\id MAT - Huitoto Murui NT -Peru 2008 (DBL -2013) \h MATEO \toc1 Mateo Jesucristo Enɨruemo Illa Rafue Cuiafue \toc2 San Mateo \toc3 Mt \mt1 MATEO JESUCRISTO ENƗRUEMO ILLA RAFUE CUIAFUE \c 1 \s1 Jesucristo ie usumatɨaɨ \r (Lc 3.23-38) \p \v 1 Jesucristo rafuena omoɨmo cue lloiacana jira, naimɨe comɨnɨna nano lloitɨcue. Jesucristo usumatɨaɨ mɨcorɨaɨ mamecɨaɨna omoɨmo lloitɨcue. Naimɨe usumadɨ David mɨcorɨ. Jɨaɨe usuma Abraham mɨcorɨ. \v 2 Abraham mɨcorɨ jitodɨ Isaac mɨcorɨ. Isaac mɨcorɨ jitodɨ Jacob mɨcorɨ. Jacob mɨcorɨ jitodɨ Judá mɨcorɨ. Judá mɨcorɨ amatɨaɨ mɨcorɨaɨ moo jɨaɨ Jacob mɨcorɨ. \v 3 Judá mɨcorɨ jitodɨ Fares mɨcorɨ. Jɨaɨe jitodɨ Zara mɨcorɨ. Iaɨmaiaɨ mɨcorɨ eidɨ Tamar mɨcorɨ. Fares mɨcorɨ jitodɨ Esrom mɨcorɨ. Esrom mɨcorɨ jitodɨ Aram mɨcorɨ. \v 4 Aram mɨcorɨ jitodɨ Aminadab mɨcorɨ. Aminadab mɨcorɨ jitodɨ Naasón mɨcorɨ. Naasón mɨcorɨ jitodɨ Salmón. \v 5 Salmón mɨcorɨ jitodɨ Booz mɨcorɨ. Booz mɨcorɨ eidɨ Rahab mɨcorɨ. Booz mɨcorɨ jitodɨ Obed mɨcorɨ. Obed mɨcorɨ eidɨ Rut mɨcorɨ. Obed mɨcorɨ jitodɨ Isaí mɨcorɨ. \v 6 Isaí mɨcorɨ caɨ illaɨma David mɨcorɨ moo. David mɨcorɨ jitodɨ Salomón mɨcorɨ. Salomón mɨcorɨ eidɨ Urías mɨcorɨ aɨ. Naiñaiñona ollena, David mɨcorɨ Urías mɨcorɨna jobaimemo orede. Jobaimemo naimɨe fiodailla mei, naiñaiñona ote. \v 7 Salomón mɨcorɨ jitodɨ Roboam mɨcorɨ. Roboam mɨcorɨ jitodɨ Abías mɨcorɨ. Abías mɨcorɨ jitodɨ Asa mɨcorɨ. \v 8 Asa mɨcorɨ jitodɨ Josafat mɨcorɨ. Josafat mɨcorɨ jitodɨ Joram mɨcorɨ. Joram mɨcorɨ jitodɨ Uzías mɨcorɨ. \v 9 Uzías mɨcorɨ jitodɨ Jotam. Jotam mɨcorɨ jitodɨ Acaz. Acaz mɨcorɨ jitodɨ Ezequías mɨcorɨ. \v 10 Ezequías mɨcorɨ jitodɨ Manasés. Manasés mɨcorɨ jitodɨ Amón. Amón mɨcorɨ jitodɨ Josías. \v 11 Josías mɨcorɨ jitodɨ Jeconías mɨcorɨ. Jeconías mɨcorɨ amatɨaɨ mɨcorɨaɨ jɨaɨ itɨmacɨ. Naie facaiseconi Babilonia railla naɨraɨ dɨne naie naɨraɨ soldaduaɨ caɨ comɨnɨna uitɨmacɨ. \v 12 Naie meinomo Jeconías mɨcorɨ Salatiel mɨcorɨna comuitate. Salatiel mɨcorɨ jitodɨ Zorobabel mɨcorɨ. \v 13 Zorobabel mɨcorɨ jitodɨ Abiud mɨcorɨ. Abiud mɨcorɨ jitodɨ Eliaquim mɨcorɨ. Eliaquim mɨcorɨ jitodɨ Azor mɨcorɨ. \v 14 Azor mɨcorɨ jitodɨ Sadoc mɨcorɨ. Sadoc mɨcorɨ jitodɨ Aquim mɨcorɨ. Aquim mɨcorɨ jitodɨ Eliud mɨcorɨ. \v 15 Eliud mɨcorɨ jitodɨ Eleazar mɨcorɨ. Eleazar mɨcorɨ jitodɨ Matán. Matán mɨcorɨ jitodɨ Jacob mɨcorɨ. \v 16 Jacob mɨcorɨ jitodɨ José mɨcorɨ. José mɨcorɨdɨ María ɨni. Naiñaiñodɨ Jesús ei. Naimɨe mamecɨ jɨaɨcɨdɨ Cristo. \p \v 17 Abraham mɨcorɨ illa facaisemona David mɨcorɨ jeicɨa facaisemo Jesús ie catorce nanoramacɨ mamecɨ jai ite. David mɨcorɨ facaisemona Babiloniamo ite naɨraɨ anamo caɨ jaiagaɨ illa facaisemo catorce nanoramacɨ mamecɨ jɨaɨ ite. Babiloniamo ite naɨraɨ anamo caɨ jaiagaɨ illa facaisemona Jesús jeicɨa facaisemo catorce nanoramacɨ mamecɨ jɨaɨ ite. \s1 Jesús jeicɨa rafue \r (Lc 2.1-7) \p \v 18 Jesucristo comuilla rafuena lloitɨcue. Jesús eidɨ María. Naiñaiñona jɨcanotɨmɨedɨ José mɨcorɨ. Naimɨe mɨcorɨ dɨga naiñaiño nia iñenia, Jesiñamui Joreño ie uaido naiñaiñona uruesitate. \v 19 José mɨcorɨ maremɨe. María jai uruesillana naimɨe mɨcorɨ fɨdɨanona, naiñaiñona meidaitañellena jira, naiñaiñona bainino dotaacade. Jɨaɨmɨe dɨga illamona urueside raillanona comecɨna facajanona, naiñaiñona dotaacade. \v 20 Naimɨe mɨcorɨ comecɨna iemo facaia, naimɨe mɨcorɨ nɨcaɨrillanona, naimɨe mɨcorɨmo Jusiñamui jaɨenicɨ bairiano raite: \p —José, David mɨcorɨ jito, Maríana jacɨruiñeno ono, o aɨna illena. Jusiñamui Joreño naiñaiñona jai uruesitate. \v 21 Ɨimana jocoite. Ie comɨnɨ naimacɨ jeacɨnomona naimɨe jilloitajaɨbilla jira, Jesúna o jɨtalle naimɨe mamecɨdɨ —raite. \v 22 Bie rafue suide, Jusiñamuidɨ ie lloraɨma mɨcorɨ jaie llotataga uaina suillena. \v 23 Jaie llotatate: \q1 Ɨimana uiñoñedɨñaiñomo comuite uruedɨ. \q1 Ɨimana jocoite. \q1 Emanuel ie mamecɨ jɨtalle. \m Bie mamecɨ oni dobaiñuamona raite: “Jusiñamui caɨ dɨga ite”. \p \v 24 José mɨcorɨ casidemo, Jusiñamui jaɨenicɨ lloga uaina fɨnode. Maríana ote, ie aɨna illena; \v 25 iadedɨ nai jitona naiñaiño nia jocoñenia, naiñaiño dɨga naimɨe mɨcorɨ nia ɨnɨñede. Naiñaiño jito jeicɨa mei, José mɨcorɨ jɨtade naimɨe mamecɨna Jesúna. \c 2 \s1 Monamo ite ramo comecɨaɨna facauidɨno rafue \p \v 1 Judea railla enɨruemo Jesús jeicɨga. Naimɨe jeicɨanodɨ Belén. Naie facaiseconi ite illaɨmadɨ Herodes mɨcorɨ. Monamo ite ramo comecɨaɨna facauidɨno naie facaiseconi Jerusalémo jitoma billafo dɨnena bitɨmacɨ. Jerusalémo itɨnomo jɨcanotɨmacɨ: \p \v 2 —¿Nɨnomo como jeicɨga omoɨ judíuaɨ illaɨmadɨ? Jitoma bisoillafomo como bairede ucuduna cɨodɨcaɨ. Naiemona naimɨe jeicɨana jai uiñotɨcaɨ. Naimɨemo iobillacɨnona fecallena bitɨcaɨ. \p \v 3 Herodes mɨcorɨdɨ naicɨnona cacajanona, ie comecɨ jarire ite. Jɨaɨmɨe naimɨe meifomo illana jitaiñede. Jerusalémo itɨnodɨ jɨaɨ jarire itɨmacɨ. \v 4 Ie facaise Herodes mɨcorɨ judíuaɨ illaɨcomɨnɨna uaiduanona, naimacɨmo Cristo raillamɨe jeicɨana jɨcanote. \v 5 Uai otɨmacɨ: \p —Judea railla enɨruemo. Belémo. Iena Jusiñamui facaina mɨcorɨdɨ jaie cuega: \q1 \v 6 Judea enɨruemo Belén naɨraɨ ite; ia naie naɨraɨ eo janorede. \q1 Naie naɨraɨmona damɨe jeicɨamona, omoɨ illaɨmana jaite. \q1 Naimɨedɨ cue Israel railla comɨnɨna sedaite. \q1 Iemona Belén naɨraɨ Judea illaɨcomɨnɨ baɨfemo faɨte \m cuega. \v 7 Iena cacaja mei, Herodes mɨcorɨdɨ monamo ite ramo comecɨaɨ facauidɨno bainino uaidote. Naie ucudu bairia facaise raise uiñollena jɨcanote. \v 8 Naimacɨna Belémo orede. Llote: \p —Naie uruena raise jeno. Naimɨena omoɨ cɨua mei, cuemo lluaɨbi, naimɨe dɨne cue jaillesa. Naimɨemo iobillacɨnona jɨaɨ fecaacadɨcue —llote. \p —Jɨɨ —faɨriotɨmacɨ. \v 9-10 Iena naimɨe mɨcorɨ llua mei, jaidɨmacɨ. Ucuduna naimacɨ dane cɨuamona, eo iobidɨmacɨ. Naimacɨ cɨua ucududɨ naimacɨna ɨfuanona, monamo naie urue afemo ride. \v 11 Fo jaillano uruena, ie ei María dɨga, cɨodɨmacɨ. Naimɨemo iobillacɨnona fecallena, caiñɨcɨ ɨfodo ana raɨnadatɨmacɨ. Naimacɨ bolsas sebiñuanona, naimɨemo rana jamai fecadɨmacɨ. Oro fecadɨmacɨ. Caɨmare sorirede rana jɨaɨ fecadɨmacɨ. \v 12 Naimacɨ ɨnɨa anamo naimacɨ nɨcaɨrillanona, Jusiñamui llote: \p —Herodes dɨne abɨdo jaiñeno —llote. Ie jira Jerusalémo jaiñeno abɨdo naimacɨ enɨruemo jaidɨmacɨ. \s1 Egiptomo Jesús jailla rafue \p \v 13 Naimacɨ jailla mei, José mɨcorɨ ɨnɨa anamo nɨcaɨrite. Nɨcaɨrillanona, Jusiñamui jaɨenicɨdɨ naimɨemo bairiano raite: \p —Egiptomo nai o urue dɨga, ie ei dɨga, mai jai. Omo cue llua dɨnori nainomo i. O abɨdo billɨrui lloitɨcue. Herodedɨ nai uruena jenoite, naimɨena meinellena —raite. \p \v 14 José mɨcorɨ raɨre casillano, nai urue dɨga, Jesús ei dɨga, Egiptomo naɨona jaide. \v 15 Herodes mɨcorɨ fiodaille dɨnori nainomo ite. Ie muidona Jusiñamui ie facaina lloraɨma mɨcorɨ llotataga uai jai suide. Jaie lloga: “Egiptomona cue Jitona jai uaidotɨcue”. \s1 Mena años itɨsaɨaɨ dɨerisedena faia rafue \p \v 16 Egiptomo Jesús jaillana Herodes mɨcorɨ fɨdɨñede. Monamo ite ramo comecɨaɨna facauidɨno naimacɨ enɨruemo abɨdo jaillana naimɨe mɨcorɨ jɨaɨ fɨdɨñede. Naimɨe mɨcorɨ dɨne naimacɨ abɨdo biñena jira, naimɨe mɨcorɨna naimacɨ jɨfuia jira, naimɨe mɨcorɨ eo icɨrite. Ie jira mena años itɨsaɨaɨ dɨerisedena faetate. Nana Belémo ite ɨisaɨaɨ dɨese faetate. Belén ecɨmo itɨno uruiaɨna jɨaɨ faetate. Naie ucudu mena años jaie nano bairena jira, mena años itɨsaɨaɨ dɨerisedena faetate. \v 17 Raquel mɨcorɨ jaie eia isoi, Belén itɨno birui eedɨmacɨ. Jeremías mɨcorɨ iena jaie cuega: \q1 \v 18 Ramá railla naɨraɨ dɨnena Raquel mɨcorɨ eo eiana cacadɨcue. \q1 Caɨ usuño Raquel mɨcorɨ eede. \q1 Naiñaiño mɨcorɨ uruiaɨ mɨcorɨaɨ facaina eede. \q1 Jɨaɨe comɨnɨmona fɨraduacɨnona jitaiñede, naiñaiño uruiaɨ mɨcorɨaɨ jai fiodailla jira. \p \v 19 Dɨgarui illanona, Herodes mɨcorɨ fiodailla mei, Egiptomo José mɨcorɨ dane nɨcaɨrillanona, Jusiñamui jaɨenicɨ naimɨemo bairede. \v 20 Llote: \p —O comɨnɨ enɨruemo na o urue dɨga, ie ei dɨga, abɨdo mai jai. Nai o uruena meineiacadɨmɨe jai fiodaite. \p \v 21 Ie jira ie enɨruemo naie urue dɨga, ie ei dɨga, abɨdo jaide. \v 22 Herodes mɨcorɨ jitodɨ ie moo ifomo jai illana José mɨcorɨ fɨdɨano, jacɨruite. Herodes mɨcorɨ jito mamecɨdɨ Arquelao. Nainomo José jaiacaiñede. José mɨcorɨ dane nɨcaɨrillanona, Jusiñamuidɨ Galilea railla enɨruemo naimɨe jaillena naimɨemo llote. \v 23 Nazaret railla naɨraɨ dɨne jaide, nainomo illena. Iemona Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ jaie cuegafuiaɨ jai suide. Cristona jaie cuetɨmacɨ: “Naimɨedɨ Nazaret imɨe”. \c 3 \s1 Jofue iñenanomo Juan Bautista mɨcorɨ illa rafue \r (Mr 1.1-8; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28) \p \v 1 Dɨga años illanona, Juan Bautista raillamɨe mɨcorɨdɨ jofue iñenanomo illanona, comɨnɨna dafaɨfia, Jusiñamui rafuena naimacɨna llofueuide. \v 2 Comɨnɨ naimɨe mɨcorɨ dɨne billanona, naimacɨmo llote: \p —Omoɨ jeacɨnona faɨnonocaida, omoɨ comecɨaɨ iuaillaɨ meido. Jusiñamui dɨbeimo omoɨ i. Naimɨe anamo omoɨ illana naimɨe jitailla jira, omoɨmo iena lloitɨcue —llote. \v 3 Isaías mɨcorɨdɨ Jusiñamui facaina lloraɨma. Juan Bautista mɨcorɨ nia iñenia, Isaías mɨcorɨdɨ naimɨe mɨcorɨna jaie cuete: \q1 Jofue iñenanomo damɨe jɨdai-jɨdaillana cacadɨcue. \q1 Naimɨe llote: “Caɨ Nama biite. \q1 Naimɨe naɨso atona raise fɨno” llote. \m Iese llote; iadedɨ naimɨe uaina naimacɨ feiñollena, naimacɨ comecɨaɨ marena fɨnuana ñaɨte. \v 4 Juan mɨcorɨdɨ camello itɨraɨaɨ ie nilla ɨniroina jɨtade. Igoɨ iena ie moilligaɨna jɨtade. Fioduaɨna rɨte. Cɨifona mete. Jamai rana guite. \v 5 Dɨga comɨnɨ naimɨe mɨcorɨ dɨne jai jaisoidɨmacɨ. Jerusalémona, nana Judeamona, nana Jordán fuemona jai jaisoidɨmacɨ. \v 6 Jusiñamuimo naimacɨ jeacɨnona naimacɨ llua meino, naimacɨdɨ Juan mɨcorɨ bautizaga. \v 7 Bautizallena, dɨga fariseuaɨ, dɨga saduceuaɨ, naimɨe mɨcorɨ dɨne bitɨmacɨ; iadedɨ naimacɨ billana naimɨe mɨcorɨ cɨuano llote: \p —Maraiñede rafuena fɨnocana omoɨ jailla jira, jaio naɨraɨ isoidomoɨ. ¿Nɨese Jusiñamui rɨicaillɨfuemona jilloitomoɨ? Cue dɨne omoɨ billena, ¿bu omoɨmo llua? \v 8 Omoɨ comecɨaɨ iuaillaɨ meido. Omoɨ jeacɨnona faɨnonocai. Iemona Jusiñamui jitaillacɨnona fɨno. Mare rafuena fɨnocana jai. Naiemona omoɨ comecɨaɨ iuaillaɨ meiduana uiñoitɨcaɨ. Ie mei omoɨ bautizallomoɨ. \v 9 Omoɨ comecɨaɨna facañeno: “¿Bue ñellena o llua isoi fɨnoitɨcaɨ? Jusiñamui Abraham mɨcorɨna jaie eo raise nabaide. Abraham mɨcorɨ caɨ moo illamona, Jusiñamui rɨicaillɨfuemona jilloitɨcaɨ”. Ero, omoɨmo lloitɨcue: Cue llua isoi omoɨ fɨnoñenia, naimɨe rɨicaillɨfuemona jilloñeitomoɨ. Abraham mɨcorɨ uruiaɨdomoɨ; iadedɨ Jusiñamui jitaillacɨnodo jaiacaiñedomoɨ. Naimɨe jitaia, naimɨe jitaillacɨnona naimacɨ fɨnollena, bene ite nofɨcɨmona naimɨedɨ Abraham mɨcorɨ facaina uruiaɨna comuitarede. \v 10 Ero, llɨsiñede riara tɨedomoɨ. Tɨia mei, maraiñena jira, iena jobaidomoɨ. Ie isoidomoɨ. Omoɨ maraiñena jira, Jusiñamui omoɨna jai duere fɨnoacade. Ie rɨicaillafue anamo jai itomoɨ. Omoɨ comecɨaɨ iuai omoɨ meidoñenia, omoɨna duere fɨnoite. \v 11 Jusiñamui dɨbeimo omoɨ comecɨaɨ iuai omoɨ meidoia, jɨnui dɨga omoɨna bautizaitɨcue. Cue baɨfemo faɨtɨmɨe bie facaise biite. Naimɨe cue ifo meidoite. Jamai bue cue isoilla jira, naimɨena cue canuana uiñoñedɨcue. Naimɨe bia, naimɨe dɨbeimo omoɨ jaillamona, Jusiñamui Joreño omoɨmo itataite. Omoɨ comecɨaɨ iuai omoɨ meidoñenia, omoɨna duere fɨnoite. \v 12 Trigona omoɨ betaia, mare trigona eenotomoɨ. Maraiñede ra oni dotajanona, iena jobaitomoɨ. Ie isoide. Naimɨe rafuena lluanona, comecɨaɨ iuaillaɨ meidotɨnona ie moo illanomo naimɨedɨ ofitaite; iadedɨ jɨaɨe comɨnɨna duere fɨnoite. Iraimo dotaite. Naie irai jaca duiñede —llote. \s1 Jesús bautizaja rafue \r (Mr 1.9-11; Lc 3.21-22) \p \v 13 Juan mɨcorɨ Jordán dɨne nia ia, Galileamona Jesús bite. Naimɨena bautizallena, Juan mɨcorɨ dɨne bite. \v 14 Juan dɨnena naimɨemo llote: \p —Bautizallena cuemo bitɨo; ia dama ite. Cuena o bautizaia, cuemona mare. \p \v 15 Jesús uai ote: \p —Cuena mai o bautiza. Nana Jusiñamui jitailla rafue coco fɨnoia, mare. \p Juan: \p —Jee —raite. Ie facaise naimɨena bautizade. \v 16 Jesús bautizaja mei, jɨnuimona bite. Mona bojodena cɨode. Jusiñamui Joreño, ucugɨ isoi, naimɨe emodomo ana billana cɨode. \v 17 Ie facaise monamona Jusiñamui llote: \p —Bimɨe cue eo isiruiga Jito. Naimɨeri iobidɨcue. \c 4 \s1 Jesúna Taɨfe ramo faɨa rafue \r (Mr 1.12-13; Lc 4.1-13) \p \v 1 Naie facaise nainomo naimɨena ramo Taɨfe faɨllena, jofue iñenanomo Jusiñamui Joreño Jesúna uite. \v 2 Cuarenta dɨgarui Jesús guiñede. Naie facaise fuilla mei, guiñeno illamona, aimetaite. \v 3 Ie facaise Taɨfe naimɨe dɨne bite. Jesús aimetaillana naimɨe uiñuamona llote: \p —Jusiñamui Jitodɨodena, naimɨemo llono: “Ore Moo, cue guillesa, bie nofɨcɨ llomenicona jaita”. \v 4 Jesús uai ote: \p —Dama ite. O lluana fɨnoñeitɨcue. Jusiñamui facaina lloraɨma mɨcorɨ iena jaie cuega: “Jɨaɨe rafuedɨ llomenico guilla baɨfemo faɨte. Dama guillemo comecɨna facañeno; iadedɨ Jusiñamui lloga uaimo caɨ comecɨ facajamona, ie uaido caɨ jailla” cuega. \p \v 5 Ie mei Jerusalémo Jusiñamui jofo muidomo Taɨfe Jesúna uite. \v 6 Raite: \p —Jusiñamui Jitodɨodena, enɨruemo mai ana uai. David mɨcorɨ ona jaie cuega: \q1 Ona eenollena, Jusiñamuidɨ ie jaɨenisaɨmo lloite. \q1 Enɨruemo o uaiñellena, o abɨ bofedaiñellena, ona feiñoitɨmacɨ \m cuega. Naie lloga uai suillena, bie jofo muidomona mai ana uai. Naimɨe ie lloga uaina fɨnorede; ia iena cue uiñollena, mai ana uai. \p \v 7 Jesús uai ote: \p —Dama ite. Ana uaiñeitɨcue. Ero, ie comɨnɨmo Moisés mɨcorɨ jaie cuega: “Caɨ Nama Jusiñamuina facacɨñeno”. Naimɨe cuena raise eenuana jai uiñotɨcue. Jamai ebena naimɨena facacɨñeitɨcue. O lluana fɨnoñeitɨcue. \p \v 8 Ie mei a ite anedumo Taɨfe naimɨena uite, naie anedumona nana naɨraɨaɨna cɨoillena. Naie naɨraɨaɨ eo ebire eruaɨde. \v 9 Naimɨemo llote: \p —Nana bie naɨraɨaɨ cue anamo birui illamona, cuena o sedaia, nana bie naɨraɨaɨ omo iitɨcue. O caiñɨcɨ ɨfodo ana raɨnada, cuemo iobillacɨno o fecallena. \p \v 10 Jesús uai ote: \p —Dama ite. Ona sedañeitɨcue. Ie comɨnɨmo Moisés mɨcorɨ jaie cuega: “Caɨ Nama Jusiñamuina seda. Dama naimɨemo iobillacɨnona feca”. Taɨfe, mai cuemona oni jai. \v 11 —Ie facaise naimɨemona Taɨfe jaide. Naimɨe jailla mei, Jusiñamui jaɨenisaɨ Jesús dɨne bitɨmacɨ. Naimɨena ecallena bitɨmacɨ. \s1 Galileamo Jesús illa rafue \r (Mr 1.14-15; Lc 4.14-15) \p \v 12 Naie facaise Juan Bautista mɨcorɨna Herodes gaɨtajana naimɨe fɨdɨano, Galilea railla enɨruemo Nazaretmo Jesús jaide. \v 13 Nainomo rilla mei, Capernaumo jaide. Capernaum naɨraɨ jorai fuemo ite. Nainomo Zabulón railla enɨrue ite. Neftalí railla enɨrue jɨaɨ ite. \v 14 Nainomo Jesús jailla jira, Isaías mɨcorɨ jaie cuegafuiaɨ jai suide. \v 15 Naimɨe mɨcorɨ naie comɨnɨna jaie cuega: \q1 Bie enɨruemo dɨga naɨraɨ ite. \q1 Zabulón ite. Neftalí ite. \q1 Monaillai fuemo naɨraɨ ite. Jordán ruicafebeimo naɨraɨ ite. \q1 Galileamo naɨraɨ jɨaɨ ite. Nainomo judíuaɨñedɨno jai itɨmacɨ. \q1 \v 16 Jeacɨno anamo naimacɨ illamona, naga naie enɨruemo ite comɨnɨ jitɨredɨnomo itɨmacɨ isoidɨmacɨ \q1 Jusiñamuina uiñoñeno fiodaicana jaidɨmacɨ; iadedɨ eo mare rafue birui cacaitɨmacɨ. \q1 Naie rafue naimacɨ comecɨaɨna llɨgaiñoite. Naie rafuena uitɨmɨe bairenite \m cuega. Jusiñamuina naimacɨ uiñoñena jira, naimacɨna iese cuega. Jesús nainomo birui llofuia jira, mare rafuena jai cacadɨmacɨ. \v 17 Galileamo rilla mei, Jesús llocana jaide. Llofuete: \p —Jusiñamui dɨbeimo illena, omoɨ jeacɨnona faɨnonocaida, omoɨ comecɨaɨ iuaina meido. Ie comɨnɨna omoɨ jaillena birui jitaide. \s1 Ie llofueoicaiganona jaillena, Jesúdɨ nagaamagamɨena fetua rafue \r (Mr 1.16-20; Lc 5.1-11) \p \v 18 Jɨaɨruido Galilea railla jorai fuemo Jesús macaritemo, menamɨena cɨode. Naga ie ama iaɨmaiaɨ. Damɨe Simón. Jɨaɨcɨ naimɨe mamecɨdɨ Pedro. Ie ama Andrés dɨga ite. Lloijina faɨraɨma iaɨmaiaɨ. Iese jaca naie iaɨmaiaɨdɨ maɨjɨuidɨiaɨmaiaɨ. \v 19 Iaɨmaiaɨmo llote: \p —Cue dɨga omɨco jaioicaillena, cue dɨga mai bi. Cue llofueganona omɨco jaillena jitaidɨcue. Llɨcɨaɨna birui ocabitomɨco; iadedɨ comɨnɨna oitomɨco, cue dɨbeimo naimacɨ illena. \p \v 20 Iena cacajanona, ieconi iaɨmaiaɨ lloijina faɨnonocaida, naimɨe dɨga jaidɨiaɨmaiaɨ. Ie llofueganona jaillena, jaidɨiaɨmaiaɨ. \v 21 Llɨaɨ baɨ Jesús jaidemo, jɨaɨe menamɨena cɨode. Naga ie ama iaɨmaiaɨ. Damɨe Jacobo. Jɨaɨmɨe Juan Iaɨmaiaɨ moodɨ Zebedeo. Naimɨe dɨga botemo itɨiaɨmaiaɨ. Lloijina sɨgaɨdɨmacɨ. Jesús iaɨmaiaɨna uaidote, naimɨe llofueganona jaillena. \v 22 Ieconi iaɨmaiaɨ moona faɨnonocaida, botemona arɨ billanona, Jesús dɨga jaidɨiaɨmaiaɨ. \s1 Jesús ailluena comɨnɨna llofuia rafue \r (Lc 6.17-19) \p \v 23 Nana Galileamo Jesús jaide. Judíuaɨ ofiracuaɨmo llofueuide. Naimɨe anamo comɨnɨ illana Jusiñamui jitailla jira, Jesúdɨ Jusiñamui dɨbeimo naimacɨ comecɨaɨ iuaina meiduana llofuete. Ie comɨnɨna naimacɨ illena llofuete. Naga isoide duicona duidɨnona jillotate. \v 24 Iemona nana Siria railla enɨruemo naimɨe mamecɨ soride. Naie comɨnɨ naga isoide duicona duidɨnona naimɨe dɨne atɨdɨmacɨ. Abɨ isiredɨnona atɨdɨmacɨ. Jananɨaɨ anamo illa comɨnɨna atɨdɨmacɨ. Naɨllidɨnona atɨdɨmacɨ. Niraɨdanidɨnona atɨdɨmacɨ. Nana naimacɨna jillotate. \v 25 Ailluena comɨnɨ naimɨena racadɨmacɨ. Galileamona, Decápolimona, Jerusalémona, Judeamona, Jordán ruica dɨbeimona comɨnɨ bitɨmacɨ. \c 5 \s1 Anedumo naimɨe ia, Jesús lloga rafue \r (Lc 6.20-23) \p \v 1-2 Ailluena comɨnɨna Jesúna racadɨmacɨ. Naimacɨna Jesús cɨuanona, anedu muidomo jaide. Ie llofueoicaigano naimɨe dɨga jaidɨmacɨ. Nainomo ana raɨta, Jesús naimacɨmo llote: \p —Omoɨna Jusiñamui ie comɨnɨna sedaacana rafuena ja llofueitɨcue. Naimɨe anamo naimacɨ illena llofueitɨcue. \v 3 Ero, Jusiñamui naimɨena jitaidɨnona sedaite. Comecɨaɨna facadɨmacɨ: “Naimɨe jitaillacɨnona danɨ fɨnonidɨcaɨ; ia naimɨe caɨna canuanona, iena fɨnoitɨcaɨ”. Naimɨe comɨnɨna naie isoidɨno illamona, naimɨe naimacɨna canoite. Iemona caɨmare iitɨmacɨ. \v 4 Jusiñamui sunaitɨnona sedaite. Ailluena comɨnɨ jeacɨno fɨnocana jaidɨmacɨ. Iena uiñuamona, damɨerie sunaitɨmacɨ. Naimɨe comɨnɨna naie isoidɨno illamona, Jusiñamui naimacɨ comecɨaɨna ocuiñotaite. Iemona caɨmare iitɨmacɨ. \v 5 Jusiñamui abɨna ɨedoñedɨnona sedaite. Naimɨe comɨnɨna naie isoidɨno illamona, Jusiñamui nana enɨrue naimacɨmo iite. Enɨruemo comɨnɨna ɨco cue sedaia, iese iite. Iemona caɨmare iitɨmacɨ. \v 6 Jusiñamui naimɨe jitaillacɨno fɨnodɨnona sedaite. Jusiñamui mare rafuena naimacɨ fɨnuana canoite. Iemona caɨmare iitɨmacɨ. \v 7 Jusiñamui comɨnɨna duenaitɨnona sedaite. Naimacɨna naimɨe duenaillamona, Jusiñamui naimacɨna ɨco duere fɨnoñeite. Iemona caɨmare iitɨmacɨ. \v 8 Jusiñamui jeanide comecɨredɨnona sedaite. Naimɨe comɨnɨna naie isoidɨno illamona, naimɨe dɨga jaca iitɨmacɨ. Iemona caɨmare iitɨmacɨ. \v 9 Jusiñamui naimɨe dɨga uri itɨnona sedaite. Naimɨe comɨnɨna naie isoidɨno illamona, jɨaɨe comɨnɨna uri itataitɨmacɨ. Naie isoidɨno naimɨe comɨnɨna jaca mamecɨrenitɨmacɨ. Iemona caɨmare iitɨmacɨ. \v 10 Jusiñamui jitaillacɨnona fɨnuamona, damɨerie duere sefuitɨmacɨ. Jusiñamui naie isoidɨnona sedaite. Naimɨe comɨnɨna naimacɨ illamona, naimɨe sedajanomo jaca jaɨnaɨaɨtɨmacɨ. Iemona caɨmare iitɨmacɨ. \v 11 Cuemo omoɨ duia, duere sefuitomoɨ. Jɨaɨe comɨnɨ omoɨna jeare ñaɨtɨmacɨ. Omoɨna duere fɨnoitɨmacɨ. Omoɨ joreñona taɨnona lloitɨmacɨ. Duere sefuitomoɨ; iadedɨ Jusiñamui omoɨna caɨmare itataite. \v 12 Omoɨ isoi omoɨ jaiagaɨmona Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ jaie duere sefuidɨmacɨ. Iena omoɨ uiñuamona, monamo Jusiñamuimona ailluena ɨbana ɨco omoɨ feiñua jira, birui omoɨ duere sefuia, iocɨre omoɨ jai. \s1 Jesús comɨnɨ illa rafue \r (Mr 9.50; Lc 14.34-35) \p \v 13 Jesús llote: \p —Jusiñamui ie comɨnɨna sedaacalle rafue nia llofueitɨcue. Llɨcɨsi rɨfaia, jai maraiñede. Iena rɨfaiñellena, llɨcɨsimo sal jonetɨcaɨ. Sal isoidomoɨ. Jusiñamui jitailla isoi omoɨ illamona, jɨaɨe comɨnɨ maraiñede rafuena eo fɨnoñedɨmacɨ. Sal ie caɨmano jai iñenia, ¿nɨese dane nɨbaɨamona caɨmarenite? Jai maraiñede. Jitaiñena jira, iena oni faɨga. Ie isoide. Jusiñamui jitailla isoi omoɨ iñenia, naimɨe omoɨna duere fɨnoite. \p \v 14 ’Cuemo omoɨ duilla jira, jɨaɨe comɨnɨna Jusiñamuina omoɨ uiñotajamona, llɨgaiñora isoidomoɨ. Anedumo ite naɨraɨ jaca bairede. Ie illanona jaca uiñotɨcaɨ. Jusiñamui jitailla isoi omoɨ illamona, jɨaɨe comɨnɨ naimɨena uiñoitɨmacɨ. \v 15 Lamparín unia mei, cɨrɨgaɨ anamo buna raɨnañega. Jaca ie raɨnarafomo raɨnaca, nana jofo jeraina llɨgaiñollena. \v 16 Ie isoide. Cue rafuena jamaiñeno; iadedɨ omoɨ marena illamona, comɨnɨna Jusiñamuina uiñota. Omoɨ marena illamona, comɨnɨ omoɨ mare fɨnoca rafuena uiñoitɨmacɨ. Iemona: “Juiñamui maremɨena” raitɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ Moisés mɨcorɨna llofuia rafue \p \v 17 Jesús llote: \p —Jusiñamui ie comɨnɨna sedaacalle rafue nia llofueitɨcue. Iena cue llofuia jira, omoɨmona damɨerie comecɨna facade: “Bimɨe Moisés mɨcorɨ lloga rafuedo jaiñede”. Ero: “Moisés mɨcorɨ llogacɨnuaɨ maraiñede” raiñedɨcue. “Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ jaie llogacɨnuaɨ maraiñede” jɨaɨ raiñedɨcue; iadedɨ omoɨna naie llogacɨnaɨna raise uiñotaacadɨcue. \v 18 Biemo omoɨ comecɨaɨna faca. Mona, enɨrue dɨga, nia ia, nana naie llogacɨnuaɨ jaca suite. \v 19 Omoɨ einamacɨ raitɨmacɨ: “Dajerie llogacɨno jɨaɨe llogacɨno baɨfemo faɨte”. Cue raitɨcue: Naga llogacɨno omoɨ ɨɨnoñenia, naga omoɨ llofueñenia, nana Jusiñamui jitaillacɨnona fɨnoñedomoɨ. \v 20 Ero, Jusiñamui jitailla rafuedo judíuaɨ illaɨcomɨnɨ baɨfemo omoɨ jaiñenia, Jusiñamui sedajanomo jaca iñeitomoɨ. Naimacɨ naie jaie llogacɨnuaɨ uiñotɨmacɨ; iadedɨ naimacɨ comecɨaɨ Jusiñamui dɨbeimo iñedɨmacɨ. \s1 Jusúdɨ icɨriñena llofuia rafue \r (Lc 12.57-59) \p \v 21 Jesús llote: \p —Omoɨ llofueraɨnɨmona bie jai cacadomoɨ. Moisés mɨcorɨ omoɨ jaiagaɨmo llote: “Comena meineñeno. Comena bu meineia, jeacɨno jai fɨnode. Naimɨe fiodaillena juez llua”. \v 22 Naie llogacɨnodo jai jaicabidomoɨ. Omoɨmo birui jɨaɨe rafue lloitɨcue. Jɨaɨmɨe dɨga bu icɨria, jeacɨno jai fɨnode. Naimɨe duere sefuillena, juez dɨne naimɨe uiga. Jɨaɨmɨena bu jeare ñaɨa, jeacɨno jai fɨnode. Naimɨe duere sefuillena, illaɨcomɨnɨ dɨne naimɨe uiga. Jɨaɨmɨena bu faidoia, jeacɨno jai fɨnode. Jusiñamui naimɨena duere fɨnoite. Iraimo jaite. \p \v 23-24 ’Jerusalémo Jusiñamui jofomo omoɨ jeacɨno facaina naimɨemo ra fecallena omoɨ jaia, omoɨ comɨnɨ dɨga uri nano i. Jɨaɨmɨe omoɨ dɨga icɨrillana omoɨ uibiñoia, omoɨ ra faɨnonocaida, naimɨe dɨne nano mai jai. Naie rafue raise fɨnollena, naimɨe dɨne jai. Ie mei Jusiñamuimo omoɨ rana feca. \p \v 25 ’Omoɨna bu llogɨdoia, juez dɨne nia omoɨ riñenia, omoɨna llogɨdotɨmɨe dɨga naie rafuena raise fɨno. Iena raise fɨnoñenia, juez dɨne omoɨ ria, nainomo duere sefuitomoɨ. Calabozomo omoɨna oretaite. \v 26 Nana raise ɨbañenia, juez llua isoi, jino jaiñeitomoɨ. Iese omoɨmo suiñellena, jɨaɨmɨe dɨga rafuena comuitañeno. Jeacɨno fɨnoñellena, jɨaɨmɨe dɨga icɨriñeno. \s1 Jesúdɨ ɨima ie aɨñede rɨño dɨga illa llua rafue \p \v 27 Jesús llote: \p —Omoɨ llofueraɨnɨmona bie jai cacadomoɨ. Moisés mɨcorɨ jaie llote: “Omoɨ aɨñede rɨñonɨaɨ dɨga iñeno. Omoɨ ɨniñede ɨiñɨaɨ dɨga iñeno”. “Iena bu fɨnoia, jeacɨno jai fɨnode” raitomoɨ. \v 28 Jɨaɨe rafue birui lloitɨcue. Ie aɨñede rɨñomo eruaɨllamona naiñaiñona bu nɨcɨdoia, naiñaiño dɨga jamai ɨnɨacananona naimɨe comecɨ facajamona, jeacɨno jai fɨnode. Naiñaiño dɨga iñede; ia naiñaiño dɨga jamai ɨnɨacananona naimɨe comecɨ facajamona, jeacɨno jai fɨnode. \v 29-30 Biena ñaɨtɨcue. Nɨe isoide rafue omoɨna jeacɨno fɨnotaia, iemo eruaɨñeno. Iena llɨnoñeno. Iemo comecɨna facañeno. Omoɨ cɨua rana jira, omoɨ jitaillamona jeacɨno fɨnodomoɨ. Rana omoɨ jetaja jira, omoɨ jitaillamona jeacɨno fɨnodomoɨ. Omoɨ abɨna omoɨ namatañenia, omoɨ uisɨna juicono. Omoɨ onollɨ jaita. Omoɨ comecɨna ñaɨtɨcue. Omoɨ abɨna omoɨ raise namatallena, omoɨ comecɨ nano raise fɨno. Jeacɨno omoɨ fɨnoia, iraimo jaitomoɨ. Nana omoɨ abɨ dɨga iraimo jaitomoɨ. Iraimo omoɨ jaiñellena, jeacɨno fɨnoñeno. \s1 Jesúdɨ ɨima ie aɨna dotaja llua rafue \r (Mt 19.9; Mr 10.11-12; Lc 16.18) \p \v 31 Jesús llote: \p —Omoɨ llofueraɨnɨmona bie jai cacadomoɨ. Moisés mɨcorɨ jaie llote: “Ie aɨna bu dotaacania, naiñaiñomo dotajacanabena fecaja”. Iedo jai jaicabidomoɨ. Iena bu fɨnoia, omoɨmona mare. \v 32 Jɨaɨe rafue birui lloitɨcue. Jɨaɨmɨe dɨga naiñaiño iñenia, ie aɨna bu dotajia, maraiñede. Jɨaɨruido jɨaɨmɨe dɨga naiñaiño ia, nanodɨ ie ɨni muidona naiñaiño jeacɨno jai fɨnode. Dotaca rɨñona ie aɨna illena bu ua mei, naimɨedɨ jeacɨnona jai fɨnode. Jeacɨno fɨnoñellena, aɨna dotañeno. \s1 Jesúdɨ Jusiñamui mamecɨ jamai ebena llɨnoñenana llua rafue \p \v 33-35 Jesús llote: \p —Omoɨ llofueraɨnɨmona bie jai cacadomoɨ. Moisés mɨcorɨ omoɨ jaiagaɨmo llote: “Taɨno lloñeno; ia Jusiñamuimo omoɨ lloga uaina fɨno”. Iedo jai jaicabidomoɨ. Omoɨ lloga uai omoɨ fɨnollena jɨaɨe comɨnɨ uiñollena, Jusiñamui mamecɨna llɨnotomoɨ. “Iena caɨ llɨnoia, caɨ lloga uaina caɨ fɨnoñenia, Jusiñamui caɨna duere fɨnoite” raitomoɨ. Jusiñamui mamecɨ omoɨ llɨnoñenia, omoɨ lloga uai omoɨ fɨnoñenia, omoɨmona mare. “Jusiñamui caɨna duere fɨnoñeite” raitomoɨ. Iemona monamo ite ra mamecɨna jamai ebena llɨnotomoɨ. Enɨruemo ite ra mamecɨna jamai ebena llɨnotomoɨ. Jerusalén railla naɨraɨ mamecɨna jamai ebena llɨnotomoɨ. Omoɨ ɨfogɨ mamecɨna jamai ebena jɨaɨ llɨnotomoɨ. Jusiñamui mamecɨna jamai ebena llɨnoñedomoɨ; ia jɨaɨe ra mamecɨna jamai ebena llɨnotomoɨ. Ero, monamo ite ra mamecɨna omoɨ llɨnoia, Jusiñamui mamecɨna jɨaɨ llɨnotomoɨ, nainomo ie illano illa jira. Enɨruemo ite ra mamecɨ omoɨ llɨnoia, iena Jusiñamui fɨnua jira, iena naimɨe sedaja jira, naimɨe mamecɨna jɨaɨ llɨnotomoɨ. Jerusalén railla naɨraɨ mamecɨna omoɨ llɨnoia, Jerusalén naimɨe naɨraɨna jira, naimɨe mamecɨna jɨaɨ llɨnotomoɨ. \v 36 Omoɨ jitɨrede ɨfotɨraɨna usere omoɨ jaitanina jira, omoɨ userede ɨfotɨraɨna jitɨre omoɨ jaitanina jira, omoɨ ɨfogɨ mamecɨ jɨaɨ llɨnoñeno. Dama Jusiñamui iena usere itataja jira, dama naimɨe iena jitɨre itataja jira, ɨfotɨraɨ mamecɨna omoɨ llɨnoia, Jusiñamui mamecɨna jɨaɨ llɨnotomoɨ. \v 37 Ie jira Jusiñamui mamecɨ jamai ebena llɨnoñeno. Jɨaɨe ra mamecɨ jamai ebena llɨnoñeno; iadedɨ nɨe isoide rafuena omoɨ fɨnoia, omoɨ lloga uaina taɨno lloñeno fɨno. Uanaicɨnona jaca llono. Uanaicɨnona omoɨ lloñenia, Taɨfemona omoɨ uaina otomoɨ. \s1 Jesúdi ɨba oñenana llofuia rafue \r (Lc 6.29-30) \p \v 38 Jesús llote: \p —Omoɨ llofueraɨnɨmona bie jai cacadomoɨ. Moisés mɨcorɨ jaie llote: “Fuirillamona o uisɨna jɨaɨmɨe jino juiconoia, juez naimɨe uisɨna juiconuana llua. O isidona jɨaɨmɨe oni taɨnoia, juez naimɨe isidona oni taɨnuana llua. Jɨaɨmɨe ona duere fɨnoia, o duere sefuilla isoi, juez naimɨena duere fɨnua”. Iedo birui jai jaicabidomoɨ; \v 39 iadedɨ birui omoɨmo llotɨcue: Ɨbana oñeno. Maraiñede rafue fɨnodɨmɨemona omoɨ abɨna rɨidoñeno. Omoɨ cacaɨna naimɨe dutaia, naimɨe dɨga icɨriñeno. Enefebeimo omoɨ uieco dobaiño, enefebei omoɨna naimɨe dutallesa. Naimɨe omoɨna duere fɨnoia, ɨbana oñeno. \v 40 Omoɨ ɨniroi baɨrollena omoɨna bu llogɨdoia, juez nia omoɨmo lloñenia, naimɨe jitailla ɨniroi baɨfemo naimɨemo feca. \v 41 Daje kilómetro naimacɨ raruiaɨ omoɨna uillana illaɨcomɨnɨ ocuia, iena uiño. Nɨbaɨ omoɨ comecɨ jitaiñede; ia naimacɨna canollena, iena mena kilómetros uiño. Naimacɨ ocuilla baɨfemo uiño. \v 42 Omoɨmo ite rana bu jɨcaia, iena caidɨñeno. Omoɨ rana bu jamai jɨcuano uia, abɨdo atɨllena, iena caidɨñeno feca. \s1 Jesúdi omoɨna gaɨñenano isiruillena llua rafue \r (Lc 6.27-28, 32-36) \p \v 43 Jesús llote: \p —Omoɨ llofueraɨnɨmona bie jai cacadomoɨ. Llotɨmacɨ: “Omoɨ comɨnɨna isirui; iadedɨ omoɨ naɨraɨñedɨnona enoi”. Iedo jai jaicabidomoɨ. \v 44 Omoɨmo birui llotɨcue: Omoɨ naɨraɨñedɨnona isirui. Omoɨ gaɨñenanona isirui. Omoɨna duere fɨnodɨno facaina Jusiñamuimo jɨɨ. Naimacɨ comecɨaɨ iuai meiduana naimɨemo jɨcano. \v 45 Jusiñamui comɨnɨna omoɨ illamona, naimacɨ facaina jɨɨ. Ero, Jusiñamui nana comɨnɨna daje isoi canode. Nana comɨnɨna daje isoi isiruilla jira, naimɨedɨ jitomana maraiñedɨnona llɨgaiñotade. Mareuidɨnona jɨaɨ llɨgaiñotade. Maraiñedɨno dɨne nocɨ deitate. Mareuidɨno dɨne jɨaɨ nocɨ deitate. \v 46 Naimɨe comɨnɨ omoɨ illamona, nana comɨnɨ daje isoi isirui. Omoɨna isiruitɨnona omoɨ isiruia, mare; iadedɨ omoɨna gaɨñenanona omoɨ isiruiñenia, Jusiñamui omoɨna: “Mare” raiñeite. Maraiñede fɨnoraɨnɨ naimacɨna isiruitɨnona isiruitɨmacɨ. Nana comɨnɨna omoɨ isiruiñenia, maraiñede fɨnoraɨnɨ baɨfemo faɨñedomoɨ. Naimacɨ isoi itomoɨ. \v 47 Danɨ omoɨ comɨnɨna omoɨ uaidoia, mare; ia omoɨna gaɨñenanona omoɨ uaidoñenia, naimacɨ baɨfemo faɨñedomoɨ. Jusiñamuina ɨɨnoñedɨno baɨfemo faɨñedomoɨ. Naimacɨ isoi itomoɨ. \v 48 Iena omoɨ uiñuamona, omoɨ Moo Jusiñamui fɨnua isoi, mare rafuena fɨnocana omoɨ jai. \c 6 \s1 Jesúdɨ mare rafue fɨnuana llua rafue \p \v 1 Jesús llote: \p —Omoɨna nia llofueitɨcue. Jɨaɨe comɨnɨ iena cɨoillena, mare rafuena omoɨ fɨnoiadedɨ, omoɨna: “Mareuidɨnodɨmacɨ” naimacɨ raillena, Jusiñamuimona ɨbana feiñoñeitomoɨ. Ie jira mare rafuena fɨnoñeno, iena jɨaɨe comɨnɨ jamai cɨoillena. Iena ja ñaɨtɨcue. \v 2 Dueredɨnomo rana omoɨ jamai fecaia, iena uainino feca. Jɨaɨe comɨnɨmona iobillacɨnona omoɨ feiñollena, iena fecañeno. Ofiracomo maredɨnona abɨ caitadɨno isoi omoɨ iñeno. Naɨsomo maredɨno abɨ caitadɨno isoi iñeno. Iena comɨnɨ cɨoillena, dueredɨnomo rana marefodo fecacabidɨmacɨ. Comɨnɨmona naimacɨ iobillacɨno birui jai feiñotɨmacɨ. Jusiñamuimona ɨco feiñoñeitɨmacɨ. \v 3 Dueredɨnomo rana omoɨ fecaia, jɨaɨe comɨnɨmo iena lloñeno. \v 4 Iena bainino feca. Bainino iena omoɨ fecaia, Jusiñamui iena uiñote. Naimɨemona ɨbana feiñoitomoɨ. Omoɨna: “Mare” raite. \s1 Jesús Jusiñamuimo jɨɨa rafue \r (Lc 11.2-4) \p \v 5 Jesús llote: \p —Jusiñamuimo omoɨ jɨɨia, maredɨnona abɨ caitadɨno isoi omoɨ iñeno. Ofiracomo naimacɨna comɨnɨ cɨoillena, marefodo jɨɨdɨmacɨ. Jɨɨcabilla facaiseconi naɨsomo naimacɨ ia, naimacɨna comɨnɨ cɨoillena, marefodo jɨaɨ jɨɨdɨmacɨ. Naimacɨna: “Jusiñamuina eo sedadɨmacɨ” comɨnɨ raillana jitaidɨmacɨ. Comɨnɨmona iobillacɨnona birui jai feiñotɨmacɨ. \v 6 Omoɨ jɨɨacania, omoɨ jofomo fo jai. Nainomo Jusiñamuimo anado omoɨ jɨɨ. Iena Jusiñamui uiñuamona, omoɨ jɨcaca rafue naimɨemona feiñoitomoɨ. \p \v 7 ’Jusiñamuimo omoɨ jɨɨia, naimɨena ɨɨnoñedɨno isoi jamaicɨnona ñaɨñeno. Naimacɨ comecɨna facadɨmacɨ: “Daje jɨɨracɨnona dɨga icaiño caɨ jɨɨa jira, ja muidomo caɨ Moo caɨna raise cacaite”. \v 8 Naimacɨ isoi iñeno. Nia omoɨ jɨcañenia, naimɨe omoɨ jitaille rafuena uiñote. \v 9 Naimɨemo omoɨ jɨɨacania, iese jɨɨ: \q1 Ore Moo, monamo itɨo. \q1 Comɨnɨ ori iobidesa. \q1 \v 10 O illaɨmana jira, nana comɨnɨna o anamo raɨre itata. \q1 O jaɨenisaɨ o jitaillacɨnona fɨnua isoi, comɨnɨna o jitaillacɨnona fɨnota. \q1 \v 11 Nagarui guille caɨmo itata. \q1 \v 12 Caɨna jeare jɨaɨno fɨnoia, iena caɨmona feilla isoi, caɨ jeacɨnona omona feilla jira, caɨ jeacɨnona oni dota. \q1 \v 13 Caɨmo ramo bu faɨa, caɨna cano, iena caɨ ɨɨnoi raillano. Jeacɨnona fɨnuamona caɨna jillota. \m Iese omoɨ jɨɨ. \v 14 Omoɨna jɨaɨe comɨnɨ jeare fɨnoia, iena omoɨ feitaia, omoɨ monamo ite Moo omoɨ jeacɨnona iena feitajanona, jɨaɨ oni dotaite; \v 15 iadedɨ jɨaɨe comɨnɨ fɨnoca jeacɨnona omoɨ feitañenia, omoɨ Moo Jusiñamui omoɨ jeacɨnona feitañeite. Iena oni dotañeite. \s1 Jesús guiñenaruina llua rafue \p \v 16 Jesús llote: \p —Omoɨna nia llofueitɨcue. Raitomoɨ: “Jusiñamuina eo raise caɨ sedajanona, birui caɨ guiñeitɨcaɨ. Iemona naimɨe caɨna eo duenaite” raitomoɨ. Iese Jusiñamuina omoɨ sedajia, sunaiñeno, mareuidɨnona abɨ caitadɨno isoi. Sunaitɨmacɨ. Naimacɨ uieco fɨnobicabisɨde. Naimacɨ guiñenarui facaise illana comɨnɨ uiñollena, naimacɨna comɨnɨ cɨoillena, iese itɨmacɨ. Naimacɨna: “Mare” comɨnɨ raillamona, iobillacɨnona birui jai feiñotɨmacɨ. Jusiñamuimona ɨco iena feiñoñeitɨmacɨ. \v 17 Ero, naimacɨ isoi omoɨ iñeno; iadedɨ omoɨ guiñenarui ia, omoɨ abɨaɨ raise fɨno. \v 18 Iemei comɨnɨdɨ omoɨ guiñenarui illana uiñoñeitɨmacɨ. Naimacɨmona iobillacɨnona feiñoñeitomoɨ. Dama Jusiñamui iena uiñoite. Bainino omoɨ fɨnoca rafue naimɨe uiñua jira, naimɨemona ɨba feiñoitomoɨ. \s1 Jesúdɨ Jusiñamuimo comecɨna facaja rafue \r (Lc 12.33-34) \p \v 19 Jesús llote: \p —Omoɨ jofomo ailluena rana eenocana uiñeno. Gɨɨreco iena guicabite. Dajerie ra nemuide. Omoɨ jofomona jɨaɨe comɨnɨ iena fɨɨacadɨmacɨ. Ailluena ra eenuamo omoɨ comecɨaɨna facañeno; \v 20 iadedɨ Jusiñamui dɨne monamo omoɨ ra illa isoi, iemo omoɨ comecɨaɨna faca. Naimɨemo comecɨaɨna caɨ facajamona, nainomo caɨ iobillacɨno iite. Gɨɨrecuaɨmona, nemuillamona, fɨɨriraɨnɨmona, iena nainomo faɨfiñeitomoɨ. \v 21 Aillue ra omoɨmo ia, Jusiñamuimo comecɨaɨna facañedomoɨ; iadedɨ naimɨe jitaillacɨnona omoɨ fɨnoia, naimɨemo comecɨaɨna facadomoɨ. \s1 Jesús caɨ comecɨna llua rafue \r (Lc 11.34-36) \p \v 22-23 Jesús llote: \p —Caɨ uisɨ dɨga rana cɨodɨcaɨ. Caɨ uisɨ maraiñenia, rana raise cɨoiñedɨcaɨ. Ie isoide. Caɨ comecɨ maraiñenia, maraiñedɨcɨnona fɨnocana jaidɨcaɨ. Jusiñamuina uiñoñedɨcaɨ. Ie rafuena jɨaɨ uiñoñedɨcaɨ. Naimɨena nabaiñedɨcaɨ. \s1 Jesús raruiaɨna llua rafue \r (Lc 16.13) \p \v 24 Jesús llote: \p —Mena patrones dɨga daruido buna jaca maɨjɨnide. Mena dɨga bu maɨjɨacania, damɨena jɨaɨmɨe baɨfemo gaɨite. Ie gaɨamɨe ocuica rana fɨnoite. Jɨaɨmɨe ocuica rana raise fɨnoñeite. Ie isoide. Raruiaɨ ollemo comecɨna omoɨ eo facaia, Jusiñamui jitaillacɨnomo comecɨna raise facañeitomoɨ. \s1 Jesúdɨ Jusiñamui caɨ sedajana llua rafue \r (Lc 12.22-31) \p \v 25 Jesús llote: \p —Jusiñamui jitaillacɨnomo omoɨ comecɨna facaia, omoɨ illamo omoɨ comecɨna jarire facañeitomoɨ. Bue omoɨ guillemo jarire comecɨna facañeno. Omoɨ jɨtalle ɨniroimo jarire comecɨna facañeno. Jusiñamui omoɨna itataja muidona, guille omoɨmo iite. Naimɨe omoɨ abɨ fɨnua muidona, ɨniroidɨ omoɨmo iite. \v 26 Silliñɨaɨmo comecɨna faca. Buena riñedɨmacɨ. Nɨe isoide guillena eenoñedɨmacɨ; iadedɨ omoɨ Moo Jusiñamui naimacɨna sedajamona, naimacɨ guille ite. Naimacɨ baɨfemo omoɨ faɨa jira, naimɨe omoɨna canoite. \v 27 Omoɨmona, ¿bu ie comecɨ jarire facajamona a sairite? Iese jaca buna a sairiñede. Dama Jusiñamui omoɨna a sairitarede. \v 28 ¿Bue ñellena ɨniroimo jarire comecɨna facadomoɨ? Safiamo omoɨ comecɨna faca. ¿Nɨese sɨcodɨmacɨ? Maɨjɨñedɨmacɨ. Ɨniroina tɨforiñedɨmacɨ; \v 29 iadedɨ Salomón mɨcorɨ naimacɨ isoi jaie iñede. Naimɨe illaɨmana jira, naimɨe mɨcorɨ ɨniroi eo ebirede; iadedɨ safia naimɨe ɨniroi baɨfemo ebire eruaɨde. \v 30 Jusiñamui safiana ebiretacabide. Dallu facaise illanona, safiadɨ duide. Safia baɨfemo omoɨ uailla jira, Jusiñamuidɨ ɨniroina omoɨmo jaca iite. Safiana naimɨedɨ ebiretaja muidona, omoɨmo ɨniroidɨ jaca iite. Omoɨ ra omoɨmo illena, naimɨena ɨɨno. \v 31 Omoɨ comecɨ jarire fɨnoñeno. “¿Buena guitɨcaɨ? ¿Buena jɨtaitɨcaɨ?” raiñeno. Iemo comecɨaɨna eo facañeno. \v 32 Jusinamuina ɨɨnoñedɨno iemo comecɨna facacabidɨmacɨ. Nana omoɨ jitaillacɨnona omoɨ Moodɨ uiñua jira, naimacɨ isoi iñeno. \v 33 Jusiñamui anamo raise omoɨ i. Naimɨe jitaillacɨnona fɨnocana omoɨ jai. Naimɨemo omoɨ comecɨ facaia, omoɨ illamo omoɨ comecɨna jarire facañeitomoɨ. Iemona guille omoɨmo iite. Ɨniroi omoɨmo iite. \v 34 Jusiñamui omoɨ birui jitailla ra omoɨmo iite. Iena uiñuamona, jɨaɨruido suille rafuemo jarire comecɨna facañeno. Ɨco omoɨ jitailla ra omoɨmo jɨaɨ iite. \c 7 \s1 Jesúdɨ jɨaɨe comɨnɨna mameriñenana llua rafue \r (Lc 6.37-38, 41-42) \p \v 1 Jesús llote: \p —Omoɨna nia llofueiacadɨcue. Jɨaɨe comɨnɨna mameriñeno. Jɨaɨe comɨnɨna omoɨ mameria, omoɨmo ite maraiñede rafue facaina Jusiñamui omoɨna duere fɨnoite. \v 2 Jɨaɨe comɨnɨna omoɨ mamerilla dɨese Jusiñamui omoɨna duere fɨnoite. \v 3 Omoɨ ecɨmo itɨmɨemo janore maraiñedɨcɨno illana omoɨ uiñoia, iemo comecɨna facañeno; iadedɨ omoɨmo ailluena ite maraiñedɨcɨnomo nano omoɨ comecɨna faca. \v 4 Omoɨmo maraiñedɨcɨno illamona, ¿nɨese omoɨ ecɨmo itɨmɨena mameritomoɨ? \v 5 Omoɨmo ite maraiñedɨcɨnomo omoɨ comecɨna facaacaiñena jira, maredɨnona abɨ caitadɨnodomoɨ. Omoɨ comecɨaɨna nano raise fɨno. Iemei omoɨ ecɨmo itɨmɨena canorenitomoɨ. Naimɨe comecɨna raise canorenitomoɨ. \p \v 6 ’Ero, eo mare rana omoɨ jɨconɨaɨmo fecañeno. Eo raifide rana omoɨ chanchuaɨmo fecañeno. Naimacɨmo omoɨ fecaiadedɨ, iena feiñoñeitɨmacɨ. Omoɨna gaɨñenamona, jɨconɨaɨ omoɨna aɨnitɨmacɨ. Chanchuaɨ iena jamaillamona, iena saitaitɨmacɨ. Ie isoide. Damɨerie Jusiñamui uaina uaitacabitɨmacɨ. Iena naimacɨ jaca feiñoñena jira, naie rafue naimacɨmo llocabiñeno. Naimacɨmo omoɨ llocabia, omoɨna duere fɨnoitɨmacɨ. Omoɨ rafuena jamaitɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ caɨ jitailla ra jɨcaja llua rafue \r (Lc 6.31; 11.9-13) \p \v 7-8 Jesús llote: \p —Daje ra omoɨ faɨfia, iena jenodomoɨ. Raise jenoia, iena baitomoɨ. Damɨena omoɨ jenoia, naimɨe illanomo jaidomoɨ. Nainomo naimɨena baillamona, omoɨna feiñoite. Ie isoide. Buena omoɨ jitaia, Jusiñamuimo jɨca. Iena omoɨ jɨcaja jira, iena naimɨe cacajamona, omoɨmo iite. \v 9 Ero, omoɨmona naimɨemo llomenicona ie moomo ie jito jɨcaia, nofɨcɨna fecañede. \v 10 Llɨcɨaɨna jɨcaia, jaiona fecañede. \v 11 Jeacɨnona fɨnocabidomoɨ; iadedɨ mare ra omoɨ uruiaɨmo fecacabillana uiñotomoɨ. Caɨ Moo Jusiñamuidɨ jaca mareuidɨmɨe. Caɨ baɨfemo naimɨe faɨte. Ie muidona naimɨemo jɨcanotɨnomo mare rana fecaite. \p \v 12 ’Jusiñamui jitaillacɨnona omoɨ fɨnuamona, jɨaɨe comɨnɨna marena fɨno. Jɨaɨe comɨnɨ omoɨna fɨnuana omoɨ jitailla isoi, naimacɨna fɨno. Naimacɨ omoɨna marena fɨnuana omoɨ jitaia, naimacɨna marena fɨno. Naimacɨ omoɨna maraiñeno fɨnuana omoɨ jitaia, naimacɨna ie isoi maraiñeno fɨno. Moisés mɨcorɨ ie isoidɨcɨnona jaie llofuete. Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ ie isoidɨcɨnona jaie jɨaɨ llofuetɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ Jusiñamui dɨne rille llua rafue \r (Lc 13.24) \p \v 13-14 Jesús llote: \p —Jusiñamui dɨne omoɨ rillena, janorede naɨsodo omoɨ jailla isoi isoilla. Naɨsomo ite nasedɨ janorede isoide. Naimɨe dɨne naie rilla jira, naiedo omoɨ jai. Nainomo jaidɨno jaca iitɨmacɨ. Naimɨe dɨne rillena eo sefuirena jira, janore comɨnɨ naiedo jaidɨmacɨ. Jɨaɨe naɨso ite. Naie naɨsodɨ aillue. Naie naɨsomo ite nasedɨ jɨaɨ aillue. Naiedo jaidɨno faɨfitɨmacɨ. Jusiñamui dɨne riñeitɨmacɨ. Sefuinina jira, ailluena comɨnɨ naiedo jai jaidɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ abɨ caitadɨnomona abɨ rairuillana llua rafue \r (Lc 6.43-44) \p \v 15 Jesús llote: \p —Jusiñamui facaina lloraɨnɨna abɨ caitadɨnomona abɨna rairui. Mare lloraɨnɨ isoi bitɨmacɨ; iadedɨ Jusiñamui rafuedo omoɨ raise jaiñellena, omoɨna jɨfueiacadɨmacɨ. Naimacɨ llofuiacɨnodo omoɨ jaia, Jusiñamui rafuedo raise jaiñeitomoɨ. \v 16 Naimacɨ lloga rafuemona naimacɨ Jusiñamui lloraɨnɨñenana uiñoitomoɨ. Ero, eecuaɨmona uvas railla riara oñega. Eecuaɨmona higos railla riara jɨaɨ oñega. \v 17 Mare riaramona mare llɨsilla comuide. Maraiñede riaramona maraiñede llɨsilla comuide. \v 18 Mare riaramona maraiñede llɨsilla comuiñede. Maraiñede riaramona mare llɨsilla comuiñede. \v 19 Mare llɨsilla comuitañena jira, naga maraiñede riara jaitaca, iena jobaillena. \v 20 Ie isoide. Naimacɨ fɨnoca rafuemona nɨe isoide lloraɨnɨ naimacɨna uiñoitomoɨ. Jusiñamui lloraɨnɨdena uiñoitomoɨ. Jusiñamui lloraɨñedɨnodena uiñoitomoɨ. Naimacɨ maraiñena jira, Jusinamui naimacɨna duere fɨnoite. \s1 Jesúdɨ ie Moo ie comɨnɨ sedajanomo ille llua rafue \r (Lc 13.25-27) \p \v 21 Jesús llote: \p —Naga cuemo: “Odɨ cue Namadɨo” raitɨmɨedɨ Jusiñamui ie comɨnɨna sedajanomo iñeite; iadedɨ dama cue Moo jitaille rafue fɨnodɨmɨedɨ nainomo iite. \v 22 Comɨnɨmo juez isoi Jusiñamui ɨco llua facaiseconi, dɨga comɨnɨdɨ cuemo lloitɨmacɨ: “Nama, caɨna o oretatɨo caɨ raillamona, o rafuena llocabitɨcaɨ. O uaido jananɨaɨna oni oredɨcaɨ. O uai dɨga siño rafuena fɨnodɨcaɨ” lloitɨmacɨ. \v 23 Uai oitɨcue: “Omoɨna uiñoñedɨcue. Cue comɨnɨñedomoɨ. Jeacɨno omoɨ comecɨmo nia illa jira, cuemona oni omoɨ jai. Cue Moo ie comɨnɨ sedajanomo jaca iñeitomoɨ”. \s1 Jesúdɨ naimɨena ɨɨnuana ñaɨa rafue \r (Lc 6.47-49; Mr 1.22) \p \v 24 Jesús llote: \p —Cue lluana cacadomoɨ; iadedɨ omoɨmona nana ɨɨnoñedomoɨ. Cue lluana ɨɨnotɨmɨedɨ abɨ uiñotɨmɨe. Jofona raise fɨnodɨmɨe isoide. Jofona raise fɨnodɨmɨedɨ ie jofona fɨnodemo, jofona goiñellena, nofɨcɨ illa dɨnori eo ana raɨte. \v 25 Nocɨ deidemo, eo jɨnuidemo, jofomo ille toia, aɨfɨ bitemo, jofo raise fɨnua jira, jofo goiñede. Iena faɨfiñede. Ie isoide. Cue lluana ɨɨnotɨmɨe faɨfiñeite. \v 26 Cue lluana ɨɨnoñedɨmɨedɨ abɨ uiñoñedɨmɨe. Jofona raise fɨnoñedɨmɨe isoide. Jofona raise fɨnoñedɨmɨedɨ ie jofona fɨnodemo, conillɨe emodomo iena fɨnode. Ana raɨñede. \v 27 Nocɨ deidemo, eo jɨnuidemo, jofomo ille toia, aɨfɨ bitemo, jofo goillamona, jai eo judaɨsite. Iena faɨfide. Ie isoide. Cue lluana ɨɨnoñedɨmɨe faɨfite —llote. \p \v 28-29 Moisés mɨcorɨ rafue uiñoraɨnɨ isoi naimɨe llofueñena jira, illaɨmamo ite uai itɨmɨe isoi naimɨe llofuia jira, nainomo ite comɨnɨdɨ naimɨe lluari raijicaidɨmacɨ. \c 8 \s1 Jesúdɨ efonaitɨmɨena jillotaja rafue \r (Mr 1.40-45; Lc 5.12-16) \p \v 1 Naimɨe llofuia mei, anedumona Jesús ie llofueoicaigano dɨga ana bite. Ailluena comɨnɨ naimɨena racadɨmacɨ. \v 2 Efonaitɨmɨe naimɨe dɨne billanona, naimɨena raise uaiduamona, caiñɨcɨ ɨfodo ana raɨnadate. Raite: \p —Maestro, o jitaiadedɨ, cuena jillotaredɨo. \p \v 3 Jesús ie onollɨ naimɨemo oni ñuitajanona, naimɨena jetade. Raite: \p —Ona jillotaiacadɨcue. Mai o jillo. —Ieconi naimɨe jillode. \v 4 Jesús naimɨemo llote: \p —O jilluana bumo lloñeno; iadedɨ Jerusalémo, Jusiñamui jofomo, Jusiñamui dɨga ñaɨraɨma dɨne mai jai. O jilluana comɨnɨ raise uiñollena, naimɨemo o abɨna acatajai. Moisés mɨcorɨ jaie lloga rana Jusiñamuimo feca. —Iemei Jesús oni jaide. \s1 Jesúdɨ capitán mullaɨmana jillotaja rafue \r (Lc 7.1-10) \p \v 5 Capernaum railla naɨraɨmo Jesús ria, capitán raillamɨe naimɨe dɨne bite. Naie capitán Roma railla naɨraɨ imɨe. Judíuñedɨmɨe. Billanona, duere llote: \p \v 6 —Maestro, cuena cano. Cue jofomo cue mullaɨma ite. Ie abɨna niraɨdanide. Naimɨe abɨ eo isirede. Naimɨena jillota. \p \v 7 Jesús uai ote: \p —Naimɨe dɨne jaitɨcue, naimɨena cue jilloitallena. \p \v 8 Naie capitán dane llote: \p —Jaiñeno. Jamai bue isoidɨcue. Iemo, ¿nɨese cue jofomo biitɨo? O uaido bene lluanona cue mullaɨma jilloite. \v 9 Jɨaɨe illaɨcomɨnɨ anamo itɨcue. Naimacɨ lloga uaina ɨɨnotɨcue. Cue anamo jɨaɨe soldaduaɨ illanona, cue uaina ɨɨnotɨmacɨ. Cue anamo cue mullaɨma illa jira, naimɨedɨ cue uaina ɨɨnote. O anamo naie duico illa jira, o uaina o lloia, cue mullaɨma jilloite. \p \v 10 Iena cacajanona, Jesús raijicaide. Naimɨe dɨga jaidɨnomo llote: \p —Bie isoi cue uaina ɨɨnotɨmɨena jaca baiñedɨcue. Caɨ judíuaɨ comɨnɨmona biesedɨmɨena jaca iñede. \v 11 Ero, Jusiñamui ie comɨnɨna sedajanomo naimacɨ illena, dɨga judíuaɨñedɨno cue llua uaina ɨɨnoitɨmacɨ. Naga naɨraɨaɨmona ɨɨnoitɨmacɨ. Jusiñamui comɨnɨna Abraham mɨcorɨ, Isaac mɨcorɨ, Jacob mɨcorɨ illamona, naimacɨ dɨga Jusiñamui ie comɨnɨna sedajanomo bie judíuaɨñedɨno iitɨmacɨ. Nainomo caɨmare nabaitɨmacɨ. \v 12 Ailluena judíuaɨñedɨno ɨɨnoitɨmacɨ. Jusiñamui ie comɨnɨna sedajanomo duillanodɨ omoɨ judíuaɨ. Naimɨena omoɨ ɨɨnoñena jira, omoɨna oni dotaite. Dotaja mei, eo duere sefuillamona eeitomoɨ. \p \v 13 Capitámo Jesús llote: \p —Mai jai. Cue uai siñonana o ɨɨnua jira, o jitailla rafue omo jai suide. —Ieconi naimɨe mullaɨma jillode. \s1 Jesús Pedro jɨfaiñona jillotaja rafue \r (Mr 1.29-31; Lc 4.38-39) \p \v 14 Oni jaillanona, Pedro jofomo Jesús ridemo, Pedro jɨfaiño duillana cɨode. Naiñaiño abɨ cuaride. \v 15 Naiñaiño dɨne jaillanona, naiñaiñona jetade. Jetajamona ieconi naiñaiño jillode. Abɨ cuariñede. Naiñaiño naidacaillanona, guille fɨnuanona, ie jofomo itɨnona ecade. \s1 Jesúdɨ ailluena duidɨnona jillotaja rafue \r (Mr 1.32-34; Lc 4.40-41) \p \v 16 Naie naɨona naimɨe dɨne comɨnɨ ailluena jananɨaɨ anamo itɨnona atɨdɨmacɨ. Ie uaido naimɨedɨ jananɨaɨna oni oretate. Nana atɨca duidɨnona jɨaɨ jillotate. \v 17 Naimacɨna Jesús jillotajamona, Isaías mɨcorɨ jaie cuegafuiaɨ iese jai suide. Naimɨe mɨcorɨ jaie cuega: “Caɨna jilloitajanona, caɨ duicona oni oretaite”. \s1 Jesús ie llofuegamɨena damɨe jaillana ie rafue \r (Lc 9.57-62) \p \v 18 Ailluena comɨnɨ naimɨe ecɨmo illana Jesús cɨuanona, ie llofueoicaiganomo ruica dɨne jaillena llote. \v 19 Ieconi Moisés mɨcorɨ rafue llofueraɨma naimɨe dɨne billanona, llote: \p —Maestro, o jaillɨnomo o dɨga jaiacadɨcue. O llofuegamɨena jaiacadɨcue. \p \v 20 Jesús uai ote: \p —Janorede ocainaɨaɨdɨ joforedɨmacɨ. Silliñɨaɨ jɨllaɨnɨaɨredɨmacɨ; iadedɨ jofonidɨcue. Monamona billanona, ɨimana jaidɨcue; iadedɨ buenidɨcue. Jofonidɨcue. Cue dɨga o jaiacania, bue isoidena cuemona oñeitɨo. Iemo o comecɨna raise faca. \p \v 21 Ie facaise jɨaɨe llofuegamɨe Jesúmo llote: \p —O dɨga jaitɨcue; ia cue moo nia fiodaiñena jira, o dɨga nia jaiñeitɨcue. \p \v 22 Jesús naimɨe uai ote: \p —Cue dɨga idai mai bi. Cuena ɨɨnoñedɨnodɨ o moona canoredɨmacɨ. Naimɨe fiodaia, naimɨena naimacɨ raɨlle. Cue rafue jɨaɨe rafue baɨfemo faɨte. Cue dɨga mai bi. \s1 Jesúdɨ joraina llɨɨcaitaja rafue \r (Mr 4.35-41; Lc 8.22-25) \p \v 23 Naie llofuegamɨe dɨga Jesús ñaɨa mei, ruica dɨne jaillena, botemo jaide. Ie llofueoicaigano jɨaɨ jaidɨmacɨ. \v 24 Botemo jailla mei, Jesús ɨnɨde. Baɨ jorai motomo jaidɨmacɨmo, eo rɨire aɨfɨ billamona, joraidɨ eo bagode. Baguamona botemo jɨnui a uaide. Bote oruiacana jira, \v 25 jacɨruillamona, Jesúna casitatɨmacɨ. Raitɨmacɨ: \p —Maestro, caɨna cano. Jai buisaidɨcaɨ. Jai corobaisaidɨcaɨ. \p \v 26 Jesús uai ote: \p —¿Bue ñellena jacɨnaitomoɨ? Cuena raise ɨɨnoñedomoɨ. Jacɨnaiñeno. \p Iemei Jesús naidacaillano, aɨfɨna lletade. Joraina jɨaɨ llɨɨcaitade. Ieconi llɨɨcaide. Bagoñede. \v 27 Naimɨe llofueoicaigano iemona raijicaidɨmacɨ. Iemona raitɨmacɨ: \p —Bimɨedɨ, ¿nɨe isoidɨmɨe? Aɨfɨ naimɨe uaina ɨɨnote. Jorai naimɨe uaina jɨaɨ ɨɨnote. \p Baɨ jaillanona, ruica dɨne ridɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ Gadara railla enɨruemo illa rafue \r (Mr 5.1-20; Lc 8.26-39) \p \v 28 Ruica dɨne naimacɨ ridemo, Gadara railla enɨruemo sɨjɨdɨmacɨ. Ieconi menamɨe Jesús dɨne bitɨiaɨmaiaɨ. Jananɨaɨ anamo ite iaɨmaiaɨ. Comɨnɨ raɨoillanomo nofɨe moto ifuaɨmona bitɨiaɨmaiaɨ. Nai iaɨmaiaɨ eo rɨirena jira, jaca bu nainomo jainide. \v 29 Jesúna iaɨmaiaɨ cɨua facaise jananɨaɨ iaɨmaiaɨna cuirioitate: \p —Jusiñamui Jitodɨo. ¿Nɨese cocona nɨbaɨacadɨo? Coco duere sefuille facaise nia iñede; iadedɨ birui cocona duere fɨnuaɨbidɨo —cuirioidɨaɨmaiaɨ. \p \v 30 Naie baɨ iaɨre ailluena chanchuaɨ guillano itɨmacɨ. \v 31 Jananɨaɨ Jesúmo duere llotɨmacɨ: \p —Oni caɨna o oretajanona, chanchuaɨ abɨmo caɨna oreta. \p \v 32 Jesús uai ote: \p —Mai jai. \p Ieconi nai iaɨmaiaɨmona jananɨaɨ oni jaillanona, chanchuaɨ abɨmo jaide. Iemona iconɨaɨdo chanchuaɨ joraimo aisɨcana jaillanona, corobaisɨde. \p \v 33 Iena cɨuanona, chanchuaɨ sedaraɨnɨ imacɨ naɨraɨ dɨne aisɨcana jaidɨmacɨ. Nana naie rafuena llotɨmacɨ. Jaive jananɨaɨ anamo illa iaɨmaiaɨ rafuena llotɨmacɨ. \v 34 Ie jira ailluena comɨnɨ Jesús dɨne bitɨmacɨ. Naimɨena cɨuano, naimɨemo duere llotɨmacɨ, naimacɨ illanomona naimɨe jaillena. Naimacɨ jitailla jira, Jesús oni jaide. \c 9 \s1 Jesús tɨsitaitɨmɨena jillotaja rafue \r (Mr 2.1-12; Lc 5.17-26) \p \v 1 Botemo ie llofueoicaigano dɨga Jesús jaillano, ruica dɨne abɨdo jaide. Capernaumo ie illanomo ride. \v 2 Nainomo rilla mei, naimɨe dɨne comɨnɨ ie bɨiramo bɨide tɨsitaitɨmɨena atɨde. Naimɨena atɨdɨnodɨ Jesús naimɨena jillotajana ɨɨnote. Iena Jesús uiñuanona, tɨsitaitɨmɨemo llote: \p —Moo, o comecɨna ocuiño. O jeacɨno cue feitaja jira, iena jai oni dotadɨcue. Ie facai ɨbana jai oñeitɨcue. \p \v 3 Jesús dɨne ofidɨnomona dajerie Moisés mɨcorɨ llogacɨnona llofueraɨnɨ itɨmacɨ. Jesús lluana naimacɨ cacajano, Moisés mɨcorɨ llogacɨnona llofueraɨnɨ comecɨna facadɨmacɨ: “Dama Jusiñamui jeacɨnona dotarede. Bimɨe Jusiñamuiñede; ia Jusiñamui ifomo iacade. Jusiñamuina jai jeare ñaɨte”. \v 4 Naimacɨ comecɨaɨna facajacɨnona Jesús uiñuamona, Jesús dɨnena jɨcanote: \p —¿Bue ñellena omoɨ comecɨna jeare facadomoɨ? \v 5 Bimɨemo: “O jeacɨnona jai oni dotadɨcue” cue lloia, cue uai siñonana uiñoñeitomoɨ; ia bimɨemo: “Mai naidacaillanona macari” cue lloia, cue uai siñonana uiñoitomoɨ. \v 6 Monamona jaie cue billanona, ɨimana jaidɨcue. Ie jira jeacɨno oni dotaja uai cuemo ite. Iena omoɨ uiñollena, tɨsitaitɨmɨemo lloitɨcue: “Mai naidacai. O bɨira ferɨanona, o jofomo mai jai”. \p \v 7 Iese naimɨe raillamona, tɨsitaitɨmɨe jillode. Naidacaida, ie jofomo jaide. \v 8 Comɨnɨ iena cɨuanona, jacɨnaitɨmacɨ. Bimɨemo ie uaina Jusiñamui fecajana naimacɨ uiñuamona, Jusiñamuimo iobillacɨnona fecadɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ Mateona fetua rafue \r (Mr 2.13-17; Lc 5.27-32) \p \v 9 Jesús baɨ macaritemo, cuena ucubena oranomo cue raɨllana cɨode. Mateodɨcue. Gobierno ucube oraɨmadɨcue. Jesús cuemo llote: \p —Cue llofuegamɨena o jaillena, cue dɨga bi. \p Naidacaida, naimɨe dɨga jaidɨcue. \p \v 10 Naillɨ cue jofomo Jesús ie llofueoicaigano dɨga guite. Dɨga gobierno ucube oraɨnɨ jɨaɨ guisaɨbitɨmacɨ. Dɨga Moisés mɨcorɨ llogacɨnodo jaiñedɨno jɨaɨ guisaɨbitɨmacɨ. \v 11 Nainomo fariseuaɨ comɨnɨ jamai bitɨmacɨ. Moisés mɨcorɨ llogacɨnodo eo jaidɨmacɨ. Jesúna cɨuanona, naimɨe llofueoicaiganomo jɨcanotɨmacɨ: \p —¿Bue ñellena omoɨ maestro ucube oraɨnɨ dɨga guite? Maraiñede comɨnɨ dɨga naimɨe guite. \p Moisés mɨcorɨ llogacɨnodo ucube oraɨnɨ raise jaiñenamona, naie isoidɨno dɨga, fariseuaɨ comɨnɨ nabairiñena jira, iese jɨcanoitɨmacɨ. \p \v 12 Iena cacajano, Jesús llote: \p —Ecairedɨnodɨ médicona jitaiñedɨmacɨ; ia duidɨnodɨ médicona jitaidɨmacɨ. Ie isoide. Mareuidɨno cuena jitaiñedɨmacɨ; ia maraiñedɨno cuena jitaidɨmacɨ. \v 13 Jusiñamui facaina lloraɨma mɨcorɨ jaie cuega rafuemo omoɨ comecɨaɨna faca: “Jusiñamui llote: ‘Rana cuemo omoɨ fecajana jitaidɨcue; ia comɨnɨna omoɨ dueruillana jɨaɨ jitaidɨcue’ llote”. Comɨnɨna cue dueruilla jira, Jusiñamui dɨbeimo naimacɨ illena, mareuidɨnona itatajaɨbiñedɨcue; iadedɨ Jusiñamui dɨbeimo naimacɨ illena, maraiñedɨnona itatajaɨbitɨcue. Omoɨmona maraiñedɨno dɨga nabairitɨcue; ia naimacɨna uaɨbitɨcue. \s1 Jesús dɨne Juan Bautista llofueoicaigano billa rafue \r (Mr 2.18-22; Lc 5.33-39) \p \v 14 Naie facaise Juan Bautista llofueoicaiganodɨ Jesús dɨne bite. Naimɨemo llote: \p —Caɨ einamacɨ llua isoi, Jusiñamuina caɨ raise iobitallena, guiñenaruillaɨ illa facaiseconi guiñedɨcaɨ. Caɨ jeacɨno facaina sunaicabitɨcaɨ. Fariseuaɨ comɨnɨ jɨaɨ guiñedɨmacɨ; iadedɨ o llofueoicaigano guitɨmacɨ. Caɨ einamacɨ llogacɨnodo jaidɨcaɨ. ¿Bue ñellena o llofueoicaigano iedo jaiñedɨmacɨ? \p \v 15 Jesús uai ote: \p —Jɨaɨe rafuedo iena lloitɨcue. Coniruedɨ ie aɨna uarui ia, iobilla jira, ie nabaiñɨaɨ sunaiñedɨmacɨ. Iobillamona guitɨmacɨ. Jɨaɨruido jai aɨreiacade conirue naimacɨ dɨga iñenia, naimacɨ comecɨ sunaillamona, naimacɨ jitaia, guiñenaruillaɨdɨ iite. Ie isoide. Cue comɨnɨ dɨga birui cue illa jira, iocɨre itɨmacɨ. Ɨco cue jaille mei, sunaitɨmacɨ. Ie muidona birui cue llofueoicaigano guicabitɨmacɨ. \v 16 Jɨaɨe rafuedo iena lloitɨcue. Nia jocoñega comue ɨniroidɨ jacaɨe ɨniroimo jɨlliñega. Jɨlliadɨ, jocua mei, comue ɨniroi jacaɨe ɨniroimona fo llirite. Eo fodo cuararite. Jai maraiñeno cɨoite. \v 17 Jacagomona fɨnoca bolsa como fɨnoca vino joneñega. Jonegadena, maɨriñena jira, sɨrillamona, igoɨ raɨre cuararite. Vino faɨfite. Igoɨ jɨaɨ faɨfite. Como fɨnoca vino comogomo jonelle. Iemei iena faɨfiñeite. Ie isoide. Omoɨ einamacɨ rafue ifomo jɨaɨe rafue birui ite. Iena omoɨmo llocabitɨcue. Iedo jaidɨcaɨ —llote. \s1 Jesúdɨ mena duide riñona jillotaja rafue \r (Mr 5.21-43; Lc 8.40-56) \p \v 18 Juan Bautista llofueoicaigano dɨga Jesús llotemo, jɨaɨmɨe naimɨe dɨne bite. Naimɨedɨ judíuaɨ ofiraco sedaraɨma. Jesúna duere jɨcanollena, caiñɨcɨ ɨfodo raɨnadacaida llote: \p —Cue jisa como fiodaite. O onollɨ naiñaiñomo o jonellesa, naiñaiño jilloillesa, cue jofomo cue dɨga mai bi. \p \v 19 Iena cacajano, Jesús naimɨe dɨga jaide. Ie llofueoicaigano jɨaɨ jaidɨmacɨ. \v 20 Baɨ jaillanona, duidɨñaiño jɨnafona jaide. Naimɨe ɨniroina jetallena, naimɨe dɨne bite. Ie jeraimona doce años jaca dɨaide. Billanona naimɨe ɨniroina jetade. \v 21 “Naimɨe ɨniroi cue jetajamona jilloitɨcue” comecɨna facajamona, naiñaiño naimɨe ɨniroina jetade. \v 22 Ieconi Jesús dobaidacaida, abɨdo erodatemo, naiñaiñona cɨode. Raite: \p —Ñoo, o comecɨna ocuiño. Cuena o ɨɨnua jira, jai jillodɨo. \p Ieconi naiñaiño jillode. \p \v 23 Ofiraco sedaraɨma jofomo Jesús rillano, naie jofo nama jisa jai fiodailla jira, comɨnɨ merɨre fillana cacade. Ailluena faɨlliñaillana cacade. \v 24 Jesús dɨnena raite: \p —Jofomona nana omoɨ jino jaillana jitaidɨcue. Cuemona biñaiño fiodaiñedesa. Jamai ɨnɨde. \p Iena cacajano, naiñaiño jai fiodaite uiñuamona, Jesúri jaɨsitɨmacɨ. \v 25 Comɨnɨ jino oretaja mei, naiñaiño onollɨna naimɨe llɨnuano, fiodaillamona naiñaiño jillode. Jillua mei, naiñaiñodɨ naidacaide. \v 26 Naie rafue nana naie enɨrue itɨnomo llocana jaide. \s1 Jesúdɨ uisɨnide iaɨmaiaɨna jillotaja rafue \p \v 27 Ofiraco sedaraɨma jofomona Jesús baɨ jaidemo, uisɨnide iaɨmaiaɨ naimɨe jɨnafona jaidɨaɨmaiaɨ. Jesúna ado uaidotɨiaɨmaiaɨ: \p —Caɨ illaɨma David mɨcorɨ jitodɨo. Jusiñamuimona o billa jira, cocona duenai. \p \v 28 Uai oñeno Jesús Capernaumo jaide. Naimɨe fo jailla mei, naimɨe dɨne bitɨiaɨmaiaɨ. Iaɨmaiaɨmo Jesús jɨcanote: \p —¿Omɨcona cue jillotajana ɨɨnotomɨco? \p Faɨriotɨiaɨmaiaɨ: \p —Jɨɨ. \p \v 29 Iaɨmaiaɨ uisɨna Jesús jetajano raite: \p —Cuena omɨco ɨɨnua dɨese jilloitomɨco. \p \v 30 Ieconi iaɨmaiaɨ uisɨdɨ cɨode. Jesús naie rafuena lluana eo janotade. \p —Bumo lloñeno —llote; \v 31 iadedɨ iena llocana jaidɨiaɨmaiaɨ. Iemona Jesús mamecɨ nana naie enɨruemo itɨnomo soride. \s1 Jesús ñaɨñedɨmɨena jillotaja rafue \p \v 32 Capernaumona Jesús baɨ jaidemo, naimɨe dɨne Janaba anamo illamɨena jɨaɨe comɨnɨ atɨdɨmacɨ. Janaba anamo naimɨe illa jira, naimɨe ñaɨnide. \v 33 Jesús Janabana oni orede. Oretaja mei, naie ɨima ñaɨte. Nainomo ite comɨnɨ raijicaillanona raitɨmacɨ: \p —Caɨ comɨnɨ dɨne bie isoide ɨima jilluana jaca cɨoiñedɨcaɨ. \p \v 34 Ie jira fariseuaɨ comɨnɨ dɨnena raitɨmacɨ: \p —Taɨfe dɨbeimo Janaba illamona, Jesúdɨ Taɨfe uaido Janabana oni orede —raitɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ comɨnɨna duenailla rafue \p \v 35 Dɨga naɨraɨaɨmo ie llofueoicaigano dɨga Jesús llocana jaide. Nainomo judíuaɨ ofiracuaɨmo llofueuide. Naimɨe anamo comɨnɨ illana Jusiñamui jitailla jira, Jesúdɨ Jusiñamui dɨbeimo naimacɨ comecɨaɨ iuaina meiduana llofuete. Ailluena duidɨnona jillotate. Naga isoide duicomona jillotate. \v 36 Naimacɨna duenaite. Naimacɨ comecɨaɨ itɨcɨno oni duiñoitɨmɨe iñena jira, naimacɨna duenaite. Ailluena comɨnɨna cɨode. Toɨca llaudaɨaɨ isoi ebe isoi jaidɨmacɨ. Naimacɨ comecɨaɨ ocuiñonidɨmacɨ. Jusiñamui naimacɨna sedaacana uiñoñedɨmacɨ. \v 37 Naimacɨna duenaillamona, ie llofueoicaiganomo llote: \p —Illɨmo ailluena trigo ia, iena ollena, ailluena maɨjɨraɨnɨna jitailla. Ie isoide. Ailluena comɨnɨ ite naimacɨmo Jusiñamui rafuena caɨ llollena; iadedɨ naie rafuena lloraɨnɨ eo iñedɨmacɨ. \v 38 Ie rafue naimacɨ llollena, ailluena comɨnɨna raɨre naimɨe oretallena Jusiñamuimo jɨcano. \c 10 \s1 Jesúdɨ ie doce llofueoicaiganona fetua rafue \r (Mr 3.13-19; Lc 6.12-16) \p \v 1 Ie doce llofueoicaiganona Jesús uaiduanona, naimacɨmo ie uai iñonocaide, jananɨaɨ anamona comɨnɨna jilloitallena. Duicona oni oretallena, iena jɨaɨ iñonocaide. \v 2 Ie llofueoicaiganodɨ iese mamecɨredɨmacɨ: Simón. Naimɨe mamecɨ jɨaɨcɨdɨ Pedro. Andrés. Naimɨedɨ Simón ama. Jacobo. Juan. Iaɨmaiaɨ Zebedeo jito iaɨmaiaɨ. \v 3 Felipe. Bartolomé. Tomás. Cuena jɨaɨ uaidote. Mateodɨcue. Gobierno ucubena oraɨmadɨcue. Jɨaɨe Jacobo. Naimɨedɨ Alfeo jito. Tadeo. \v 4 Jɨaɨe Simón. Naimɨedɨ cananista comɨnɨ facaisemo duide. Judas Iscariote mɨcorɨ. Naimɨedɨ Jesúna gaɨtatate. \s1 Jesúdɨ ie llofueoicaiganona oretaja rafue \r (Mr 6.7-13; Lc 9.1-6) \p \v 5 Jesús ie llofueoicaiganona oni oretajanona, raite: \p —Judíuaɨñedɨno dɨne jaiñeno. Samaritano railla comɨnɨ dɨne jaiñeno; \v 6 ia caɨ judíuaɨ comɨnɨ dɨne jai. Naimacɨmona ailluena comɨnɨ Jusiñamui rafuena nia ɨɨnoñedɨmacɨ. Faɨficana nia jaidɨmacɨ. \v 7 Omoɨ jaillanona, comɨnɨmo llono: “Jusiñamui facaina jaie lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ llogamɨe jai bene ite. Naimɨe anamo omoɨ illana Jusiñamui jitailla jira, naimɨe dɨbeimo omoɨ comecɨaɨ iuaina meido”. \v 8 Duidɨnona jillota. Fiodaitɨnona jillota. Efonaitɨnona jillota. Jananɨaɨna oni oreta. Cue uaina jamai omoɨ feiñua jira, comɨnɨna jilloitajana ɨbatañeno. \v 9 Ucubena uiñeno. Guille ifo meidollena, rana uiñeno. \v 10 Ailluena rana omoɨ uiñellena, bolsana uiñeno. Abɨ meidolle ɨniroina uiñeno. Meidolle zapatona uiñeno. Omoɨ abɨ rɨidollena, jɨguidana uiñeno. Jɨaɨe comɨnɨna omoɨ canua isoi, omoɨna naimacɨ canua. Naimacɨmona omoɨ jitailla rana omoɨ ono. Ie jira ailluena rana uiñeno. \v 11 Nɨe naɨraɨmo omoɨ ria, omoɨ rafuena jitaidɨmɨena jeno, naimɨe jofomo omoɨ illena. Naie jofomo omoɨ i, naie naɨraɨmo omoɨ ille dɨnori. \v 12 Naie jofomo omoɨ rillanona, naie comɨnɨna marena uaido. \v 13 Omoɨna naimacɨ raise feiñoia, naimacɨ uri illena, naimacɨmo marecɨnona llono; iadedɨ omoɨ rafuena naimacɨ jitaiñenia: “Jusiñamui omoɨna canoite” naimacɨmo lloñeno. \v 14 Omoɨna bu feiñoiacaiñenia, omoɨ uaina bu cacarefiacaiñenia, naie naɨraɨmona omoɨ jaillanona, omoɨ eɨllɨaɨmo ite jearacuaɨna jaidɨno. Maraiñede rafuena naimacɨ fɨnuana naimacɨ uiñollena, omoɨ eɨllɨaɨna jaidɨno. \v 15 Omoɨmo uanaicɨnona llotɨcue. Omoɨna naimacɨ feiñoñenia, Jusiñamuidɨ naimacɨna duere fɨnoite. Sodoma railla naɨraɨ jaie jeacɨnona eo fɨnodɨmacɨ. Gomorra railla naɨraɨ jaie jeacɨnona eo fɨnodɨmacɨ. Ie jira Jusiñamui naimacɨna jaie duere fɨnode. Omoɨna comɨnɨ birui feiñoñenia, Jusiñamuidɨ naimacɨna Sodoma naɨraɨ baɨfemo duere fɨnoite. Gomorra naɨraɨ baɨfemo duere fɨnoite. \s1 Jesús duere sefuillɨfuena llua rafue \p \v 16 Jesús ie llofueoicaiganomo nia llote: \p —Naimacɨna janallari fañellena, naimacɨ duere sefuiñellena, toɨca llaudaɨaɨ raise sedajana jitaidɨmacɨ. Ie isoide. Eo maraiñede comɨnɨ motomo omoɨna oretaitɨcue. Omoɨna duere fɨnoacanitɨmacɨ. Raise sedajana jitaidomoɨ. Jaio fiodaiñellena, aisɨde. Naimɨena bu meineñellena, ie abɨna eenollena, jaio aisɨde. Ie isoi omoɨ abɨ uiñocana omoɨ jai. Ucugɨdɨ buena jeare fɨnoñede. Ie isoi omoɨ illa. Jeacɨno fɨnuamona eneno omoɨ i. \v 17 Abɨna rairui. Dajerie omoɨna llogɨdoitɨmacɨ. Omoɨna gaɨtaja mei, naimacɨ ofiracomo omoɨna faitɨmacɨ. \v 18 Cue rafue omoɨ llua muidona, omoɨna gaɨtajanona, illaɨcomɨnɨ dɨne omoɨna uitɨmacɨ. Omoɨna llogɨdoitɨnomo cue rafuena lloitomoɨ. Naie illaɨcomɨnɨmo iena jɨaɨ lloitomoɨ. \v 19 Naie illaɨcomɨnɨ dɨne omoɨ ia, omoɨ rɨidollɨcɨnomo omoɨ comecɨaɨna jarire facañeno. Naie facaise omoɨ ñaɨllɨcɨnona uiñoitomoɨ. \v 20 Danɨ omoɨ comecɨaɨ icɨnodo ñaɨñeitomoɨ; ia Jusiñamui Joreño uaido ñaɨtomoɨ. \v 21 Cuena ɨɨnotomoɨ; ia ailluena cuena ɨɨnoñeitɨmacɨ. Cuena omoɨ ɨɨnua jira, omoɨna enoitɨmacɨ. Iemona dajerie ie amana meinetallena, naimɨena llogɨdoite. Dajerie moodɨ ie uruena meinetallena, naimɨena llogɨdoite. Dajerie uruiaɨdɨ naimacɨ moona, naimacɨ eina meinetallena, naimacɨna llogɨdoitɨmacɨ. \v 22 Cue muidona ailluena comɨnɨ omoɨna enoitɨmacɨ; iadedɨ cue uaina faɨnonocaiñedɨmɨe cue Moo dɨga monamo ja muidomo jaca iite. Naimɨena jillotaitɨcue. \v 23 Cue rafue naimacɨ jitaiñenamona, omoɨna nɨe naɨraɨ duere fɨnoia, dɨnomona cue rafuena llollena, jɨaɨe naɨraɨmo raɨre jai. Cue rafuena omoɨ llollena, dɨga judíuaɨ illanuaɨmo nia jaitomoɨ. Nana naie comɨnɨ nia ɨɨnoñenia, Jusiñamui dɨnena dane abɨdo biitɨcue. \v 24 Ero, ie llofueraɨma duere sefuia, ie llofuegamɨe daje isoi duere sefuite. Ie ecɨ illamɨe duere sefuia, ie mullaɨma daje isoi duere sefuite. \v 25 Ie isoide. Cue comɨnɨna omoɨ jaillamona, cue duere sefuia, jɨaɨ duere sefuitomoɨ. Taɨfe mamecɨ jɨaɨcɨ llɨnuanona, “Beelzebúdɨo” jɨaɨno cuena raitɨmacɨ. Iese cuena naimacɨ jeare ñaɨa jira, cue comɨnɨna omoɨ illa jira, omoɨna jɨaɨ jeare ñaɨtɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ jacɨruiñeno llofuia rafue \r (Lc 12.2-9) \p \v 26 Jesús nia llote: \p —Cuena ɨɨnoñedɨno omoɨna jeare ñaɨtɨmacɨ; ia nana cue rafuena llocana omoɨ jailla jira, naimacɨna jacɨruiñeno. \v 27 Omoɨmo rafuena anado jai llotɨcue. Iena nana comɨnɨmo marefodo llono. Ado llono. \v 28 Omoɨ abɨna meineredɨmacɨ; ia omoɨ joreñona meinenidɨmacɨ. Omoɨna naimacɨ meineia, omoɨ joreño Jusiñamui dɨne jaite. Iena uiñuamona, omoɨ meineiacadɨnona jacɨruiñeno. Cue rafuedo omoɨ raise jaiñenia, Jusiñamuina jacɨrui. Naimɨedɨ omoɨ abɨna, omoɨ joreño dɨga, iraimo dotarede. \v 29 Omoɨna duere fɨnoacadɨnona jacɨruiñeno. Ero mena janorede sillina fecadomoɨna, eo janore ɨbaca; iadedɨ caɨ Moo Jusiñamui jitaiñenia, naimacɨmona daje fiodaiñede. \v 30 Ero, nɨga ɨfotɨraɨ omoɨmo illana Jusiñamui uiñote. \v 31 Naimɨedɨ omoɨna sedajana jɨaɨ uiñote. Silliñɨaɨ baɨfemo Jusiñamui isiruigaomoɨ. Omoɨ duere fɨnoacadɨnona jacɨruiñeno. Jusiñamui jitaiñenia, omoɨmo jaca buena suiñeite. \s1 Jesús naimɨena janoñenana llofuia rafue \r (Lc 12.8-9) \p \v 32 Ie llofueoicaiganomo Jesús nia llote: \p —Cue rafuena omoɨ lluamona, jɨaɨno omoɨna duere fɨnoitɨmacɨ. Cuena birui omoɨ janoñenia, nana comɨnɨ Jusiñamui uicomo ɨco ia, nainomo omoɨna janoñeitɨcue. “Cue comɨnɨdomoɨ” omoɨna raitɨcue. \v 33 Cuena birui omoɨ janoia, nana comɨnɨ Jusiñamui uicomo ɨco ia, nainomo omoɨna janoitɨcue. “Cue comɨnɨñedomoɨ” omoɨna raitɨcue. \s1 Jesús muidona nana comɨnɨ uri iñena rafue \r (Lc 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 Ie llofueoicaiganomo Jesús nia llote: \p —Nana comɨnɨna uri itatallena enɨruemo biñedɨcue. Cuena ɨɨnoñedɨnodɨ cuena ɨɨnotɨnona enoitɨmacɨ. Enoillamona cuena ɨɨnotɨnona duere fɨnoitɨmacɨ. \v 35 Cue lloga rafuena damɨerie ɨɨnua muidona, ie moo illa dɨbeimo ie jito iñeite. Ie ei illa dɨbeimo naiñaiño jisa iñeite. Ie jɨfaiño illa dɨbeimo naiñaiño mio iñeite. Iese comɨnɨna uri itatañedɨcue. \v 36 Omoɨ comɨnɨ coninɨna enoitomoɨ. Iemona duere sefuitomoɨ. \v 37 Ero, ie moona cue baɨfemo bu isiruia, ie eina cue baɨfemo bu isiruia, cue jitailla ra naimɨe fɨnoacaiñena jira, cuemo raise duiñede. Ie uruiaɨ cue baɨfemo bu isiruia, cuemo raise duiñede. \v 38 Cue facaina bu fiodaiacaiñenia, cuemo raise duiñede. Naimɨedɨ cue comɨnɨ naimɨena lloiacaiñedɨcue. \v 39 Cue facaina fiodaiacaiñedɨmɨe ja muidomo faɨfite. Cue dɨga jaca iñeite; iadedɨ cue facaina fiodaitɨmɨe monamo cue dɨga jaca iite. \s1 Jesús Jusiñamuimona ɨbana feiñua llua rafue \r (Mr 9.41) \p \v 40 Jesús llote: \p —Cue rafuena omoɨ llocana jaia, dɨga jofuemo riitomoɨ. Cue comɨnɨna omoɨ illamona, omoɨna feiñotɨno cuena jɨaɨ feiñotɨmacɨ. Omoɨna bu feiñoia, cuane jɨaɨ feiñote. Cuena feiñotɨmɨedɨ cuena oretatɨmɨena jɨaɨ feiñote. \v 41 Naimɨe cue comɨnɨ illamona, damɨerie Jusiñamui facaina lloraɨmana feiñoitɨmacɨ. Jusiñamui facaina lloraɨmana bu feiñoia, Jusiñamuimona ɨbana feiñoite, naie lloraɨma Jusiñamuimona feiñua isoi. Cue jitaillacɨnona fɨnodɨnona bu feiñoia, naimacɨ Jusiñamuimona feiñua isoi, Jusiñamuimona ɨbana feiñoite. \v 42 Cue dɨbeimo itɨnona bu janore canoia, Jusiñamuimona ɨbana feiñoite. Naimacɨmo nɨbaɨ jamai jɨnuina fecade; iadedɨ naimacɨna canuamona, Jusiñamuimona ɨbana feiñoite —llote. Iemei Jesús ie llofueoicaiganona, ie rafuena llollena, orede. \c 11 \s1 Jesús dɨne Juan Bautista mɨcorɨ ie llofueoicaiganona oretaja rafue \r (Lc 7.18-35) \p \v 1 Ie doce llofueoicaiganona Jesús oretaja mei, iaɨrei ite comɨnɨ illanuaɨmo naimɨedɨ ie rafuena llocana jaide. \p \v 2 Ie facaiseconi cárcelmo Juan Bautista mɨcorɨ Jesús fɨnoca rafuena fɨdɨano, iena raise uiñollena, Jesús dɨne ie llofueoicaiganona orede. \v 3 Jesúmo llotɨmacɨ: \p —Juan Bautistamona bitɨcaɨ. Jofue iñenanomo navui naimɨe ia, “Jusiñamuimona damɨe biite” naimɨe llofuecabite. Juan llofuegamɨena o illana uiñoiacadɨcaɨ. Imɨeñedɨodena, jɨaɨmɨe billemo nia ocuiridɨcaɨ. \p \v 4 Jesús uai ote: \p —Cue lluana cacadomoɨ. Cue fɨnoca rafuena cɨodomoɨ. Juan dɨne abɨdo omoɨ jaillanona, iena naimɨemo llono. \v 5 “Uisɨnidɨno jai cɨodɨmacɨ. Ñuja-ñujacaida jaidɨnodɨ jai raise macaritɨmacɨ. Efonaitɨno jai jillodɨmacɨ. Jefona cacaiñedɨnodɨ jai jefona cacasɨte. Fiodaillamona damɨerie jai jillodɨmacɨ. Dueredɨno mare rafuena jai cacadɨmacɨ” naimɨemo llono. \v 6 Jɨaɨ llono: “Nɨbaɨ nana cue rafuena raise cacaiñedɨo; ia cuena jaca nia ɨɨnocana o jaia, caɨmare iitɨo”. \p \v 7 Juan llofueoicaigano abɨdo jailla mei, naimɨe ecɨmo ailluena ite comɨnɨmo Jesúdɨ Juan rafuena llote: \p —Jofue iñenanomo naimɨe navui ia, naimɨe dɨne jaidomoɨ. ¿Nɨe isoidɨmɨena cɨodomoɨ? Daje uaido rafuena comecɨna facadɨmɨena cɨodomoɨ. Ero, fuirɨna aɨfɨ billamona, raitɨre afai bɨjɨde. Afaina aɨfɨ billamona, raitɨre fuirɨ bɨjɨde. Naimɨe ie isoiñede. Nɨe isoide rafue naimɨemo ia, cue rafuena llocana jaide. \v 8 ¿Bue ñellena naimɨe dɨne jaidomoɨ? Mare ɨniroina jɨtadɨmɨena cɨoiñedomoɨ. Mare ɨniroina jɨtadɨnona omoɨ cɨoacaniadedɨ, illaɨcomɨnɨ dɨne jaidomoɨ. \v 9 Jusiñamui facaina lloraɨmana cɨodomoɨ. Naimɨe Jusiñamui facaina llocabite. Jɨaɨe lloraɨnɨ baɨfemo faɨte, cue billena omoɨmo naimɨe llua jira. \v 10 Malaquías mɨcorɨ naimɨena jaie cuega: \q1 Jusiñamui raite: “Ero, o uicodo cue rafuena llollena, damɨena oretaitɨcue, \q1 comɨnɨ comecɨaɨna marecɨnona duiñollena” \m cuega. Malaquías Juan Bautistana cuete. \v 11 Juan Bautista nana Jusiñamui facaina lloraɨnɨ baɨfemo faɨte; iadedɨ Jusiñamui comɨnɨna birui bu illamona, Juan baɨfemo birui faɨte. Juan cue billena llofuete; ia naimɨe cue lloga rafuena omoɨ isoi cacaiñede. Naimɨe cue lloga rafue omoɨ isoi suillana cɨoiñede. Iemona naimɨe baɨfemo faɨtomoɨ. \v 12 Juan llofuia taɨniamona ailluena comɨnɨ cue rafuena ɨɨnuamona, Jusiñamui dɨbeimo birui duere iacadɨmacɨ. \v 13 Nana Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨdɨ cue billena jaie llotɨmacɨ. Moisés mɨcorɨ iena jɨaɨ jaie llote. Juan facaise naie llogacɨno jai suide. \v 14 Jusiñamui facaina lloraɨma jaie llote: “Bie rafue suille facaise Elías isoidɨmɨe biite”. Naimɨe rafuena ɨɨnotomoɨdena, Juandɨ naimɨena uiñotomoɨ. \v 15 Omoɨ jeforena jira, raise fueollena, cue lluamo cacarei. \p \v 16 Jesús nia llofuete: \p —Ero, omoɨna ñaɨtɨcue. Jɨfanote uruiaɨ isoidomoɨ. Uruiaɨ jɨfanoiacania, naimacɨ nabaiñɨaɨna uaiduanona, raitɨmacɨ: \v 17 “Omoɨ dɨga jɨfanoiacadɨcaɨ; iadedɨ caɨ dɨga jɨfanoiacaiñedomoɨ. Caɨmarede rafuena caɨ jɨfanoiacania, sunailla rafuena jɨfanoiacadomoɨ. Sunailla rafuena caɨ jɨfanoiacania, caɨmarede rafuena jɨfanoiacadomoɨ. Coninɨna nabairiñedɨcaɨ” raitɨmacɨ. \v 18 Ie isoidomoɨ. Juan jiroraɨnide. Caɨmare guiñede; ia naimɨe dɨga nabairiñedomoɨ. Naimɨena gaɨñedomoɨ. Ie jira omoɨmona dajerie naimɨena raitɨmacɨ: “Janaba anamo naimɨe illamona, naimɨe uaɨrico isoi ite” raitɨmacɨ. \v 19 Monamona billanona, ɨimana jaidɨcue. Omoɨ isoi guitɨcue. Caɨmataidɨcue; ia cue dɨga nabairiñedomoɨ. Cuena jɨaɨ gaɨñedomoɨ. Ie jira cuena jeare ñaɨtomoɨ. Raitomoɨ: “Guillaredɨmɨe. Jiroruidɨmɨe. Jearede rafue fɨnodɨno dɨga nabairitɨmɨedɨo”. Iese raitomoɨ; iadedɨ Jusiñamuina ɨɨnotɨnodɨ cue fɨnoca rafuena marenana uiñotɨmacɨ. \s1 Dajerie naɨraɨ Jesúna ɨɨnoñena rafue \r (Lc 10.13-15) \p \v 20 Ailluena comɨnɨ Jesús dɨna nia ia, naimacɨmo ie navui jailla naɨraɨaɨna ñaɨte. Naimɨe siño fɨnoca rafuena uiñotɨmacɨ; iadedɨ naimacɨ comecɨaɨ iuai meidoñedɨmacɨ. Ie jira naimacɨna ñaɨte. \v 21 Llote: \p —Omoɨmona damɨerie Corazín railla illanomona bitomoɨ. Omoɨmona damɨerie Betsaida railla illanomona bitomoɨ. Cue rafuena omoɨ ɨɨnoñena jira, duere sefuitomoɨ. Omoɨ dɨne cue navui siño fɨnoca rafuena Tiro railla naɨraɨmo jaie fɨnodɨcuena, Sidón railla naɨraɨmo jaie fɨnodɨcuena, naimacɨ comecɨaɨ eo isinotaillamona, naimacɨ comecɨaɨ iuai meidotɨmacɨ. Naimacɨ comecɨaɨ iuaina meiduana uiñotallena, ebinide ɨniroina jɨtajanona, naimacɨ ɨfogɨaɨmo jusefona jonetɨmacɨ. \v 22 Jusiñamui uicomo nana comɨnɨ ɨco ia, Tiro naɨraɨ baɨfemo duere sefuitomoɨ. Sidón naɨraɨ baɨfemo duere sefuitomoɨ. \v 23 Omoɨmona damɨerie Capernaum railla illanomona bitomoɨ. Birui abɨna ɨedoiacadomoɨ; iadedɨ jɨaɨruido sunaitomoɨ. Omoɨ dɨne navui cue siño fɨnoca rafuena Sodoma railla naɨraɨmo jaie fɨnodɨcuena, naie naɨraɨdɨ birui niadedɨ nia ite. Omoɨ comecɨaɨ iuai omoɨ meidoñenia, monamo cue Moo dɨga jaca iñeitomoɨ; iadedɨ naimɨe omoɨna duere fɨnollemona sunaitomoɨ. \v 24 Jusiñamui uicomo nana comɨnɨ ɨco ia, cue rafuena omoɨ ɨɨnoñena jira, Sodoma railla naɨraɨ baɨfemo duere sefuitomoɨ —llote. \s1 Jesús ie Moo dɨga ñaɨa rafue \r (Lc 10.21-22) \p \v 25-26 Ie facaiseconi Jesús ie Moo dɨga ñaɨanona raite: \p —Ore Moo, oca mona Namadɨo. Oca enɨrue Namadɨo. Abɨna uiñotɨnona bie isoide rafuena uiñotañedɨo; iadedɨ jamai bue isoidɨnona iena uiñotadɨo. O jitailla jira, iese uiñotadɨo. Ie jira iobillacɨnona omo fecaacadɨcue. Mai. \p \v 27 Jesús dɨnena naimɨe ecɨmo ite comɨnɨmo dane llote: \p —Cue Moomona nana cue rafuena otɨcue. Dama cue Moo cuena raise uiñote. Dama cue Moona raise uiñotɨcue. Cue jitaille dɨese omoɨna naimɨena uiñotadɨcue. Ie muidona naimɨena uiñotomoɨ. \v 28 Omoɨ jeacɨnomona omoɨ jillobillena, duere jaidomoɨ. Omoɨ comecɨaɨ marena uri illena, cue dɨbeimo mai omoɨ i. \v 29 Cue lluacɨno anamo omoɨ i. Cue rɨinina jira, cuemona omoɨ fueo. Iemei omoɨ comecɨaɨ marena uri iite. \v 30 Omoɨna cue canua jira, cue lluacɨno anamo omoɨ iacanano ia, sefuinide. Omoɨna cue canolle jira, cue lluacɨno fɨnuana sefuinide. \c 12 \s1 Sábadoruimo Jesús llofueoicaigano maɨjɨa rafue \r (Mr 2.23-28; Lc 6.1-5) \p \v 1 Ie rafue lluamona, ie llofueoicaigano jai abɨdo bitɨmacɨ. Ie facaiseconi sábadoruimo Jesús ie llofueoicaigano dɨga, trigo motodo joide naɨdo jaide. Ie llofueoicaigano aimetailla jira, trigona tɨjɨano, golluano, guicana jaidɨmacɨ. \v 2 Dajerie fariseuaɨ iena cɨuano, llotɨmacɨ: \p —Ero, o llofueoicaigano rairuica rana fɨnosɨte. Moisés mɨcorɨ rairuilla jira, sábadoruimo maɨjɨnidɨcaɨ; iadedɨ trigona naimacɨ tɨjɨamona, caɨmona jai maɨjɨdɨmacɨ. Iese caɨ abɨmo jeacɨnona jai fɨnodɨmacɨ. \p \v 3 Ie llofueoicaiganona rɨiduano, Jesús uai ote: \p —Cuemona jeacɨno fɨnoñedɨmacɨ. David mɨcorɨ jaie fɨnoca rafuemo omoɨ comecɨaɨ raise facañedomoɨ. David mɨcorɨ guille iñenia, naimɨe aimetaia, ie nabaiñɨaɨ dɨga, Jusiñamui jofomo fo jaide. \v 4 Jusiñamuimo fecaca llomenicona uanona, guitɨmacɨ. Jamai bue isoidɨno naie llomenicona guillana Jusiñamui rairuide. Danɨ Jusiñamui dɨga ñaɨraɨnɨ iena guiredɨmacɨ. Ie nabaiñɨaɨ dɨga David mɨcorɨ iena guite; ia Jusiñamui naimacɨna duere fɨnoñede. \v 5 Moisés mɨcorɨ llogacɨnomo jɨaɨ raise comecɨaɨna facañedomoɨ. Moisés mɨcorɨ jaie llua isoi, sábadoruimo Jusiñamui jofomo Jusiñamui dɨga ñaɨraɨnɨ maɨjɨuidɨmacɨ. Jusiñamuina naimacɨ sedallena, ocainana fatɨmacɨ. Iraina bonodɨmacɨ. Iese maɨjɨuidɨmacɨ; iadedɨ Jusiñamuimona jeacɨno fɨnoñedɨmacɨ. Moisés mɨcorɨ jaie cuegafuiaɨna raise cacaiñedomoɨ. Iena raise facañedomoɨ. \v 6 Omoɨmo nia lloitɨcue. Jusiñamui jofomo fɨnoca rafue baɨfemo faɨtɨcue. \v 7 Jusiñamui facaina lloraɨma iena jaie cuega: “Cuemo rana omoɨ fecajana jitaidɨcue; ia omoɨ jitaillamona, jɨaɨe comɨnɨna omoɨ duenaillacɨnodɨ rana cuemo fecajacɨno baɨfemo faɨte”. Iena omoɨ uiñotomoɨdena, cue llofueoicaiganomo: “Maraiñedɨcɨnona fɨnodomoɨ” lloñedomoɨ. Cuemona cue llofueoicaigano jeacɨno fɨnoñedɨmacɨ. \v 8 Monamona billanona, ɨimana jaidɨcue. Ie muidona sábadoruimo fɨnolle rafuena rairuiredɨcue. Nairuimo fɨnoñelle rafuena jɨaɨ rairuiredɨcue. \s1 Jesúdɨ onollɨna ɨdɨsarodɨmɨena jillotaja rafue \r (Mr 3.1-6; Lc 6.6-11) \p \v 9 Baɨ jaillanona, naɨraɨ dɨne rillanona, naimacɨ ofiracomo Jesús fo jaide. \v 10 Nainomo onollɨna ɨdɨsarodɨmɨe illanona, fariseuaɨ dɨnena Jesúmo jɨcanotɨmacɨ: \p —¿Sábadoruimo bimɨena o jilloitajana mare? —jɨcanotɨmacɨ. Sábadoruimo duidɨmɨena bu jillotaia, naimacɨmona naimɨe jai maɨjɨde. Uai uanona: “Mare” Jesús raiadedɨ, naimacɨmona naimɨe jai maɨjɨacana jira, naimɨena llogɨdoiacadɨmacɨ. \v 11 Jesús uai ote: \p —Sábadoruimo omoɨmona damɨe ie toɨca llauda ifomo uaidena, nairuido arɨ iena ote. Naimɨemo buena lloñedomoɨ. \v 12 Ero, comɨnɨdɨ llauda baɨfemo faɨte. Sábadoruimo mare rafuena fɨnuadɨ mare. Bimɨena cue jillotaia, mare rafuena fɨnodɨcue. \p \v 13 Onollɨna ɨdɨsarodɨmɨemo llote: \p —O onollɨ mai oni ñuita. \p Iena ñuitajamona jillode. \v 14 Iena cɨuanona, fariseuaɨ jino jaidɨmacɨ. Naimɨena meinellena, coninɨri siadotɨmacɨ. \s1 Isaías mɨcorɨ jaie Jesúna ñaɨa rafue \p \v 15 Naimɨena naimacɨ meineiacanana Jesús uiñuamona, nainomona oni jaide. Dɨga comɨnɨ naimɨe dɨga jaidɨmacɨ. Naimacɨmona nana duidɨnona jillotate. \p \v 16 —Cuena llocana jaiñeno —naimacɨmo llote. Naimɨe mamecɨ are sorillana jitaiñede. Fariseuaɨ dɨga ie uai uaitaiacaiñede. \v 17 Iemona Isaías mɨcorɨ jaie cuegafuiaɨ jai suide. Jusiñamui Isaías mɨcorɨna jaie cuetataga: \q1 \v 18 Ero, cue fetoca mullaɨma ite. \q1 Naimɨedɨ cue isiruigamɨe. Naimɨeri iobidɨcue. \q1 Cue Joreño naimɨemo cue fecajanona, judíuaɨñedɨnomo naimacɨna cue jilloitaacanana lloite. \q1 \v 19 Uai uaitañeite. Ie rafuena ado lloñeite. \q1 Naɨraɨ illano motomo naimɨe rafue llocabiñeite. \q1 \v 20 Comecɨaɨ ocuinidɨnona canoite. \q1 Dueredɨnona canoite. Naimacɨna duere fɨnoñeite; ia naimacɨna canoite. \q1 Ie mare rafue lluamona, naimɨena ɨɨnotɨnona canoite. \q1 Nana comɨnɨ naimɨe anamo ille dɨnori iese naimɨe canoite. \q1 \v 21 Naimacɨ jillobillena, ie rafue cacajanona, ailluena judíuaɨñedɨno naimɨena ɨɨnoitɨmacɨ. \s1 Fariseuaɨ Jesúna jeare ñaɨa rafue \r (Mr 3.19-30; Lc 11.14-23; 12.10) \p \v 22 Jesús dɨne damɨeriedɨ Janaba ie anamo illamɨena atɨdɨmacɨ. Janaba anamo naimɨe illa jira, naie atɨcamɨedɨ cɨoiñede. Jɨaɨ ñaɨñede. Jesús Janabana oni oretajanona, naimɨena jillotate. Naimɨe uaina botade. Ñaɨte. Cɨode. \v 23 Naiena cɨodɨno raijicaillanona raitɨmacɨ: \p —Nɨbaɨ bimɨedɨ David mɨcorɨ jito. Caɨ illaɨmana naimɨe illena, naimɨe mɨcorɨ jitomo ocuiridɨcaɨ. \p \v 24 Iena damɨerie fariseuaɨ cacajano, raitɨmacɨ: \p —Beelzebúdɨ Janaba comɨnɨ. Beelzebú anamo naimɨe illamona, Beelzebú uaido Janaba illa comɨnɨmona Jesús Janabana oni oretate —raitɨmacɨ. \p \v 25 Naimɨena naimacɨ enoillana Jesús uiñuanona, naimacɨmo llote: \p —Daje isoi comecɨaɨna lloillamo daje naɨraɨ facañenia, danomo maɨjɨnidɨmacɨ. Oni jaidɨmacɨ. Daje isoi comecɨaɨna lloillamo daje jofomo itɨno facañenia, danomo jaɨnaɨaɨnidɨmacɨ. Oni jaidɨmacɨ. \v 26 Ie isoide. Beelzebú uaido jananɨaɨna omoɨ llua isoi cue oretaia, Janaba ie dɨbeimo itɨno dɨga jai nabairiñede. Iemona naimɨe comɨnɨ danomo iñeitɨmacɨ. \v 27 Omoɨ comɨnɨ jananɨaɨna oni oretacabitɨmacɨ; iadedɨ naimacɨ fɨnoca rafuena uaitañedomoɨ. Naimacɨmo jɨcano, bie isoide rafuena omoɨ raise uiñollena. Iemei cue fɨnoca rafuena uaitañeitomoɨ. \v 28-29 Ero, maɨridɨmɨe ie jofomo ite rana nɨbaɨ fɨɨacadomoɨ. Iena fɨɨllena, naimɨena nano raise omoɨ maɨga. Raise maɨa mei, ie rana fɨɨredomoɨ. Ie isoide. Janaba anamona comɨnɨna jillotacabitɨcue. Naimɨe afemo nano cue iñenia, comɨnɨna jillotanidɨcue. Naimɨe afemo cue illa jira, iena fɨnoredɨcue. Jusiñamui Joreño uaido naimɨena anafefitatɨcue. Iemona Jusiñamui rafuena cue lluana jai uiñotomoɨ. \v 30 Cue dɨbeimo iñedɨmɨe cuena enoide. Cue dɨbeimo comɨnɨna itatañedɨmɨedɨ naie comɨnɨna cuena ɨɨnotañede. \v 31 Ie jira omoɨmo lloitɨcue: Jusiñamuidɨ nana comɨnɨ jeacɨnona dotarede. Naimɨedɨ comɨnɨ maraiñedɨcɨnona dotarede; iadedɨ naimɨedɨ ie Joreñona jeare ñaɨacɨnona dotañeite. \v 32 “Jusiñamui Joreño uaido siño rafuena fɨnoñedɨo; ia Janaba uaido siño rafuena fɨnodɨo” cuena raitomoɨ. Jusiñamuimona bitɨcue. Cuena omoɨ jeare ñaɨa, Jusiñamui iena feitarede; iadedɨ naimɨe Joreñona omoɨ jeare ñaɨa, Jusiñamui iena birui feitañeite. Iena ɨco jaca feitañeite. \s1 Jesúdɨ riara llɨsilla llua rafue \r (Lc 6.43-45) \p \v 33 Jesús llote: \p —Llɨsillamona nɨe isoide riara illana uiñotɨcaɨ. Amena ie llɨsilla llillamona, amena marena uiñoga. Llillamona, amena maraiñenana jɨaɨ uiñoga. \v 34 Ie isoide. Omoɨ ñaɨamona omoɨna uiñotɨcaɨ. Cuena omoɨ maraiñeno ñaɨa jira, omoɨ comecɨaɨ itɨcɨnona uiñotɨcaɨ. Omoɨ maraiñena jira, jaio naɨraɨdomoɨ isoidomoɨ. \v 35 Mareuidɨmɨe mare ie comecɨmona ñaɨte; iadedɨ maraiñedɨmɨe maraiñede ie comecɨmona ñaɨte. \v 36 Jamai ebena birui omoɨ ñaɨa, Jusiñamui uicomo nana comɨnɨ ɨco illa facaiseconi Jusiñamui ɨba oite. \v 37 Omoɨ jeare ñaɨaconi duere sefuitomoɨ; iadedɨ omoɨ mare ñaɨaconi duere sefuiñeitomoɨ. Ie jira Jusiñamui dɨbeimo omoɨ comecɨaɨ iuai meido. \s1 Dajerie Jesús siño rafuena fɨnuana jitailla rafue \r (Mr 8.12; Lc 11.29-32) \p \v 38 Naie facaiseconi dajerie Moisés mɨcorɨ llogacɨnona llofueraɨnɨ dajerie fariseuaɨ dɨga Jesúmo llotɨmacɨ: \p —Maestro, o lloga uaina caɨ ɨɨnollena, siño rafuena o fɨnuana cɨoacadɨcaɨ. \p \v 39 Jesús uai ote: \p —Maraiñedɨcɨnona fɨnocabidomoɨ. Jusiñamui dɨbeimo iacaiñedomoɨ; iadedɨ siño rafuena cɨoacadomoɨ. Iena omoɨ jamai cɨoillena, siño rafuena fɨnoñeitɨcue. Ero, Jonás mɨcorɨ jaie ite rafuena uiñotomoɨ. Naiemo omoɨ comecɨaɨna omoɨ faca. \v 40 Darui amani aillue llɨcɨaɨ jeraimo naimɨe illamona jillode. Ie isoite. Cue fiodailla mei, darui amani raɨafomo iitɨcue. Iemei naiemona jilloitɨcue. \v 41 Llɨcɨaɨ jeraimona naimɨe jillua mei, Nínive railla naɨraɨ dɨne Jonás mɨcorɨ jaide. Nainomo Jusiñamui rafuena llote. Naie comɨnɨ iena cacajano, naimacɨ comecɨaɨ icɨnuaɨna meidotɨmacɨ. Cue rafuena omoɨ cacajamona, omoɨ comecɨaɨ icɨnuaɨna birui omoɨ meidoñena jira, Jusiñamui uicomo ɨco nana comɨnɨ illa facaiseconi: “Cue comɨnɨdomoɨ” omoɨna raiñeitɨcue. Jonás mɨcorɨ baɨfemo birui uaidɨcue; iadedɨ cuena ɨɨnoñedomoɨ. \v 42 Ero, Saba railla naɨraɨ ie illaɨño mɨcorɨdɨ Salomón mɨcorɨ dɨne jaie aarena jaide. Naimɨe mɨcorɨ uiñuacɨnona naiñaiño mɨcorɨ cacareillena, aarena jaide. Salomón mɨcorɨ baɨfemo birui uaidɨcue; iadedɨ cuena ɨɨnoñedomoɨ. Omoɨ comecɨaɨ icɨnuaɨna birui omoɨ meidoñena jira, Jusiñamui uicomo nana comɨnɨ ille facaiseconi naiñaiño mɨcorɨ omoɨna ɨco ñaɨte: “Naimɨedɨ siño rafue fɨnuana cɨodomoɨ. ¿Bue ñellena naimɨena ɨɨnoñedomoɨ?” omoɨna ɨco ñaɨte. \s1 Janaba anamo illamɨe rafue \r (Lc 11.24-26) \p \v 43 Jesús naimacɨmo nia llote: \p —Birui bene ite maraiñede comɨnɨdɨ Janaba anamo illamɨe isoidɨmacɨ. Naimɨemona Janaba oni jaia, jɨaɨe illanona baillena, jofue iñenanomo jaide; iade baiñede. \v 44 Baiñena jira, naimɨe comecɨna facade: “Navui cue anamo illamɨe dɨne abɨdo jaitɨcue”. Abɨdo naimɨe bia, naie ɨima comecɨ namanidena naimɨe baite. \v 45 Iemei oni jaillanona, jɨaɨe siete jananɨaɨna naimɨe dɨga atɨde, naimacɨ anamo naie ɨima illena. Naie siete jananɨaɨ naimɨe baɨfemo maraiñedɨmacɨ. Iemona naie ɨima eo fodo jaide. Ie isoide birui ite maraiñede comɨnɨ. Cue rafue naimacɨ ɨɨnoñenia, eo fodo jaitɨmacɨ. \s1 Jesús ie comɨnɨ \r (Mr 3.31-35; Lc 8.19-21) \p \v 46 Jofomo comɨnɨ dɨga Jesús nia ñaɨa, naimɨe ei, ie amatɨaɨ dɨga, bite. Naimɨe dɨga ñaɨacanano, jino naidaide. \v 47 Damɨe Jesúmo llote: \p —O ei, o amatɨaɨ dɨga, jino ite. O dɨga ñaɨacade. \p \v 48 Naimɨemo Jesús dɨnena jɨcanote: \p —¿Bu cue ei? ¿Bu cue amatɨaɨ? \p \v 49 Ie llofueoicaigano dɨne ie onollɨ ñuitajanona, raite: \p —Jadi, cue ei, cue amatɨaɨ. \v 50 Cue Moo monamo ite. Naimɨe jitaillacɨnona fɨnodɨmɨedɨ cue amana, cue mirɨñona, cue eina. Imacɨ ua cue comɨnɨna. \c 13 \s1 Trigo judaɨdɨmɨe rafue \r (Mr 4.1-9; Lc 8.4-8) \p \v 1 Nai jofomona nairui Jesús jaillanona, jorai fue dɨne jaide. \v 2 Ailluena comɨnɨ nainomo ofilla jira, botemo Jesús jaillano, ana raɨde; iadedɨ comɨnɨ jorai fuedo itɨmacɨ. \v 3 Ailluena rafue naimacɨmo llote: \p —Jusiñamui omoɨna sedaacana omoɨ fueollena, bie rafuena lloitɨcue. Damɨe trigona judaɨaide. \v 4 Naimɨe judaɨamona, naɨsomo janore iduaɨ juide. Naimɨe baɨ jailla mei, silliñɨaɨ iena guisaɨbitɨmacɨ. Ie jira sɨcoñede. \v 5 Nofɨemo jɨaɨe iduaɨ juide. Nainomo enɨrue raise iñede. Sɨcode; iadedɨ enɨrue raise iñena jira, \v 6 raise jainañena jira, ecasillamona duide. Ie jira llɨsiñede. \v 7 Eecuaɨ illanomo jɨaɨe iduaɨ juide. Eecuaɨ sɨcuamona, riara eecuaɨ ɨbaica. Ie jira llɨsiñede. \v 8 Mare enɨruemo jɨaɨe iduaɨ juide. Sɨcode. Llɨsillamona danademo cien dɨga llɨsillana ote. Jɨaɨnamona sesenta dɨga llɨsillana ote. Jɨaɨnamona treinta dɨga llɨsillana ote. \v 9 Omoɨ jeforena jira, raise fueollena, cue lluamo cacarei. Iena ɨɨno. \s1 Jesús ie como lloga rafuena llofuia rafue \r (Mr 4.10-12; Lc 8.9-10) \p \v 10 Ie llofueoicaigano Jesúmo jɨcanuaɨbisɨde: \p —¿Bue ñellena bie isoide rafuedo comɨnɨna llofuetɨo? \p \v 11 Uai ote: \p —Jusiñamuidɨ omoɨna ie sedaacana rafuena jai uiñotade. Jaie iena uiñoñedomoɨ. Jɨaɨe comɨnɨna iena nia uiñotañede. \v 12 Jusiñamuina ɨɨnotɨmɨe Jusiñamui rafuena ɨɨnocana jaite. Jusiñamui naimɨena uiñotaite; iadedɨ Jusiñamuina ɨɨnoñedɨmɨe Jusiñamui rafuena uiñoñecana jaite. \v 13 Ie jira bie isoidɨcɨnodo naimacɨmo llotɨcue. Cue siño fɨnoca rafuena cɨodɨmacɨ; iadedɨ iena naimacɨ ɨɨnoñena jira, uiñoñeno jaitɨmacɨ. Cue llofuiana jamai cacadɨmacɨ; iadedɨ naimacɨ ɨɨnoñena jira, raise cacaiñedɨmacɨ. Uiñoñedɨmacɨ. \v 14 Isaías mɨcorɨ naimacɨna jaie cuega rafue birui jai suide. Jaie raite: \q1 Jusiñamui llote: “Cue rafuena cacaitomoɨ; iadedɨ iena cacaiñeitomoɨ. \q1 Rafuena cɨoitomoɨ; iadedɨ iena uiñoñeitomoɨ. \q1 \v 15 Omoɨ comecɨaɨ jai taɨnomo ite isoide. \q1 Omoɨ jefona jai cacaiñedomoɨ isoidomoɨ. Cue rafuena jai cacaacaiñedomoɨ. \q1 Jai uisɨnidomoɨ isoidomoɨ. Siño rafuena jai cɨoiacaiñedomoɨ. \q1 Iena jai uiñoiacaiñedomoɨ. \q1 Cue dɨbeimo iacaiñedomoɨ, omoɨna cue jilloitai raillanona”. \m Isaías mɨcorɨ Jusiñamuina ɨɨnoñedɨnona iese jaie cuete; \v 16 iadedɨ bie siño rafuena birui omoɨ jai cɨua jira, cue lloga rafue omoɨ jai cacaja jira, iena birui omoɨ ɨɨnua jira, nɨ ua omoɨ marena ille jillacɨ. \v 17 Jusiñamui facaina jaie lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ omoɨ siñona cɨua rafuena jaie cɨoacadɨmacɨ; iadedɨ cɨoiñedɨmacɨ. Iena cacaacadɨmacɨ; ia cacaiñedɨmacɨ. Jusiñamuina jaie ɨɨnotɨno mɨcorɨaɨ iena cɨoacadɨmacɨ; iadedɨ cɨoiñedɨmacɨ. Iena cacaacadɨmacɨ; iadedɨ cacaiñedɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ trigo judaɨdɨmɨena llua rafue \r (Mr 4.13-20; Lc 8.11-15) \p \v 18 Jesús llote: \p —Ero, omoɨna trigo iduaɨna judaɨdɨmɨe rafuena llofueitɨcue. \v 19 Dajerie iduaɨ naɨsomo juide. Dajerie comɨnɨ comecɨaɨ naie naɨso isoidɨmacɨ. Jusiñamuidɨ ie comɨnɨna sedaja rafuena cacadɨmacɨ; iadedɨ iena cacaiñedɨmacɨ. Ie jira Taɨfedɨ naimacɨ comecɨaɨmo cacaja uaina ɨɨnotañede. \v 20 Jɨaɨe iduaɨ nofɨemo juide. Dajerie comɨnɨ comecɨaɨ naie nofɨe isoidɨmacɨ. Jusiñamui uai nano naimacɨ cacaia, iena caɨmare feiñotɨmacɨ. \v 21 Nofɨemo riga iduaɨ jainaonidedɨ raise sɨcoñede. Naie comɨnɨ janore ɨɨnua jira, ie isoidɨmacɨ. Dallu nano ɨɨnotɨmacɨ. Jusiñamui uai muidona duere naimacɨ sefuia, abɨdo danomo uaidɨmacɨ. \v 22 Jɨaɨe iduaɨ eecuaɨ illanomo juide. Naie iduaɨ sɨcua mei, iena eecuaɨ ɨbailla jira, raise llɨsiñede. Dajerie comɨnɨ comecɨaɨ naie illano isoidɨmacɨ. Jusiñamui uaina cacadɨmacɨ. Ɨɨnotɨmacɨ; iadedɨ naimacɨ comecɨaɨ jarire illamona, naimacɨ raruiaɨna ebiruillamona, naie uai naimacɨ comecɨaɨmo itabiñede. Jusiñamui jitaille rafuena fɨnocana jaiñedɨmacɨ. \v 23 Jɨaɨe iduaɨ mare enɨruemo juide. Dajerie comɨnɨ comecɨaɨ naie enɨrue isoidɨmacɨ. Jusiñamui uaina cacajano, iena raise cacadɨmacɨ. Eo llɨside isoidɨmacɨ. Jusiñamui jitailla rafuena fɨnocana jaidɨmacɨ. Dajerie janore jaidɨmacɨ. Dajerie eo jaidɨmacɨ. Dajerie ua eo raise jaidɨmacɨ. Iese omoɨ jai. \s1 Raitɨcɨaɨ trigo motomo illa rafue \p \v 24 Jesús jɨaɨe rafuena llote: \p —Jusiñamui ie comɨnɨna sedaacana rafuena lloitɨcue. Naimɨe dɨbeimo comɨnɨ jaillena, naimɨe rafue llocana jaidɨcue. Jɨaɨe uaido iena omoɨmo lloitɨcue. Damɨe trigona judaɨaide. Ie illɨmo mare iduaɨna judaɨde. \v 25 Naimɨe ɨnɨa mei, ie enoidɨmɨe trigona eruaɨde raitɨcɨaɨna bainino judaɨaide. Iemei oni jaide. \v 26 Trigo sɨcuamona llɨside. Naie facaise naie raitɨcɨaɨ como raise bairede. \v 27 Judaɨdɨmɨe maɨjɨraɨnɨ iena cɨuanona, naimɨemo llote: “Mare iduaɨ navui ritɨo. ¿Nɨesedeta raitɨcɨaɨ eo sɨcode?” \v 28 Uai ote: “Cuena enoidɨmɨe iese fɨnoca”. Naie maɨjɨraɨnɨ naimɨemo jɨcanotɨmacɨ: “¿Birui nai raitɨcɨaɨ caɨ raitɨana jitaidɨo?” \v 29 Uai ote: “Dama ite. Raitɨcɨaɨ omoɨ raitɨia, trigona jɨaɨ jaitaitomoɨ. Dama iesede. \v 30 Danomo sɨcoite. Ua facaiseconi cue maɨjɨraɨnɨmo lloitɨcue: “Raitɨcɨaɨ nano jaita. Danomo ofita, jobaillesa. Trigo uanona, cue jofomo atɨanona, eeno”. \s1 Jesúdɨ mostaza ido llua rafue \r (Mr 4.30-34; Lc 13.18-19) \p \v 31 Jesús jɨaɨe rafue llote: \p —Jusiñamui dɨbeimo comɨnɨ jailla rafuena lloitɨcue. Jɨaɨe uaido iena omoɨmo lloitɨcue. Damɨe mostaza idona rillamona, naiemona eo aillue riara sɨcode. \v 32 Mostaza ido eo janorede; iadedɨ sɨcua mei, eo aillue riara jaillamona, nainomo silliñɨaɨ jɨcaicɨaɨna fɨnodɨmacɨ. Ie isoide. Jusiñamui rafuena janore comɨnɨ birui cacajamona, ailluena comɨnɨ naimɨe comɨnɨna ɨco jaitɨmacɨ. \s1 Jesús siritate rana llofuia rafue \r (Mr 4.33-34; Lc 13.20-21) \p \v 33 Jesús jɨaɨe rafuena llote: \p —Jusiñamui dɨbeimo comɨnɨ jailla rafuena lloitɨcue. Jɨaɨe uaido iena omoɨmo lloitɨcue. Daje cɨrɨgaɨ raifi coremo sɨritate ra faɨanona, namo tameia sɨritate. Ie isoide. Ailluena comɨnɨ iena cacaillena, Jusiñamui rafue llocana jaite. \p \v 34 Naie isoide rafuedo Jusiñamui ie comɨnɨna sedaacana rafuena comɨnɨmo Jesús llote. Jɨaɨe rafuedo iena lloñede. \v 35 Jusiñamui facaina lloraɨma mɨcorɨ iena jaie cuega: \q1 Jusiñamui llote: “Jɨaɨe isoide rafuedo comɨnɨmo lloitɨcue. \q1 Comɨnɨ nia uiñoñega rafuena lloitɨcue. Enɨrue fɨnua facaisemona jaca bu iena uiñoñede. \q1 Birui naimacɨ uiñollena, iena lloitɨcue”. \s1 Jesús trigo motomo riga raitɨcɨaɨna llofuia rafue \p \v 36 Comɨnɨ jino faɨnonocaida, Jesús ie risoilla jofomo abɨdo jaide. Ie llofueoicaigano naimɨemo llotɨmacɨ: \p —Iena raise caɨ uiñollena, trigo motomo riga raitɨcɨaɨ rafuena caɨmo llono. \p \v 37 Uai ote: \p —Mare iduaɨ judaɨdɨmɨedɨ cue. Jusiñamui rafuena llotɨcue. \v 38 Naie illɨdɨ nana comɨnɨ. Mare iduaɨdɨ Jusiñamuimo duide comɨnɨ. Raitɨcɨaɨdɨ Taɨfemo duide comɨnɨ. \v 39 Naie maraiñede iduaɨ judaɨdɨmɨedɨ Taɨfe. Ua facaisedɨ cue abɨdo bille facaise. Trigo otɨnodɨ Jusiñamui jaɨenisaɨ. Trigodɨ cuena ɨɨnotɨno. \v 40 Jobaillena raitɨcɨaɨ ofitaja isoi, ɨco abɨdo cue bia, daje isoi iite. \v 41 Cue jaɨenisaɨna oretaitɨcue, nana jeacɨnona fɨnoraɨnɨ dɨese ofitallena, cue illanomona iraimo dotallena. \v 42 Nainomo eo duere sefuillamona, eeitɨmacɨ. Subicaitɨmacɨ. \v 43 Iemei jitoma llɨgaiñua isoi, Jusiñamui sedajanomo naimɨena ɨɨnotɨnodɨ marena bairenitɨmacɨ. Omoɨ jeforena jira, raise fueollena, cue lluamo cacarei. Bie isoi omoɨ duere sefuiñellena, cue lluana ɨɨno. \s1 Jesúdɨ enɨruemo isiruiga reica rana llofuia rafue \p \v 44 Jesús llote: \p —Jusiñamui dɨbeimo comɨnɨ jailla rafuena lloitɨcue. Jɨaɨe uaido iena omoɨmo lloitɨcue. Enɨruemo isiruiga raifide ra bu baia, ie nama jai iñena jira, naie enɨruena uainino ɨbaacade, naie ra ollena. Ucube ollena, naie rari iobilla jira, nana naimɨemo ite raruiaɨna fecaite. Iemei enɨruena ɨbaite. Ie isoide. Jusiñamui illanomo omoɨ illena, jɨaɨe rafue uanona jaiñeno. Danɨ Jusiñamui rafuena uanona jai. Danɨ iemo omoɨ comecɨaɨna faca. \s1 Perlas railla rafue \p \v 45 Jesús llote: \p —Jusiñamui dɨbeimo comɨnɨ jailla rafuena lloitɨcue. Iena omoɨ raise uiñollena, perlas railla rana ɨbaraɨmana lloitɨcue. Eo mare perlas ɨballena jenocabide. \v 46 Eo raifide perla naimɨe baia, naie perlana ɨballena, nana ie raruiaɨna fecaite. Ie isoide. Jusiñamui ie comɨnɨna sedaacaja rafuena omoɨ cacaja jira, iena ocana jai. \s1 Jesús lloijina ñaɨa rafue \p \v 47 Jesús llote: \p —Jusiñamui dɨbeimo comɨnɨ jailla rafuena lloitɨcue. Iena omoɨ raise uiñollena, lloijina lloitɨcue. Joraimo lloijina comɨnɨ faɨanona, naga isoide llɨcɨaɨna otɨmacɨ. \v 48 Arɨ sonua mei, mare llɨcɨaɨ dɨese fetodɨmacɨ. Maraiñede llɨcɨaɨ dɨese oni faɨtɨmacɨ. \v 49 Ie isoide. Ɨco abɨdo cue bia, iese iite. Jusiñamuina ɨɨnotɨnomona naimɨena ɨɨnoñedɨno dɨese oni fetollena, Jusiñamui jaɨenisaɨ biitɨmacɨ. \v 50 Iemei iraimo Jusiñamuina ɨɨnoñedɨnona dotaitɨmacɨ. Nainomo eo duere sefuillamona eeitɨmacɨ. Subicaitɨmacɨ. \s1 Jesús llofueoicaiganodɨ mare rafuena jai uiñua rafue \p \v 51 Ie llofueoicaiganomo Jesús jɨcanote: \p —¿Nana cue lluana cacadomoɨ? \p Uai otɨmacɨ: \p —Jɨɨ, nana cacadɨcaɨ. \p \v 52 Naimacɨmo llote: \p —Ie jofomo comɨnɨ bia, naimacɨna raise nafuellena, naimacɨna caɨmare itatallena, jofo nama ie mare raruiaɨmona naimacɨ jitailla ra naimacɨmo fecade. Comɨnɨ comecɨaɨna llotɨcue. Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ llogacɨnona uiñotomoɨ. Cuemona Jusiñamui ie comɨnɨna sedaja rafuena fueocana jɨaɨ jai jaidomoɨ. Comɨnɨ comecɨaɨna caɨmare itatallena, birui llofueredomoɨ. \s1 Nazaretmo Jesús illa rafue \r (Mr 6.1-6; Lc 4.16-30) \p \v 53 Naie rafuena Jesús llua mei, nainomona Nazaretmo jaide. \v 54 Ie enɨruemo rillanona, Nazaretmo ite ofiracomo llofuete. Naiemona comɨnɨdɨ raijicaillamona raitɨmacɨ: \p —¿Nɨese naimɨedɨ eo abɨna uiñote? ¿Nɨese siño rafuena naimɨedɨ fɨnode? Naimɨedɨ jamai bue isoidɨmɨe. \v 55 Naimɨe amederaɨma jito. Naimɨe eidɨ María. Naimɨe amatɨaɨdɨ Jacobo, José, Simón, Judas. \v 56 Naimɨe mirɨñotɨaɨdɨ caɨ motomo jɨaɨ ite. Naimacɨ dɨga nagarui nabairitɨcaɨ. Naimɨeori caɨ nabairicabilla. Ie jira, ¿nɨnena ie siño uaina ote? \p \v 57 “Caɨ comena naimɨe ite” raillanona, naimɨe uaina jamaidɨmacɨ. Jesús naimacɨmo llote: \p —Naga illanomo comɨnɨdɨ Jusiñamui facaina lloraɨma uaina feiñotɨmacɨ; iadedɨ naimɨe naɨraɨmo naimɨe ia, ie risoilla jofomo naimɨe ia, ie comɨnɨ naimɨe uaina feiñoiacasɨñede. Jamaisɨte. Ie isoide. Cue comɨnɨdomoɨna jira, cue uaina ɨɨnoñedomoɨ. \p \v 58 Naimɨe uaina naimacɨ ɨɨnoñena jira, Jesús ailluena siño rafue fɨnoñede. \c 14 \s1 Juan Bautista mɨcorɨ fiodailla rafue \r (Mr 6.14-29; Lc 9.7-9) \p \v 1 Naie facaiseconi Herodes railla gobernador Jesús mamecɨna cacade. \v 2 Naimɨe ecɨmo maɨjɨuidɨnomo llote: \p —Fiodaillamona Juan Bautista mɨcorɨ jai jillode. Jesús raillamɨedɨ naimɨe. Ie jira naimɨedɨ siño rafuena fɨnocabide. \p \v 3-4 Iese raite, Herodes Juan mɨcorɨna navui meinetaja jira. Juan Bautista mɨcorɨna nia meinetañenia, Herodedɨ ie ama Felipe aɨna ote. Naiñaiño mamecɨdɨ Herodías. Ie jira Juan mɨcorɨ naimɨemo llote: \p —O ama aɨ dɨga itɨo. Maraiñede rafuena fɨnodɨo. Jusiñamui iena rairuide. \p Herodes Juan mɨcorɨ lluana gaɨñenano, naimɨena duere fɨnode. Herodes Juan mɨcorɨna gaɨtatajanona, cárcelmo jonetade. \v 5 Naimɨe mɨcorɨna meinetaacade; iadedɨ Herodes dɨnena comɨnɨna jacɨruite. Juan mɨcorɨdɨ Jusiñamui facaina lloraɨmana naimacɨ raillanona, naimɨe mɨcorɨna jacɨruite. \v 6 Iemei Herodes cumpleaños ie rafuena fɨnode. Nainomo jɨaɨe comɨnɨna uaidote. Rafuemo Herodías jisa naimacɨ uicomo saillamona, Herodena iobitade. \v 7 Ie jira naiñaiñomo llote: \p —Nɨe isoide rana o jitaiadedɨ, omo iitɨcue. Illaɨma uai cuemo illa jira, iena ua fɨnoitɨcue. \p \v 8 Naiñaiño ei naiñaiñomo lluanona, naiñaiño uai ote: \p —Juan Bautista ɨfogɨ bandejamo jonecaida, cuemo ine. \p \v 9 Iena cacajano, naimɨe sunaite; iadedɨ naimɨe jino ie llua uaina jira, nainomo naimɨe uaidogano jɨaɨ jai cacaja jira, Juan mɨcorɨna meinetajana llote. \v 10 Ie lloga uaina fɨnollena, cárcelmo soldadona orede. Nainomo Juan mɨcorɨ ɨfogɨna jaitade. \v 11 Bandejamo naimɨe mɨcorɨ ɨfogɨ jonecaida, soldado atɨano, Herodías jisamo fecade. Ieconi ie eimo fecade. \v 12 Iena fɨdɨanona, Juan mɨcorɨ llofueoicaigano naimɨe mɨcorɨ abɨna uaɨbitɨmacɨ. Iena naimacɨ raɨa mei, Jesúmo lluaidɨmacɨ. \s1 Jesús cinco mil ɨiñɨaɨna ecaja rafue \r (Mr 6.30-44; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14) \p \v 13 Juan mɨcorɨ meiniana Jesús fɨdɨano, nainomona comɨnɨ iñenanomo ie llofueoicaigano dɨga botedo jaide; iadedɨ naimɨe jaillana comɨnɨ fɨdɨano, naimɨena racadɨmacɨ. Dɨga comɨnɨ illanuaɨmona eɨllɨdo bitɨmacɨ. \v 14 Enɨruemo Jesús sɨjɨia, ailluena comɨnɨna dafaɨfide. Naimacɨna cɨuanona, naimacɨna duenaillanona, duidɨnona jillotate. \v 15 Jitoma ana itemo, ie llofueoicaigano naimɨe dɨne lluaɨbitɨmacɨ. Raitɨmacɨ: \p —Jofue bene iñede. Jaca buedɨ iñede. Jai navuiacade. Comɨnɨna mai abɨdo oreta. Ianori ite naɨraɨmo naimacɨ guille ollena, naimacɨna oreta. \p \v 16 Uai ote: \p —Naimacɨna oretañeitɨcue. Naimacɨna omoɨ eca. \p \v 17 Uai onaisɨte: \p —Danɨ caɨmo ite cinco llomenico, mena llɨcɨaɨ dɨga. \p \v 18 Uai ote: \p —Iena cuemo atɨ. \v 19 Raitɨe illanomo comɨnɨ ana raɨllesa llono —raite. \p Naie cinco llomenicona naie mena llɨcɨaɨ dɨga uanona, monamo eruaɨllanona, Jusiñamuimo iobillacɨnona fecade. Iemei taɨllude. Ie llofueoicaiganomo fecade, comɨnɨna ecallena. \v 20 Nana guillanona monidɨmacɨ. Monillamona, fɨebide guillena ɨraɨdɨmacɨ. Doce cɨrɨgaɨaɨmo oruitatɨmacɨ. \v 21 Cinco mil ɨiñɨaɨ dɨese guitɨmacɨ. Naimacɨ aɨtɨaɨ jɨaɨ guitɨmacɨ. Naimacɨ uruiaɨ jɨaɨ guitɨmacɨ. \s1 Jesús jɨnui emododo macarilla rafue \r (Mr 6.45-52; Jn 6.16-21) \p \v 22 Guilla mei, botedo ie llofueoicaigano ruica dɨne jaillena llote. Naie facaiseconi naimɨe comɨnɨna nia facadote. \v 23 Comɨnɨna facadua mei, aneduaɨmo dane jaide, Jusiñamui dɨga ñaɨllena. Jitɨbicaidemo nainomo dama ite. \v 24 Naie facaiseconi ie llofueoicaigano jorai motomo itɨmacɨ. Aɨfɨ billamona, eo bagode. Naimacɨmo rɨire aɨfɨ rilla jira, rɨire jaɨtɨmacɨ. \v 25 Nia monaiñedemo, jɨnui emododo naimacɨ dɨne Jesús bite. \v 26 Naimɨena naimacɨ cɨuanona, jacɨnaillamona, raitɨmacɨ: \p —¿Bu joreño caɨmo billana cɨodɨcaɨ? —Jacɨnaillamona cuiriidɨmacɨ. \v 27 Naie dacaiño Jesús naimacɨmo llote: \p —Omoɨ joreñonicaiñeno. Cuesa. Jacɨruiñeno. \p \v 28 Pedro uai ote: \p —Uanai caɨ Namadɨo. O dɨne cue billesa cuemo llono. \p \v 29 Jesús uai ote: \p —Cue dɨne bi. —Ie jira botemona jɨnui emodo Jesús dɨne Pedro macarite; \v 30 iadedɨ aɨfɨ billana naimɨe cɨuanona, jacɨnaite. Jɨnuimo anabaiacade. Ado cuirioide: \p —Nama, cuena cano. \p \v 31 Jesús ie onollɨ oni ñuitajanona, naimɨena llɨnuanona, raite: \p —Eo janore cue uaina ɨɨnotɨo. ¿Bue ñellena eo ɨɨnoñedɨo? Cuena ɨɨnotɨodena, jɨnui emododo cue dɨne niadedɨ ridɨo. \p \v 32 Botemo a iaɨmaiaɨ jaillamona, ie facaise aɨfɨ llɨɨcaide. \v 33 Ie jira botemo itɨno Jesúmo iobillacɨnona fecadɨmacɨ. \p —Odɨ ua Jusiñamui Jitodɨo —raitɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ duidɨnona Genesaret enɨruemo jillotaja rafue \r (Mr 6.53-56) \p \v 34 Ruica dɨne jaillanona, Genesaret railla enɨruemo ridɨmacɨ. \v 35 Jesúna nainomo itɨno uiñuamona, naimɨe dɨne duidɨnona atɨllena, nana naɨraɨmo jɨaɨe comɨnɨna oredɨmacɨ. \v 36 Naimɨe dɨne billanona, danɨ ie ɨniroi fuedamo jutadallena naimɨemo jɨcanotɨmacɨ. “Naimɨe ɨniroimo caɨ jutadallemona jilloitɨcaɨ” raillamo comecɨaɨna facadɨmacɨ. Nana jutadate dɨese jillodɨmacɨ. \c 15 \s1 Jesúdɨ comɨnɨ comecɨaɨna ñaɨa rafue \r (Mr 7.1-23) \p \v 1 Jerusalémona fariseuaɨ comɨnɨ Jesús dɨne bitɨmacɨ. Moisés mɨcorɨ llogacɨnona llofueraɨnɨ jɨaɨ bitɨmacɨ. \v 2 Naimɨemo jɨcanotɨmacɨ: \p —¿Bue ñellena o llofueoicaigano caɨ einamacɨ rafuedo jaiñedɨmacɨ? Naimacɨ guiacania, naimacɨ onollɨ caɨ einamacɨ llua isoi raise jocoñedɨmacɨ. Ie jira caɨ abɨmo jeacɨno fɨnodomoɨ. \p \v 3 Jesús uai ote: \p —¿Bue ñellena nana Jusiñamui llogacɨnodo jaiñedomoɨ? Omoɨ einamacɨ llogacɨnodo jaidomoɨ; iadedɨ nana Jusiñamui llogacɨnodo raise jaiñedomoɨ. \v 4 Jusiñamui jaie llote: “O moo uai ɨɨnuanona, naimɨena cano. O ei uai ɨɨnuanona, naiñaiñona cano. Ie moori jeare ñaɨtɨmɨe, ie eiri jeare ñaɨtɨmɨe meinelle”. \v 5 Iese Jusiñamui llote; iadedɨ omoɨ einamacɨ llotɨmacɨ: “Jusiñamuimo caɨ ucubena caɨ fecajamona, caɨ moona, caɨ eina jai canonidɨcaɨ”. \v 6 Iese omoɨ fɨnocabilla jira, omoɨ einamacɨ llogacɨnodo omoɨ jaillamona, Jusiñamui uaina jamaidomoɨ. \v 7 Mareuidɨnona abɨ caitauidɨnodomoɨ. Isaías mɨcorɨ omoɨna jaie raise llote. Naimɨedɨ Jusiñamui lluana cuete: \q1 \v 8 Bimacɨ naimacɨ uaido marecɨnona cuemo llote; iadedɨ cue rafuedo raise jaiacaiñedɨmacɨ. \q1 “Ona isiruitɨcaɨ” llotɨmacɨ. “Ona sedadɨcaɨ” llotɨmacɨ. \q1 Jamai ñaɨtɨmacɨ. Naimacɨ comecɨaɨ cue dɨbeimo raise iñede. \q1 \v 9 Cue uai itena, jamai comɨnɨ lluacɨnona naimacɨ llofuecabilla jira, taɨnona cuena sedadɨmacɨ. \p \v 10 Fariseuaɨ dɨga iese llua mei, naimɨe ecɨmo ailluena comɨnɨ dane ofillanona, naimacɨmo llote: \p —Iena raise omoɨ uiñollena, cue lluamo cacarei. \v 11 Omoɨ einamacɨ isoi omoɨ guiñenia, naimacɨ isoi omoɨ onollɨna omoɨ jocoñenia, omoɨ comecɨaɨna jearetañedomoɨ. Omoɨ guigamona, omoɨ onollɨna jocuamona, Jusiñamuina nabaiñedomoɨ. Omoɨmo jeacɨno illa jira, Jusiñamuina nabaiñedomoɨ. Omoɨ comecɨaɨ jearena jira, jeacɨnona fɨnocabidomoɨ. \p \v 12 Ie llofueoicaigano naimɨemo lluaɨbitɨmacɨ: \p —O llua muidona, fairseuaɨ comɨnɨna icɨdɨo. \p \v 13 Naimɨe dɨnena uai ote: \p —Dama ite. Nana cue Moomona oñega rafuedɨ jai ieconi duite. Naimacɨ rafue cue Moomona oñenia, ja muidomo ieconi duite. \v 14 Naimacɨna faɨnonocai. Uanaicɨnona naimacɨ uiñoñena jira, uisɨnidɨno isoidɨmacɨ. Jɨaɨmɨena uisɨnidɨmɨe ɨfoia, dafomo uaidɨaɨmaiaɨ. Ie isoide. Uanaicɨnona fariseuaɨ uiñoñena jira, uanaicɨnona llofuenidɨmacɨ. Uanaicɨnodo jaiñedɨmacɨ. Ja muidomo faɨfitɨmacɨ. \p \v 15 Pedro naimɨemo llote: \p —Aillɨnano o llua caɨmo raise llono. \p \v 16 Uai ote: \p —¿Nɨese cue lluana jɨaɨ nia cacaiñedomoɨ? \v 17 Nɨe isoide ra guitomoɨna, omoɨ jebemo jaide. Ie mei omoɨ abɨaɨmona jino bite; \v 18 iadedɨ omoɨ comecɨaɨmo itɨcɨnomona jearedena ñaɨtomoɨ. Omoɨ comecɨaɨ jearena jira, jearede rafuena fɨnocabidomoɨ. \v 19 Omoɨ comecɨaɨ jearena jira, jeare comecɨaɨna facacabidomoɨ. Comena meinecabitomoɨ. Omoɨ aɨñede rɨño dɨga icabitomoɨ. Omoɨ ɨniñede ɨima dɨga icabitomoɨ. Fɨɨricabitomoɨ. Taɨnona llogɨricabitomoɨ. Jɨaɨe comɨnɨ joreñona jeare ñaɨcabitomoɨ. \v 20 Bie isoidɨcɨnuaɨ omoɨ comecɨaɨmo illa jira, jearede rafuena fɨnocabidomoɨ; iadedɨ omoɨ einamacɨ llua isoi, omoɨ onollɨ jocoñenamona jeacɨno comuiñede. \s1 Jesúdɨ judío iñaiñoñedɨñaiñona jillotaja rafue \r (Mr 7.24-30) \p \v 21 Genesaret railla enɨruemona ie llofueoicaigano dɨga Jesús jaillanona, Tiro railla enɨruemo jaide. Sidón railla enɨruemo jɨaɨ jaide. \v 22 Ie facaiseconi naie enɨruemona judíuñedɨñaiñodɨ billanona, raite: \p —Maestro, David mɨcorɨ jitodɨo. Jusiñamuimona o billa jira, cuena duenai. Cue jisa Janaba anamo ite. Naiñaiño eo duere sefuicabide. \p \v 23 Jesús uai oñede. Ie jira ie llofueoicaigano naimɨe dɨne billanona, duere llote: \p —Naiñaiñona abɨdo ie jofomo oreta. Caɨmo duere jɨcanuaɨbitesa. \p \v 24 Jesús uai ote: \p —Faɨficana jaillana naimacɨ jai jailla jira, danɨ caɨ judíuaɨ comɨnɨmo cue Moo cuena oretate. Naimɨedɨ judíuñedɨñaiñomo cuena oretañede. \p \v 25 Ie facaise naimɨe dɨne naiñaiño billanona, naimɨemo iobillacɨnona fecallena, caiñɨcɨ ɨfodo ana raɨnada raite: \p —Maestro, cuena cano. \p \v 26 Judíuaɨñedɨnona naimɨe canoñenana naiñaiño uiñollena, naiñaiñomo Jesús llote: \p —Uruiaɨ guillamona jɨconɨaɨna ecadɨcaɨdena, maraiñede. \p \v 27 Naiñaiño dɨnena uai ote: \p —Jɨɨ, maestro; iadedɨ jɨconɨaɨdɨ imacɨ nama guillamona fɨebide guillemona guitɨmacɨ. —Iese llote; ia jɨaɨe rafuemo comecɨna facade. Uruiaɨna llote; iadedɨ judíuaɨmo comecɨna facade. Jɨconɨaɨna llote; ia judíuaɨñedɨnomo jɨaɨ comecɨna facade. Comecɨna facade: “O comɨnɨmo o rafue duide; ia caɨ Namana o illa jira, nɨbaɨ o rafue caɨmo janore duide”. \p \v 28 Jesús uai ote: \p —Cue uaina o ɨɨnua jira, o jitailla rafuena fɨnoitɨcue. —Ieconi naiñaiño jisa jillode. Janaba naiñaiñomona oni jaide. \s1 Jesús ailluena duidɨnona jillotaja rafue \p \v 29 Nainomona Jesús baɨ jaillanona, Galilea railla jorai fuedo jaide. Iemei aneduaɨmo jaillanona, nainomo ana raɨde. Nainomo rilla mei, \v 30 ailluena comɨnɨ naimɨe dɨne bitɨmacɨ. Ailluena duidɨnona atɨdɨmacɨ. Ñuja-ñujacaida macaritɨnona, onollɨna ɨdɨsaruaɨdɨnona, uisɨnidɨnona, uainidɨnona atɨdɨmacɨ. Dɨga duidɨnona naimɨe dɨne atɨdɨmacɨ. Iemei naimacɨna jillotate. \v 31 Aillɨ uainidɨno jai ñaɨana cacajamona, aillɨ onollɨna ɨdɨsaruaɨdɨno onollɨ jai marenana illana cɨuamona, aillɨ ñuja-ñujacaidɨno macaritɨno jai marena macarillana cɨuamona, aillɨ uisɨnidɨno jai cɨuana cɨuamona, nainomo ite comɨnɨ eo raijicaidɨmacɨ. Caɨ Jusiñamuimo iobillacɨnona fecadɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ cuatro mil ɨiñɨaɨna ecaja rafue \r (Mr 8.1-10) \p \v 32 Jesús ie llofueoicaigano naimɨe dɨne uaiduanona, raite: \p —Bie comɨnɨ darui amani bene cue dɨga illa jira, naimacɨmo guille jai iñede. Naimacɨna aimeri oretaiacaiñedɨcue, naɨsomo naimacɨ baɨi raillanona. Naimacɨna cue duenailla jira, naimacɨna canoacadɨcue. \p \v 33 Jɨcanotɨmacɨ: \p —¿Nɨnomona guille oitɨcaɨ, naimacɨna caɨ ecallena? Ailluena comɨnɨ ite; iadedɨ jofue iñenanomo itɨcaɨ. \p \v 34 Jesús jɨcanote: \p —¿Nɨga llomenico omoɨmo ite? \p Uai otɨmacɨ: \p —Siete. Janorede llɨcɨsɨrɨaɨ caɨmo jɨaɨ ite. \p \v 35 Comɨnɨ ana raɨllena Jesús llote. \v 36 Naie llomenico llɨcɨsɨrɨaɨ dɨga uanona, Jusiñamuimo iobillacɨno fecade. Taɨlluanona, ie llofueoicaiganomo fecade, naie comɨnɨmo fecallena. \v 37 Nana guitɨmacɨ. Monidɨmacɨ. Monillamona, fɨebide guillena ɨraɨdɨmacɨ. Siete cɨrɨgaɨaɨmo oruitatɨmacɨ. \v 38 Nainomo cuatro mil ɨiñɨaɨ guitɨmacɨ. Naimacɨ aɨnɨaɨ jɨaɨ guitɨmacɨ. Naimacɨ uruiaɨ jɨaɨ guitɨmacɨ. \v 39 Iemei comɨnɨna naimacɨ jofuemo orede. Naimacɨna oretaja mei, botedo Magdala railla enɨruemo Jesús jaide. \c 16 \s1 Fariseuaɨ comɨnɨ Jesúmo siño rafuena fɨnuana jɨcanuano billa rafue \r (Mr 8.11-13; Lc 12.54-56) \p \v 1 Dajerie fariseuaɨ comɨnɨ Jesús dɨne bitɨmacɨ. Naimɨena facacɨllena, dajerie saduceuaɨ comɨnɨ jɨaɨ bitɨmacɨ. Siño rafuena naimɨe fɨnuana jɨcaacadɨmacɨ. Iena naimɨe fɨnoñedena, naimɨe ie llua isoi iñenana uiñoitɨmacɨ. Naimɨena duere fɨnoacadɨmacɨ. Llotɨmacɨ: \p —Iena caɨ cɨoillena, Jusiñamuina siño rafuena fɨnota. \p \v 2 Jesús uai ote: \p —Jitoma sojicaidemo, mona jiaɨrenia, raitomoɨ: “Ɨco are maremonanite”. \v 3 Jɨaɨ raitomoɨ: “Jitɨramo mona jiaɨrenia, ja nocɨ deite”. Monamo omoɨ eruaɨllamona, marena monaillana uiñotomoɨ; iadedɨ birui cue fɨnoca rafuena raise uiñoiacaiñedomoɨ. Omoɨ motomo birui suide rafuena raise cacaiñedomoɨ. Abɨna uiñotɨnona abɨ caitadomoɨ. \v 4 Jeacɨnona fɨnocabidomoɨ. Jusiñamui dɨbeimo raise iacaiñedomoɨ. Siño rafuena fɨnoñeitɨcue. Jonás mɨcorɨmo jaie suide rafuena uiñotomoɨ. Jusiñamui naimɨemo siño rafuena fɨnode. Naiemo comecɨaɨna omoɨ faca. Fiodaillamona naimɨe jillode. Ie isoi cue jɨaɨ jilloitɨcue. —Ie llua mei, naimacɨmona Jesús ie llofueoicaigano dɨga oni jaide. \s1 Jesús sɨritate rana llofuia rafue \r (Mr 8.14-21) \p \v 5 Ruica dɨne naimacɨ rillanona, ie llofueoicaigano llomenicona feillana uibiñotɨmacɨ. \v 6 Iena naimɨe uiñuamona, naimacɨmo Jesús llote: \p —Fariseuaɨ sɨritate ramona abɨna rairui. Saduceuaɨ sɨritate ramona abɨna rairui. —Iese Jesús llote; iadedɨ naimacɨ llofuiacɨnomona abɨ rairuillena ñaɨte. \v 7 Jesús iese llua jira, iena naimacɨ raise cacaiñena jira, danɨ coninɨri siadotɨmacɨ: \p —Llomenicona caɨ atɨñena jira, caɨmo iese llote. \p \v 8 Naimacɨ siaduana Jesús uiñua jira, naimɨe lluana naimacɨ nia raise cacaiñena jira, naimacɨmo llote: \p —Cue uaina nia raise ɨɨnoñedomoɨ. Omoɨna canoredɨcue. ¿Bue ñellena danɨ omoɨ llomenico iñenana siadotomoɨ? \v 9 ¿Nɨese ɨɨnoñedomoɨ? ¿Nɨese cue navui siño fɨnoca rafuemo comecɨaɨna facañedomoɨ? Navui cinco mil ɨiñɨaɨ cinco dɨganicodemo guitɨmacɨ. Monillamona, guigamona fɨebillamona, doce cɨrɨgaɨaɨmo ɨraɨdomoɨ. \v 10 Jɨaɨcaiño cuatro mil ɨiñɨaɨ siete dɨganicodemona guitɨmacɨ. Monillamona guigamona fɨebillamona, siete cɨrɨgaɨaɨmo ɨraɨdomoɨ. \v 11 Omoɨna cue ecallena, ¿nɨese cuena birui ɨɨnoñedomoɨ? Llomenicona aillɨ ñaɨñedɨcue. Fariseuaɨ sɨritate ramona abɨna rairuillena ñaɨtɨcue. Saduceuaɨ sɨritate ramona abɨna rairuillena ñaɨtɨcue. \p \v 12 Ie facaise naimɨe lluana jai cacadɨmacɨ. Llomenico sɨritate rana naimɨe ñaɨñede; iadedɨ fariseuɨ llofuiacɨnomona naimacɨ abɨna rairuillena ñaɨte. Saduceuaɨ llofuiacɨnomona naimacɨ abɨna rairuillena ñaɨte. \s1 Pedro Jesúna llua rafue \r (Mr 8.27-30; Lc 9.18-21) \p \v 13 Cesarea Filipo railla enɨruemo Jesús jaidemo, ie llofueoicaiganomo jɨcanote: \p —¿Nɨese jɨaɨe comɨnɨ cuena raitɨmacɨ? \p \v 14 Uai otɨmacɨ: \p —Damɨerie raitɨmacɨ: “Odɨ Juan Bautista mɨcorɨdɨo”. Damɨerie raitɨmacɨ: “Odɨ Elías”. Jɨaɨno raitɨmacɨ: “Jeremías mɨcorɨdɨo”. Jɨaɨno raitɨmacɨ: “Jusiñamui facaina lloraɨma mɨcorɨdɨo”. \p \v 15 Jesús dane jɨcanote: \p —¿Nɨese omoɨ cuena raitomoɨ? \p \v 16 Pedro uai ote: \p —Odɨ caɨ Jilloitaraɨmadɨo. Cristodɨo. Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ o billena jaie llotɨmacɨ. Caɨ cajede Jusiñamui Jitodɨo. \p \v 17 Jesús dɨnena uai ote: \p —Simón Pedro, Jonás jitodɨo. Marena llotɨo. Comɨnɨ ona iena uiñotañede; iadedɨ cue Moo Jusiñamui ona iena uiñotade. \v 18 Pedro, o comecɨna uiñotɨcue. Cuena como o lloga uaina meidoñeitɨo. Bie rafuena jɨaɨe comɨnɨmo o lluamona, jɨaɨ ɨɨnoitɨmacɨ. Cuena ɨɨnuamona, cue comɨnɨna jaitɨmacɨ. Cue dɨbeimo iñedɨno iena itatanidɨmacɨ. \v 19 Ailluena comɨnɨmo Jusiñamui ie comɨnɨna jailla rafuena nano lloraɨmana jaitɨo. O lluacɨnodo jaitɨno cue comɨnɨna jaitɨmacɨ. O lluacɨnodo jaiñeitɨno cue comɨnɨna jaiñeitɨmacɨ \p \v 20 Iena llua mei, ie llofueoicaiganona rairuide: \p —Cue Cristonana bumo nia lloñeno. \s1 Jesús ie fiodaillena llofuia rafue \r (Mr 8.31–9.1; Lc 9.22-27) \p \v 21 Naie facaisemona ie llofueoicaiganomo Jerusalémo naimɨe jaillena marefodo llote: \p —Nainomo caɨ judíuaɨ illaɨcomɨnɨ cuena eo duere fɨnoitɨmacɨ. Cuena meineitɨmacɨ; iadedɨ darui amani illanona, fiodaillamona jilloitɨcue. \p \v 22 Pedro dɨnena lletade: \p —Nama, ¡Jusiñamui iena jitaiñede! Bie isoide rafue omo suiñeite. \p \v 23 Jesús jɨnafo dɨne naimɨemo erodate. Raite: \p —Cuemona oni jai. Iese ñaɨñeno, Taɨfe isoi o comecɨna o facaja jira. Jusiñamui isoi cuemo comecɨna facañedɨo. Comɨnɨ isoi cuemo comecɨna facadɨo. Iese o comecɨna facañeno. \p \v 24 Ie llofueoicaiganomo llote: \p —Cue comɨnɨna bu jaiacania, ie jitaille rafuedo jaiñena. Cue dɨbeimo naimɨe jaillamona, duere sefuicana jaite. Nɨbaɨ naiemona fiodaite. Bu iese jaiacania, cue dɨbeimo naimɨe iite. \v 25 Duere sefuillana jacɨruillamona cue comɨnɨna bu jaiacaiñenia, ja muidomo faɨfite; iadedɨ duere sefuillana jacɨruiñenamona cue comɨnɨna bu jaia, jaca faɨfiñeite. \v 26 Cue comɨnɨna bu jaiñenia, nɨbaɨ eo duere sefuiñeite. Nɨbaɨ ailluena ra naimɨemo iite; ia, ¿nɨese cue Moo dɨne riite? Nainomo naimɨe riñeno faɨfite. \v 27 Cue jaɨenisaɨ dɨga cue Moo dɨnena monamona ɨco biitɨcue. Cue Moo uai cuemo illanona, ebirena biitɨcue. Nagamɨe imacɨ fɨnoca rafue dɨese cue ɨba ollena biitɨcue. Cue comɨnɨñedɨnona duere fɨnoitɨcue. \v 28 Uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Omoɨmona dajerie nia fiodaiñeitomoɨmo, illaɨmana cue bairellena cɨoitomoɨ. \c 17 \s1 Jesús abɨ meidocailla rafue \r (Mr 9.2-13; Lc 9.28-36) \p \v 1 Seis dɨgarui illanona, anedumo comɨnɨ iñenanomo Jesús jaide. Naimɨe dɨga jaillena, Pedrona uite. Jacobona jɨaɨ uite. Jacobo ama, Juan, jɨaɨ uite. Jɨaɨe llofueoicaiganona uiñede. \v 2 Nainomo rilla mei, naimacɨ uicomo naimɨe abɨ meidocaide. Jitoma isoi naimɨe uieco bairecaide. Naimɨe ɨniroi naie dacaiño eo userecaide. \v 3 Naie facaise naimacɨmo Moisés mɨcorɨ joreño, Elías dɨga bairede. Elíadɨ Jusiñamui facaina jaie lloraɨma. Jesús dɨga ñaɨtɨiaɨmaiaɨ. \v 4 Jesúmo Pedro llote: \p —Nama, bene caɨ illana mare. O jitaia, daje amani bɨsaini fɨnoitɨcue. Daje oue; jɨaɨe Moisés mɨcorɨ ie; jɨaɨe Elías ie. \p \v 5 Iena naimɨe nia lluanona, quenirede uillɨe billanona, naimacɨna ɨbaide. Uillɨe motomona Jusiñamui naimacɨmo llote: \p —Bimɨe cue isiruiga Jito. Naimɨeri iobidɨcue. Naimɨe lluamo cacareillanona, iena ɨɨno —llote. \v 6 Jesús llofueoicaigana iena cacajanona, eo jacɨruillanona, naimacɨ uieco dɨnena ana bɨtadatɨmacɨ. \v 7 Jesús naimacɨ dɨne billano, naimacɨna jetajanona, raite: \p —Mai jacɨruiñeno naidacai. \p \v 8 Naimacɨ erorillamona, dama Jesúna cɨodɨmacɨ. \v 9 Anedumona bitɨmacɨmo, naimacɨmo Jesús llote: \p —Omoɨ aillɨ cɨua rafuena bumo lloñeno, cue fiodaillamona cue jillua dɨnori. \p \v 10 Naimɨemo llotɨmacɨ: \p —Moisés mɨcorɨ llogacɨnona llofueraɨnɨ birui raicabitɨmacɨ: “Elías raillamɨe dane biite. Ie mei caɨ Jilloitaraɨma biite” raitɨmacɨ. Jusiñamuimona o billana ɨɨnotɨcaɨ. Odɨ caɨ Jilloitaraɨmana ɨɨnotɨcaɨ. Odɨ caɨ Jilloitaraɨmadɨomo, ¿bue ñellɨ iese raitɨmacɨ? \p \v 11 Uai ote: \p —Raise ɨɨnotomoɨ. Elías isoidɨmɨe jai bite, nana Jusiñamui jitailla rafue raise llollena. Jusiñamui dɨbeimo naimacɨ illena, comɨnɨ imacɨ comecɨaɨ meiduana llote. \v 12 Ero, naimɨe jai bite; iadedɨ bie comɨnɨ naimɨena raise uiñoñedɨmacɨ. Naimacɨ jitailla jira, naimɨena jai meinetɨmacɨ. Ie isoide. Naimacɨmona duere sefuitɨcue. Monamona bitɨcue, ɨimana cue jaillena; iadedɨ duere sefuitɨcue. \p \v 13 Ie muidona Jesús llofueoicaigano naimɨedɨ Juan Bautista mɨcorɨna ñaɨana jai uiñotɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ Janaba anamo itɨmɨena jillotaja rafue \r (Mr 9.14-29; Lc 9.37-43) \p \v 14 Ie jɨaɨe llofueoicaigano dɨne Jesús abɨdo ria, nainomo ailluena comɨnɨ itɨmacɨmo ride. Jesús dɨne damɨe billanona, naimɨena raise uaiduanona, caiñɨcɨ ɨfodo raɨnadacaida raite: \p \v 15 —Maestro, cue jitona duenai. Janaba anamo naimɨe ite. Iemona naɨllicabide. Duere sefuide. Uai-uaicabide. Jɨaɨcaiñodedɨ iraimo uaillanona, uside. Jɨnuimo jɨaɨ uaillanona, niadedɨ corobaite. \v 16 Naimɨena jilloitallena o llofueoicaigano dɨne naimɨena atɨdɨcue; iadedɨ naimɨena jillotanidɨmacɨ. \p \v 17 Iena cacajanona, Jesús ie llofueoicaiganomo llote: \p —Cue uai siñonana nia ɨɨnoñedomoɨ. Cue mare rafuedo nia raise jaiacaiñedomoɨ. Omoɨ dɨga are itɨcue. Raise omoɨ ɨɨnollena, ¿nɨe dɨnori omoɨ dɨga iitɨcue? \p Naie duidɨmɨe moomo llote: \p —O jito cue dɨne mai atɨ. \p \v 18 Naimɨena atɨamona, Jesús naimɨemo Janaba illana uiñote. Janabana Jesús lletaja jira, naie uruemona Janaba oni jaide. Ieconi naie urue jillode. \p \v 19 Ie mei ie llofueoicaigano Jesúmo anado jɨcanotɨmacɨ: \p —¿Bue ñellena Janabana oni oretanidɨcaɨ? \p \v 20 Uai ote: \p —Raise nia omoɨ ɨɨnoñena jira, uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Janaba oni oretallena, cue uai navui omoɨmo itɨcue. Birui raise cuena omoɨ ɨɨnoñenia, bie Janaba oni oretanidomoɨ. Jusiñamuina eo janore ɨɨnotomoɨdena, dɨga rana fɨnodomoɨ. “Oni baɨ jai” bie anedumo llotomoɨdena, omoɨna naimɨe canuamona, bie anedu oni llɨaɨ baɨ jaite. Jusiñamuina omoɨ ɨɨnoia, naga rana fɨnoredomoɨ. \v 21 Jusiñamuimo omoɨ comecɨaɨna facallena omoɨ guiñenamona, Jusiñamui dɨga omoɨ ñaɨamona, bie isoide Janabana oni oretaredomoɨ. \s1 Jesús ie fiodaillena dane llofuia rafue \r (Mr 9.30-32; Lc 9.43-45) \p \v 22 Galileamo ie llofueoicaigano dɨga danomo itemo, Jesús naimacɨmo llote: \p —Monamona billanona, ɨimana jaidɨcue. Jusiñamui jitailla jira, cuena jɨaɨe comɨnɨ gaɨtajanona, illaɨcomɨnɨmo fecaitɨmacɨ. \v 23 Naie illaɨcomɨnɨ cuena meineitɨmacɨ; iadedɨ darui amani illamona, cue Moo cuena jillotaite. —Iena cacajanona, ie llofueoicaiganodɨ sunaitɨmacɨ. \s1 Jesúmo Jusiñamui jofo facaina damɨe ɨbataja rafue \p \v 24 Capernaumo naimacɨ rilla mei, Jusiñamui jofo ucube oraɨnɨ Pedro dɨne jɨcanuaɨbite: \p —Moisés mɨcorɨ llua isoi, ¿o llofueraɨma Jusiñamui jofomo ucubena fecacabide? \p \v 25 Pedro dɨnena uai ote: \p —Jɨɨ, fecacabide. —Ucube oraɨnɨ jailla mei, jofomo Pedro billanona, Jesúmo iena nia lloñedemo, Jesús dɨnena naimɨemo jɨcanote: \p —Simón Pedro, ¿nɨese o comecɨna raitɨo? ¿Bumona illaɨcomɨnɨdɨ imacɨ ucubena ocabitɨmacɨ? Imacɨ jitonɨaɨmona ocabiñedɨmacɨ; ia naimacɨmo duide comɨnɨmona otɨmacɨ. \p \v 26 Uai ote: \p —Raise llotɨo. Naimacɨmo duide comɨnɨmona ocabitɨmacɨ. \p Ie jira Jesús raite: \p —Naimacɨ jitonɨaɨna ɨbatañede. Ie isoide. Naie ucube Jusiñamui jofomo comɨnɨ fecajamona, Jusiñamuimo duide. Jusiñamui Jitona cue illa jira, naimɨe jofo facaina naimɨe cuena ɨbatañede; \v 27 iadedɨ Jusiñamui jofo ucube oraɨnɨna coco icɨñellesa, ucubena jenuai. Joraimo aɨmajaitɨosa jai. Nano o olle llɨcɨaɨ fuena jɨbui. Nainomo ucubena baitɨo. Iena uanona, Jusiñamui jofomo coco facaina feca. —Pedro iena fɨnode. \c 18 \s1 Jesús ie llofueoicaigano moto imɨena ille rafue \r (Mr 9.33-37; Lc 9.46-48) \p \v 1 Naie facaiseconi naimɨe dɨne ie llofueoicaigano jɨcanuaɨbitɨmacɨ: \p —Jusiñamui ie comɨnɨna sedajanomo ɨco caɨ ia, ¿bu caɨ moto imɨena ille? \p \v 2 Iena cacajanona, Jesús daje urue uaiduanona, naimacɨ motomo jonete. \v 3 Uai ote: \p —Uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Jusiñamui dɨbeimo omoɨ illena, jeacɨnona omoɨ faɨnonocaiñenia, bie urue isoi omoɨ moto imɨeñedɨmɨena illanona, Jusiñamui sedajanomo iñeitomoɨ. Cue comɨnɨna omoɨ ia, bie urue isoi iitomoɨ. \v 4 Bie urue isoi abɨ ɨedoñedɨmɨedɨ Jusiñamui ie comɨnɨna sedajanomo imɨe moto naimɨena ille. \v 5 Bie isoidɨmɨe cuemo duillamona, naimɨena feiñotɨmɨedɨ cuena jai feiñote; \v 6 iadedɨ cuena ɨɨnotɨmɨena jeacɨnona fɨnotaiacadɨmɨe iena fɨnoñellena, jeacɨnona fɨnotaiacadɨmɨe cɨmaɨomo aillue nofɨcɨ maɨanona joraimo corobaillena, naimɨena dotacadena, cuemona mare. \s1 Jesúdɨ jeacɨnona fɨnoñenana llofuia rafue \r (Mr 9.42-48; Lc 17.1-2) \p \v 7 Jesús llote: \p —Ramo faɨtɨno duere sefuillesa. Dɨga ramo omoɨ faɨcana uitɨnomo riitomoɨ; iadedɨ Jusiñamui omoɨ ramo faɨtɨmɨena duere fɨnoite. \v 8-9 Biena ñaɨtɨcue. Nɨe isoide rafue omoɨna jeacɨno fɨnotaia, iena llɨnoñeno. Naie rafue dɨne jaiñeno. Iemo eruaɨñeno. Rana omoɨ jetaja jira, omoɨ cɨua rana jira, omoɨ jitaillamona jeacɨno fɨnodomoɨ. Omoɨ abɨna omoɨ namatañeniadedɨ, omoɨ onollɨ jaita. Omoɨ uisɨna juicono. Iemona jeacɨnona fɨnoñellena, Jusiñamui dɨne daje onollɨ dɨga, daje eɨllɨ dɨga, daje uisɨ dɨga riitomoɨ; ia jeacɨnona omoɨ fɨnoia, iraimo jaitomoɨ. Omoɨ comecɨna ñaɨtɨcue. Omoɨ abɨna omoɨ raise namatallena, omoɨ comecɨ nano raise fɨno. Jeacɨno omoɨ fɨnoia, iraimo jaitomoɨ. Nana omoɨ abɨ dɨga iraimo jaitomoɨ. Iraimo omoɨ jaiñellena, jeacɨno fɨnoñeno. \s1 Jesúdɨ naimɨena ɨɨnotɨnomona damɨe faɨfillana jitaiñena rafue \r (Lc 15.3-7) \p \v 10 Jesús llote: \p —Urue isoi omoɨ illena como llotɨcue. Iena dane lloitɨcue. Cue Moo naimacɨna uiñua jira, bie urue isoidɨnona jamaiñocaiñeno. Monamo cue Moo ecɨmo naimacɨ jaɨenisaɨ jaca ite, naimacɨna canollena. \v 11 Jusiñamuimona cue billanona, naimɨena ɨɨnoñedɨnona naimacɨ jeacɨnomona jilloitallena bitɨcue. \v 12 Ero, omoɨmo iena jɨaɨe rafuedo lloitɨcue. Damɨemo cien dɨga toɨca llauda ite. Naiemona daje feiraite. Iena faɨfiñellena, jɨaɨe llaudaɨaɨna faɨnonocaida, iena jenuaite. \v 13 Iena baillanona, ieri iobite. Baillari oni jaiñedɨnori baɨfemo iobite. \v 14 Ie isoide. Jusiñamui naimɨena ɨɨnotɨnomona damɨe faɨfillana jitaiñede. Ie jira naimacɨna jeacɨnona fɨnotañeno. \s1 Jesús omoɨ ecɨmo itɨmɨe omoɨna jeare fɨnuana llofuia rafue \r (Lc 17.3) \p \v 15 Jesús nia llote: \p —O ecɨmo itɨmɨe ona jeare fɨnoia, naimɨe dɨne iena lluai. Daɨmaiaɨ iena omɨco llono. O uai naimɨe faɨrioia, naimɨe o dɨbeimo jai iite. \v 16 O uai naimɨe faɨrioñenia, jɨaɨ menamɨena uiño, o lluamo iaɨmaiaɨ cacareillesa. \v 17 O uai naimɨe faɨrioñenia, omoɨ ofiracomo bicabitɨnomo iena llono. Naimacɨ uai naimɨe faɨrioñenia, Jusiñamuina ɨɨñoñedɨmɨena omoɨ nabaiñena isoi, Moisés llogacɨnodo raise jaiñedɨno omoɨ nabaiñena isoi, naimɨena nabaiñeno. Omoɨ ofiracomo naimɨena feiñoñeno. \v 18 Iese omoɨ fɨnoia, omoɨ comecɨaɨ daje isoi lloillamona, Jusiñamuimona mare. \p \v 19 ’Omoɨmo nia lloitɨcue. Daje isoi comecɨna cue Moo Jusiñamuimo jɨcallena menamaiaɨ facajamona, cue Moomo iaɨmaiaɨ jɨɨanona, cue Moo iaɨmaiaɨ jitaille rafuena fɨnoite. \v 20 Menamɨe cue dɨbeimo illamona, damɨe amani cue dɨbeimo illamona, naimacɨ motomo itɨcue. \p \v 21 Pedro naimɨemo jɨcanuaɨbite: \p —Nama, cue ecɨmo itɨmɨe cuena jeare fɨnoia, ¿nɨga icaiño ɨbana cue oñeno iena feitaitɨcue? Nɨbaɨ siete dɨgacaiño. \p \v 22 Jesús dɨnena uai ote: \p —“Nɨbaɨ siete dɨgacaiño” raitɨo. Ona jeare fɨnodɨmɨe ie fɨnoca rafuena naga icaiño feita. Iena omoɨ raise uiñollena, bie rafuena lloitɨcue. \p \v 23-24 ’Jusiñamui ie dɨbeimo itɨnona iese sedaite: Daje naɨraɨ illaɨmadɨ ie maɨjɨraɨnɨna uaidote, naimacɨ cuentas ɨballena. Damɨe eo debede. Diez mil ucubena debede. \v 25 Naimɨe ucube iñena jira, naie illaɨmadɨ ie cuenta ɨballena, naimɨe aɨ, ie uruiaɨ dɨga, nana ie raruiaɨ dɨga, fecallena llote. \v 26 Iena cacajano, ie illaɨma uicomo caiñɨcɨ ɨfodo raɨta duere jɨcade: “Nama, dama ite. Fecuise omo ɨbaitɨcue”. \v 27 Naimɨe duenaillamona, naie illaɨma llote: “Ɨbatañeitɨcue. Cuemo jai debeñedɨo. Mai jai”. \v 28 Ie mei naimɨe jaide. Baɨ jaillanona, jɨaɨe maɨjɨraɨma dɨga dafaɨfide. Jai debeñedɨmɨemo janore debede. Cien ucubena debede. Jai debeñedɨmɨe dɨnena ie cɨmaɨona llɨnuana llote: “O debia cuemo mai ɨba”. \v 29 Ie jira debedɨmɨe caiñɨcɨ ɨfodo ana raɨnadacaida, duere jɨcade: “Ucube cuemo iñede; iadedɨ cuena duenai. Fecuise omo ɨbaitɨcue”. \v 30 Uai ote: “Ja raɨre jitaidɨcue”. Naimɨena duenaiñena jira, cárcelmo naimɨena jonetade, ie cuenta ɨballe dɨnori. \v 31 Naimɨe nabaiñɨaɨ iena fɨdɨanona, sunaitɨmacɨ. Ie jira naimacɨ illaɨma dɨne nana naie rafuena lluaidɨmacɨ. \v 32 Naie illaɨmadɨ nano debedɨmɨena abɨdo uaiduano, naimɨemo llote: “Maraiñedɨo. Navui o cuentana ɨbatañedɨcue, cuemo o duere jɨcanua jira. \v 33 ¿Bue ñe o nabaina duenaiñedɨo, ona cue duenailla isoi?” \v 34 Icɨrillamona, naie illaɨma naimɨena cárcelmo jonetade, nainomo duere sefuillena, nana ie cuenta ɨballe dɨnori. \v 35 Ie isoide. Cue Moo Jusiñamui omoɨna duere fɨnoite, omoɨ comecɨaɨ jitaillamona omoɨ ecɨmo itɨmɨe ie maraiñede fɨnoca rafuena omoɨ feitañenia —llote. \c 19 \s1 Jesús ɨima ie aɨna dotaja rafuena llofuia rafue \r (Mr 10.1-12; Lc 16.18) \p \v 1 Ie llofueoicaigano dɨga Galileamona jaillanona, Jordán railla ille ruica dɨbeimo Judeamo Jesús jaide. \v 2 Ailluena comɨnɨ naimɨena racadɨmacɨ Nainomo duidɨnona jillotate. \v 3 Naimɨena facacɨllena, dajerie fariseuaɨ naimɨe dɨne bitɨmacɨ. Rafuena jɨcanoiacadɨmacɨ. Naimacɨ uai naimɨe raise oñenia, naimɨena duere fɨnoacadɨmacɨ. Jɨcanotɨmacɨ: \p —¿Ɨima ie aɨna dotajana rairuidɨo? ¿Nɨe isoide rafue muidona damɨe ie aɨna dotarede? \p \v 4 Jesús dɨnena uai ote: \p —Moisés mɨcorɨ jaie cuete: “Enɨrue fɨnua facaiseconi Jesiñamuidɨ come iaɨmaiaɨna fɨnode. Ɨimana fɨnode. Rɨñona jɨaɨ fɨnode”. \v 5 Ie jira Jusiñamuidɨ jaie llote: “Ie aɨ dɨga illena, ɨima ie moona faɨnonocaite. Ie eina jɨaɨ faɨnonocaite. Ie aɨ dɨga illamona, menade comedɨ daamɨena jai jaide” llote. \v 6 Menade come jai damɨena jai ite. Jusiñamui iese iaɨmaiaɨna itataja jira, ɨima ie aɨna dotañellesa. Rɨño ie ɨnina dotañellesa. \p \v 7 Dane jɨcanotɨmacɨ: \p —¿Bue ñe Moisés mɨcorɨ cuete: “Ɨima ie aɨna dotaacania, dotalle rabena nano cueite. Ie mei naiñaiñona dotaite”? \p \v 8 Jesús uai ote: \p —Jusiñamui uaina raise omoɨ ɨɨnoñena jira, Moisés mɨcorɨ ɨima ie aɨna dotajana rairuiñede; iadedɨ nano dofoconi iese iñede. \v 9 Jɨaɨe rɨño dɨga naimɨe illena, ie aɨna bu dotaia, jɨaɨe ɨima dɨga naiñaiño iñenia, naimɨedɨ jeacɨnona jai fɨnode. Ie aɨna dotajana rairuidɨcue. \p \v 10 Naimɨemo ie llofueoicaigano dɨnena llotɨmacɨ: \p —Iese ia, caɨ jitaillamona aɨna jamai caɨ dotanina jira, damamei aɨnidɨcaɨ. \p \v 11 Naimacɨmo Jesús llote: \p —Nana comɨnɨ omoɨ como lluacɨnodo jainidɨmacɨ. Danɨ Jusiñamuina jitaidɨno iedo jairedɨmacɨ. \v 12 Dajerie naimacɨ jeicɨamona aɨreiacaiñedɨmacɨ. Dajerie naimacɨ abɨna diamona aɨreiacaiñedɨmacɨ. Dajerie Jusiñamuina eo sedaacanano aɨreiacaiñedɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ naimɨe dɨne uruiaɨ billana jitailla rafue \r (Mr 10.13-16; Lc 18.15-17) \p \v 13 Jesús dɨne comɨnɨ naimacɨ jesanidena atɨsɨte. Ie onollɨ naimacɨmo naimɨe joniamona, naimacɨ facaina naimɨe Moo dɨga naimɨe ñaɨllena atɨsɨte. “Naimacɨna raise cano” ie Moomo llollena jitaidɨmacɨ. Ie llofueoicaigano iena rairuidɨmacɨ; \v 14 iadedɨ Jesús raite: \p —Uruiaɨ cue dɨne billesa. Naimacɨna rairuiñeno. Cuena bie isoide ɨɨnotɨnodɨ Jusiñamui ie comɨnɨna sedajanomo jaɨnaɨaɨdɨmacɨ. \p \v 15 Ie jira ie onollɨ naimacɨmo jonete. Naimɨe facaina Jusiñamui dɨga ñaɨte, naimacɨ marena illena. Ie mei ie llofueoicaigano dɨga naimɨe oni jaide. \s1 Ucuberedɨmɨe Jesús dɨga ñaɨa rafue \r (Mr 10.17-31; Lc 18.18-30) \p \v 16 Jesús oni jaillanona, conirue Jesús dɨne bite. Jɨcanote: \p —Maestro, Jusiñamui dɨga cue jaca illena, ¿nɨe isoide mare rafuena fɨnoitɨcue? \p \v 17 Jesús dɨnena uai ote: \p —¿Bue ñe cuemo mare rafuena fɨnuana jɨcanotɨo? Dama damɨe maremɨe. Naimɨedɨ Jusiñamui. Naimɨemo jɨcano; ia jaca o illena, Jusiñamui jai llogacɨnuaɨna ɨɨnocana jai. \p \v 18 Uai ote: \p —¿Nɨe llogacɨnuaɨna ɨɨnoitɨcue? \p Jesús dɨnena uai ote: \p —Comena meineñeno. O aɨñede rɨño dɨga iñeno. Fɨɨñeno. Jɨaɨmɨena o llogɨdoia, taɨnona lloñeno. \v 19 O moo uaina ɨɨno. O ei uaina ɨɨno. O abɨna o isiruilla isoi, nana comɨnɨna isirui. \p \v 20 Naie conirue uai ote: \p —Nana iena jai ɨɨnotɨcue. ¿Nɨe isoide rafuena nia fɨnoitɨcue? \p \v 21 Jesús dɨnena uai ote: \p —Jusiñamui jitaillacɨnodo o jaiacania, o raise marebicaiacania, omo ite raruiaɨna feca. Naie ucubena dueredɨnomo feca. Cuena o ɨɨnuamona, monamo ɨco jaca iitɨo. Cue llofuegamɨena o illena, mai cue dɨga bi. \p \v 22 Iena naimɨe cacajano, sunaite. Naimɨemo eo ailluena ra illa jira, iena fecaacaiñede. \v 23 Jesús ie llofueoicaiganomo llote: \p —Uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Ucuberedɨmɨedɨ Jusiñamui comɨnɨna jaillena eo sefuiruite. \v 24 Iena nia lloitɨcue. Igɨdo ifodo camello jaca jainide. Ie isoide. Ie ra isiruillamona, ucuberedɨmɨedɨ Jusiñamui ie comɨnɨna jɨaɨ raise jainide. \p \v 25 Iena ie llofueoicaigano cacajano, Jusiñamui comɨnɨna ucuberedɨno raise jainina jira, “¿Nɨese dueredɨnodɨcaɨdɨ Jusiñamui comɨnɨna jaitɨcaɨ?” raillamo comecɨaɨna facadɨmacɨ. Raijicaillanona, raitɨmacɨ: \p —Nana comɨnɨ rana jitailla jira, buca jillobitɨ. \p \v 26 Naimacɨmo eruaɨllanona, Jesús raite: \p —Nana comɨnɨ danɨ jillobinidɨmacɨ; iadedɨ Jusiñamuidɨ naimacɨna jillobitarede. \p \v 27 Pedro uai ote: \p —Ero, o llua isoi nana caɨ rana faɨnonocaida, o dɨga jaicabidɨcaɨ. ¿Nɨese Jusiñamuimona ɨbana feiñoitɨcaɨ? \p \v 28 Jesús dɨnena uai ote: \p —Illaɨmana ɨco cue ia, eo ebirede illanomona comɨnɨna sedaitɨcue. Cue dɨga omoɨ jaicabilla jira, nainomo omoɨ illanuaɨ jɨaɨ iite, nainomona omoɨ judíuaɨ doce naɨraɨaɨna omoɨ sedallena. \v 29 Cuena naimɨe isiruillamona, ie jofona bu faɨnonocaia, ie amatɨaɨna bu faɨnonocaia, ie mirɨñuaɨna bu faɨnonocaia, ie moona bu faɨnonocaia, ie eina bu faɨnonocaia, ie uruiaɨna bu faɨnonocaia, ie enɨruena bu faɨnonocaia, Jusiñamuimona ailluena ɨbana feiñoite. Monamo ɨco caɨmare iocɨre jaca iite. Nainomo benomo baɨfemo iocɨre caɨmare iite. \v 30 Jamai bue isoidomoɨ. Omoɨmona jɨaɨno jamai bue isoiñedɨmacɨ; ia naimɨe comɨnɨna naimacɨ jaillamona, Jusiñamuimona naimacɨ dɨga daje isoidomoɨ. Naimɨe dɨga jaca iitomoɨ. \c 20 \s1 Jesús Jusiñamui ie comɨnɨna sedaacana llua rafue \p \v 1 Jesús llote: \p —Jusiñamui dɨbeimo comɨnɨ jailla rafuena lloitɨcue. Naimɨe comɨnɨna naimacɨ jaillamona, Jusiñamuimona nana naimɨe comɨnɨ daje isoidɨmacɨ. Iena raise omoɨ uiñollena, bie rafuedo iena lloitɨcue. Jitɨramo daje patrón ie illɨmo maɨjɨllena, maɨjɨuidɨnona jenuaide. \v 2 Dajeriena baillanona, “Omoɨmo daberie ɨbaitɨcue” llote. “Jee” raitɨmacɨ. Ieconi ie illɨmo maɨjɨllena, naimacɨna orede. \v 3 Jitoma nia oni daidemo, mercadomo naimɨe jɨaɨnona cɨode. Jamai itɨmacɨ. \v 4 Ie jira naimacɨmo llote: “Cue illɨmo maɨjɨai. Raise ɨbaitɨcue” llote. \v 5 Ie mei jaidɨmacɨ. Jitoma naidai ia, jɨaɨnona cɨuanona, naimacɨmo maɨjɨllena llote. Jitoma oni caidemo, jɨaɨnona cɨuanona, naimacɨmo maɨjɨllena jɨaɨ llote. \v 6 Jitoma jasicɨ muido itemo, jɨaɨnona cɨuanona, jɨcanote: “¿Bue ñellena namonana jamai itomoɨ?” \v 7 Uai otɨmacɨ: “Jaca caɨmo maɨjɨlle rana budɨ lloñede”. Ie jira naimacɨmo llote: “Mai. Cue illɨmo maɨjɨai” llote. \v 8 Jitoma edacɨidemo, naie patrón ie mullaɨmamo llote: “Maɨjɨraɨnɨna uaido. Jɨnafona maɨjɨaidɨnona raɨre nano ɨba. Ie mei jitɨramo maɨjɨaidɨnona jɨnafo ɨba” llote. \v 9 Ie jira jɨnafona maɨjɨaidɨnona nano ɨbade. Dabe ɨbade. \v 10 “Naimacɨ baɨfemo feiñoitɨcaɨ” raillamo jitɨramo maɨjɨaidɨno comecɨaɨna facadɨmacɨ; iadedɨ iese feiñoñedɨmacɨ. Nana daberie feiñotɨmacɨ. \v 11 Ie jira naie patrón joreñona jeare ñaɨtɨmacɨ: \v 12 “Jɨnafona maɨjɨaidɨno dallu maɨjɨdɨmacɨ. Ecasilla facaise maɨjɨñedɨmacɨ; iadedɨ namonana maɨjɨdɨcaɨ. Danɨ caɨ ɨbaja isoi ɨbadɨo” ñaɨtɨmacɨ. \v 13 Naimacɨmona damɨemo naie patrón llote: “Ero, ona jeare fɨnoñedɨcue. ‘Omo daberie facaitɨcue’ omo llotɨcue. O dɨnena: ‘Jee’ raitɨo. \v 14 O ucubena jai o feiñua jira, mai jai. Cue jitailla jira, da o ɨbaja isoi dallu maɨjɨdɨnona ɨbadɨcue. \v 15 Cue ucubena jira, cue jitaille isoi cue ɨbaia, ¿nɨese cuena jeare ñaɨtomoɨ? Jɨaɨnona cue duenaillanona, ¿bue ñellena uradoidomoɨ? Mai jai” llote. Jusiñamui ie comɨnɨna sedaacana omoɨ raise uiñollena, bie rafue jai llotɨcue. \v 16 Jamai bue isoidomoɨ. Omoɨmona jɨaɨno jamai bue isoiñedɨmacɨ; ia naimɨe comɨnɨna naimacɨ jaillamona, Jusiñamuimona naimacɨ dɨga daje isoidomoɨ. Naimɨe dɨga jaca iitomoɨ. \s1 Jesúdɨ ie fiodaillena dane llua rafue \r (Mr 10.32-34; Lc 18.31-34) \p \v 17 Jerusalémo ie llofueoicaigano dɨga Jesús jaidemo, danɨ naimacɨ dɨga ñaɨllena, naimacɨna oni uite. \v 18 Raite: \p —Ero, Jerusalémo jai jaidɨcaɨ. Monamona billanona, ɨimana jaidɨcue; iadedɨ omoɨ illaɨcomɨnɨ cuena gaɨtaitɨmacɨ. Gaɨtaja mei, cue meinellena lloitɨmacɨ. \v 19 Judíuaɨñedɨno illaɨcomɨnɨmo cuena fecaitɨmacɨ. Cueri jɨfanoitɨmacɨ. Cuena faitɨmacɨ. Ie mei cuena coraɨitɨmacɨ; iadedɨ cue fiodailla mei, darui amani illanona, Jusiñamui cuena jillotaite. \s1 Jesús dɨne Jacobo Juan iaɨmaiaɨ ei billa rafue \r (Mr 10.35-45) \p \v 20 Naie facaise Jesús dɨne Jacobo, Juan iaɨmaiaɨ ei dɨga, bitɨiaɨmaiaɨ. Iaɨmaiaɨ moodɨ Zebedeo. Jesús dɨne iaɨmaiaɨ ei rillanona, naimɨena raise uaidollena, caiñɨcɨ ɨfodo ana raɨnadacaida llote: \p —Omo daje rafue jɨcanoiacadɨcue. \p \v 21 Naiñaiñomo Jesús dɨnena jɨcanote: \p —¿Bue ñiaɨbitɨo? \p Naiñaiño uai ote: \p —Illaɨmana o jailla mei, cue jito iaɨmaiaɨ o ecɨmo illana o lluana jitaidɨcue. Damɨe o nabeimo. Jɨaɨmɨe o jarɨfebeimo. —Jɨaɨno baɨfemo iaɨmaiaɨ illena, naiñaiño iese llote. \v 22 Naimacɨmo eruaɨllanona, Jesús dɨnena uai ote: \p —O jitaillacɨnona raise uiñoñedɨo. Cue duere sefuitɨcue. \p Naiñaiño jito iaɨmaiaɨmo jɨcanote: \p —¿Ie isoi duere sefuiacadomɨco? \p Uai otɨiaɨmaiaɨ: \p —Jɨɨ. \p \v 23 Jesús dɨnena raite: \p —Cue isoi duere sefuitomɨco; iadedɨ cue nabeimo omɨco illena, cue jarɨfebeimo omɨco illena itatanidɨcue. Naie illano jai cue Moo fɨnoca, nainomo iitɨno iena. \p \v 24 Iena jɨaɨe llofueoicaigano cacajano, naie iaɨamaiaɨri icɨritɨmacɨ. \v 25 Jesús nana naimacɨna uaiduanona, raite: \p —Nana illaɨcomɨnɨdɨ naimacɨ anamo itɨnona ocuicabidɨmacɨ; \v 26 iadedɨ omoɨ dɨne iese iñena. Omoɨmona bu imɨena iacania, omoɨ mullaɨmana naimɨe jaisoillasa. \v 27 Omoɨmona bu imɨena iacania, omoɨna naimɨe canocana jaisoillasa. \v 28 Cuemona fueo. Biñedɨcue comɨnɨna cue ocuillena; iadedɨ comɨnɨna canuaɨbidɨcue. Cue jitailla jira, nana comɨnɨ facaina fiodaisaɨbitɨcue. Naimacɨ jeacɨnomona naimacɨ jillobillena, fiodaisaɨbitɨcue. Ailluena comɨnɨ cuena ɨɨnuamona jilloitɨmacɨ. Coninɨna omoɨ canua —llote. \s1 Jesús mena uisɨnidɨaɨmaiaɨna jillotaja rafue \r (Mr 10.46-52; Lc 18.35-43) \p \v 29 Jericó railla naɨraɨmona jaidɨmacɨmo, ailluena comɨnɨ naimacɨ jɨnafona racadɨmacɨ. \v 30 Ie facaiseconi mena uisɨnidɨaɨmaiaɨ naɨ fuemo raɨdɨaɨmaiaɨ. Jesús naiedo jaillano cacajano, naimɨena ado uaidotɨiaɨmaiaɨ: \p —David mɨcorɨ Jitona o illamona, Jusiñamuimona o billa jira, cocona duenai. Cocona cano. \p \v 31 Iaɨmaiaɨ llɨɨcaillena, Jesús dɨga jaidɨno iaɨmaiaɨna lletade; iadedɨ eo cuirioidɨaɨmaiaɨ: \p —Maestro, David mɨcorɨ Jitona o illamona, cocona duenai. \p \v 32 Iaɨmaiaɨna Jesús cacajano, ieconi naidadajanona, iaɨmaiaɨna uaidote. Jɨcanote: \p —¿Nɨese omɨcona cue nɨbaɨana jitaidomɨco? \p \v 33 Uai otɨiaɨmaiaɨ: \p —Maestro, coco uisɨna o cɨoitajana jitaidɨcoco. \p \v 34 Iaɨmaiaɨna duenaillanona, iaɨmaiaɨ uisɨna jetade. Ieconi iaɨmaiaɨ uisɨdɨ cɨode. Iaɨmaiaɨ jai cɨuanona, ie llofueganona iaɨmaiaɨ jaillena, Jesús dɨga jaidɨiaɨmaiaɨ. \c 21 \s1 Jesús illaɨma isoi Jerusalémo jailla rafue \r (Mr 11.1-11; Lc 19.28-40; Jn 12.12-19) \p \v 1 Oni jaillanona, Jerusalémo iaɨreicaidɨmacɨmo, Betfagé railla naɨraɨmo Jesús ie llofueoicaigano dɨga ridɨmacɨ. Olivos railla anedumo ite. Ie llofueoicaiganomona Jesús menamɨena orede. \v 2 Raite: \p —Bie naɨraɨ illa uicomo mai omɨco jai. Nainomo cuinaca burrana baitomɨco. Ie ecɨmo ie uruena baitomɨco. Naie iaɨmaiaɨna suiñuano bene atɨ. \v 3 Omɨcomo “¿Bue ñellena bie suiñodomɨco?” bu jɨcanoia, llono: “Coco Nama naie iaɨmaiaɨna jitaide. Naillɨ naimɨe iaɨmaiaɨna raɨre abɨdo oretaite” —raite. \p \v 4 Jusiñamui facaina lloraɨma mɨcorɨ jaie llua isoi, bie rafue suide. \v 5 Naimɨe mɨcorɨ jaie cuete: \q1 Jerusalén itɨnomo llono: \q1 “Ero, omoɨ illaɨma omoɨna sedallena biite. \q1 Abɨ ɨedoñeno biite. \q1 Burra urue emododo naimɨe biite” \m cuete. \v 6 Iaɨmaiaɨ jaillanona, Jesús llua isoi fɨnodɨaɨmaiaɨ. \v 7 Burra ie urue dɨga atɨdɨaɨmaiaɨ. Burra urue emodomo naimɨe llofueoicaigano naimacɨ ɨniroina jobianona, ie emodomo Jesús raɨnadate. \v 8 Naimɨena iobitallena, illaɨma isoi naimɨe jaillena, ailluena comɨnɨ imacɨ ɨniroi dɨga, naɨso motomo jobedɨmacɨ. Jɨaɨno raforono uanona, naɨso motomo jobedɨmacɨ. \v 9 Dajerie Jesús uicomo jaidɨmacɨ. Dajerie naimɨe jɨnafona jaidɨmacɨ. Ado cuiriisɨte: \p —¡Caɨ Jilloitaraɨma billa! ¡Naimɨedɨ David mɨcorɨ Jito! ¡Jusiñamui mamecɨdo bitɨmɨe eo mare! ¡Jusiñamui caɨna jilloitajasa! \p \v 10 Jerusalémo naimɨe ridemo, nana nainomo itɨno naie rafuena uiñoiacadɨmacɨ. \p —¿Buta bite? —jɨcanotɨmacɨ. \v 11 Jesús dɨga bitɨno dɨnena uai otɨmacɨ: \p —Jesús bite. Naimɨedɨ Jusiñamui facaina lloraɨma. Galileamo ite Nazaret imɨe. \s1 Jesúdɨ Jusiñamui jofomona damɨeriena dotaja rafue \r (Mr 11.15-19; Lc 19.45-48; Jn 2.13-22) \p \v 12 Jerusalémo Jesús rilla mei, Jusiñamui jofomo naimɨe jaide. Naie jofo eo aillue. Dɨga cuartos nainomo ite. Jusiñamuimo ofomaɨaɨna fecallena, naimɨemo toɨca llaudaɨaɨna fecallena, nainomo comɨnɨ jaisoidɨmacɨ. Naie comɨnɨna ɨbatajanona, ofomaɨaɨna, toɨca llaudaɨaɨ dɨga, damɨerie fecauidɨmacɨ. Iena Jesús cɨuanona, naimacɨ mesaɨaɨna oni caicode. Ucugɨna fecauidɨno raɨracuaɨ jɨaɨ oni caicode. \v 13 Naimacɨmo llote: \p —Ie facaina lloraɨma Jusiñamui llogacɨno jaie cuega: “Cue jofo ite, nainomo cuemo comɨnɨ jɨɨllena” cuega. Ero, ailluena omoɨ ɨbataja jira, naimɨe jofona fɨɨriruidɨno jofona omoɨ fɨnoca. \p \v 14 Ie facaise uisɨnidɨno Jusiñamui jofomo naimɨe dɨne bitɨmacɨ. Ñuja-ñujacaida macaritɨno jɨaɨ bitɨmacɨ. Naimacɨ billanona, Jesús naimacɨna jillotate. \v 15 Nainomo Jesúdɨ dɨga mare rafuena fɨnode. Dɨga comɨnɨna jillotate. Iena cɨuanona, nainomo ite uruiaɨ ado cuiriisɨte: \p —David mɨcorɨ Jitori iobidɨcaɨ. Jusiñamui lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ jaie llua isoi, caɨ Jilloitaraɨma jai ite. \p Iena cɨuanona, iena cacajanona, judíuaɨ illaɨcomɨnɨ icɨritɨmacɨ. \v 16 Naimɨemo jɨcanotɨmacɨ: \p —¿Bie uruiaɨ cuiriillana cacadɨo? \p Jesús dɨnena uai ote: \p —Jɨɨ, cacadɨcue. David mɨcorɨ iena jaie cuete. ¿Nɨese iena cacaiñedomoɨ? Naimɨe cuete: \q1 Naimɨemo Jusiñamuidɨ uruiaɨna mare iobillacɨnona fecataite. \p \v 17 Naimacɨna faɨnonocaida, Betaniamo Jesús jaide, nainomo ɨnɨllena. \s1 Jesús higuera railla riarana faidua rafue \r (Mr 11.12-14, 20-26) \p \v 18 Ie areruido Jerusalémo abɨdo ie llofueoicaigano dɨga Jesús bia, aimetaite. \v 19 Naɨ fuemo higuera railla riarana cɨuanona, iena jɨbuide. Naiemo naie llɨsilladɨ iñede. Dama ie ibena cɨode. Ie jira naie amenana llote: \p —Biemona jaca llɨsiñeite. —Iese railla dacaiño naie riaradɨ duide. \v 20 Ie llofueoicaigano iena cɨuanona, raijicaillamona raitɨmacɨ: \p —¿Nɨese naie riara raɨre duide? \p \v 21 Jesús dɨnena uai ote: \p —Uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Cue Moona raise omoɨ ɨɨnoia, bie isoide rafuena fɨnoitomoɨ. Raise omoɨ ɨɨnoia, omoɨ comecɨ ɨgɨreñenia, bene ite anedumo omoɨ lloia: “Monaillaimo o illena, benomona mai jai”, Jusiñamui o jitaille rana fɨnoite. \v 22 Naimɨe iena fɨnuana omoɨ ɨɨnuamona, nɨe isoide rafue cue Moomo omoɨ jɨcajia, iena naimɨe fɨnoite. \s1 Jesúdɨ ie siño uaina llua rafue \r (Mr 11.27-33; Lc 20.1-8) \p \v 23 Jerusalémo rillanona, Jusiñamui jofomo Jesús fo jailla mei, nainomo ite comɨnɨna llofuete. Judíuaɨ illaɨcomɨnɨ naimɨe dɨne billanona, jɨcanotɨmacɨ: \p —¿Nɨe isoide uaido o fɨnoca rafuena fɨnodɨo? ¿Bu omo iga uai dɨga o fɨnoca rafuena fɨnodɨo? \p \v 24 Jesús dɨnena uai ote: \p —Omoɨmo daje rafuena nano jɨcanoitɨcue. Raise omoɨ faɨrioia, omoɨmo cue uaido cue fɨnoca rafuena lloitɨcue. \v 25 Juan Bautista mɨcorɨdɨ comɨnɨna navui bautizade. ¿Bu naimɨe mɨcorɨna orede, comɨnɨna bautizallena? ¿Jusiñamui? ¿Comɨnɨ? Cuemo llono —llote. \p Danɨ coninɨri iena siaduanona, anado raitɨmacɨ: \p —“Jusiñamui” caɨ faɨrioia, caɨmo jɨcanoite: “¿Bue ñellena naimɨe mɨcorɨ lluana ɨɨnoñedomoɨ?” \v 26 “Comɨnɨ” caɨ faɨrioia, bene itɨno caɨna nɨbaɨ meineitɨmacɨ, Juan mɨcorɨdɨ Jusiñamui facaina lloraɨma naimacɨ railla jira. \p \v 27 Ie jira faɨriotɨmacɨ: \p —Uiñoñedɨcaɨ. \p Jesús dɨnena raite: \p —Ie muidona cuemo nɨe isoide uai illana omoɨmo lloñeitɨcue. \s1 Jesúdɨ mena jito iaɨmaiaɨ illa llua rafue \p \v 28 Judíuaɨ illaɨcomɨnɨmo Jesús llote: \p —Bie rafuemo omoɨ comecɨaɨna faca. Damɨemo mena jito ite. Nano doforamɨemo llote: “Moo, cue illɨmo birui maɨjɨai”. \v 29 Uai ote: “Jaiacaiñedɨcue” llote. Dallu illanona, ie comecɨna dane facajano, maɨjɨaide. \v 30 Jɨaɨe jitomo daje isoi llote. Naimɨe uai ote: “Jɨɨ, maɨjɨaitɨcue” llote. Iese llote; iadedɨ maɨjɨaiñede. \v 31 ¿Nɨe jitoca ie moo jitailla rana fɨnode? —jɨcanote. \p Uai otɨmacɨ: \p —Nano doforamɨe. \p Jesús dɨnena naimacɨmo llote: \p —Uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Omoɨna ñaɨtɨcue. Omoɨmona maraiñedɨmacɨ; iadedɨ Jusiñamui comɨnɨna naimacɨ jaillamona, gobierno ucube oraɨnɨ Jusiñamui illanomo iitɨmacɨ. Calliredɨñaiñuaɨdɨ nainomo jɨaɨ iitɨmacɨ; iadedɨ nainomo jaca iñeitomoɨ. \v 32 Marena omoɨ comecɨaɨna itatallena, Juan mɨcorɨ navui bite; iadedɨ naimɨe mɨcorɨna ɨɨnoñedomoɨ. Ucube oraɨnɨ naimɨe mɨcorɨ rafuena ɨɨnotɨmacɨ. Calliredɨñaiñuaɨ naimɨe mɨcorɨ rafuena ɨɨnotɨmacɨ. Iena uiñotomoɨ; iadedɨ omoɨ comecɨaɨ iuaillaɨna meidoiñedomoɨ. Ɨɨnoñedomoɨ. \s1 Jesúdɨ maraiñede maɨjɨraɨnɨ rafuena llua rafue \r (Mr 12.1-12; Lc 20.9-19) \p \v 33 Judíuaɨ illaɨcomɨnɨmo Jesús llote: \p —Jɨaɨe rafuena omoɨmo lloitɨcue. Iemo cacarei. Daje patrón uvas railla riaraɨaɨna rite. Naie abɨ llaɨte. Jɨaɨruido uvas ijina eenollena, enɨruemo ifona raɨte. Naie illɨna raise eruaɨllena, tɨdacana fɨnode. Iena sedallena, ɨbatajanona jɨaɨnomo fecade. Ie mei jɨaɨe enɨruemo jaide. \v 34 Uvas jai einailla facaise riaraɨaɨna sedaraɨnɨ dɨne naie patrón janore mullaɨaɨna orede, naimɨe facaise iedɨnona naimɨe feiñollena; \v 35 iadedɨ naie sedaraɨnɨdɨ ie mullaɨaɨna duere fɨnosɨte. Daje mullaɨmana fatɨmacɨ. Jɨaɨmɨena meinetɨmacɨ. Jɨaɨmɨena nofɨcɨna faɨrɨnotɨmacɨ. \v 36 Ie mei patrón jɨaɨe mullaɨaɨna orede. Naimacɨna jɨaɨ duere fɨnodɨmacɨ. \v 37 Ja muidomo ie jitona orede. “Cue jitona jacɨruitɨmacɨ. Naimɨe uaina ɨɨnoitɨmacɨ” comecɨna facade. \v 38 Riaraɨaɨna sedaraɨnɨ naimɨena cɨuanona, coninɨri raitɨmacɨ: “Bimɨemo bie illɨ fɨebiite, naimɨe moo fiodailla mei. Naimɨena caɨ meinellɨ, bie illɨ caɨmo fɨebillesa” raitɨmacɨ. \v 39 Naimɨena jino dotajanona, naimɨena meinetɨmacɨ. \v 40 Naie illɨ nama ɨco abɨdo bille mei, ¿nɨe isoide rafuena naimɨe naie illɨna sedaraɨnɨna fɨnoite? Cuemo llono —llote. \p \v 41 Judíuaɨ illaɨcomɨnɨ uai otɨmacɨ: \p —Naie maraiñedɨnona dueruiñeno meineite. Ie mei jɨaɨe comɨnɨmo naie illɨ fecaite, iena sedallena, naiemona riarana feiñollena. \p \v 42 Naimacɨmo Jesús llote: \p —Naie illɨ sedaraɨnɨ isoidomoɨ. Jusiñamui facaina lloraɨma mɨcorɨ omoɨna jaie cuete. Ie cuegafuena raise facañedomoɨ. Naimɨe mɨcorɨ cuega: \q1 Jofo fɨnoraɨnɨ jitaiñena nofɨcɨdɨ nana naie jofomo ite nofɨcɨ baɨfemo jai uaide. \q1 Jusiñamui iena fɨnotate. \q1 Iena caɨ uiñuamona, “Eo mare” raitɨcaɨ \m cuega. Jusiñamui comɨnɨna damɨerie jaillana naimɨe mɨcorɨ cuete. Jusiñamui oretagamɨena damɨerie jitaiñenamona, naimɨe comɨnɨna jaiñeitɨmacɨ; iadedɨ Jusiñamui oretagamɨena ailluena ɨɨnuamona, naimɨe comɨnɨna jaitɨmacɨ. Ero, naimɨe mɨcorɨ caɨna cuete. Naie jofona fɨnoraɨnɨ isoidomoɨ. Naie nofɨcɨ isoidɨcue. Cue rafuena omoɨ jitaiñena jira, naimɨe comɨnɨna jaiñeitomoɨ. \v 43 Jusiñamuidɨ ie comɨnɨna sedajanomo omoɨna itatañeite; iadedɨ jɨaɨe comɨnɨna nainomo itataite, naimɨe jitailla rafuena naimacɨ fɨnua jira. \p \v 44 Jesús llote: \p —Naie nofɨcɨna dane ñaɨtɨcue. Nofɨcɨmo bu eɨcaɨtaia, bofedaite; ia naie nofɨcɨ bumo ana uaia, naimɨena saitaite. Ie isoide. Cue lluana omoɨ jamaia, duere sefuitomoɨ. Iena omoɨ ɨɨnoñenia, ja muidomo faɨfitomoɨ. \p \v 45 Jesús lluana naie judíuaɨ illaɨcomɨnɨ cacajanona, naimɨedɨ naimacɨna ñaɨana jai uiñotɨmacɨ. \v 46 Icɨrillamona, naimɨena gaɨtaacadɨmacɨ; iadedɨ comɨnɨna jacɨruitɨmacɨ, comɨnɨdɨ naimɨe Jusiñamui facaina lloraɨmana raillanona. \c 22 \s1 Jesúdɨ illaɨma ie jito aɨna ua llua rafue \p \v 1 Jusiñamui jofomo Jesús nia illanona, nainomo itɨnona llofuete: \p \v 2 —Jusiñamui dɨbeimo comɨnɨ jailla rafuena omoɨmo lloitɨcue. Iena omoɨ uiñollena, bie rafuedo iena lloitɨcue. Illaɨmadɨ ie jito aɨ ua rafue fɨnode. \v 3 Naimɨe ie mullaɨnɨ orede, rafuemo llogano uaidollena; iadedɨ nai llogano biacaiñedɨmacɨ. \v 4 Dane jɨaɨe mullaɨnɨ oretajano llote: “Nai lloganomo llono: ‘Rafue guille jai fɨnocasa. Ɨiretaɨaɨ, faredɨretaɨaɨ dɨga, jai faga. Jai nana fuite. Rafuemo mai bi’ ”. \v 5 Naimacɨ cacarefiacaiñede. Damɨe ie illɨmo jaide. Jɨaɨmɨe ie chinganamo jaide. \v 6 Jɨaɨno mullaɨnɨna gaɨtadɨmacɨ. Gaɨtajanona naimacɨri jɨfanotɨmacɨ. Ja muidomo naimacɨna meinetɨmacɨ. \v 7 Ie jira naie illaɨma eo icɨrite. Naimɨe soldaduaɨ oretate, naimɨe mullaɨnɨ meinetɨnona meinellena. Naimɨe naimacɨ illano jobaitate. \v 8 Ie meinoconi ie fɨebide mullaɨnɨmo llote: “Rafue guille jai nana fɨnoca; ia llogano maraiñedɨmacɨ. \v 9 Naɨso bojicaillanomo jai. Nana o cɨolle dɨese llono: ‘Rafuemo bi’ llono”. \v 10 Ie jira ie mullaɨnɨ jai naɨsona jaide. Maraiñedɨno baillanona dɨese ofitatɨmacɨ. Jɨaɨ maredɨno dɨese ofitatɨmacɨ. Rafue fɨnua jofo naie llogano dɨga oruide. Illaɨma nainomo fecaca ɨniroina jɨtadɨmacɨ. \v 11 Illaɨma fo bia, mesamo itɨno jɨbuillena, dɨnomo daje ɨima rafue ie mare ɨniroina jɨtañenana cɨode. \v 12 Naimɨemo jɨcanote: “Nabai, ¿nɨese bene rafue ie mare ɨniroina jɨtañeno bitɨo?” jɨcanote. Naimɨe uainicaide. \v 13 Ie jira naie illaɨma ie mullaɨaɨmo llote: “Naimɨe cuena ɨɨnoñena jira, naimɨe onollɨ dajemo nitaicaida maɨno. Ie eɨllɨna daje isoi maɨno. Cuemona naimɨe jino dota. Nainomo itɨno dɨga duere sefuite. Jɨaɨ sunaite” llote. \v 14 Ero, naie rafuemona omoɨ fueo. Illaɨma ailluena uaidote; ia nana biñedɨmacɨ. Ie isoide. Jusiñamui ailluena comɨnɨna uaidote; iadedɨ naimacɨmona janore fetode. \s1 Jesúmo gobiernomo ucubena fecajana jɨcanua rafue \r (Mr 12.13-17; Lc 20.20-26) \p \v 15 Naimacɨmo Jesús llua mei, fariseuaɨ comɨnɨ abɨdo jaillanona, coninɨri siadotɨmacɨ. Naimɨe raise uai oñedena, naimɨena duere fɨnollena, Jesúna facacɨiacadɨmacɨ. \v 16 Ie jira naimɨe dɨne naimacɨ comɨnɨmona dajerie oredɨmacɨ. Herodianuaɨ railla comɨnɨna jɨaɨ jaidɨmacɨ. Jesús dɨne rillanona, raitɨmacɨ: \p —Maestro, uanaicɨnona llofuecabitɨo. Jusiñamui rafuedo caɨ marena jaillana raise llofuetɨo. Nana comɨnɨ dauaido llofuetɨo. Comɨnɨna iobitallena llofueñedɨo. \v 17 Omo rafuena jɨcanoiacadɨcaɨ. Danɨ Jusiñamuina sedadɨcaɨ; iadedɨ romanos railla naɨraɨ anamo birui caɨ illa jira, ¿naimacɨ illaɨma Césarmo ucubena caɨ fecajana rairuidɨo? Caɨmo llono —llotɨmacɨ. \p \v 18 Naimacɨ comecɨaɨna maraiñedɨcɨnona facajana Jesús uiñuamona, uai ote: \p —¿Bue ñellena cuena facacɨtomoɨ? Maredɨnona abɨ caitadomoɨ. \v 19 Ucube cuemo acata —llote. Ie jira acatatɨmacɨ. \p \v 20 Jesús dɨnena jɨcanote: \p —¿Bu ie joreño nainomo ite? ¿Bumo jaɨnaɨaɨde bie cuega radɨ? \p \v 21 Uai otɨmacɨ: \p —César. \p Jesús dɨnena raite: \p —César iena itedɨ Césarmo ille. Jusiñamui iena itedɨ Jusiñamuimo ille —raite. \p \v 22 Naimɨe lluana cacajano, raijicaidɨmacɨ. Naimɨe jeare uai oñena jira, naimɨe dɨnomona oni jaidɨmacɨ. \s1 Jesús dɨne saduceuaɨ railla comɨnɨ billa rafue \r (Mr 12.18-27; Lc 20.27-40) \p \v 23 Naie facaise saduceuaɨ railla comɨnɨ naimɨe dɨne bitɨmacɨ. Fiodaillamona jaca buna jilloñellena ɨɨnotɨmacɨ. Jesúmo llotɨmacɨ: \p \v 24 —Maestro, Moisés mɨcorɨ jaie cuega: “Ɨima fiodailla meinoconi, naimɨe urue iñenia, ie ama naie fecɨño olle. Naimɨedɨ uruiaɨna ie ama facaina comuitaite” cuega. \v 25 Ero, caɨ motomo siete amatɨaɨ ite. Nano doforamɨe ie aɨna ote. Naimɨe nia uruiaɨnide fiodailla. Ie emodo imɨe ie ama fecɨñona ote. Uruiaɨnide jɨaɨ fiodailla. \v 26 Naie siete dɨgamɨedemona iese sefuide. \v 27 Ja muidomo naie rɨño jɨaɨ fiodaite. \v 28 Fiodaillamona, ɨco naimacɨ jilloiadedɨ, ¿bu naie rɨño ienite? Naiñaiño siete dɨgamɨena ɨnirede —llotɨmacɨ. \p \v 29 Jesús uai ote: \p —Moisés mɨcorɨ cuegafuiaɨna raise omoɨ uiñoñena jira, Jusiñamui uaina raise omoɨ uiñoñena jira, bie isoide rafuena raise uiñoñedomoɨ. \v 30 Fiodaillamona jillua mei, Jusiñamui dɨga ite comɨnɨ aɨnitɨmacɨ. Ɨninitɨmacɨ. Monamo Jusiñamui jaɨenisaɨ aɨnidɨmacɨ. Ɨninidɨmacɨ. Ie isoi iitɨmacɨ. \v 31 Fiodaitɨno jilluana omoɨmo lloitɨcue. Jusiñamui omoɨ jaiagaɨmo jaie llogacɨnona ɨɨnoñedomoɨ. Naimɨe llote: \v 32 “Abraham ie Jusiñamuidɨcue. Isaac ie Jusiñamuidɨcue. Jacob ie Jusiñamuidɨcue” llote. Jai fiodaitɨmacɨ; ia naimacɨ joreñuaɨ nia itɨmacɨ. Jusiñamuidɨ danɨ cajedɨno imacɨ Jusiñamuina jira, naimacɨ joreñuaɨ naimɨe dɨne itɨmacɨ. Ɨco naimacɨ abɨaɨna jɨaɨ jillotaite —llote. \v 33 Nainomo ite comɨnɨ iena cacajano, naimɨe llofuiari raijicaidɨmacɨ; ia saduceuaɨ dɨnena uainicaidɨmacɨ. \s1 Jesús nanoca llogacinona llofuia rafue \r (Mr 12.28-34) \p \v 34 Saduceuaɨ comɨnɨ uainicaillana fariseuaɨdɨ jai fɨdɨano, Jesús dɨne ofidɨmacɨ. \v 35 Naimacɨmona damɨedɨ Moisés mɨcorɨ jaie llogacɨnona eo uiñote. Jesúna facacɨllena, naimɨemo jɨcanote: \p \v 36 —Maestro, Moisés mɨcorɨ jaie llogacɨnuaɨmona, ¿nɨe llogacɨno ua nanoca llogacɨnona? \p \v 37 Jesús dɨnena uai ote: \p —Moisés mɨcorɨ jaie cuega: “Omoɨ jitailla jira, nana omoɨ comecɨmona caɨ Nama Jusiñamuina isirui. Naimɨemo omoɨ comecɨna eo faca”. \v 38 Bie ua nanoca llogacɨno. \v 39 Ie emodomo ite llogacɨno janore daje isoide: “Danɨ omoɨ abɨ omoɨ isiruilla isoi, omoɨ ecɨmo itɨnona jɨaɨ isirui”. \v 40 Bie mena llogacɨnomona nana jɨaɨe llogacɨnuaɨ comuide. Nana Moisés mɨcorɨ llogacɨnuaɨ naiemona comuide. Nana Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ llogacɨnuaɨ naiemona comuide —llote. \s1 Jesús dɨnena fariseuaɨ comɨnɨmo jɨcanua rafue \r (Mr 12.35-37; Lc 20.41-44) \p \v 41 Naimɨe dɨne nia fariseuaɨ comɨnɨ ia, Jesús naimacɨmo llote: \p \v 42 —Jusiñamui lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ jaie raitɨmacɨ: “Jusiñamuidɨ Cristo raillamɨena oretaite, ie comɨnɨna sedallena”. ¿Nɨese naimɨena raitomoɨ? ¿Bu jito naimɨedɨ? \p Uai otɨmacɨ: \p —David mɨcorɨ jito. David mɨcorɨ isoi Cristo ie comɨnɨna sedaite. \p \v 43 Jesús dɨnena jɨcanote: \p —Naimɨedɨ David mɨcorɨ isoidena, ¿bue ñellena David mɨcorɨ “Cristodɨ cue Nama” llote? Jusiñamui Joreñodɨ David mɨcorɨ ñaɨtatajanona, David mɨcorɨ llote: \q1 \v 44 Jusiñamuidɨ cue Namamo llote: \q1 “Illaɨmana o illamona, cue nabei dɨne ana raɨ. \q1 Ona ɨɨnoñedɨno o anamo itataitɨcue”. \m \v 45 “Cristodɨ cue Nama” David mɨcorɨ raite. Iese naimɨe mɨcorɨ railla jira, Cristo David mɨcorɨ afemo faɨte. Naimɨedɨ jamai David mɨcorɨ jitoñede; ia jɨaɨ ie Nama. \p \v 46 Uaina onidɨmacɨ. Naie facaisemona Jesús ie uaina dane uaitañedɨmacɨ. \c 23 \s1 Jesúdɨ judíuaɨ illaɨcomɨnɨna ñaɨa rafue \r (Mr 12.38-40; Lc 11.37-54; 20.45-47) \p \v 1 Jusiñamui jofomo Jesús nia illanona, naimɨe dɨne ailluena comɨnɨ bitɨmacɨ. Ie llofueoicaigano nainomo jɨaɨ illanona, nana naimacɨmo llote: \p \v 2 —Moisés mɨcorɨ llogacɨnuaɨna llofueraɨnɨdɨ naie rafuedo jai jaicabidɨmacɨ. Fariseuaɨ comɨnɨ iedo jɨaɨ jaicabidɨmacɨ. \v 3 Naimacɨ llofuiacɨnodo omoɨ jai. Naimacɨ llofuiana omoɨ cacarefi; iadedɨ naimacɨ illa isoi omoɨ iñeno, naimacɨ llofuiacɨnodo naimacɨ jaiñena jira. \v 4 Omoɨ einamacɨ llogacɨnuaɨdo raise omoɨ jaillena, dɨga rafuena omoɨ fɨnuana jitaidɨmacɨ; iadedɨ iedo omoɨ jaillena, omoɨna jaca canoñedɨmacɨ. “Jusiñamuina eo raise sedadɨcaɨ” comecɨna facadɨmacɨ. Iemo naimacɨ comecɨna facajamona, \v 5 iena omoɨ cɨoillena, nana naimacɨ fɨnua rafuena marefodo fɨnodɨmacɨ. Jɨaɨe comɨnɨmo ite Jusiñamuimo jɨɨrabe baɨfemo faɨtɨbena uiacacabidɨmacɨ. Ɨniroi fuedadɨ aillofena jonegana gaɨdɨmacɨ. \v 6 Rafue ia, naimacɨ jamai bue isoiñedɨnomo comecɨna facajanona, rafue nama ecɨmo raɨacadɨmacɨ. Ofiracomo uicomo raɨacadɨmacɨ, comɨnɨ naimacɨri acarillena. \v 7 Nɨne naimacɨ jaia, nana comɨnɨ naimacɨna uaiduana gaɨdɨmacɨ. Maestrodɨcɨnona uaiduana jɨaɨ gaɨdɨmacɨ. \v 8 Jusiñamuina eo raise naimacɨ sedajana omoɨ uiñuana jitaidɨmacɨ. Naimacɨ isoi iñeno. Omoɨ damacɨna jira, omoɨmona damɨe omoɨ baɨfemo faɨamo comecɨna facañeno. Naimɨena maestrona raiñeno. Omoɨ baɨfemo cue illanona, omoɨ maestrodɨcue. \v 9 Omoɨ Moo Jusiñamui monamo illanona, dama naimɨena seda. Jɨaɨmɨena sedañeno. Jusiñamui isoi jɨaɨmɨena “Moo” raiñeno. \v 10 Omoɨ damacɨna jira, omoɨmona damɨena “Caɨ illaɨma” raiñeno. Omoɨ illaɨmana jai itɨcue. \v 11 Omoɨmona bu imɨena jaiacania, omoɨ mullaɨmana naimɨe nano jaillamona, omoɨna naimɨe canua. \v 12 Jusiñamuidɨ “Jɨaɨno afemo itɨcue” raillano comecɨna facadɨmɨena jamai bue isoidɨmɨena itataite; ia Jusiñamuidɨ “Jɨaɨno afemo iñedɨcue” raillano comecɨna facadɨmɨena jamai bue isoiñedɨmɨena itataite. \p \v 13 Naie facaise Moisés mɨcorɨ llogacɨnona llofueraɨnɨdɨ fariseuaɨ comɨnɨ dɨga illanona, Jesús naimacɨmo llote: \p —Jusiñamui omoɨna duere fɨnoite. Mareuidɨnona abɨ caitadɨnodomoɨ. Jusiñamui dɨbeimo comɨnɨ illana jitaiñedomoɨ. Naimɨe dɨbeimo omoɨ illana jɨaɨ jitaiñedomoɨ. Ie muidona Jusiñamuimona duere sefuitomoɨ. \v 14 “Jusiñamuina eo sedadɨmacɨ” omoɨmo comɨnɨ comecɨaɨna facajana jitaidomoɨ. Ie jira are jɨɨdomoɨ; iadedɨ iese iñedomoɨ. Maraiñede rafuena fɨnocabidomoɨ. Jɨfuianona fecɨñuaɨ rana baɨrocabidomoɨ. Ie jira Jusiñamui omoɨna eo duere fɨnoite. \v 15 Damɨena omoɨ dɨbeimo itatallena, omoɨ isoi Jusiñamui rafuedo naimɨe jaillena, dɨga rafuena fɨnodomoɨ. Omoɨ dɨbeimo illa mei, omoɨ baɨfemo omoɨ einamacɨ llogacɨnodo naimɨe jaillana jitaidomoɨ. Omoɨ dɨga ɨco naimɨe ua faɨfite. Comɨnɨna uanaiñedɨcɨnodo jaitatomoɨ. Iese omoɨ illa jira, duere sefuitomoɨ. \p \v 16 ’Omoɨ llofuiacɨno dɨga comɨnɨna canoñedomoɨ. Mareuidɨnona abɨ caitadɨnodomoɨ. Raicabitomoɨ: “Caɨ lloga uai caɨ fɨnollena jɨaɨ comɨnɨ uiñollena, Jusiñamui jofomo ite oro mamecɨna llɨnotɨcaɨ; iadedɨ Jusiñamui jofo mamecɨna caɨ llɨnoia, caɨ lloga uaina caɨ fɨnoñenia, caɨmona mare. Jusiñamuimona duere sefuiñeitɨcaɨ” raicabitomoɨ. \v 17 Abɨ uiñoñedomoɨ. Omoɨ llofuiacɨno dɨga comɨnɨna canoñedomoɨ. Jusiñamui jofomo naie oro jaɨnaɨaɨlla jira, naie orodɨ mare; iadedɨ naie oro naie jofo baɨfemo uaiñede. Abɨna omoɨ uiñoñena jira, Jusiñamui omoɨna duere fɨnoite. \v 18 Jɨaɨ raitomoɨ: “Jusiñamuimo faga toɨca ocaina jobaisoillano mamecɨna caɨ llɨnoia, caɨ lloga uaina caɨ fɨnoñenia, caɨmona mare; iadedɨ Jusiñamuimo fecaca toɨca ocaina mamecɨna caɨ llɨnoia, caɨ lloga uaina jaca fɨnoitɨcaɨ”. \v 19 Abɨ uiñoñedomoɨ. Omoɨ llofuiacɨno dɨga comɨnɨna canoñedomoɨ. Naie jobaisoillanomo naie ocaina illa jira, naie ocaina mare; iadedɨ naie ocaina naie jobaisoillano baɨfemo uaiñede. \v 20 Ero, Jusiñamuimo ocaina jobaisoillano mamecɨna omoɨ llɨnoia, nainomo ite ocaina mamecɨna jɨaɨ llɨnotomoɨ. \v 21 Jusiñamui jofo mamecɨna omoɨ llɨnoia, Jusiñamui nainomo illa jira, naimɨe mamecɨna jɨaɨ llɨnotomoɨ. \v 22 Monamo ite ra mamecɨna omoɨ llɨnoia, Jusiñamui illano nainomo illa jira, nainomona comɨnɨna naimɨe sedaja jira, naimɨe mamecɨna jɨaɨ llɨnotomoɨ. Omoɨ llua rafuena omoɨ fɨnoñenia, Jusiñamui omoɨna duere fɨnoite. \p \v 23 ’Mareuidɨnona abɨ caitadɨnona omoɨ illamona, omoɨmo nia lloitɨcue. Nana omoɨ illɨmo ite ramona, nana omoɨmo ite ucubemona Jusiñamuimo janore jisa fecacabidomoɨ. Nana comɨnɨ omoɨ isoi illena jitaidomoɨ. Mare; iadedɨ nanoca rafuena jaca fɨnoñedomoɨ. Jɨaɨe comɨnɨmo omoɨ comecɨna facañedomoɨ. Jɨaɨe comɨnɨna duenaiñedomoɨ. Omoɨ lloga uaina fɨnoñedomoɨ. Nana naie isoide rafuena omoɨ jɨaɨ fɨnua. Iena omoɨ fɨnoñenia, Jusiñamui omoɨna duere fɨnoite. \v 24 Abɨna uiñoñedomoɨ. Jallecɨma jiroracomo ia, iena oni faɨga; ia aillue ra nainomo ia, iena cɨoiñeno namo gutadomoɨ. Ie isoide. Omoɨ llofuiacɨno dɨga comɨnɨna canoñedomoɨ. Jusiñamui ie eo jitailla rafuedo comɨnɨ jaillana llofueñedomoɨ. Nanocafueñededo comɨnɨ jailla rafuena llofuetomoɨ. Nanoca rafuedo comɨnɨ jaillana llofueñedomoɨ. \p \v 25 ’Omoɨmo nia lloitɨcue. Omoɨ einamacɨ llogacɨnodo eo jaidomoɨ; iadedɨ omoɨ comecɨaɨna raise fɨnoñedomoɨ. Eo fɨɨdomoɨ. Jɨfuianona comɨnɨ rana baɨrodomoɨ. Jeacɨnona fɨnocana jaidomoɨ. \v 26 Abɨna uiñoñedomoɨ. Da pocillos jɨnafo, da platos jɨnafo jocodɨno isoidomoɨ. Pocillos jerai, platos jerai jocoñedɨno isoidomoɨ. Omoɨ abɨna fɨnodomoɨ; iadedɨ omoɨ comecɨaɨna raise fɨnoñedomoɨ. Nano omoɨ comecɨna raise fɨno. Mare rafue fɨnocana jai. Omoɨ einamacɨ rafuemo comecɨna facañeno; ia Jusiñamui rafuemo comecɨna faca. Iese omoɨ jaiñenia, Jusiñamui omoɨna duere fɨnoite. \p \v 27 ’Omoɨmo nia lloitɨcue. Marena fɨnoca raɨafo isoidomoɨ. Jinofe marena eruaɨde; iadedɨ nainomo mare ra iñede. Comɨnɨ illaicɨ jamai ite. Jai maraiñede. \v 28 Ie isoidomoɨ. Marena eruaɨdomoɨ; iadedɨ maredɨnona abɨ eo caitadomoɨ. Omoɨ comecɨaɨ eo maraisɨñede. Omoɨ comecɨna raise omoɨ fɨnoñenia, Jusiñamui omoɨna duere fɨnoite. \p \v 29 ’Omoɨmo nia lloitɨcue. Naimacɨmo birui omoɨ comecɨaɨna raise facallena, Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ raɨafona marena eruaɨllena fɨnodomoɨ. Mareuidɨno mɨcorɨaɨ raɨafo emodo marena eruaɨllena fɨnodomoɨ, \v 30 raillano: “Caɨ jaiagaɨ Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨna meinetɨmacɨ. Naie facaiseconi itɨcaɨdena, naimacɨ isoi fɨnoñedɨcaɨ. Caɨ jaiagaɨ isoi birui iñedɨcaɨ” raitomoɨ; \v 31 iadedɨ omoɨ lluamona Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ meinetɨno uruiaɨ omoɨna uiñotɨcaɨ. \v 32 Omoɨ jitailla jira, omoɨ jaiagaɨ isoi jeacɨnona eo fɨnocana mai jai. Naimacɨ jai taɨneca rafuena mai omoɨ fɨnocana jai. \v 33 Omoɨ maraiñena jira, jaio naɨraɨ isoidomoɨ. Ja muidomo iraimona jillobiñeitomoɨ. Nainomo duere sefuitomoɨ. \v 34 Cue rafuena llollena, cue facaina lloraɨnɨna omoɨ dɨne oretaitɨcue. Cue rafuena eo uiñotɨnona omoɨ dɨne oretaitɨcue. Cue rafuena omoɨ raise uiñollena, llofueraɨnɨ omoɨ dɨne jɨaɨ oretaitɨcue. Dajeriena meineitomoɨ. Naimacɨna coraɨitomoɨ. Omoɨ ofiracomo dajeriena faitomoɨ. Dɨga naɨraɨmo naimacɨna duere fɨnoitomoɨ. \v 35 Abel mɨcorɨ jaie ite. Naimɨe maremɨe. Ie ama naimɨena meinete. Naimɨe facaisemona omoɨ jaiagaɨ ailluena mare comɨnɨna meinetɨmacɨ. Ie mei omoɨ jaiagaɨ Zacaríana meinetɨmacɨ. Naimɨedɨ Berequías jito. Jusiñamui jofomo Jusiñamuimo toɨca ocaina jobaisoillano ecɨmo naimɨena meinetɨmacɨ. \v 36 Uanaicɨno omoɨmo lloitɨcue. Naimacɨna omoɨ jaiagaɨ meinia muidona, omoɨmona Jusiñamui birui ɨbana oite. Naimacɨ isoi maraiñede rafuena fɨnocana jaidomoɨ. Jusiñamui omoɨna duere fɨnoite. \s1 Jesús Jerusalémo itɨnomo llua rafue \r (Lc 13.34-35) \p \v 37 Jesús llote: \p —Jerusalémo itɨno, omoɨmo rafuena lloiacadɨcue. Jusiñamui facaina lloraɨnɨna jaie meinetomoɨ. Naimɨe omoɨ dɨne oretaganona nofɨcɨna faɨrɨnuano, naimacɨna meinetomoɨ. Omoɨna cue sedallena, atava ie uruiaɨ sedaja isoi, dɨga icaiño cue anamo omoɨna uaidoiacadɨcue; iadedɨ omoɨ dɨnena cuena jitaiñedomoɨ. \v 38 Iemona Jusiñamuidɨ omoɨ illanona jai faɨnonocaide. \v 39 Cue Moo dɨne jaitɨcue. Cue jailla mei, cuena cɨoiñeitomoɨ. Ɨco abɨdo cue bia, omoɨ comɨnɨ cuena lloitɨmacɨ: “Jusiñamui oretagamɨe eo mare. Naimɨedɨ caɨ Nama” lloitɨmacɨ \c 24 \s1 Jesúdɨ Jerusalémo ite Jusiñamui jofo judaɨana llua rafue \r (Mr 13.3-23; Lc 17.22-24; 21.5-24) \p \v 1 Jusiñamui jofomona ie llofueoicaigano dɨga Jesús jino jaidemo, Jesúna nai jofona eruaɨtatɨmacɨ. \v 2 Jesús dɨnena llote: \p —Bie jofona cɨodomoɨ. Uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Nana bie jofomo ite nofɨcɨaɨ ɨco judaɨsite —llote. \v 3 Ie mei Olivos railla anedu dɨne rillanona, Jesús naie muidomo raɨdemo, ie llofueoicaigano naimɨemo iena anado llotɨmacɨ: \p —Jusiñamui jofo judaɨana omo jɨcanoiacadɨcaɨ. ¿Nɨruido iena suite? Caɨmo llono. O abɨdo billɨrui iaɨrei ia, ¿nɨe isoide rafue suite, o abɨdo billɨruina caɨ uiñollena? \p \v 4 Uai ote: \p —Omoɨna bie rafuena bu jɨfueñellena, omoɨ abɨna rairui. \v 5 Ailluena comɨnɨ cue mamecɨdo billanona: “Cristodɨcue” raitɨmacɨ. Dɨga comɨnɨna jɨfueitɨmacɨ. Iemona omoɨ abɨna rairui. \v 6 Jobaimiaɨ illena fɨdɨitomoɨ; iadedɨ jacɨruiñeno. Iese suite; iadedɨ abɨdo nia biñeitɨcue. \v 7 Daje naɨraɨ jɨaɨe naɨraɨ dɨga jobairitɨmacɨ. Daje gobierno jɨaɨe gobierno dɨga jobairite. Dɨga illanuaɨmo comɨnɨ aime guitɨmacɨ. Dɨga illanuaɨmo ñuisañuaɨ suite. \v 8 Iese suia, omoɨ duere sefuillɨfue omoɨmo suite. \p \v 9 ’Cuena ɨɨnoñedɨno omoɨna gaɨtatajanona, omoɨna meineitɨmacɨ. Cue comɨnɨna omoɨ illamona, nana naɨraɨaɨ omoɨna enoitɨmacɨ. \v 10 Naie facaise cue dɨbeimo itɨnomona ailluena abɨdo danomo jaitɨmacɨ. Iemona duere omoɨ sefuillena, omoɨna janoñeitɨmacɨ; iadedɨ omoɨna enoillamona, omoɨna llogɨdoitɨmacɨ. \v 11 Naie facaise dɨga comɨnɨ raitɨmacɨ: “Jusiñamui facaina lloraɨnɨdɨcaɨ”; iadedɨ Jusiñamui facaina lloraɨnɨñedɨmacɨ. Uanaicɨnona lloñeitɨmacɨ. Dɨga comɨnɨ naimacɨ dɨbeimo itataitɨmacɨ. \v 12 Jeacɨno eo comuicana jailla jira, ailluena comɨnɨ coninɨ isiruiñeitɨmacɨ; \v 13 iadedɨ cuena faɨnonocaiñedɨmɨe ja muidomo monamo jaca iite. Naimɨena jillotaitɨcue. \v 14 Dɨga comɨnɨdɨ Jusiñamui dɨbeimo comɨnɨ ille rafuena nana naɨraɨmo lloitɨmacɨ, nana naɨraɨaɨ iena cacaillena. Ie mei abɨdo biitɨcue. \p \v 15 ’Cue lluamo cacarei. Daniel mɨcorɨ Jusiñamui facaina lloraɨma. Naimɨe mɨcorɨdɨ jɨaɨmɨe jearede rafue fɨnollena jaie llote. Naie rafue suia, Jusiñamui jofomo Jusiñamuina sedañeitomoɨ. Nainomo naie jearede rafue fɨnuana omoɨ cɨuanona, \v 16 naiemona omoɨ jillobillena, duere omoɨ sefuiñellena, Judeamo omoɨ illamona, aneduaɨ dɨne omoɨ aisɨ. \v 17 Jofo emodomo omoɨ ia, ana billanona, aneduaɨ dɨne raɨre rillena, jofomo jaiñeno. Nainomo ite rana omoɨ dɨga uiñeno. \v 18 Aneduaɨ dɨne raɨre rillena, illɨmo omoɨ ia, abɨdo jofomo biñeno, omoɨ ɨniroi omoɨ dɨga uillena. \v 19 Naie rafuemona jillobillena, naie facaise urueside rɨño duere sefuite. Uruena nia jirode rɨñodɨ jɨaɨ duere sefuite. \v 20 Eo duere sefuiñellena, Jusiñamuimo omoɨ jɨcano, rollime facaiseconi bie rafue suiñellena. Moisés mɨcorɨ sábadomo are jaillana jaie rairuide. Sábadoruimo bie rafue suiñellena, Jusiñamuimo jɨcano. \v 21 Naie facaise comɨnɨ eo duere sefuitɨmacɨ. Enɨrue fɨnua facaisemona iese comɨnɨ nia duere sefuiñedɨmacɨ. Ɨco iese eo duere sefuiñeitɨmacɨ. \v 22 Naie facaise ianori fo Jusiñamui oñeitena, buna jaca jillobiñeite. Naimɨe fetocano muidona, naie facaise Jusiñamui ianori fo oite. \p \v 23 ’Ie facaise omoɨmo bu raia: “Jadi, Jusiñamui facaina lloraɨma benomo birui bairede. Naimɨedɨ Cristo”, iena ɨɨnoñeno. Jɨaɨmɨe raia: “Oni batɨne Cristo birui bairede”, iena ɨɨñoñeno. \v 24 Cristona abɨ caitadɨno biitɨmacɨ. Jusiñamui facaina lloraɨnɨna abɨ caitadɨno jɨaɨ biitɨmacɨ. Siño rafuena fɨnuanona, comɨnɨna jɨfueitɨmacɨ. Jusiñamui fetoca comɨnɨna ua jɨfueitɨmacɨ. \v 25 Ero, bie rafue nia suiñenia, iena omoɨmo jai llotɨcue. \v 26 Omoɨmo naimacɨ raia: “Ero, batɨne jofue iñenanomo Cristodɨ ite”, nainomo jaiñeno. Naimacɨ raia: “Ero, bene bie jofomo Cristo ite”, iena ɨɨnoñeno. \v 27 Mona borillamona mona jillacɨdɨ usere cɨode. Nana comɨnɨmo bairede. Ie isoide. Cue abɨdo bia, nana comɨnɨ iena uiñoitɨmacɨ. \v 28 Urujaisaɨ rɨfaide ramo ofillana uiñua isoi, nana cuena ɨɨnotɨno cue billena uiñoitɨmacɨ. \s1 Jesús abɨdo ie bille rafue \r (Mr 13.24-37; Lc 17.26-30, 34-36; 21.25-33) \p \v 29 Jesús llote: \p —Naie duere sefuilla facaise meinoconi jitoma llɨgaiñoñeite. Fɨvui jɨaɨ llɨgaiñoñeite. Monamona ucuaɨ llujite. Nana naie radɨ jaidɨsite. \v 30 Ie mei monamo baireitɨcue. Ieconi nana naɨraɨaɨ jarire iitɨmacɨ. Jacɨnaitɨmacɨ. Uillɨe motodo cue billena cɨoitɨmacɨ. Ebire biitɨcue. Naimacɨna cue sedallena, illaɨmana biitɨcue. \v 31 Cue jaɨenisaɨna cue ecɨmona oretaitɨcue. Ado trompeta fɨcɨretajano, cue fetocano dɨese naganomona ofitaitɨmacɨ. \p \v 32 ’Higuera railla riaramona omoɨ fueo. Bie enɨruemo naie riara fɨruillamona, fɨemona raɨre illana uiñotomoɨ. \v 33 Ie isoide. Bie rafue ɨco suia, cue billɨrui iaɨrei illena uiñoitomoɨ. \v 34 Uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Nana bie rafue suille facaiseconi bie naɨraɨ nia iite. \v 35 Mona enɨrue dɨga fuite; iadedɨ cue lloga uai jaca suite. \v 36 Cue abɨdo billɨrui jaca bu uiñoñede. Jusiñamui jaɨenisaɨ iena uiñoñedɨmacɨ. Jusiñamui Jitodɨcue; iadedɨ cue abɨdo billɨruina jɨaɨ uiñoñedɨcue. Dama cue Moo iena uiñote. \v 37 Abɨdo cue billɨrui iaɨrei ia, Noé mɨcorɨ facaiseconi itɨno isoi comɨnɨ iitɨmacɨ. Naimacɨ duere sefuillemo Noé mɨcorɨ facaise itɨnodɨ comecɨaɨna facañedɨmacɨ. \v 38 Naie facaiseconi nia eo nocɨ deiñenia. Noé mɨcorɨ ecɨmo itɨno naimacɨ isoilla isoi icana jaidɨmacɨ. Jamai guicana jaidɨmacɨ. Aɨna ua mei, ɨnina ua mei, jebuicana jaca jamai jaidɨmacɨ. Danɨ iemo comecɨaɨna facauidɨmacɨ. Jusiñamuimo comecɨaɨna facañedɨmacɨ. Iese itɨmacɨ, Noé mɨcorɨ ie balsamo fo jailla dɨnori. \v 39 Nia nocɨ deiñenia, Noé mɨcorɨ lloga uaina ɨɨnoñedɨmacɨ. Nocɨ deilla mei, ebena nana faɨfidɨmacɨ. Cue abɨdo bia, ie isoite. Ebena biitɨcue. \v 40 Naie facaiseconi menamɨe illɨmo danomo iitɨiaɨmaiaɨ. Damɨe Jusiñamui dɨne jaite. Jɨaɨmɨe fɨebillanona, Jusiñamuimona duere sefuite. \v 41 Mena rɨño danomo doberitɨiaɨñuaɨ. Dañaiño Jusiñamui dɨne jaite. Jɨaɨñaiño fɨebillanona, Jusiñamuimona duere sefuite. \v 42 Cue billɨrui omoɨ uiñoñena jira, iemo ocuiri. \v 43 Bie rafuemo omoɨ comecɨaɨna omoɨ faca. Jofo namadɨ fɨɨriraɨma nɨe naɨona billena uiñotena, ie rana faɨfiñellena, ie jofona raise sedade. \v 44 Ie isoi cue billemo ocuiri. Monamona ɨco abɨdo biitɨcue. Omoɨ ocuiriñena facaisemo riitɨcue. Ie jira cue billemo nagarui ocuiri. \s1 Jesúdɨ patrón ie mullaɨmana ie jofona sedataja llua rafue \r (Lc 12.41-48) \p \v 45 Jesús llote: \p —Cue billena omoɨ raise cacaillena, jɨaɨe rafuedo iena lloitɨcue. Patrón daje mullaɨmana ie jofona sedatate. Naie mullaɨma ɨɨnogamɨe. Abɨna uiñotɨmɨe. Nainomo itɨnona raise ecacabide. Naie mullaɨmana ie jofona sedataja mei, naie patrón oni jaide. \v 46 Patrón ɨco abɨdo bia, ie jofona ie mullaɨma raise sedaia, mullaɨmari naimɨe iobillamona, ie mullaɨma marena iite. \v 47 Iobillamona, patrón ie mullaɨmana nana ie raruiaɨna sedatataite; \v 48 iadedɨ ie mullaɨma maraiñenia, ie comecɨna facaite: “Cue patrón are biñeite. Naimɨe lloga uaina fɨnoñeitɨcue”. \v 49 Ie comecɨna iese facaja jira, naimɨe anamo ite mullaɨaɨna faite. Ie jitailla rafue fɨnuamona, jɨfairuidɨno dɨga jirocabite. Naimacɨna nabaillamona, naimacɨ dɨga guite. Naimacɨ isoi jearede rafuena fɨnoite. \v 50 Ie ocuiriñena facaise ie patrón abɨdo billanona, naimɨena duere fɨnoite. \v 51 Ie isoide. Cue abɨdo bia, cuena ɨɨnotɨnori iobitɨcue; ia cuena ɨɨnotɨnona abɨ caitadɨno dɨne cuena ɨɨnoñedɨnona dotaitɨcue. Nainomo duere sefuillano eeitɨmacɨ. \c 25 \s1 Jesúdɨ diez jitaɨñuaɨna llua rafue \p \v 1 Jesús llote: \p —Abɨdo cue bia, Jusiñamui ie comɨnɨna sedaite. Cue billemo ocuiritɨnona sedaite. Naie facaise ite comɨnɨdɨ diez jitaɨñuaɨmo ite rafue isoidɨmacɨ. Naiñaiñuaɨ lamparínɨaɨ llɨnuanona, ɨima ie aɨna ua meinomo fɨnoca rafuemo jaiacadɨmacɨ. \v 2-4 Lamparínɨaɨ unellena, farena naiñaiñuaɨ uilla jira, cinco dɨga abɨna uiñotɨmacɨ. Farena naiñaiñuaɨ uiñena jira, cinco dɨga abɨna uiñoñedɨmacɨ. \v 5 Ɨima dɨga ie rafue dɨne jaillemo ocuiridɨmacɨ. Ɨima are biñena jira, ɨnɨdɨmacɨ. \v 6 Daje dɨberuise damɨe ado lluana cacadɨmacɨ. Llote: “Jadi, naie ɨimadɨ jai bite. Mai bi, naimɨe uicomo naimɨemo caɨ dafaɨfillesa”. \v 7 Casillanona, naie jitaɨñuaɨ lamparínɨaɨ unedɨmacɨ. \v 8 Abɨ uiñoñedɨñaiñuaɨ dɨnena abɨ uiñotɨñaiñuaɨmo jɨcadɨmacɨ: “Farena caɨmo feca. Caɨ lamparínɨaɨ boacaiñedesa”. \v 9 Uai otɨmacɨ: “Fecaacaiñedɨcaɨ. Omoɨmo caɨ fecaiadedɨ, caɨmo baiñeite. Omoɨ jitaia, chinganomo ɨbajai”. \v 10 Naiñaiñuaɨ ɨbajailla mei, naie ɨima ride. Naimɨemo ocuiridɨñaiñuaɨ dɨese naimɨe dɨga nainomo guillena, rafuemo jaidɨmacɨ. Naimacɨ fo jailla mei, nase naie ɨima ɨbaide. \v 11 Ie mei naie farena ɨbajaidɨñaiñuaɨ abɨdo billano, raitɨmacɨ: “Nase econo”. \v 12 Naie ɨima uai ote: “Uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Omoɨna uiñoñedɨcue. Econoñeitɨcue”. \v 13 Ie isoide. Cue billɨruina omoɨ uiñoñena jira, nagarui cuemo omoɨ ocuiri. \s1 Jesúdɨ patrón ie mullaɨaɨmo ucubena fecaja llua rafue \p \v 14 Jesús llote: \p —Abɨdo cue bia, Jesiñamui ie comɨnɨna sedaite. Naie facaise ite comɨnɨ daje patrómo ite rafue isoide. Patrón jɨaɨe enɨrue jaiacana jira, ie mullaɨaɨna ie ucubena eenotade. \v 15 Damɨemo cinco dɨga ucubena fecade. Jɨaɨmɨemo menacubena fecade. Jɨaɨmɨemo dacubena fecade. Nagamɨe ie maɨjɨlle dɨnori fecade. Ie mei oni jaide. \v 16 Cinco dɨga ucubena feiñotɨmɨe jaillanona, iena fecallena, rana ɨbade. Iemona jɨaɨe cinco dɨga ucubena ote. \v 17 Menacubena feiñotɨmɨe iena fecallena, rana ɨbade. Iemona jɨaɨe menacubena ote. \v 18 Daucubena feiñotɨmɨe enɨruemo naie ucube eenote. Iena fecallena, rana ɨbañede. Iemona buena oñede. \v 19 Dɨgarui illanona, naie patrón abɨdo bite. Naimacɨ cuentas siadollena, ie mullaɨaɨna uaidote. \v 20 Cinco dɨga ucubena feiñotɨmɨe bite. Ie ucube atɨano raite: “Patrón, cinco dɨga ucubena cuemo fecadɨo. Jɨaɨe cincona otɨcue”. \v 21 Patrón uai ote: “Raise marena maɨjɨdɨo. Eo mare mullaɨmadɨo. Janore ucube o raise sedaja jira, ona ailluena rana sedataitɨcue. Cue dɨga caɨmare jaca iitɨo”. \v 22 Menacubena feiñotɨmɨe bite. Raite: “Patrón, cuemo menacubena fecadɨo. Iemona jɨaɨe menacube otɨcue”. \v 23 Naimɨe patrón uai ote: “Raise marena maɨjɨdɨo. Eo mare mullaɨmadɨo. Janore ucube o raise sedaja jira, ona ailluena rana sedataitɨcue. Cue dɨga caɨmare jaca iitɨo”. \v 24 Daucubena feiñotɨmɨe bite. Raite: “Patrón, o rɨirenana uiñotɨcue. O mullaɨaɨ maɨjɨamona ganacabidɨo. \v 25 Ucubena cue faɨfiñellena ona jacɨruitɨcue. Ie jira enɨruemo o cuemo iga ucubena eenotɨcue. Jadi, iena jai abɨdo atɨdɨcue”. \v 26 Patrón uai ote: “Maraiñedɨo. Rairaɨedɨo. Cue mullaɨaɨ maɨjɨamona cue ucube uana uiñotɨo. \v 27 Bancomo naie ucubena jonetɨodena, naie ucubemona jɨaɨe ucube janore uamona, abɨdo cue bia, iena feiñotɨcue”. \v 28-30 Ie mullaɨaɨmo llote: “Naimɨemona ie ucubena baɨro. Diez ucube illamɨemo iena feca. Bie maraiñede mullaɨma jitɨredɨnomo cuemona oni dota. Nainomo comɨnɨ duere sefuillanona eeitɨmacɨ”. Jusiñamui ie jitailla rafuena fɨnodɨnona: “Mare” raite; iadedɨ ie jitaille rafuena fɨnoñedɨnona duere fɨnoite. Jusiñamui omoɨna duere fɨnoñellena, cue abɨdo billɨrui omoɨ uiñoñena jira, Jusiñamui jitaillacɨnona fɨnocana omoɨ jai. \s1 Jesúdɨ comɨnɨna duere fɨnolle llua rafue \p \v 31 Jesús llote: \p —Omoɨna nia llofueitɨcue. Abɨdo cue bia, nana cue jaɨenisaɨ dɨga biitɨcue. Illaɨmana ɨco cue bia, illaɨma illa ifomo iitɨcue. Eo siño uaido biitɨcue. \v 32 Cue uicomo nana naɨraɨaɨ ofitɨmacɨ. Toɨca llaudaɨaɨ sedaraɨma ie chivos motomona ie llaudaɨaɨ oni fetua isoi, naimacɨna fetoitɨcue. \v 33 Cue jitaillacɨnona fɨnodɨno dɨese cue fetuanona, cue nabeimo itataitɨcue. Cue jitaillacɨnona fɨnoñedɨno dɨese cue fetuanona, cue jarɨfebeimo itataitɨcue. \v 34 Cue illaɨmana jira, cue nabeimo itɨnomo lloitɨcue: “Cue Moo omoɨri iobillanona, omoɨna jai caɨmare itatate. Cue Moo comɨnɨna omoɨ illa jira, cue sedajanomo mai bi. Nainomo duidomoɨ. \v 35 Cue jitaillacɨnona omoɨ fɨnuamona navui aimetaitɨcuemo, cuena ecadomoɨ. Jiroacadɨcuemo, jɨnui cuemo fecadomoɨ. Omoɨ naɨraɨ dɨne cue macaria, cuena omoɨ uiñoñeno omoɨ jofomo cuena feiñotomoɨ. \v 36 Ɨniroinidɨcuemo, ɨniroi cuemo fecadomoɨ. Duidɨcuemo, cuena canollena, cuena jɨbuisaɨbidomoɨ. Cárcelmo itɨcuemo, cuena canollena, cuena jɨbuisaɨbidomoɨ”. \v 37 Cue jitaillacɨnona fɨnodɨno dɨnena cuemo jɨcanoitɨmacɨ: “Nama, ¿nɨruido aimetaitɨomo, ona ecadɨcaɨ? ¿Nɨruido jiroacadɨomo, jɨnui omo fecadɨcaɨ? \v 38 ¿Nɨruido ona cɨodɨcaɨ, caɨ jofomo ona feiñollena? ¿Nɨruido ɨniroina omo fecadɨcaɨ? \v 39 ¿Nɨruido duidɨomo, ona jɨbuisaidɨcaɨ? ¿Nɨruido cárcelmo itɨomo, ona jɨbuisaidɨcaɨ?” \v 40 Uai oitɨcue: “Uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Cuena ɨɨnotɨnomona jamai bue isoidɨmɨena canodomoɨmo, cuena jɨaɨ canodomoɨ” lloitɨcue. \p \v 41 ’Iemei cue jarɨfebeimo itɨnomo lloitɨcue: “Cuemona oni mai jai. Cue comɨnɨñedomoɨ. Jai faɨfidomoɨ. Duere omoɨ sefuillena, iraimo mai jai. Naie irai jaca duiñede. Jusiñamuidɨ naiena Taɨfe iena jai fɨnode. Jusiñamuidɨ Taɨfe comɨnɨ iena jɨaɨ jai fɨnode. \v 42 Cue jitaillacɨnona omoɨ fɨnoñenamona, navui aimetaitɨcuemo, cuena ecañedomoɨ. Jiroacadɨcuemo, jɨnui cuemo fecañedomoɨ. \v 43 Omoɨ naɨraɨ dɨne cue macaria, omoɨ jofomo cuena feiñoñedomoɨ. Ɨniroinidɨcuemo, ɨniroi cuemo fecañedomoɨ. Duidɨcuemo, cuena canollena, cuena jɨbuisaɨbiñedomoɨ. Cárcelmo itɨcuemo, cue canollena, cuena jɨbuisaɨbiñedomoɨ”. \v 44 Cuemo jɨcanoitɨmacɨ: “¿Nɨruido aimetaitɨomo, ona ecañedɨcaɨ? ¿Nɨruido jiroacadɨomo, jɨnui omo fecañedɨcaɨ? ¿Nɨruido ona cɨodɨcaɨ, caɨ jofomo ona feiñollena? ¿Nɨruido ɨniroinidɨomo, omo fecañedɨcaɨ? ¿Nɨruido duidɨomo, ona jɨbuisaiñedɨcaɨ? ¿Nɨruido cárcelmo itɨomo, ona jɨbuisaiñedɨcaɨ?” \v 45 Uai oitɨcue: “Uanaicɨnona omoɨmo lloitɨcue. Dɨga comɨnɨ cuena ɨɨnotɨmacɨ. Naimacɨmona jamai bue isoidɨmɨena omoɨ canoñena jira, cuena canoñedomoɨ” lloitɨcue. \v 46 Naimacɨ jaca isi cacaitɨmacɨ; iadedɨ cue jitaillacɨnona fɨnodɨno cue Moo sedajanomo jaca iitɨmacɨ. \c 26 \s1 Judíuaɨ illaɨcomɨnɨ Jesúna gaɨtallena siadua rafue \r (Mr 14.1-2; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53) \p \v 1 Ie llofueoicaiganona llofuia mei, naimacɨmo Jesús llote: \p \v 2 —Pascua railla rafue illena, menarui fɨebide. Iena uiñotomoɨ. Monamona jaie cue billamona, ɨimana jaidɨcue. Cue fiodaillena cue Moo cuena oretate. Illaɨcomɨnɨ cuena coraɨllena, birui cuena gaɨtaitɨmacɨ —llote. \v 3 Naie facaiseconi Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨnɨdɨ, jɨaɨe illaɨcomɨnɨ dɨga, nanoca ñaɨraɨma jofomo ofidɨmacɨ Nanoca ñaɨraɨmadɨ Caifás. \v 4 Jesúna jɨfuiano gaɨtallena coninɨri siadotɨmacɨ. Naimɨena meinellena jɨaɨ siadotɨmacɨ. \v 5 Raitɨmacɨ: \p —Pascua railla facaise naimɨena nia gaɨtañeitɨcaɨ. Naie facaise naimɨena caɨ gaɨtataia, iena gaɨñenamona, comɨnɨ caɨ dɨga fuiritɨmacɨ. Nia sedaitɨcaɨ. \s1 Jesúmo rɨño caɨmare soride ra totaja rafue \r (Mr 14.3-9; Jn 12.1-8) \p \v 6 Betania railla naɨraɨmo Jesús jaillanona, Simón jofomo jaide. Simódɨ jaie efonaitɨmɨe. \v 7 Naifomo mesamo Jesús guitemo, daje rɨñodɨ nofɨcɨmona fɨnoca frasco atɨano, naie frasco llaillanona, nainomo ite caɨmare soride ra naimɨe ɨfogɨmo totade. Naie ra eo raifide. \v 8 Jesús llofueoicaigano iena cɨuanona, icɨritɨmacɨ. Coninɨri danɨ ñaɨtɨmacɨ: \p —Naie caɨmare soride ra jamai dotade. Jai faɨfide. \v 9 Iena fecacadena, eo ailluena raifide. Naie ucube dueredɨnomo fecadena, caɨmona mare. \p \v 10 Naimacɨ ñaɨana Jesús uiñua jira, naimacɨmo llote: \p —¿Bue ñellena naiñaiñona jeare ñaɨtomoɨ? Mare rafuena cuemo fɨnode. \v 11 Omoɨ dɨga dueredɨno jaca itɨmacɨ; iadedɨ omoɨ dɨga jaca iñeitɨcue. \v 12 Cue abɨmo bie caɨmare soride ra naiñaiño totajamona, cue fiodaillɨrui facaina naiñaiño iese fɨnode. \v 13 Omoɨmo uanaicɨnona lloitɨcue. Nɨnomo cue mare fɨnoca rafuena bu lloia, naiñaiñona uibiñollena, nana comɨnɨmo naiñaiño fɨnoca rafuena lloite. \s1 Judas mɨcorɨ raillamɨe Jesúna gaɨtataiacana rafue \r (Mr 14.10-11; Lc 22.3-6) \p \v 14 Ie facaise Jesús llofueoicaiganomona Judas Iscariote mɨcorɨ raillamɨedɨ Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨnɨ dɨne jaide. \v 15 Naimacɨmo jɨcanote: \p —Omoɨmo Jesúna cue fecaia, ¿nɨga ucubena cuemo fecaitomoɨ? —jɨcanote. Naimacɨ siadua mei, treinta ucubena naimɨemo fecadɨmacɨ. \v 16 Naie facaiseconimona Jesúna gaɨtatallɨruimo naimɨe ocuiride. \s1 Jesúdɨ ie fiodaille rafuena llua rafue \r (Mr 14.12-25; Lc 22.7-23; Jn 13.21-30; 1 Co 11.23-26) \p \v 17 Pascua railla rafue ia, sɨritaga rana guiñedɨmacɨ. Danɨ llomenicona guitɨmacɨ. Egiptomona caɨ jaiagaɨ jillobillana comecɨllena, naie rafue ite. Naie rafue taɨniaruimo ie llofueoicaigano Jesús dɨne billano, jɨcanotɨmacɨ: \p —¿Nɨnomo pascua railla rafue ie guille fɨnuana jitaidɨo? \p \v 18 Uai ote: \p —Jerusalémo omoɨ jaillanona, omoɨmo cue llogamɨena omoɨ cɨuanona, naimɨemo llono: “Caɨ llofueraɨma fiodaille facaise iaɨrei ite. O jofomo ie llofueoicaigano dɨga pascua rafuena fɨnoacade” llono. \p \v 19 Ie muidona ie llofueoicaiganodɨ ie lluana fɨnodɨmacɨ. Pascua railla rafue guille fɨnodɨmacɨ. \v 20 Nairui jitoma ana itemo, Jesús ie doce llofueoicaigano dɨga nainomo guisaide. \v 21 Naimacɨ mesamo guitɨmacɨmo, Jesús llote: \p —Omoɨmona damɨe cuena gaɨtataite —llote. \v 22 Iena cacajanona, eo sunaitɨmacɨ. Damɨerie naimɨemo jɨcanosɨde: \p —¿Cuena ñaɨtɨo? \p \v 23 Uai ote: \p —Omoɨmona damɨe bie platomo cue dɨga llomenico dɨga mutade. \v 24 Jusiñamui facaina lloraɨma cuega isoi, monamona jai billamona fiodaitɨcue; iadedɨ cuena gaɨtataitɨmɨe eo duere sefuite. Naimɨe jeicɨñegadena, cuemona mare. \p \v 25 Jesúna gaɨtataitɨmɨedɨ Judas mɨcorɨ. Naimɨe jɨcanote: \p —Maestro, ¿ona iese fɨnotaitɨcue? \p Uai ote: \p —Jɨɨ, iese fɨnotaitɨo. \p \v 26 Naimacɨ nia guitɨmacɨmo, llomenicona Jesús llɨnuanona, Jusiñamuimo iobillacɨnona fecaja mei, llomenicona taɨrude. Naimacɨmo fecajano raite: \p —Iena llɨnuano guiño. Bie llomenicodɨ cue abɨ facai ie. Cue abɨmo omoɨ comecɨna facajano, iena guiño. \p \v 27 Ie mei naimɨe jiroracona jɨaɨ llɨnote. Jusiñamuimo iobillacɨnona llua mei, naie jiroracomo jai totaca vino naimacɨmo fecajano, raite: \p —Biemona nana omoɨ jiro. \v 28 Cue fiodaillamona, dama cue dɨaillamona, naimacɨ jeacɨno anamona ailluena biruimona jilloitɨmacɨ. Jusiñamuidɨ omoɨmo jɨaɨe rafue birui itatajanona, omoɨ jeacɨno oni dotajana jai llote. Bie vinodɨ naie rafue facai ie. Cue llua isoi bie vinona omoɨ jiruamona, cue fiodaillamo omoɨ comecɨ. \v 29 Omoɨna bene dane iese caɨmare nabaiñeitɨcue. Cue Moo sedajanomo omoɨ dɨga cue ia, nainomo omoɨna dane iese caɨmare marena nabaitɨcue. —Iena jirodɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ Pedro naimɨena januana llua rafue \r (Mr 14.26-31; Lc 22.31-34; Jn 13.36-38) \p \v 30 Naimacɨ guilla mei, Jusiñamuimo iobilla ruana rotɨmacɨ. Ie mei Olivos railla anedumo jaidɨmacɨ. \v 31 Jesús naimacɨmo llote: \p —Cuemo suille rafue muidona, ja naɨo cuena faɨnonocaitomoɨ. Jusiñamui facaina lloraɨma mɨcorɨ iena jaie cuega: “Toɨca llaudaɨaɨ sedaraɨmana meinetaitɨcue. Naimɨe toɨnɨaɨ uaficaida jaitɨmacɨ” cuega. Naimɨe mɨcorɨ caɨna cuete. \v 32 Ero, fiodaillamona cue jillua mei, omoɨ uicodo Galileamo jaitɨcue, nainomo omoɨ dɨga dafaɨfillena. \p \v 33 Pedro uai ote: \p —O fɨnolle rafue muidona nana jɨaɨno ona faɨnonocaia, ona jaca faɨnonocaiñeitɨcue. \p \v 34 Jesús dɨnena raite: \p —Uanai omo lloitɨcue. Ja naɨo ɨitava nia ñaɨñenia, dacaiño amani cuena janoitɨo. \p \v 35 Pedro uai ote: \p —O dɨga cue fiodaiadedɨ, ona janoñeitɨcue. \p Nana ie llofueoicaigano daje uaido jɨaɨ raitɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ Getsemanímo Jusiñamuimo jɨɨa rafue \r (Mr 14.32-42; Lc 22.39-46) \p \v 36 Oni jaillanona, Getsemaní railla illanomo jaidɨmacɨ. Ie llofueoicaiganomo Jesús llote: \p —Beno ana raɨ. Omoɨmona oni baɨ janore jaitɨcue. Cue Moo dɨga ñaɨllena, jaitɨcue. \p \v 37 Pedrona uite. Zebedeo ie jito iaɨmaiaɨna jɨaɨ uite. Naimɨe sunaicaide. Ie comecɨ uri iñede. \v 38 Naimacɨmo llote: \p —Cue comecɨ sunaicaide. Niadɨ fiodaitɨcue. Benomo fɨebi; ia nia ɨnɨñeno cue facaina omoɨ jɨɨ. \p \v 39 Naimɨe janore baɨ jaillanona, enɨruemo bɨtadate. Jɨɨde: \p —Ore Moo, o jitaia, cuena duere fɨnoñeno; iadedɨ cue comecɨ jitaillacɨnona fɨnoñeno. Cuemo o jitaillacɨno fɨno —jɨɨde. \v 40 Ie mei ie llofueoicaigano dɨne abɨdo billanona, naimacɨ ɨnɨsɨtemo ride. Naimacɨna casitajano, Pedromo jɨcanote: \p —¿Nɨese raɨre ɨnɨdɨo? daje hora nia iñedemo. \v 41 Ɨnɨñeno. Taɨfe ramo omoɨna faɨ raillano, iena omoɨ ɨɨnoñellena, Jusiñamuimo jɨɨ. Omoɨ comecɨ mare rafuena fɨnoacade; iadedɨ omoɨ comecɨ danɨ ocuiñoñede. Ie muidona Jusiñamuimo jɨɨ, omoɨna naimɨe ocuiñotallena —llote. \v 42 Ie mei dane jɨɨllena jaide. Raite: \p —Ore Moo, o jitaia, cue duere sefuillamona cuena jillota. Cue fiodaillana o jitaia, o jitailla rafuena fɨnoitɨcue. \p \v 43 Ie llofueoicaigano dɨne dane billanona, naimacɨ uisɨ llirɨoilla jira, naimacɨ ɨnɨsɨtemo ride. \v 44 Abɨdo jaillanona dane jɨɨde. Aillɨ daje isoidɨuaido jɨɨde. \v 45 Ie mei ie llofueoicaiganomo dane billanona, llote: \p —Nia ɨnɨdomoɨ. Jafaicɨ nia otomoɨ. Monamona jaie billanona, ɨimana jaidɨcue; ia ja fiodaitɨcue. Cuena ja gaɨtajanona, Jusiñamui jitailla jira, naimɨena ɨɨnoñedɨno anamo ja iitɨcue. \v 46 A naidacai. Maiña. Cue gaɨtataitɨmɨe jai bite. \s1 Jesúna gaɨtalle rafue \r (Mr 14.43-50; Lc 22.47-53; Jn 18.2-11) \p \v 47 Jesús nia ñaɨtemo, ieconi Judas mɨcorɨ bite. Naimɨe ie llofueoicaigamɨe. Dɨga comɨnɨ naimɨe dɨga bitɨmacɨ. Naimacɨ lloebɨna atɨdɨmacɨ. Butaralluna jɨaɨ atɨdɨmacɨ. Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨnɨmona bitɨmacɨ. Einamacɨ dɨnena jɨaɨ bitɨmacɨ. \v 48 Jesús dɨne naimacɨ nia riñenia, Judas mɨcorɨ naimɨe dɨga bitɨnomo jai llote: \p —Jesúna omoɨ uiñollena, naimɨena llibanoitɨcue. Ie mei naimɨena gaɨta —llote. \v 49 Jesús dɨne naimacɨ rillanona, Judas mɨcorɨ Jesús dɨne raɨre jaide. Naimɨena uaidote: \p —Maestro, jai bitɨcue. —Ieconi naimɨena llibanote. \v 50 Jesús dɨnena raite: \p —¿Bue ñiaɨbitɨo? \p Ie mei Judas mɨcorɨ dɨga bitɨnodɨ Jesúna gaɨtadɨmacɨ. \v 51 Iena cɨuanona, Jesús dɨga itɨnomona damɨe ie lloebɨ llɨnuanona, Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨma ie mullaɨma jefona jaɨbonote. \v 52 Jesús naimɨemo llote: \p —O fuiriacania, o jɨaɨ fiodaitɨo. O lloebɨ dane eeno. Cue rɨiduanona, fuiriñeno. \v 53 Cuena rɨidollena, cue Moomo cue jɨcaia, eo ailluena jaɨenisaɨ cue dɨne naimɨe oretaite; \v 54 iadedɨ iese cuena rɨidoia, Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ cuegafuiaɨ suiñeite. Cue fiodaille rafuena cuetɨmacɨ —llote. \v 55 Ieconi naimɨe dɨne bitɨnomo Jesús llote: \p —Omoɨ butaralluna uitomoɨ. Omoɨ lloebɨ dɨga jɨaɨ bitomoɨ. Fɨɨriraɨmadɨcueta cuena omoɨ gaɨtajaɨbilla. Jusiñamui jofomo nagarui llofuecabitɨcue; iadedɨ cuena gaɨtañedomoɨ. \v 56 Nana bie rafue suide, Jusiñamui facaina lloraɨnɨ mɨcorɨaɨ cuegafuiaɨ suillena —llote. Ie facaise nana naimɨe llofueoicaigano naimɨena faɨnonocaillano, aisɨdɨmacɨ. \s1 Jesúdɨ judíuaɨ illaɨcomɨnɨ dɨne illa rafue \r (Mr 14.53-65; Lc 22.54-55, 63-71; Jn 18.12-14, 19-24) \p \v 57 Jesúna gaɨtadɨnodɨ Caifás jofomo Jesúna uitɨmacɨ. Caifás Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨma. Naimɨe jofomo jɨaɨe illaɨcomɨnɨ jai ofidɨmacɨ. Moisés mɨcorɨ llogacɨnona llofueraɨnɨ ofidɨmacɨ. Einamacɨ jɨaɨ ofidɨmacɨ. \v 58 Jesús jɨnafona Pedro aarena jaide. Caifás jofo naɨraɨbɨrɨmo jaide. Naie rafue fuiduana naimɨe uiñollena, nainomo ite jofomo maɨjɨraɨnɨ dɨga raɨde. \p \v 59 Naimɨena meinellena, nana naie illaɨcomɨnɨ Jesúmo nɨcɨno illana uiñoiacadɨmacɨ. \v 60 Iena coninɨri siadotɨmacɨ; iadedɨ naimɨemo jaca nɨe isoide maraiñede rafue illana uiñoñedɨmacɨ. Dɨga comɨnɨ Jesúna ñaɨtɨmacɨ; iadedɨ taɨno llotɨmacɨ. Ie mei menamɨe bitɨiaɨmaiaɨ. \v 61 Raitɨiaɨmaiaɨ: \p —Bimɨe llote: “Jusiñamui jofona judaɨredɨcue. Judaɨa mei, darui amani illanona, iena dane fɨnoredɨcue” —llotɨiaɨmaiaɨ. \p \v 62 Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨma Jesúmo jɨcanote: \p —¿Nɨese iaɨmaiaɨ uai oitɨo? ¿Nɨe isoide rafue ona llogɨdotɨiaɨmaiaɨ? \p \v 63 Jesús uai oñede. Naie ñaɨraɨma dɨnena llote: \p —Caɨ Jusiñamui cajede. Naimɨe caɨna uiñua jira, uanaicɨnona caɨ lloñenia, caɨna duere fɨnoite. Uanaicɨnona caɨmo llono. “¿Odɨ Cristodɨo?” omo jɨcanotɨcue. “¿Odɨ Jusiñamui Jitodɨo?” omo jɨcanotɨcue. \p \v 64 Jesús dɨnena uai ote: \p —Jɨɨ, naimɨedɨcue. Iena raise llotɨo. Monamona jaie cue billamona, ɨimana jaidɨcue:; iadedɨ ɨco jɨaɨruido illaɨmana cue illena, Jusiñamui ecɨmo cue raɨllana omoɨ naɨraɨ cɨoitɨmacɨ. Mona uillɨe motodo cue abɨdo billena jɨaɨ cɨoitɨmacɨ. \p \v 65 Iena cacajanona, naimɨemona Jusiñamuina Jesús jeare ñaɨa jira, naie nanoca ñaɨraɨma dama ie ɨniroina cuaranote. Raite: \p —Naimɨedɨ Jusiñamuina jeare ñaɨte. Jɨaɨe naimɨena llogɨdotɨnona jai jitaiñedɨcaɨ. Ie ñaɨamona dama naimɨe abɨna llogɨdote. \v 66 ¿Nɨese naimɨena raitomoɨ? \p Jɨaɨ illaɨcomɨnɨ dɨnena uai otɨmacɨ: \p —Naimɨe fiodaillesa. \p \v 67 Ie mei naimɨe uiecona tuallaɨtɨmacɨ. Naimɨena ducoɨdɨmacɨ. Jɨaɨ bucoɨdɨmacɨ. \v 68 Raitɨmacɨ: \p —O Cristodɨodena, ¿bu o bucoɨa? caɨmo llono. \p Jesús uai oñede. \s1 Pedrodɨ Jesúna janua rafue \r (Mr 14.66-72; Lc 22.56-62; Jn 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Naie facaise Pedro naie jofo naɨraɨbɨrɨmo ite. Naie jofo nama mullaɨño naimɨe dɨne billanona raite: \p —Galileamona Jesús bite. Odɨ ie comɨnɨdɨo. Naimɨe dɨga jaicabidɨo —raite. \v 70 Nana nainomo itɨnomo Pedro llote: \p —O lluana uiñoñedɨcue. \p \v 71 Nase fuemo Pedro jaidemo, naimɨena jɨaɨe mullaɨño cɨuanona, nainomo itɨnomo llote: \p —Bimɨedɨ Nazaret ie Jesús comɨnɨ imɨe. \p \v 72 Pedro uai ote: \p —Uanaicɨnona cue lluana Jusiñamuidɨ uiñote. O llogamɨena uiñoñedɨcue. \p \v 73 Dallu illanona, nainomo itɨno Pedro dɨne billano, naimɨemo llotɨmacɨ: \p —Ua Jesús comɨnɨ imɨedɨo, o uai bairia jira. Naimɨe isoi ñaɨtɨo. \p \v 74 Uai ote: \p —Uanai cue lloñenia, Jusiñamui cuena duere fɨnoite. Uanaicɨnona cue lluana naimɨe uiñote. Ero, Jesúna uiñoñedɨcue. —Ieconi ɨitava ñaɨte. \v 75 Iena cacajano, Pedro Jesús lluana uibiñote. Jaive Jesús Pedromo llote: “Ɨitava nia ñaɨñenia, dacaiño amani cuena janoitɨo” llote. Iena uibiñuanona, Pedro jino jaillano, sure eede. \c 27 \s1 Pilato dɨne Jesús illa rafue \r (Mr 15.1; Lc 23.1-2; Jn 18.28-32) \p \v 1 Monaidemo, nana Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨnɨdɨ, nana einamacɨ dɨga, Jesúna siadotɨmacɨ. Naimɨena meinellena siadotɨmacɨ. \v 2 Siadua mei, Jesúna maɨanona, Poncio Pilatomo uitɨmacɨ. Romanuaɨ railla naɨraɨ anamo naimacɨ illa jira, Pilatodɨ naimacɨ gobernador. \s1 Judas mɨcorɨ fiodailla rafue \p \v 3 Judas mɨcorɨ Jesúna jai gaɨtatate. Naie illaɨcomɨnɨ Jesúna meiniana lluana naimɨe mɨcorɨdɨ uiñuamona, ie comecɨ iuaina meidote. Illaɨcomɨnɨmo ie treinta dɨga ucubena abɨdo atɨde. \v 4 Raite: \p —Jesús maraiñede rafuena jaca fɨnoñede. Naimɨe fiodaiñeite. Naimɨena cue gaɨtatajamona, maraiñedɨcɨnona jai fɨnodɨcue. \p Uai otɨmacɨ: \p —¿Bue ñe caɨmo lluaɨbitɨo? O rafue caɨmo duiñede. \p \v 5 Ie mei Judas mɨcorɨ Jusiñamui jofo jeraimo naie ucubena fo jamai faɨte. Jino jaillanona, oni jaide. Dama naimɨe abɨna meinellena, cɨmaɨo llirɨnote raona. \v 6-7 Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨnɨ naie ucubena ɨraɨa mei, iena siadotɨmacɨ. Coninɨri raitɨmacɨ: \p —Naie isoide ucube nainomo joniana Moisés mɨcorɨ jaie rairuilla jira, Jusiñamui jofomo ite ucube ocabiranomo jonenidɨcaɨ. Naie ucube dɨga damɨe meinellena ɨbadɨcaɨ. —Ie jira naie ucube dɨga enɨruena ɨbadɨmacɨ. Naie illanodɨ jiñora ouilla enɨrue. Jɨaɨe naɨraɨmona bu bia, naimɨe fiodaia, naie enɨruemo naimɨena raɨllena, iena ɨbadɨmacɨ. \v 8 Naie ucube muidona damɨe fiodailla jira, birui naie enɨrue mamecɨdɨ dɨrue ie enɨrue. \v 9 Iemona Jeremías mɨcorɨ jaie cuega rafue jai suide. Naimɨe mɨcorɨdɨ Jusiñamui facaina lloraɨma. Naimɨe mɨcorɨ cuega: “Caɨ Israel railla comɨnɨmona damɨerie railla jira, naimɨena meinellena, treinta ucubena fecaitɨmacɨ. \v 10 Naie ucube dɨga jiñora ocabilla enɨruena ɨbaitɨmacɨ, caɨ Nama Jusiñamui llua isoi” cuega. \s1 Pilato dɨne Jesús illa rafue \r (Mr 15.2-5; Lc 23.3-5; Jn 18.33-38) \p \v 11 Pilato railla gobernador uicomo Jesúna atɨa mei, Pilato Jesúmo jɨcanote: \p —¿Judíuaɨ comɨnɨ illaɨmadɨo? \p Jesús uai ote: \p —Jɨɨ. Raise llotɨo. \p \v 12 Ie mei Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨnɨdɨ, einamacɨ dɨga, naimɨena llogɨdote; iadedɨ naimɨe dɨnena uai oñede. Ie abɨna rɨidoñede. \v 13 Ie muidona Pilato naimɨemo llote: \p —Dɨga rafuena ona llogɨdotɨmacɨ. ¿Nɨese uai oñedɨo? \p \v 14 Jesús nia uai oñede. Ie jira Pilato uainicaide. \s1 Pilatodɨ Jesús fiodaillana llua rafue \r (Mr 15.6-20; Lc 23.13-25; Jn 18.38–19.16) \p \v 15 Naga año pascua railla rafue facaiseconi cárcelmo itɨnomona Pilatodɨ comɨnɨ jɨcacamɨena jamai jino orede. \v 16 Bie año cárcelmo Barrabás raillamɨe ite. Naimɨe mamecɨ eo are soride. \v 17 Naie rafue illa jira, ailluena comɨnɨ naimɨe dɨne ofillano, naimacɨmo Pilato jɨcanote: \p —Bie año cárcelmona, ¿bumɨe jino cue oretajana jitaidomoɨ? Barrabás raillamɨe ite. Jesús raillamɨe jɨaɨ ite. Naimɨedɨ Cristona jɨaɨ mamecɨrede. \p \v 18 Iese jɨcanote; iadedɨ naimɨedɨ Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨnɨ Jesúri uradoillana uiñote. Naimacɨ Jesúna meineiacanana jɨaɨ uiñote. \v 19 Ie maɨjɨracomo naimɨe nia illanona, naie facaise Pilato aɨ naimɨe dɨne rabe orede. Cuete: “Bimɨedɨ maraiñede rafuena jaca fɨnoñede. Naimɨena duere fɨnoñeno. Jaive naɨo cue nɨcaɨrillano, naimɨe muidona cue comecɨ jarire ite”. \v 20 Ailluena comɨnɨ Pilato dɨne ofillanona, Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨnɨdɨ, einamacɨ dɨga, comɨnɨmo llotɨmacɨ: \p —Pilato caɨmo jɨcanoia, Barrabás jino oretallena jɨca. Jesús meinellena jɨca —llotɨmacɨ. \v 21 Comɨnɨ ofilla mei, naimacɨmo Pilato dane jɨcanote: \p —¿Nɨmɨe cue jino oretajana jitaidomoɨ? \p Uai otɨmacɨ: \p —Barrabás. \p \v 22 Pilato dɨnena jɨcanote: \p —¿Nɨese Jesúna cue fɨnuana jitaidomoɨ? Naimɨedɨ Cristona jɨaɨ mamecɨrede. \p Nana uai otɨmacɨ: \p —Naimɨena cruzmo coraɨ. \p \v 23 Pilato dane jɨcanote: \p —¿Nɨe isoide maraiñede rafuena fɨnode? \p Naimacɨ dɨnena ado ibi llonoidɨmacɨ: \p —Naimɨena coraɨ. \p \v 24 Jesúna jino oretajana jitaiñedɨmacɨ. Iena Pilato uiñuamona, comɨnɨ jai uri iñenana naimɨe cɨuanona, jɨnui dɨga ie onollɨna jocuanona raite: \p —Bimɨe fiodaillana cue muidonañede. Bie rafue cuemo jai duiñede. Naimɨe fiodaite omoɨ muidona. \p \v 25 Uai otɨmacɨ: \p —Dama iesede. Naimɨe fiodaite caɨ muidona. Jɨaɨ caɨ uruiaɨ muidona. \p \v 26 Ie mei Pilatodɨ Barrabás naimacɨ jitailla jira, jino orede; iadedɨ Jesúna sechedotajanona, naimɨena coraɨllena orede. \v 27 Dajerie soldaduaɨdɨ Pilato jofomo Jesúna uite. Nana soldaduaɨ nainomo ofidɨmacɨ. \v 28 Naimɨe ɨniroi duiñuano, naimɨemo jiduirede ɨniroina jɨtadɨmacɨ. \v 29 Eecuaɨmona niga nuicɨraina naimɨe ɨfogɨmo jɨtadɨmacɨ. Ie nabeillɨmo radosina jonete, illaɨmana naimɨe illa isoi. Caiñɨcɨ ɨfodo raɨdɨmacɨ, illaɨmana naimɨe illa isoi. Raitɨmacɨ: \p —Jadi, judíuaɨ illaɨma. —Iese raillanona naimɨena jɨfanododɨmacɨ. \v 30 Naimɨena tuallaɨtɨmacɨ. Naimɨe onollɨmo ite radosina naimacɨ llɨnocaida, naiedo naimɨe ɨfogɨna buta-butadɨmacɨ. \v 31 Jesúna naimacɨ jɨfanodua mei, naimɨe jiduirede ɨniroina duiñodɨmacɨ. Nano naimɨe ɨniroina dane abɨdo naimɨemo jɨtadɨmacɨ. Ie mei naimɨena coraɨllena oni uitɨmacɨ. \s1 Jesúna coraɨa rafue \r (Mr 15.21-32; Lc 23.26-43; Jn 19.17-27) \p \v 32 Jerusalémona naimacɨ jaillanona, Cirene railla enɨruemona bitɨmɨemo dafaɨfidɨmacɨ. Naimɨe mamecɨ Simón. Naimɨena Jesús uiga cruzna rocatatɨmacɨ. \v 33 Gólgota raillanomo jaidɨmacɨ. Ɨfocoraɨna eruaɨlla jira, iese mamecɨrede. \v 34 Nainomo rillanona, ie abɨ isirena cacaiñellena, vinomo erɨrede rana faɨanona, naimɨemo fecadɨmacɨ; iadedɨ iena naimɨe facajano, iena jiroñede. \v 35 Naimɨe coraɨa mei, cruzna naidania mei, naie soldaduaɨ naimɨe ɨniroi danɨ coninɨmo fecasɨte. Naie ɨniroi bu uille raillanona uiñollena, jɨfanododɨmacɨ. \v 36 Ie mei ana raɨdɨmacɨ, naimɨemo eruaɨllena. \v 37 Naimɨe ɨfogɨ afebeimo ie llogɨduafuena jonetɨmacɨ. Iese cuega: “Bimɨedɨ Jesús. Judíuaɨ comɨnɨ illaɨma”. \v 38 Ie mei mena fɨɨriruide iaɨmaiaɨna coraɨdɨmacɨ. Damɨe Jesús nabeimo coraɨca. Jɨaɨmɨe Jesús jarɨfebeimo coraɨca. \v 39 Naɨsodo jamai jaidɨno Jesúna mameritɨmacɨ. Mamerillamona, ɨfogɨaɨna jaidɨdɨmacɨ. \v 40 Raitɨmacɨ: \p —Navui raisoidɨo: “Jusiñamui jofona judaɨitɨcue. Darui amani illanona, iena dane fɨnoitɨcue” raisoidɨo. Ie muidona dama o abɨna mai jilloita. Jusiñamui Jitodɨodena, cruzmona ana bi. \p \v 41 Ie facaise Jusiñamui dɨga nanoca ñaɨraɨnɨ naimɨena mameritɨmacɨ. Moisés mɨcorɨ llogacɨno llofueraɨnɨ naimɨena jɨaɨ mameritɨmacɨ. Einamacɨ naimɨena jɨaɨ mameritɨmacɨ. Raitɨmacɨ: \p \v 42 —Jɨaɨe comɨnɨna jillotate; iadedɨ dama naimɨe abɨna jilloitanide. Naimɨedɨ caɨ judíuaɨ comɨnɨ illaɨma raillamɨedena, cruzmona naimɨe ana niade billasa. Ie mei naimɨena ɨɨnoitɨcaɨ. \v 43 “Jusiñamui Jitodɨcue” naimɨe railla jira, naimɨedɨ Jusiñamuina ja ɨɨnotena, Jusiñamui jitaia, Jusiñamui naimɨena jillotaite. —Iese naimɨena mameritɨmacɨ. \v 44 Naimɨe dɨga coraɨca iaɨmaiaɨ daje isoi naimɨena mameritɨiaɨmaiaɨ. \s1 Jesús fiodailla rafue \r (Mr 15.33-41; Lc 23.44-49; Jn 19.28-30; Heb 9) \p \v 45 Jitoma naidai itemona, daje amani horas mona jitɨbicaide. \v 46 Ie meinomo judíuaɨ railla uaido Jesús ado jɨdaioide: \p —Elí, Elí, ¿lama, sabactani? —jɨdaioide. Iena oni dobaiñuamona raite: “Cue Jusiñamui, cue Jusiñamui, ¿bue ñellena cuena faɨnonocaidɨo?” raite. \p \v 47 Iena cacajano, nainomo jamai itɨnomona damɨerie raitɨmacɨ: \p —Naimɨe jaie Jusiñamui facaina lloraɨma Elíana uaidote —raitɨmacɨ. \v 48 Naimacɨmona damɨe jarire jaillanona, fibecode ramo vinona faɨte. Radosimo jɨllillano jirollena, naimɨemo a fecade. \v 49 Ieconi jɨaɨno raitɨmacɨ: \p —Ɨna nai. Dallu seda. Elías naimɨena jilloitajaɨbillena sedaitɨcaɨ. \p \v 50 Ieconi Jesús dane ado cuirioita, fiodaite. \p \v 51 Naie facaise Jusiñamui jofomo ie fetaca ɨniroife ana anaba jillacɨmo motodo menafe cuararide. Ieconi ñuisaño suide. Iemona nofɨe oni bojode. \v 52 Dɨga raɨafuaɨ econote. Jesús jillua mei, raɨafomona, fiodaillamona, ailluena Jusiñamuina ɨɨnotɨnodɨ jillodɨmacɨ. \v 53 Ie mei Jerusalémo naimacɨ jaillanona, dɨga comɨnɨ naimacɨna cɨodɨmacɨ. \v 54 Nainomo ite capitán, ie soldaduaɨ dɨga, Jesús fiodaillana eruaɨdɨmacɨ. Ñuisaño ñuillana cacadɨmacɨ. Nana suide rafuena cɨuanona, eo jacɨnaillamona, naimɨe raite: \p —Uanai bimɨedɨ Jusiñamui Jito. \p \v 55 Ailluena rɨñonɨaɨ naie rafuena aarena cɨodɨmacɨ. Naimɨena canollena, Galileamona Jesús dɨga navui bitɨmacɨ. \v 56 Naimacɨ motomo María Magdalena ite. Jɨaɨe María jɨaɨ ite. Naiñaiñodɨ Jacobo ei. Naiñaiño jɨaɨ José ei. Zebedeo uruiaɨ ei jɨaɨ ite. \s1 Jesús raɨafomo jonia rafue \r (Mr 15.42-47; Lc 23.50-56; Jn 19.38-42) \p \v 57 Jitoma ana itemo, eo ucuberedɨmɨe Pilato dɨne jaide. Naimɨedɨ Arimatea naɨraɨ imɨe. Naimɨe mamecɨ José. Jesús dɨbeimo jaidɨmɨe. \v 58 Jesús abɨna jɨcallena, Pilato dɨne jaide. Pilato “Jee” raillanona, Jesús abɨna naimɨe ollena llote. \v 59 Ie mei Jesús abɨna cruzmona ana José uanona, jeanide mare userede ɨniroi dɨga naimɨe abɨna ferɨnote. \v 60 Nofɨcɨ ie raɨafomo jonete. Naie raɨafo dama José jaie fɨnoca, naimɨe iena. Jesús abɨ nainomo jonia mei, José naifomo nofɨcɨna ñuitade. Naifo ɨbaide. Ie mei oni jaide. \v 61 María Magdalena raɨafo uico dɨne jɨaɨe María dɨga raɨnadatɨiaɨñuaɨ. \s1 Soldaduaɨ Jesús raɨafo sedaja rafue \p \v 62 Ie areruido, pascua railla rafue illarui, dajerie judíuaɨ illaɨcomɨnɨ Pilato dɨne jaidɨmacɨ. \v 63 Raitɨmacɨ: \p —Ero, naie abɨ caitadɨmɨe nia fiodaiñenia, navui llote: “Cue fiodaillamona, darui amani illanona, jilloitɨcue”. \v 64 Ie jira o uai oreta, darui amani raifi naie raɨafo raise ɨbaillena, naimɨe llofueoicaigano nainomo jaillanona, naimɨe abɨ arɨ oi raillano. Naimɨe abɨna naimacɨ fɨɨanona lloitɨmacɨ: “Naimɨe jai jillode”. Iese suia, comɨnɨna eo jɨfueitɨmacɨ. \p \v 65 Pilato uai ote: \p —Soldaduaɨ omoɨdo oreitɨcue, naie raɨafo raise sedallena. \p \v 66 Ie jira jaidɨmacɨ. Raona nitajano, raɨafo raise ɨbaidɨmacɨ. Naiena sedallena, soldaduaɨna nainomo faɨnonocaidɨmacɨ. \c 28 \s1 Jesús fiodaillamona jillua rafue \r (Mr 16.1-8; Lc 24.1-12; Jn 20.1-10) \p \v 1 Sábado fuilla mei, monaiacania, María Magdalena, jɨaɨe María dɨga, raɨafona jɨbuisaidɨiaɨñuaɨ. \v 2 Ieconi ñuisaño suide. Monamona billanona, Jusiñamui jaɨenicɨ raɨafomo ɨbaica nofɨcɨna oni ñuitade. Naie nofɨcɨmo raɨde. \v 3 Eo queniredena eruaɨde. Naimɨe ɨniroi eo userede. \v 4 Nainomo ite soldaduaɨ naimɨena eo jacɨnaillamona, abɨ docaidɨmacɨ. Iemona fiodaitɨno isoi dallu itɨmacɨ. \v 5 Ie facaise naie jaɨenicɨdɨ dɨnena naie rɨño iaɨñuaɨmo llote: \p —Jacɨruiñeno. Coraɨca Jesúna omuiño jenuana uiñotɨcue. \v 6 Naimɨe bene iñede. Naimɨe llua isoi, fiodaillamona naimɨe jai jillode. Naimɨe ifo jeraimo bɨillano mai jɨbuisaɨbi. \v 7 Ie mei ie llofueoicaigano dɨne raɨre omuiño jai. Fiodaillamona naimɨe jilluana naimacɨmo llono. “Galileamo omoɨ uicomo naimɨe jaite” llono. Bie rafue omuiño jai llotɨcue —llote. \v 8 Ie jira raɨafomona raijicaillanona, eo iobillanona, raɨre jaidɨiaɨñuaɨ. Ie llofueoicaigano dɨne aisɨdɨiaɨñuaɨ. \v 9 Ie llofueoicaigano dɨne iaɨñuaɨ nia riñenia, Jesús iaɨñuaɨmo dafaɨfillano, raite: \p —Itomuiño. —Naimɨe dɨne iaɨñuaɨ rillanona, naimɨena sedallena, naimɨe eɨllɨna llɨnotɨiaɨñuaɨ. \v 10 Jesús dɨnena raite: \p —Jacɨruiñeno. Cue llofueoicaiganomo llono: “Galileamo jai. Nainomo omoɨna cɨoitɨcue” llono. \s1 Soldaduaɨ raɨafona sedademo suide rafue \p \v 11 Jaidɨiaɨñuaɨmo, nainomo ite soldaduaɨmona dajerie Jerusalémo jaide, nanoca Jusiñamui dɨga ñaɨraɨnɨmo nana naimacɨmo suide rafue llollena. \v 12 Iena cacajano, einamacɨ dɨga iena siadotɨmacɨ. Ie mei naie soldaduaɨmo ucubena fecadɨmacɨ. \v 13 Raitɨmacɨ: \p —Jɨaɨe comɨnɨmo llono: “Caɨ ɨnɨa mei, ie llofueoicaigano ie abɨɨna fɨano uitɨmacɨ” llono. \v 14 Iena caɨ gobernador fɨdɨia, naimɨe dɨga ñaɨtɨcaɨ, omoɨna naimɨe duere fɨnoñellena —raitɨmacɨ. \v 15 Ie jira naie ucubena feiñuanona, comɨnɨmo illaɨcomɨnɨ llua isoi llotɨmacɨ. Naie rafue uiñocana jaide. Birui nia iena uiñocana jaide. \s1 Jesús ie llofueoicaiganomo iraɨcaiño lloga rafue \r (Mr 16.14-18; Lc 24.36-49; Jn 20.19-23) \p \v 16 Ie mei Galileamo naie once llofueoicaigano jaidɨmacɨ. Jesús lloga anedumo jaidɨmacɨ. \v 17 Naimɨena naimacɨ cɨuanona, naimɨena sedadɨmacɨ; iadedɨ dajerie Jesús jilluana raise nia ɨɨnoñedɨmacɨ. \v 18 Jesús dɨnena raite: \p —Cue Moo cue uai cuemo iga, monamo cue jitailla rafue cue fɨnollena, enɨruemo cue jitailla rafue cue fɨnollena. \v 19 Ie jira naga naɨraɨmo jai, cue dɨbeimo naie comɨnɨna itatallena. Cue dɨbeimo naimacɨ jailla mei, cue Moo dɨbeimo naimacɨna illamona, naimacɨ cue dɨbeimo illamona, ie Joreño anamo naimacɨ illamona, naimacɨna bautiza. \v 20 Nana omoɨmo cue lloga rafuena naimacɨ iena ɨɨnollena, llofue. Nia abɨdo cue biñenia, omoɨna canollena, omoɨ dɨga cue Joreño jaca iite —llote. Mai. Macaɨbaite. Mateodɨcue.