka wandɨ. Ngwuk angamak yelavɨkiyangwuk waa wandɨ. Wandɨ, wandi. Ndɨ kiyaigandɨ waa wandi. \p \v 65 Nat nɨmba Jisas kat sɨpmiya sandi. Nat nɨmba ndɨna mɨni waavwimba ngilaa viyaga wandi. Kandana viyaa. Viyaa nyana sɨ ambuk wandi. Kao lɨlɨga nɨmba ndɨ kat viyalaa kwutndi. \s1 PITA JISAS KAT KAI WANDƗ \p \v 66 Pita ngekavamba lɨga God kat walɨga njambwi nyana njɨvwa kwutɨga tagwanyan ndɨ kat walɨ. \v 67 Pita ya ngwaymba lɨga mbangɨ kulavi lɨndɨ maa ndɨ kat vɨlaa walɨlɨ. Mɨn Nasaretmba lɨga yaa nyan mɨn. Tamba Jisasonala lɨmɨn waa walɨ. \v 68 Pita kai wandɨ. Nyɨnai waa nyaangɨk kat ana wuka yelavɨtɨgowun walaa laataa ngegava tɨvwina suwi yambɨ yindɨ. \v 69 Wat tagwanyan vɨlaa wumba lɨga nɨmba kat walɨ. Jisasna kwupmba la nyan angwiyan yiga waa walɨ. \v 70 Nat njambɨ Pita kai wandɨ. Tɨga lɨga wumba lɨga nyan Pita kat wandɨ. Mɨn ndɨna kwupmba la nyan mɨn. Mɨn Galilimba la nyan mɨn waa wandɨ. \v 71 Pita nyaek sɨge yiga wandɨ. Wama nyaangɨt ana vɨga lɨgowun waa wandɨ. \v 72 Wandɨ, ava nyaaga viyandɨ, ngɨni wumba nyaaga viyandɨ. Pita Jisas ndɨ kat waa nyaangɨk kat yelavɨtndɨ. Wun kat njambɨ kuvuk kai waigamɨn. Wamɨn, nyaaga njambɨ vɨli viyaigandɨ wandangat yelavɨtaa nglandɨ. \c 15 \s1 JISAS KAT PAILATNAT KALINDI \p \v 1 Ngambi gleimba God kat kwunatɨga njambwi nɨmbagwi Judana ngwatno nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbo yisolaa ngambundi. Jisas kat man taamba sagilaa Pailat walɨnja njambwi nyanat kiyandi. \v 2 Pailat Jisas kat wagalandɨ. Mɨn Judana king mɨn? Waa wagalandɨ. Wagalandɨ mala Jisas wandɨ. Ngiyambak wamɨn waa wandɨ Jisas. \v 3 God kat kwunatɨga njambwi nɨmba Jiasa kat nɨma vat njɨka wandi. \v 4 Pailat nat njambɨ Jisas kat wagalandɨ. Awat waigamɨn? Nɨma sakwat vak wanja vak kat awut waa wandɨ. \v 5 Jisas awat ana wandɨ. Walapman tɨndangat Pailatna maawut yigumba ana yelavɨka lɨndɨ. \s1 PAILAT JISAS KAT KALIGA YIGA VATNYA JUDA KAT WANDƗ \p \v 6 Pailat wan pestona njɨmblamba kalabusmba lɨga kɨta nyan kat kwo ay walɨndɨ. Juda wan nyan kat sɨmogwindi maa Pailat kwo ay walɨndɨ. \v 7 Kalabusmba la Gavman kat kao la nɨmbana kɨta nyan tɨndɨ. ndina sɨ Barabas. kao la njɨmblamba kɨta nyan kat vatnyandɨ. \v 8 Wan nɨma sakwat nɨmba Pailat kat wandi. Mɨnai kwo ay waa vapmba agwut waa wandi. \v 9 Pailat ndi kat wandɨ. Judana king Jisas kat kwo ay walu? wandɨ. \v 10 God kat kwunatɨga njambwi nɨmba Jisas kat waliyavat kiyanja vak kat Pailat maawupmba yelavɨtndɨ. \v 11 God kat kwunatɨga njambwi nɨmba wan nɨma sakwat nɨmba kat wandi. Pailat kat awa ngwula wandi. Barabas kat kwo ay waa awa ngwula waa wandi. Wupmba Barabas kat kwo ay waa awa Pailat kat wandi. \v 12 Pailat ndi kat nat njambɨ wandɨ. Judana king walɨnja nyan kat angamak yigiyowun waa wandɨ. \v 13 Ndi kɨselaga wandi. Vɨtagwe mimba kaala waa wandi. \v 14 Pailat ndi kat wandɨ. Manda vatna kavle vat yinda waa wandɨ. Wandɨ, nɨma vat kɨselandi. Vɨtagwe mimba kaala waa kɨselandi. \v 15 Pailat wan nɨma sakwat nɨmbana maawupmba yivat wandɨ. Wungi kat tɨga Barabas kat kwo ay wandɨ. jisas kat aviya walaa vɨtagwe mimba kaala wandɨ maa ndɨ kat kwutaa kalindi. \s1 KAO YILƗGA NƗMBA JISAS KAT KWUSELƗGA WALƗNDI \p \v 16 Kao yilɨga nɨmba aywaa yalaa Pailatna ngay Pritoriam walɨnja ngaymba lɨga Jisas kat kiyandi. \v 17 Yelogwen mbangɨ waavwi ndɨ kat kwusondi. Mangɨnɨmbi yamboy klalaa ngilaa ndɨna nambumba kɨlɨsandandi. \v 18 Ndɨ kat kwuselɨndi. Mɨn Judana king mɨn waa kwuselɨndi. \v 19 Ndɨna nambu maambɨmba viyalɨndi ndɨ kat sɨpmiya salɨndi kwusɨlɨga kwaali mamba sɨndi. \v 20 Kwusɨlaa yelogwen mbangɨ waavwi klalaa ndɨ kat ndɨna waavwi kwusolaa vitagwe mbaomba kaalavat kiyandi. \s1 JISAS KAT KAALANDI \p \v 21 Samat yiga kɨta nyan kat vɨndi. Ndɨna sɨ Saimon. Wan nyan saimon ngepma wuleivat yandɨ. Ndɨ kat kwutaa wandi. Kan vɨtagwe mbao walalaa kali waa wandi. Wan nyan saimona angwa ngepma Sairiniwalɨnja ngepma. Ndɨna mbɨt nyana sɨ Aleksanda Rufus. \p \v 22 Golgota walɨnja nduwi andɨgava nambu vla la nduwi Jisas kat kiyandi. \v 23 Nɨma nguo mɨl walɨnja sukwino kɨta salɨndi. Jisas kat kwivat wandi. Ndɨ kɨvak kat kai wandɨ. Wan ngu kangɨt yilɨga vak kat kwulatɨga ngua. \v 24 Wungi kavamba ndɨ kat kaalandi. ndɨna waavwi klavak kak satumba kaselɨndi. \p \v 25 9 klok ngambi ndɨ kat kaalandi. \v 26 Jisas kat kavle vat wanja nyaangɨt lavungamba pɨlɨwutndi. Judana king waa pɨlɨwutndi. \v 27-28 Jisasonala sɨkwutɨga vɨlɨlɨk palɨ kaalandi. Nat nyan kat yaagindan naangamba nat nyan nat ambugendan naangamba kaalandi. \p \v 29 Vɨgɨvaa yilɨga nɨmba ndɨ kat kwusɨlɨndi. Ndaawamba viyaga wandi. Tat Godna ngay sulɨvat waa wamɨn. Nat ngay nandinya kuvutmba kwukiyowun waa wamɨn waa wandi. \v 30 Ngaga yaga avla mɨna mbangɨ kwunak waa kwusɨlɨgba wandi. \v 31 God kat walɨga nɨmbagwi nyaangɨt pɨlɨwutɨga nɨmbo ndino Jisas kat kwusɨlɨndi. Nat nɨmba kat kwunatndɨ. Avla ana alɨpsɨga kwunakiyandɨ waa kwusɨlɨndi. \v 32 Ndɨ Kraist tɨndeyan ndɨ Isrelna njambwi nyan tɨndeyan vɨtndeyan vɨtagwe mbaomba ngaga yandeyan vɨlaa ndɨ kat nɨna mbangɨ wiyo waavi taagandɨ maa ndɨna nyaangɨt wukiyanɨn waa kwusɨlɨndi. Ndɨnanala vɨtagwe mbaomba ta mbɨt nyan mbɨtno kwusɨlɨmbɨt. \s1 JISAS KIYANDƗ \p \v 33 Nɨndɨ nandinya nya kulun wandɨ. Tɨga vasagla ta lɨndi, kulun wandɨ. 12 klok lulun wandɨ, yiga 3 klok nglaambu kembandɨ. \v 34 3 klok nglaambu Jisas nɨma kwundimba kɨselaga wandɨ. Ndina kwundimba Eloi Eloi lama sabaktani wandɨ. God wuna nyaek manda kat wun kat kwagalamɨn waa wandɨ. \v 35 Wumba lɨga nɨmba yigumba ana wutaa wandi. Awut Ilaija kat walɨgandɨ waa wandi. \v 36 Kɨta nyan pɨlɨlaa namɨnɨngɨmba nyingi lɨga nɨma ngu sɨvugulaa njimbwi mbaomba namɨnɨgɨ taagalaa Jisas kat kwusolaa Jisasna tɨpmwimba taagalaa agɨ wandɨ. Wata kwo lɨgiyanɨn. ilaija ndɨ kat kwunapmak yandeyan vɨgiyanɨn waa kasega wandɨ. \v 37 Jisas nɨma kwundimba kɨselaa waga kiyandɨ. \p \v 38 Godna ngaymba nɨndɨ ngemba la nɨma waavwi ngɨlɨtndɨ. Angwapmba lɨga ngɨlɨka ndaindɨ. \v 39 Jisas kiyandɨ maa Jisasna mɨndama sambɨmba la njambwi soldia wandɨ. Ndɨ Godna nyan waa wandɨ. \p \v 40 Sɨvlamba lɨga nat taagwa vɨga lɨndi. Magdala walɨnja ngepmamba la taagwa lɨla sɨ maria nat Jemsagwi Josisna nyɨmeak. Salomi apma vɨga lɨlɨ. \v 41 Tat Jisas Galilimba lɨndɨ maa wat taagwa ndɨna kwupmba yalaa ndɨna kɨgɨnda kwuti Jisasonala nɨma sakwat taagwa yalaa vɨga lɨndi. \s1 JISAS KIYANDƗ, WAANGUMBA TAAGANDI \p \v 42 Nya ndaindɨ maa njɨvwa lapman nandinya kat kwanda kwanda kwutnjɨgwilɨnjan nandinya tɨndɨ. \v 43 Arimitiamba la nyan Josep yandɨ. Ndɨ yisolaa nyaangɨt ngambula nɨmbana kɨta nyana. God vɨga lɨga vak kat vɨga la kɨta nyana. Pailat kat yalaa Jisasna sɨm klavat wandɨ. \v 44 Pailat wandɨ. Tamba kiyandɨ? E? Ana kiyandɨ? Walaa njambwi soldia kat yagwa walaa wagalandɨ. \v 45 Njambwi soldia waa nyaangɨt wutaa pailat Josep kat sɨm agla wandɨ. \v 46 Jisasna sɨm kanda kalilaa waavwimba mbatndi. Kambapmba waangu vala taagandi. Taagalaa kambak mbandɨgaa ndɨna waangu tɨvɨndɨ. \v 47 Magdalamba lak Mariagwi Josisna nyɨmeo nat maria taaganja kava yigumba vɨga lɨmbɨt. \c 16 \s1 JISAS KIYALAA LAATNDƗ \p \v 1 Jɨvwa lapman nandinya yindɨ maa Magdalamba lak Maria Jemsna nyɨme nat Maria, Salomi, apma njangu veilɨga ngwaat Jisasna sɨmba salɨpmak kwutaa kalindi. \v 2 Kɨta wan nandinya ngambi glei laataa waangu la kavat yindi. \v 3 Avla ngambundi. Nɨn kat kandana kambat lavwigiyalaa waa ngambundi. \v 4 Yilaa kambak lavwilaa lɨndɨ, vɨndi. Wan kambak nɨma kambakna. \v 5 Waangu wuleilaa kɨta nyan sawun mbangɨ waavwi kwusolaa la nyan ndina yaagindan naangamba ndaalɨndɨ, vɨlaa ngɨpaliga ndandi. \p \v 6 Ndi kat wandɨ. ke vak. kwaka yangwan Nasaretmba la nyan ana lɨgandɨ. Tambu laatndɨ. Tat ndɨ kat taaganja kava avɨ waa wandɨ. \v 7 Ndɨna kwupmba la nɨmbagwi Pita kat yiga ambuk. Jisas laataa Galili yigiyandɨ waa ambuk waa wandɨ. Galilimba ndɨ kat vɨgiyangwuk waa ambuk waa wandɨ. \p \v 8 Waangumba lɨga vaaka kɨta yi yindi. Ngɨpaliga ndalaa avamban plaga yindi. Vaaka lɨga nat nɨmba kat ana mbutndi. \s1 MAGDALAMBA LAK MARIA JISAS KAT VƗLƗ \p \v 9 Kɨta wan nandinyamba Jisas laatndɨ maa Magdalamba lak Maria ndɨ kat tatak vɨlɨ. Tat Jisas lɨ kat tavila waagan sɨla vɨli savɨlɨndɨ. \v 10 Jisasonala ta nɨmba nolin tapman nglalɨndi maa Maria yaa ndi kat mubtuɨ. \v 11 Maria ndi kat mbutɨ. Jisas kiyalaa tamba laatndɨ waa mbutɨ. Wala vak wutaa ndina mbangɨ wup yindɨ. \s1 JISASNA MBAAPMAMBA LA MBƗT VƗLƗLƗK PALƗ JISAS KAT VƗMBƗK \p \v 12 Jisas mandɨt nyan vla lɨndɨ, vɨlɨlɨk palɨ ngepma lapman kavamba yetɨga lɨga Jisas kat vɨmbɨt. \v 13 Vɨlaa nat nɨmba kat yiga mbupmbɨk. Wamba nyaangɨt wutaa ndina mbangɨ wup yigandɨ. \s1 JISASNA MBAAPMAMBA LA TAMBA VƗLI KIYELI KƗTA LA NƗMBA NDƗ KAT VƗNDI \p \v 14 Ngɨni wan tamba vɨli kiyeli kɨta nɨmba njambamba ndaalɨga nao kɨlɨndi, Jisas ndi kat yandɨ. Yalaa ndi kat mbangɨ kɨlɨpangɨ yindɨ lɨnjangat nɨma kwundimba wandɨ. Tat va taagwa yaa mbuta nyaangɨt ngwula mbangɨ ana wiyo waavi taagandɨ. Wungi kat tɨga Jisas yiga ndi kat wandɨ. \v 15 Ndi kat wupma wandɨ. Kava kavamba wan apma nyaangɨt aywaa ndi kat yiga ambuk waa wandɨ. \v 16 Kɨta nyan wan apma nyaangɨt maawupmba kwutaa lɨndeyan ndɨ kat yagunjeyan ndɨ kat God kwunakiyandɨ. Maawupma kwupmak kak kai wagiyaa nɨmba kat God nɨma vat yigiyandɨ. \v 17 Wan apma nyaangɨt maawupmba kwukiyaa nɨmba ndinogwionala sɨmogwilɨga nda lɨgiyandɨ. Wuna sɨ waga waagan kat tula waa wanjeyan kwagalagiyandi. Mandɨp mandɨp kwundimba waigandi. \v 18 Kamboy kwutaa katsonjeyan ana valɨgiyandɨ. Ndaa kwutɨga ngu kɨnjeyan ana kiyaigandi. Yelogwen ta nɨmba kat taamba taaganjeyan kwo lɨgiyandi. \s1 JISAS NYƗNANGWUTNAT WOKENDƗ \p \v 19 Njambwi nyan Jisas ndi kat walaa nyɨnangwut wokelaa Godna yaagindan naangamba ndalɨndɨ. \v 20 Ndi kava kavamba yiga mbutndi. Nɨma nyan ndina lak kwandɨ. Sɨmogwi lɨga nɨma njɨvwa kwutndi. Va nɨmba vɨlaa yelavɨtndi. Wanja nyaangɨt woseka ana walɨkandi waa yelavɨtndi. Ngiyambak.