\id MRK \h SAN MARCOS \toc1 An alhua’ cau thuchath c’al an t’ocat inic Marcos \toc2 SAN MARCOS \toc3 Mr. \mt1 An alhua’ cau thuchath c’al an t’ocat inic Marcos \c 1 \s1 Thajchix a Juan pujax ti al an joltam \r (Mt. 3.1–12; Lc. 3.1–9, 15–17; Jn. 1.19–28) \p \v 1 Ne’ets cu olna’ jant’ini’ ti ts’i’quin an alhua’ cau tin cuenta a Jesucristo in Tsacamil a Dios. \p \v 2 Ma ti lej biyalits in caulomejil a Dios Isaias in thucha’ jahua’ a Dios in uchamal antse’ in Tsacamil Jesucristo: \q1 Nana’ in Dios ne’ets cu oc’chith aba’ u caulomejil abal ti ts’ejcacanchi am bel. \q1 \v 3 Jaja’ ne’ets quin thajchixnanchi an inicchic ax u che’el ti al an joltam antse’: \q1 Ca ts’ejcacanchi am bolith bel an Ajatic jun ti ca ulits. \m \v 4 Jant’ini’ ti thuchathits antsana’ ne’ets ca aban i caulome c’al a Dios, antsana’ ti chich a Juan. Xe’ets ti pujax c’al an inicchic ax u che’el c’al jaja’ ti al an joltam. In thajchixnanchal ca jic’tson c’al in hualab abal ca paculanchat c’al a Dios, ani ca pujan. \v 5 Chich taja’ jat’hua’ patal an inicchic ax u c’uajil tihua’ tim puhuel an tsabal Judea ani ax ti bichou Jerusalén quin ats’anchi in thajchixtal a Juan. U pujayabchic taja’ c’al a Juan ti al am pulic itse’ Jordán jitats in lujuhual in hualab c’al a Dios. \p \v 6 Toltomith a Juan c’al i toltom axi ts’ejcath c’al in jujul an camello. In huic’ ts’ejcath pel i ot’. In c’apchal in t’u’ul an ts’ili’ ax u c’apab ani an alte’ tsi’im. \v 7 In thajchixnanchal an inicchic antse’: \p ―Ta tal talbel jun i inic lej pulic in ey ani nana’ iba. Nana’ lej tsa’at u ey, ma yab ne’ets cu baju cu pilchi in quintsol im pajab. \v 8 Nana’ tu pujayalchic c’al i ja’, ani jaja’ axi taye tal talbel jats ne’ets ti pujaychic c’al an Espiritu Santo. \s1 Pujnal a Jesús \r (Mt. 3.13–17; Lc. 3.21–22) \p \v 9 Jun a q’uicha cale a Jesús ti bichou Nazaret axi cuentalith ti Galilea, ani ulits c’al a Juan ti pulic itse’ Jordán. Ani pujnal taja’ c’al a Juan. \v 10 Taley tam ti calelelits a Jesús ti al an ja’, tam tin tsu’u japq’uinal an eb ani pa’i’il an Espiritu Santo ejtil i cucu’. Ta jilc’on c’al a Jesús. \v 11 Ani ats’atmel jaye jun i cau tal ti eb c’al a Dios, taunab a Jesús antse’: \p ―Tata’its pel tu ichich hual Tsacamil. In lej culbel c’al tata’. \s1 Nixoc’nab le’nab ca hualbin a Jesús \r (Mt. 4.1–11; Lc. 4.1–13) \p \v 12 Taley talbel ne’tha a Jesús c’al an Espiritu Santo ca c’ale ti al i joltam. \v 13 Ani tats ti c’uajiy tsab inic a q’uicha jun ti hua’ats i thimalon tse’ acanchic. Ani lej nixoc’nab le’nab ca hualbin c’al a Satanás. Chich i ángelchic abal quin tsapliy a Jesús. \s1 A Jesús in ts’i’quiyal in t’ojlabil ti Galilea \r (Mt. 4.12–17; Lc. 4.14–15) \p \v 14 Balithits a Juan ti al an huic’axte’ tam ti a Jesús ulits ti Galilea. Taja’ in olnanchalchic an inic an alhua’ cau jant’ini’ tin t’ajal a Dios ti Ts’ale. \v 15 In ucha’chic: \p ―Hue’its a q’uicha ne’ets quim baju ca chich a Dios quin t’aja ti lej Ts’ale c’al an inicchic teje’ tsabal. Quit jic’tsonchic c’al a hualab ani ca bela’ an alhua’ cau abal quit jec’ontha c’al a hualab. \s1 A Jesús in caniyal ca ts’at’ey tse’ i alim to’olchic c’al jaja’ \r (Mt. 4.18–22; Lc. 5.1–11) \p \v 16 Ne’ets a Jesús hualchicte’ am pulic lejem Galilea, ani taja’ in tsu’u tsab i inic ti alim to’ol. Pel a Simón c’al in ebchal Andrés ax im pet’nalchic an thachumtalab c’al an to’ol ti al am pulic lejem. \v 17 A Jesús in ucha’chic: \p ―Tiquin ts’at’enchi ani nan ne’ets tu aba’ tit alim c’al an inic axi nana’ tiquim bela’. \p \v 18 Ani thubat in jiloc’na’chic in thachumtal c’al an to’ol, ani ts’at’ey c’al a Jesús. \p \v 19 Taley belats a Jesús ne’ets más tihua’, ani in tsu’u jaye a Jacobo c’al in ebchal Juan. Jaja’chic pel in tsacamil a Zebedeo. C’uajatchic ti al an tan in c’ua’chiyal in thachumtal c’al an to’ol. \v 20 A Jesús in caniychic ca chich. Ani in jila’chic in tata Zebedeo c’al in t’ojnalilchic ti al an tan, ani ta c’alechic ca ts’at’eyits jaye c’al a Jesús. \s1 Jun i inic co’oyab c’al i at’ax teneclab \r (Lc. 4.31–37) \p \v 21 Ulits a Jesús junax c’al in ts’at’elilchic ti bichou Capernaum. Taja’ otsits tin tiyopanil an Israelchic, ani in exobchal in cahuintal a Dios an inicchic. Pel i sábado. \v 22 Cum u exobchix c’al i lej uchbith cau yab ejtil axi exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés, jaxtam lej jic’panchab in exobchixtal. \v 23 Ani c’uajat al nixe’ xi tiyopan jun i inic co’oyab c’al i at’ax teneclab. U lej thajanthab c’al an at’ax quin ucha’ a Jesús antse’: \p \v 24 ―¿Jant’o hualam a le’ tucu t’ajchi, Jesús Nazaretib? Hualam a le’ tucu t’ajat talabetha’. Nan tu exlanchal a ey pel ti T’ocat Tsacamil a Dios. \p \v 25 Tam c’uiyan an at’ax teneclab c’al a Jesús, uchan: \p ―Quit ts’ibc’an ani quit cale tin ichich axe’ xi inic. \p \v 26 Tam lej ts’ebtsinthab ani lej thajanthab lej tsapic nixe’ xi inic c’al an at’ax teneclab, ani tam calejits tin ichich. \v 27 Ani cum lej in jic’pal patal axi muthat taja’ in conoyal antse’: \p ―¿Jant’o hualam in uchbil axe’ xi inic? ¿Jant’o tam it exobchixtalab hualam in chal? In cua’al in lej tsap abal quin ata’ an at’ax teneclab jant’ini’ jaja’ ti quin le’na’. \p \v 28 Ani lej thubat t’iloxnanchab in labith t’ajbilchic a Jesús tim puhuel am bichouchic ti Galilea. \s1 A Jesús in jelthal in uxum iyam a Pedro \r (Mt. 8.14–15; Lc. 4.38–39) \p \v 29 Calejitschic ti al an tiyopan, c’ale a Jesús junax c’al a Jacobo ani c’al a Juan, ulits tin q’uima’ a Simón ani a Andrés. \v 30 Taja’ c’uajat mo’ol c’al i c’aq’ueltalab in uxum iyam a Simón ti al i huaytalab tsey. Ani olchinal a Jesús abal u ya’ul. \v 31 Tam utey a Jesús, in yac’uchi in c’ubac ani in ts’acba’. Ma tameq’ui jun t’ajat tixc’anchat an c’aq’ueltalab. Tam jaja’ an uxum im pijchi a Jesús junax c’al in junquilchic. \s1 A Jesús in jelthal yan i ya’ulchic \r (Mt. 8.16–17; Lc. 4.40–41) \p \v 32 Otscanits a q’uicha ani aclelits tam tu chanchinal a Jesús yan i ya’ulchic ani yan ax u co’oyab c’al i at’ax teneclab. \v 33 Ma tim patal am bichou utey al an hui’leb jun ti c’uajat a Jesús. \v 34 Ani in jelthachiquiyal yan i ya’ul jahuaquitsq’ui tam yau’lats, ani jaye in canchal yan i at’ax teneclab. Aba ani’ exlanchat in ey a Jesús c’al nixe’ xi at’ax teneclabchic, bel yab in hualcanchi quin olchi in ey c’al jita’. \s1 Thajchix a Jesús ti Galilea \r (Lc. 4.42–44) \p \v 35 Taley aytalab q’uicha ts’aquiy a Jesús tam yic’uic’uile. Cale ti al am bichou, c’ale ti ol pil jun ti jolat. \v 36 Ani talbel c’ale a Simón c’al in junquilchic quin aliy a Jesús. \v 37 In ela’ ani in ucha’: \p ―Patal an inicchic ti aliyal. \p \v 38 Toc’tsin a Jesús: \p ―Huana qui tsa’biy an utat cuenchalabchic qui thajchixna’ jaye tihua’ in cahuintal a Dios. Jats tin che’nec teje’ tsabal. \p \v 39 Ani xe’tsitsil a Jesús tim puhuel an tsabal Galilea ti thajchix c’al in cahuintal a Dios ti al in tiyopanilchic an Israelchic, ani jaye in canchal i at’ax teneclab an inicchic. \s1 A Jesús in jelthal jun i inic ya’ul c’al i t’it’ c’apux c’al in anam t’u’ul \r (Mt. 8.1–4; Lc. 5.12–16) \p \v 40 Taley utey c’al a Jesús jun i inic ax in cua’al i t’it’ c’apux c’al in anam t’u’ul. In tuthuhual in c’ualal tin tamet a Jesús, ani in ucha’: \p ―Max a le’ac a huit’al tiquin jeltha’. \p \v 41 A Jesús in yajnanchi. In tacchi ani in ucha’: \p ―U le’ tu jeltha’, ani ma xohue’ it jelthachits. \p \v 42 Tam tin ucha’its antsana’ a Jesús, tameq’ui jelthachits. \v 43 Tam ti a Jesús oc’chithe abal quin aba’ ca c’ale, in lej ucha’: \p \v 44 ―Ca lej t’aja’ ti cuenta yab jita’ ca olchi jahua’ nan tu t’ajchamal. Expith quit c’ale c’al am pale’ ani ca bina’ an ts’acchixtalab ax in ulal an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés in uchbil quim bina’ jitats jelthachits c’al an t’it’ axi c’apux c’al in anam t’u’ul. Antsana’ ta ca t’aja’ abal ca tejhua’methanchi an inicchic abal it jelthachits. \p \v 45 Aba ani’ uchan yab jita’ quin olchi, bel xe’ets in olchal patal jitats in tamuhual abal jelthachits c’al a Jesús. Cum lej olnanchab in t’ajbil a Jesús ani jaja’ yab in le’ antsana’ ca olnanchat, jaxtam yabats lej tejhua’ xe’ets al i bichouchic. Aba ani’ xe’ets al i joltam, bel chich yantalam i inicchic aba ju’tamq’ui quin tsu’u a Jesús. \c 2 \s1 A Jesús in jelthal jun i inic tsambe \r (Mt. 9.1–8; Lc. 5.17–26) \p \v 1 Taley pil a q’uicha huichiy a Jesús junil ti bichou Capernaum. Ani tso’obna abal c’uajat tin q’uima’. \v 2 Ani thubatq’ui mulcunal yan i inicchic, ma t’uchichin an alta ani yabats u lejel ju’ta ta ca otsitse más al an hui’leb. Ani a Jesús in thajchixnanchal axi muthat taja’ in cahuintal a Dios. \v 3 Tam ulits tse’ i inic in chi’thal jun i inic tsambe. \v 4 Cum lej q’uits’c’omathits an mulcunel, yab in ejtohual quin utba’ tin tamet a Jesús. Jaxtam ti c’athiychic hualq’ui’ quin jacchi hue’ in jujlabil an ata tim bolithtal jun ti c’uajat a Jesús. Tam im pa’ba’ an tsambe c’al patal an tseyte’ tat. \v 5 Tam ti a Jesús in tsu’u antsana’ in lej belalchic, tam in ucha’ an tsambe: \p ―C’an tsacamil, nan tu paculanchal a hualab. \p \v 6 Taja’ hua’ats quetel talchic i exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés, in tsalpanchal jahua’ a Jesús antsana’ in ucha’ an tsambe. \v 7 In tsalpayalchic abal jale’ antsana’ in ucha’, cum expith a Dios jats in cua’al in eyaltal quim paculanchi in hualab an inic. In t’ajal ejtil max pel a Dios, in uluchic tin ichich. \v 8 A Jesús in exla’its jant’ini’ tu tsalpanchab c’al nixe’ xi exobchixchic, ani jaxtam in ucha’chic: \p ―¿Jale’ tata’chic tin q’uibts’oth tsalpanchal u ey? \v 9 Yab q’uibat abal nan cu ucha’ an tsambe nan tu paculanchal a hualab, ani yab q’uibat jaye cu ucha’ quit ts’aquiy ani ca thaya’ a tseyte’ tatil ani quit belats. \v 10 Nana’its tin Juntal patal an inicchic, c’al u eyaltal tin jelthom tiquin exlanchi u ey abal u cua’al jaye u eyaltal teje’ tsabal cu paculanchi in hualab an inic. \p Tam a Jesús in ucha’ an tsambe: \p \v 11 ―Quit ts’aquiy ca thaya’ a tseyte’ tatil ani quit c’alets ta q’uima’. \p \v 12 Ma tamits ti ts’acpan jelthachits ani in thaya’ in tseyte’ tatil, ani ta c’ale. Patal an inicchic in lej jic’pal tam tin tsu’u jahua’ antsana’ t’ajchinenec an tsambe c’al a Jesús. Jats tim puhuethanchalchic im bij a Dios, in uluchic: \p ―Ni jayq’ui’ yab i tsu’umal jita’ quin t’aja’ antsana’ i labith t’ajbilab. \s1 A Jesús in caniyal ca ts’at’ey c’al jaja’ a Leví \r (Mt. 9.9–13; Lc. 5.27–32) \p \v 13 Taley talbel xe’ets a Jesús junil hualchicte’ am pulic lejem. Ulits yan i inicchic jun ti c’uajat jaja’, ani in exobchalchic in cahuintal a Dios. \v 14 Tam ti ne’ets más hue’ tihua’, in tsu’u a Leví quetel ti bats’c’ul jalbixtalab tumin tin cuenta an gobierno. Pel in tsacamil a Alfeo. A Jesús in ucha’: \p ―Tiquin ts’at’enchi. \p Tam cuble a Leví, ani in ts’at’enchi a Jesús. \p \v 15 Ani talbel c’ale a Jesús ti c’apul tin q’uima’ a Leví. Hua’ats taja’ yan axi pel i bats’c’ul jalbixtalab tumin tin cuenta an gobierno ani hua’ats jaye yan q’ue’at i hualbith inicchic. C’uajatchic quetel ti c’apul junax c’al a Jesús ani c’al in exobalilchic. Yan jaja’chic in ts’at’enchamalits a Jesús. \v 16 Ani talchic i inicchic axi pel i exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés ani i fariseochic in tsu’u a Jesús antsana’ quetel ti c’apul junax c’al nixe’ xi inicchic. Tam taunab in exobalilchic a Jesús c’al jaja’chic, conoyab antse’: \p ―¿Jale’ u junax c’apul a Exobchixal c’al nixe’ xi bats’c’ul jalbixtalab tuminchic tin cuenta an gobierno ani q’ue’at i hualbith inicchic? \p \v 17 Tam ti a Jesús in ats’a’ antsana’ in uluchic, tam in ucha’chic: \p ―Axi lubach an inic yab in yejenchal i ilalix, expith axi ya’ul ojni’ jats in yejenchal. Nan in che’nec cu caniy ca chich c’al nana’ jitats in lej exlalits tin ichich abal pel i hualbith inic ani iba ax in tsalpayal pel i alhua’ inic. \s1 Conoyab a Jesús tin cuenta am pabiltalab c’al an c’apnel \r (Mt. 9.14–17; Lc. 5.33–39) \p \v 18 Jun a q’uicha tam ti pabil yab u c’apul in exobalilchic a Juan ani in exobalil an fariseochic, tamna’ chich talchic i inicchic c’al a Jesús, ani in conoyal: \p ―¿Jale’ u pabil yab u c’apul in exobalilchic a Juan ani in exobalil an fariseochic, ani yab u pabil tata’ a exobalilchic? \p \v 19 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―Yab in tomnal ca pablats yab ca c’aputs ax u tsa’bixchic c’al an tomquintalab biyat c’uajate an tomquinel inic. \v 20 Max quim baju a q’uicha tixc’anenequits an tomquinel inic, tam ojni’ in tomnal ca pablatschic ani yab ca c’aputs. Tam nan in tixc’anenecaquits, tam ojni’ in tomnal ca pablats u exobalilchic jaye. \p \v 21 Yab in tomnal ca c’ua’chiyat am biyal toltom c’al i it pejach i toltom, cum tam ca pac’uhuat ne’ets ca muley axi it ani tam ne’ets ca oume in mits’tal axi biyal. \v 22 Yab in tomnal ca baliyat al i biyal balixtalab ot’ in ja’lil an lab t’uthub ax u it boclinalits. Max ani’ ca t’ajan, ne’ets ca mits’c’an an ot’ ani ne’ets ca huac’lan am boc lab t’uthub. Antsana’ ne’ets ca othey am balixtalab ot’ ani ne’ets ca q’uibey am boc. Jaxtam in tomnal ca baliyat in ja’lil an lab t’uthub ax u it boclinalits al i it balixtalab ot’. \s1 Putsil in exobalilchic a Jesús c’al in hualil an lab em \r (Mt. 12.1–8; Lc. 6.1–5) \p \v 23 Juni sábado xe’ets a Jesús junax c’al in exobalilchic al jun i t’ayablab lab em, ani in exobalilchic in ts’i’quiyal quim putsiy in hualil an lab em. \v 24 Tam uchan a Jesús c’al an fariseochic: \p ―Ca tsu’u in t’ajal a exobalilchic tam sábado jahua’ in ulal an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés yab quin t’aja’. \p \v 25 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―Auxe’ max yab a ajiyamalchic jant’o in t’aja’ a David junax c’al in junquilchic ti jayq’ui’ tam ti c’a’il jaja’chic. \v 26 Otsits jaja’ tin q’uima’ a Dios ani in c’apchi an t’ocat pan axi expith u jilchinal quin c’apu am pale’chic. A Abiatar pel an ts’ale pale’ tam ti tam. Aba ani’ yab pel i pale’ a David, in c’apchi nixe’ xi pan ani im pitha’ in junquilchic quin c’apchi jaye. \p \v 27 A Jesús in uchayechic an fariseochic más i cau antse’: \p ―A Dios im bijiy an sábado abal an inic quin tabatna’, yab ja abal ca huat’ath c’unat abatna an inic c’al an sábado. \v 28 Nana’its pel tin Juntal patal an inicchic ani u cua’al u eyaltal cu ulu jant’o ta ca eyentha an sábado. \c 3 \s1 An inic axi huayenec in c’ubac \r (Mt. 12.9–14; Lc. 6.6–11) \p \v 1 Otsenequits junil a Jesús tin tiyopanil an Israelchic, ani c’uajat taja’ jun i inic axi huayenec in c’ubac. \v 2 Ani an fariseochic in lej tsapic co’com a Jesús c’al in hual. Max quin jeltha’ tam sábado an inic, ne’ets quin jolbiy. \v 3 Tam a Jesús in ucha’ an inic axi huayenec in c’ubac: \p ―Quit ts’aquiy ani quit cubiy teje’. \p \v 4 Tam a Jesús in conoy an fariseochic: \p ―¿Jant’o tu jilalchic an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés qui t’aja’ tam sábado? ¿Qui t’aja’ alhua’ o qui t’aja’ yab alhua’? ¿Qui jeltha’ axi ya’ul o qui jila’ ca tsemets? \p Ani an fariseochic yab in elal jant’ini’ ta ca toc’tsin. \v 5 Tam a Jesús tocat in met’alchic c’al in hual tsacunec. Jaye in yajnal, cum jaja’chic yab in le’ quin ejtiy an cau jahua’ ti conoyat. Tam a Jesús in ucha’ axi huayenec in c’ubac: \p ―Xo’ ca lemc’a’ a c’ubac. \p In lemc’a’, cum jelthachits. \v 6 Tam cale an fariseochic, c’ale quin ts’ejca’ an cau c’al axi ts’at’atchic c’al a Herodes jant’ini’ ti quin tsemtha’ a Jesús. \s1 Mulcun yan i inicchic hualchicte’ am pulic lejem \p \v 7 Taley c’ale a Jesús junax c’al in exobalilchic tin hualchicte’lil am pulic lejem, ani ts’at’enchab c’al yantalam i inic Galileajibchic. \v 8 Tam ti tso’obnab a Jesús abal xe’ets in t’ajal i pulic t’ajbilab, tam ti chich yan i inicchic tal ti Judea, ani ti Jerusalén, ani ti Idumea, ani jum poq’ue’ am pulic itse’ Jordán, ani ti Tiro ani ti Sidón. In le’chic quin tsu’u a Jesús jant’o in t’ajal. \v 9 Cum lej mulcunenec yan i inic, a Jesús in ucha’ in exobalilchic ca t’ojojonchat jun i tan jun ti ca otsits max ca más q’uits’c’omane an mulcunel inicchic. \v 10 Ani cum lej yantalam i inicchic in jelthamal a Jesús, jaxtam u lej q’uits’c’omayab cum le’nab max ca ejtohuat ca tacan c’al an ya’ulchic. \v 11 Chich jaye ax u co’oyabchic c’al i at’ax teneclab, ani in tuthuhualchic in c’ualal tin tamet a Jesús. Ani lej tsapic thajanthab c’al an at’ax teneclab, thajat uchan a Jesús antse’: \p ―Tata’its pel ti Tsacamil a Dios. \p \v 12 Ani tam a Jesús in lej ucha’chic: Ni jita’ yab ca olchi nana’ u ey. \s1 A Jesús in tacuyal axi lajuj tsab tin abathualejilchic \r (Mt. 10.1–4; Lc. 6.12–16) \p \v 13 Taley talbel c’athiy a Jesús al i bolchal, ani tats tin caniy jitats jaja’ in le’nanchal ca chich c’al jaja’. Ani chichchic. \v 14 Hua’ats lajuj tsab i inic ax in tacuy ca xe’tsin c’al jaja’ ani quin abatna’ ti thajchixchic c’al in cahuintal a Dios. \v 15 Im pitha’chic i eyaltalab abal ti jelthom c’al i ya’ul ani ti canchix c’al i at’ax teneclab. \v 16 Im bijchic axi lajuj tsab tacuthits antsana’chic: Pel a Simón Pedro. \v 17 Pel a Jacobo ani jaye in ebchal Juan axi tsacamlabchic c’al a Zebedeo. U bijiyab jaye xi tsablom ta Boanerges, cum lej tsapic in janith in cahuintal ejtil an mamlab. \v 18 Pel a Andrés, ani a Felipe, ani a Bartolomé, ani a Mateo, ani a Tomás, ani a Jacobo axi pel in tsacamil a Alfeo, ani a Tadeo, ani a Simón axi pelac i ts’at’el c’al an cuenel ax u bijiyab ti cananista. \v 19 Taley pel a Judas Iscariote axi ne’ets quin tsinat bina’ a Jesús tin c’ubac in tomolnaxilchic. \s1 Uxnal a Jesús abal pithan i eyaltalab c’al an teneclab \r (Mt. 12.22–32; Lc. 11.14–23; 12.10) \p Taley talbel otsits a Jesús al jun i ata junax c’al in exobalilchic. \v 20 Ani junil u mulcunal lej yan i inicchic ca tolminchat c’al a Jesús, ma yab u jolc’anal c’al in exobalilchic ca c’aputs. \v 21 Ani ulits taja’ axi pelchic in at ja’ub xits’al ax tin q’uima’ a Jesús abal quin ne’tha’, cum olmanitscua’ jaja’. Antsana’ in uluchic. \p \v 22 Hua’ats taja’ jaye i exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. In ulalchic abal u co’oyab a Jesús c’al an ts’ale at’ax teneclab a Beelzebú, ani jats c’al tin calthal i at’ax teneclabcua’. \p \v 23 Tam a Jesús in caniychic ca chich c’al ax tu uxnal antsana’, abal quin olchi i t’ipchixtalab. In ucha’chic: \p ―Auxe’ max a Satanás quin tomolna’ ani quin caltha’ in at teneclab tin ichich an inic. Iba. \v 24 Max i bichou ca lehuáxin ani ca cuete’ pejéxin, ne’ets ca talabetha. \v 25 Jaye max ca pejéxin i q’uimathchic ani ca buc’láxin, yab ne’ets ca ohuey. \v 26 Ani a Satanás max quin tomolna’ ani quin caltha’ in at teneclab tin ichich an inic, ne’ets ca talabetha in tsap ti abatnom tin ichich i inic. \p \v 27 Ni jita’ yab in ejtohual ca otsits tin q’uima’ i tsapic inic quin calthanchi jahua’ in cua’al max yab oc’ox quin yac’ua’ ani quin huic’a’ an tsapic inic. Expith max huic’athits, tam ojni’ ne’ets quin ejtou quin calthanchi jahua’ in cua’al tin q’uima’. \p \v 28 Lej chubax nan tu uchalchic abal a Dios in ejtohual quim paculanchi an inicchic patal jahuaquits tam hualabtalab quin t’aja’ ani i quithab cau quin ulu. \v 29 Expith yab ne’ets quim paculanchi jitats quin quithab cahuiliy an Espiritu Santo. Jitats quin ulu abal in t’ojlabil an Espiritu Santo pel in t’ojlabil an teneclab, jats ojni’ ne’ets ca jilc’on jolbibith abal ets’ey c’al a Dios. \p \v 30 Antsana’ a Jesús in ucha’chic nixe’ xi exobchixchic, cum jaja’chic in ulumal abal a Jesús co’oyab c’al i at’ax teneclabcua’. \s1 In mim ani in ebchalchic a Jesús \r (Mt. 12.46–50; Lc. 8.19–21) \p \v 31 Taley ulits in mim ani in ebchalchic a Jesús jun ti c’uajat jaja’. Jilc’onchic eleb biyat in abchal i cau a Jesús abal ca cale ti tsu’tab. \v 32 Ani olchinal an cau axi quetechic taja’ c’al a Jesús, ani jaja’chic in olchi a Jesús. Uchan: \p ―Te c’uajatchic eleb a mim ani a ebchalchic ti aliyal. \p \v 33 Ani a Jesús toc’tsin: \p ―¿Jita’ ax a tsalpayalchic nana’ u ajiyal pel u mim ani pel u ebchalchic? \p \v 34 Tam a Jesús in met’alchic axi quetechic tin tonith, ani in ucha’chic: \p ―Axe’chic axi te c’uajat c’al nana’ ja’its ax u ajiyal tu mim ani tu ebchalchic. \v 35 Ani jitats quin t’ajchi in culbetal a Dios, ja’its axi pel u mim ani pel u ebchalchic. \c 4 \s1 An jalpith cau c’al am buc’ul iyalab lab em \r (Mt. 13.1–9; Lc. 8.4–8) \p \v 1 Taley in ts’i’quiy junil a Jesús ti exobchix hualchicte’ am pulic lejem, ani taja’ mulcunal yan i inicchic. Cum lej q’uits’c’omathits an mulcunel, otsits a Jesús al jun i tan. Tats ti buxcan ti exobchix, ani an mulcunel jilc’on hualchicte’ am pulic lejem. \v 2 In exobchalchic c’al yan i jalpith cau antse’: \p \v 3 ―Ca lej bina’chic a xutsun c’al jahua’ ne’ets tu ucha’. C’ale ti buc’ul jun i buc’ul iyalab lab em. \v 4 Xe’ets ti buc’ul ani ijcan talchic i iyalab ti al am bel. Chich taja’ an ts’itsinchic in c’apts’u an iyalab. \v 5 Talchic i iyalab ijcan jaye jun ti hua’ats yan i t’ujub ani yab lej anmith. Taja’ thubat cale an iyalab cum lej huecats an anam. \v 6 Tam ti calejits a q’uicha lej tsapic an c’ac’al, tam ti tala’ huayts’on cum yab luputh in ibil. \v 7 Talchic i iyalab ijcan jaye jun ti hua’ats yan i q’uith. Taja’ cale ani tala’ paxq’uiyatits, cum lej puhueyits an q’uithchic. Yab im bina’ ni jun in hualil. \v 8 Talchic i iyalab ijcan jaye jun ti alhua’ an tsabal. Taja’ cale ani puhuey, ani im bina’ yan in hualil. Talchic i acan im bina’ ti ox i lajuj in hualil, ani talchic ti ox inic, ani talchic ti bo’ inic. \p \v 9 Tam a Jesús in ucha’ an mulcunel: \p ―Jitats junat in ichich c’al nana’ u ichich, quin lej alhua’ bina’ in xutsun c’al axe’ xi cau. \s1 Jale’ exobchix a Jesús c’al i jalpith cau \r (Mt. 13.10–17; Lc. 8.9–10) \p \v 10 C’alnequits an mulcunel, ani jilc’oneneque c’al a Jesús tsab ox i inicchic ani xi lajuj tsab in exobalilchic in conoyal jant’o in le’ quin ulu nixe’ xi jalpith cau c’al am buc’ul iyalab lab em. \v 11 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―A Dios ti tso’oblinchal tata’chic jant’ini’ tin t’ajal ti Ts’ale, ani nan u taunal c’al i jalpith cau an inicchic axi yab im belal an chubaxtalab. \v 12 Quin met’a’ jaja’chic jahua’ u t’ajal, ani ejtil max tam yab in lej tsu’tal. Quin ots’ohuiy in cahuintal a Dios jahua’ u olchal, ani ejtil max tam yab in lej ats’al. Jaxtam yab u huenc’onal c’al a Dios ani yab u paculanchab in hualabchic. \s1 A Jesús in lejquinchal an jalpith cau tin cuenta am buc’ul iyalab lab em \r (Mt. 13.18–23; Lc. 8.11–15) \p \v 13 A Jesús in uchayechic: \p ―¿Jale’ yab a ejtiyalchic axe’ xi jalpith cau? ¿Max yab a ejtiyalchic ax, jant’ini’ tam ne’ets ca ejtiy más i cau axi nan ne’ets tu olchiyechic? \v 14 Am buc’ul iyalab lab em ejtil ax u olnom c’al in cahuintal a Dios. \v 15 An iyalab axi ijcanenec al am bel jats ejtil an inic axi quin ats’anchi in cahuintal a Dios tin ichich ani ca tixc’anchat c’al a Satanás. \v 16 An iyalab axi ijcanenec al an tsabal jun ti hua’ats yan i t’ujub jats ejtil an inic axi quin ats’anchi in cahuintal a Dios tin ichich c’al i culbeltalab. \v 17 Tocat cum yab lej luputh ibibin tin ichich, jaxtam yab in ohuat belal. U t’apchinal im belomtal tam ca yajchiquiyat ani ca othna tin ebal abal im belamal in cahuintal a Dios. \v 18 An iyalab axi ijcanenec jun ti hua’ats yan i q’uith, jaye ejtil an inic axi quin ats’anchi in cahuintal a Dios. \v 19 Bel in lej xijc’ath tsalapnal ani in junini’ c’a’inchal jahua’ hua’ats teje’ tsabal, ani u lej c’ambiyab c’al an ricotalab. Antsana’ u t’u’thithinchab in ichich c’al jahua’ teje’ tsabal, ma yabats u lejel ca t’ayat c’uajiy in cahuintal a Dios tin ichich. Jaxtam yab in t’ajal jahua’ alhua’ c’al a Dios, ani pel ejtil i acan lab em axi yab im binal in hualil. \v 20 An iyalab axi ijcanenec jun ti alhua’ an tsabal jats ejtil an inic axi quin lej alhua’ ats’anchi in cahuintal a Dios tin ichich ani ca lej alhua’ t’aychin taja’. Jaxtam in lej t’ajal jahua’ alhua’ c’al a Dios. Pelchic ja ejtil i acan lab em ax im binal in hualil ti jun inic lajuj, ani talchic ti ox inic, ani talchic ti bo’ inic. \s1 An jalpith cau c’al an tajablab \r (Lc. 8.16–18) \p \v 21 A Jesús in uchayechic: \p ―Auxe’ max ca paxq’uiyat i lec’utsith tajablab c’al i poc’te’ o max ca c’uajba tin alam i huaytalab tsey. Iba. U c’uajbab jun ti t’ec’at abal quin tala’ tajbay alta ti al an ata. \v 22 Patal jahua’ xohue’ u tsincacayab c’al i jalpith cau, talbel ne’ets ca tala’ tejhua’methanchat ani ca tala’ lejquinchat an inicchic. \v 23 Jitats junat in ichich c’al nana’ u ichich, quin lej alhua’ bina’ in xutsun c’al axe’ xi cau. \p \v 24 A Jesús in uchayechic: \p ―Ca lej t’aja’ ti cuentachic ca alhua’ bina’ a xutsun c’al in cahuintal a Dios. Max hue’ ta ca bina’ a xutsun ca ats’anchi, tocat lej hue’ ne’ets ca ejtiy. Max jum putat ca bina’ a xutsun ca ats’anchi, ne’ets ca alhua’ ejtiy lej yan ani a Dios ne’ets ti pithaye ca más exla’. \v 25 Jitats in lej bats’umalits tin ichich in cahuintal a Dios, jats axi ne’ets ca pithane más. Jitats tocat eblim im bats’umalits hue’ in cahuintal a Dios, jats axi ne’ets ca tixc’anchat. \s1 An jalpith cau tin cuenta jant’ini’ tin t’ajal a Dios ti Ts’ale \p \v 26 A Jesús in uchayechic: \p ―Jant’ini’ ca t’ayan jun i iyalab ithith ti tsabal ani ca cale ani ca puhuey, antsana’ tin t’ajal a Dios ti Ts’ale tin ichich an inic. \v 27 Patal an acal u huayal ani patal a q’uicha u ejtsinal nixe’ xi inic ax in t’ayamal an iyalab. An iyalab u cuete’ calel ani u puhuel, ani yab in tso’ob an inic jant’ini’ tu calel ani tu puhuel. \v 28 C’al in huinat alhua’ an tsabal jats tu calel ani jats tu puhuel an ithith. Ne’ets puhuehuel in xequel ani tam quim baju in q’uijil, tam u t’uchbinal. Tam talbel u c’oc’tsinal. \v 29 Tam ca payeyits an huay’, tam ne’ets an c’ojol quin tamcuy. \s1 An jalpith cau c’al an iyalab mostaza \r (Mt. 13.31–32; Lc. 13.18–19) \p \v 30 A Jesús in uchayechic: \p ―Nan ne’ets tu olchiyechic i jalpith cau jant’ini’ tin t’ajal a Dios ti Ts’ale. \v 31 Ca t’ayan i iyalab mostaza ti tsabal, pel xe’ axi más tsipichic c’al patal an iyalab. \v 32 Tam t’ayathits ani calejits ani puhueyits, in atal axi patal an ts’ojol t’ayablab. U pactha’bel in c’ue’elchic, ma an ts’itsinchic u che’el quin ts’ejca’ in c’util taja’ ejtil max pel i te’. \s1 Jale’ exobchix a Jesús c’al i jalpith cau \r (Mt. 13.34–35) \p \v 33 Antsana’ a Jesús in exobchalchic an inic c’al yan i jalpith cau ma ju’tam huichat u ejtohuab ca ejtinchat. \v 34 Expith in taunal c’al i jalpith cau axi yab pel in exobalilchic, ani axi pel in exobalilchic jats in lejquinchal an jalpith cau jant’o in le’ quin ulu. \s1 A Jesús in coythal an ic’ al am pulic lejem \r (Mt. 8.23–27; Lc. 8.22–25) \p \v 35 Tameq’ui nixe’ xa q’uicha tam ti aclejits, a Jesús in ucha’ in exobalilchic: \p ―Cu c’alechic tihua’ jum poq’ue’ am pulic lejem. \p \v 36 Tam tixc’an in exobalilchic c’al an mulcunel, ta c’alechic junax c’al a Jesús al an tan jum poq’ue’ am pulic lejem. C’uajat jaye más q’ue’at i tanchic axi ne’ets c’al a Jesús. \v 37 Tam thayc’an jun i ic’ lej tsapic al am pulic lejem. U lej lanq’uil an ja’ c’al an tsapic ic’, ma ne’ets t’uchichilits an tan c’al an ja’. \v 38 Ani a Jesús huayamath al i lachic’lab tin cux an tan. Tam ejtsintha c’al in exobalilchic ani uchan: \p ―¿Exobchix, jale’ yab a t’ajal ti cuenta max cu uc’tsin? \p \v 39 Tam ts’aquiy a Jesús in c’uiyath tauna’ an ic’ ani an ja’ antse’: \p ―Quit cubiy ani yabats quit lanq’uilats. \p Ani tam t’ajat cubiyits an ic’ ani yabats lanq’uil an ja’. \p \v 40 Tam a Jesús in conoy in exobalilchic: \p ―¿Jale’ it lej jiq’uelchic? ¿Jale’ yab tim belal? \p \v 41 Tamna’ in lej jic’palchic ani in conoyal: \p ―¿Jita’ tam inic hualam jaja’ abal in ejtohual quin abatna’ an ic’ ani an ja’? \c 5 \s1 Jun i inic Gadarajib ax u co’oyab c’al i at’ax teneclab \r (Mt. 8.28–34; Lc. 8.26–39) \p \v 1 Taley ultsitschic a Jesús ani in exobalil jum poq’ue’ am pulic lejem ti tsabal Gadara. \v 2 Tam ti calejits a Jesús ti al an tan, ta ti tal jun i inic ax u co’oyab c’al i at’ax teneclab. U c’uajil ti al i jolimtalab tsemelom. \v 3 Tats tu c’uajil ani ma c’al ni jita’ tam inic yab u ejtohuab ca ohuat huic’an, ni c’al i calaniyo pat’al. \v 4 Yan i calat tu huic’nal c’al i calaniyo pat’al tin acan ani tin c’ubac, ani tocat in tala’ t’apiyal ani in tala’ mu’uhual. Ma c’al ni jita’ tam inic yab u ejtohuab ca maxubetha. \v 5 Tam q’uicha ani tam acal xe’ets ti thajajal ti ts’en ani al nixe’ xi jolimtalab tsemelom. In cuete’ ts’ojbethachical tim ba’ c’al i t’ujub. \v 6 Tam tin tsu’u a Jesús ta ti tal hue’ ou, tam ti athlats abal quim baju. Ultsits in tuthuhual in c’ualal tin tamet. \v 7 Ani an at’ax teneclab ax tin ichich tocat in thajanthal quin ucha’ a Jesús antse’: \p ―Tata’its pel it Jesús ti Tsacamil a t’ec’at pulic Pay’lom Dios ti eb. ¿Jant’o tam eyaltalab a cua’al abal tiquin ots’anchi? Nan tu lej uchal tim bij a Dios yab tiquin yajchiquiy. \p \v 8 Antsana’ in ulu an at’ax teneclab, cum uchanits c’al a Jesús abal ca tixc’an tin ichich nixe’ xi inic. \p \v 9 Tam conoyab an at’ax teneclab c’al a Jesús: \p ―¿Jant’o tata’ a bij? \p Toc’tsin: \p ―Nana’ u bij Legión. Jats u bij cum c’uajat c’al nana’ yantalam u juntal. \p \v 10 Tam nixe’ xi jun an at’ax teneclab in lej canat ucha’ a Jesús abal jaja’ ani c’al in juntalchic ca pithan an q’uij ca jilc’on al nixe’ xi c’uajattalab jun ti c’uajatits. \v 11 Taja’ hue’ utat xe’ets jun i pulic cuenel i olom ti ac’ul al i bolchal. \v 12 Tam patal nixe’ xi at’ax teneclab in lej canat ucha’ a Jesús antse’: \p ―Tucu pitha’ an q’uij abal qui c’uajchiy tin inictal nixe’ xi olomlom. \p \v 13 Tam a Jesús in ucha’chic bel. Tam tixc’an nixe’ xi at’ax teneclabchic tin ichich an inic ani otsits tin inictal an olomlom. Ani tam nixe’ xi tsab i nni i olomchic jololol ti c’ale ti al an cotoblom, ani ta tala’ ijcachiquinits al am pulic lejem jun ti t’ajat uc’tsinchic. \p \v 14 Taley am beletnomchic c’al an olomlom c’ale athithil ti bichou ani ti alte’ q’uimathchic quin olna’ jahua’ in t’ajamal a Jesús. Ani c’ale am bichou quin tsu’u jahua’ t’ajnenec c’al a Jesús. \v 15 Ulitschic c’al a Jesús ani in tsu’u quetel toltomith an inic axi canchinenec an at’ax teneclabchic. In tsu’u alhua’methachits in tsalap. Ani lej jiq’ueychic axi chich am bichou. \v 16 Tam u olchinal jaja’chic c’al ax in oc’ox tsu’uchic jant’ini’ ti canchinenec an inic an at’ax teneclabchic ani jant’ini’ ti uc’tsin an olomlom. \v 17 Tam patal an inic axi muthatchic taja’ in lej ucha’ a Jesús abal ca lejat tixc’an ani yabats ca xe’tsin al nixe’ xi cuenchal. \p \v 18 Taley otsits a Jesús al an tan xan ti che’necac, ani lej canat conoyab c’al axi canchinenec an at’ax teneclabchic max ca pithan an q’uij ca ts’at’ey c’al jaja’. \v 19 A Jesús yab im pitha’ an q’uij ca ts’at’ey, tocat in ucha’: \p ―Quit c’ale ta q’uima’ ani c’al a at ja’ubchic xits’al ca t’iloxnanchi patal jant’o a Dios ti t’ajchamal tin ebal in c’anithomtal. \p \v 20 Ani ta c’ale in t’iloxnanchal am bichouchic axi cuentalith ti Decápolis patal jahua’ t’ajchinenec c’al a Jesús. Ani patal jita’ olchinal in lej jic’panchal jahua’ t’ajchinenec nixe’ xi inic. \s1 In ts’ic’achil a Jairo ani an uxum ax in tacchi in toltomil a Jesús \r (Mt. 9.18–26; Lc. 8.40–56) \p \v 21 Taley tal a Jesús al an tan ani huichits junil jum poq’ue’ am pulic lejem. C’uajat jaja’ tin hualte’lil am pulic lejem tam ti chich yantalam i inic. \v 22 Tam chich jun i inic im bij pel a Jairo axi pel i oc’lec tin tiyopanil an Israelchic. In tsu’u a Jesús taja’, ani utey tin tamet in tuthuhual in c’ualal. \v 23 In lej canat ucha’: \p ―Lej talec’ u ts’ic’achil. U lej le’ max ca ejtou quit c’ale ca punchi a c’ubac abal ca jeltha’ ani yab ca tsemets. \p \v 24 Tam a Jesús ta ne’ets junax c’al a Jairo tin q’uima’. Ani cum ts’at’enchab c’al yantalam i inic lej q’uits’c’omath ne’ets a Jesús. \v 25 Ani c’uajat ti al an cuenel jun i uxum ax in cua’al lajui tsab i tamub yab u tajlunal ti ya’ul ta its’. \v 26 In lej ohuat yajchicnamalits an yau’lats, ma c’al yanits i ilalix ti ilaliyamejits. In tala’ pacumalits an tumin ax in cua’alac ani yab u elabme, tocat u c’alchinal. \v 27 Tam tin ats’a’ abal u t’ilnal a Jesús c’al an mulcunel, tamna’ utey tin cux a Jesús ani in tacchi in toltomil. \v 28 Antsana’ in t’aja’ cum in cuete’ ulumalits tin ichich max expith quin tacchi in toltomil ne’ets ca jeley. \v 29 Tameq’ui t’ithpanits in xits’al. In exbayal tin inictal abal c’uajatits jelenec. \v 30 Tameq’ui a Jesús in exla’its tin lej ichich abal hua’ats jita’ jelthame c’al jaja’ in lej tsap ti jelthom. In met’al tin cux an mulcunel ani in conoyal: \p ―¿Jita’ tin tacchi u toltomil? \p \v 31 Tam uchan c’al in exobalilchic: \p ―A tsu’talits abal ti lej q’uits’c’omayal an mulcunel ani a conoyale jita’ ti tacchi a toltomil. \p \v 32 Tam a Jesús in met’c’achiquiyal tin tonith max quin exla’ jita’ c’al ti tacchinenec in toltomil. \v 33 Tam nixe’ xi uxum lej jiq’uel, ma t’elelel cum in tsalpayal abal ne’ets ca exlajits abal jaja’ in tacchamal in toltomil a Jesús. Tam chich tin tamet a Jesús in tuthu in c’ualal, ani in olchi an chubaxtalab abal ja’its jaja’ ax in tacchamal in toltomil. \v 34 Ani uchan an uxum c’al a Jesús: ―Mimlab, nan tu jeltha’ cum tim belamal. Quit c’ale c’al a ichich ts’aclalathits cum it jelnequits. \p \v 35 Tam tu cahue a Jesús c’al an ts’at’elchic, tam ti ulits i inicchic axi tal ma tihua’ tin q’uima’ a Jairo. Ani uchan a Jairo c’al jaja’chic: \p ―Cum tihua’ tsemetsits a ts’ic’achil, yabats ca ucha’ an Exobchix ca c’ale quin jeltha’. \p \v 36 A Jesús lejat yab in t’aja’ ti cuenta max antsana’ uchan a Jairo, tocat in ucha’ a Jairo: \p ―Yab quit jiq’uey c’al jahua’ it uchan, tocat ca lej bela’ abal nan u ejtohual tu tolmiye. \p \v 37 Tam a Jesús in ne’tha’ ca c’ale junax c’al jaja’ a Pedro, ani a Jacobo, ani a Juan in ebchal a Jacobo. Jats expith in ne’tha’. \v 38 Tam ti ulitschic tihua’ tin q’uima’ a Jairo, a Jesús in ats’a’ xacuecuel axi muthatchic taja’. Tocat u uc’nal ani u thajnalchic. \v 39 Otsits a Jesús ani in ucha’chic: \p ―¿Jale’ it lej xacuecuel ani it uc’nalchic? Yab tsemenec an ts’ic’ach, u huayal expith. \p \v 40 C’al axe’ xi cau jahua’ in ulu a Jesús, tocat u tilibnath te’nal axi muthatchic. Tam a Jesús in ucha’ ca tala’ cale axi c’uajat altachic. In ne’tha’ expith in tata ani in mim an ts’ic’ach, ani in exobalilchic jun ti c’uajat an tsemelom ts’ic’ach. \v 41 Tam a Jesús in yac’uchi in c’ubac ani in ucha’: \p ―Talita cumi. Ti tenec cau in le’ quin ulu, ts’ic’ach quit ts’aquiy. \p \v 42 Tameq’ui ts’acpan an ts’ic’ach ani belats. In cua’al lajuj tsab i tamub. In lej jic’pal an inicchic abal ejtha axi tsemenecac. \v 43 Ani a Jesús in lej uluth ucha’ axi c’uajatchic abal ni jita’ yab quin olchi abal jaja’ in ejthamal an tsemelom ts’ic’ach. Taley in ulu ca pijchin an ts’ic’ach. \c 6 \s1 Xe’ets a Jesús ti Nazaret \r (Mt. 13.53–58; Lc. 4.16–30) \p \v 1 Taley tixc’an a Jesús tin q’uima’ a Jairo, ta huichiy tim bichou junax c’al in exobalilchic. \v 2 Taley pel i sábado ani c’uajat ti exobchix a Jesús tin tiyopanil an Israelchic tim bichou. Yantalam i inic in ats’anchal ani in lej jic’panchal in exobchixtal. In uluchic: \p ―¿Ju’ta tin ela’ patal axe’ xi cau axe’ xi inic? ¿C’al jita’ ti pithanchat ja in lej tsalpathtal, ani jant’ini’ tin lej ejtohual quin t’aja’ i labith t’ajbilab? \v 3 I exlalq’ui ti thacum te’. Pel in tsacamil a Maria, ani pel in ebchal a Jacobo, ani a José, ani a Judas, ani a Simón. Ani u c’uajil jaye teje’ c’al huahua’ in uxum ebchalchic. \p Antsana’ u t’apchinal in tsalap nixe’ xi inicchic yab in tequeth exlanchi in lej ey a Jesús. \v 4 Jaxtam a Jesús in ucha’chic: \p ―U c’ac’nab axi caulome c’al a Dios abal ju’tamq’ui c’al tim patal an inicchic, expith yab u c’ac’nab c’al in at bichou, ani c’al in at ja’ubchic xits’al, ani c’al axi tin cuete’ q’uima’. \p \v 5 Cum yab u belnal a Jesús c’al an inicchic tihua’ tim bichou, jaxtam yabats in t’ajal yan i labith t’ajbilab taja’. Expith in mo’cal in c’ubac c’al tsab ox i ya’ul abal quin jeltha’. \v 6 In jic’pal a Jesús abal jale’ yab u belchinal in lej ey. Aba ani’, bel xe’ets ti exobchix al i bichouchic axi utat taja’ tim bichou. \s1 A Jesús in abal axi lajuj tsab in exobalil ti olnom \r (Mt. 10.5–15; Lc. 9.1–6) \p \v 7 Taley a Jesús in caniy ca chich c’al jaja’ axi lajuj tsab in exobalilchic abal quin aba’ tin t’ojlabil. In ucha’chic ca xe’tsin ti tsabchic tin eb. Im pitha’chic i eyaltalab abal ti canchix c’al i at’ax teneclab. \v 8 In ucha’chic quin ne’tha’ expith i cuayablab tam ne’ets ti bel. Yab quin ne’tha’ i morral, ni i pan, ni i tumin. \v 9 Quin xe’tsintha’ i pajablab axi yab lej huinat alhua’. Quin ne’tha’ expith juncats i toltom ax in ca’quimits. \v 10 In uchayechic más i cau antse’: \p ―Al an ata jun ti quit bats’uhuat, tats quit junini’ c’uajiy ma tam ti ne’etsits quit cale al nixe’ xi bichou. \v 11 Max jun i bichou yab ti bats’uhual ani yab ti ats’anchal a cahuintal, tam quit tixc’an taja’ c’al jaja’chic. Am pojoth jahuats ca tha’u ta acan al nixe’ xi bichou, ca tininiy tam ne’ets quit tixc’an. Antsana’ ta ca t’aja’ abal quin alhua’ tso’obna’ an inicchic taja’ abal yab alhua’ in t’ajamal cum im pojcanchamal in cahuintal a Dios. Lej chubax nan tu uchalchic abal jaja’chic ne’ets ca c’athpich yajchiquiyat tam quim baju an q’uicha tam ca ts’ejca c’al a Dios. Ma an Sodomajibchic ani an Gomorrajibchic c’al im pojcaxtal axi ti biyal yab ne’ets ca c’athpich yajchiquiyat jant’ini’ jaja’chic axi yab ti bats’uhual. \p \v 12 Tam ti antsana’its uchanchic in exobalil c’al a Jesús, ta c’aletschic. Xe’ets in olnanchalchic in cahuintal a Dios c’al an inicchic ca jic’tson c’al in hualab ani ca huenc’on c’al a Dios. \v 13 Jaye in canchal i at’ax teneclab an inicchic, ani in mauchal i aceite yantalam i ya’ul inicchic ani in jelthalchic. \s1 Tsemtha a Juan pujax \r (Mt. 14.1–12; Lc. 9.7–9) \p \v 14 Cum lej t’iloxnanchab in labith t’ajbilchic a Jesús c’al jat’hua’ tim patal an inicchic, olchinal jaye an ts’ale Herodes. In ulu jaja’ tamna’: \p ―Axe’ xi inic jats a Juan pujax axi tsemenecac ani xo’ ejthachits, ani jaxtam in cua’al in lej tsap quin t’aja’ i labith t’ajbilab. \p \v 15 Talchic i inic taja’ in ulu: \p ―Ja’its jaja’ pel an caulome a Elias. \p Q’ue’atchic in ulu: \p ―Ja’its pel i caulome c’al a Dios ejtil axi biyal caulome c’al a Dios. \p \v 16 Tam tin ats’a’ a Herodes jant’ini’ tin ulu an inicchic taja’, tam jaja’ in ulu: \p ―Ojni’ ja’its jaja’ pel a Juan pujax axi tsemenecac ani xo’ ejthachits. Ja’its jaja’ ax u aba’ an cau ca muts’inchat in oc’. \p \v 17 Antsana’ tin ulu a Herodes cum ti jayq’ui’ in aba’ an cau ca baliyat a Juan ti huic’axte ani ca huic’an c’al i calaniyo pat’al, cum a Herodías antsana’ in le’ ca t’ajchinchat a Juan. Nixe’ a Herodías pel in tomquil a Felipe axi’ pel in ebchal a Herodes. Ani juncunenec jaja’ c’al a Herodes. \v 18 Uchanits ti jayq’ui’ a Herodes c’al a Juan antse’: \p ―Yab alhua’ ax a t’ajal a co’onchal in tomquil a ebchal. \p \v 19 Jats ti lej tsacuy a Herodías ani in lej le’ max quin t’ajat tsemtha’ a Juan. Tocat yab in ejtou quin tsemtha’. \v 20 Ani cum a Herodes in exla’its abal a Juan pel i pututh inic t’ocat ti xe’ets, jaxtam in c’ac’nal. Ani yab in jilchi a Herodías quin t’ajchi jant’o yab alhua’ a Juan. Ani lej canat a Herodes quin ats’a’ an cau jahua’ in olnal a Juan, aba ani’ yab in alhua’ ejtiyal. \v 21 Talbel im baju a q’uicha tam ti a Herodías in ejtou quin ts’ejca’ an cau c’al a Herodes jant’ini’ ta ca tsemthanchat a Juan. Pel a q’uicha tam tin t’ajal an ajib tin tamub a Herodes. Mulcunenequits ti c’apul c’al i ts’alat c’apnel patal an oc’lecchic, ani an eyalchic, ani axi q’ue’atchic c’athpich pulic in ey ti bichoulom Galilea. \v 22 Otsits in ts’ic’achil a Herodías taja’ jun tu c’apulchic, ani bixom. Ani a Herodes in tsu’u lej q’uijith ti bixom an ts’ic’ach. Jaye q’uijith tsu’tab ti bixom c’al axi taja’chic in at juntal c’apul c’al jaja’. Tam uchan an ts’ic’ach c’al a Herodes: \p ―Tiquin conchi jahua’ tata’ ca le’na’, ani nan ne’ets tu pitha’. \p \v 23 Tam in lej cuba’ tim ba’ ti chubax a Herodes abal lej chubax ne’ets quim pitha’ an ts’ic’ach jahuaquitsq’ui ta ca conchin, ma tam ts’ejel jahua’ in cua’al ti ts’ale max quin le’nanchi. \v 24 Tam calpan an ts’ic’ach, ta c’ale quin conoy in mim antse’: \p ―¿Jant’o cu conchi? \p Toc’tsin in mim: \p ―Ca conchi in oc’ a Juan pujax. \p \v 25 Tam otscan junil an ts’ic’ach jun ti c’uajat an ts’ale Herodes, ani in ucha’: \p ―Ma xohue’itscua’ u le’ in oc’ a Juan pujax al jun i talab. \p \v 26 Tam lej t’e’pinal an ts’ale c’al nixe’ xi cau. Bel cum im cubamalits tim ba’ ti chubax ani jaye ats’anchamejits jahua’ in ulu c’al an ajibalchic, jaxtam ne’ets quim putu c’al jahua’ in ulumalits. \v 27 Thubat an ts’ale in aba’ an soldado abal ca chanchin in oc’ a Juan. \v 28 Ta c’ale ba’ an huic’axte’. In muts’inchi in oc’ a Juan ani in chanchi a Herodes al jun i talab. Tam a Herodes im pithanchi an ts’ic’ach ani an ts’ic’ach in huat’banchi in mim. \p \v 29 Tam tin ats’a’ in exobalilchic a Juan abal jaja’ tsemthachits, tam c’alechic quim penchi in inictal. In nenchi abal quin joliy. \s1 A Jesús im pijchal bo’ mil i inicchic \r (Mt. 14.13–21; Lc. 9.10–17; Jn. 6.1–14) \p \v 30 Jun a q’uicha talbel tamcun in abathualejilchic a Jesús c’al jaja’, in tala’ t’ilchal jahua’ in t’ajamalchic ani jahua’ in exobchamalchic. \v 31 Tam uchanchic c’al a Jesús: \p ―Huana cu c’ale tu coyol hue’ al jun i c’uajattalab pil. \p Antsana in ulu, cum yabats u jolc’anal jaja’chic ca c’aputs c’al tin ebal axi yantalam an inicchic ax u ulelel. \p \v 32 Tam ta c’ale al i tan a Jesús junax c’al in exobalilchic. Ne’ets al i c’uajattalab pil. \v 33 Ani tsu’tab abal pel a Jesús tihua’ ne’ets junax c’al in exobalilchic. Tam athlatschic yan i inicchic, ani oc’ox ulits jaja’chic tihua’ jun ti ne’ets a Jesús ani in exobalilchic. \v 34 Tam ti calejits a Jesús al an tan, tam in tsu’u jun i pulic cuenel i inicchic muthat taja’. In yajnanchalchic cum xe’ets ejtil i cuenel i ovejachic yab jita’ ta ca beletna. Tam in ts’i’quiyal quin exobchichic c’al yan i cau: \v 35 Taley lej huaclejits, ani chich in exobalilchic quin ucha’ a Jesús: \p ―Lej huaclejits ani ni jita’ yab u c’uajil teje’. \v 36 Cum yab jant’o in cua’alchic an mulcunel quin c’apu, ca ucha’ ca c’ale ti al i q’uimathlomchic ani ti al i bichouchic axi utat abal quin ts’a’iy jant’o quin c’apu. \p \v 37 Toc’tsin a Jesús: \p ―Tata’chic ca pijchi an mulcunel. \p Toc’tsin jaja’chic: \p ―Auxe’ max ca lejey qui pijchi an mulcunel c’al tsab i bo’ inic i tumin denario i pan qui ts’a’iy. \p \v 38 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Quit c’ale ca tsu’u jay i pan a cua’al. \p Tam tin tsu’uhuits, huichc’on junil ani in olchi a Jesús antse’: \p ―I cua’al bo’ i panchic ani tsab i to’ol. \p \v 39 Tam a Jesús in ucha’ an mulcunel ca buxcan ti cuenel ti cuenelchic ba’ an tsabal jun ti hua’ats i tsacam tom. \p \v 40 Ani tats ti buxcanchic ti bo’ inic ti junchic i cuenelchic ani ti tsab inic c’al lajuj ti junchic i cuenelchic. \p \v 41 Tam a Jesús im bats’u axi bo’ i pan ani axi tsab i to’ol. Tam in met’al ti eb ani im pitha’ i c’ac’namal yan c’al a Dios. Taley in mu’u am pan ani im pitha’ in exobalilchic quin huat’banchi an mulcunel. Jaye im pitha’chic an to’ol quin huat’banchi an mulcunel. \v 42 C’aputs patal an mulcunel ani ajhuejits. \v 43 Taley in exobalilchic a Jesús in thaya’ an jilc’omach pan ani an jilc’omach to’ol, ma lajuj tsab i t’ocnal t’uchichithits. \v 44 Ajith an inic pel i bo’ mil axi c’aputs. \s1 Belal a Jesús eblim an ja’ \r (Mt. 14.22–27; Jn. 6.16–21) \p \v 45 Taley a Jesús in ucha’ in exobalilchic ca otsits al an tan ani ca oc’chith c’ale ti Betsaida jum poq’ue’ am pulic lejem, ani jaja’ ne’ets ca jilc’on ne’ets quin aba’ ca c’alets an mulcunel. \v 46 Tam tin aba’its ca c’ale, tam jaja’ c’athiy al jun i bolchal ca olon. \p \v 47 Aclejits ani an tan ne’ets tam ts’ejel al am pulic lejem, ani a Jesús c’uajate ba’ an tsabal. \v 48 In tsu’u a Jesús abal u tanc’uiyab an tan c’al i tsapic ic’ ani lej t’ojlabits quin xalu an ja’ abal quim beltha’ an tan. Tal chuthelits ani c’ale a Jesús c’al in exobalilchic, ne’ets belbel eblim an ja’. In t’aja’ ejtil max ne’ets quin huat’anchi in exobalilchic. \v 49 Tam tsu’tab ne’ets belbel eblim an ja’, ani u tsalpanchab hualam pel i labax. Tam thajnal in exobalilchic. \v 50 Patal jaja’chic t’elelel in ichich c’al i jiq’ueltalab. Tam a Jesús in tauna’ in ucha’chic: \p ―Tiquin lej tsapnanaychic ta ichich. Yab quit jiq’ueychic cum nana’its jats ax in tal c’al tata’chic. \p \v 51 Tam otsits a Jesús c’al jaja’chic al an tan, ani yabats juchuchul an ic’ tamna’. Ani lej jic’pab a Jesús c’al in exobalilchic cum in coytha’ an ic’. \v 52 Aba ani’ in tsu’umalits a Jesús quin yanetha’ i pan, yabaye in lej exlanchal in lej tsap. T’ujbabathechic in ichich. \s1 A Jesús in jelthal an ya’ulchic ti Genesaret \r (Mt. 14.34–36) \p \v 53 Taley talbel ultsitschic a Jesús ani in exobalilchic jum poq’ue’ am pulic lejem ti tsabal Genesaret. Taja’ tats tin huic’a’ an tan tin hualte’lil am pulic lejem. \v 54 Ani lej thubat an inicchic in exla’its abal ja’its a Jesús axi calejits al an tan. \v 55 Jaxtam thubat c’alechic tim puhuel nixe’ xi tsabal quin aliy i ya’ulchic quin ne’tha’ ju’tamits ta ca xe’tsin a Jesús. Ani u chanchinal a Jesús yan i ya’ulchic, ma al i tseyte’ tat tu chi’thab. \v 56 Ju’tamaquitsq’ui ti xe’ets a Jesús max ti al i cuenchalab, max ti al i bichouchic, max ti al i alte’ q’uimath, taja’ u chanchinal ani u mo’canchab i ya’ulchic ju’ta ta ca huat’ey. Ani an ya’ulchic in lej canat ucha’ a Jesús max in ejtohual quin tacchi hue’ in acan in nacat coton. Ani patal ax in tacchal tala’ jeley. \c 7 \s1 Ax u jolbiyab c’al a Dios \r (Mt. 15.1–20) \p \v 1 Taley chich c’al a Jesús i fariseochic ani talchic i exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés, tal ma ti Jerusalén. \v 2 Jaja’chic in tsu’u in exobalilchic a Jesús talchic u c’apul ani yab t’acacath in c’ubac, ani in jolbiychic. \v 3 Jaja’chic an fariseo ani jat’hua’ patal an Israelchic in ujnam quin t’aja’ in ujnamtal im biyal juntalchic. Yab u c’apulchic max yab oc’ox quin t’acacay in c’ubac. \v 4 Tam ca huichits ti ts’a’um, tam ne’ets quin t’acacay in c’ubac abal max ca tsu’tat ti t’ocat c’al a Dios. Hua’atse yan q’ue’at i ujnamtalab in t’ajalchic. In ujnam quin t’acacay jaye an uts’umtalab ani an juyul ani an eyextalab pat’al ani an coytalab tsey jun tu buxcanal tam ne’ets ti c’apul. Antsana’ tin t’ajalchic abal max ca tsu’tat ti t’ocat c’al a Dios. \v 5 Tam conoyab a Jesús c’al an fariseochic ani c’al nixe’ xi exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés antse’: \p ―¿Jale’ a exobalilchic in jec’onchal am biyal ujnamtalab axi jilchinenec c’al im biyal juntalchic? Yab in t’acacayal in c’ubac tam ne’ets ti c’apul abal max ca tsu’tat ti t’ocat c’al a Dios. \p \v 6 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―It eb t’ocatq’uichic jant’ini’ tit thuchathits c’al an caulome Isaías antse’: \q1 Axe’ xi inicchic tin c’ac’nalq’ui nana’ c’al in hui’, ani tin lej ichich tin ou tsu’tal. \q1 \v 7 Jolat in c’ac’naxtal cum jats ax i exobchithq’ui c’al in at inic ani yab c’al a Dios, in ulu a Isaías. \m \v 8 Tata’chic a jec’onchal in abatnaxtal a Dios abal ca t’aja’q’ui jant’ini’ a biyal juntalchic. A t’acacayalchic an juyul ani an uts’umtalab jant’ini’ jaja’chic in t’ajamal. Yantalam i ujnamtalab antsana’ a t’ajalchic. \p \v 9 A Jesús in uchayechic: \p ―A jec’onchal in abatnaxtal a Dios abal ca t’aja’q’ui yan i biyal ujnamtalab. \v 10 An ts’ejcath cau binath c’al a Moisés in ulal antse’: Ca c’ac’na’ a tata ani a mim. Ca tsemtha jitats quithab cahuilix c’al in tata ani c’al in mimcua’. \v 11 Ani tata’chic a jilal an inic quin hualba’ in tata ani in mim tam in yejenchal jant’o. Yab quin tolmiychic max quin ulu in tala’ pitha’its a Dios jahua’ in co’oyamalchic. Quin ulu Corbán ani alhua’its. Corbán ti tenec in le’ quin ulu abal pithachits c’al a Dios. \v 12 Tam jaja’chic quin ulu antsana’, tam a ulalchic yabats in cua’al in uchbil quin tolmiy in tata ani in mim. \v 13 Antsana’ ta hualbanchal in abatnaxtal a Dios c’al i ujnamtalab axi it huat’banchame c’al a biyal juntalchic. Ani más yane i ujnamtalab a t’ajalq’ui antsana’. \p \v 14 Tam a Jesús in caniy ca más utey an mulcunel c’al jaja’, ani in ucha’chic: \p ―Tiquin alhua’ ats’anchi ani ca ejtiychic jahua’ ne’ets tu ucha’. \v 15 Jahua’ in c’apal an inic yab ja c’al tu jolbiyab c’al a Dios. Jahua’ quin co’oy tin ichich yab alhua’ ani quin t’aja’ jats c’al tu jolbiyab. \v 16 Jitats junat in ichich c’al nana’ u ichich, quin lej alhua’ bina’ in xutsun c’al axe’ xi cau. \p \v 17 Taley tixc’an a Jesús c’al an mulcunel ani otsits al jun i ata. Taja’ conoyab c’al in exobalilchic quin lejquiy nixe’ xi jalpith cau tin cuenta c’al jant’o tu jolbiyab an inic c’al a Dios. \p \v 18 A Jesús in ucha’chic: \p ―¿Jayetseq’ui tata’chic yab a ejtiyal? Jahua’ in c’apal an inic yab ja c’al tu jolbiyab c’al a Dios. \v 19 Tocat u ulel tin chucul, ani talbel u calel tin inictal jahua’ yab alhua’. Yab u ulel tin lej ichich. \p C’al axe’ xi cau a Jesús in le’ quin ulu abal alhua’ ca c’apat patal an c’apnel, cum yab ja tu jolbiyab an inicchic c’al a Dios. \p \v 20 A Jesús in uchayechic: \p ―Jahua’ quin t’aja’ an inic yab alhua’ tin ichich jats c’al tu jolbiyab c’al a Dios. \v 21 Tin ichich an inic u tujel i quithab tsalap. Jaxtam hua’ats jita’ uxumbe ani jita’ inicbe. Jaxtam hua’ats jita’ c’ambibil c’al an uxum. \v 22 Jaxtam hua’ats jita’ cue’ ani jita’ c’a’inchix c’al jahua’ yab in c’al. Jaxtam hua’ats jita’ in t’ajal pojcax ani jita’ in t’ajal c’ambix. Jaxtam hua’ats jita’ lej c’ambinelom c’al in cuete’ le’nomtal. Jaxtam hua’ats jita’ pa’ixnom ani jita’ quithab uchax. Jaxtam hua’ats jita’ in c’athatnal tim ba’ ani jaxtam hua’ats jita’ in t’ajal yab tsalpath. \v 23 C’al patal axe’ jahua’ yab alhua’ quin t’aja’ an inic jats c’al tu jolbiyab c’al a Dios. \s1 A Jesús in jelthal jun i uxum axi yab i Israel ani c’al tu belnal jaja’ jaye \r (Mt. 15.21–28) \p \v 24 Taley tixc’an a Jesús taja’, c’ale tihua’ al i cuenchalabchic axi cuentalith ti bichou Tiro ani ti bichou Sidón. Otsits al jun i ata, cum yab in le’ taja’ jita’ ta ca tso’obna. Bel aba ani’, yab in ejtou ca tsinat c’uajiy. \v 25 Jun i mimlab thubat in exla’ abal a Jesús ta c’uajat, ani chich in tuthu in c’ualal tin tamet. In cua’al in ts’ic’achil co’oyab c’al i at’ax teneclab. \v 26 Pel i uxum axi yab i Israel, cum in xits’al ti tal pel i sirofenicia. In conchi a Jesús ca canchin an at’ax teneclab tin ts’ic’achil. \v 27 A Jesús in toc’tsiy: \p ―Yab in tomnal i inic quin tixc’anchi am pan in tsacamilchic ani quim pet’nanchi am pic’o’ quin c’apchi. An tsacamchic oc’ox quin c’apu am pan. \p \v 28 Tam toc’tsin an mimlab: \p ―Ojni’ lej chubax jahua’ a ulal, Ajatic. Aba ani’, bel am pic’o’ tin alam an mexa in c’apchal am pejlam pan ax u ijcanalq’ui tam u c’apul an tsacamchic. \p \v 29 Tam uchan c’al a Jesús: \p ―Lej chubax jahua’ a ulu. Quit c’alets, cum canchinits a ts’ic’achil an at’ax teneclab. \p \v 30 Tam ti ultsits tin q’uima’ an mimlab, tam in tsu’u cuatsat tin huaytal in ts’ic’achil canchithits an at’ax teneclab. \s1 A Jesús in jelthal jun i inic tsine ani hueque’ cau \p \v 31 Taley tixc’an a Jesús taja’ al an cuenchalabchic axi cuentalith ti bichou Tiro ani ti bichou Sidón, ani ne’ets tsa’bibil al i bichouchic axi cuentalith ti Decápolis. Taley ultsits ti pulic lejem Galilea. \v 32 Ani taja’ chanchin jun i inic axi tsine ani hueque’ cau, uchan max quim punchi in c’ubac. \v 33 Tam a Jesús ta in ne’tha’ hue’ pil. Im balchi in ch’uchub c’ubac tin xutsun, ani taley in tubcay in ijil tin ch’uchub c’ubac ani in umchi tin lec’ab. \v 34 Tamna’ in met’a’ ti eb, ani c’al i thuchumtalab tin ichich in ulu: \p ―Efata. Ti tenec cau in le’ quin ulu quit japq’uinchat. \p \v 35 Tameq’ui thubat japq’uinchatits in ots’oxtal ani hualcanchatits in thuc’chul in lec’ab. Ma tamits t’ajat u tajax cau. \v 36 Ani huichits a Jesús jun ti muthat an inicchic, in ucha’chic yab quin olchi jita’ jahua’ t’ajchinenec nixe’ xi inic. Aba ani’ lej uchanchic antsana’, bel xe’ets ti olchix. \v 37 Ani lej jic’pab ani lej t’iloxnab a Jesús c’al nixe xi inicchic jahua’ in t’ajamal. In uluchic: \p ―Patal jahua’ in t’ajal axe’ xi inic lej huinat alhua’, ma in ots’oxmethal an tsinechic ani in jelthal an mo’chic abal ca cahuin. \c 8 \s1 A Jesús im pijchal am pulic mulcunel \r (Mt. 15.32–39) \p \v 1 Jun a q’uicha c’uajat mulcuthits yantalam i inicchic, ani yab in cua’al jant’o quin c’apu. Ani a Jesús in caniy ca chich in exobalilchic, in ucha’: \p \v 2 ―U lej yajnanchal an mulcunel, cum oxits a q’uicha ti c’uajat c’al nana’ ani yab in cua’al jant’o quin c’apu. \v 3 Max cu aba’ ca c’ale tin q’uima’ el ichich ne’ets ca luxan ti bel, cum yantalam che’nec lej ou. \p \v 4 In ulu tam in exobalil: \p ―¿Jant’o ti qui pijchi an mulcunel ani teje’ yab hua’ats ma ni jun i q’uimath jun ti qui elchi i c’apnel? \p \v 5 A Jesús in conoychic: \p ―¿Jay i panchic a cua’al? \p Toc’tsinchic: \p ―I cua’al buc i pan. \p \v 6 Tam a Jesús in ucha’ an mulcunel ca buxcan tsabal. Taley im bats’u axi buc i pan ani im bina’ i c’ac’namal yan c’al a Dios. Tam in mu’u ani im pitha’ in exobalilchic, ani jaja’chic in huat’banchi an mulcunel. \v 7 Jaye im bina’ i c’ac’namal yan c’al a Dios c’al xi tsab ox i tsacam to’ol, ani in ucha’ in exobalilchic quin huat’banchi an mulcunel. \v 8 Tim patal an mulcunel c’aputs ani ajhuejits. Taley in exobalilchic a Jesús in thaya’ an jilc’omach, ma buc i t’ocnal t’uchichithits. \v 9 Jelat ti tse’ mil i inicchic jats c’aputs. Tam a Jesús in ucha’ an mulcunel ca c’alets. \v 10 Taley jaja’ c’al in exobalilchic otsits al i tan, ta c’alechic ma ti tsabal Dalmanuta. \s1 An fariseochic in le’ quin tsu’u i labith t’ajbilab ti tsu’bixtalab \r (Mt. 16.1–4; Lc. 12.54–56) \p \v 11 Chich i fariseochic in ts’i’quiyal ti cau c’al a Jesús. In tacchiquiyal in ucha’ quin t’aja’ i labith t’ajbilab ti tsu’bixtalab abal quin tejhua’metha’ max chubax in cua’al in tsap c’al a Dios ti eb. \v 12 Tam c’al i thuchumtalab tin ichich a Jesús in ulu: \p ―¿Jale’ hualam in le’ axe’ xi inicchic nan cu tejhua’metha’ u ey c’al i labith t’ajbilab? Lej chubax u ulal abal yab ne’ets cu t’ajchi. \p \v 13 Tam tixc’an a Jesús c’al nixe’ xi fariseochic, otsits junil al an tan c’al in exobalilchic, ani ta c’alechic jum poq’ue’ am pulic lejem. \s1 An c’ac’chixtalab c’oye c’al an fariseochic \r (Mt. 16.5–12) \p \v 14 In exobalilchic in uc’chiy quin ne’tha’ i pan quin c’apu tam ne’etsits al an tan. Juncats i pan expith in cua’alq’ui. \p \v 15 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Ca t’aja’chic ti cuenta yab ca bats’u an c’ac’chixtalab c’oye ax in cua’al an fariseochic ani axi ts’at’atchic c’al a Herodes. \p \v 16 Tam conóx jun c’al xi jun ani in uluchic: \p ―Antsana’ hualam in ulu cum yab i cua’al i pan. \p \v 17 Cum a Jesús in tso’ob jant’o in ulalchic, jaxtam in ucha’chic: \p ―¿Jale’ a ulalchic abal yab a cua’al i pan? ¿Jale’chic ma lejat yabaye tin exlanchal u lej ey? ¿Jale’ hualam t’ujbabathechic a ichich? \v 18 A cua’alchic a hual ani a xutsun. ¿Jale’ yab it tsu’ux ani jale’ yab it ots’ox? ¿Jale’ it lejat uc’pithchic? \v 19 ¿Jay i t’ocnal an jilc’omach a thaya’ tam nan u pijchiyamal c’al nixe’ xi bo’ i pan bo’ mil i inicchic? \p Toc’tsin jaja’chic: \p ―I thaya’ lajuj tsab i t’ocnal. \p \v 20 ―¿Jay i t’uchichith t’ocnal an jilc’omach a thaya’ tam nan u pijchiyamal c’al nixe’ xi buc i pan tse’ mil i inicchic? \p Toc’tsin jaja’chic: \p ―I thaya’ buc i t’uchichith t’ocnal. \p \v 21 Tam a Jesús in conoychic: \p ―¿Jale’ hualam tata’chic yabaye tin exlanchal u lej ey c’al u labith t’ajbil? \s1 A Jesús in tsu’uxmethal jun i joc’tsi ti Betsaida \p \v 22 Taley ulits a Jesús c’al in exobalilchic ti Betsaida, ani taja’ chanchin jun i joc’tsi. Ani lej canat taunab a Jesús max ca tacchinchat in hual abal ca tsu’uxme. \v 23 Tamna’ in yac’uchi in c’ubac an joc’tsi, in lotocna’ quin caltha’ al am bichou. In tubcay in ijil tin ch’uchub c’ubac ani in umchi tin hual an joc’tsi, ani tam in conoy max tsu’uxits. \v 24 Cum thabubul tsu’ux an joc’tsi, in toc’tsiy: \p ―U tsu’tal i inicchic ejtil max pel i te’lom, ani u tsu’tal ejtil max belelelchic. \p \v 25 Tam a Jesús in tsab tacchi junil in hual, ani an joc’tsi in luba’ ca tajax tsu’xin. Tam ojni’ in lej tajax tsu’talits patal jahua’ quin met’a’. \v 26 Ani cum a Jesús ne’ets quin aba’ ca c’ale tin q’uima’, in ucha’ antse’: \p ―Yab quit otsits ta bichou, ani yab ca olchi jita’ jahua’ it t’ajchinenec. \s1 A Pedro in olnal abal a Jesús ja’its a Cristo \r (Mt. 16.13–20; Lc. 9.18–21) \p \v 27 Taley a Jesús c’al in exobalilchic xe’ets ti tsa’bibil al i bichouchic axi cuentalith ti Cesarea Filipo. Tam ti ne’ets tihua’chic ti bel, a Jesús in conoyal in exobalilchic: \p ―¿Jant’ini’ hualam tin olnal an inicchic c’al u ey nana’? \p \v 28 Toc’tsin jaja’chic: \p ―Talchic in ulal abal tata’ pel it Juan pujax. Talchic in ulal abal pel it Elías, ani talchic in ulal abal pel it caulome c’al a Dios axi junaquecua’. \p \v 29 Ani a Jesús in conoyalechic: \p ―¿Ani tata’chic jant’ini’ tin exlanchal u ey? \p Tam toc’tsin a Pedro: \p ―Tata’its ojni’ pel it Cristo axi it bijithits ne’ets quit aban c’al a Dios quit chich. \p \v 30 Tam a Jesús in lej uluth ucha’ in exobalilchic yab quin olchi jita’ max jaja’its pel a Cristo. \s1 In olnal a Jesús abal ne’ets ca tsemtha \r (Mt. 16.21–28; Lc. 9.22–27) \p \v 31 Tam a Jesús in ts’i’quiy quin lej olchi in exobalilchic jant’o ne’ets ca t’ajchin jaja’ in Juntal patal an inicchic. Lej bijchithits ne’ets ca yajchiquiyat ani ca pojca c’al an yejtselabchic Israel ani c’al an oc’lec pale’chic ani c’al an exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. Ne’ets ca tsemtha ani oxchilab q’uicha ne’ets ca ejtha. \v 32 Antsana’ a Jesús in lejquith olchi in exobalilchic. Tam a Pedro in ne’tha’ a Jesús hue’ pil ani in c’uiyath ucha’ yab in tomnal antsana’ quin tsalpay abal ne’ets ca tsemtha. \v 33 Huilq’uin a Jesús ani tocat in met’al in exobalilchic. Tam jaja’ in c’uiyath ucha’ a Pedro jaye antse’: \p ―Satanás, quit tixc’an c’al nana’. Yab a tsalapnanchal in tsalap a Dios, expith in tsalap an inic jats a tsalapnanchal. \p \v 34 Tam a Jesús in caniy ca utey in exobalilchic ani an mulcunel, ani in ucha’chic: \p ―Quin t’ajat jilcachiquiy in cuete’ culbetal jitats in le’ ca ts’at’ey c’al nana’. Aba ani’ max ca yajchiquiyat c’al an inicchic ani ma ca le’na ca tsemtha, bel tiquin ts’at’enchi. \v 35 Jitats in le’ expith quin t’aja’ in cuete’ culbetal, jats ne’ets ca q’uibey. Jitats quim bina’ tim ba’ c’al tu ebal nana’ ani c’al tin ebal an alhua’ cau, jats ne’ets ca jec’ontha. \v 36 Ni jant’o ti exbath max an inic quin tala’ c’alna’ jahua’ teje’ tsabal ani quin q’uiba’its in ejattal. \v 37 Ni jant’o yab hua’ats in exbath ejtil in c’athpich exbath in ejattal. \v 38 Xo’ lej hualbith an inicchic ani yab belom c’al nana’. Jitats tiquin tithenanchi u bij ani u cahuintal c’al jaja’chic, nana’ ne’ets cu tithena’ tam quin huichiy junil quim puhuethanchat u bij c’al u Tata ti eb. Nana’its tin Juntal patal an inicchic ne’ets quin huichiy junax c’al an t’ocat ángelchic. \c 9 \p \v 1 A Jesús in uchayechic antse’ in exobalilchic: \p ―Lej chubax nan tu uchalchic abal hua’ats axi tata’chic yab ne’ets quit thubat tsemets, biyat ma tiquin tsu’u in c’uajatits tin lej Ts’ale c’al u lej tsap. \s1 A Jesús in tejhua’methal tim ba’ hue’ jalc’uthits in tejhua’ inictal \r (Mt. 17.1–13; Lc. 9.28–36) \p \v 2 Acac a q’uicha talbel a Jesús in ne’tha’ a Pedro ani a Jacobo ani a Juan al jun i t’ec’at oc’ bolchal. Taja’ in tejhua’methal tim ba’ c’al jaja’chic hue’ jalc’uthits in tejhua’ inictal. \v 3 Maq’uiq’uil in toltomil ani lej thacninil ejtil i pojoth tsam, ma i pac’ul toltom teje’ tsabal ni jayq’ui’ yab in ejtohual quim bajuthanchi ejtil in toltomil a Jesús lej c’athpich thacninil. \v 4 Ani jaja’chic in tsu’u jaye c’uajatits a Elías ani a Moisés ti t’ilomchic c’al a Jesús. \v 5 Tam a Pedro in ucha’ a Jesús: \p ―Exobchix, tequeth alhua’ abal xo’ teje’ u junat c’uajatchic huahua’. Qui ts’ejca’ ox i pathel ata, jun abal tata’, jun abal a Moisés, ani jun abal a Elías. \p \v 6 Antsana’ tin ulu a Pedro, cum jun jic’tohual yab in tso’bim jant’o quin más ulu. Jaye jiq’uel junax c’al in at exobalchic. \v 7 Ani pa’iy jun i mule’ i tocou ti eb c’al ti paxq’uiq’uiyatchic. Al nixe’ xi tocou in ats’a’chic u cau a Dios antse’: \p ―Axe’ ja’its pel u ichich hual Tsacamil. Jats jaja’ ca ats’anchichic in cahuintal. \p \v 8 Tameq’ui axi ox an exobal in tsu’u expith jilc’on a Jesús. Xant’ojits a Elías ani a Moisés. \p \v 9 Taley tam ti ne’ets pa’a’alchic al am bolchal a Jesús c’al axi ox in exobalil, in ucha’chic abal yab quin olchi jita’ jahua’ in tsu’u. Quin aychi quin olchi ma tam ca ejthajits jaja’ ti al an jolimtalab in Juntal patal an inicchic. \v 10 Cum antsana’ ti uchanchic c’al a Jesús, jaxtam in tsinat t’ilal tin ichich jahua’ in tsu’umalits. Expith in t’iloxnalchic abal jant’o tam cau nix abal ne’ets ca ejtha ti al an jolimtalab. \v 11 Tam a Jesús conoyat c’al jaja’chic: \p ―¿Hualam max chubaxcua’ jahua’ in ulal an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés, abal a Elías oc’chith ne’ets ca chich ani talbel ne’ets ca chich a Cristo? \p \v 12 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―Lej chubax ne’ets ca oc’chith chich a Elías quin tala’ ts’ejcanchi patal. Ani in ulal an T’ocat Thuchlab abal nana’ tin Juntal patal an inicchic ne’ets quin yajchiquiyat ani ne’ets quim pojca c’al an inicchic. \v 13 Nan tu uchalchic abal che’nequits jun axi ejtil a Elías ani t’ajchinenec quithab c’al an inicchic, cum antsana’ le’na ca t’ajchin. Antsana’ cum jant’ini’ tin ulal an T’ocat Thuchlab ne’ets quin yajchicna’. \s1 A Jesús in canchal i at’ax teneclab jun i cuitol \r (Mt. 17.14–21; Lc. 9.37–43) \p \v 14 Taley huichitschic a Jesús c’al axi ox in exobalilchic jun ti c’uajat axi q’ue’at in exobalilchic. In tsu’u c’al jaja’chic muthat yantalam i inic. Ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés hueutsíx c’al in exobalilchic a Jesús. \v 15 Ani tam ti tsu’tabits tal a Jesús, patal axi taja’chic in jic’pal ani utey c’al in athic quin tsapnetha’ a Jesús. \v 16 Tam a Jesús in conoychic nixe’ xi exobchixchic c’al an ts’ejcath cau: \p ―¿Jant’o tam cau ax a hueutsixnal c’al u exobalilchic? \p \v 17 Toc’tsin jun i inic c’al axi muthat taja’ in ulu: \p ―Exobchix, te tu chanchal u cuitolil c’uajchith ani mo’bethachits c’al i at’ax teneclab. \v 18 Abal ju’tamaquits ca xe’tsin u lej tsapic c’olohuab, ma u ijcab tsabal c’al an at’ax teneclab. U bititil in ijil ani u huech’ech’el in camab c’al an yajal. Tocat u luxuxmel in inictal. U ucha’chic a exobalilchic abal tiquin canchinchi an at’ax teneclab, ani yab in ejtouchic. \p \v 19 Toc’tsin a Jesús in ucha’chic: \p ―Tata’chic ojni’ yab tim belal. In ohuat c’uajinec c’al tata’chic tu c’aya’nal, ani yabaye tim belamal. Tiquin chanchi an cuitol teje’. \p \v 20 Tam ti chi’thachits an cuitol tin tamet a Jesús, an at’ax teneclab in tsu’u a Jesús ani in lej ts’ebtsinthal an cuitol. Ma ijca tsabal junil ani t’ulq’uiq’uil ti c’ale, ani u bititil junil in ijil. \v 21 Tam a Jesús in conoy in tata an cuitol: \p ―¿Ma jayq’ui’ ti ts’at’enec an ts’ebtsintalab c’al an cuitol? \p Toc’tsin in tata an cuitol: \p ―Ma tin t’ele’tal ti ts’at’enec. \v 22 Yan i calat u ijcab al i c’amal ani al i itse’, cum u le’nab ca tsemtha’ c’al nixe’ xi at’ax teneclab. Tucu yajnanchi ani tucu tolminchi max ca ejtou. \p \v 23 Tam uchan c’al a Jesús: \p ―Nan u ejtohual tu tolminchi c’al patal ma jutamits huichat a ejtohual tiquim bela’. \p \v 24 Tam in tata an cuitol in lej thajat ulu: \p ―Ojni’ u belalits, ani u lej le’ max tata’ tiquin tolmiy tu más beloyoye. \p \v 25 Tam ti a Jesús in tsu’u abal u lej q’uits’c’omanal an mulcunel, in c’uiya’ an at’ax teneclab. In thubat ucha’: \p ―At’ax teneclab, it lej mo’bethom ani it lej tsinebethom c’al an inicchic. Nan tu uchal quit tix’can c’al axe’ xi cuitol, ani ni jayq’ui’ yab quit huichiy quit otsits c’al jaja’ junil. \p \v 26 Tam an at’ax teneclab in lej ts’ebtsinthal an cuitol ani in lej tsapic thajanthal, ma jilc’on ejtil max tsemenec an cuitol. Ani yan i inic in ulu abal tsemetsits. \v 27 Tam a Jesús in yac’uchi in c’ubac ani in ts’acba’ ca cubiy. \p \v 28 Taley a Jesús otsits al jun i ata, ani taja’ tsinat conoyab c’al in exobalilchic: \p ―¿Jale’ yab i ejtou huahua’ qui canchi an cuitol nixe’ xi at’ax teneclab? \p \v 29 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―Ne’ets ca ejtouchic ca caltha’ nixe’ an at’ax teneclab, expith quit lej olon ani quit pablats yab quit c’aputs. \s1 A Jesús in olnal junil abal ne’ets ca tsemtha \r (Mt. 17.22–23; Lc. 9.43–45) \p \v 30 Calejitschic taja’ a Jesús junax c’al in exobalilchic, c’ale ani xe’etsits ti Galilea. Yab in le’ jita’ c’al ta ca tso’obna max xe’ets taja’. \v 31 Lej exome in exobchal in exobalilchic. In olchalchic abal jaja’ in Juntal patal an inicchic ne’ets ca bina tin c’ubac i inicchic abal ca tsemtha ani oxchilab q’uicha ne’ets ca ejtha. \v 32 Aba ani’ antsana’ olchinenec axe’ xi cau in exobalilchic a Jesús, bel yab in ejtiyal ani in ts’ejnal quin más conomichiquiye a Jesús abal ca lejquinchat an cau. \s1 Jita’ axi más huinat exbath in ey \r (Mt. 18.1–5; Lc. 9.46–48) \p \v 33 Taley ultsitschic a Jesús junax c’al in exobalilchic ti bichou Capernaum. Otsitschic al i ata ani taja’ a Jesús in conoyal in exobalilchic antse’: \p ―¿Jant’o tam cau ax a hueutsixnamal tihua’ ti bel? \p \v 34 Yab toc’tsinchic t’ajat, cum in hueutsixnamal jita’ c’al jaja’chic axi más huinat exbath in ey. \v 35 Tam buxcan a Jesús ani in caniy ca más utey axi lajuj tsab in exobalilchic. In ucha’chic: \p ―Jitats in le’ quim baju ti más huinat exbath in ey tin tamet a Dios, quin tsa’ca’ tim ba’ ani quin tolmiy patal jitaquitsq’ui tam inic. \p \v 36 Tam a Jesús in c’uajba’ jun i tsacam tin tamet in exobalilchic. Taley talbel im pumba’ tin ocob, ani in ucha’ in exobalilchic: \p \v 37 ―Max jitats quim bats’u jun i tsacam ejtil axe’ c’al nana’ u bij, tin mac’uchith bats’uhualne. Ani max jitats tiquim bats’u yab expith nana’ tim bats’uhual, jaye in mac’uchith bats’uhual u Tata ti eb ax tin abamal quin chich teje’ tsabal. \s1 Axi yab tomolnax \r (Lc. 9.49–50; Mt. 10.42) \p \v 38 Tam uchan a Jesús c’al a Juan: \p ―Exobchix, huahua’ i tsu’u jun i inic ti canchixnanchal a bij c’al i at’ax teneclab, ani i c’anchi cum yab ts’at’enec c’al huahua’. \p \v 39 Toc’tsin a Jesús: \p ―In tomnalac yab ca c’anchi, cum jitats quin t’aja’ i labith t’ajbilab c’al u lej bij pel i chubax inic. Yab ne’ets tiquin q’uibts’oth eyenthanchi u bij ani yab ne’ets tiquin quithab t’iloxnanchi u bij. \v 40 Jitats yab u tomolnax c’al huahua’ jats axi junat in ichich c’al huahua’ i ichich. \v 41 Max jitats ti pithalchic i ja’ ca uts’a’ c’al tin ebal nana’ u bij ani c’al tin ebal cum tata’chic pel tu c’al nana’, jats lej chubax ne’ets ca pithan i atabilab c’al u Tata ti eb. \s1 An hualbinthom \r (Mt. 18.6–9; Lc. 17.1–2) \p \v 42 Lej c’athpich hualbith jitats quin t’ajchi ca hualbin jun i tsacam axi nan tim belal. In tomnalac ca palchin i alchic tsa’ t’ujub tin nuc’ an hualbinthom ani ca pet’na al i pulic lejem ca t’ajat uc’tsin. \v 43 Max ti hualbinthalac a c’ubac in tomnal ejtil max ca t’ajat muts’q’uiy. In tomnal quit otsits tihua’ ti eb c’al a Dios c’al juncats a c’ubac, ani yab quit jolohuat ti al am pulic c’amal c’al tsab a c’ubac. Taja’ ni jayq’ui’ yab u teptsinal an c’amal. \v 44 Taja’ ne’ets ca ets’ey c’uajiy an c’amal ani an yajchictalab. \v 45 Max ti hualbinthalac a acan in tomnal ejtil max ca t’ajat muts’q’uiy. In tomnal quit otsits ti eb c’al a Dios c’al juncats a acan, ani yab quit jolohuat ti al am pulic c’amal c’al tsab a acan. Taja’ ni jayq’ui’ yab u teptsinal an c’amal. \v 46 Taja’ ne’ets ca ets’ey c’uajiy an c’amal ani an yajchictalab. \v 47 Max ti hualbinthalac a hual in tomnal ejtil max ca t’ajat caltha’ jun a hual. In tomnal quit otsits ti eb jun ti a Dios in t’ajal ti Ts’ale c’al juncats a hual, ani yab quit jolohuat ti al am pulic c’amal c’al tsab a hual. \v 48 Taja’ ne’ets ca ets’ey c’uajiy an c’amal ani an yajchictalab. \p \v 49 Patal jitats ca c’uajiy c’al a Dios ne’ets ca t’ojojonchat in ichich c’al i yajchictalab. Patal ne’ets ca bina c’al jaja’ t’ojojonchithits in ichich ejtil ti biyal bina t’ojojonchithits i ts’acchixtalab tsemthach co’nel jolchithits i at’em. \v 50 An at’em in cua’al in huinat alhua’ ey tam yab tsamc’ac’ath. Max tsamc’ac’athits, yabats jant’o ti alhua’. Tata’chic ca cuxuy an yajchictalab ani a Dios ne’ets ti t’ojojonchi a ichich ca baju tit alhua’ ejtil i at’em axi alhua’. Tam ne’ets quit c’uajlelen jun ejetchic jun c’al xi jun. \c 10 \s1 A Jesús in exobchal tin cuenta an jilcacaxtalab c’al i tomquilab \r (Mt. 19.1–12; Lc. 16.18) \p \v 1 Calejits a Jesús ti bichou Capernaum, c’ale ti Judea jum poq’ue’ am pulic itse’ Jordán. Taja’ u mulcunal junil yantalam i inicchic, ani a Jesús in exobchalchic cum antsana’ in ujnamits ti exobchix. \v 2 Tam utey i fariseochic in le’ quin tacchiquiy a Jesús. In conoyalchic max a Dios in jilal an inic quin jilcacay in tomquil. \v 3 Toc’tsin a Jesús in conoychic: \p ―¿Jant’o in ulal a Moisés tin thuchath cahuintal tin cuenta jahua’ tata’chic tin conoyal? \p \v 4 Toc’tsinchic: \p ―In ulu abal an tomquith uxum ca oc’ox ts’ejcanchat ani ca pithan an u jun tu olnab jale’ ne’ets ca jilcacayat, ani tiq’uele tam an inic in ejtohual quin jilcacay in tomquil. \p \v 5 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Cum lej t’ujbathchic in ichich an inic, jats tin thucha’ a Moisés abal bel an inic quin jilcacay in tomquil. \v 6 Yab antsana’ ti c’a’alac tam ti a Dios in ts’ejca’ jun i inic ani jun i uxum. \v 7 Jaxtam in ulu a Dios abal an inic ca tixc’an c’al in tata ani in mim abal ca juncun c’al in tomquil. \v 8 Ani tam juncunenequits ejtil max juncats tin ebchiccua’. \v 9 Cum antsana’ juncatsmethachits jaja’chic c’al a Dios, jaxtam yabats alhua’ max an inic quin jilcacay in tomquil. \p \v 10 Taley otsitschic in exobalil alta ti al an ata jun ti c’uajat a Jesús, ani conoyab jaja’ tin cuenta nixe’ xi cau an jilcacaxtalab c’al i tomquilab. \v 11 A Jesús in ucha’chic: \p ―Max i inic quin jilcacay in tomquil ani ca tomquin c’al q’ue’at i uxum, tamna’ pel i uxumbe ani in t’ajchal i hualabtalab in oc’ox tomquil. \v 12 Max i uxum quin jilcacay in tomquil ani ca tomquin c’al q’ue’at i inic, tamna’ pel i inicbe ani in t’ajchal i hualabtalab in oc’ox tomquil. \s1 A Jesús im bats’uhual an tsacamchic \r (Mt. 19.13–15; Lc. 18.15–17) \p \v 13 Taley chanchinal a Jesús i tsacamchic abal ca tacchin c’al jaja’. Ani in exobalilchic a Jesús tocat in ts’i’quiyal quin c’uiya’ an chi’thom. \v 14 Tam tin tsu’u a Jesús abal antsana’ c’uiyax in exobalilchic, tam tsacuy ani in ucha’chic: \p ―Yab ca c’anchi an tsacamchic yab ca chi’tha c’al nana’. Expith jitats tsa’at in ichich ejtil in ichich i tsacam, jats ax im bats’uhual a Dios ti Ts’ale tin ichich. \v 15 Jitats yab antsana’ tsa’at in ichich, yab in ejtohual quim bats’u a Dios ti Ts’ale tin ichich ani yab ne’ets ca c’uajiy ti eb jun tin t’ajal a Dios ti Ts’ale. Jats an lej chubaxtalab nan tu uchalchic. \p \v 16 Taley a Jesús im pumbal ti junchic an tsacamchic tin ocob, ani im punchal in c’ubac tin oc’. \s1 Taunab a Jesús c’al jun i cuitol inic rico \r (Mt. 19.16–30; Lc. 16.18–30) \p \v 17 Tam ti ne’ets a Jesús ti bel, tal jun i inic c’al in athic. Ulcan tin tamet a Jesús ani in tuthuhual in c’ualal, ani in conoyal: \p ―¿Jant’o pel u uchbil cu t’aja’ abal quin it ejatliyat abal ets’ey? Tata’ it alhua’ exobchix tiquin ucha’. \p \v 18 Tam uchan c’al a Jesús: \p ―¿Jale’ tin uchal tin alhua’? Hua’ats juncats expith axi alhua’, ja’its a Dios. \v 19 A tso’obits an uchbixtalabchic axi thuchat tin cahuintal a Dios antse’: Yab quit uxumbejin. Yab ca tsemtha’ a at inic. Yab quit cue’en. Ni jita’ yab ca t’ajchi an janamtalab. Ni jita’ yab ca c’ambiy. Ca c’ac’na’ a tata ani a mim. \p \v 20 Toc’tsin an inic: \p ―Ma tam tu tsacamtal u tala’ putumal an uchbixtalab c’al axe’ ax tin uchamal. \p \v 21 A Jesús in ichich hual met’a’ ani in ucha’: \p ―Hua’atse jant’o in le’ a Dios abal ca t’aja’. Quit c’ale ca tala’ nuju jahua’ a cua’al ani ca pitha’ an tumin an ts’ejhuantalchic. Max antsana’ ca t’aja’, tam ojni’ ne’ets quit pithan yan i c’alab tihua’ ti eb. Ani xo’ aba ma quit yajchiquiyat ani ma quit le’na quit tsemtha, bel tiquin ts’at’enchi. \p \v 22 Tam tin ats’a’ axe’ xi cau, ta c’ale lej yajchic ani lej t’e’pith in ichich, cum in le’ quin cuete’ c’alna’ axi yan in cua’al. \p \v 23 Tam a Jesús in met’a’ an inicchic axi muthat toninil c’al jaja’ ani in ucha’ in exobalilchic: \p ―Lej q’uibat an ricochic quim bats’u a Dios ti Ts’ale tin ichich. \p \v 24 Lej jic’pax in exobalilchic a Jesús c’al nixe’ xi cau jahua’ in ulu jaja’, ani jats tin tsab ucha’chic junil in exobalilchic antse’: \p ―Tsacamilchic, tu uchal lej q’uibat quim bats’u a Dios ti Ts’ale tin ichich jitats quin tsapna’ axi yan in cua’al. \v 25 Lej q’uibat ca huat’ey jun i camello tin lo’tal in acan i t’ithab, ani lej huat’ath más q’uibat abal i rico quim bats’u a Dios ti Ts’ale tin ichich max quin huat’ath tsapna’ axi yan in cua’al. \p \v 26 Tam c’al nixe’ cau lej jic’pax in exobalilchic a Jesús, ani conóx jun c’al xi jun: \p ―¿Max chubax antsana’ jahua’ in ulu, tam jita’ hualam ne’ets ca ejtohuat ca jec’ontha? \p \v 27 Tam a Jesús in met’a’chic ani in ucha’: \p ―An inicchic yab in ejtohual quin cuete’ jec’ontha’ tim ba’, expith c’al a Dios ojni’ ne’ets ca ejtohuat ca jec’ontha. A Dios expith patal in ejtohual quin t’aja’. \p \v 28 Tam uchan a Jesús c’al a Pedro: \p ―Ajatic, huahua’ i tala’ jilamal i c’al jahua’ i co’oyamal ani xo’ u ts’at’enec c’al tata’. \p \v 29 Toc’tsin a Jesús: \p ―Chubax nan tu uchalchic ne’ets ca pithan yan más c’al a Dios jitats in jilamal jant’o tin ebal u bij ani tin ebal abal pel i olnanchix c’al an alhua’ cau. Antsana’ ne’ets ca pithan max quin jila’ in q’uima’, max in ebchalchic, max in uxum ebchalchic, max in tata, max in mim, max in tomquil, max in tsacamilchic, max in tsabalil. \v 30 Teje’ tsabal ne’ets quim bats’uye ma bo’ inic huichc’oth, in q’uima’, in ebchalchic, in uxum ebchalchic, in mimchic, in tsacamilchic, in tsabalilchic. Jaye ne’ets ca othna c’al in at inicchic teje’ tsabal, ani ti eb ne’ets ca c’uajiy it ejatlith abal ets’ey. \v 31 Hua’ats xohue’ teje’ tsabal yan i inicchic pulic in ey, ani talbel ne’ets ca ajiyat tsipilin in ey ti eb c’al a Dios. Hua’ats jaye yan i inicchic axi xohue’ tsipilin in ey, ani talbel ne’ets ca ajiyat pulic in ey ti eb c’al a Dios. \s1 In olnal a Jesús junil abal ne’ets ca tsemtha \r (Mt. 20.17–19; Lc. 18.31–34) \p \v 32 A Jesús junax c’al in exobalilchic ne’etsits ti bel c’athithil ti Jerusalén, ani a Jesús hue’ más oc’chith ti ne’ets. In jic’palchic abal yab u jiq’uel a Jesús c’al jant’o ne’ets ca t’ajchin ti Jerusalén, ani jaja’chic ojni’ u jiq’uel. Tam a Jesús in ucha’ ca peleychic hue’, cum junil ne’ets quin olchichic jant’o ne’ets ca t’ajchin jaja’ tihua’ ti Jerusalén. \v 33 In ucha’chic: \p ―Ca lej t’aja’ ti cuenta xohue’ hue’its cu ulits ti Jerusalén. Taja’ nana’ tin Juntal patal an inicchic ne’ets quim bina tin c’ubac an oc’lec pale’chic ani tin c’ubac axi exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. Jaja’chic ne’ets tiquin jolbiy abal quin tsemtha. Taley ne’ets tiquin huat’ba’ tin c’ubac axi yab Israelchic. \v 34 Ani jaja’chic ne’ets tiquin tilibna’, ani tiquin mo’canchi i c’ubaclec, ani tiquin tubcay. Ma ne’ets tiquin t’ajat tsemtha’. Aba ani’ quin tsemtha, oxchilab q’uicha ne’ets quin ejtha ti al an jolimtalab. \s1 Conchinchab i alhua’talab a Jesús c’al a Jacobo ani c’al a Juan \r (Mt. 20.20–28) \p \v 35 Tam uteychic c’al a Jesús a Jacobo ani a Juan. In tata jaja’chic pel a Zebedeo. Uchan a Jesús c’al jaja’chic: \p ―Exobchix, huahua’ i le’ i alhua’talab tucu t’ajchi c’al jahua’ ne’ets tu conchi. \p \v 36 Tam a Jesús in conoy: \p ―¿Jant’o tam alhua’talab a le’ac abal nan tu t’ajchichic? \p \v 37 In uluchic: \p ―Tam tata’ ca lej t’aja’ tit Ts’ale teje’ tsabal huahua’ i le’ cu buxcan jun ta huinab ani jun ta c’uatab. \p \v 38 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Yab a alhua’ exbayamal jahua’ ax tin conchalchic. ¿A ejtohualchic ca yajchicna’ an yajchictalab ani an tsemtalab axi nan ne’ets cu yajchicna’? \p \v 39 Toc’tsin jaja’chic: \p ―I ejtohual. \p Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Chubax ne’ets ca yajchicna’te i yajchictalab ani i tsemtalab ejtil axi nan ne’ets cu yajchicna’. \v 40 Expith yab u uchbil abal nan tu pitha’ an q’uij quit buxcan jun tu huinab ani jun tu c’uatab. Pel in uchbil expith u Tata quim pitha’ an q’uij ca buxcan tu huinab ani tu c’uatab jitats jaja’ im bijiyamalits. \p \v 41 Axi lajuj in exobalilchic a Jesús tsacuy c’al a Jacobo ani c’al a Juan, cum antsana’ in le’ ca pithan an q’uij. \v 42 Tam a Jesús in caniychic ca utey, ani in ucha’chic: \p ―A tso’obits tata’chic abal am pulic oc’lec u tsapic abatnom ani in t’ajal ti pulic inic c’al am bichoulomchic. \v 43 Yab in tomnal tata’chic antsana’ ca t’aja’ jayetseq’ui. Max a le’ tit pulic a ey c’al a Dios, ca tolmiy a at belom. \v 44 Ani max a le’ tit lej c’athpich pulic a ey c’al a Dios, ca t’ayat tolmiy patal a at belomchic. \v 45 Cum nana’ tin Juntal patal an inicchic in che’nequits abal tin tolmix c’al an inicchic, ani yab tin tsapic abatnom. Ma ne’ets cu bina’ tu ba’ quin tsemtha ti calchixtalab abal yantalam i inic ca hualca ani yabats ca c’unat co’oyat c’al i hualabtalab. \s1 A Jesús in tsu’uxmethal jun i joc’tsi im bij Bartimeo \r (Mt. 20.29–34; Lc. 18.35–43) \p \v 46 Ulnenequits a Jesús junax c’al in exobalilchic ti Jericó ani calelelits taja’, ani ts’at’at jaye i mulcunel pulic. Ani quetelits tin hual am bel jun i joc’tsi im bij Bartimeo ti conol c’al i ts’ejhualixtalab tumin. Pel in tsacamil a Timeo. \v 47 Tam tin ats’a’ abal utat c’uajat a Jesús taja’, tam in thajat ucha’: \p ―Tata’ Jesús axi pel it at xits’lab c’al a David, tiquin yajnanchi. \p \v 48 Ani tamna’ c’uiynal c’al yan i inicchic taja’, uchan ca ts’ibc’an. Ani jaja’ más thajajal cahuin. In lej tsapic ucha’ a Jesús: \p ―Tata’ axi pel it at xits’lab c’al a David, tiquin yajnanchi. \p \v 49 Tam cubiy a Jesús ani in ucha’ axi muthatchic taja’: \p ―Ca ucha’ ca chich an joc’tsi. \p Ani ta c’ale axi uchanchic, ulits c’al an joc’tsi ani in ucha’chic: \p ―Xo’ quit culbejits, cum a Jesús in le’ ti tsu’u. Quit ts’aquiy ani cu c’ale c’al jaja’. \p \v 50 Tameq’ui an joc’tsi in thubat tixc’a’ in nacat coton, ani t’ic’ts’oth ts’acpan. C’ale ani ulits tin tamet a Jesús. \v 51 Ani conoyat c’al a Jesús: \p ―¿Jant’o a le’ abal nan tu t’ajchi? \p Toc’tsin an joc’tsi: \p ―U le’ abal tiquin tsu’uxmetha’. \p \v 52 Tam uchan c’al a Jesús: \p ―Ojni’ ne’ets tu tsu’uxmetha’ cum tim belamal. Xo’ a ejtohual quit c’ale cum jelthachits a hual. \p Ma tamna’its u tajax tsu’uxits, ani ts’at’ey c’al a Jesús. \c 11 \s1 U otsel a Jesús ti Jerusalén \r (Mt. 21.1–11; Lc. 19.28–40; Jn. 12.12–19) \p \v 1 Taley ne’etsits ca ulits a Jesús junax c’al in exobalilchic ti Jerusalén, ani im bajuchic utat ti bichou Betfagé ani ti bichou Betania axi utatchic ti bolchal Olivos. Ma taja’ a Jesús ne’ets quin aba’ tsab in exobalil c’al i cau. \v 2 In ucha’chic: \p ―Quit c’alechic al nixe’ xi bichou axi utat, ani taja’ ne’ets ca ela’ jun i burro huic’at axi lejat yabaye puname. Ca piliy ani tiquin chanchi teje’. \v 3 Max jita’ ti ucha’ abal jale’ ta piliyal, ca ucha’ abal nana’ in Ajatic ax u yejenchal. Jaye ca ucha’ abal thubat ne’ets cu huichba’. \p \v 4 Tana’ c’alechic in ela’ am burro huic’at ba’ i bel utat tin hui’lebil jun i ata. Im piliyalits. \v 5 Ani tam conoyab c’al talchic i inic: \p ―¿Jant’o a t’ajalchic a piliyal am burro? \p \v 6 Tam toc’tsin in exobalilchic a Jesús jant’ini’ ti uchanits c’al a Jesús quin toc’tsiychic. Tam uchanchic bel quin ne’tha’. \v 7 Tam in chi’tha’chic am burro c’al a Jesús. Im punchal jaja’chic in toltomil tin cux am burro, ani tam puney a Jesús. \v 8 Yan i inicchic in mo’cal in toltomil ba’ am bel jun ti ne’ets ca huat’ey a Jesús, ani talchic i inic in cotoyal in c’ue’el i tsacam te’ quin mo’canchi ti bel. \v 9 Ta ne’ets an mulcunel ti Jerusalén. Axi oc’ox ne’ets ani jaye axi tal cuxlabchic in thajat ulal antse’: \p ―Qui puhuethanchi im bij axi te talits. Ja’its axi tal abath c’al a Dios, ani ja’its qui ajatnanchi im bij. \v 10 Qui ajatnanchi im bij, cum hue’its ne’ets quin t’aja’ ti lej Ts’ale jant’ini’ tin t’aja’ ti ts’ale i biyal juntal David. Qui puhuethanchi im bij a Dios ti eb. \v 11 Antsana’ ti bats’uhuatits a Jesús ti Jerusalén. Ani talbel otsits ti al an tiyopan, ani in tala’ met’cachiquiyal jant’o in t’ajal an inicchic taja’. Taley cum huaclejits, c’ale a Jesús junax c’al axi lajuj tsab in exobalilchic ti Betania. \s1 A Jesús in c’uiyath taunal an te’ higuera \r (Mt. 21.18–19) \p \v 12 Ti chuthey q’uicha taja’ calejitschic ti bichou Betania, ani c’a’il a Jesús. \v 13 In tsu’u hue’ ou jun i xequeth te’ higuera. C’ale quin tsu’u max in cua’al in hualil. Cum yabaye pel in q’uijil ca hualin, ni jant’o tam hualilab yab in elchi, tocat xequeth. \v 14 Tam a Jesús in tauna’ an te’, in ucha’: \p ―Ni jita’ yabats ne’ets quin ela’ i hualilab c’al tata’ quin c’apu. \p In exobalilchic in ats’a’ jant’o in ulu a Jesús c’al nix an te’. \s1 A Jesús in quethmayal eleb i inicchic axi al am pulic tiyopan \r (Mt. 21.12–17; Lc. 19.45–48; Jn. 2.13–22) \p \v 15 Taley ulits a Jesús junax c’al in exobalilchic ti Jerusalén. Taja’ otsits ti al am pulic tiyopan, in tala’ quethmachiquiyal eleb axi nujul ani axi ts’a’um. Xe’ets in cuajlachiquinchal in mexajilchic an jalum tumin ani in lactemilchic an nujul lab cucu’. \v 16 Yab in jilal jita’ ti quititil c’al i nujnel al an tiyopan. \v 17 A Jesús in ucha’chic axi antsana’ tin eyenthal an tiyopan: \p ―Thuchathits ti al an T’ocat Thuchlab jahua’ in ulu a Dios antse’: U q’uima’ ja’its jun ta ca olon patal an inicchiccua’. Nan tu uchalchic abal xo’ tata’ a eyenthal abal ca cue’chi jant’o ax u che’el ti ol. \p \v 18 An oc’lec pale’chic ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés in ats’a’ jant’o antsana’ in ulu a Jesús, ani tamna’ thubat in aliyal jant’ini’ ti quin tsemtha’ a Jesús. Expith in ts’ejnalchic quin tejhua’ tsemtha’ cum jat’hua’ tim patal an inic in lej jic’panchal in exobchixtal a Jesús. \v 19 Taley taja’ calets a Jesús ti Jerusalén tam ti aclejits. \s1 Huayts’on an te’ higuera \r (Mt. 21.20–22) \p \v 20 Ti chuthey q’uichajits tam thaju, tamna’ u huat’el junil a Jesús junax c’al in exobalilchic jun ti c’uajat nixe’ xi te’ higuera. In tsu’uchic lejat huayts’onenequits ani tsemenequits. \v 21 Tam a Pedro in t’ila’ jant’o in uchamal a Jesús nixe’ xi te’, ani in ucha’ a Jesús: \p ―Exobchix, ca tsu’u lejat huayts’onenequits an te’ higuera ax a c’uiya’. \p \v 22 Toc’tsin a Jesús: \p ―Ca lej bela’chic a Dios. \v 23 Chubax nan tu uchalchic max ca ucha’ nixe’ xi ts’en ca tixc’a ani ca pet’na al i pulic lejem, a Dios ne’ets ti t’ajchi max ca lej bela’ c’al patal a ichich ani yab ca co’oy i hualamtalab ta ichich. \v 24 Jaxtam nan tu uchalchic abal patal jahuats ca conchi a Dios, jaja’ ne’ets ti pitha’ max chubax a lej belalits c’al patal a ichich abal ne’ets ti pitha’. \v 25 Tam it olchic ca paculanchi jitats ti t’ajchamal quithab, abal i Tata ti eb ti paculanchi a hualab. \v 26 Max tata’chic yab ca paculanchi a at inic, i Tata ti eb yab ne’ets ti paculanchi a hualab. \s1 In eyaltal a Jesús \r (Mt. 21.23–27; Lc. 20.1–8) \p \v 27 Huichits a Jesús junax c’al in exobalilchic ti Jerusalén. Xe’ets junil ti al am pulic tiyopan, ani uteychic an oc’lec pale’ ani an exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés ani an yejtselab Israel. \v 28 Ani conoyab a Jesús c’al jaja’chic: \p ―¿Jita’ ti pithamal an eyaltalab ani jita’ ti abamal abal ca t’aja’ jahua’ a t’ajal? \p \v 29 Toc’tsin a Jesús: \p ―Nana’ne ne’ets tu conoychic c’al jun i cau. Max tata’chic tiquin toc’tsinchi, tam nana’ne ne’ets tu olchichic c’al jant’o tam eyaltalab tu t’ajal jahua’ u t’ajal. \v 30 ¿C’al jita’ ti aban a Juan ti pujax? Tiquin toc’tsinchi, max c’al a Dios o max c’al i inic. \p \v 31 Tam jaja’chic in t’iloxnachiquiyal jahua’ in ulu a Jesús, ani taley in uluchic: \p ―¿Jant’ini’ ti qui toc’tsinchi? Max qui ulu abal c’al a Dios jats ti abnenec a Juan ti pujax, tam jaja’ ne’ets quin ulu abal jale’ yab i belchamal in cahuintal. \v 32 Max qui ulu abal c’al i inic jats ti abnenec, tam jant’o hualam ne’ets quin ulu am bichou. In ts’ejnalchic jant’o quin ulu am bichou, cum patal in lej belalits abal pel i lej chubax caulome abnenec c’al a Dios. \v 33 Jaxtam jaja’chic tocat in ucha’ a Jesús: \p ―Yab i tso’ob c’al jita’ ti abnenec a Juan ti pujax. \p Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Nana’ne yab ne’ets tu olchichic c’al jita’ tin abnenec ani c’al jita’ tim pithnenec u eyaltal cu t’aja’ jahua’ u t’ajal. \c 12 \s1 An jalpith cau c’al am pojcax t’ojonchixchic \r (Mt. 21.33–46; Lc. 20.9–19) \p \v 1 Taley a Jesús in ts’i’quiy junil quin tauna’ c’al i jalpith cau axi muthatchic c’al jaja’. In ucha’chic: \p ―Jun i inic in t’aya’ jun i lab t’uthublom, ani taley in tenmay c’al i te’. In ts’ejca’ in tsa’ub in hualil an lab t’uthub. Jaye in ts’ejca’ jun i t’ec’at tsac’ jun ti ca c’uajiy am beletnom lab t’uthublom. \p Taley im bina’ c’al jita’ ta ca t’ojonchat an lab t’uthublom. Tam c’ale ou an thabal. \v 2 Im baju in q’uijil an cotlats c’al an lab t’uthub, ani an thabal in aba’ jun i t’ojnal ca c’ale quim bats’c’unchi an lab t’uthub axi ne’ets ca jilc’on abal jaja’ an thabal. \v 3 Ultsits an t’ojnal ani tocat yac’uan c’al an t’ojonchixchic. Cuathan ani aban ca huichiy naptal c’al an thabal. \v 4 Tam an thabal in aba’ q’ue’at i t’ojnal. Tocat cui’iyat ani ts’ojbetha tin oc’ c’al i t’ujub, ani quithab uchan. \v 5 Taley an thabal in aba’ q’ue’ate. Ani jaja’ t’ajat tsemtha. Huilq’uith in aba’ i t’ojnalchic, ani tocat cuathan ani ma talchic jaja’ tsemtha. \p \v 6 Ani tin lej taltalits an thabal in lejat aba’ in cuete’ ichich hual tsacamil. In tsalpay abal chubax ne’ets ca alhua’ bats’uhuat in tsacamil. \v 7 Ani iba, expith in ulu an t’ojonchixchic antse’: Jats axe’ ne’ets ti c’alnanchix c’al an lab t’uthublom tam ca tsemets in tata. Qui tsemtha’ ani qui c’alnanchi huahua’. \v 8 Tam in yac’ua’chic ani in t’ajat tsemtha’, ani in caltha’ tin elebtal an lab t’uthublom. \p \v 9 Tam a Jesús in conoy axi c’uajat c’al jaja’chic: \p ―¿Jant’ini’ ti ne’ets quin t’aja’ nixe’ xi thabal lab t’uthublom? Ne’ets ca c’ale quin t’ajat tsemtha’ an t’ojonchixchic, ani ne’ets quim bina’ an lab t’uthublom ca t’ojonchat c’al q’ue’at i inicchic. \p \v 10 Auxe’ max yab a ajiyamalchic an T’ocat Thuchlab jun tin olnab nana’its ejtil in mimlab t’ujub antse’: \q1 An ts’ejcom atachic in ulu yab jant’o ti alhua’ axe’ xi t’ujub, ani tocat im pet’na’. \q1 Ani ja’its nix an t’ujub axi punuthits ti mimlab t’ujub. \q1 \v 11 Jats a Dios axi antsana’ im punu. Pel i lej jic’path t’ajbilab abal antsana’ ti punuthits c’al a Dios. \p \v 12 Tam c’al nixe’ xi cau a Jesús u le’nab ca yac’uan c’al talchic i inic ax in exla’its abal jaja’chic ja’its ax u uxnal al nixe’ xi jalpith cau. Expith in ts’ejnalchic max jant’o ca t’ajchin c’al am bichouchic max quin lej yac’ua’ a Jesús, ani ta c’alechic. \s1 An jalbixtalab tumin c’al an gobierno \r (Mt. 22.15–22; Lc. 20.20–26) \p \v 13 Taley aban ca c’alechic c’al a Jesús talchic i fariseo ani talchic axi ts’at’at c’al a Herodes, quin t’ajchi quin ulu i q’uibts’oth cau abal ca ejtohuat ca jolbiyat. \v 14 Ultsitschic c’al a Jesús, in ucha’chic: \p ―Exobchix, i tso’ob abal jahua’ tata’ ca ulu pel i lej chubaxtalab. Expith a olnanchal in tequeth belil a Dios. Yab a t’ajal ti cuenta jahua’its it uxnal c’al an inicchic, ani yab it poc’oth tsu’tom c’al an inicchic. Tucu ucha’ max i cua’al i uchbil o max yab i cua’al qui jalbiy an jalbixtalab tumin c’al an ts’ale oc’lec romano. \p \v 15 Cum a Jesús in exla’its abal pel i c’ambix cau, jaxtam in ucha’chic: \p ―¿Jale’ a le’chic tiquin macla’? Tiquim pitha’ jun i tumin abal qui met’a’. \p \v 16 Tam pithanits. Taley in met’a’ ani in conoy: \p ―¿Jita’ axe’ in hual ani jita’ axe’ im bij axi thuchath teje’ al an tumin? \p Toc’tsin jaja’chic: \p ―Pel in hual ani pel im bij an ts’ale oc’lec. \p \v 17 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Ca pitha’ an ts’ale oc’lec jahua’ pel a uchbil ca pitha’, ani ca pitha’ a Dios jahua’ pel a uchbil ca pitha’ jaye. \p Ani lej jic’panchab in toc’tsixtal a Jesús c’al axi che’nec ti maclaxchic. \s1 Conoyab a Jesús tin cuenta abal ne’ets ca ejtha an tsemelomchic \r (Mt. 22.23–33; Lc. 20.27–40) \p \v 18 Taley talchic i saduceo chich c’al a Jesús. Cum yab im belalchic abal max ne’ets ca ejtha an tsemelomchic, uchan a Jesús c’al jaja’chic: \p \v 19 Exobchix, a Moisés in thucha’ abal max ca tsemets jun i tomquith inic ani yab in co’oyamal i tsacam c’al in q’uimathil, ca tomquin in ebchal an tsemelom c’al an tsemchith uxum. Lequitsq’ui max quin co’oy i tsacam tam. \v 20 Hua’atsac buc i ebchalab. Tomquin an oc’ox, ani tsemets yab in co’oyamal i tsacam. \v 21 Taley tomquin in tsabchil ebchal an tsemelom c’al an tsemchith uxum. Tsemets jaja’, ani yab in co’oyamal i tsacam. Jayetseq’ui in oxchil ebchal an tsemelom tomquin c’al nixe’ xi tsemchith uxum, ani tsemets jaja’ jaye yab in co’oyamal i tsacam. \p \v 22 Tim patal nixe’ xi buc i ebchalab tomquinenec c’al nixe’ xi juncats uxum, ani ni jun yab in co’oyamal i tsacam. Taley tsemets jaye an uxum. \v 23 ¿Cum tomquinenec nixe’ xi uxum c’al axi buc i ebchalab teje’ tsabal, c’al jahua’ ti ne’ets ti c’uajiy ti tomiclab tam ca ejtha an tsemelomchic? \p \v 24 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―Tata’chic ojni’ lej q’uibts’othits a tsalap tin cuenta an tsemelomchic, cum yab a exlal an T’ocat Thuchlab ani yab a exlanchal in tsap a Dios. \v 25 Tam ca ejtha an tsemelomchic in ey an inic ani in ey an uxum yabats ne’ets ca tomquin. Ne’ets ca c’uajiychic ejtil an ángelchic axi ti eb yab u tomquinal. \v 26 Tin cuenta abal u ejthab an tsemelomchic hualam yab a ajiyamalchic jahua’ in thucha’ a Moisés, abal tauna jaja’ c’al a Dios ti al i tsacam te’ tam ti t’a’ilits. Uchan a Moisés antse’: Nana’its pel tin Diosil a Abraham ani tin Diosil a Isaac ani tin Diosil a Jacob, in ulu. \v 27 Cum a Dios pel in Diosil nixe’ xi ox i inic axi tsemenec teje’ tsabal, jaxtam i exlalits abal bel c’uajatchic ejate tin tamet a Dios. Lej q’uibts’oth a tsalap tata’chic tin cuenta an tsemelomchic. \s1 An uchbixtalab axi más huinat exbath \r (Mt. 22.34–40) \p \v 28 Taley utey c’al a Jesús jun i inic axi pel i exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. In ats’amalits jaja’ tam ti hueutsíxin an saduceochic c’al a Jesús. Cum in exla’its abal tsalpath in toc’tsixtal a Jesús, jaxtam in conoy: \p ―¿Jahua’ hualam an uchbixtalab axi más lej huinat exbath ti al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés? \p \v 29 Toc’tsin a Jesús: \p ―Ja’its ax in thuchanchi a Moisés in juntalchic Israel antse’: I Pay’lom Diosil jats juncats expith axi hua’ats. \v 30 Jats jaja’ ca lej jum putat c’anitha’chic c’al patal a ichich, ani c’al patal a ejattal, ani c’al patal a tsalap, ani c’al patal a tsapcua’. Nan tu uchalchic abal ja’its xe’ an uchbixtalab axi más lej huinat exbath. \v 31 Huinat exbath jaye an uchbixtalab ax in thucha’ a Moisés antse’: Ca c’anitha’ patal a at inic jant’ini’ ta c’anithal ta ba’cua’. Nan tu uchalchic abal yab hua’ats q’ue’at i uchbixtalab axi lej huinat exbath ejtil axe’ xi tsab. \p \v 32 Tam uchan a Jesús c’al nixe’ xi exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés: \p ―Exobchix, jahua’ tata’ a ulumal lej tequeth. Lej chubax hua’ats juncats a Dios, ani yab hua’ats q’ue’at. \v 33 Lej chubax pel in uchbil an inic quin lej jum putat c’anitha’ a Dios c’al patal in ichich, ani c’al patal in tsalap, ani c’al patal in ejattal, ani c’al patal in tsapcua’. Jaye quin c’anitha’ patal in at inic jant’ini’ tin c’anithal tim ba’cua’. Max antsana’ quin t’aja’, tam ojni’ más in exbath nixe’ xi inic tin tamet a Dios, yab ejtil axi expith in ts’acchiyal a Dios c’al yantalam i tsemthach t’u’lec ani c’al yantalam i ts’acchixtalab jahuaquitsq’ui. \p \v 34 Tam tin ats’a’ a Jesús abal antsana’ tsalpath toc’tsin nixe’ xi exobchix, in ucha’: \p ―A q’uibchale expith hue’ abal a Dios quin t’aja’ ti Ts’ale ta ichich. \p C’al axe’ xi cau ni jita’chic taja’ yabats in inicnal tim ba’ ti quin conomichiquiye a Jesús c’al jant’o. \s1 In ey a Cristo \r (Mt. 22.41–46; Lc. 20.41–44) \p \v 35 U exobchixe a Jesús ti al an tiyopan, ani in ucha’ axi taja’chic: \p ―In ulal an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés abal a Cristo pel in tsacamil a David. \v 36 Yab ja cum a David c’uajchith c’al an Espíritu Santo im bijiy a Cristo tin Ajatic. In ulu antse’: \p A Dios in ucha’ u Ajatic: \p Teje’ quit buxcan tu huinab c’ubac, ma nan tu pitha’its ta c’ubac a tolmolnaxilchic abal ca tala’ ata’. \v 37 Cum antsana’ a David im bijiy a Cristo tin Ajatic, jaxtam i tso’obits abal yab pel in tsacamil a David. \p An mulcunel axi c’uajat taja’ in lej culbetnanchal jahua’ antsana’ in ulu a Jesús. \s1 Jolbix a Jesús c’al an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau \r (Mt. 23.1–36; Lc. 11.37–54; 20.45–47) \p \v 38 A Jesús in exobchiye an inicchic al an tiyopan, in uchalchic: \p ―Ca lej t’aja’chic ti cuenta yab ca t’aja’ jant’ini’ in t’ajal an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. In culbetnal ca xe’tsin c’al in nacat coton abal max ca tsu’tat ti pulic in ey. Jaye ca lej tsapnethachic ti bel c’al yan i c’ac’naxtalab. \v 39 Ti al an tiyopan in lej c’a’inchal ca buxcan jun ti quetel axi lej c’athpich pulic in ey, aniye jaye tam hua’ats i ajib ts’alat c’apuxtalab. \v 40 Ani c’al im pojcaxtal bel in tixc’anchalchic i c’alab an tsemchith uxumchic. U lej ohuel ti ol expith abal max ca tsu’tat ti t’ocat. Jats jaja’chic axi ne’ets ca c’athpich jolbiyat c’al a Dios. \s1 An tsemchith uxum axi lej binom c’al an c’ac’naxtalab tumin \r (Lc. 21.1–4) \p \v 41 Quetel a Jesús ti al am pulic tiyopan tin tamet am poc’te’ jun tu binab an c’ac’naxtalab tumin. In me’tal an inicchic ax im binal an tumin taja’. Yan i ricochic im binal yan i tumin. \v 42 Chich jun i ts’ejhuantal tsemchith uxum im bina’ tsab i tsacam tumin cobre lej hue’ in jalbil. \v 43 A Jesús in caniy ca uteychic in exobalil, ani in ucha’chic: \p ―Lej chubax nan tu uchalchic abal axe’ xi ts’ejhuantal tsemchith uxum in lejat bina’ yab ejtil axi q’ue’at im bina’. \v 44 Axi q’ue’atchic im bina’ i jilc’omach tumin, ani jaja’ aba ani’ ts’ejhuantal in tala’ bina’ jahua’ in cua’alac quin cuxuthna’. \c 13 \s1 Ne’ets ca pacluhuat am pulic tiyopan ti Jerusalén \r (Mt. 24.1–2; Lc. 21.5–6) \p \v 1 Tam ti calejits a Jesús ti al am pulic tiyopan, uchan c’al jun axi lajuj tsab in exobalilchic: \p ―Exobchix, ca tsu’u an t’ujubchic jant’ini’ ti alhua’ ts’ejcathits ba’ an tiyopan ani ba’ an atachic ax in cuenta an tiyopan. \p \v 2 Toc’tsin a Jesús: \p ―Xohue’ a tsu’talchic am pulic tiyopan ani an atachic ax in cuenta an tiyopan. Ne’ets ca tala’ pacluhuat c’al i inicchic, ma ni jun i t’ujub yab ne’ets ca jilc’on t’i’póx c’al in at t’ujub. \s1 An tsu’bixtalab axi ne’ets ca t’ajan \r (Mt. 24.3–28; Lc. 21.7–24; 17.22–24) \p \v 3 Tam c’alechic a Jesús junax c’al in exobalilchic ani c’athiy ti bolchal Olivos axi c’uajat tin tamtal an tiyopan. Buxcan taja’ a Jesús hue’ pil c’al a Pedro ani c’al a Jacobo ani c’al a Juan ani c’al a Andrés. Ani uchan c’al jaja’chic: \p \v 4 ―I lej le’ abal tata’ tucu olchi jayq’ui’ ne’ets ca t’ajan jahua’ ti hui’i a ulumal. ¿Jant’o tam tsu’bixtalab qui aychi abal qui exla’ max thubat ne’ets ca taley an q’uij q’uicha? \p \v 5 Toc’tsin a Jesús: \p ―Ca lej t’aja’chic ti cuenta abal ni jita’ yab ti c’ambiychic. \v 6 Cum ne’ets ca chich yan i inic ti timc’ox c’al nana’. Ne’ets quin uluchic abal jaja’chic pel a Cristo axi abnenec c’al a Dios, ani antsana’ ne’ets quin c’ambiy yantalam i inicchic. \p \v 7 Yab quit jiq’ueychic tam quit t’ilchin i pejextalab axi yan u thayc’anal ani más axi taye tal, cum antsana’ bijithits abal ne’ets ca lej thayc’an. Yabaye ne’ets ca thubat taley an q’uij q’uicha. \v 8 I pulic bichoulom ne’ets ca pejéxin c’al pil i pulic bichoulom. An ts’alechic ne’ets ca tomolnáxin jun c’al xi jun. Ne’ets ca lej t’elelats an tsabal abal ju’tamq’ui, ani ne’ets ca hua’tsin yan i jayil. An inicchic ne’ets ca lej xe’tsin xacuecuel c’al jahua’ in tsu’tal u t’ajnal c’ac’ath. Ani patal axe’ jats expith in ts’i’quintal an lej yajchictalab axi más taye tal. \p \v 9 Ca junini’ ne’tha’chic ts’ejcacathits a ichich, cum ne’ets quit bina tin c’ubac i oc’lecchic quit othna. Ne’ets quit huithc’oyat tin tiyopanil an Israelchic. Ne’ets quit bina tin c’ubac i oc’lec eyalchic ani tin c’ubac i ts’alechic c’al tin ebal nana’ u bij, ani ne’ets tiquin olnanchi u bij tin tamet jaja’chic. \v 10 Tam ti yabaye talnecaquits an q’uij q’uicha, oc’oxe ne’ets ca olna an alhua’ cau tim puhuel an tsabal cum antsana’ ti bijithits ne’ets ca t’ajan. \v 11 Tam tit binathits tin c’ubac an oc’lecchic yab quit tsalpaxin, ani yab ca oc’chith tsalpay jant’o ne’ets ta ca ucha’chic. Expith ca ucha’ i cau ax quit pithan c’al a Dios tamna’. Yab ne’ets quit cuete’ cahuin, cum an Espíritu Santo jats ne’ets ti pitha’ i cau ca ucha’. \v 12 I ebchalab ne’ets ca bina c’al in at ebchal abal ca tsemtha, ani ma i tatalab ne’ets quim bina’ in cuete’ tsacamil abal ca tsemtha. I tsacamchic ne’ets quin tomolna’ in tata ani in mim, ma quim bina’ abal ca tsemthachic. \v 13 C’al tu ebal nana’ jat’hua’ tim patal an inicchic ne’ets ti at’a chic. C’al a t’ayath cuxuthal ne’ets quit jalunthachic ma ta ca taleyits an q’uij q’uicha. \p \v 14 Ca alhua’ ejtiyat c’al jitats quin ajiy axi más i cau in uluye a Jesús antse’: Ti biyalits an caulome c’al a Dios Daniel in q’uejab thucha’ abal ne’ets ca c’uajba ti al an t’ocat tiyopan jant’o lej c’ac’ath ani q’uibethom. Tam tata’chic ca tsu’u antsana’ c’uajbathits jun ti yab in uchbil ca c’uajiy taja’, tamna’ ax it c’uajatchic teje’ ti Judea quit thubat pit’c’on quit c’ale ti al an ts’en. \v 15 Tam quim bajuhuits nixe’ xa q’uicha, jitats c’uajat tin hualq’ui’lal in q’uima’ ca thubat pa’iy, ani ma yabats ca otsits alta quin calthaye jant’o. \v 16 Jitats c’uajat tin t’ayablabil, ma yabats ca huichiy tin q’uima’ quin calthaye in toltomil. \v 17 Lej ts’ejhuantal an uxum axi co’oth c’al i tsacam ani i uxum axi chuchuthome c’al i tsacam tam quim baju nixe’ xa q’uicha. \v 18 Quin conchichic a Dios abal yab quim baju ca pit’c’on ti al an tsamay q’uij. \v 19 Al nixe’ xa q’uichachic a Dios ne’ets quin abchi an inicchic i c’athpich yajchictalab axi ni jayq’ui’ yab in abchamal, ani ni jayq’ui’ talbel yab ne’ets quin abchi ejtil nixe’ lej huat’ath c’athpich an yajchictalab. \v 20 Max a Dios yab quin t’apiy nixe’ xa q’uij q’uicha lej c’athpich yajchictalab ni jita’ tam inic yab ne’ets quin cuxuy ni ohuat hue’. Cum a Dios lej c’anithom c’al jitats tacuthits tin c’al jaja’, jaxtam ne’ets quin t’apiy tin ebal jaja’chic. \p \v 21 Ne’ets ca xe’tsin i inicchic quin ulu teje’ c’uajat a Cristo ani jun ne’ets quin ulu tihua’ c’uajat a Cristo. Yab ca belchi ja. \v 22 Ne’ets ca chich i c’ambixchic ti timc’ox c’al nana’, ani talchic i inic ne’ets quin timc’oy i caulome c’al a Dios. Ma ne’ets quin t’aja’chic jaye i labith t’ajbilab ti tsu’bixtalab, max quin ejtou ani’ quin c’ambiy talchic i inic axi tacuthits tin c’al a Dios. \v 23 C’al patal axe’ xi cau nan tu q’uejab olchamalits tata’chic jahua’ yabaye t’ajnenequits. Jaxtam ca lej alhua’ pena’ ta ichich abal yab quit c’ambiyat c’al pil i cau. \s1 Jant’ini’ ne’ets ca tsu’tat tam ca chich junil in Juntal patal an inicchic \r (Mt. 24.29–35, 42–44; Lc. 21.25–36) \p \v 24 Ca taleyits nixe’ xa q’uicha lej huat’ath c’athpich yajchictalabchic, tam ne’ets ca yic’utsin a q’uicha ani a its’ yab ne’ets quim bina’ in tajax. \p \v 25 Ne’ets ca lej tsapic t’elelats an eb, ma ne’ets jololol a ot abal ju’tamq’ui. \v 26 Tam ne’ets quin tsu’tat nana’its tin Juntal patal an inicchic in talits ti eb al i tocoulom. Tam ne’ets cu tejhua’metha’ u lej tsap ani u lej ts’alat. \v 27 Ne’ets cu aba’ i ángelchic tiquin tamcunchi an inicchic axi nana’ u tacuyamalits tu c’al. Ne’ets ti tamcunchixchic ma tim puhuel an tsabal. \p \v 28 Ca ats’a’chic jun i jalpith cau c’al an te’ higuera. Tam ti it in c’ue’elchic ani u puthnalits in xequel, tam a exlalits abal hue’its ne’ets quim baju an c’ac’al q’uij. \v 29 Tam tata’chic ca tsu’uhuits u t’ajnal patal axe’ jahua’ nan tu uchamalits ne’ets ca t’ajan, tam ca exla’its abal hue’its nana’ ne’ets quin chich junil. \v 30 Lej chubax nan tu uchalchic abal yab ne’ets ca taley a juntalchic, ma oc’ox ca t’ajanits patal jahua’ axe’ nan tu olchamalchic. \v 31 An eb ani an tsabal jats ne’ets ca taley, expith nan u cahuintal ojni’ ni jayq’ui’ yab ne’ets ca taley. Ets’ey ne’ets ca putun. \p \v 32 Ni jita’ tam inic yab in tso’bim am pejath q’uicha ni am pejath hora tam antsana’ ne’ets ca t’ajan. Ma i ángelchic ti eb ani ma nana’its tin Tsacamil a Dios yab i tso’bim. Expith in tso’bim u Tata ti eb. \p \v 33 Cum yab a tso’bimchic an q’uicha ani an hora tam ne’ets quin huichiy junil, jaxtam ca junini’ ne’tha’ ts’ejcacathits a ichich tiquim bats’u. Tiquin lej junini’ aychi ani quit lej t’ayat olonchic. \v 34 Nana’its ejtil jun i thabal ata axi ne’ets ca c’ale ou. Oc’ox in uchbiy ti junchic in t’ojnalil jant’o ne’ets quin t’ojna’. In ucha’ am beletnom hui’leb ca lej c’uajiy ts’ejcacath ca japchin an hui’leb tam ca huichiycua’. \v 35 Antsana’ táta’chic quit lej c’uajiy ts’ejcacathits abal tiquim bats’u tam nan quin huichiy junil. Yab a tso’bimchic jayq’ui’ ne’ets quin huichiy junil, max tam ca aclejits, max tam ts’ejel acal, max tam c’a’al ca thajan an coxol, max tam thajuhuits. \v 36 I quin chich jun jic’tohual tu ela’ it c’uajatq’uichic ejtil i beletnom hui’leb axi huayamath. \v 37 Nan tu lej uluth uchalchic quit ets’ey c’uajiy ts’ejcacathits abal tiquim bats’u, ani ja’its an cau ax u lej uluth uchalac tim patal an inicchic ca ets’ey c’uajiy ts’ejcacathits. \c 14 \s1 An tomolnaxchic in le’ac quin yac’ua’ a Jesús \r (Mt. 26.1–5; Lc. 22.1–2; Jn. 11.45–53) \p \v 1 In q’uibchale tsab a q’uicha tam an Israelchic quin t’aja’ an ajib tin cuenta abal ti calthame im biyal juntalchic ti Egipto. Pel i q’uij tam an Israel quin c’apu i pan axi yab ts’ejcath c’al i c’ac’chixtalab c’oye. An oc’lec pale’chic ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés exome in alimichical jant’ini’ ti quin c’ambiy ani quin yac’ua’ a Jesús, cum in le’ quin tsemtha’. \v 2 In uluchic: \p ―Yab qui yac’ua’ tam ajib abal i ca thayc’an i xacueltalab al am bichou. \s1 Jun i uxum in jolchal i nihuihuiltalab tin oc’ a Jesús \r (Mt. 26.6–13; Jn. 12.1–8) \p \v 3 C’uajat a Jesús ti Betania tin q’uima’ a Simón ax in cua’alac an t’it’ axi c’apux c’al in anam t’u’ul. Tam ti quetelits a Jesús ba’ an mexa, chich jun i uxum in chal i frasco ts’ejcath c’al i t’ujub im bij alabastro. T’uchat an frasco c’al i nihuihuiltalab nardo lej chubax ani lej jalbith. Im pejcanchi in nuc’ an frasco, ani taley in jolchi an nihuihuiltalab tin oc’ a Jesús. \v 4 Tam tsacuy talchic axi taja’ c’uajat, in uluchic: \p ―¿Jale’ tu huac’labq’ui antse’ an nihuihuiltalab? \v 5 Ejtohuamejac ca nujuhuat ti ox i bo’ inicchic i denario ani an tumin pithnenecac an ts’ejhuantalchic. \p Ni hue’ yab culbetnanchat jahua’ antsana’ in t’aja’ an uxum. \p \v 6 A Jesús in ucha’chic axi tsacunec: \p ―Yab a cuenta jahua’ in t’ajamal axe’ xi uxum. Yab ca c’uiya’chic, cum lej alhua’ jahua’ tin tajchamal. \v 7 Cum ets’ey c’uajat an ts’ejhuantalchic c’al tata’chic a ejtohual ca t’ajchi i alhua’talab jayq’uits ta ca le’na’chic, ani nana’ expith jun i hue’ in c’uajat. \v 8 Tin t’ajchi jaja’ ma jant’inits in ejtohual. Aba ani’ yabaye in tsemenec, bel tin jolchi an nihuihuiltalab ejtil max tin q’uejab t’ojojonchalits u inictal tam ne’ets quin joliyat. \v 9 Lej chubax nan tu uchalchic abal ju’tamq’ui ca olnanchat an inicchic an alhua’ cau tim puhuel an tsabal, taja’ ca t’iloxnanchat jaye in t’ajbil axe’ xi uxum. \s1 A Judas in juncuhual an cau abal quin tsinat bina’ a Jesús \r (Mt. 26.14–16; Lc. 22.3–6) \p \v 10 Taley jun axi lajuj tsab in exobalilchic a Jesús c’ale quin tsu’u an oc’lec pale’chic abal quin tauna’ ani quin juncu an cau quin tsinat bina’ a Jesús tin c’ubac jaja’chic. Pel a Judas Iscariote. \v 11 Lej culbel jaja’chic tam in ats’a’ jant’o in ulu a Judas, ani in uluchic abal ne’ets quim pitha’ i tumin. Ma tam ti tamits a Judas in lej alimichical jant’ini’ ti quin tsinat bina’ a Jesús tin c’ubac in tomolnaxilchic. \s1 An Santa Cena tin cuenta in tsemtal a Jesús \r (Mt. 26.17–29; Lc. 22.7–23; Jn. 13.21–30; 1 Co. 11.23–26) \p \v 12 Im bajuhuits an c’a’al q’uicha an ajib tin cuenta am bichou Israel ti calthame ti Egipto ti biyal. Tamits tu c’apab am pan axi yab ts’ejcath c’al i c’ac’chixtalab c’oye ani tam tu tsemthab an cordero ti ts’acchixtalab. Conoyab a Jesús c’al in exobalilchic: \p ―¿Ju’tam a le’ qui t’ojojoy abal cu c’aputs tin cuenta in ajib am biyal bichou Israel ti calthame ti Egipto? \p \v 13 Cum a Jesús ne’ets quin oc’chith aba’ tsab in exobalilchic in ucha’chic: \p ―Quit c’alechic nihua’ ti bichou Jerusalén, ani taja’ ne’ets ca baju jun i inic in ic’tal i ja’ c’al i mul. Jats ca ts’at’enchi. \v 14 Jun ti jaja’ ca otsits ca ucha’ an thabal c’al an ata antse’: An Exobchix Jesús ti abchal jun i cau. Ti conoyal abal jahua’ tam alta ta q’uima’ ca matinchi quin t’aja’ an c’apuxtalab junax c’al in exobalilchic tin cuenta in ajib am biyal bichou Israel ti calthame ti Egipto. \v 15 Tam an thabal ata ne’ets ti olchi jun i pulic alta ts’ejcacathits tim pulic punchith atajil. Tats ta ca t’ojojoychic an c’apuxtalab ajib. \p \v 16 Tam c’ale axi tsab i exobal, ulitschic ti Jerusalén. In ela’ jant’ini’ ti uchanits c’al a Jesús, ani tats tin t’ojojoychic patal tin cuenta an c’apuxtalab ajib. \p \v 17 Ani aclejits tam ti ulitschic a Jesús junax c’al axi lajuj tsab in exobalilchic al nixe’ xi ata. \v 18 Tam ti quetelits ti c’apul ba’ an mexa, a Jesús in ucha’chic: \p ―Lej chubax tu uchalchic abal jun axi lajuj tsab c’al tata’chic ax it junax c’apul c’al nana’ ne’ets tiquin tsinat bina’ tin c’ubac u tomolnaxilchic. \p \v 19 Tam ojni’ lej t’e’pinchic, in conoyal ti junchic ti junchic: \p ―¿Hualamac xe’ max nana’ ja’its? \p \v 20 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―It lajuj tsab ta eb nana’ tu exobalil, ani ja’its jun ax u lej c’apul c’al nana’ u talabil. \v 21 Bel alhua’ quim bina ani quin tsemtha, cum nana’ tin Juntal patal an inicchic antsana’ im bijchithits ti al an T’ocat Thuchlab. Tocat lej c’athpich ts’ejhuantal nixe’ xi inic axi ne’ets tiquin tsinat bina’, cum ne’ets ca lej yajchiquiyat. Alhua’ max lejatac yab hua’tsinenec. \p \v 22 Biyat u c’apul an exobalchic, a Jesús im pena’ am pan ani im bina’ i c’ac’namal yan c’al a Dios. In mu’u ani im pitha’ in exobalilchic, ani in ucha’chic: \p ―Ca c’apuchic axe’ u anam t’u’ul. \p \v 23 Tam im pena’ an uts’umtalab c’al an vino ani im bina’ i c’ac’namal yan c’al a Dios. In huat’banchi in exobalilchic quin uts’a’ tim patal jaja’chic. \v 24 In ucha’chic: \p ―Axe’ pel u xits’al axi hue’its ne’ets quin huac’lanchat ti al an cruz abal yantalam i inicchic ca paculanchat in hualab. C’al tin ebal u huac’lath xits’al a Dios ne’ets quin ts’ejca’ i it jilchith cau c’al an inicchic. \v 25 Lej chubax nan tu uchalchic abal yabats ne’ets cu uts’a’ i vino lab t’uthub c’al tata’chic ejtil u t’ajal xo’. Ma tihua’ talbelaquits tam ti a Dios quin t’aja’ ti lej Ts’ale, tam tiq’uele ne’ets cu uts’a’ junil. \s1 A Jesús in olnal abal a Pedro ne’ets quin tsinca’ tim ba’ c’al jaja’ \r (Mt. 26.30–35; Lc. 22.31–34; Jn. 13.36–38) \p \v 26 Taley a Jesús ani in exobalilchic in ajatnanchi im bij a Dios, ani tam c’alechic ti bolchal Olivos. \v 27 Taja’ a Jesús in ucha’chic: \p ―Patal tata’chic tin ebal u tsemtal ne’ets quit t’apchin a tsalap axe’ xi acal. In olnab ti al an T’ocat Thuchlab jant’o ne’ets quin t’ajchin c’al a Dios antse’: Nan ne’ets cu tsemtha’ am beletnom oveja, ani ne’ets ca buc’uhuat tam an ovejachic, in ulu a Dios. \v 28 Talbel tam quin ejthajits ne’ets quin oc’chith c’ale ti Galilea, ani tata’chicte quit c’ale talbel. \v 29 Tam uchan a Jesús c’al a Pedro: \p ―Aba ma patal an ts’at’el ca t’apchin in tsalap yab ti ts’at’enchi, nan ojni’ ne’ets tu junini’ ts’at’enchi. \p \v 30 Toc’tsin a Jesús: \p ―Lej chubax nan tu uchal abal axe’ xi acal ne’ets ca tsinca’ ta ba’ c’al nana’ oxil i calat ma tam ti ibaque thajnenec tsabil i thajach an coxol. \p \v 31 Bel a Pedro in lej ucha’ a Jesús: \p ―Aba ma quin le’nane quin tsemtha junax c’al tata’, nan yab ne’ets cu tsinca’ tu ba’. \p Taley patal in exobalilchic a Jesús in ulu jayetseq’ui jant’ini’ in ulu a Pedro. \s1 Ol a Jesús ti Getsemaní \r (Mt. 26.36–46; Lc. 22.39–46) \p \v 32 Taley ulits a Jesús junax c’al in exobalilchic al jun i tsabal im bij Getsemaní. Taja’ a Jesús in ucha’chic: \p ―Quit jilc’onchic teje’, biyat nan ne’ets quin c’ale hue’ nihua’ quin olon. \p \v 33 Expith a Pedro ani a Jacobo ani a Juan jats axi ne’tha ca c’alechic jaye. Ani ley huat’ath c’athpich yajchic in ichich a Jesús, ma lej c’olothits tin inictal in ats’al. \v 34 Jaxtam in ucha’ axi ox in exobalil: \p ―U ats’al ejtil max u lej tse’eyab u ichich c’al i c’athpich t’e’pithtalab, ma ejtil ne’ets quin tsemetsits. Tata’chic quit jilc’on teje’ ani yab quit huayits. \p \v 35 Tam nixq’uin a Jesús hue’ nihua’, ani t’ajat pac’lun tsabal. In conchal a Dios max u ejtohuabac ca jaluntha abal yab quin yajchicna’ an yajchictalab axi taye tal. \v 36 In ucha’ a Dios antse’: \p ―Tata ti eb, a huit’al ca t’aja’ patal jahuats ca le’na’. Tiquin jaluntha’ abal yab cu yajchicna’ an yajchictalab axi taye tal. Ani max i, bel u lej le’ tu t’ajchi a culbetal ani yab u cuete’ culbetal. \p \v 37 Tam huichiy a Jesús jun ti c’uajat axi ox in exobalilchic, ani in tsu’u tocat huayamathchic. Ani in conoy a Pedro: \p ―¿Simón, it huayamathchic? ¿Jale’ yab a ejtouchic quit c’uajiy yab quit huayits ma ni jun i bora? \v 38 Ca junini’ ne’tha’chic ts’ejcacath a ichich quit olon abal yab ti ata’ an teneclab. Lej chubax lej canat a ichich ca olon c’al nana’, tocat a anam t’u’ul jats yab u lej tsapnel. \p \v 39 Tam c’ale junil a Jesús ca olon. In ucha’ in Tata ti eb jayetseq’ui an cau ax in oc’ox uchamalits. \v 40 Huichiy junil c’al axi ox in exobalilchic, ani in tsu’u tocat huayamathchic junil cum atanits c’al i ts’ebattalab. A Jesús in tauna’chic, ani jaja’chic yab in tso’ob jant’ini’ ta ca toc’tsin. \v 41 Oxchilab c’ale a Jesús ca olon, ani taley huichiy junil c’al in exobalilchic in ucha’chic: \p ―Xohue’ alhua’ max anac quit hue’ huayitschic ani quit coyots, tocat yab in tomnal ani’, cum im bajuhuits an hora nana’ tin Juntal patal an inicchic ne’ets quin tsinat bina tin c’ubac i hualbith inicchic. \v 42 Xo’ quit ts’aquiychic ani huana. Tax talits jaja’ axi ne’ets tiquin tsinat bina’ tin c’ubac u tomolnaxilchic. \s1 Yac’uan a Jesús \r (Mt. 26.47–56; Lc. 22.47–53; Jn. 18.2–11) \p \v 43 Exome ti cau a Jesús c’al in exobalilchic tam ti ulits a Judas axi jaye ajith c’al xi lajuj tsab an exobal. Ulits junax c’al jaja’ yan i yac’ual ts’ejcachic c’al i matset ani c’al i te’chic. Abnenec jaja’chic c’al an oc’lec pale’chic, ani c’al an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés, ani c’al an yejtselabchic Israel. \v 44 A Judas antse’ in olchi an t’ipchixtalab an yac’ualchic: \p ―Jitats nan cu ts’uts’bay, jats tata’chic ca yac’ua’ ani ca ne’tha’ lej alhua’ beletnath. \p \v 45 Tam utcan a Judas tin tamet a Jesús, in ucha’: \p ―Exobchix. \p Tameq’ui in ts’uts’bay. \p \v 46 Tameq’ui yac’uan a Jesús c’al in juntalchic a Judas. \p \v 47 Jun ax pel in exobalil a Jesús in jixa’ in matsetil ani in muts’q’uinchi in xutsun in tolmixal an ts’ale pale’. \v 48 Tam a Jesús in ucha’ an yac’ualchic: \p ―Tata’ ojni’chic it che’nec tiquin yac’ua’ c’al i matset ani c’al i te’chic ejtil max pel in cue’. \v 49 Chuthel chuthel in c’uajatac tin exobchix ta tiyopanil ani yab tin yac’ua’ taja’. Ma xo’ ojni’ tin yac’ualchic abal antsana’ ta ca putun an T’ocat Thuchlab jant’ini’ tin thuchnenequits antse’ quin yac’uan. \p \v 50 Tam t’ajat c’ale ti athil patal in exobalil a Jesús, ani tam jaja’ jilcacayatits. \s1 U pit’c’onal jun i cuitol \p \v 51 Expith ts’at’ate c’al a Jesús jun i cuitol axi malilith c’al i putat toltom. Ne’etsac ca yac’uan jaja’ jaye c’al an yac’ualchic c’al a Jesús. \v 52 Tocat yab lej ejtohuat ca yac’uan. Tam ti yac’uabac, expith am putat toltom jilc’on tin c’ubac an yac’ual, an ta c’ale an cuitol c’ot’it’ith. \s1 A Jesús tin tamet an cuenel axi c’athpich in ey an ts’ejcom cau tin cuenta an tiyopanchic Israel \r (Mt. 26.57–68; Lc. 22.54–55, 63–71; Jn. 18.12–14, 19–24) \p \v 53 Taley ta ne’thajits a Jesús ma tin q’uima’ an ts’ale pale’. Taja’ tamcunalits patal an oc’lec pale’chic ani i yejtselabchic Israel ani i exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. \v 54 Ani a Pedro ta tale ts’at’at hue’ ou. Talbel ulits jaye tin q’uima’ an ts’ale pale’, ani buxcan ti al am patio c’al an yac’ualchic ti thilal ba’ an c’amal. \p \v 55 Ani an oc’lec pale’chic ani an cuenel axi c’athpich in ey an ts’ejcom cau tin cuenta an tiyopanchic Israel in alimichical jant’ini’ ti quin jolbiy a Jesús abal ca tsemtha, tocat yab in elchal jant’ini’ ti quin chubax jolbiy. \v 56 Yantalam i inicchic in jolohual i janamtalab tin cuenta a Jesús, ani yab lej juncuth jahua’ in ulalchic. \v 57 Talchic i inic cubiy ti jolbix c’al i q’uet’ach cau. In uluchic: \p \v 58 ―I ats’a’ quin ulu antse’: Ne’ets cu paclu axe’ xi tiyopan axi pel in ts’ejcabil i inic, ani ti ox a q’uicha ne’ets cu ts’ejca’ junaque it axi yab pel in ts’ejcabil i iniccua’. \v 59 Tocat yab jununul an cau jahua’ in olnal an jolbixchic. \p \v 60 Taley cubiy an ts’ale pale tin tamet an cuenel ts’ejcom cauchic, ani in conoy a Jesús: \p ―¿Yab ne’ets ca toc’tsiy ni jun an jolbixtalab jahua’ it uxnal? \p \v 61 Yab toc’tsin a Jesús. Ani junil u conoyab c’al an ts’ale pale’: \p ―¿Tata’its it Cristo ti Tsacamil a Dios, a Dios axi huahua’ i c’ac’nal? \p \v 62 Toc’tsin a Jesús: \p ―Nana’ ojni’ ja’its. Ani tata’chic ne’ets tiquin exlanchi u ey tam in quetelits tin huinab c’ubac a Dios ti eb ax in cua’al patal in cuete’ tsap. Ani ne’ets tiquin exlanchiye u ey abal pel tin lej Juntal patal an inicchic tam quin huichiy junil pa’i’ilits al i tocoulom. \p \v 63 C’al nixe’ xi cau lej tsacuy an ts’ale pale’, ma in mits’al in nacat coton. In ulu: \p ―Yabats i yejenchal jita’ más tucu olchi tin cuenta axe’ xi inic. \v 64 Xohue’its ojni’ a ats’amal tata’chic jahua’ in ulumal ejtil max jaja’ pel a Dios. ¿Jant’ini’ ta tsalpayalchic nana’ jant’ini’ tu cu t’ajchi? \p Tam patal axi muthat taja’chic in toc’tsiy abal alhua’ max ca tsemtha, cum lej jolbithits jaja’. \p \v 65 Tam talchic i inic taja’ in tubcanchal a Jesús ani im paxq’uinchal in hual. In mo’canchal i c’ubaclec ani in uchalchic: \p ―Tucu olchi jita’ ti cuatha’. \p Taley an yac’ualchic jaye in mo’canchi i c’ubaclec tin hual a Jesús. \s1 A Pedro in tsincal tim ba’ c’al a Jesús \r (Mt. 26.69–75; Lc. 22.56–62; Jn. 18.15–18, 25–29) \p \v 66 C’uajat a Pedro ti al am patio tin q’uima’ an ts’ale pale’, ani ulits jun axi pel in cuthinelil an ts’ale pale’. \v 67 In tsu’u jaja’ a Pedro ti thilal ba’ an c’amal. In lej met’al, ani in ucha’: \p ―Tata’ ojni’ pel it ts’at’el c’al a Jesús Nazaretib. \p \v 68 Tam a Pedro in tsinca’ tim ba’, in ulu: \p ―Yab u exlal jita’ jaja’ ax a ulal. \p Tameq’ui ti calpanits eleb a Pedro, tam thajnalits an coxol. \v 69 Ani an cuthinel in lej met’al a Pedro junil, ani in ucha’ axi c’uajatchic taja’: \p ―Jaja’ ojni’ pel in juntal axi ts’at’elchic c’al a Jesús Nazaretib. \p \v 70 A Pedro in tsinca’ tim ba’ junil. Tam uchan jaye c’al axi c’uajatchic taja’: \p ―Lej chubax tata’its ojni’ pel ti juntal axi ts’at’elchic c’al a Jesús. Ti tejhua’methal a cahuintal abal pel it lej Galileajib jant’ini’ axi pel i ts’at’elchic. \p \v 71 Tam a Pedro in ulu alhua’ max ca t’ajat yajchiquiyat c’al a Dios max yab chubax jahua’ in ulumal. In cuba’ tim ba’ ti lej chubax, in ulu: \p ―Yab u exlal jita’ tam inic nixe’ ax a ulal. \p \v 72 Tameq’ui tin tsabchil thajnal an coxol. Tam a Pedro in t’ilpa’ jahua’ uchnenec c’al a Jesús abal ne’ets quin tsinca’ tim ba’ c’al a Jesús oxil i calat tam ti ibaque thajnenec an coxol tsabil. Tam tin tsalpanchi nixe’ xi cau jahua’ uchnenequits, tam ti uq’uin. \c 15 \s1 A Jesús tin tamet a Pilato \r (Mt. 27.1–2, 11–14; Lc. 23.1–5; Jn. 18.28–38) \p \v 1 Tam ti chutheyits, tamcun an oc’lec pale’chic ani an yejtselabchic Israel ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés ani an cuenel axi c’athpich in ey an ts’ejcom cau tin cuenta an tiyopanchic Israel. Taley in huic’a’chic a Jesús ani in ne’tha’ c’al a Pilato ax pel i gobernador ti Judea. \v 2 Taja’ conoyab a Jesús c’al a Pilato: \p ―¿Tata’its pel ti Ts’alejil an Israelchic? \p Toc’tsin a Jesús: \p ―Nana’ ja’its ojni’ ax a ulal. \p \v 3 Ani u lej jolbiyab a Jesús c’al yan i jolbixtalab c’al an oc’lec pale’chic. \v 4 Tam a Pilato in conoyale a Jesús: \p ―¿Yab t’ajat ne’ets ca toc’tsiy c’al ni jun i jolbixtalab ax ti jolbiyal? \p \v 5 Ani cum yab toc’tsin a Jesús, a Pilato yab in exlal jant’ini’ ti quin tsalpanchi. \s1 In ts’ejcaxtal a Pilato c’al a Jesús \r (Mt. 27.15–31; Lc. 23.13–25; Jn. 18.38—19.16) \p \v 6 In ujnam a Pilato quin hualca’ jun i huic’nel tam u t’ajnal an ajib tin cuenta abal calthame ti biyal an Israelchic ti Egipto. Quin hualca’ an huic’nel jitats ca bijchin c’al am bichou. \v 7 C’uajatchic ti al an huic’axte’ yan i inicchic axi pejexnenequits c’al an oc’lecchic ani tsemthomamathits c’al i inicchic. Jun jaja’ im bijchic Barrabás. \v 8 Uchan a Pilato c’al an mulcunel quin hualca’ jun i huic’nel jant’ini’ in ujnam quin t’aja’. \v 9 Toc’tsin a Pilato, in conoy: \p ―¿A le’ Israelchic abal nan tu hualcanchi axe’ axi pel a Ts’alejil? \p \v 10 A Pilato in exla’its abal u lej pa’ixnab a Jesús c’al an oc’lec pale’chic, ani jats ti binanchamejits tin c’ubac abal jaja’ quin jolbiy. \v 11 Ani an oc’lec pale’chic tocat in nixoc’nal an mulcunel abal quim bijchi a Barrabás ca hualca. \v 12 Tam a Pilato in conoy an mulcunel: \p ―¿Ani janto’ a le’ abal nan cu t’ajchi a Ts’alejil, Israelchic? \p \v 13 Ani lej thajat toc’tsin tamna’ an mulcunel: \p ―Ca t’ajat bina’ ca q’uet’ath tsemtha ti al an cruz. \p \v 14 Conoyabe an mulcunel c’al a Pilato: \p ―¿Jant’o yab alhua’ in t’ajamalac abal cu bina’? \p Ani lej thajat toc’tsin junil an mulcunel: \p ―Ca t’ajat bina’ ca q’uet’ath tsemtha ti al an cruz. \p \v 15 Tam a Pilato in aba’ an cau ca hualca a Barrabás, cum in le’ abal ca jilc’on culbel an mulcunel. Ani im bina’ a Jesús ca huithc’oyat c’al an soldadochic, ani taley ca ne’tha ca q’uet’ath tsemtha ti al an cruz. Ani antsana’ huithc’oyat a Jesús. \p \v 16 Taley an soldadochic in caltha’ a Jesús eleb ti al am patio, ani taja’ tamcun patal an soldadochic axi pel i beletnom c’al an gobernador. \v 17 Ani jaja’chic in tilibnath t’ajchal a Jesús ti ts’ale. In cay’chal i tsacni’ nacat coton ani im punchal tin oc’ jun i thipath q’uith corona. \v 18 In lej thajat uluchic i tilibnax cau antse’: \p ―Je’its an Ts’ale c’al an Israelchic. \p \v 19 Taley an soldadochic in cuajchal c’al i pacáb tin oc’ a Jesús, ani in tubcayal. In tilibnath tuthuhual in c’ualalchic tin tamet. \v 20 Tam ti antsana’ in lej tilibna’its, tam in tixc’anchi nixe’ xi coton ani in cay’chi in cuete’ c’al. Ma tamna’its t’ajat in ne’tha’chic quin q’uet’ath tsemtha’ ti al an cruz. \s1 Q’uet’ath tsemtha a Jesús ti al an cruz \r (Mt. 27.32–44; Lc. 23.26–43; Jn. 19.17–27) \p \v 21 Tam ti ne’ets ne’thabits a Jesús ti bel, tal jun i inic im bij Simón axi pel i Cirenejib. Tal eleb ti al am bichou ani u aynalits. Pel i tatalab c’al a Alejandro ani c’al a Rufo. Jats punuhuat c’al an soldadochic abal quin quitnanchi an cruz ax in quitnal a Jesús. \p \v 22 Taley ultsitschic al jun i c’uajattalab im bij Gólgota. Ti tenec cau in le’ quin ulu Tam’oc’. \v 23 An soldadochic im pitha’ a Jesús i vino xaluth c’al in xits’al i tsacam te’ mirra lej ts’a’ic. Yab in uts’a’. \v 24 Tam ti q’uet’athits a Jesús ba’ an cruz, tam an soldadochic in calthal i q’uij jant’ini’ ti junchic quin c’alnanchi in toltomil. \p \v 25 Pel i beleu hora an thaju ani q’uet’ath a Jesús ti al an cruz. \v 26 Tin oc’ an cruz punchithits i thuchlab jolbixtalab axi antse’ thuchath: Ja’its axe’ in Ts’alejil an Israelchic. \v 27 Q’uet’ath c’uajat jaye al i cruz c’al a Jesús tsab i cue’, jun tin huinab ani jun tin c’uatab. \v 28 Antsana’ ti putnal an T’ocat Thuchlab jant’ini’ tu thuchath olnab a Jesús antse’: Tsalpanchat jaja’ ti pojcax inic. \p \v 29 Ani talchic ax u huat’el ba’ am bel in quithab uchal tin hual a Jesús. Tocat in huihuohuiyal in oc’ cum im pojcal a Jesús. In ucha’chic i tilibnath cau: \p ―Tata’ ojni’ a ulumalits a ejtohualac ca paclu an tiyopan ani ti ox a q’uicha ca tsab ts’ejca’ junil. \v 30 Xohue’its ca jec’ontha’ ta ba’, quit pa’iy ba’ an cruz. \p \v 31 Ma tilibnab a Jesús jaye c’al an oc’lec pale’chic ani c’al an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. In tilibnath uluchic: \p ―In jec’onthamal q’ue’at i inicchic ani abal jaja’ yab in ejtohual quin jec’ontha’ tim ba’. \v 32 Max chubax jaja’ ja’its pel a Cristo ax u aychab c’al an Israelchic ca chich ti Ts’ale, ca t’ajat pa’iy ba’ an cruz. Ojni’ ne’ets qui bela’ max qui tsu’u pa’iyits. \p Ma tilibnab a Jesús c’al nixe’ xi tsab i cue’ jaye axi q’uet’ath ba’ i cruz. \s1 U tsemelits a Jesús \r (Mt. 27.45–56; Lc. 23.44–49; Jn. 19.28–30) \p \v 33 Taley tala’ yic’utsin tim puhuel an tsabal ma ti ts’ejel q’uicha ani ma ti ox hora an huacal. \v 34 Ma tam ti tamits nixe’ xi hora in lej tsapic ulu a Jesús: \p ―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? Ti tenec cau in le’ quin ulu: U Diosil u Diosil, ¿jale’ tin jilcacayamalits? \p \v 35 Ani talchic i inic axi c’uajat taja’ tam tin ats’a’ nixe’ xi cau, in uluchic: \p ―Ca ats’a’ jant’o in ulal in caniyal ca chich am biyal caulome c’al a Dios Elías. \p \v 36 Tam jun jaja’chic ax in ats’al thubat athlats abal quin iq’ui’ i thic’axtalab axi hue’ ejtil i cuinim. In tsabay al i ts’a’ic vino ani in umchi tin chum i te’. In utunchi tin hui’ a Jesús abal quin juts’u ani in ulu: \p ―Qui hue’ aychiye max ca chich a Elías quim pa’ba’ ti al an cruz. \p \v 37 Tam lej tsapic cahuin a Jesús, ani taley tsemetsits. \v 38 Tameq’ui ti cathlun ma ebal ani ma alal am pelcath toltom ba’ am pulic tiyopan. Jilc’on tsab i pejach. \v 39 Ani taja’ cubat jun i capitán soldado romano tin tamet a Jesús. Cum in ats’a’ lej tsapic thajan a Jesús ani in tsu’u jant’ini’ ti tsemetsits, in ulu: \p ―Axe’ xi inic ojni’ ja’its pel in Tsacamil a Dios. \p \v 40 Ani c’uajatchic hue’ ou taja’ talchic i uxum in met’al a Jesús ba’ an cruz. C’uajat a María Magdalajib, ani a Salomé, ani a María axi pel in mim a José ani a Jacobo an talbel cuitol. \v 41 Pel jaja’chic i uxum axi ts’at’enec ani tolmixin c’al a Jesús ma tam ti jaja’ xe’etsac ti Galilea. C’uajatchic taja’ jaye yantalam q’ue’at i uxum axi ulits ti Jerusalén junax c’al a Jesús. \s1 Joliyat a Jesús \r (Mt. 27.57–61; Lc. 23.50–56; Jn. 19.38–42) \p \v 42 Pel i viernes ani lej huaclejits. Pel an q’uicha tam ti t’ojojol an Israelchic tin cuenta an sábado. \v 43 Chich a José Arimateajib axi lej ajith ti al an cuenel axi c’athpich in ey an ts’ejcom cau tin cuenta an tiyopanchic Israel. Pel i inic ax in junini’ aychal a Dios ca chich quin t’aja’ ti lej Ts’ale teje’ tsabal. C’al in ichich tsaplilithits otsits c’al a Pilato quin conchi in inictal a Jesús quin joliy. \v 44 A Pilato in jic’pal max thubat tsemetsits a Jesús, ani in caniy ca chich an capitán soldado quin conoy max chubax tsemetsits. \v 45 Tam ti olchinits a Pilato abal chubax tsemenequits, tam in ucha’ a José quin ne’thanchi in inictal a Jesús. \v 46 Oc’ox c’ale in ts’a’iy jun i ts’alat putat toltom. Taley huichiy im pa’banchi in inictal a Jesús ani in thu’bay. Tam in ne’thanchi ani in mo’canchi al i jolimtalab tsajath jol paxal t’ujub. Ani jun i pulic t’ujub cubat taja’ in toliy ani im paxq’uinchi an otsnamtalab. \v 47 Ani taja’ a María Magdalajib ani a María in mim a José in tsu’uchic jun ti joliyat in inictal a Jesús. \c 16 \s1 Ejtha a Jesús \r (Mt. 28.1–10; Lc. 24.1–12; Jn. 20.1–10) \p \v 1 Huat’eyits an q’uicha sábado ani a María Magdalajib, ani c’al a Salomé, ani c’al a María in mim a Jacobo c’alechic quin ts’a’iy i nihuihuiltalab quin ne’tha’ quin umchi tin inictal a Jesús. \v 2 Pel an c’a’al q’uicha semana lej thajujul tam ti jaja’chic ultsits ti al an jolimtalab. \v 3 In uluchic: \p ―¿Jita’ hualam ne’ets tucu tixc’anchi am pulic paxic’lab t’ujub tin otsnamtal an jolimtalab? \p \v 4 Taley in met’a’chic ani in tsu’u tixc’athits am pulic t’ujub. \v 5 Tam otsitschic alta ti al an jolimtalab, ani taja’ in tsu’u jun i ángel quetel tin huinab an jolimtalab. In tejhua’ inictal ejtil i cuitol, ani toltomith c’al jun i nacat coton lej thacninil. Ani tocat lej jiq’uelchic. \v 6 Tam uchanchic c’al an ángel: \p ―Yab quit jiq’ueychic. A aliyal a Jesús Nazaretib axi q’uet’ath tsemtha ti al an cruz. Xo’ ejthachits ani yabats c’uajat teje’. Ca met’a’ te jun ti c’uajatac in inictal, xant’ojits. \v 7 Quit c’alechic ca olchi in exobalilchic ani a Pedro abal a Jesús tihua’ ne’ets ca oc’chith ulits ti Galilea. Jaja’chic ca c’ale tihua’ quin tsu’u, ani tam ojni’ ne’ets quin tso’obna’ abal chubax ejthachits jant’ini’ nan xohue’ te tu uchalchic. \p \v 8 Tam tixc’an axi ox i uxum ti al an jolimtalab, ta c’alechic ti athil. Cum t’elelel ne’ets c’al in jiq’uib, yab in taunalchic jita’ ti bel. \s1 Tejhua’me a Jesús c’al a María Magdalajib \r (Jn. 20.11–18) \p \v 9 Pel an c’a’al q’uicha semana tam ti ejtha a Jesús, ani oc’ox tejhua’me c’al a María Magdalajib axi canchinenec c’al a Jesús buc i at’ax teneclab. \v 10 Ani jaja’ c’ale quin olchichic ani’ axi junax xe’tsinenequits c’al a Jesús. Tam ti ultsits a María in tsu’uchic lej t’e’pith ani uc’nal. \v 11 Tam ti olchinchic abal ejthachits a Jesús ani tsu’ume c’al a María, yab im belchalchic. \s1 Tejhua’me a Jesús c’al tsab in exobalil \r (Lc. 24.13–35) \p \v 12 Taley talbel tejhua’me a Jesús c’al in inictal hue’ pil ti tejhua’ c’al tsab in exobalil axi ne’ets huat’et’el utat i alte’. \v 13 Taley ta c’ale jaja’chic quin olchi axi q’ue’atchic in at exobal abal in tsu’uchic ejthachits a Jesús. Jayetseq’ui yab im belchalchic jahua’ antsana’ u olchinal. \s1 Uchbix a Jesús c’al in abathualejilchic \r (Mt. 28.16–20; Lc. 24.36–49; Jn. 20.19–23) \p \v 14 Taley talbel tejhua’me a Jesús c’al xi lajuj jun in exobalil tam ti quetelchic ti c’apul ba’ i mexa. Ani a Jesús in c’uiya’chic, cum jale’ t’ujbabathe in ichich ani yab im belchamalits jant’ini’ ti olchinenequits c’al ax ti tsu’umejits ejthachits. \v 15 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Quit c’alechic tim puhuel an tsabal ca olnanchi an alhua’ cau c’al tim patal an inicchic. \v 16 Jitats quim bela’ an alhua’ cau ani ca pujan ne’ets ca jec’ontha. Jitats yab quim bela’ ne’ets ca jolbiyat c’al a Dios. \v 17 Axi belomits ne’ets quin t’aja’ i labith t’ajbilab ti tsu’bixtalab abal lej chubax an alhua’ cau jahua’ in olnalchic. C’al u bij ne’ets quin caltha’ i at’ax teneclab. Ne’ets quin cauna’ i pil cahuintalab axi yab in cuete’ cahuintal. \v 18 Yab ne’ets ca othna max quim pena’ i tsan c’al in c’ubac ani max quin uts’a’ jahua’ u it’ix. Ne’ets quim punchi in c’ubac tin anam t’u’ul i ya’ul ani ne’ets quin jeltha’chic. \s1 C’alets a Jesús ti eb \r (Lc. 24.50–53) \p \v 19 Tam ti an Ajatic Jesús antsana’ in ucha’its in exobalilchic, tam tihua’ c’alets ti eb. Tats ti buxcan tin huinab c’ubac a Dios jant’ini’ ti puhuethanchatits im bij c’al a Dios. \v 20 Ani in exobalilchic ta c’ale ti olnom c’al an alhua’ cau abal ju’tamq’ui ca xe’tsin. An Ajatic in tolminchalchic quin t’aja’ i labith t’ajbilab ti tsu’bixtalab. Antsana’ quin exla’ an inicchic abal lej chubax an alhua’ cau jahua’ u olchinal. Amén.