\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 An alhua’ cau thuchath c’al an t’ocat inic Lucas \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt1 An alhua’ cau thuchath c’al an t’ocat inic Lucas \c 1 \s1 Jale’ thuchum a Lucas \p \v 1 Talchic i inicchic in thuchamalits tin cuenta jahua’ in t’ajamal an Ajatic tam ti xe’tsin teje’ tsabal. \v 2 Jahua’ jaja’chic in olchamalits jave jats an cau jahua’ huahua’hue u olchinenequits c’al ax in c’a’al tsu’umalchic an Ajatic ani in c’a’al olnamal an alhua’ cau. \v 3 Cum nana’ne u lej alhua’ t’ajamalits ti cuenta in xe’tsintal ani in t’ajbilchic an Ajatic ma tin tujtal, jaxtam u tsalpayal abal in tomnal tu thuchanchi, huinat alhua’ Teófilo. \v 4 Antsana’ ne’ets tu tequeth thuchanchi abal ca lej alhua’ exla’ abal ja’its an lej chubax cau ax it olchinenequits. \s1 Jun i ángel aban c’al a Dios quin q’uejab olnanchi in hua’tsintal a Juan pujax \p \v 5 Tam ti a Herodes pelac i ts’ale ti bichoulom Judea, a Zacarías c’uajatac ti pale’. Pel in at pale’ c’al an cuenel im bij Abías. In q’uimathil a Zacarías pel a Elisabet axi pel i at xits’lab c’al am biyal pale’ Aarón. \v 6 Cum a Zacarías ani a Elisabet ets’ey im putuhual c’al in uchbixtal a Dios, jats ti tsu’tat ti pututhchic c’al a Dios. Yab in q’uibchamal in c’ac’naxtal c’al a Dios. \v 7 A Elisabet yabats in ejtohual quin co’oy i tsacam, cum lej uxcue’labits. Ani a Zacarías lej yejtselabits. \p \v 8 Im bajuhuits im pejchith q’uichajil an cuenel Abías quin t’ojonchi a Dios ti pale’. \v 9 Patal an cuenel in ujnam ca bijchin in q’uij abal jant’o tam t’ojlab ne’ets quin t’aja’ al nixe’ xi pejchith q’uicha. Ani bijchinits a Zacarías abal quin chica’ an jom ti al am pulic tiyopan. \v 10 Tam tin chicalits an jom alta, tam ti c’uajatits patal an c’ac’nax eleb ti ol. \v 11 Ani chich jun i ángel c’al a Zacarías tal abath c’al a Dios, cubiy tin huinab an ts’acnaxtalab jun tu chicnal an jom. \v 12 Tam tin tsu’uhuits a Zacarías an ángel, tocat lej jiq’uel. \v 13 Tam uchan c’al an ángel: \p ―Yab quit jiq’uey Zacarías, cum a Dios ti ats’anchamalits a conchixtal. Xo’ a q’uimathil Elisabet ne’ets quin co’oy i tsacam, ani tata’ ca bijiy ta Juan. \v 14 Ne’ets quit lej culbe c’al a tsacamil, ani jaye yantalam i inicchic ne’ets ca culbe abal hua’tsinenec. \v 15 Cum jaja’ ne’ets quim baju ti lej pulic c’al a Dios. Yab ne’ets quin uts’a’ i vino ani yab ne’ets quin uts’a’ jant’o boclith ca huiletha. Ma tin hua’tsintal ne’ets ca jum putat co’onchat in ichich c’al an Espíritu Santo. \v 16 Ne’ets quin tolminchi yan i Israelchic ca huichiy c’al im Pay’lom Diosil ti eb. \v 17 A Juan oc’chith ne’ets ca chich ani talbel an Ajatic. Ne’ets ca lej tsaplilinchat in ichich c’al a Dios ti caulome jant’ini’ ti lej tsaplilinchat in ichich an caulome Elias ti lej jayq’ui’. C’al in t’ojlabil ne’ets ca t’ajchin ca c’uajiy juncúx in ichich i q’uimath ax u c’uiyáx. Ne’ets ca lujunchat in ichich an jec’omchic abal quin t’aja’ jahua’ alhua’. Antsana’ ti ne’ets ca t’ojojonchatchic in ichich an inic c’al a Juan abal quim bats’u an Ajatic. \p \v 18 Tam a Zacarías in ucha’ an ángel: \p ―Auxe’ max ne’ets qui co’oy i tsacam, cum nan in lej yejtselabits ani u q’uimathil uxcue’labits. \p \v 19 Toc’tsiyat a Zacarías c’al an ángel: \p ―Nana’its in Gabriel u t’ajchal a Dios jahua’its tiquin ucha’. Jaja’ tin aba’ abal tu olchi axe’ xi cau lej huinat alhua’. \v 20 Jahua’ nan tu uchamalits lej chubax ne’ets quit t’ajchin tam quim bajuhuits am pejchith q’uij. Cum yab tim belchamal an cau, xo’ ca tsuhuaque ne’ets quit t’ajat mo’be. Antsana’ ne’ets quit jilc’on ma tam ta ca hua’tsinits a tsacamil Juan. \p \v 21 Biyat u lej aychabits a Zacarías ca cale eleb c’al an mulcunel, in jic’palchic abal jale’ lej ohuel ti al an tiyopan. \v 22 Tam ti calejits a Zacarías, chubaxcua’ t’ajat yab in ejtohual ti cau. Cum mo’bejits, expith in t’ipchalq’uichic. Tam in exla’its an mulcunel abal a Zacarías tsu’binchame jant’o ejtil i huachbilab ti al an tiyopan. \p \v 23 Taley im putuhuits an q’uichachic tam pel in uchbil a Zacarías ca t’ojon ti pale’ ti al an tiyopan, tam ta c’alets tin q’uima’. \v 24 Tsab ox a q’uicha talbel tam ti co’othits a Elisabet c’al an tsacam. Ta jilc’on tin q’uima’ bo’ a its’. In ulu tin ichich: \v 25 Ma xohue’ tin t’ajchi axe’ xi labith t’ajbilab a Dios abal ne’ets cu co’oy u tsacamil. Yabats ne’ets tiquin tithebetha’ an inicchic abal yab u co’oyamal i tsacam. \s1 Jun i ángel aban c’al a Dios quin q’uejab olnanchi in hua’tsintal a Jesús \p \v 26 Putunits acac a its’, tamna’ a Dios in aba’ an ángel Gabriel tihua’ ti bichou Nazaret axi cuentalith Galilea. \v 27 Quin ne’thanchi an cau jun i uxum im bij María. Yabaye juncunenec jaja’ c’al i inic. Expith ts’ejcathits an cau abal ca tomquin c’al jun i inic im bij José axi pel i at xits’lab c’al a David. \v 28 Otsits an ángel jun ti c’uajat a María, aní in ucha: \p ―Nan tu tsapnethal. Ne’ets quit t’ajchin i lej alhua’talab c’al a Dios c’al tim patal an uxumchic. Jaja’ c’uajat c’al tata’ ani ne’ets ti lej lablinchi. \p \v 29 Ani in lej jic’pal a María tam tin tsu’u an ángel ani antsana’ uchan. In ulu tin ichich, jale’ hualam antsana’ tin ucha’ an ángel. \v 30 Tam uchan c’al an ángel: \p ―Yab quit jiq’uey María, cum a elcanchits i alhua’talab c’al a Dios. \v 31 Xo’ ne’ets quit co’ontha c’al an tsacam, ani jats ne’ets ca bijiy ta Jesús. \v 32 Ne’ets quim baju ti c’athpich pulic in ey, ani ne’ets ca exla tin Tsacamil a t’ec’at pulic Pay’lom Dios ti eb. Ti lej jayq’ui’ a David punuhuat ti ts’ale c’al a Dios, ani a Jesús jats axi ne’ets ca punuhuat ti lej oc’lec Ts’ale. \v 33 Ne’ets ti abatnom c’al am bichou Israel abal ets’ey. Ni jayq’ui’ yab ne’ets ca taley in tsap ti abatnom. \p \v 34 Tam a María in conoy an ángel: \p ―¿Jant’ini’ ne’ets cu co’oy i tsacam ani yabaye in juncunenec c’al i inic? \p \v 35 Toc’tsiyat c’al an ángel: \p ―C’al in tsap a t’ec’at pulic Pay’lom Dios ti eb jats c’al ti ne’ets ca co’oy an tsacam, cum ne’ets ca chich an Espíritu Santo ta inictal. Jaxtam an inicchic ne’ets quin exlanchi in lej ey an t’ele’ abal ja’its in t’ocat Tsacamil a Dios. \v 36 Ca tsu’u jant’ini’ a Dios in t’ajchamal a at ja’ub xits’al Elisabet. Aba ani’ uxcue’labits, xo’ in cua’al acac a its’ ti co’othits c’al an tsacam. \v 37 A Dios ojni’ patal jant’ots in ejtohual quin t’aja’ jant’inits jaja’ ti quin le’na’. \p \v 38 Tam a María in ucha’ an ángel: \p ―Cum nana’ pel tin c’al a Dios, alhua’ quin t’ajchin jant’ini’ tat tin uchamalits. \p Tam ta c’ale an ángel. \s1 In tsa’biyal a María a Elisabet \p \v 39 Taley jun a q’uicha c’ale a María c’al in athic ti jun i bichou cuentalith ti Judea al i bolchalom. \v 40 Taja’ c’uajat in q’uima’ a Zacarías. Otsits ani in tsapnethal a Elisabet. \v 41 Tam tin ats’a’ a Elisabet an tsapnethomtalab, tam ti yatsq’uinal an t’ele’ tin chucul. Ani lej jum putat co’onchith in ichich a Elisabet c’al an Espíritu Santo. \v 42 Tam a Elisabet in ucha’ a María: \p ―Tata’ ojni’ it lej lablinchith c’al a Dios c’al tim patal an uxum. Aniye jaye a tsacamil axi ne’ets ca co’oy. \v 43 Ma yab u ats’al max in tomnal tata’ tiquin tsa’biy, cum ne’ets ca hua’tsin c’al tata’ u Ajatic. \v 44 Huijits hue’ tam tata’ tin tsapnetha’, jun jic’tohual u ats’a’ yatsq’uin an t’ele’ tu chucul ejtil max lej culbel cum it chich. \v 45 Lej yan ti quit culbe cum a belamal an cau jahua’ ti abchamal a Dios, cum lej chubax jats ne’ets ti t’ajchi. \q1 \v 46 Tam in ulu a María: \q1 C’al patal u ichich u puhuethanchal im bij a Dios. \q1 \v 47 Lej culbel u ichich cum a Dios pel u Jec’onthaxil. \q1 \v 48 Aba ani’ pel in ts’ejhuantal tin tamet a Dios, bel tin t’ilamal. \q1 Ma xo’ ne’ets tiquin t’iloxna’ patal an inic abal in lej lablinchith c’al a Dios. \q1 \v 49 A Dios c’al in lej tsap tin t’ajchamal i labith t’ajbilab. \q1 Pel in ey ti lej t’ocat. \q1 \v 50 Ets’ey pel i yajnanchix c’al jitats tu c’ac’nanchab im bij. \q1 \v 51 Ja’its a Dios ax in t’ajal i labith t’ajbilab. \q1 In tsa’atmethanchal in ey axi c’athat in ichich. \q1 \v 52 In tixc’anchal in ey an oc’lecchic. \q1 Im pulicmethanchal in ey axi tsa’at in ichich. \q1 \v 53 In ajhuethanchal in ichich jitats u c’a’il c’al in cahuintal. \q1 In jilcacanchal naptal in ichich jitats yab u c’a’il c’al in cahuintal a Dios. \q1 \v 54 In tolminchal am bichou Israel cum pel in c’al. \q1 Ets’ey in t’ilal ani ets’ey in yajnanchal. \q1 \v 55 Antsana’ a Dios in t’ajchal im bichohuil, cum ma ti lej jayq’ui’ im bijchith uchamalits i at Israel abal antsana’ ne’ets quin t’ajchi. \q1 Antsana’ ti bijchith uchamejits a Abraham ani patal axi pel in at xits’al. \p \v 56 Jilc’on a María c’al a Elisabet jelat ox a its’, ani talbel huichits tin q’uima’. \s1 In hua’tsintal a Juan pujax \p \v 57 Im bajuhuits an q’uij tam ti a Elisabet ne’ets quin tsu’uhuits an t’ele’. Ani hua’tsinits an t’ele’ cuitol. \v 58 Patal in at q’uimathchic an in at ja’ub xits’alchic in tso’obna’its abal a Elisabet in cua’alits an t’ele’ axi pithach c’al in alhua’ inictal a Dios. C’alechic ca junax culbe c’al jaja’. \v 59 Tam ti an t’ele’ cuitol in cua’alits huaxic a q’uicha ti hua’tsinenec, tam ti cojchin in inictal jant’ini’ tu t’ajchinal an t’ele’ cuitol Israel. Ani le’nab ca punchin im bij ta Zacarías, cum antsana’ im bij in tata. \v 60 Tam in mim an t’ele’ cuitol in ulu: \p ―Iba, yab qui bijiy ani’. Qui bijiy ta Juan. \p \v 61 Toc’tsin axi taja’chic: \p ―¿Jale’ a le’ ca bijiy ta Juan? Yab hua’ats a at ja’ub xits’al im bij ta Juan. \p \v 62 Tam conoyab t’ipchithq’ui in tata an t’ele’ cuitol jant’ini’ ti ne’ets quin le’na’ quim bijiy. \v 63 Tam in toc’tsiy t’ipchithq’ui abal in le’ ca pithan i u jun ti quin thuchanchi im bij. Ani in thuchanchi im bij pel a Juan. Ani tam lej jic’pax axi c’uajatchic taja’. \v 64 Ma tameq’ui a Zacarías japq’uinits in cahuintal, ani in ts’i’quiy tam quim puhuethanchi im bij a Dios. \v 65 Tam in lej jic’palchic am bichou axi taja’. Ani tim puhuel an tsabal Judea u lej t’iloxnab an t’ele’ Juan. \v 66 Ani patal jitats u olchab lej tsalpachiquix. Ani conóx jun c’al xi jun: \p ―¿Jant’ini’ hualam ti ne’ets quim baju in ey nixe’ xi t’ele’? \p C’al in lej tsap a Dios jats ti hua’tsinenec. \s1 Puhuethanchix c’al im bij a Dios \p \v 67 Tam lej jum putat co’onchith in ichich a Zacarías c’al an Espíritu Santo, ani u lej pithnal i cau. In ulu: \q1 \v 68 Qui puhuethanchi im bij i pulic Pay’lom Diosil huahua’ tu Israel. \q1 Ne’ets ca chich abal tucu jec’ontha’ cum pel tu c’al jaja’. \q1 \v 69 Ne’ets tucu abchi jun ax in lej cua’al in tsap ti Jec’onthax. \q1 Pel in at ja’ub xits’al a David axi ti lej jayq’ui’ pelac in t’ojnalil a Dios. \q1 \v 70 Ma tam ti biyalits a Dios im bijchith uchamalits in t’ocat caulomejilchic ne’ets tucu abchi i Jec’onthax. \q1 \v 71 Ne’ets tucu jec’ontha’ c’al an inicchic ax tu tomolnal ani c’al ax tu at’al. \q1 \v 72 Ne’ets tucu yajnanchi jant’ini’ ti yajnanchixin c’al i biyal at xits’al Israelchic. \q1 Ne’ets tucu putunthanchi an jilchith t’ocat cau ax in ucha’ a Abraham. \q1 \v 73 Ma ti biyalits a Dios in cuba’ tim ba’ ti lej chubax c’al i biyal juntal Abraham jant’ini’ ti ne’ets tucu t’ajchi. \q1 \v 74 In ucha’ abal ne’ets tucu jec’ontha’ c’al i tomolnaxilchic. \q1 Jaxtam yab cu jiq’uey. Qui t’ojonchi a Dios c’al i ichich thacat. \q1 \v 75 Patal a q’uicha cu xe’tsin bolith c’al i ichich t’oquethathanchithits c’al a Dios. \q1 \v 76 Tata’ Juan pel tu tsacamil. Ne’ets quit exla c’al an inicchic tit caulome c’al a t’ec’at pulic Pay’lom Dios ti eb. \q1 Ne’ets quit oc’chith xe’tsin abal ca ts’ejcacanchi am bel an Ajatic jun ti ca ulits. \q1 \v 77 C’al a olnomtal an Israelchic ne’ets quin tso’obna’ abal a Dios pel i Jec’onthax ani pel i paculanchix c’al an hualabtalab. \q1 \v 78 Cum lej c’anithom ani lej yajnanchix i Diosil, jaxtam ne’ets tucu abchi a Jesús axi c’uajat ti eb tucu pitha’ i tajaxtalab ti ichich. \q1 \v 79 Jitats xe’ets ti al an yic’uax, ca xe’tsin tin tajax an Ajatic. \q1 Jitats u co’oyab c’al in tsap an tsemla, ca co’oyat c’al in tsap an Ajatic. \q1 Jitats xe’ets cuetem, ca lotocna c’al an Ajatic in ichich jun ejet. Antsana’its in ulu a Zacarías. \p \v 80 Ani an cuitol Juan ne’ets puhuehuel in inictal ani ne’ets tsaplilinal in ejattal c’al a Dios. Tam ti inicbejits, ta xe’ets al an joltam. In aychal quim bajuhuits am pejchith q’uij tam ca tejhua’ xe’ets c’al an Israelchic. \c 2 \s1 In hua’tsintal a Jesús \r (Mt. 1.18–25) \p \v 1 Tam ti nihua’ q’uicha an lej ts’ale oc’lec Augusto in aba’ an cau ca penchin im bij al an u patal an inicchic ma ju’tamits huichat jaja’ in abatnal. \v 2 C’a’al antsana’ penchinits im bij an inicchic tam ti a Cirenio pel i gobernador ti Siria. \v 3 Pel in uchbil tim patal an inicchic ca c’ale ti bichou jun ti cuentalith abal antsana’ ca penchin im bij. \v 4 Cale a José tim bichohuil Nazaret axi cuentalith ti bichoulom Galilea, c’ale ti bichou Belén axi ti bichoulom Judea. Tats ti c’ale cum pel in at ja’ub xits’al a David, ani tats ti hua’tsinenec a David. \v 5 Ulits ti Belén jaye junax c’al a María abal ca penchin im bijchic. Ts’ejcathits an cau abal a María ne’ets ca tomquin c’al a José. Ani co’othits a María c’al an tsacam. \v 6 Biyat c’uajatchic tihua’ ti Belén, im bajuhuits an q’uij tam ti ne’ets ca hua’tsin an t’ele’. \v 7 Ani tats ti hua’tsin in c’a’al tsacamil a María. In thu’bay c’al i toltom ani in cuatsba’ ba’ in c’apumtal i co’nel jun tu co’oyab jaja’chic, cum yabats hua’ats i alta jun tin huat’al an acal am belal inicchic. \s1 An ángelchic ani am beletnomchic c’al an oveja \p \v 8 Utat ti Belén taja’ c’uajat i inicchic ax im beletnal tam acal an ovejachic. \v 9 Jun jic’tohual chich c’al jaja’chic jun i ángel abath c’al a Dios. Ani ijcan jun ti c’uajatchic jun i lej tsapic tajaxtalab tal ma ti eb. Tam lej jiq’ueychic. \v 10 Ani uchanchic c’al an ángel: \p ―Yab quit jiq’ueychic, cum nan in tal abal tu olchi i cau axi lej huinat alhua’, c’al ca culbe patal an inicchic. \v 11 Xo’ hua’tsin i t’ele’ tim bichohuil a David. Jats an Ajatic Cristo axi abnenec c’al a Dios ti Jec’onthax c’al tata’chic. \v 12 Ne’ets ca tso’obnanchi abal chubax an cau jahua’ tu ucha’ tam ca tsu’u thu’babach an t’ele’ c’al i toltom ani cuatsat tin c’apumtal i co’nel jun tu co’oyab jaja’chic. \p \v 13 Tameq’ui ulits yantalam i ángelchic tal ti eb c’al axi jun i ángel ulnequits oc’ox. Tim patalchic im puhuethanchal im bij a Dios. In uluchic: \q1 \v 14 Patal an inicchic quin lej puhuethanchi im bij a Dios ti eb. \q1 Ani patal jitats teje’ tsabal c’al tu culbel a Dios, jats ca jun ejetbethanchat in ichich c’al jaja’. \p \v 15 Tam ta c’alets an ángelchic ti eb. Ani am beletnomchic c’al an oveja in ulu jun c’al xi jun: \p ―Cum tu abchi a Dios an cau c’al an ángel, huana cu c’ale ti Belén qui tsu’u. \p \v 16 Tam ta c’alechic c’al in athic. Taja’ in ela’ a María ani a José c’uajatchic, ani an t’ele’ cuatsat al nixe’ xi c’apumtalab jun tu co’oyab an co’nelchic. \v 17 Tocat in met’alchic an t’ele’. Tam in olchichic an inicchic taja’ an cau jant’ini’ ti olchinenec c’al an ángel tin cuenta an t’ele’. \v 18 Ani lej jic’panchab jahua’ in uluchic. \v 19 A María jats in lej luputh t’aya’ ani in lej tsalapnal nixe’ xi cau tin ichich. \v 20 Taley ta huichits am beletnom ovejachic jun ti c’uajat in co’nelil. In lej puhuethanchalchic im bij a Dios c’al an ángel ani c’al an t’ele’ ax in tsu’umal. Patal jant’ini’ ti uchanchic c’al an ángel, jats antsana’ tin tsu’umal. \s1 Chi’tha an t’ele’ Jesús ba’ an tiyopan \p \v 21 Tam ti an t’ele’ in cua’alits huaxic a q’uicha ti hua’tsinenec, cojchin in inictal jant’ini’ in ujnamtal an Israel. Ani bijiyat ta Jesús, cum antsana’ ti uchnenequits a María c’al an ángel quim bijiy tam ti yabaye co’othits c’al an tsacam. \p \v 22 An ts’ejcath cau binath c’al a Moisés in ulal abal an mimlab quin aychi ma ta ca putunits tsab inic a q’uicha ti hua’tsinenec an t’ele’, tam tiq’uele ta ca otsits ti al an tiyopan. Im putuhuits tsab inic a q’uicha, tam a José ani a María in ne’tha’ an t’ele’ Jesús ti Jerusalén quim binanchi c’al a Dios. \v 23 Antsana’ in t’aja’chic jant’ini’ an thuchath ts’ejcath cau in ulal ca binanchat tin c’ubac a Dios patal an oc’ox t’ele’ cuitol. \v 24 Jaye im putu c’al an ts’ejcath cau ax in ulal an uxum ax in cua’al i it t’ele’ quim bina’ i ts’acchixtalab. Quim bina’ tsab i boc’ o max tsab i lab cucu’. \p \v 25 Tam ti nihua’ q’uicha c’uajat ti Jerusalén jun i alhua’ inic im bij Simeón. U lej co’oyab c’al an Espíritu Santo an u lej c’ac’nax c’al a Dios. In lej aychal a Dios quin aba’ an Jec’onthax ca jec’ontha in at Israelchic. \v 26 C’al an Espíritu Santo olchin abal yab ne’ets ca thubat tsemets, ma ti quin oc’ox tsu’u a Cristo axi bijithits ne’ets ca aban c’al a Dios ca chich. \v 27 Nixe’ xi Simeón c’ale ne’thach c’al an Espíritu Santo ti tiyopan. Ani taja’ c’uajatchic a José ani a María ti al an tiyopan im putuhual c’al an ts’ejcath cau tin cuenta ca binanchat an t’ele’ Jesús tin c’ubac a Dios. \v 28 Tam a Simeón im bats’uhual an t’ele’ Jesús ani in teynal tin ocob. Tam im puhuethanchal im bij a Dios, in ulu: \q1 \v 29 Dios, xo’ ojni’ u ejtohual quin tsemets c’al u ichich thacat, cum a putumalits am bijchith cau ax tin tso’oblinchamalits. \q1 \v 30 Xo’ u tsu’uhuits c’al u lej hual an t’ele’ axi ne’ets ti Jec’onthax. \q1 \v 31 Jats ax a punumalits ti Jec’onthax c’al tim patal an inic. \q1 \v 32 Jaja’ ja’its axi ne’ets quim pitha’ i tajaxtalab tin ichich axi yab Israel. Ne’ets quim pitha’ a bichohuil Israel i ts’alattalab tin ichich. \q1 \v 33 Ani a José ani a María in mim a Jesús in lej jic’pal an cau jahua’ antsana’ in ulu a Simeón tin cuenta an t’ele’ Jesús. \p \v 34 Tam uchanchic c’al a Simeón, a Dios ti lej lablinchichic. Ani a Simeón in uchaye a María: \p ―Ca lej t’aja’ ti cuenta abal axe’ xi t’ele’ tequeth pithnenequits in ey c’al a Dios. Tam ca puhueyits ne’ets ca pojca c’al yanchic i Israel, ani jats ti ne’ets ca q’uibeychic. Jaye ne’ets ca bats’uhuat c’al yanchic i Israel, ani jats ti ne’ets ca jec’onthachic. \v 35 Antsana’ ti ne’ets ca tso’obnanchi in tsalap ti junchic an inic. Ani tata’ ne’ets ca lej yajna’ tam ca tsu’u abal u pojcab a Jesús, ma ne’ets ca ats’a’ ta ichich ejtil max it xec’chinal c’al i cutsil. \p \v 36 Ani tam c’uajat jaye ti al an tiyopan jun i uxcue’lab im bij Ana axi pel i caulome c’al a Dios. Jaja’ in tata pel a Fanuel axi pel i at xits’lab c’al an cuenel Aser. Tomquinenec a Ana tam ti ts’ic’ache, ani buc i tamub talbel tam ti tsemetsits in tomquil. \v 37 Pel i tsemchith uxum in cua’alits tse’ inic c’al tse’ i tamub. Ets’ey u pabil ol ti al an tiyopan. Lej c’ac’nax c’al a Dios q’uicha ani acal. \v 38 Tam ti talits ti cau a Simeón, chich a Ana quim bina’ i c’ac’namal yan c’al a Dios. Taley tamna’ in ts’i’quiy quin t’iloxnanchi an t’ele’ Jesús c’al patal jita’ taja’ in lej aychal ca jec’ontha am bichou Jerusalén c’al a Dios. \s1 U huichel a José ani a María ti Nazaret \p \v 39 Im putuhuits a José ani a María patal an uchbixtalab tin cuenta an ts’ejcath cau taja’ ti Jerusalén, ani taley huichitschic tim bichohuil Nazaret axi cuentalith ti Galilea. \v 40 Ani an t’ele’ Jesús ne’ets puhuhuel ani ne’ets tsapnenel. U lej tsalpapnal ani u lej lablinchab c’al a Dios. \s1 A Jesús ti al an tiyopan \p \v 41 Ti tamub ti tamub u c’alelchic a José ani a María ti Jerusalén quin ajibnanchi in q’uichajil am biyal bichou Israel tam ti calthame ti Egipto. \v 42 Tam tin cua’alits lajuj tsab tamub a Jesús, tam c’ale junax c’al jaja’chic ti Jerusalén tin cuenta nixe’ xi ajib. \v 43 Talits an ajib ani u huichelits tin q’uima’ a José ani a María in mim a Jesús. Yab in tso’bimchic max a Jesús jilc’onenec ti Jerusalén. \v 44 In tsalpayalchic abal ta talits cuxlab junax c’al axi q’ue’atchic. Belatschic jun a q’uicha, ani tamna’ in aliyal max tal a Jesús c’al in at ja’ub xits’al ani c’al in exlohualchic. \v 45 Cum yab in elal, jaxtam huichiychic ti Jerusalén abal quin aliy taja’. \p \v 46 Xe’ets alililchic, ani taley oxchilab q’uicha in ela’chic quetel al an tiyopan c’al an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. In ots’omichiquinchal in exobchixtal jaja’chic ani in conomichical jant’ini’ tin le’ quin ulu in exobchixtal. \v 47 Ani an exobchixchic jaye in conomichical a Jesús. In lej jic’panchal in toc’tsixtal ani in tsalpathtal. \v 48 Tam ti a José ani a María in tsu’u a Jesús taja’ al an tiyopan, in lej jic’palchic. Ani tamna’ a María in conoyal a Jesús: \p ―¿Tsacamil, jale’ yab it junax ayin c’al huahua’? Lej t’e’pipith i ichich cum hualim tu alilil c’al tata’. \p \v 49 Tam a Jesús in toc’tsiy: \p ―¿Jale’ it xe’tsinenecchic alilil c’al nana’? ¿Yab xe’ a lej tso’obits abal nan u cua’al u uchbil cu t’ojonchi u Tata ti eb? \p \v 50 Yab in ejtiychic an cau jahua’ antsana’ uchan. \p \v 51 Tam junax huichiy a Jesús c’al jaja’chic ti Nazaret. Taja’ in lej putuhual in uchbil jant’o ta ca abatna tin q’uima’. A María in tala’ thaycaquiyal tin ichich jahua’ quin tsu’u ani jahua’ quin ats’a’ tin cuenta a Jesús. \v 52 Ne’ets puhuehuele ani ne’ets tsalpapnale a Jesús. In t’ajal jahua’ alhua’ c’al a Dios ani jaye c’al an inicchic. \c 3 \s1 Thajchix a Juan pujax ti al an joltam \r (Mt. 3.1–12; Mr. 1.1–8; Jn. 1.19–28) \p \v 1 Tam ti a Tiberio in cua’alits lajuj bo’ tamub ti lej ts’ale oc’lec, a Poncio Pilato pel i gobernador ti Judea. A Herodes pel i gobernador ti Galilea ani in ebchal Felipe pei i gobernador ti Iturea ani ti Traconite. Ani a Lisanias pel i gobernador ti Abilinia. \v 2 Ani an ts’alechic pale’ c’al an Israel pel a Anás ani a Caifás. Tam ti tameq’ui ta ti xe’ets a Juan in tsacamil a Zacarías ti al an joltam, ani taja’ uchan c’al a Dios quin ts’i’quiy in t’ojlabil. \v 3 Taley talbel ta ti xe’ets utat ti pulic itse’ Jordán, in thajchixnanchal an inicchic ca jic’tson c’al in hualab abal ca paculanchat c’al a Dios, ani ca pujan. \v 4 Antsana’ c’al in thajchixtal a Juan u putnal an cau jahua’ in thuchamal ma biyalits an caulome Isaías antse’: \q1 Jun i inic ne’ets quin thajchixnanchi an inicchic ax u che’el ti al an joltam antse’: \q1 Ca ts’ejcacanchi am bolith bel an Ajatic jun ti ca ulits. \q1 \v 5 Ca tala’ elchiyat am poc’ jolchic. \q1 Jaye ca pac’luhuat an ts’enchic ani am bolchal. \q1 Ca bolithmetha jun ti yunq’uichic am bel ani ca juncuhuat jun ti jolichic. \q1 \v 6 Antsana’ ne’ets quin tsu’u patal an inicchic an Jec’onthax axi ta tal abath c’al a Dios, in ulu a Isaías. \q1 \v 7 Ani axi c’uajatchic taja’ u pujnal c’al a Juan, uchan c’al jaja’: \p ―Tata’chic ojni’ ejtil it tsan. A le’ ca jec’a’ c’al i pujaxtalab an yajchictalab axi taye tale. \v 8 Max chubax it jic’tsonenequitschic c’al a hualab ani it huenc’onenequits c’al a Dios, ca tejhua’metha’ abal chubax anits c’al i alhua’ xe’tsintalab. Yab ca tsalpaychic abal it alhua’its c’al a Dios expith cum pel it at xits’lab c’al a Abraham. Max expith jats in le’ a Dios yan in xits’altal a Abraham, in huit’alac ma quin hua’tsintha’ c’al i t’ujub. \v 9 Jant’ini’ an inic in ijcal jun i te’ axi yab jant’o ti alhua’ ani quin chica’, antsana’ a Dios hue’its ne’ets quin t’aja’ c’al i inicchic axi yab alhua’. \p \v 10 Tam an inicchic taja’ in conoyal a Juan: \p ―¿Jant’o pel i uchbil c’al a Dios qui t’aja’? \p \v 11 A Juan in toc’tsiychic: \p ―Jitats in cua’al tsab i cotonlab, quim pitha’ jun axi yab in cua’al. Jitats in cua’al jant’o quin c’apu, quim pitha’ jaye axi yab in cua’al. \p \v 12 Ta u che’el jaye c’al a Juan i bats’c’ul jalbixtalab tumin c’al an gobierno ca pujan. Jaja’chic in conoyal a Juan jayetseq’ui: \p ―¿Exobchix, jant’o pel i uchbil c’al a Dios qui t’aja’? \p \v 13 A Juan in toc’tsiychic: \p ―Yab ca huat’ath conchi yan an jalbixtalab tumin, expith jahua’ in ulal in uchbixtal an oc’lecchic. \p \v 14 I soldadochic in conoyal a Juan jayetseq’ui: \p ―¿Ani huahua’ jant’o pel i uchbil c’al a Dios? \p A Juan in toc’tsiychic: \p ―Yab quit cue’enchic. Ni jita’ yab ca q’uet’ach othanchi an cau. Quit culbejits c’al an tumin ax a atal. \p \v 15 U lej t’ajnal ti cuenta a Juan, cum c’al yan i inicchic tu tsalpanchab max hualam ja’its a Cristo axi lej bijithits ne’ets ca aban c’al a Dios ca chich. \v 16 Ani a Juan in ucha’chic: \p ―Nana’ yabaye ja. Jaja’ lej pulic in ey ani nana’ iba. Nana’ lej tsa’at u ey, ma yab ne’ets cu baju cu pilchi in quintsol im pajab. Nan tu pujayalchic c’al i ja’, ani jaja’ axi taye tal talbel jats ne’ets ti pujaychic c’al an Espíritu Santo ani c’al i c’amal. \v 17 Tam jun i inic quin ic’oy in hualil an lab em, talbel ne’ets quin thaya’ ti al i huilte’. Ne’ets quin tamcuy an amul quin chica’ al i c’amal. Antsana’ jaja’ axi taye tal ne’ets quin thaya’ in c’al jaja’ ti eb, ani quin jolou axi jaja’ yab in c’al ti al am pulic c’amal axi ni jayq’ui’ yab u teptsinal. \p \v 18 Antsana’ xe’ets a Juan ti exobchix ani ti olchix c’al an alhua’ cau c’al an inicchic. \v 19 Ani jun a q’uicha in jolbiy an gobernador Herodes, cum juncunenec c’al a Herodías axi pel in tomquil a Felipe. Ani nixe’ xi Felipe pel in ebchal a Herodes. In jolbiy jaye c’al q’ue’atchic i hualabtalab ax in t’ajamal. \v 20 Ani a Herodes ni hue’ yab in t’ajchi ti cuenta jahua’ uchan c’al a Juan. Ma tocat in t’ajaye yab alhua’, im bina’ an cau ca baliyat ti huic’axte’ a Juan. \s1 Pujnal a Jesús \r (Mt. 3.13–17; Mr. 1.9–11) \p \v 21 A Juan im pujayamalits yan i inicchic. Taley chichits a Jesús, ani pujan jaye. Ani biyat tam ti exom ti ol a Jesús, japq’uinal ti eb. \v 22 Tamna’ tal ti eb pa’i’il an Espíritu Santo tsu’tab ejtil i cucu’. Ta jilc’on c’al a Jesús. Tam ats’atmel jun i cau tal ti eb c’al a Dios, taunab a Jesús antse’: \p ―Tata’its pel tu ichich hual Tsacamil. In lej culbel c’al tata’. \s1 I biyal juntalab xits’lab c’al a Jesucristo \r (Mt. 1.1–17) \p \v 23 A Jesús in cua’alits jelat jun inic c’al lajuj i tamub tam tin tuju in t’ojlabil. Exla pel i tsacamlab c’al a José axi pel i tsacamlab c’al a Elí. \v 24 A Elí pel i tsacamlab c’al a Matat. A Matat pel i tsacamlab c’al a Leví. A Leví pel i tsacamlab c’al a Melqui. A Melqui pel i tsacamlab c’al a Jana axi pel i tsacamlab c’al a José. \v 25 A José pel i tsacamlab c’al a Matatías ani a Matatías pel i tsacamlab c’al a Amós. A Amós pel i tsacamlab c’al a Nahum. A Nahum pel i tsacamlab c’al a Esli axi pel i tsacamlab c’al a Nagai. \v 26 A Nagai pel i tsacamlab c’al a Maat ani a Maat pel i tsacamlab c’al a Matatías. A Matatías pel i tsacamlab c’al a Semei. A Semei pel i tsacamlab c’al a José axi pel i tsacamlab c’al a Judá. \v 27 A Judá pel i tsacamlab c’al a Joana axi pel i tsacamlab c’al a Resa. A Resa pel i tsacamlab c’al a Zorobabel ani a Zorobabel pel i tsacamlab c’al a Salatiel axi pel i tsacamlab c’al a Neri. \v 28 A Neri pel i tsacamlab c’al a Melqui axi pel i tsacamlab c’al a Adi. A Adi pel i tsacamlab c’al a Cosam ani a Cosam pel i tsacamlab c’al a Elmodam axi pel i tsacamlab c’al a Er. \v 29 A Er pel i tsacamlab c’al a Josué ani a Josué pel i tsacamlab c’al a Eliezer. A Eliezer pel i tsacamlab c’al a Jorim axi pel i tsacamlab c’al a Matat. \v 30 A Matat pel i tsacamlab c’al a Leví axi pel i tsacamlab c’al a Simeón. A Simeón pel i tsacamlab c’al a Judá ani a Judá pel i tsacamlab c’al a José. A José pel i tsacamlab c’al a Jonán axi pel i tsacamlab c’al a Eliaquim. \v 31 A Eliaquim pel i tsacamlab c’al a Melea axi pel i tsacamlab c’al a Mainán. A Mainán pel i tsacamlab c’al a Matata axi pel i tsacamlab c’al a Natán. \v 32 A Natán pel i tsacamlab c’al a David axi pel i tsacamlab c’al a Isaí. A Isaí pel i tsacamlab c’al a Obed axi pel i tsacamlab c’al a Booz. A Booz pel i tsacamlab c’al a Salmón axi pel i tsacamlab c’al a Naasón. \v 33 A Naasón pel i tsacamlab c’al a Aminadab axi pel i tsacamlab c’al a Aram. A Aram pel i tsacamlab c’al a Esrom ani a Esrom pel i tsacamlab c’al a Fares axi pel i tsacamlab c’al a Judá. \v 34 A Judá pel i tsacamlab c’al a Jacob axi pel i tsacamlab c’al a Isaac. A Isaac pel i tsacamlab c’al a Abraham ani a Abraham pel i tsacamlab c’al a Taré axi pel i tsacamlab c’al a Nacor. \v 35 A Nacor pel i tsacamlab c’al a Serug axi pel i tsacamlab c’al a Ragau. A Ragau pel i tsacamlab c’al a Peleg ani a Peleg pel i tsacamlab c’al a Heber axi pel i tsacamlab c’al a Sala. \v 36 A Sala pel i tsacamlab c’al a Cainán axi pel i tsacamlab c’al a Arfaxad. A Arfaxad pel i tsacamlab c’al a Sem. A Sem pel i tsacamlab c’al a Noé axi pel i tsacamlab c’al a Lamec. \v 37 A Lamec pel i tsacamlab c’al a Matusalén axi pel i tsacamlab c’al a Enoc. A Enoc pel i tsacamlab c’al a Jared. A Jared pel i tsacamlab c’al a Mahalaleel axi pel i tsacamlab c’al a Cainán. \v 38 A Cainán pel i tsacamlab c’al a Enós axi pel i tsacamlab c’al a Set. A Set pel i tsacamlab c’al a Adán axi pel i tsacamlab c’al a Dios. \c 4 \s1 Nixoc’nab le’nab ca hualbin a Jesús c’al an teneclab \r (Mt. 4.1–11; Mr. 1.12–13) \p \v 1 Taley tixc’an a Jesús jun ti pujnenec al am pulic itse’ Jordán, ani jum putat co’onchith in ichich c’al an Espíritu Santo. Ani ne’tha c’al an Espíritu Santo ca c’ale ti al i joltam. \v 2 Taja’ lej nixoc’nab le’nab ca hualbin c’al an oc’ox teneclab. Jilc’on tsab inic a q’uicha taja’, ani ni jant’o yab in c’apu, expith lej c’a’il. \v 3 Taley uchan c’al an teneclab: \p ―Max chubax pel ti lej Tsacamil a Dios, ca ucha’ axe’ xi t’ujubchic ca huenc’on ti pan. \p \v 4 Toc’tsin a Jesús: \p ―An T’ocat Thuchlab in cahuintal a Dios in ulal abal an inic yab expith quin ejatna’ an c’apnel, jaye quin ejatnanchi patal in cahuintal a Dios. \p \v 5 Tam ne’tha a Jesús c’al an teneclab ti al i t’ec’at oc’ bolchal, ani uchan quin met’a’ jun athic tim patal am pulic bichoulom tim puhuel an tsabal. \v 6 Ani uchan c’al an teneclab: \p ―Nan im pithnenequits u ey c’al patal nixe’ xi pulic bichoulom ani u punuhual ti abatnom jitats nan cu le’na’. U ejtohual tu punu tit abatnom c’al patal nixe’ xi pulic bichoulom tsabal c’al patal in ts’alat. \v 7 Expith ca tuthu a c’ualal ani tiquin c’ac’na’, tamna’ ne’ets tu tala’ pitha’ patal jahua’ a tsu’tal abal ca abatna’. \p \v 8 Toc’tsin a Jesús: \p ―Teneclab, quit tixc’anits xo’ c’al nana’. In ulal an T’ocat Thuchlab abal an inic quin c’ac’na’ ani quin t’ojonchi im Pay’lom Diosil expith. \p \v 9 Tam ne’tha a Jesús ti bichou Jerusalén c’al an teneclab ani tin oc’ an tiyopan lej t’ec’at. Uchan: \p ―Max chubax pel ti lej Tsacamil a Dios, ma teje’ quit t’ic’ts’on ani ma tsabal. \v 10 Ne’ets quit jec’ontha, cum thuchathits al an T’ocat Thuchlab abal a Dios ne’ets ti abchi i ángelchic abal ti alhua’ beletna’. \p \v 11 Thuchathits jaye abal an ángelchic ne’ets ti co’bitsiy tin c’ubac abal ma yab quit t’ithc’uan al i t’ujub. \p \v 12 Toc’tsin a Jesús: \p ―In ulal an T’ocat Thuchlab abal yab ca alq’uith tacchiquiy a Dios, aba ani’ jaja’ pel i beletnom c’al an inicchic. \p \v 13 Cum an teneclab yabats in más ela’ jant’o ti quin nixoc’naye a Jesús ca hualbin, tam tixc’anits ani ohueyits hue’ yab huichiy. \s1 A Jesús in ts’i’quiyal in t’ojlabil ti Galilea \r (Mt. 4.12–17; Mr. 1.14–15) \p \v 14 Taley huichiy a Jesús ti pulic bichoulom Galilea, ani jum putat tsaplilinchab in ichich c’al an Espíritu Santo. Ani lej t’iloxnanchab in t’ajbil ti al nixe’ xi tsabal abal ju’tamq’ui. \v 15 Xe’ets tsa’bibil ti exobchix tin tiyopanilchic an Israel, ani lej puhuethanchab im bij c’al tim patal an inicchic. \s1 Xe’ets a Jesús ti Nazaret \r (Mt. 13.53–58; Mr. 6.1–6) \p \v 16 Taley ulits a Jesús ti bichou Nazaret jun ti yejenec ti inic. Cum in ujnam ani’, otsits tam sábado tin tiyopanil an Israel, ani cubiy taja’ abal quin ajinchi an inicchic an T’ocat Thuchlab in cahuintal a Dios. \v 17 Pithan an u thuchath c’al an caulome c’al a Dios Isaías, in japiy ani in ajiy jun tu olnab jaja’ al nixe’ xi Thuchlab antse’: \q1 \v 18 An Espíritu Santo c’uajat c’al nana’. \q1 A Dios tim punumal cu exobchi an ts’ejhuantalchic an alhua’ cau. \q1 Jaja’ tin abamal abal cu lubachmethanchi in ichich jitats yajchiquith. \q1 Cu olchi jant’ini’ ta ca hualcanthanchat in ichich c’al an hualabtalab axi c’al tu huic’at co’oyab. \q1 Cu tsu’uxmetha’ an joc’tsichic. \q1 Cu jec’ontha’ an inicchic ax u othnab c’al in hualab. \q1 \v 19 Cu olchi an inicchic abal xo’ pelits in q’uijil ca yajnanchat c’al a Dios. \p \v 20 Taley a Jesús in mapc’uy an u ani in huichbanchi an tolmix eyal axi taja’ ti al an tiyopan. Tam buxcanits ani u lej met’nal c’al patal axi c’uajat ti al an tiyopan, aychab jant’o ne’ets quin ulu. \v 21 Tam in ulu: \p ―Xohue’its nan u t’ajchal an inicchic jant’ini’ tin olnab ti al nixe’ xi T’ocat Thuchlab ax tu ajinchichic. \p \v 22 Ani patal axi muthat taja’chic in tsu’tal abal a Jesús pel i alhua’ inic, ani in jic’panchal an alabel cau jahua’ u olchinalchic. Aba ani’, talchic in ulu bel antse’: \p ―¿Yab i ja’its axe’ in tsacamilq’ui a José? \p \v 23 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―U uluhuabits ilalixcua’ ca cuete’ jeltha’ ta ba’, ani chubax jats a le’ tiquin ucha’. A le’ tiquin ucha’ cu t’aja’ teje’ tu cuete’ bichohuil jahua’ a ats’amal u t’ajamal tihua’ ti Capernaum. \p \v 24 A Jesús in uchayechic: \p ―Chubax nan tu uchalchic abal axi caulome c’al a Dios yab u c’ac’nab c’al in at bichou. \v 25 Ti biyal hua’atsac yan i tsemchith uxum c’al an Israelchic tam ti xe’tsin a Elías an caulome c’al a Dios. Tsemets yan i inicchic c’al an jayil, cum ox tamub c’al ts’ejel ti yab ulits an ab. \v 26 Ani a Dios in aba’ a Elías ca c’ale c’al juncats i tsemchith uxum ax u c’uajil ti pil i bichou Sarepta utat ti bichou Sidón, ani yab in aba’ ca c’ale c’al ni jun i tsemchith uxum axi pel in at Israel. \v 27 Ani jaye pil a q’uicha c’al an Israelchic hua’atsac yan ax in cua’al an t’it’ axi c’apux c’al in anam t’u’ul tam ti xe’tsin a Eliseo an caulome c’al a Dios. Ani a Eliseo yab in jeltha’ in at Israelchic, expith in jeltha’ a Naamán ax u c’uajil ti pil i bichou ti tsabal Siria. \p \v 28 Tam tin ats’a’ an cau jahua’ antsana’ in ulu a Jesús, tam ti lej tsacuy patal axi c’uajat taja’ ti al an tiyopan. \v 29 Thubat cubiychic ani in ne’tha’ a Jesús hualte’ am bichou. In ne’tha’ tin chum i t’ec’at oc’ bolchal abal taja’ quim pet’na’. \v 30 Tocat yab in ejtouchic, cum tsinat c’alets jaja’. \s1 Jun i inic co’oyab c’al i at’ax teneclab \r (Mr. 1.21–28) \p \v 31 Taley ulits a Jesús ti Capernaum axi pel i bichou cuentalith ti Galilea. Taja’ tam sábadochic in exobchalchic an inic, cum antsana’ in ujnamits quin exobchi. \v 32 Ani lej jic’panchab in exobchixtal cum u exobchix c’al i lej uchbith cau. \p \v 33 Taja’ jun i sábado c’uajat ti al an tiyopan jun i inic co’oyab c’al i at’ax teneclab. U lej thajanthab c’al an at’ax quin ucha’ a Jesús antse’: \p \v 34 ―¿Tata’ ojni’ jant’o hualam a le’ tucu t’ajchi. Jesús Nazaretib? Hualam a le’ tucu t’ajat talabetha’. Nan tu exlanchal a ey pel ti T’ocat Tsacamil a Dios. \p \v 35 Tam a Jesús in c’uiya’ an at’ax teneclab in ucha’: \p ―Quit ts’ibc’an ani quit cale tin ichich axe’ xi inic. \p Tam ma ijca tsabal an inic c’al an at’ax teneclab, ani tam calejits tin ichich yabats in othnal. \v 36 Ani tam lej in jic’pal patal axi c’uajatchic taja’, ani in uluchic: \p ―¿Jant’o tam uchbixtalab in cua’al axe’ xi inic? In cua’al in lej tsap abal quin ata’ ani quin canchi i at’ax teneclab. \p \v 37 Ani lej t’iloxnanchab in labith t’ajbilchic a Jesús tim puhuel nixe’ xi tsabal Galilea. \s1 A Jesús in jelthal in uxum iyam a Pedro \r (Mt. 8.14–15; Mr. 1.29–31) \p \v 38 Tam cale a Jesús ti al an tiyopan, ta c’ale tin q’uima’ a Simón. Taja’ c’uajat mo’ol c’al i tsapic c’aq’ueltalab in uxum iyam a Pedro. Ani lej canat uchan a Jesús max quin jeltha’. \v 39 Tam utey a Jesús, tocat in ulu ca tixc’an an c’aq’ueltalab, ani thubat tixc’anchatits. Ts’acpan, ani taley im pijchi a Jesús junax c’al in junquilchic. \s1 A Jesús in jelthal yan i ya’ulchic \r (Mt. 8.16–17; Mr. 1.32–34) \p \v 40 Otscanalits a q’uicha, ani u chanchinal a Jesús yan i ya’ulchic c’al jahuaquitsq’ui tam yau’lats. Im punchal in c’ubac ti junchic an ya’ulchic ani antsana’ tin jelthalchic. \v 41 Ani yantalam jaye axi co’oyab c’al i at’ax teneclab canchinal. Thajat uchnal a Jesús c’al nixe’ xi at’ax teneclab: \p ―Tata’its pel ti Tsacamil a Dios. \p Tam a Jesús in c’uiya’chic an at’ax’ teneclab. Aba ani’ exlanchatits in ey c’al jaja’chic abal jaja’ ja’its a Cristo, bel yab in hualcanchi quin olchi in ey c’al jita’. \s1 Thajchix a Jesús ti Galilea \r (Mr. 1.35–39) \p \v 42 Tam ti chutheyits cale a Jesús ti al am bichou, c’ale ti al i joltam. Ani aliyab c’al am bichou, ani tats ti elan ti al an joltam. Ani lej canat uchan abal yabaye ca tixc’an, cum le’nabe ca jilc’on al nixe’ xi bichou. \v 43 Ani a Jesús in ucha’chic: \p ―U cua’al u uchbil cu c’ale cu olnanchi an inicchic al pil i bichouchic jaye jant’ini’ tin t’ajal a Dios ti Ts’ale. Jats tin abath c’al a Dios. \p \v 44 Jaxtam xe’tsitsil a Jesús ti Galilea ti exobchix ti al in tiyopanil an Israelchic. \c 5 \s1 Caltha yantalam i to’ol c’al a Simón ani in juntalchic \r (Mt. 4.18–22; Mr. 1.16–20) \p \v 1 Jun a q’uicha c’uajat a Jesús hualte’ am pulic lejem Genesaret, ani ulits taja’ yantalam i inic c’al jaja’. Lej q’uits’c’omayab jaja’ c’al an mulcunel, cum in le’chic ca exobchin in cahuintal a Dios. \v 2 A Jesús in tsu’u tsab i jolat tan hualte’ am pulic lejem. Pel i tanchic axi jilnenec taja’ c’al i alim to’olchic, ani c’uajat jaja’chic hualte’ am pulic lejem ti pac’ul c’al an thachumtalab c’al an to’ol. \v 3 Otsits a Jesús tin tanil a Simón, ani in ucha’ max ca hue’ nixq’uinchat al am pulic lejem. Tam buxcan a Jesús al an tan, ani in ts’i’quiy ti exobchix c’al am pulic mulcunel. \v 4 Tam ti talits ti exobchix, in uchaye a Simón: \p ―Ca beltha’ más hue’ an tan jun ti luputh an ja’, ani ca pet’na’ an thachumtalab c’al an to’ol abal ca caltha’ hue’ i to’ol. \p \v 5 Toc’tsin a Simón: \p ―Exobchix, i examalits qui caltha’ an to’ol ma patal an acal, ani ma ni jun i to’ol yab i calthamal. Ojni’ bel cum tata’ tin uchal ne’ets cu pet’na’ an thachumtalab. \p \v 6 Im pet’na’its, ani balin yan i to’ol ma tujey ca t’apts’in an thachumtalab. \v 7 Tam in t’ipchi c’al in c’ubac ca chich ti tolmiyab c’al in at t’ojnal axi c’uajatchic al junaquits i tan. Tam chich jaja’chic in t’uchiy axi tsab i tan c’al i to’ol, ma hue’its ca uc’tsin an tanchic c’al xi yantalam i to’ol. \v 8 Tam tin tsu’u a Simón Pedro antsana’, tam tin tuthu in c’ualal tin tamet a Jesús, ani in ucha’: \p ―Ajatic, cum pel in hualbith inic u ats’al yab u tomnal quin chich ta tamet. \p \v 9 Ani lej jic’pax a Simón ani c’al patal in at t’ojnalchic c’al nixe’ xi yantalam i to’ol calthame. \v 10 Aniye jaye in jic’pal a Jacobo ani a Juan in cuitolilchic a Zebedeo. Pelchic xe’ in at t’ojnal jaye a Simón. Tam uchan a Simón c’al a Jesús: \p ―Yab quit jiq’uey, quit chich c’al nana’. Ma xohue’its nan ne’ets tu aba’ tit alim c’al an inic axi nana’ tiquim bela’. \p \v 11 C’al axe’ xi cau im beltha’chic an tan ma in tamu an tsabal. Tam in tala’ jilcachiquiy in t’ojlabil, ani ts’at’eychic c’al a Jesús. \s1 A Jesús in jelthal jun i inic ax in cua’al i t’it’ c’apux c’al in anam t’u’ul \r (Mt. 8.1–4; Mr. 1.40–45) \p \v 12 Jun a q’uicha c’uajat a Jesús al i bichou tam ti ulits jun i inic ax in cua’al i t’it’ c’apux c’al in anam t’u’ul. In tsu’u a Jesús ani chich in tuthuhual in c’ualal tin tamet, ma pac’lun tsabal c’al in hual. In lej canat ucha’: \p ―Ajatic, max a le’ac a huit’al tiquin jeltha’. \p \v 13 Tam a Jesús in tacchi c’al in c’ubac ani in ucha’: \p ―U le’ tu jeltha’, ani ma xohue’ it jelthachits. Ani tameq’ui tixc’anchatits an t’it’. \v 14 Tam a Jesús in ucha’ yab quin olchi jita’ jahua’ t’ajchinenec. In ucha’ jaye: \p ―Expith quit c’ale c’al am pale’ ani ca bina’ an ts’acchixtalab ax in ulal an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés in uchbil quim bina’ jitats jelthachits c’al an t’it’ axi c’apux c’al in anam t’u’ul. Antsana’ ta ca t’aja’ abal ca tejhua’methanchi an inicchic abal it jelthachits. \p \v 15 Ani lej t’iloxnanchab in labith t’ajbilchic a Jesús. Chuthel chuthel u tamcunal yantalam i inic abal quin ats’anchi in cahuintal ani abal ca jeltha. \v 16 Aba ani’ u le’nab ca ats’anchat in cahuintal a Jesús, bel jaja’ u pelel junchiquil al i joltam ca olon. \s1 A Jesús in jelthal jun i tsambe \r (Mt. 9.1–8; Mr. 2.1–12) \p \v 17 Jun a q’uicha tam ti exobchix a Jesús, c’uajat quetechic ti ots’ohuix i fariseochic ani i exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. Che’necchic ma ti Jerusalén ani ma tim patal am bichouchic axi cuentalith ti Galilea ani ti Judea. Jaye a Jesús in jelthal i ya’ulchic, ani antsana’ tin tejhua’methal in tsap a Dios. \v 18 Tam ulits talchic i inic in chi’thal i tsambe al i tseyte’ tat. In le’ quin otha’ tin al an ata ani quin mo’ca’ tin tamet a Jesús. \v 19 Yab in ejtou ni ju’ta quin otha’ cum lej yantalam an inicchic c’uajat. Tam c’athiychic hualq’ui’ ani in jacchi hue’ in jujlabil an ata. Tam im pa’ba’chic an tsambe c’al patal an tseyte’ tat, ani in mo’ca’ tin tamet a Jesús. \v 20 Tam ti a Jesús in tsu’u antsana’ in lej belalchic, tam in ucha’ an tsambe: \p ―Nan tu paculanchal a hualab. \p \v 21 Tam an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés ani an fariseochic in tsalpanchal jahua’ a Jesús antsana’ in ucha’ an tsambe. In tsalpayalchic jita’ jaja’ abal in t’ajal ejtil max pel a Dios. In uluchic tin ichich abal expith a Dios jats in cua’al in eyaltal quim paculanchi in hualab an inic. \p \v 22 Ani a Jesús in exla’its jant’ini’ tu tsalpanchab c’al jaja’chic. Jaxtam in ucha’chic: \p ―¿Jale’ tata’chic tin q’uibts’oth tsalpanchal u ey? \v 23 Yab q’uibat abal nan cu ucha’ an tsambe nan tu paculanchal a hualab, ani yab q’uibat jaye cu ucha’ quit ts’aquiy ani quit belats. \v 24 Nana’its tin Juntal patal an inicchic, ani c’al u eyaltal tin jelthom tiquin exlanchi u ey abal u cua’al jaye u eyaltal teje’ tsabal cu paculanchi in hualab an inic. \p Tam a Jesús in ucha’ an tsambe: \p ―Quit ts’aquiy ca thaya’ a tseyte’ tatil ani quit c’alets ta q’uima’. \p \v 25 Ma tameq’ui thubat ts’acpan jelthachits, ani in thaya’ in tseyte’ tatil jun ti cuatsatac, ani ta c’ale tin q’uima’. In lej puhuethanchal im bij a Dios. \v 26 Patal an inicchic axi muthat taja’ in jic’pal ani im puhuethanchal im bij a Dios jaye. In uluchic: \p ―Xo’ ojni’ i tsu’uhuits i labith t’ajbilab. \s1 A Jesús in caniyal ca ts’at’ey c’al jaja’ a Leví \r (Mt. 9.9–13; Mr. 2.13–17) \p \v 27 Taley talbel tam ti ne’ets ti bel a Jesús in tsu’u jun i inic quetel im bats’c’uhual an jalbixtalab tumin tin cuenta an gobierno. Pel a Leví. A Jesús in ucha’: \p ―Tiquin ts’at’enchi. \p \v 28 Tam thubat cuble a Leví, in tala’ jilcachiquiy jahua’ in t’ajalac. In ts’at’enchi a Jesús. \p \v 29 Ani talbel ts’ejcanchat a Jesús i ts’alat c’apuxtalab tin q’uima’ a Leví. C’uajatchic taja’ quetel ti c’apul al an mexa yan i bats’c’ul jalbixtalab tumin tin cuenta an gobierno ani yan q’ue’at i inic. \v 30 Tam talchic i fariseo ani i exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés in ts’i’quiyal quin jolbiy in exobalilchic a Jesús. In ucha’chic: \p ―¿Jale’ a t’ajalchic antsana’ it junax c’apul c’al nixe’ xi bats’c’ul jalbixtalab tuminchic tin cuenta an gobierno ani c’al xi q’ue’at i hualbith inicchic? \p \v 31 Toc’tsin a Jesús in ucha’chic: \p ―Axi lubach an inic yab in yejenchal i ilalix, expith axi ya’ul ojni’ jats in yejenchal. \v 32 Nan in che’nec cu caniy ca chich c’al nana’ ca jic’tson c’al in hualab jitats in lej exlalits tin ichich abal pel i hualbith inic ani iba ax in tsalpayal pel i alhua’ inic. \s1 Conoyab a Jesús tin cuenta am pabiltalab c’al an c’apnel \r (Mt. 9.14–17; Mr. 2.18–22) \p \v 33 Exom conoyabe a Jesús c’al an fariseochic ani c’al an exobchixchic c’al an ley binath c’al a Moisés antse’: \p ―¿Jale’ u huilq’uith pabil yab u c’apul ani u lej ol in exobalilchic a Juan pujax ani in exobalil an fariseochic, ani tata’ a exobalilchic patal a q’uicha u c’apul ani yab u pabil? \p \v 34 Toc’tsiyatchic c’al a Jesús: \p ―Yab in tomnal ca pablats yab ca c’aputs ax u tsa’bixchic c’al an tomquintalab biyat c’uajate an tomquinel inic. \v 35 Max quim baju a q’uicha tixc’anenequits an tomquinel inic, tam ojni’ in tomnalits ca pablatschic ani yab ca c’aputs. Tam nan in tixc’anenecaquits, tam ojni’ in tomnal ca pablats u exobalilchic jaye. \p \v 36 A Jesús in uchayechic i jalpith cau: \p ―Yab in tomnal ca muts’iyat i it ts’ejcathits toltom ani c’al ca c’ua’chiyat i biyal toltom. Max ani’ ca t’ajchin, u othiyab axi it. Ani jaye am pejach an it toltom yab u jilc’onal alabel c’al am biyal toltom. \v 37 Yab in tomnal ca baliyat al i biyal balixtalab ot’ in ja’lil an lab t’uthub ax u it boclinalits. Max ani’ ca t’ajan, ne’ets ca mits’c’an an ot’ ani ne’ets ca huac’lan am boc lab t’uthub. Antsana’ ti ne’ets ca othey am balixtalab ot’ ani ne’ets ca q’uibey am boc. \v 38 Jaxtam in tomnal ca baliyat in ja’lil an lab t’uthub ax u it boclinalits al i it balixtalab ot’. Tam ne’ets ca ohuey am balixtalab ot’ ani jaye am boc. \v 39 Jitats in uts’al am biyal boc yab ne’ets quin le’na’ axi it, cum in tsalpayal abal axi biyal jats axi lej huinat alhua’. \c 6 \s1 Putsil in exobalilchic a Jesús c’al in hualil an lab em \r (Mt. 12.1–8; Mr. 2.23–28) \p \v 1 Jun i sábado xe’ets a Jesús junax c’al in exobalilchic al jun i t’ayablab lab em, ani in exobalilchic xe’ets im putsiyal in hualil an lab em. In ixiyal tin c’ubac ani in c’apal. \v 2 Tam uchanchic c’al an fariseochic: \p ―Tata’chic ojni’ a t’ajal tam sábado jahua’ in ulal an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés yab ca t’aja’. \p \v 3 Tam a Jesús in ucha’ an fariseochic: \p ―Hualam yab a ajiyamal jant’o in t’aja’ a David junax c’al in junquilchic ti jayq’ui’ tam ti c’a’il jaja’chic. \v 4 Otsits jaja’ tin q’uima’ a Dios ani in c’apchi an t’ocat pan axi expith u jilchinal quin c’apu am pale’chic. Aba ani’ yab pel i pale’ a David, in c’apchi nixe’ xi pan ani im pitha’ in junquilchic quin c’apchi jaye. \p \v 5 A Jesús in uchayechic antse’: \p ―Nana’its tin Juntal patal an inicchic ani u cua’al u eyaltal cu ulu jant’o ta ca eyentha an sábado. \s1 An inic axi huayenec in c’ubac \r (Mt. 12.9–14; Mr. 3.1–6) \p \v 6 Junaque i sábado otsits a Jesús tin tiyopanil an Israelchic, ani taja’ in ts’i’quiy ti exobchix. Ani c’uajat taja’ jun i inic axi huayenec in huinab c’ubac. \v 7 An fariseochic ani c’al an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés in lej tsapic co’com a Jesús c’al in hual. Max quin jeltha’ tam sábado an inic, ne’ets quin jolbiy. \v 8 A Jesús in exla’its abal antsana’ tu tsalpanchab c’al jaja’chic. Tam in ucha’ an inic axi huayenec in c’ubac: \p ―Quit ts’aquiy ani quit cubiy teje’. \p Tam ts’aquiy ani cubiy. \v 9 Tam a Jesús in conoy an fariseochic ani nixe’ xi exobchix: \p ―¿Jant’o tu jilalchic an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés qui t’aja’ tam sábado? ¿Qui t’aja’ alhua’ o qui t’aja’ yab alhua’? ¿Qui jeltha’ axi ya’ul o qui jila’ ca tsemets? \p \v 10 Tam a Jesús tocat in met’al tin tonith axi c’uajatchic c’al jaja’, ani in ucha’ an inic axi huayenec in c’ubac: \p ―Xo’ ca lemc’a’ a c’ubac. \p In lemc’a’, cum jelthachits. \v 11 Tam lej tsacuy axi c’uajatchic taja’, ani conóx jun c’al xi jun jant’ini’ ti quin jolbiy a Jesús. \s1 A Jesús in tacuyal axi lajuj tsab tin abathualejilchic \r (Mt. 10.1–4; Mr. 3.13–19) \p \v 12 Jun a q’uicha c’ale a Jesús al i bolchal ca olon, ani ma tats tin huat’a’ patal an acal ti ol. \v 13 Tam ti chuthenequits, in caniy ca chich in exobalilchic quin tacuy lajuj tsab jaja’chic tin abathualejil. \v 14 Im bijchic pel a Simón Pedro, ani a Andrés axi pel in ebchal a Simón. Pel a Jacobo, ani a Juan, ani a Felipe, ani a Bartolomé. \v 15 Pel a Mateo, ani a Tomás, ani a Jacobo axi pel in tsacamil a Alfeo, ani a Simón axi pelac i ts’at’el c’al an cuenel ax u bijiyab ti cananista. \v 16 Taley pel a Judas in ebchal a Jacobo, ani jaye a Judas Iscariote axi ne’ets quin tsinat bina’ a Jesús tin c’ubac in tomolnaxilchic. \s1 A Jesús in exobchal yan i inicchic \r (Mt. 4.23–25) \p \v 17 Taley pa’iy a Jesús ti al am bolchal junax c’al in exobalilchic, ani jilc’on al jun i pac’chal jun ti mulcunenequits yantalam i inicchic. Che’nec jaja’chic ma tim puhuel Judea ani ma ti Jerusalén. Talchic jaja’ che’nec ma ti Tiro ani ti Sidón axi pel i bichouchic tin hualchicte’lil am pulic lejem. Che’necchic abal quin ats’anchi in cahuintal a Dios c’al a Jesús, ani jaye abal ca jeltha c’al an yau’lats ax in cua’alchic. \v 18 Talchic jaye u co’oyab c’al i at’ax teneclab, ani u canchinal. \v 19 Patal an ya’ulchic in lej le’ ca tacxin c’al a Jesús, cum jaja’ in tala’ jelthal an yau’lats c’al in tsap. \s1 Axi culbel ani axi yab culbel \r (Mt. 5.1–12) \p \v 20 Tam in met’al a Jesús in exobalilchic ani in ucha’chic: \p ―Ne’ets quit lej culbechic max a ats’al it ts’ejhuantal ta ichich tin tamet a Dios, cum tamits a Dios ne’ets quin t’aja’ ti Ts’ale ta ichich. \v 21 Ne’ets quit culbechic max a c’a’inchal jahua’ bolith, cum tamits a Dios ne’ets ti pitha’. Ne’ets quit culbechic max it uc’nal, cum tamits a Dios ne’ets ti culbethanchi a ichich. \v 22 Ne’ets quit culbechic max quit at’a ani max quit pojca c’al tin ebal nana’ u bij tin Juntal patal an inicchic. Ne’ets quit culbechic max quit ts’a’uhuat c’al i cau ani max quit tilibnanchat a bij tin ebal nan u bij. \v 23 Quit jum putat culbechic tam quim bajuhuits a q’uicha antsana’ ti quit t’ajchin, cum tam quit ulits ti eb ne’ets quit pithan lej yan a atohual. Ca t’ila’ abal antsana’its ti yajchiquiyame jaye im biyal caulomejilchic a Dios. \p \v 24 It ts’ejhuantalchic max it rico c’al expith jahua’ teje’ tsabal, cum jats expith a ejtohual ca culbetna’. \v 25 It ts’ejhuantalchic max a tsalpayal yab a yejenchal a Dios, cum talbel ne’ets ca ats’a’ i yejenchixtalab ta ichich. It ts’ejhuantalchic max it culbel ta cuetemtal ani yab c’al a Dios, cum ne’ets quim baju a q’uicha ma tam quit uq’uin tin ebal an t’e’pintalab. \v 26 It ts’ejhuantalchic max patal an inicchic ti uchal abal it alhua’ iniccua’, cum antsana’ tu uxnal tam ti biyalits an q’uet’ach caulomechic jaye. \s1 Qui c’anitha’ ax tu tomolnal \r (Mt. 5.38–48; 7.12) \p \v 27 Nan tu uchalchic axi xo’ tin ats’anchal, ma ca c’anitha’ a tomolnaxil. Ma ca t’ajchi i alhua’talab jaye jitats ti at’al. \v 28 Ca conchinchi i lablinchixtalab c’al a Dios jitats ti quithab uchal ani jitats ti ts’a’uhual c’al i cau. \v 29 Max jita’ ti cuajchi ta ts’a’ub, ca huenc’onchi jaye axi jum poq’ue’. Max jita’ ti tixc’anchi a pulic coton, ca jila’ ti tixc’anchi jaye a coton. \v 30 Max jita’ ti conchi jant’ots, ca pitha’. Max jita’ ti tixc’anchi i c’alab, yab ca xijc’ath ucha’ ti huichbanchi. \v 31 Jant’ini’ tata’chic a le’ quit t’ajchin alhua’, antsana’ ta ca t’ajchi a at inic. \p \v 32 Yab pel i lej alhua’talab max expith a c’anithal jitats ti c’anithal. Ma am pojcaxchic in c’anithal in at pojcax. \v 33 Yab pel i lej alhua’talab max expith a t’ajchal i alhua’talab jitats ti t’ajchal i alhua’talab. Ma am pojcaxchic in t’ajchal i alhua’talab in at pojcax. \v 34 Yab pel i lej alhua’talab max expith a matinchal jita’ in ejtohual ti huichbanchi. Ma am pojcaxchic in matinchal in at pojcax. \v 35 Tata’chic pelits a uchbil ma ca c’anitha’ a tomolnaxil ani ca t’ajchi i alhua’talab. Ca matinchi ani yab ca xijc’ath aychi ti huichbanchi. Max antsana’ ta ca t’ajchi a at inic, tam a Dios ne’ets ti pithaye más yan i alhua’talab. Tam ojni’ ne’ets quit exlachic tit tsacamlab c’al a t’ecat pulic Pay’lom Dios ti eb. Ca t’ajchi alhua’ a at inic, cum a Dios pel i alhua’ inic ma c’al axi yab c’ac’nax c’al jaja’ ani ma c’al axi pojcax jaye. \v 36 Jant’ini’ a Tata ti eb in yajnanchal patal an inicchic, antsana’te ca yajnanchichic. \s1 An jolbix \r (Mt. 7.1–5) \p \v 37 Yab ca jolbiychic a at inic, ani a Dios yab ne’ets ti jolbiy. Yab ca t’e’tsiychic a at inic, ani a Dios yab ne’ets ti t’e’tsiy. Ca paculanchi a at inic, ani a Dios ne’ets ti paculanchi. \v 38 Ca pitha’ a at inic, ani a Dios ne’ets ti pitha’. Ne’ets ti lej pitha’ alhua’ lejbath, ani alhua’ ni’ath, ani alhua’ thiyach, ani ma alhua’ oc’at. C’al a lejbaxtal jant’o tit lejbanchix ani ca pitha’ a at inic, antsana’ a Dios jaye ne’ets ti lejbanchi ani ti pitha’. \p \v 39 Tam a Jesús in uchaye q’ue’at i jalpith cau: \p ―Auxe’ max in ejtohual i joc’tsi quin lotocna’ in at joc’tsi. Hualam axi tsab tin eb ne’ets ca ijcan al i jol cum yab u tsu’ux. \v 40 Yab u jalunchab in tsalpathtal an exobchix c’al in tsalpathtal an exobal. Ma an exobal quin tala’ exobnanchits in exobchixtal an exobchix, tam tiq’uele ne’ets quin ejtilnanchi in tsalpathtal an exobchix. \p \v 41 Tata’chic ojni’ a huat’ath t’ajchal ti cuenta in tsacam hualab a at inic, ani yab a t’ajal ti cuenta a pulic hualab. Ejtil max ca tsu’chi an tsacam amul tin hual a at inic, ani yab a t’ajal ti cuenta am pulic te’ axi c’uajat ta cuete’ hual. \v 42 Tata’ ojni’ a uchal a at inic abal ti jilchi ca tixc’anchi an amul tin hual, ani yab a t’ajal ti cuenta am pulic te’ axi ta cuete’ hual. Tocat it eb t’ocatq’uichic. Ca oc’ox tixc’a’ am pulic te’ ta hual, ani tam tiq’uele ne’ets quit tajax tsu’xinits abal ca tixc’anchi an tsacam amul tin hual a at inic. \s1 Exlab an te’ c’al in hualil \r (Mt. 7.17–20; 12.34–35) \p \v 43 Axi alhua’ an te’ yab in ejtohual quim bina’ i quithab hualilab, ani axi yab alhua’ an te’ yab in ejtohual quim bina’ i alhua’ hualilab. \v 44 I exlal an te’ c’al in hualil. Am bathuch yab im binal i hualilab lab bec, ani an t’ocnal ts’aj yab im binal i hualilab lab t’uthub. \v 45 An inic axi alhua’ in ichich in caunal i alhua’ cau, ani an inic axi quithab in ichich in caunal i quithab cau. Jant’inits tin lej ichich an inic, jats ne’ets quin ulu tin hui’. \s1 An ata axi cubat al an t’ujub ani axi cubat al an tsabal \r (Mt. 7.24–27) \p \v 46 Tata’chic tin alq’uith bijiyalq’ui tin Ajatic ani yab a t’ajal jahua’ nan tu uchal ca t’aja’. \v 47 Nan ne’ets tu olchichic in ejtiltal jitats ca chich c’al nana’ ani tiquin ats’anchi u cahuintal ani tiquin t’ajchi jahua’ nan cu ucha’ quin t’aja’. \v 48 Pelchic xe’ ejtil i ts’ejcom ata ax in oc’ox tsaja’ lej luputh ma im baju jun ti c’uajat i t’ujub. Tats tin mo’ca’ in t’ujub cub abal ca tsapic cubiy an ata. Lej puhuey am pulic itse’ ma an ja’ im baju in acan an ata, ani yab paclun an ata cum in cua’al in lej alhua’ cub. \v 49 Jitats tiquin ats’anchi u cahuintal ani yab tiquin t’ajchi, jayetseq’ui ejtil i ts’ejcom ata. Pelchic xe’ ejtil i ts’ejcom ata ax in eb cuba’ i ata eblimq’ui an tsabal, ani yab in ts’ejcanchi in t’ujub cub an ata. Lej puhuey am pulic itse’ ma an ja’ im baju in acan an ata, ani tocat cuajla ani tala’ paclunits an ata. \c 7 \s1 A Jesús in jelthal in tolmihual i capitán \r (Mt. 8.5–13) \p \v 1 Talits ti exobchix a Jesús c’al an iniclom, ta c’ale ti Capernaum. \v 2 Taja’ ti c’uajat jun i capitán soldado romano ax in cua’al in tolmihual lej c’alchith, ma hue’its ne’ets ca tsemets. Ani lej c’anithab c’al an capitán. \v 3 Tam tin ats’a’ an capitán abal ta xe’ets a Jesús, in aba’ talchic i yejtselab Israel quin caniy ca chich abal ca jelthanchat in tolmihual. \v 4 Utey jaja’chic c’al a Jesús, in lej canat ucha’: \p ―Pel i lej alhua’ inic an capitán ani in tomnal tata’ ca jelthanchi in tolmihual. \v 5 Jaja’ lej c’anithom c’al am bichou Israel, ma tu ts’ejcanchamal huahua’ i tiyopan. \p \v 6 Tam ta c’ale a Jesús junax c’al jaja’chic. Tam ti utatits ti ne’ets ca ulits tin q’uima’ an capitán, tam an capitán in aba’ talchic in ja’ub quin ucha’ a Jesús antse’: \p ―Ajatic, yabats ca t’aja’ i t’ojlab quit chich, cum nan u ats’al abal yab u cua’al u alhua’ abal tata’ quit otsits nan tu q’uima’. \v 7 Ani jaxtam nan yab in c’ale tu aliy. Bel tocat ca ulu i cau tata’, ani ne’ets ca jeltha u tolmihual. \v 8 U exlal abal jahua’ tata’ ca ulu, jats ne’ets ca t’ajan. Cum nana’ in abatnab c’al i oc’lec ani nana’ pel tin abatnom c’al i soldadochic. Max nan cu ucha’ i soldado ca c’ale ju’ta, ne’ets ca lej c’ale. Max nan cu ucha’ i soldado ca chich teje’, ne’ets ca lej chich. Max cu ucha’ u tolmihual quin t’aja’ jant’ots, jats ne’ets tiquin t’ajchi. \p \v 9 In jic’pal a Jesús tam ti olchin abal an capitán in ulu antsana’. Tam in met’al an inicchic axi ts’at’at c’al jaja’, ani in ulu: \p ―Lej chubax yab ju’ta u elamal jitats lej belom ejtil axe’ xi capitán. Ma ni c’al an Israelchic yab u elamal. \p \v 10 Tam ti huichits jaja’chic tin q’uima’ an capitán axi abatnamechic quin taunanchi a Jesús, tam in ela’ jelthachits in tolmihual an capitán. \s1 A Jesús in ejthal in cuitolil i tsemchith uxum \p \v 11 Taley a Jesús ne’ets tihua’ ti bichou Naín junax c’al in exobalilchic ani c’al yantalam i inicchic jaye. \v 12 Tam ti hue’its utat ne’ets quim baju am bichou, a Jesús in tsu’u u ne’thab jun i tsemelom ca joliyat. Pel in juncats cuitolil i tsemchith uxum. Ani ne’ets junquimte an tsemchith uxum c’al yantalam i inicchic ax u c’uajilchic taja’ ti Naín. \v 13 Tam ti a Jesús in tsu’u an tsemchith uxum in yajnanchi, ani in ucha’: \p ―Yabats quit uq’uin. \p \v 14 Ani utey in taca’ an caja jun ti balith an cuitol tsemelom, ani cubitschic an quital. Tam a Jesús in tauna’ an tsemelom: \p ―Cuitol, quit ts’aquiy. \p \v 15 Tam ts’acpan an cuitol axi tsemenecac ani in ts’i’quiy ti cau. Ani taley a Jesús in huat’banchi c’al in mim. \v 16 Ani patal an inicchic axi taja’ jic’tson tam tin tsu’u jahua’ t’ajnenec, ani im puhuethanchal im bij a Dios. In uluchic: \p ―Teje’ chichits c’al huahua’ jun i pulic caulome. \p In uluchic jaye antse’: \p ―Pel in abbil a Dios abal tucu tolminchi huahua’ ax pel tu bichohuil a Dios. \p \v 17 Ani t’iloxnanchab jat’hua’ tim puhuel am pulic bichoulom Judea an labith t’ajbilab jahua’ antsana’ in t’aja’ a Jesús. \s1 In abatnanelilchic a Juan pujax \r (Mt. 11.2–19) \p \v 18 A Juan pujax in tso’obna’its jant’ini’ tin t’ajamal a Jesús cum olchinenequits c’al in ts’at’elilchic. In caniy ca chich tsab jaja’chic. \v 19 In aba’chic ca c’ale c’al a Jesús quin conoy max chubax jaja’ ja’its pel a Cristo axi bijithits ne’ets ca aban ca chich c’al a Dios. Max yab ja jaja’, tam quin conoy max quin aychiye más jita’ ca aban. \v 20 Ulitschic c’al a Jesús, ani in ucha’: \p ―A Juan pujax tu abamal abal tu conoy max tata’its pel it Cristo ax it bijithits ne’ets quit aban c’al a Dios quit chich. Ani max iba, tam tucu ucha’ max qui aychiye más jita’ ca aban. \p \v 21 Exome a Jesús in jelthal yantalam i ya’ulchic. Jaye in canchal i at’ax teneclab an inicchic ani in tsu’uxmethal yan i joc’tsichic. \v 22 Taley in toc’tsiy in abatnanelilchic a Juan: \p ―Quit c’alechic ca olchi a Juan jahua’ xohue’its a tsu’umal ani jahua’ a ats’amal u t’ajchal an inicchic. U tsu’uxmethal an joc’tsichic ani u jelthal an c’uets’e’chic abal ca alhua’ belats. U jelthal ax in cua’al i t’it’ axi c’apux c’al in anam t’u’ul. Jaye u ots’oxmethal an tsinechic ani u ejthal an tsemelomchic. Jaye u thajchixnanchal an ts’ejhuantalchic an alhua’ cau. Antsana’ ca olchi a Juan. \v 23 Lej culbelits jitats t’ayath belom c’al nana’ ani max yab u t’apchinal im belomtal. \p \v 24 Tam ti c’alets in abatnanelilchic a Juan, tam a Jesús in ts’i’quiy quin t’iloxnanchi an inicchic a Juan, ani in conoyal antse’: \p ―¿Jant’o tam inic a tsalpay ne’ets ca tsu’uchic tam it c’ale ca tsu’u a Juan tihua’ ti al an joltam? Hualam a tsalpay ne’ets ca tsu’u i inic axi palulul ejtil i pacáb tam juchuyab c’al an ic’. \v 25 Ani max i, hualam a tsalpay ne’ets ca tsu’u jun i inic lej huinat alhua’ ts’ejcath. Tata’ ojni’chic a alhua’ tso’obits abal axi lej huinat alhua’ ts’ejcath ani in ts’alat huat’al tim ba’ jats ax u c’uajil tin q’uima’ i ts’ale. \v 26 Tiquin ucha’ jant’o tam inic a chubax tsalpay ne’ets ca tsu’u max yab i pel i caulome c’al a Dios. Ja’its jaja’ a Juan, ani in ey jaja’ lej c’athpich yab ejtil axi q’ue’atchic an caulome c’al a Dios. \v 27 Jats a Juan ax u olnab al an T’ocat Thuchlab ax in ulal antse’: \q1 Nana’ in Dios ne’ets cu oc’chith aba’ u caulomejil abal ti ts’ejcacanchi am bel. \p \v 28 Nan tu uchalchic abal ja’its a Juan pujax axi lej c’athpich pulic in ey ti caulome c’al patal an inic axi ma xo’ hua’tsinenequits. Bel abal ani’ antsana’ in ey jaja’ xo’ lej c’athpich, talbel ne’ets ca jalunchat c’al axi más tsipili’ in ey tam a Dios quin t’aja’ ti lej Ts’ale. \p \v 29 Yan i inicchic axi c’uajat taja’ ani ma i bats’c’ul jalbixtalab tumin tin cuenta an gobierno tam tin atsa’its jahua’ antsana’ in ulu a Jesús, im puhuethanchal im bij a Dios. Ja’its jaja’chic axi pujnenequits c’al a Juan. \v 30 An fariseochic ani axi exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés iba. Yab pujnenec jaja’chic c’al a Juan, ani antsana’ im pojcanchal in culbetal a Dios. \v 31 Taley in ulu an Ajatic: \p ―¿Jant’o c’al tu cu tejhua’methanchi in ey an inicchic axi xo’ xe’ets tsabal? \v 32 Pelchic ejtil i tsacam ax u ubat’q’ui ti al am plaza. Ca thajat uchan c’al in at ubat’chic antse’: It juchunchame an tsul tam ajib ani yab it bixmats. It yajchic ajtinchame tin q’uichajil an tsemelom ani yab it uq’uincua’. \v 33 Chich a Juan lej pabil c’al an c’apnel, ani a uluchic c’uajchith c’al i at’ax teneclab. \v 34 Talbal nana’ tin Juntal patal an inicchic in chichne. Yab im pabil c’al an c’apnel, ani tocat a uluchic pel tin c’apts’uts’ma’ ani pel tin uts’uts’ul. Pel tin ja’ubcua’ axi bats’c’ul jalbixtalab tumin tin cuenta an gobierno ani pel tin ja’ubcua’ axi exlath ti lej hualbith inicchic. \v 35 Aba ani’ antsana’ u tsalpanchab nana’ ani a Juan, bel axi tsalpathchic in alhua’ tso’obits abal huahua’ u pithnenec an tsalpathtalab c’al a Dios. \s1 A Jesús tin q’uima’ jun i fariseo im bij Simón \p \v 36 Cum conoyat a Jesús c’al jun i fariseo ca c’aputs c’al jaja’, c’ale tin q’uima’. Ulits taja’, ani buxcan ba’ an mexa. \v 37 Ani jun i lej hualbith uxum al nixe’ xi bichou in tso’obna’its abal a Jesús ta c’uajat ti c’apul. Tam chich in chal i frasco ts’ejcath c’al i t’ujub im bij alabastro. T’uchat an frasco c’al i nihuihuiltalab. \v 38 Utey tin tamet a Jesús in tuthu in c’ualal. Cum uc’nal, ijcan in ja’lil in hual tin acan a Jesús. Tam in huayethanchi c’al in xi’il. Taley in ts’uts’banchi in acan, tam tin jolchi an nihuihuiltalab. \v 39 Tam tin tsu’u nixe’ xi fariseo antsana’ t’ajchinenequits a Jesús, in cuete’ tsalpaychic tin ichich antse’: Max axe’ xi inic pelac i lej chubax caulome c’al a Dios in exlamalac abal pel i lej hualbith uxum c’al ti chich ti tacnal. \v 40 Tam uchan an fariseo c’al a Jesús: \p ―Nan u le’ tu ucha’ jun i cau, Simón. \p Toc’tsin an fariseo: \p ―Tiquin ucha’, Exobchix. \p \v 41 Tam uchan c’al a Jesús: \p ―Jun i inic u nenchinal i tumin c’al tsab i inic. C’al jun u nenchinal bo’ i bo’ inicchic i tumin ani c’al axi junaque u nenchinal tsab inic c’al lajuj i tumin. \v 42 Cum yab in ejtohualchic quin jalbinchi an matith tumin, tamna’ paculanchatits c’al an thabal tumin. Xo’ tata’ tiquin olchi jahua’ nixe’ xi tsablom axi ne’ets ti más c’anithom c’al an thabal tumin. \p \v 43 Toc’tsin a Simón: \p ―Nan tu tsalap ne’ets ti más c’anithom axi paculanchatits más yan an tumin in ne’thal. \p Uchan c’al a Jesús: \p ―Chubax jahua’ a ulu. \p \v 44 Tam a Jesús in met’a’ an uxum, ani in ucha’ a Simón: \p ―Ca t’aja’ ti cuenta jahua’ tin t’ajchamal axe’ xi uxum. Nan in otsits ta q’uima’, ani tata’ yab tim pitha’ i ja’ cu t’aca’ u acan. Axe’ xi uxum tin t’acchi u acan c’al in ja’lil in hual ani tin huayethanchi c’al in xi’il. \v 45 Tata’ yab tin ts’uts’bay, ani jaja’ tin ts’uts’babanchi u acan. \v 46 Tata’ yab tin jolchi i aceite tu oc’, ani jaja’ tin jolchi i nihuihuiltalab tu acan. \v 47 Nan tu uchal abal jaja’ c’al in lej c’anithomtal in tejhua’methamal abal paculanchamejits in yantalam hualab. Axi paculanchamejits lej hue’ in hualab lej hue’ in c’anithomtal. \p \v 48 Tam uchan an uxum c’al a Jesús: \p ―Nan tu paculanchamalits a hualab. \p \v 49 Tam axi c’uajatchic quetel c’al a Jesús ba’ an mexa in ulu jun c’al axi jun: \p ―¿Jita’ hualam axe’ xi inic abal ti paculanchix c’al i hualabtalab? \p \v 50 Tam a Jesús in ucha’ an uxum: \p ―It jec’onthach c’al a hualab cum tim belamalits. Quit c’ale ta q’uima’ c’al a ichich ts’aclalathits. \c 8 \s1 I uxumchic axi tolmix c’al a Jesús \p \v 1 Taley xe’tsitsil a Jesús ti yan i bichou ani ti yan i cuenchalabchic in olnal jant’ini’ tin t’ajal a Dios ti Ts’ale. Junax xe’ets c’al jaja’ axi lajuj tsab in abathualejil. \v 2 Xe’ets c’al jaja’ jaye tsab ox i uxum axi canchinenec i at’ax teneclab ani axi jelthame c’al an yau’lats. Jun pel a María Magdalajib axi canchinenec buc i at’ax teneclab. \v 3 Q’ue’at pel a Juana in tomquil a Chuza axi pel in tolmihual an ts’ale Herodes. Q’ue’at pel a Susana. Xe’ets jaye hue’ yan i uxum ax in tolminchal a Jesús c’al jahua’ in cua’al. \s1 An jalpith cau c’al am buc’ul iyalab lab em \r (Mt. 13.1–9; Mr. 4.1–9) \p \v 4 Yantalam i bichouchic chich quin tsu’u a Jesús. Tam ti mulcunenequits uchanchic i jalpith cau antse’ c’al jaja’: \p \v 5 ―C’ale ti buc’ul jun i buc’ul iyalab lab em. Xe’ets ti buc’ul ani ijcan talchic i iyalab ti al am bel. Taja’ u q’uets’nal c’al an inicchic ani u c’apab c’al an ts’itsin. \v 6 Talchic i iyalab ijcan jaye jun ti hua’ats yan i t’ujub ani yab lej anmith. Taja’ cale ani huayts’on cum huayenec an tsabal. \v 7 Talchic i iyalab ijcan jaye jun ti hua’ats yan i q’uith. Taja’ cale ani tala’ paxq’uiyatits c’al xi yantalam an q’uith. \v 8 Talchic i iyalab ijcan jaye jun ti alhua’ an tsabal. Taja’ cale ani puhuey, ma hua’ats i acan im bina’ in hualil ti bo’ inic. Tam tin ulumalits axe’ xi cau a Jesús, tam in lej tsapic ucha’ axi muthat taja’chic: \p ―Jitats junat in ichich c’al nana’ u ichich, quin lej alhua’ bina’ in xutsun c’al axe’ xi cau. \s1 Jale’ exobchix a Jesús c’al i jalpith cau \r (Mt. 13.10–17; Mr. 4.10–12) \p \v 9 Tam conoyab a Jesús c’al in exobalilchic abal jant’o in le’ quin ulu nixe’ xi jalpith cau c’al am buc’ul iyalab lab em. \v 10 Ani uchanchic c’al a Jesús: \p ―Tata’chic ti tso’oblinchal a Dios jant’ini’ tin t’ajal ti Ts’ale, ani axi q’ue’atchic teje’ ti al an mulcunel u olchal expith c’al i jalpith cau. Quin met’a’ jaja’chic jahua’ u t’ajal, ani ejtil max tam yab in lej tsu’tal. Quin ots’ohuiy in cahuintal a Dios jahua’ u olchal, ani ejtil max tam yab in lej ats’al. \s1 Jesús in lejquinchal an cau tin cuenta an buc’ul iyalab lab em \r (Mt. 13.18–23; Mr. 4.13–20) \p \v 11 Xo’ nan ne’ets tu olchichic jant’o in le’ quin ulu nixe’ xi jalpith cau. An iyalab lab em jats ejtil in cahuintal a Dios. \v 12 An iyalab axi ijcanenec al am bel jats ejtil an inic axi quin ats’anchi in cahuintal a Dios ani ca tixc’anchat c’al an teneclab. Yab u jilchinal quim bela’ ani ca jec’ontha c’al in hualab. \v 13 An iyalab axi ijcanenec jun ti hua’ats yan i t’ujub jats ejtil an inic axi quin ats’anchi in cahuintal a Dios ani quim bats’u tin ichich c’al i culbeltalab. Tocat cum yab lej luputh ibibin tin ichich, jaxtam yab in ohuat belal. U t’apchinal im belomtal tam ca yajchiquiyat tin ebal abal im belamal in cahuintal a Dios. \v 14 An iyalab axi ijcanenec jun ti hua’ats yan i q’uith jaye ejtil an inic axi quin ats’anchi in cahuintal a Dios, ani bel in aynal in cuete’ biyal le’nomtal. In xijc’ath tsalapnal an ricotalab ani an q’uijithtalab axi teje’ tsabal. Antsana’ u t’u’thithinchab in ichich c’al jahua’ teje’ tsabal, ma yabats u lejel ca t’ayat c’uajiy in cahuintal a Dios tin ichich. Jaxtam yab in t’ajal jahua’ alhua’ c’al a Dios ani pel ejtil i acan lab em axi yab im binal in hualil. \v 15 An iyalab axi ijcanenec jun ti alhua’ an tsabal jaye ejtil an inic axi quin lej alhua’ ats’anchi in cahuintal a Dios c’al patal in ichich ani quin lej alhua’ penonoy tin ichich. Jats in aynanchal c’al i c’aya’talab, ani in lej t’ajal jahua’ alhua’ c’al a Dios. Pel ja ejtil i acan lab em ax in lej binal in hualil. \s1 An jalpith cau c’al an tajablab \r (Mr. 4.21–25) \p \v 16 Ni jita’ yab in lec’utsiyal i tajablab abal ca paxq’uiyat o abal ca c’uajba tin alam i huaytalab tsey. Tocat in c’uajbal jun ti t’ec’at abal ca tala’ tajbayat alta ti al an ata. \v 17 Patal jahua’ xohue’ u tsincacayab c’al i jalpith cau, talbel ne’ets ca tala’ tejhua’methanchat ani ca tala’ lejquinchat an inicchic. \p \v 18 Ca lej alhua’ bina’chic a xutsun c’al in cahuintal a Dios. Cum jitats in lej bats’umalits xe’ tin ichich, jats ne’ets ca pithane más in cahuintal a Dios. Jitats tocat eblim im bats’umalits, ne’ets ca tixc’anchat ax in tsalpayalac abal in cua’al tin ichich. \s1 In mim ani in ebchalchic a Jesús \r (Mt. 12.46–50; Mr. 3.31–35) \p \v 19 Taley ulits in mim ani in ebchalchic a Jesús jun ti c’uajat jaja’. Yab in ejtohualchic ca utey c’al a Jesús, cum lej q’uits’c’omath an mulcunel. \v 20 Tam olchinal a Jesús c’al jun axi taja’chic: \p ―Te c’uajatchic eleb a mim ani a ebchalchic in le’ ti tsu’u. \p \v 21 A Jesús in toc’tsiy: \p ―Jitats quin ats’anchi ani quim putu c’al in cahuintal a Dios, ja’its axi pel u mim ani pel u ebchal. \s1 In coythal a Jesús an ic’ al am pulic lejem \r (Mt. 8.23–27; Mr. 4.35–41) \p \v 22 Jun a q’uicha otsenequits a Jesús al jun i tan c’al in exobalilchic, ani in ucha’chic: \p ―Cu c’ale tihua’ ti jum poq’ue’ am pulic lejem. \p Ani ta c’alechic. \v 23 Tihua’ ne’ets a Jesús huayamath, biyat in exobalilchic im belthal an tan. Tameq’ui thayc’an jun jic’tohual jun i ic’ lej tsapic ti al an lejem. Ani ne’ets t’uchichilits an tan c’al an ja’, ma huachiquits ca uc’tsin. \v 24 Tam ejtsintha a Jesús c’al in exobalilchic ani uchan: \p ―Exobchix Exobchix, u uc’tsinalitschic. \p Tam ts’aquiy a Jesús in c’uiya’ an ic’ ani an ja’. Tameq’ui t’ajat cubiyits an ic’ ani yabats lanq’uil an ja’. \v 25 Tam a Jesús in conoy in exobalilchic: \p ―¿Jale’ yab tim belal? \p Ani jaja’chic tocat jiq’uel ani conóx antse’: \p ―¿Jita’ tam inic hualam jaja’ abal in ejtohual quin abatna’ an ic’ ani an ja’? \s1 Jun i inic Gadarajib ax u co’oyab c’al i at’ax teneclab \r (Mt. 8.28–34; Mr. 5.1–20) \p \v 26 Taley ulits a Jesús ani c’al in exobalilchic jum poq’ue’ am pulic lejem ti tsabal Gadara axi jec’at ti Galilea. \v 27 Tam ti calejits a Jesús ti al an tan, utenchab c’al jun i inic Gadarajib axi ohuatits co’oyab c’al i at’ax teneclab. Xe’ets c’ot’ith ani u c’uajil al i jolimtalab tsemelom. Yabats u c’uajil al i ata. \v 28 Utey quin tsu’u a Jesús, in tuthu in c’ualal tin tamet. An at’ax teneclab tin ichich in thajanthal quin thajat ucha’ a Jesús antse’: \p ―Tata’its pel it Jesús ti Tsacamil a t’ec’at pulic Pay’lom Dios ti eb. ¿Jant’o tam eyaltalab a cua’al abal tiquin otsanchi? Nan tu lej canat uchal yab tiquin yajchiquiy. \p \v 29 Antsana’ in ulu an at’ax teneclab, cum uchanits c’al a Jesús abal ca calejits tin ichich nixe’ xi inic. Yan i calat tam tu tsapic yac’unal nixe’ xi inic c’al an at’ax, u huic’nal c’al an inicchic c’al i calaniyo pat’al tin c’ubac ani tin acan. Ani tocat in tala’ t’apiyal ani u ne’thab c’al an at’ax teneclab ca c’ale al i joltam. \v 30 Tam conoyab an at’ax teneclab c’al a Jesús: \p ―¿Jant’o tata’ a bij? \p Toc’tsin: \p ―Nana’ u bij Legión. \p Antsana’ ti toc’tsin an at’ax teneclab cum yan tin eb ti otsenec tin ichich nixe’ xi inic. \v 31 Tam nixe’ xi at’ax teneclabchic in lej canat ucha’ a Jesús abal yab ca aban ti al an luputh jol. \v 32 Taja’ hue’ utat xe’ets jun i pulic cuenel i olom ti ac’ul al i bolchal, ani lej canat uchan a Jesús max ca pithanchic an q’uij abal ca otsits tin inictal an olomlom. A Jesús in ucha’chic bel. \v 33 Tam calpanchic tin ichich nixe’ xi inic, ani otsits al nixe’ xi olomlom. Ani taley patal an olomchic jololol ti c’ale ti al i cotoblom, ani ta ijcan ti al am pulic lejem jun ti t’ajat uc’tsinchic. \p \v 34 Taley am beletnomchic c’al an olomlom c’ale athithil ti bichouchic ani ti alte’ q’uimath quin olna’ jahua’ in t’ajamal a Jesús. \v 35 Taley c’ale am bichou quin tsu’u jant’o t’ajnenec c’al a Jesús. Ulitschic c’al a Jesús ani in tsu’u an inic canchithits an at’ax teneclabchic. Quetel utat c’al a Jesús ani c’ua’chimath, alhua’methachits in tsalap. Tam ti jiq’uey an inicchic. \v 36 Tam u olchinal jaja’chic c’al ax in oc’ox tsu’uchic jant’ini’ ti canchinenec nixe’ xi inic an at’ax teneclabchic. \v 37 Tam patal an Gadarajibchic in lej ucha’ a Jesús abal ca lejat tixc’an tin cuenchal cum lej jiq’uelchic. Tam otsits a Jesús al an tan ani ne’etsac ca c’ale. \v 38 Ani lej canat conoyab c’al nixe’ xi inic axi canchinenec an at’ax teneclab max ca pithan an q’uij ca ts’at’ey c’al jaja’. Ani a Jesús tocat in ucha’: \p \v 39 ―Quit c’ale ta q’uima’ ani ca t’iloxna’ patal jahua’ a Dios ti t’ajchamal. \p Tam ta c’ale ani in t’iloxnachical tim puhuel am bichou jahua’ t’ajchinenec c’al a Jesús. \s1 In ts’ic’achil a Jairo ani an uxum ax in tacchi in toltomil a Jesús \r (Mt. 9.18–26; Mr. 5.21–43) \p \v 40 Tam ti huichits a Jesús tal jum poq’ue’ am pulic lejem, taja’ bats’uhuat c’al i culbeltalab cum aychame ca huichiy. \v 41 Tam chich c’al a Jesús jun i inic im bij pel i Jairo axi pel i oc’lec tin tiyopanil an Israelchic. In tuthu in c’ualal, ani in lej canat ucha’ ca c’ale tin q’uima’. \v 42 In cua’al in juncats ts’ic’achil ax in cua’al lajuj tsab i tamub, ani talec’. Tam c’ale a Jesús, ani cum lej ts’at’enchab c’al yantalam i inic lej q’uits’c’omath ne’ets. \p \v 43 Ani c’uajat ti al nixe’ xi cuenel jun i uxum ax in cua’al lajuj tsab i tamub yab u tajlunal ti ya’ul ta its’. In tala’ pacumalits an tumin ax in cua’alac c’al yantalam i ilalix, ani c’al ni jun yab ejtohuat ca jeltha. \v 44 Utey tin cux a Jesús ani in tacchi in toltomil, ani tameq’ui t’ithpanits in xits’al. \p \v 45 Tam a Jesús in conoy: \p ―¿Jita’ tin tacchi u toltomil? \p Ani patal jaja’chic in ulu yab jaja’. Tam a Pedro ani in at abathualechic in ucha’ a Jesús: \p ―Exobchix, ti lej pac’amnath q’uits’c’omayal an mulcunel ani a conoyale jita’ ti tacchi a toltomil. \p \v 46 A Jesús in ulu: \p ―Hua’ats jita’ tin tacchi u toltomil, cum u exla’its tu lej ichich abal hua’ats jita’ jelthame c’al nana’ u tsap. \p \v 47 Tam chich ma t’elelel in inictal nixe’ xi uxum, cum in tsalpayal abal ne’ets ca exlajits abal jaja’its ax in tacchamal in toltomil a Jesús. In tuthu in c’ualal tin tamet a Jesús. In olchi an chubaxtalab an mulcunel jale’ tin tacchamal in toltomil a Jesús ani jant’ini’ ti jelthame tameq’ui. \v 48 Tam uchan an uxum c’al a Jesús: \p ―Mimlab, nan tu jeltha’ cum tim belamalits. Quit c’ale c’al a ichich ts’aclalathits. \p \v 49 Tam tu cahue a Jesús c’al an ts’at’elchic, ulits jita’ tal ma tin q’uima’ a Jairo quin tauna’ a Jairo. Uchan: \p ―Cum tihua’ tsemetsits a ts’ic’achil, yabats ca ucha’ an Exobchix ca c’ale quin jeltha’. \p \v 50 Tam ti a Jesús in ats’a’ antsana’ uchan a Jairo, tam jaja’ in ucha’ jaye: \p ―Yab quit jiq’uey c’al jahua’ it uchan, tocat ca lej bela’ ani ne’ets tu jelthanchi a ts’ic’achil. \p \v 51 Ulitschic tin q’uima’ a Jairo, ani tamna’ a Jesús expith in jila’ ca otsits a Pedro, ani a Jacobo, ani a Juan, ani in tata ani in mim an ts’ic’ach. \v 52 Ani patal axi muthat al an ata in thajat uc’nanchal an tsemelom ts’ic’ach. Tam uchanchic c’al a Jesús: \p ―Yabats quit uq’uinchic, cum yab tsemenec an ts’ic’ach. U huayal expith. \p \v 53 C’al axe’ xi cau jahua’ in ulu a Jesús, tocat u tilibnath te’nal axi muthatchic cum in tso’obits abal chubax tsemenequits an ts’ic’ach. \v 54 Tam a Jesús in yac’uchi in c’ubac an ts’ic’ach ani in tsapic ucha’: \p ―Ts’ic’ach, quit ts’aquiy. \p \v 55 Tameq’ui ts’acpan ejthachits. Ani tam a Jesús in ulu ca pijchin an ts’ic’ach. \v 56 In lej jic’pal in tata ani in mim an ts’ic’ach abal ejtha. Tam uchan jaja’chic c’al a Jesús abal ni jita’ yab quin olchi abal jaja’ in ejthamal an tsemelom ts’ic’ach. \c 9 \s1 A Jesús in abal axi lajuj tsab in exobalilchic ti olnom \r (Mt. 10.5–15; Mr. 6.7–13) \p \v 1 A Jesús in tamcuy axi lajuj tsab in exobalilchic, ani im pitha’chic i eyaltalab abal ti canchix c’al i at’ax teneclab ani ti jelthom c’al an ya’ulchic. \v 2 Ne’ets quin aba’chic quin olnanchi an inicchic an alhua’ cau jant’ini’ tin t’ajal a Dios ti Ts’ale, ani jaye quin jeltha’ an ya’ulchic. \v 3 In ucha’chic: \p ―Quit c’alechic naptal. Yab ca ne’tha’ i cuayablab, ni i morral, ni i pan, ni i tumin. Ca ne’tha’ expith i toltom ax a ca’quimits. \v 4 Al an ata jun ti quit bats’uhuat, tats quit junini’ c’uajiy ma tam ti ne’etsits quit cale al nixe’ xi bichou. \v 5 Max jun i bichou yab ti bats’uhual, tam quit tixc’an taja’. Am pojoth jahuats ca tha’u ta acan al nixe’ xi bichou, ca tininiy tam ne’ets quit tixc’an. Antsana’ ta ca t’aja’chic abal quin alhua’ tso’obna’ an inicchic taja’ abal yab alhua’ in t’ajamal cum im pojcanchamal in cahuintal a Dios. \p \v 6 Tam ta c’ale in exobalilchic a Jesús, xe’ets tsa’bibil tim patal am bichouchic in olnal an alhua’ cau ani in jelthal an ya’ulchic. \s1 Tsemtha a Juan pujax \r (Mt. 14.1–12; Mr. 6.14–29) \p \v 7 Aba ani’ olchinenec a Herodes in labith t’ajbilchic a Jesús, yab in tequeth exla’ jita’ jaja’. Cum talchic i inic in ulal abal a Jesús pel a Juan pujax axi tsemenecac ani xo’ ejthachits. \v 8 Q’ue’atchic in ulu abal pel a Elías axi caulome c’al a Dios ti jayq’ui’ ani xo’ huichits. Q’ue’atchic in ulu abal a Jesús pel q’ue’at i biyal caulome c’al a Dios axi xo’ ejthachits. \v 9 Tam in ulu a Herodes: \p ―Nana’its ax u aba’ an cau ca muts’inchat in oc’ a Juan. ¿Ani jita’ hualam axe’ xi inic ax in olchinal in t’ajbil? \p Ani a Herodes in lej lubal quin tsu’u a Jesús abal quin tequeth exla’. \s1 Im pijchal a Jesús bo’ mil i inicchic \r (Mt. 14.13–21; Mr. 6.30–44; Jn. 6.1–14) \p \v 10 Jun a q’uicha huichits an abathualechic ani in t’ilchi a Jesús jahua’ in t’ajamalchic. Tam a Jesús in ne’tha’chic al jun i c’uajattalab pil utat ti bichou Betsaida. \v 11 Cum in tso’obna’its am bichou abal tihua’ ne’ets a Jesús, c’alechic yan ca ts’at’ey c’al jaja’. A Jesús im bats’uchic ani in olnanchal jant’ini’ tin t’ajal a Dios ti Ts’ale. Jaye in jelthal i ya’ulchic. \p \v 12 Taley otscanits a q’uicha, ani uteychic axi lajuj tsab an abathuale quin ucha’ a Jesús: \p ―Ca ucha’ an mulcunel ca c’ale ti al i bichouchic ani ti al i q’uimathlomchic axi utat abal quin aliy ju’ta ca coyots ani ju’ta ca c’aputs. Teje’ yab hua’ats jant’o quin c’apuchic. \p \v 13 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Tata’chic ca pijchi an mulcunel. \p Toc’tsin jaja’chic: \p ―Expith teje’ i cua’al bo’ i pan ani tsab i to’ol. Expith max cu c’ale qui ts’ay’chi jant’o quin c’apu patal axe’ xi pulic mulcunel. \p \v 14 Ajith expith an inic pel i bo’ mil. Tam a Jesús in ucha’ in exobalilchic: \p ―Ca ucha’ an mulcunel ca buxcan ti cuenel ti cuenelchic tsab inic c’al lajuj. \p \v 15 Ani antsana’ ti buxcan tim patalchic. \v 16 Tam a Jesús im bats’u axi bo’ i pan ani axi tsab i to’ol. Tam in met’al ti eb ani im pitha’ i c’ac’namal yan c’al a Dios. Taley in mu’u ani im pitha’ in exobalilchic quin huat’banchi an mulcunel. \v 17 Ani patal an mulcunel c’aputs ani ajhuejits. Taley in exobalilchic a Jesús in thaya’ an jilc’omach ma lajuj tsab i t’ocnal t’uchichithits. \s1 A Pedro in olnal abal a Jesús ja’its a Cristo \r (Mt. 16.13–20; Mr. 8.27–29) \p \v 18 Jun a q’uicha exom ti ol a Jesús, ani hue’ utat ti c’uajat in exobalilchic. Tam ti talits ti ol in conoyalchic: \p ―¿Jant’ini’ hualam tin olnal an inicchic c’al u ey nana’? \p \v 19 Toc’tsin jaja’chic: \p ―Talchic in ulal abal tata’ pel it Juan pujax. Talchic in ulal abal pel it Elías, ani hua’ats talchic in ulal abal pel it biyal caulome c’al a Dios axi xo’ ejthame. \p \v 20 Tam a Jesús in conoyalechic: \p ―¿Ani tata’chic jant’ini’ tin exlanchal u ey? \p Tam toc’tsin a Pedro: \p ―Tata’its ojni’ pel it Cristo ax it bijithits ne’ets quit aban c’al a Dios quit chich. \s1 In olnal a Jesús abal ne’ets ca tsemtha \r (Mt. 16.20–28; Mr. 8.30—9.1) \p \v 21 Tam a Jesús in lej uluth ucha’ in exobalilchic yab quin olchi jita’ max jaja’its pel a Cristo. \v 22 Jaye in uchayechic: \p ―Nana’ tin Juntal patal an inicchic im bijchithits quin lej yajchiquiyat ani quim pojca c’al an yejtselabchic Israel ani c’al an oc’lec pale’chic ani c’al axi exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. Ne’ets quin tsemtha ani oxchilab q’uicha ne’ets quin ejtha. \p \v 23 Ani in uchaye patal axi muthat taja’chic: \p ―Quin t’ajat jilcachiquiy in cuete’ culbetal jitats in le’ ca ts’at’ey c’al nana’. Aba ani’ max ca yajchiquiyat c’al an inicchic ani ma ca le’na ca tsemtha, bel chuthel chuthel tiquin ts’at’enchi. \v 24 Jitats in le’ expith quin t’aja’ in cuete’ culbetal, jats ne’ets ca q’uibey. Jitats quim bina’ tim ba’ c’al tu ebal nana’, jats ne’ets ca jec’ontha. \v 25 Ni jant’o ti exbath max an inic quin tala’ c’alna’ jahua’ teje’ tsabal ani quin q’uiba’its in ejattal. \v 26 Jitats tiquin tithenanchi u bij ani u cahuintal c’al an inicchic, nana’ ne’ets cu tithena’ nixe’ xi inic tam nan quin huichiy cu t’aja’ tin lej Ts’ale. Nana’ tin Juntal patal an inicchic ne’ets quim puhuethanchat u bij c’al u Tata ti eb tam quin huichiy junax c’al an t’ocat ángelchic. \v 27 Lej chubax nan tu uchalchic abal hua’ats axi tata’chic yab ne’ets quit thubat tsemets, biyat ma tiquin tsu’u in c’uajatits tin lej Ts’ale. \s1 A Jesús in tejhua’methal tim ba’ hue’ jalc’uthits in tejhua’ inictal \r (Mt. 17.1–8; Mr. 9.2–8) \p \v 28 Ma huaxic a q’uicha tam tin ulumalits a Jesús nixe’ xi cau, tam ti c’athiy al i oc’ bolchal ca olon. In ne’tha’ a Pedro ani a Jacobo ani a Juan. \v 29 Taja’ tam ti exom ti ol a Jesús, tsu’tab hue’ jalc’uthits lej ts’umimil in hual. In toltomil lej thacninil ani lej maq’uiq’uil. \v 30 Tameq’ui tu tejhua’mel a Moisés ani a Elías ti t’ilom c’al a Jesús. \v 31 In t’iloxnalchic jant’ini’ ne’ets ca yajchiquiyat ani ca tsemtha a Jesús ti Jerusalén cum antsana’ ti bijchithits. Taja’ lej tajajal c’al in ts’alat tajax a Dios. \v 32 Aba ani’ lej ts’ebat a Pedro ani a Jacobo ani a Juan, tam tin lej lamc’a’its in hual in tsu’u lej ts’umimil a Jesús ani axi tsab i inic c’al jaja’. \v 33 Ani tam tu tixc’analits taja’ a Moisés ani a Elías, tamna’ a Pedro in ucha’ a Jesús: \p ―Exobchix, tequeth alhua’ abal xo’ teje’ u junat c’uajatchic huahua’. Qui ts’ejca’ ox i pathel ata, jun abal tata’, ani jun abal a Moisés, ani jun abal Elías. \p Antsana’ tin ulu a Pedro, cum jun jic’tohual yab in tso’bim jant’o quin más ulu. \p \v 34 Tam ti cahue a Pedro, tam ti pa’iy jun i mule’ i tocou ti eb c’al ti paxq’uiq’uiyatchic. Ani lej jiq’uelchic tam tin tsu’tal antsana’. \v 35 Ani al nixe’ xi tocou in ats’a’chic u cau a Dios antse’: \p ―Axe’ ja’its pel u ichich hual Tsacamil. Jats jaja’ ca ats’anchichic in cahuintal. \p \v 36 Tam ti talits nixe’ xi cau, tam a Pedro ani a Jacobo ani a Juan in tsu’u expith jilc’on a Jesús. Xant’ojits a Moisés ani a Elías. Ani jaja’chic yab in olchal jita’ jahua’ antsana’ in tsu’umal. \s1 A Jesús in canchal i at’ax teneclab jun i cuitol \r (Mt. 17.14–21; Mr. 9.14–29) \p \v 37 Aytalab q’uicha pa’iy al am bolchal a Jesús junax c’al axi ox in exobalilchic, ani ba’ am bel u aychab c’al yantalam i inic. \v 38 Ani jun i inic taja’ in tsapic ucha’ a Jesús: \p ―Exobchix, tiquin t’ajchi jun i alhua’talab ca met’a’ u juncats cuitolil. \v 39 In cua’al i at’ax teneclab c’al tu ets’ey ts’ebtsinthab ani c’al tu lej thajanthab. Tam ta ca ts’ebtsinthabits, u bititil in ijil. \v 40 U lej ucha’ a exobalilchic tiquin canchinchi an at’ax teneclab, ani yab in ejtouchic. \p \v 41 Tam toc’tsin a Jesús: \p ―Tata’chic ojni’ it lej q’uibts’oth a tsalap ani yab tim belal. In ohuat c’uajinec c’al tata’chic tu c’aya’nal, ani yabaye tim belamal. Tiquin chanchi an cuitol teje’. \p \v 42 Tam tu chi’thabits yac’uan junil, ma ijca tsabal ani ts’ebtsinthab. Tam a Jesús in ucha’ ca tixc’anits an at’ax teneclab c’al an cuitol, ani im binanchi c’al in tata tam jelthachits. \v 43 Ani patalchic an inic taja’ in jic’pal abal antsana’ jelthame an cuitol c’al in lej tsap a Dios. \s1 In olnal junil a Jesús abal ne’ets ca tsemtha \r (Mt. 17.22–23; Mr. 9.30–32) \p Jaye in exobalilchic a Jesús jic’pax c’al nixe’ xi labith t’ajbilab ax in t’ajamal a Jesús. Ani uchanchic c’al jaja’: \p \v 44 ―Ca lej otsits ta xutsun jahua’ ne’ets tu ucha’ ani yab ca uc’chiy. Nana’ tin Juntal patal an inicchic ne’ets quim bina tin c’ubac am pojcax inicchic. \p \v 45 Ani jaja’chic yab in ejtiy nixe’ xi cau cum yabaye bijithits quin ejtiy, ani in ts’ejnalchic quin más conomichiquiye a Jesús abal ca lejquinchat an cau. \s1 Jita’ axi más huinat exbath in ey \r (Mt. 18.1–5; Mr. 9.33–37) \p \v 46 Tam in exobalilchic a Jesús in ts’i’quiy ti t’ilom abal jita’ c’al jaja’chic axi más huinat exbath in ey. \v 47 Cum a Jesús in exlanchits in tsalapchic, in c’uajba’ tin tametchic jun i tsacam. \v 48 Tamna’ in ucha’ in exobalilchic: \p ―Max jitats quim bats’u jun i tsacam ejtil axe’ c’al nana’ u bij, tin mac’uchith bats’uhualne. Ani max jitats tiquim bats’u nana’, jaye in mac’uchith bats’uhual u Tata ti eb ax tin abamal quin chich teje’ tsabal. Jitats c’al tata’chic axi quin más tsa’ca’ tim ba’ jats axi más huinat exbath in ey. \s1 Axi yab tomolnax \r (Mr. 9.38–40) \p \v 49 Tam uchan a Jesús c’al a Juan: \p ―Exobchix, huahua’ i tsu’u jun i inic ti canchixnanchal a bij c’al i at’ax teneclab, ani i c’anchi cum yab ts’at’enec c’al huahua’. \p \v 50 Uchan c’al a Jesús: \p ―In tomnalac yab ca c’anchi, cum jitats yab u tomolnax c’al huahua’ jats axi junat in ichich c’al huahua’ i ichich. \s1 A Jesús in c’uiyal a Jacobo ani a Juan \p \v 51 Tam u c’unelits in q’uijil a Jesús ca huichiy ti eb, ani in lej punu tin ichich abal ne’ets ca c’alets ti Jerusalén. \v 52 In aba’ i olchixchic ca oc’chith c’ale tihua’ ti jun i bichou cuentalith ti Samaria abal quin t’ojojonchi jun ta ca ulits taja’. \v 53 Ani an inicchic taja’ yab in le’ quim bats’u a Jesús, cum in tso’obits abal ne’ets ca c’ale ma tihua’ ti Jerusalén. \v 54 Cum an exobalchic a Jacobo ani a Juan in exla’its abal yab u le’nab a Jesús taja’, in conoyalchic: \p ―¿Ajatic, a le’ qui conchinchi c’al a Dios i c’amal abal ca ijcanchat nixe’ xi bichou ani ca t’ajat talabetha? Antsana’ ti lej jayq’ui’ an caulome Elías in conchinchi c’al a Dios i c’amalcua’. \p \v 55 Tam a Jesús tocat in met’al ani in c’uiyath ucha’chic: \p ―Tata’chic ma yab a tso’ob ju’ta ti che’nec a tsacunec tsalap. \v 56 Nana’ tin Juntal patal an inicchic in che’nec abal cu jec’ontha’ an inicchic, ani yab in che’nec cu talabetha’. \p Taley c’ale a Jesús c’al in exobalilchic ti pil i bichou. \s1 Jitats in le’ ca ts’at’ey c’al a Jesús \r (Mt. 8.19–22) \p \v 57 Tam ti ne’ets ti belchic uchan a Jesús c’al jun i inic: \p ―Ajatic, nan ne’ets tu ts’at’enchi abal ju’tamaquits quit c’ale. \p \v 58 A Jesús in toc’tsiy: \p ―An oc’chic in cua’al an jol ju’ta ta ca c’uajiy ani an ts’itsinchic in cua’al in c’util ju’ta ta ca coyots, ani nana’ tin Juntal patal an inicchic ma yab u cua’al i ata ju’ta tu cu mo’ca’ u oc’. \p \v 59 Ani a Jesús in ucha’ junaque axi c’uajat jaye taja’: \p ―Tiquin ts’at’enchi. \p Ani toc’tsin jaja’: \p ―Ajatic, tiquin aychi ma ca tsemets u tata ani cu joliyits, tam tiq’uele ne’ets tu ts’at’enchi. \p \v 60 A Jesús in toc’tsiy: \p ―Ca jila’ ca joliyat an tsemelomchic c’al axi yab ejat c’al nana’ u bij, ani tata’ ma xohue’ quit c’alets ca olna’ jant’ini’ tin t’ajal a Dios ti Ts’ale. \p \v 61 Tam uchan a Jesús c’al q’ue’at i inic taja’: \p ―Ajatic, nan ne’ets tu ts’at’enchi, expith tiquin aychi ne’ets quin c’ale cu olchi ax tu q’uima’ abal ne’ets tu ts’at’enchi. \p \v 62 Ani uchan c’al a Jesús: \p ―Yab alhua’ max an xalum tsabal ca huenc’on quin met’a’ tin cux tam in aycom an yunta, ani yab alhua’ max an inic ax in jilchamalits a Dios quin t’aja’ ti Ts’ale tin ichich talbel quin met’a’ tin cux ani quin le’na’ junil im biyal xe’tsintal. \c 10 \s1 A Jesús in tacuyal jaye ox inic c’al lajuj i inic ti abathuale \p \v 1 Taley an Ajatic in tacuyal jaye ox inic c’al lajuj i inic abal quin aba’ tsab tin eb quin oc’chith tsa’biy tim patal am bichouchic ani an cuenchalabchic jun ti jaja’ ne’ets talbel. \v 2 In ucha’chic: \p ―Lej chubax jant’ini’ max hua’ats yan i huay’ ca c’ojohuat, antsana’ hua’ats yan i inicchic axi ts’ejcathits abal tiquim bela’ nana’. Ani jant’ini’ tam hua’ats lej hue’ an c’ojolchic, antsana’ hua’ats lej hue’ jita’ tiquin olnanchi u bij c’al an inicchic. Jant’ini’ an thabal huay’ in abal jita’ ti c’ojol, antsana’ ca conchi a Dios abal quin abayechic jita’ tiquin olnanchi u bij. \v 3 Ani xo’ tata’chic ne’ets quit c’ale tiquin olnanchi u bij, ani ne’ets ca tamu i inicchic ax u othnax ejtil i pathum ax u othnax c’al an corderochic. \v 4 Quit c’alechic naptal. Yab ca ne’tha’ i morral, ni i tumin, ni i pajab. Cum lej exbath u t’ojlabil ma yab quit lej ohuey tit tsapnethom ti bel. \v 5 An ata axi ca tsa’biy ca tsapnetha’ axi taja’chic ani ca ucha’ abal a le’ abal ca coythanchat in ichich c’al im bij a Dios. \v 6 Jaja’chic ne’ets ti tabatnanchi a cahuintal max pel i alhua’ q’uimath, ani max i tocat ne’ets ti hualbanchi. \v 7 Quit jilc’onchic al juncats i ata, ani tats ta ca c’apu ani ca uts’a’ jahuaquitsq’ui quit pithan. Cum tata’chic pel tu t’ojnalil, in tomnal quit pijchin. \v 8 Jun ti quit alhua’ bats’uhuat al jun i bichou ca c’apu jant’ots quit pithan. \v 9 Ca jeltha’ an ya’ulchic taja’ ani ca olchichic abal hue’its ta tal a Dios quin t’aja’ ti lej Ts’ale teje’ tsabal. \v 10 Max quit ulits ti al i bichou ani yab quit alhua’ bats’uhuat ani yab quit ats’anchat a olnomtal, tam expith quit tixc’an. Tocat ca ucha’ an inicchic axi taja’: \v 11 Ne’ets qui tininiy am pojoth ax i tha’u ti acan ta bichohuil. Antsana’ ta ca tso’obna’chic abal a pojcanchamalits in cahuintal a Dios. Ca lej tso’obna’ abal hue’its ta tal a Dios quin t’aja’ ti lej Ts’ale teje’ tsabal. Antsana’ ca ucha’chic. \v 12 Nan tu uchalchic abal nixe’ xi inicchic ne’ets ca c’athpich yajchiquiyat tam quim baju an q’uicha ca ts’ejca c’al a Dios. Ma an Sodomajibchic axi ti biyal yab ne’ets ca c’athpich yajchiquiyat jant’ini’ jaja’chic axi yab ti bats’uhualchic. \s1 Am bichouchic axi jec’om c’al a Cristo \r (Mt. 11.20–24) \p \v 13 Ts’ejhuantal axi c’uajatchic ti bichou Corazín ani axi ti bichou Betsaida cum ne’ets ca yajchiquiyat. Max ti biyal u t’ajamalac ti bichou Tiro ani ti bichou Sidón an labith t’ajbilabchic axi xo’ nan u t’ajamal ti Corazín ani ti Betsaida, jaja’chic jic’tsonenecac c’al in hualab ani huenc’onenecac c’al a Dios. In ca’iyamalaquits i toltom axi ts’ejcath c’al i thapup ani in majuyamalaquits tim ba’ c’al i joltay’ ti tsu’bixtalab abal jic’tsonenequits c’al in hualab ani huenc’onenequits c’al a Dios. \v 14 Ti al an q’uicha tam ca ts’ejcachic c’al a Dios ne’ets ca c’athpich yajchiquiyatchic axi xo’ u c’uajil ti Corazín ani ti Betsaida, ani axi ti biyal c’uajiy ti bichou Tiro ani ti bichou Sidón yab antsana’ ne’ets ca c’athpich yajchiquiyat. \v 15 Ani axi xo’ c’uajatchic ti Capernaum yab ne’ets ca otsits ti eb, tocat ne’ets ca jolohuat ti al an tamtsemla. \p \v 16 Jitats quin ats’anchi in cahuintal u abathualejil, nana’ tin mac’uchith ats’alne. Jitats quim pojca’ u abathualejil, nana’ tin mac’uchith pojcalne. Ani jitats tiquim pojca’ nana’, in mac’uchith pojcal jaye a Dios ax tin aba’ teje’ tsabal. \s1 U huichel c’al a Jesús axi ox inic c’al lajuj i abathuale \p \v 17 Huichits axi ox inic c’al lajuj an abathualechic lej culbel, in ucha’ an Ajatic: \p ―Ajatic, ma i canchamal i at’ax teneclab c’al a bij. \p \v 18 Uchanchic c’al a Jesús: \p ―Lej chubax jahua’ a ulal, cum u tsu’u ti eb ejtil max jolohuat eleb an oc’ox teneclab jun athic ejtil in athic an ley. \v 19 Nan tu pithamalits i tsaplabchic abal max ca q’uets’a’ i tsan ani i thiniy yab quit othna ta anam t’u’ul. Nan tu pithamalits i tsaplabchic abal ca tala’ ata’ an teneclab. \v 20 Yab quit culbechic expith cum a ejtohual ca canchi i at’ax teneclab, quit lej c’athpich culbe cum thuchathits a bij ti al an u tihua’ ti eb jun ti a Dios in thuchal im bij in tsacamilchic. \s1 Culbel a Jesús \r (Mt. 11.25–27; 13.16–17) \p \v 21 Lej jum putat culbethanchab in ichich a Jesús c’al an Espíritu Santo, ani ol. In ulu: \p ―Nan tu puhuethanchal a bij, Tata ti eb, cum it thabal c’al an eb ani c’al an tsabal. A tsinc’onchamal a tsalap an inicchic ax in tsalpayal tim ba’ abal pel i c’athpich tsalpath ani huit’om, ani a tejhua’methanchamal axi tsa’at in ichich ejtil i tsacam. Ojni’ Tata ti eb, antsana’ ta t’ajamal cum pel a culbetal. \p \v 22 Tam a Jesús in ucha’ in exobalilchic: U Tata ti eb tin jilchamal tu c’ubac patal jahua’ hua’ats ti eb ani ti tsabal. Nana’its pel tin Tsacamil a Dios ani ni jita’ yab in ejtohual tiquin lej exla’ nana’ jant’ini’ u Tata ti eb expith tin lej exlalits. Ani ni jita’ yab in ejtohual quin lej exla’ u Tata ti eb jant’ini’ nana’ expith u lej exlalits. Expith jitats nan cu le’na’ cu tejhua’methanchi in ey u Tata ti eb, jats ne’ets ti lej exlom c’al jaja’. \p \v 23 Tam a Jesús in lej met’al in exobalilchic ani in uchaye jaja’chic expith: \p ―Tata’chic it lej lablinchithits cum nan tu t’ajchamal i labith t’ajbilab ta lej tsu’ux hual. \v 24 Nan tu uchalchic abal ti jayq’ui’ lej yan i caulome c’al a Dios ani yan i ts’ale in lej le’ac max quin tsu’uchic jaye an labith t’ajbilab axi xo’ u t’ajal, ani yab in tsu’umalchic. In lej le’ac max quin ats’a’chic jaye an cau jahua’ tata’chic xo’ a ats’amalits, ani yab in ats’amalchic. \s1 An alhua’ inic Samariajib \p \v 25 C’ale jun axi exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés quin tacchiquiy a Jesús. In conoy: \p ―¿Exobchix, jant’o u yejenchal cu t’aja’ abal quin it ejatliyat abal ets’ey? \p \v 26 A Jesús in toc’tsiy: \p ―¿Jant’o tam uchbixtalab hua’ats thuchath ti al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés? ¿Jant’ini’ ti utha’ xe’ ta ejtiyal? \p \v 27 Toc’tsin jaja’: \p ―Cu lej jum putat c’anitha’cua’ u Pay’lom Diosil c’al patal u ichich, ani c’al patal u ejattal, ani c’al patal u tsap, ani c’al patal u tsalap. Jaye cu c’anitha’ u at inic jant’ini’ tu c’anithal tu ba’cua’. \p \v 28 Tam toc’tsin a Jesús: \p ―Lej chubax jahua’ a toc’tsiyamal. Max ca putu c’al jahua’ a ulumal ne’ets quit it ejatliyat abal ets’ey. \p \v 29 Cum nixe’ xi exobchix in le’ quin t’aja’ abal yab ca tithebetha max yab im putumal c’al nixe’ xi uchbixtalab, jaxtam in conoyale a Jesús: \p ―¿Jita’ pel u at inic cu c’anitha’? \p \v 30 Tam a Jesús in toc’tsiy: \p ―Jun i inic tal ti Jerusalén ne’ets ti Jericó. Ani ti bel tats tin tamu i cue’chic, ma tixc’anchatits in toltomil. Lej huat’ath ti cuathan, ma jat’hua’ tsemenequits ti jilan. \v 31 Taley tal jun i pale’ in tsu’u mo’ol, tocat in toniy ani yab huat’ey utat. \v 32 Talbel tal jaye junaque i inic axi pel i levita ax u tolmix ti al an tiyopan, ani jaja’ jayetseq’ui yab in t’ajchi i alhua’talab. \v 33 Taley tal jaye al nixe’ xi bel jun i Samariajib, ani jaja’ ojni’ in tsu’u ani in yajnanchi an ts’ejhuantal ti mo’ol. \v 34 Utey ani in ilaliy c’al i aceite ani c’al i vino, ani in huic’chi c’al i toltom jun ti lej c’oloth. Ani im pumba’ tim pun ani in ne’tha’ ma jun ti ca coyots. Tats ti beletnanchat. \v 35 Aytalab q’uicha ne’ets ca c’ale an Samariajib. In caltha’ tsab i tumin denario ani im pitha’ an thabal ata. In ucha’: Tiquim beletnanchi nixe’ xi inic, ani tam quin huichiy nana’ ne’ets tu huichbanchiye max ca pacuye más a tuminal. \v 36 ¿Nixe’ xi ox i inic jahua’ a tsalpayal axi lej c’anithom c’al an c’uathnel inic? \p \v 37 Toc’tsin nixe’ xi exobchix: \p ―Pel c’al ax ti yajnanchat ani t’ajchin an alhua’talab. \p Tam uchan c’al a Jesús: \p ―Quit c’alets ani ca tala’ c’anitha’chic a at inic tata’ jaye. \s1 Tsa’bix a Jesús c’al a Marta ani c’al a María tin q’uima’ \p \v 38 Taley c’ale a Jesús ti jun i bichou, ulits ani bats’uhuat tin q’uima’ jun i uxum im bij Marta. \v 39 C’uajat taja’ jaye a María an uxum ebchalab c’al a Marta. Ani a María jats u buxcanal utat tin acan a Jesús abal quin ats’anchi an cau jahua’ quin olna’. \v 40 A Marta iba, tocat u lej t’ojlinal c’al yan i t’ojlab. Taley utey a Marta in ucha’ a Jesús: \p ―¿Ajatic, yab a t’ajal ti cuenta abal u ebchal tin jilchamal cu tala’ t’aja’ an t’ojlab cuetem? Ca ucha’ tiquin tolminchi. \p \v 41 A Jesús in toc’tsiy: \p ―Marta Marta, tata’ ojni’ tocat it lej tsalpax ani it t’e’pith c’al yan i tsalap. \v 42 Expith hua’ats juncats i tsalap axi lej huinat alhua’. Jats tiquin ats’anchi u cahuintal. Jats xe’ ax in tacuyamal a María, ani jahua’ im penamalits tin ichich yab jita’ ta ca tixc’anchat. \c 11 \s1 A Jesús in exobchal in exobalilchic ti ol \r (Mt. 6.9–15; 7.7–11) \p \v 1 Jun a q’uicha talits ti ol a Jesús, ani taley uchan c’al jun in exobalil: \p ―Ajatic, tucu exobchi tu ol jant’ini’ a Juan pujax in exobchi in exobalilchic ti ol. \p \v 2 Uchan c’al a Jesús: \p ―Tam it ol ca ulu antse’: \q1 I Tata ti eb i c’ac’nanchal a bij. \q1 Quit chich ca t’aja’ tit lej Ts’ale teje’ tsabal. \q1 Quin t’ajchi jaye an inicchic a culbetal teje’ tsabal jant’ini’ tu lej t’ajnal a culbetal tihua’ ti eb. \q1 \v 3 Tucu pithanchi qui c’apu jant’ots i yejenchal axe’ xa q’uicha. \q1 \v 4 Tucu paculanchi i hualab cum i paculanchal jitats tucu t’ajchi i hualabtalab. \q1 Tucu lotocna’ abal yab cu c’ale jun ti cu hualbin. \q1 Tucu jec’ontha’ c’al an teneclab. \p \v 5 A Jesús in uchaye in exobalilchic: \p ―Ca t’aja’ ti cuenta max jun tata’chic quit c’ale ts’ejel acal tin q’uima’ a ja’ub ca conchi matith i pan. It ultsits ani a uchalac antse’: Ja’ub, tiquin matinchi ox i pan. \v 6 Taleleq’ui ti ulits u ja’ub tu q’uima’ ani yab jant’o tu cu pijchicua’. \v 7 Ani jaja’ ti toc’tsiyalac antse’: Yab tiquin it’ixbetha’, cum maputhits an hui’leb ani huahua’ c’al i tsacamilchic u cuatsenequits tu huayal. Yab u ejtohual quin ts’aquiy tu pitha’ jant’ocua’. \v 8 Nan tu uchalchic abal max yab ca ts’aquiy ti pitha’ abal jaja’ pel a ja’ub, bel ne’ets ca ts’aquiy ti pitha’ patal jahua’ ca yejenchi max tocat it huilq’uith t’ayat conchix. \v 9 Antsana’ nan tu uchalchic abal max jant’o ca lej t’ayat conchi c’al a Dios, jaja’ ne’ets ti pitha’. Ani jant’ots a aliyal, jaja’ ne’ets ti tolminchi ca ela’. Ani max ca tauna’, jaja’ ne’ets ti toc’tsiy. \v 10 Jitats u conchix ne’ets ca pithan. Jitats u alim ne’ets ca tolminchat quin ela’. Jitats u taunom ne’ets ca toc’tsiyat. \v 11 Max a tsacamil ti conchal i pan yab ne’ets ca pitha’ i t’ujub. Max ti conchal i to’ol yab ne’ets ca pitha’ i tsan. \v 12 Max ti conchal i thac’choc’ yab ne’ets ca pitha’ i thiniy. \v 13 Aba ma yab it lej alhua’chic, bel a exlal ca pitha’ a tsacamil jahua’ alhua’. Ani más i Tata ti eb axi lej huinat alhua’ ne’ets quim pitha’ an Espíritu Santo jitats ta ca conchin. \s1 Uxnal a Jesús abal pithan i eyaltalab c’al an teneclab \r (Mt. 12.22–30; Mr. 3.19–27) \p \v 14 A Jesús in canchal jun i inic an at’ax teneclab c’al ti mo’bethame. Tam ti canchinits, tam tin huit’alits ti cau. Ani lej jic’pax an inicchic c’al jahua’ antsana’ t’ajchinenec nixe’ xi inic. \v 15 Aba ani’ jic’paxchic, bel hua’ats talchic i inic taja’ ax in ulu: \p ―Axe’ xi inic in calthal an at’ax teneclab expith cum pithnenec i eyaltalab c’al an ts’ale at’ax teneclab a Beelzebú. \p \v 16 Q’ue’atchic i inic taja’ in le’ quin tacchiquiy a Jesús, in ucha’ quin t’aja’ i labith t’ajbilab ti tsu’bixtalab max chubax in cua’al in tsap c’al a Dios ti eb. \v 17 Cum a Jesús in lej exlanchalits in tsalap, in toc’tsiychic antse’: \p ―Max i bichou ca lehuáxin ani ca cuete’ pejéxin, ne’ets ca talabetha. Jaye max ca pejéxin i q’uimathchic ani ca buc’láxin, ne’ets ca talabetha. \v 18 Ani max a Satanás quin tomolna’ ani quin caltha’ in at teneclab tin ichich an inic, yabats ne’ets ca ohuey in tsap ti abatnom tin ichich i inic. Antsana’ nan tu uchalchic cum a ulumalitschic abal nan im pithnenec c’al a Beelzebú i eyaltalab tin calthom c’al i at’ax teneclab. \v 19 ¿Max chubaxac jahua’ a ulal, tam c’al jant’o tam eyaltalab tin calthal i at’ax teneclab a juntalchic? Jats tu tejhua’mel abal lejat q’uibts’othchic a tsalap. \v 20 Cum u calthal i at’ax teneclab expith c’al in lej tsap a Dios, jaxtam tejhua’ abal xo’ a Dios in t’ajalits ti Ts’ale ta tsu’ux hualchic. \p \v 21 Max i tsapic inic in cua’al yan jant’o c’al ti quin alhua’ beletna’ in q’uima’, yab jant’o ne’ets ca ejtohuat ca canchin tin q’uima’. \v 22 Expith max ca chich jun axi lej c’athpich tsapic ani ca tala’ tixc’anchat am beletnomtalab, ma tamits ne’ets ca ata. Tam ne’ets ca ejtohuat ca canchin jahua’ in cua’al tin q’uima’. \p \v 23 Jitats yab junat in ichich c’al nan u ichich, pel i tomolnax c’al nana’. Jitats yab u ts’ot’c’óxlix c’al nana’ ani c’al an inicchic, pel i lehuáxlix. \s1 An at’ax teneclab axi huichiy jun ti calnequits \r (Mt. 12.43–45) \p \v 24 Tam ca calejits an at’ax teneclab tin ichich an inic, u xe’ets ti alilil ju’tam ta ca coyots al i joltam. Max yab quin ela’ ne’ets quin tsalpay ca huichiy junil tin ichich an inic jun ti calnequits. \v 25 Tam huichits in tsu’chal in ichich nixe’ xi inic ejtil jun i ata axi lej alhua’ c’uet’ot’othits ani lej ts’ejcath alabel. \v 26 Tam ne’ets ca c’ale quin chi’tha’ buc in at at’ax teneclab axi lej c’athpich quithab. Tam axi huaxic u huichel ani u otsel tin ichich nixe’ xi inic ani más c’athpich quithabmethanchab. \s1 An culbeltalab axi lej chubax \p \v 27 Tam ti cahue a Jesús c’al axi taja’chic, tam ti thajat uchan c’al jun i uxum antse’: \p ―Ojni’ lej culbel an uxum axi c’al tit hua’tsin ani it yejthame. \p \v 28 Ani a Jesús toc’tsin: \p ―Jitats quin ats’anchi ani quim putu c’al in cahuintal a Dios jats axi lej culbel. \s1 Uchan a Jesús quin t’aja’ i labith t’ajbilab ti tsu’bixtalab \r (Mt. 12.38–42; Mr. 8.12) \p \v 29 Ts’at’ate yan i inicchic c’al a Jesús, ani taunabe c’al jaja’ antse’: \p ―Cum pojcaxchic a ichich, jaxtam a le’ abal nan tu t’ajchiye i labith t’ajbilab ti tsu’bixtalab c’al u ey. Yab ne’ets cu t’aja’. Expith ca t’ila’chic jahua’ labith t’ajchinenec ti biyal in caulomejil a Dios Jonás. \v 30 Nix ti jayq’ui’ pel i tsu’bixtalab abal c’al an Nínivejibchic ti biyal, ani jahua’ ne’ets quin labith t’ajchine nana’ tin Juntal patal an inicchic jats tata’chic ca t’aja’ ti cuenta ti tsu’bixtalab c’al u ey. \v 31 Tam quim baju an q’uicha ca ts’ejca an inicchic c’al a Dios, tam ne’ets ca cubiy ti jolbix c’al tata’chic an uxum ts’ale ax ti Sabá. Jaja’ ti biyal ou chich c’al a Salomón quin ats’anchi in tsalpath cahuintal, ani nana’ u cahuintal lej c’athpich exbath yab ejtil in cahuintal a Salomón. \v 32 Ani jaye an Nínivejibchic axi ti biyal ne’ets ca cubiy ti jolbix c’al tata’chic, cum jaja’chic jic’tsonenec c’al in hualab ani huenc’onenec c’al a Dios tam ti olnanchat in cahuintal a Dios c’al a Jonás. An cau axi nan u olnal lej c’athpich exbath yab ejtil ax in olnamal a Jonás, ani tata’chic xo’ ma yab tim belchamal. \s1 An tajax \r (Mt. 5.15; 6.22–23) \p \v 33 Ni jita’ yab in tsinc’oyal i lec’utsith tajablab al i poc’te’, tocat in c’uajbal jun ti t’ec’at abal ca tajbanchat jitats c’uajat ti al an ata. \v 34 C’al a hual a tsu’talchic an tajax. Max lubach a hual a ejtohual tiquin tajax tsu’u nana’ tin tajax a Dios, ani max yab lubach a hual iba. \v 35 Ca lej t’aja’chic ti cuenta ca co’oy nana’ tin tajax a Dios ta ichich ani iba an yic’uax. \v 36 Max chubax in c’uajat ta ichich, ni hue’ yab ne’ets ca co’oy i yic’uax. Ani nana’ ne’ets tu tala’ tajbanchichic a tsalap ejtil max it lej tajbanchab c’al in tajax i tajablab. \s1 Jolbix a Jesús c’al an fariseochic ani c’al axi exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés \r (Mt. 23.1–36; Mr. 12.38–40; Lc. 20.45–47) \p \v 37 Talits ti cau a Jesús, ani taley u caniyab c’al jun i fariseo ca c’alecua’ tin q’uima’ ti c’apul. Talbel ulits taja’, ani buxcan ba’ an mexa. \v 38 Ani nixe’ an fariseo in t’ajal ti cuenta abal a Jesús ne’ets ti c’apul ani yab in oc’ox t’acacayamal in c’ubac jant’ini’ tin ujnamtal an Israelchic abal max ca tsu’tat ti t’ocat c’al a Dios, ani jats tu jic’pab. \v 39 Tam uchan c’al an Ajatic: \p ―Tata’chic fariseo it ejtil i uts’umtalab axi t’acathits eleb ani i talap axi expith t’acathits tin cux ani yab alta. Ta lej ichich hualim it jaylom ani it quithab. \v 40 It lej macu’chic a tsalap. Yab a ejtiyalchic abal a Dios ax in ts’ejca’ an inic in c’athpich le’ t’oquethach in ichich an inic ani yab expith elebq’ui. \v 41 Max ca ts’ejhualiy jant’o ca t’aja’ c’al jum putat a ichich, ani tamna’ ne’ets quit exlanchat abal t’oquethachits a ichich. \p \v 42 It lej ts’ejhuantal tata’chic fariseo c’al a eb c’ac’naxtal. A pithal a Dios jun i elbenax c’al tin cuenta an lajuj ani antsana’ a t’ajal jaye c’al an tijtson ani c’al patal an t’ayablab ts’ojol, ani jahua’ más exbath c’al a Dios yab ja a t’ajalchic. Pel a lej uchbil quit xe’tsin bolith ani quit c’anithomats ejtil a Dios c’anithom, ani yab expith ca pitha’ a Dios jun c’al an lajuj jahua’its a cua’al. \p \v 43 It lej ts’ejhuantal tata’chic fariseo. Ti al an tiyopan a le’ quit buxcan jun tu buxcanal axi lej c’athpich pulic in ey an inic. A le’chic quit tsapnetha ti bel c’al yan i c’ac’naxtalab. \p \v 44 It lej ts’ejhuantal tata’chic fariseo ani ax it exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés, cum it eb t’ocatq’ui expith. Ejtil it jolimtalab tsemelom ax yab u tsu’tab tin al c’al an inic. Taja’ u xe’ets eblim an inic ani yab in tsu’tal alta max hua’ats i c’atselomtalab. \p \v 45 Tam toc’tsiyat a Jesús c’al jun i exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés antse’: \p ―Exobchix, lej yajchic an cau jahua’ i ats’amal. \p \v 46 Toc’tsiyat c’al a Jesús: \p ―It lej ts’ejhuantal tata’chic ax it exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. Ejtil i quitax ax in quitayal in at inic c’al i quitalab lej alchic, antsana’ tata’chic a t’ajchal an inicchic c’al a punc’uth exobchixtal lej alchic axi yab ejtohuab ca quitna. Ani ni jayq’ui’ ni hue’ yab it quitnax c’al a cuete’ exobchixtal. \p \v 47 It lej ts’ejhuantalchic cum a ts’ejcanchal an jolimtalab jun ti jolith in caulomejilchic a Dios axi tsemthame c’al a biyal juntalchic. \v 48 Antsana’ a tejhua’methal abal a tsalapchic juncuth c’al a biyal juntal axi tsemthomats c’al i caulomechic. Jaja’chic tsemthomats ani tata’chic it ts’ejcanchix c’al an jolimtalab. \p \v 49 A Dios in ulu i cau tin cuenta in tsemthomtal nixe’ xi inicchic antse’: Ne’ets cu abchi i caulomechic ani i abathualechic, ani talchic ne’ets ca tsemtha ani talchic ne’ets ca othna, in ulu a Dios. \v 50 A Dios ne’ets ti t’ajchi tata’chic an ts’ejcaxtalab, cum jayetseq’ui pel a mac’uchith hualab in huac’lath xits’al in caulomejilchic a Dios axi tsemthame ma tam ti ts’i’quin ca xe’tsin teje’ tsabal. \v 51 Pel a mac’uchith hualabchic in huac’lath xits’al a Abel axi tsemtha ti biyal ani jaye in huac’lath xits’al a Zacarías ax a ite tsemthamal utat an ts’acnaxtalab tin cuenta an tiyopan. Jaxtam nan tu uchalchic ax it xo’ c’uajat teje’ tsabal, ne’ets ca bina’te i cuenta c’al a Dios c’al patal nixe’ xi huac’lath xits’lab. \p \v 52 It lej ts’ejhuantal tata’chic ax it exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés, cum yab a tequeth exlanchalchic in tsalap a Dios ta ichich. Yab a exlanchal tata’chic, ani jaye yab a jilal quin exlanchi an inicchic ax in lej le’ quin exlanchi. \p \v 53 Tam lej tsacuy an fariseochic ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés c’al jahua’ antsana’ in ulu a Jesús, ma in ts’i’quiy quin c’uiyath conomichiquiy c’al yan i cau. \v 54 In lej t’ajchal ti cuentachic max a Jesús quin ulu i q’uibts’oth cau c’al quin ejtou quin jolbiy. \c 12 \s1 A Jesús in t’iloxnal an eb t’ocattalab \p \v 1 Lej tamcunale yan i mil i inicchic, ani lej q’uits’c’omanal ma q’uets’áxchic c’al in acan. Tam a Jesús in ucha’ in exobalilchic: \p ―Ca t’aja’chic ti cuenta yab quit c’ambiyat c’al an fariseochic, cum eb t’ocatq’ui ani in exobchixtal u tsinat t’ojnal ejtil an c’ac’chixtalab c’al an c’oye. \v 2 Jahua’ in tsinat t’ajal an inic ne’ets ca tala’ tejhua’methanchat pil a q’uicha, ani jahua’ in tsinat tsalpayal tin ichich ne’ets ca tso’obnanchat pil a q’uicha. \v 3 Jahua’ tata’chic a tsinat t’iloxnal ta cuetemtal ne’ets quit tala’ tso’obnanchat c’al an inicchic. Jahua’ a cue’ ulal alta ta q’uima’ c’al an hui’leb maputh ne’ets quit thajat t’iloxnanchat jun ti ca tala’ ats’an c’al patal an inicchic. \s1 Jita’ ca ts’ejna \r (Mt. 10.28–31) \p \v 4 Ja’ubchic, nan tu uchal yab ca ts’ejna’ a at inic, cum expith in ejtohual ti tsemthanchi a inictal ani expith ja. \v 5 Nan tu uchalchic ca ts’ejna’ a Dios, cum jaja’ in ejtohual ti tixc’anchi a ejattal ani jaye max ti jolou ti al am pulic tsemla. Ojni’ jaja’ jats ca ts’ejna’. \p \v 6 An nujul in nujuhual bo’ i tsacam ts’itsin c’al tsab i tsacam tumin. Cum a Dios lej beletnom ni jayq’ui’ yab in uc’chiyal an tsacam ts’itsin. \v 7 Ani jaja’ ti co’onchalits ajith tin junchictal a xi’il ta oc’. Cum a Dios lej beletnom, jaxtam yab ca ts’ejna’ jant’o quit t’ajchin c’al a at inic. Jaja’ ti tsu’tal a cua’al a lej c’athpich exbath ani yab ejtil an tsacam ts’itsin. \s1 Jitats quin olna’ a Cristo c’al an inicchic \r (Mt. 10.32–33; 12.32; 10.19–20) \p \v 8 Patal jitats tiquin olnanchi u bij c’al in at inic, nana’ jaye ne’ets cu olnanchi im bij c’al an ángelchic axi tihua’ ti eb c’al a Dios. Nana’its pel tin Juntal patal an inicchic. \v 9 Jitats tiquin tsinc’onchi u bij c’al in at inic, nana’ jaye ne’ets cu tsinc’onchi im bij c’al an ángelchic tihua’ ti eb c’al a Dios. \p \v 10 Jitats tiquin quithab cahuiliy nana’ tin Juntal patal an inicchic ne’ets ca ejtohuat ca paculanchat. Jitats quin quithab cahuiliy an Espíritu Santo yab ne’ets ca ejtohuat ca paculanchat. \p \v 11 Tam tit binathits quit ts’ejca c’al i ts’ejcom cau ax ti al an tiyopan ani jaye c’al i oc’lecchic, yab quit tsalpaxin tin cuenta jant’o ne’ets ca ucha’ o jant’ini’ ti ne’ets quit toc’tsin. \v 12 Ma tameq’ui an Espíritu Santo ne’ets ti pitha’ an cau jant’o ca ulu. \s1 An ricotalab \p \v 13 Jun i inic axi taja’ al an mulcunel in ucha’ a Jesús: \p ―Exobchix, ca ucha’ u ebchal abal tiquim pitha’ jahua’ bijithits cu bats’u c’al an they jilchith c’alab. \p \v 14 Toc’tsin a Jesús: \p ―Pay’lom, yab u ey tin ts’ejcanchix ani tim buc’chix c’al tata’chic. \p \v 15 Uchanaye c’al a Jesús: \p ―Ca lej taja’ ti cuenta yab ca huat’ath c’a’inchi an c’alab axi teje’ tsabal, cum yab c’al ja ti ne’ets ca co’oy a ejattal it ejatlith c’al a Dios. \p \v 16 Tam a Jesús in olna’ i jalpith cau antse’: \p ―C’uajatac jun i rico inic in cua’al lej yan i t’ayablab lej hualith. \v 17 Xe’ets in lej tsalpayal ju’ta ti quin tala’ thaya’ an hualilab, cum yab ne’ets quin tala’ ac’na’ an huilte’chic ax in cua’al. \v 18 Tam in cuete’ ulu tin ichich antse’: Ma xohue’ u exla’its jahua’ ne’ets cu t’aja’. Ne’ets cu ijca’ u huilte’ilchic ani cu ts’ejca’ axi más pulic. Tats ne’ets cu tala’ thaya’ an hualilab. \v 19 C’al xi yantalom hualilab ne’ets cu huat’a’ yan i tamub coyolq’ui ani culbelq’ui. Ne’ets tin c’apupulq’ui ani ne’ets tin uts’uts’ulq’ui, in ulu. \v 20 Ma tamna’ ojni’ tauna c’al a Dios antse’: Tata’ ojni’ it macu’ a tsalap, cum ne’ets quit tsemets axe’ xi acal. ¿Tam jita’ ne’ets quin tabatna’ ax a cua’al yan jant’o thayach? Antsana’ ti conoyat c’al a Dios. \v 21 Pel i macu’ in tsalap jitats quin thaya’ yan jant’o jahua’ hua’ats teje’ tsabal quin cuete’ c’alna’q’ui ani ni jant’o tam c’alab yab in cua’al thayach tihua’ ti eb c’al a Dios, in ulu a Jesús. \s1 U beletnom a Dios c’al in tsacamilchic \r (Mt. 6.25–34) \p \v 22 Taley a Jesús in ucha’ in exobalilchic: \p ―Jaxtam nan tu uchalchic yab quit xe’tsin tsalpopol c’al an c’apnel ani c’al an toltom. \v 23 In exbath a ejattal lej c’athpich yab ejtil in exbath an c’apnel, ani in exbath a inictal lej c’athpich yab ejtil in exbath an toltom. \v 24 Ca t’aja’ ti cuentachic an c’ojchic abal yab u om, ani yab u c’ojol, ani yab in thayal jant’o ti al an huilte’. Bel u c’apulchic, cum expith c’al a Dios u pijchab. A exbath tata’chic lej c’athpich yab ejtil in exbath an ts’itsin. \v 25 Aba ma ca lej xijc’ath luba’ ta ba’ quit t’ec’atme ts’ejel metro, ni abal jay yab ne’ets ca ejtou. \v 26 Max yab a ejtohualchic ca t’aja’ jahua’ yab lej q’uibat, jolat quit xe’tsin tsalpopol c’al jahua’ lej q’uibat. \p \v 27 Ca t’aja’chic ti cuenta jant’ini’ tu puhuel an huits. Yab ja tin ebal abal u t’ojnal ani yab tin ebal max u huichalac abal quin ts’ejca’ tim ba’. Nan tu uchalchic abal an ts’ale Salomón c’al patal in ts’alat toltomil yab im baju in alabental ejtil an huits. \v 28 C’al a Dios jats tu ts’ejcanal an huits c’athpich alabel. Ti jun a q’uicha ejate ani ti junaque a q’uicha tsemenequits ani ca chican. Cum más a exbathchic c’al a Dios, más ne’ets ti pitha’chic an toltom. Tata’chic ojni’ yabaye a alhua’ belamalchic a Dios. \v 29 Yabats quit t’e’piplats c’al an c’apnel ani c’al an uts’nel. \v 30 Axi yab u exlom c’al a Dios jats axi xe’ets tsalpopol c’al jahua’ teje’ tsabal. Tata’chic yab antsana’ ta ca t’aja’, cum a cua’al a Tata ti eb ax in tso’obits patal jahua’ a yejenchal. \v 31 Expith ca junini’ jilchichic a Dios quin t’aja’ ti Ts’ale ta ichich, ani tamna’ jaja’ ne’ets ti pitha’chic patal jahua’ ca yejenchi teje’ tsabal. \s1 An c’alab axi ti eb \r (Mt. 6.19–21) \p \v 32 Tata’chic ejtil it tsacam cuenel i oveja axi tu c’alchic nana’. Yab quit jiq’ueychic, cum a Tata ti eb in le’ quin t’aja’ ti Ts’ale ta ichich. \v 33 Ca nuju jahua’ a cua’al ani ca pitha’ an tumin an ts’ejhuantal. Ca t’aja’chic alhua’ abal ca co’oy a c’al tihua’ ti eb c’al a Dios. Jahua’ tihua’ hua’ats ti eb ojni’ yab ne’ets ca ejtohuat ca cue’eyat c’al i cue’ ani yab ne’ets ca ejtohuat ca c’apts’uhuat c’al i thum. \v 34 An c’alab axi tata’chic a tsu’talits lej c’athpich huinat alhua’, jats ne’ets ca junini’ tsalapna’ ta ichich. \s1 Cu c’uajiy ts’ejcacath \p \v 35 Quit c’uajiychic lej ts’ejcacath a tsalap ejtil axi pel i beletnanchix ata. \v 36 In junini’ aychal ca huichiy in amu axi c’alnec quin tsu’u an tomquintalab. Tocat ca ulcan ani ca tauna, thubatq’ui ne’ets quin japchi an hui’leb. \v 37 Max im putuhualits c’al in uchbil ne’ets ca lej culbe tam ca huichiy in amu. Lej chubax nan tu uchalchic abal an amu jaja’ lej putat ne’ets quin ts’ejcacanchi an c’apnel am beletnanchix ata. \v 38 Ojni’ ne’ets ca lej culbe am beletnanchix ata max ets’ey lej ts’ejcacathits tam ca ulcan in amu, max ts’ejel acal o max tam chuthelaquits. \v 39 Ca t’aja’ ti cuentachic jun i thabal ata axi otsanchat in q’uima’ ani cue’chinenec. Max in tso’obnamalac jahua’ tam hora ne’etsac ca chich an cue’, yabac huayamath ani yab cue’chinenecac. \v 40 Tata’chic quit c’uajiy lej ts’ejcacath, cum nana’ tin Juntal patal an inicchic ne’ets quin chi’pin lej jun athic tam yabchic a t’ilt’om. \s1 Jita’ pel i abatnanchix pututh ani jita’ iba \r (Mt. 24.45–51) \p \v 41 Tam conoyab a Jesús c’al a Pedro: \p ―¿Ajatic, tu olchamal axe’ xi jalpith cau expith huahua’ ax tu exobalil o a olchamal jaye patal axi muthat teje’? \p \v 42 Toc’tsin an Ajatic: \p ―An t’ojnal axi pututh ani tsalpath jats axi ne’ets ca punuhuat ti abatnanchix c’al xi q’ue’at in t’ojnalil an amulab, ma quin ulu jahua’ tam hora ca pijchinchat. \v 43 Tam ca chich in amu, tam ne’ets ca lej culbe nixe’ xi abatnanchix max im putuhual c’al in uchbil. \v 44 Lej chubax nan tu uchalchic abal jats jaja’ axi ne’ets ca punuhuat ti ts’ale abatnanchix c’al patal jahua’ in cua’al in amu. \v 45 Ani max yab pututh ne’ets quin tsalpay abal in amu ne’ets ca ohuey abal ca chich, ani hualam tocat ne’ets quin othna’ ax in abatnalchic ani an cuthinelchic. Tocat ca xe’tsin c’apupulq’ui ani uts’uts’ulq’ui, ma ne’ets ca uts’alin. \v 46 Max antsana’ ca elchin c’al in amu tam ca chi’pin jun athic tam yab u aychab, tam ne’ets ca c’athpich yajchiquiyat ani ca c’uajiy jolbibith ejtil axi q’ue’atchic an inicchic yab pututh c’al in uchbil. \p \v 47 An abatnanchix ax in exlanchits in culbetal in amu ani yab in t’ajchamal, jats ne’ets ca c’athpich yajchiquiyat. \v 48 Axi yab in exlanchi, huachic ne’ets ca yajchiquiyat max yab in t’ajchamal. Jitats pithnenec hue’ yan in uchbil, antsana’ ti quim bina’ an cuenta hue’ yan. Jitats pithnenec lej yan in uchbil, antsana’ ti quim bina’ an cuenta lej yan. \s1 I tomolnaxtalab tin ebal a Cristo \r (Mt. 10.34–36) \p \v 49 In che’nec teje’ tsabal ani u ts’at’elilchic ne’ets ca lej yajchiquiyat ejtil max ca huat’ba al i c’amal, ani u lej le’ max xohue’ exomaquits. \v 50 Pel u uchbil cu lej yajchicna’ne an yajchictalab, ani jats c’al tu junini’ co’oyab u ichich ma ta ca tala’ putunits nixe’ xi yajchictalab. \v 51 Yab ca q’uibts’oth tsalpaychic max an inic ne’ets ca c’uajiychic jun ejet expith tin ebal abal nan in che’nec teje’ tsabal. Tu uchalchic abal ne’ets ca tomolnáxin tin ebal nana’ u ey. \v 52 Ma xohue’its i q’uimath ne’ets ca cuete’ tomolnáxin jun c’al xi jun. Jun ti hua’ats bo’ i ejattalab hualam ox quin tomolna’ axi tsab. \v 53 Ne’ets ca tomolna i cuitol c’al in tata ani i tatalab c’al in cuitolil. Ne’ets ca tomolna i ts’ic’ach c’al in mim ani i mimlab c’al in ts’ic’achil. Ne’ets ca tomolna i al’iblab ts’ic’ach c’al in uxum iyam ani i uxum iyamlab c’al in al’ib ts’ic’ach. \s1 An tsu’bixtalabchic \r (Mt. 16.1–4; Mr. 8.11–13) \p \v 54 Uchane an mulcunel c’al a Jesús: \p ―Tam ca tsu’uchic an tocou ti otsel q’uicha, tamna’ a ulalchic abal ne’ets ca ulitsits an ab tihua’, ani chubax u ulel. \v 55 Tam ca juchun an ic’ tal alal, tamna’ a ulalchic abal ne’ets ca lej cubiyits an c’ac’al, ani chubax u cubel. \v 56 Tata’chic ojni’ it lej eb tsalpathq’ui ani yab it lejat tsalpath ta ejattal. A tso’obchic an tsu’bixtalab c’al an ab ani c’al an c’ac’al, ani ma ni hue’ yab a tso’ob an tsu’bixtalab axi nan u t’ajal c’al in tsap a Dios ti eb. \s1 Ca luba’ ca ts’ejcanchat an cau c’al an tomolnax \r (Mt. 5.25–26) \p \v 57 ¿Jale’ yab a tso’obnalitschic quit ts’ejcacan c’al a ichich c’al a Dios? \v 58 Ca t’aja’chic ti cuenta max it junax ne’ets c’al a tomolnaxil abal quit ts’ejcanchat i cau c’al an oc’lecchic, in tomnalac ca cuete’ ts’ejca’chic an cau ti bel. Tam jaja’ yab ne’ets ti ne’tha’ c’al an ts’ejcom cau, ani yab ne’ets quit baliyat al an huic’axte’. \v 59 Nan tu uchalchic abal max yab ca cuete’ ts’ejca’ c’al a tomolnaxil an cau ani max quit baliyat al an huic’axte’, yab ne’ets quit thubat caltha ma ta ca quithat jalbiyits jahua’ it uchanits ca jalbiy c’al an ts’ejcom cau. \c 13 \s1 Ca jic’tsonchic an inic c’al in hualab \p \v 1 C’uajatchic taja’ talchic i inic c’al a Jesús in olchal jant’o t’ajchinenec talchic i Galileajib c’al in soldadojilchic a Pilato. Tsemthamecua’chic jaja’ biyat in tsemthal i co’nelchic axi ne’ets ca bina ti ts’acchixtalab ti al an tiyopan. \p \v 2 A Jesús in ucha’chic: \p ―Hualam a tsalpayalchic abal nixe’chic tsemthame abal cum lej c’athpich hualbith ani yab ejtil in juntalchic tim bichohuil. \v 3 Nan tu uchalchic abal yab antsana’. Ani ta patal tata’chic max yab quit jic’tson c’al a hualab ani yab quit huenc’on c’al a Dios, ne’ets ca q’uiba’ a ejattal. \v 4 Hualam a tsalpayalchic abal axi lajuj huaxic tsemthame tam ti ijcanchat an torre ti Siloé abal jaja’chic lej c’athpich hualbith ani yab ejtil axi q’ue’atchic ax u c’uajil ti Jerusalén. \v 5 Nan tu uchalchic abal yab antsana’. Ani ta patal tata’chic max yab quit jic’tson c’al a hualab ani yab quit huenc’on c’al a Dios, ne’ets ca q’uiba’ a ejattal. \s1 An te’ higuera axi yab hualith \p \v 6 Tam a Jesús in olchichic i jalpith cau antse’: \p ―Jun i inic in cua’al jun i te’ higuera t’ayathits tin tsabalil. C’ale quin tsu’u max in cua’alits in hualil, ani yab jant’o in elchi. \v 7 Tam uchan am beletnanchix tsabal c’al an thabal antse’: Oxits i tamub in che’nec cu aliy i hualilab al axe’ xi te’ higuera ani ni jayq’ui’ yab u elchal. Ca t’aq’uiy jun t’ajat abal yabats quin jolat xuts’q’uiy an tsabal. \v 8 Toc’tsiyat an thabal tsabal: Ca jilaye axe’ xi tamub ani nan ne’ets cu xalchi an tsabal ani ne’ets cu jolchi i elich anam abal ca t’u’un an tsabal. \v 9 Lequitsq’ui max ca hualin tamna’, ani max i tam cu t’aq’uiy jun t’ajat. \s1 A Jesús in jelthal jun i uxum axi cutul in cux \p \v 10 Jun i sábado c’uajat a Jesús ti exobchix tin tiyopanil an Israelchic. \v 11 Ani c’uajat taja’ jun i uxum ax in cua’al lajuj huaxic tamub ti cutulmethanchame in cux tin ebal abal co’oyab c’al i at’ax teneclab, ani ni hue’ yab in ejtohual ca lujcun. \v 12 A Jesús in tsu’u ani in ucha’: \p ―Uxum, nan ne’ets tu jeltha’ c’al an yau’lats. \p \v 13 Tam a Jesús im punchi in c’ubac tin inictal, ani tameq’ui t’ajat lujcunits in cux. Ani tamna’ an uxum im puhuethanchal im bij a Dios. \v 14 Tam tsacuy an oc’lec c’al nixe’ xi tiyopan, cum jelthomats a Jesús tam sábado. In ucha’ axi muthat taja’chic: \p ―Hua’ats acac a q’uicha cu t’ojon. Jahuaquitsq’ui tam q’uicha nixe’chic alhua’ quit chich abal quit jeltha, ani expith yab quit chich tam sábado. \p \v 15 Tam toc’tsiyat c’al an Ajatic: \p ―It eb t’ocatq’uichic. ¿Max huic’ath a hueyaxil o a burrojil tam sábado hualam max yab ne’ets ca ne’tha’ ti uts’al c’al an ja’? \v 16 Auxe’ max yab in tomnamal cu jeltha’ tam sábado nixe’ xi uxum. Pel jaja’ in at xits’al a Abraham jant’ini’ tata’chic, ani lajuj huaxic tamubits ti ya’unthame c’al a Satanás. \p \v 17 Tam tin uluhuits antsana’ a Jesús, tam patal in tomolnaxil tithebelchic. Ani aba ani’, bel patal am bichou lej culbel c’al an labith t’ajbilab ax in t’ajal a Jesús. \s1 An jalpith cau c’al an iyalab mostaza \r (Mt. 13.31–32; Mr. 4.30–32) \p \v 18 Tam a Jesús in ulu: \p ―Ne’ets tu olchichic i jalpith cau jant’ini’ tin t’ajal a Dios ti Ts’ale. \v 19 Jun i inic quin t’aya’ i iyalab mostaza tin tsabalil. Tocat ca cale ani ca puhueyits, tamna’ an ts’itsinchic u che’el quin ts’ejca’ in c’util ba’chic in c’ue’el ejtil max pel i te’. \s1 An jalpith cau c’al an c’ac’chixtalab c’al an c’oye \r (Mt. 13.33) \p \v 20 ¿C’al jant’oye más i t’ipchixtalab cu ulu a Dios in t’ajal ti Ts’ale? \v 21 Pel ejtil i c’ac’chixtalab axi quin xaluhuits an uxum al an c’oye, c’al ne’ets ca tala’ puhuethajits tim puhuel an c’oye. \s1 An xuyat otsnab \r (Mt. 7.13–14, 21–23) \p \v 22 A Jesús ne’ets in aynale am bel ne’ets ti Jerusalén, ani u otsele ti exobchix alchic i tsacam bichou ani alchic i cuenchalab. \v 23 Ani conoyab c’al jun i inic ti bel: \p ―¿Ajatic, hua’ats expith tsab ox i inic ax u jec’onthab c’al in hualab? \p Toc’tsin a Jesús in ucha’: \p \v 24 ―Ejtil i inic ax in lej lubal ca otsits al i xuyat otsnab, antsana’ ta ca t’aja’ abal max quit jec’ontha. Yan ne’ets quin lej le’na’ ca jec’ontha, ani yab ne’ets quin ejtou. \p \v 25 Ca t’aja’ ti cuenta max i thabal ata quin mapuyits an hui’leb tin q’uima’, ani tata’chic it c’uajat eleb ani a le’ quit otsits. Ne’ets ca ucha’: Pay’lom, tucu japchi an hui’leb. Ani jaja’ expith ne’ets ti toc’tsiychic: Nan yab tu exlalchic ani yab u tso’ob ma ju’tam it tal. \v 26 Ani tata’chic ne’ets quit toc’tsin: Cum i tu exlalits cum u junat c’apumath ani u junat uts’lamath, ani jaye it exobchixin al i bichohuil. \v 27 Ani jaja’ ne’ets ti toc’tsiychic: Tu lejat ucha’its abal yab tu exlalchic ani yab u tso’ob ma ju’tam it tal. Quit t’ajat tixc’anchic c’al nana’, cum pel it pojcax. Antsana’ ne’ets ti ucha’chic an thabal ata. \v 28 Tam ca tsu’uchic a Abraham ani a Isaac ani a Jacob ani patal an caulomechic otsenequits jun ti a Dios in t’ajal ti lej Ts’ale ani tata’chic tocat it jilc’onenequits eleb, ne’ets quit uq’uinchic ani ne’ets ca huech’ech’latschic a camab c’al an lej yajchictalab. \v 29 Ne’ets ca chich an inicchic yantalam ma tim puhuel an tsabal, ani ne’ets ca buxcan ti c’apul tin mexajil a Dios tam jaja’ quin t’aja’ ti lej Ts’ale. \v 30 Al nixe’ xa q’uicha ne’ets ca ajiyat ti pulic in ey c’al a Dios yan i inic axi xo’ tsipilin in ey teje’ tsabal, ani ne’ets ca ajiyat ti tsipilin in ey yan i inic axi xo’ pulic in ey teje’ tsabal. \s1 A Jesús in yajnanchalchic axi c’uajil ti Jerusalén \r (Mt. 23.37–39) \p \v 31 Nixe’ xa q’uicha ulitse i fariseochic c’al a Jesús quin ucha’: \p ―Quit tixc’an teje’, cum a Herodes in le’ ti tsemtha’. \p \v 32 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―A Herodes pel i c’ambixma’. Quit c’ale ani ca ucha’: Xo’ u calthal an at’ax teneclabchic ani u jelthal an ya’ulchic, ani ne’ets cu t’ajaye antsana’ calam ani ma oxchilab q’uicha. Ma tam ne’ets cu tala’its u t’ojlabil. \v 33 Pel u uchbil antsana’ quin t’ojone axe’ xa q’uichachic. Taley ne’ets quin ulits ti Jerusalén ani quin tsemtha taja’, cum tats expith ne’ets quin tsemtha tin caulome c’al a Dios. \p \v 34 Tata’chic ojni’ ax it c’uajil ti Jerusalén it lej tsemthom c’al in caulomejilchic a Dios ani it lej cui’ix c’al i t’ujub c’al in abathualejilchic a Dios. Ejtil i pita’ ax in tamcuyal in tsacam t’am quin c’aniy tin alcam in ocob, antsana’ yan i calat nan u lej le’ac tu tamcuy ani tu c’aniy, ani tocat yab a le’acchic. \v 35 Ca t’aja’ ti cuentachic abal lejat jolat ne’ets ca jilc’on a tiyopanil. Nan tu uchalchic abal lej chubax yabats ne’ets tiquin tsu’u ma biyat tiquin olna’ antse’: Jaja’ jats axi tal abath c’al a Dios, ani jats axi qui puhuethanchi im bij. \c 14 \s1 A Jesús in jelthal jun i inic ax in cua’al i yau’lats pel i mal \p \v 1 C’ale ti c’apul jun i sábado a Jesús tin q’uima’ i oc’lec fariseo, ani taja’ lej tsapic met’nal a Jesús c’al axi q’ue’at i fariseochic jant’o quin t’aja’. \v 2 C’uajat jaye jun i inic ax in cua’al i yau’lats pel i mal. \v 3 Tam a Jesús in conoy axi taja’chic an exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés ani an fariseochic: \p ―¿Jant’o a ulalchic tu jilal an ts’ejcath cau qui jeltha’ an ya’ul tam sábado? \p \v 4 Ani ma lejat yab ela’ toc’tsinchic. Tam a Jesús in yac’uchi in c’ubac an ya’ul ani in jeltha’its. Tam in ucha’ ca c’alets. \v 5 Taley tam a Jesús in ucha’ an fariseochic: \p ―Auxe’ max jita’ tata’chic ca ijcan a burrojil o a hueyaxil al i mom tam sábado, ani hualam yab ne’ets ca caltha’. \p \v 6 Yab in ejtohualchic ca toc’tsin ni c’al jahua’. \s1 Axi canithchic c’al an tomquintalab \p \v 7 A Jesús in tsu’tal axi chichits ti c’apul c’al an fariseo abal u buxcanalchic ti mexa jun ti bijithits ca buxcan axi lej huinat exbath in ey. Tam in ucha’chic: \p \v 8 ―Max jitats ti caniy tit c’apul c’al i ts’alat c’apuxtalab tin cuenta i tomquintalab yab quit buxcan jun ti bijithits ca buxcan axi lej huinat exbath in ey, cum hualam ne’ets ca ulitse jun axi más huinat exbath in ey axi bijithits ca buxcan taja’. \v 9 Tam ax ti canamal quit chich ne’ets ti ucha’ quit tixc’an abal ca buxcan axi lej bijith, ani tata’ ne’ets quit uchan quit buxcan c’al an alq’uith inicchic. Tam ojni’ ne’ets quit tithebe. \v 10 Tam quit c’ale c’al an ts’alat c’apuxtalab quit buxcan c’al an alq’uith inicchic, ani hualam ax ti canamal ne’ets ti ucha’, ja’ub quit chich quit buxcan teje’ jun ti bijithits ca buxcan axi lej huinat exbath in ey. Ani tam ojni’ ne’ets quit ajiyatitste tit lej exbath. \v 11 Cum antsana’its jitats quin t’aja’ lej pulic ne’ets ca tsa’ca, ani jitats quin tsa’ca’ tim ba’ ne’ets ca pulicmethanchat in ey c’al a Dios. \p \v 12 Tam a Jesús in ucha’ an fariseo c’al axi ti caniyat ti c’apul: \p ―Tam ne’ets ca t’aja’ i c’apuxtalab yab ca caniy a ja’ub, ni a at ebchal, ni a at xits’al, ni a at q’uimath axi rico, cum in ejtohualchic ti huichbanchi. \v 13 Expith ca caniy an ts’ejhuantal, ani an tsambe, ani an c’uets’e’, ani an joc’tsi. \v 14 Aba ma jaja’chic yab ne’ets quin ejtou ti huichbanchi, bel ne’ets quit culbe cum a Dios ne’ets ti huichbanchi tam jaja’ quin ejtha’ am pututh inicchic. \s1 An jalpith cau c’al an ts’alat c’apuxtalab \p \v 15 Tam uchan a Jesús c’al jun i inic axi quetel ti mexa: \p ―Ne’ets ca lej culbe jitats ca buxcan ti c’apul ti eb tam a Dios quin t’aja’ ti lej Ts’ale. \p \v 16 Tam a Jesús in toc’tsiy: \p ―Jun i inic in caniy yantalam i inic ca chich ti c’apul tin q’uima’ c’al i ts’alat c’apuxtalab. \v 17 Cum ts’ejcacathits in cua’al an c’apnel, tocat in aba’ in t’ojnalil ca c’ale quin caniy axi bijithits ca chich. \v 18 Ani patal jaja’chic tocat in ts’i’quiy quin huaynanchi jant’o. Jun in ulu, talele u ts’a’iy jun i pejach i tsabal ani u le’ quin c’ale cu tsu’u. Ca ucha’ a amu abal yab in ne’ets. \v 19 Junaque in ulu, talele u ts’a’iy bo’ i yunta i hueyax ani ne’ets quin c’ale cu t’ojontha’ max alhua’ ca t’ojon. Ca ucha’ a amu abal yab in ne’ets. \v 20 Q’ue’at in ulu, talele in tomquinenec ani jaxtam yab u ejtohual quin c’ale c’al an c’apuxtalabcua’. \v 21 Taley huichits an t’ojnal c’al in amu ani in tala’ olchi jant’ini’ ti uchnenec. Tam lej tsacuy an amu ani in ucha’ an t’ojnal: Thubat quit c’ale ti al am pulic belchic ti al am bichou ani jaye ti al an tsacam belchic ax tin hualchicte’lil am bichou, ani ca chi’tha’ ti c’apul an ts’ejhuantal, ani an tsambe, ani an c’uets’e’, ani an joc’tsi, in ulu an amulab. \v 22 Tam ta c’alets ti olchix, ani tam ti huichits an t’ojnal in ulu: Amu, u t’ajamal jahua’ tin uchamal ani bel hua’atse i jolat ju’ta ta ca buxcan i c’apulchic. \v 23 Tam toc’tsiyat an t’ojnal c’al in amu: Xo’ quit c’ale ti al i pulic alte’ bel ani jaye ti al i tsacam alte’ bel ca lej uluth ucha’ ca chichits jitats ca ela’ abal ca t’uchichits u q’uima’. \v 24 Nan tu uchal abal axi oc’ox bijithits ca chich ti c’apul, ni jun yab ne’ets quin c’apu an ts’alat c’apuxtalab ax u ts’ejcanchamal. \s1 Axi ca ts’at’ey c’al a Cristo \p \v 25 Ne’ets ts’at’at yan i inicchic c’al a Jesús. Tam huilq’uin ani in ucha’chic: \p \v 26 ―Yab in ejtohual ca ts’at’ey c’al nana’ jitats in c’athpich c’anithal in tata ani in mim, o in tomquil, o in tsacamilchic, o in ebchalchic, o in uxum ebchalchic, o in cuete’ le’nomtal. \v 27 Aniye jaye yab in ejtohual ca ts’at’ey c’al nana’ jitats yab ts’ejcacathits ca yajchiquiyat ani ma ca tsemtha c’al tu ebal nana’. \v 28 Max ne’ets ca ts’ejca’ i ata ca oc’ox tsalpay max a cua’alits an tumin abal ca tala’ ts’ejca’. \v 29 Max ca ts’ejca’ tocat in cub an ata ani yab ca ejtou ca tala’ ts’ejca’ an ata, tam tocat ne’ets quit tilibna. \v 30 Ne’ets quin ulu an tilibnax abal a tuju an ata ani yab a ejtou ca tala’ ts’ejca’ tim puhuel. \v 31 Jaye max i ts’ale ne’ets ca pejéxin c’al q’ue’at i ts’ale in tomnal quin oc’ox tsalpay max c’al lajuj mil i soldado in ejtohual quin ata’ an ts’ale ax in cua’al jun inic mil i soldado. \v 32 Max quin tsalpay yab ne’ets quin ejtou quin ata’, tam ne’ets quin abchi i caulome quin ucha’ an tomolnax ts’ale abal ca coyotsits c’al an cau ani yab ca pejéxin. \v 33 Antsana’its jitats c’al tata’chic yab it ts’ejcacathits ca tala’ jilcachiquiy jahua’ a cua’al, yab ne’ets ca ejtou quit ts’at’ey c’al nana’. \s1 Tam yabats ts’apu an at’em \r (Mt. 5.13; Mr. 9.50) \p \v 34 An at’em in cua’al in huinat alhua’ ey tam yab tsamc’ac’ath. Max tsamc’ac’athits, yabats jant’o ti alhua’. \v 35 Tocat ne’ets ca lejat huac’la ejtil i amul, ani ma yab ne’ets ca tabatna ni c’al an tsabal ni c’al i t’ayablab. Jitats junat in ichich c’al nana’ u ichich, quin lej alhua’ bina’ in xutsun c’al axe’ xi cau. \c 15 \s1 An jalpith cau c’al an oveja axi q’uibenec \r (Mt. 18.10–14) \p \v 1 Yantalam i bats’c’ul jalbixtalab tumin tin cuenta an gobierno ani axi exlath ti lej hualbith inicchic u che’el c’al a Jesús abal quin ats’anchi in cahuintal. \v 2 Jaxtam ti tsacul an fariseochic ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. In c’uiyath uluchic tin cuenta a Jesús antse’: \p ―Nixe’ xi inic im bats’uhual ani u junax c’apul c’al i hualbith inicchic. \p \v 3 Tam a Jesús in t’iloxnanchichic jun i jalpith cau antse’: \p \v 4 ―¿Max a cua’al bo’ inic i oveja ani ca q’uibey jun jant’o ne’ets ca t’aja’? Auxe’ max yab i ne’ets ca jila’ axi tse’ inic c’al lajuj beleu biyat quit c’ale ca aliy axi jun q’uibenec ma tam ta ca ela’its. \v 5 Ani tam ca ela’its ne’ets ca antha’ ta punuc’ c’al a ichich lej culbel. \v 6 Quit ultsits ta q’uima’ ne’ets ca tamcuy a ja’ubchic ani a at q’uimathchic ani ca ucha’: Cu junax culbejits cum te u ela’its an oveja axi q’uibenec juncats. \v 7 Antsana’ nan tu uchalchic abal lej c’athpich u junax culbel an ángelchic ti eb tam jun i hualbith inic ca jic’tson c’al in hualab ani ca huenc’on c’al a Dios, ani yab ejtil c’al tse’ inic c’al lajuj beleu i inic ax in q’uibts’oth tsalpayalq’ui pel i alhua’ inic ani yab in yejenchal ca jic’tson c’al in hualab ani ca huenc’on c’al a Dios. \s1 An jalpith cau c’al an tumin axi q’uibenec \p \v 8 ¿Max jun i uxum in cua’al lajuj i tumin ani quin q’uiba’ jun jant’o ne’ets quin t’aja’? Auxe’ max yab i ne’ets quin lec’utsiy an tajablab ani quin tala’ c’uet’oy an ata ma tam quin ela’its. \v 9 Ani tam quin ela’its ne’ets quin tamcuy in ja’ubchic ani in at q’uimathchic quin ucha’: Cu junax culbejits cum te u ela’its an tumin ax u q’uibamal. \v 10 Antsana’ nan tu uchalchic abal ne’ets ca c’athpich junax culbe an ángelchic tam jun i hualbith inic ca jic’tson c’al in hualab ani ca huenc’on c’al a Dios. \s1 An jalpith cau c’al an cuitol axi q’uibenec \p \v 11 A Jesús in uchaye an fariseochic ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés antse’: \p ―C’uajatac jun i inic ax in cua’al tsab in cuitolil. \v 12 Uchan c’al an talbel cuitol: Tata, tiquim pitha’ an c’alab jahua’ bijithits ne’ets tiquim pitha’. Tam in tata an cuitol in caltha’ an tumin ani im pitha’ axi tsab in cuitolil. \v 13 Tsab ox a q’uicha tam an talbel cuitol in tala’ tamcuy jahua’ in cua’al, ani ta c’ale al i pil bichou lej ou. Tats ti xe’tsitsil quithab pacucul c’al an tumin. \v 14 In tala’ pacuhuits. Tam hua’tsin jun i pulic jayil al nixe’ xi bichou, ani lej c’a’il an cuitol. \v 15 Tam c’ale quin conoy i t’ojlab, ani pithan i t’ojlab ti beletnanchix c’al i olom. \v 16 Cum c’al ni jita’ yab u pithnal ti c’apul, ma in le’ac quin c’apu an tsamal axi ne’ets quim pijchixna’ c’al an olom. \v 17 Tam in tsalpachiquiyal: Axi yan i t’ojonchix tin q’uima’ u tata in cua’al yan jant’o quin c’apu ma hua’ats i jilc’omach, ani nana’ teje’ in tsemelits c’al an jayil. \v 18 Ne’ets quin huichiy c’al u tata cu ucha’ abal in hualbinenequits c’al a Dios ani in hualbinenequits c’al jaja’. \v 19 Jaxtam yabats in tomnal tiquim bats’u ejtil max pel tin tsacamil, expith tiquim bats’u ejtil max pel tin t’ojnalil, cu ucha’. \v 20 Tamna’ ta c’ale an cuitol tin q’uima’ in tata. \p Tam ti ohue ti tal, tam ti tsu’tatits ani lej yajnanchat c’al in tata. Tam athlats in tata ani im bats’u an cuitol c’al i muts’uc’naxtalab ani c’al i ts’uts’baxtalab. \v 21 Tam an cuitol in ucha’ in tata: Tata, in hualbinenequits c’al a Dios ani in hualbinenequits c’al tata’. Yabats in tomnal tiquim bats’u ejtil max pel tin tsacamil. \v 22 Aba ani’ antsana’ in ulu an cuitol, bel in tata in ucha’ an t’ojnalchic: Ca thubat caltha’ an huinat alhua’ toltom ca alhua’ toltomiyat an cuitol. Ca punchin tin c’ubac jun i anillo ani ca cay’chin i pajablab. \v 23 Ca chi’tha’chic an novillo axi alabel t’u’uthmethachits ani ca tsemtha’. Qui t’aja’ an ajib, cu ts’alat c’aputs. \v 24 Cum u cuitolil u tsalpay hualam max tsemetsits, ani iba cuchic cum xo’ te ulnec ejat. U tsalpay hualam max q’uibenequits, ani iba cuchic cum xo’ te c’uajat c’al huahua’, in ulu an tatalab. Tam in ts’i’quiychic quin t’aja’ an ajib. \p \v 25 Xe’etsnenec an oc’ox cuitol ti t’ojnal tin tsabalil in tata, ani xo’ u huichelits tin q’uima’. Tam ti utatits ne’ets ca ulits in ats’a’ an t’enelchic ani in tsu’u exom am bixom. \v 26 Tam in caniy ca chich jun i cuitol ani in conoy jant’o in t’ajalchic tihua’. \v 27 Uchan: In t’ajalchic an ajib cum huichits a ebchal. Cum in chi’thamal tim ba’ alhua’, jaxtam a tata in tsemthanchamal an novillo axi alabel t’u’uthmethachits. \v 28 Tam tsacuy an oc’ox cuitol, ma yab in le’ ca otsits tin q’uima’. Tam c’ale in tata abal quin lej ucha’ ca otsits. \v 29 An cuitol tocat in ucha’ in tata: A tso’obits abal yanits i tamub nan tu t’ojonchamal a c’al, ani ma yab a le’ tiquim pitha’ jun i chivo abal cu t’aja’ an ajib c’al u ja’ubchic. Ani ni jayq’ui’ yab in jec’om c’al tata’. \v 30 Nixe’ xa cuitolil expith xe’tsitslats quithab pacucul c’al an tumin c’al i uxum, ani xo’ huichits ani a tsemthanchamal an novillo axi alabel t’u’uthmethachits. \v 31 Tam uchan an oc’ox cuitol c’al in tata: Cuitol, ets’ey it c’uajat c’al nana’ ani patal jahua’ u cua’al tu c’al nana’ pelits a c’alte. \v 32 In tomnal qui t’aja’ an ajib ani cu lej culbe cum u tsalpay hualam max tsemetsits a ebchal, ani iba cuchic cum xo’ te ulnec ejat. U tsalpay hualam max q’uibenequits, ani iba cuchic cum xo’ te c’uajat c’al huahua’. \c 16 \s1 An jalpith cau c’al an t’ojonthanchix tumin axi yab bajuth \p \v 1 A Jesús in uchaye in exobalilchic: \p ―C’uajatac jun i rico inic in cua’al jun i t’ojonthanchix tumin, ani olchinal abal jolat pacucunchab in tuminal. \v 2 Tam in caniy ca chich an t’ojonthanchix ani in ucha’: Tata’ ojni’ tin jolat pacucunchamal u tuminal. Tiquin huat’banchits an cuenta, cum yabats ne’ets tu jila’ tit t’ojonthanchix c’al u tuminal. \v 3 Tam in lej tsalpachical tin ichich: ¿Jant’o ne’ets cu t’aja’ cum yabats ne’ets quim pithan an t’ojlab ax u t’ajalac? Yab in tsapnel cu t’ojonchi an tsabal ani in tithebel cu conchi i ts’ejhualixtalab. \v 4 Xo’ u tso’obits jant’o ne’ets cu t’aja’ abal cu co’oy u ja’ub jita’ tiquim bats’u tin q’uima’. \v 5 Tam in caniy ca chich ti junchic ax u nenchix c’al in amujac. Axi oc’ox chich in conoy: ¿Jant’o a nenchal u amujac? \v 6 Toc’tsin: U nenchal bo’ inic i tambor i aceite. Tam uchan: Te c’uajat an cuenta. Thubat quit buxcan te ca thucha’ expith tsab inic c’al lajuj a nenchal. \v 7 Tam conoyat junaque i nenchix: ¿Ani tata’ jant’o a nenchal u amujac? Toc’tsin: Bo’ inic i doble an lab em jats u nenchal. Tam uchan: Te c’uajat an cuenta. Ca ts’ejca’ tse’ inic i doble jats a nenchal. \v 8 Aba ani’ yab pututh c’al jahua’ antsana’ in t’ajamal nixe’ xi inic t’ojonthanchixac tumin, bel in amujac in ulu abal lej tsalpath jahua’ in t’ajamal c’al an nenchixchic. Antsana’ más lej tsalpath axi yab exlom c’al a Dios c’al jahua’ hua’ats teje’ tsabal, ani yab tsalpath axi exlomchic c’al a Dios c’al jahua’ hua’ats ti eb c’al a Dios. \p \v 9 Nan tu uchalchic abal jahua’ a cua’al teje’ ti al an hualab c’ay’lal ca alhua’ eyentha’ abal ca tolmiy an inicchic, ani tam ta ca taley jahua’ hua’ats teje’ tsabal ne’ets ca co’oy a ja’ub c’al quit junax otsits ti eb quit c’uajiy abal ets’ey. \p \v 10 Jitats quin alhua’ eyentha’ ax in cua’alits hue’, max ca pithan yan jayetseq’ui ne’ets quin alhua’ eyentha’. Jitats yab quin alhua’ eyentha’ ax in cua’alits hue’, max ca pithan yan jayetseq’ui yab ne’ets quin alhua’ eyentha’. \v 11 Max yab ca alhua’ eyentha’ jahua’ a Dios ti pithal ti al an hualab c’ay’lal, yab ne’ets ti pitha’ jahua’ lej huinat alhua’ ti eb. \v 12 Max yab ca alhua’ beletna’ jahua’ a Dios ti pithal ca beletna’, yab ne’ets ti pitha’ jahua’ bijithits ne’ets ti pitha’ ta lej chubax c’al. \p \v 13 Yab a ejtohualchic ca co’oy tsab i amulab, cum ne’ets ca c’athpich c’anitha’ axi jun ani axi jun iba. Ne’ets ca putu c’al in uchbixtal c’al axi jun ani c’al axi jun iba. Ni abal jay yab a ejtohual ca c’anitha’ a Dios ani jaye ca t’ajat c’anitha’ an tumin. \p \v 14 An fariseochic in ats’a’ abal antsana’ in ulu a Jesús, ani cum pel i lej jaylomchic c’al an tumin tocat in tilibnanchalq’ui. \v 15 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Tata’chic ojni’ c’al jahua’ a t’ajal, expith abal a le’ max quit exla tit alhua’ inicchic c’al a at inic, ani a Dios jats ti lej exlanchal a lej ey ta ichich. Hua’ats i t’ajbilab ax u tsu’tab ti lej alhua’ c’al an inic, ani c’al a Dios u tsu’tab ti yab alhua’. \s1 An ts’ejcath cau binath c’al a Moisés ani an cau tin cuenta abal a Dios in t’ajal ti Ts’ale \p \v 16 Ma ti lej biyalits ani ma tam ti chichits a Juan pujax u aynab an ts’ejcath c’au binath c’al a Moisés ani in exobchixtal axi ti biyal an caulomechic c’al a Dios. Ani a Juan jats in lej olnamal abal a Dios ne’ets quin t’aja’ ti lej Ts’ale teje’ tsabal, ani xo’ yan i inicchic in canat lubal ca otsits taja’. \p \v 17 Más thubat ne’ets ca taley an tsabal ani an eb, ani an ts’ejcath cau in cahuintal a Dios ma ni hue’ yab ne’ets ca taley jayq’ui’ ni jun i letra. \s1 A Jesús in exobchal tin cuenta an jilcacaxtalab c’al i tomquilab \r (Mt. 19.1–12; Mr. 10.1–12) \p \v 18 Jitats quin jilcacay in tomquil ani ca tomquin c’al q’ue’at i uxum, tamna’ pel i uxumbe. Ani jitats ca tomquin c’al i uxum axi jilcacath, tamna’ pel i uxumbe jaye. \s1 An rico inic ani a Lázaro \p \v 19 Cahue a Jesús in ulu: C’uajatac jun i rico inic ax u toltomnal c’al i huinat alhua’ toltom ani lej ts’alat c’apul ti patal q’uicha. \v 20 C’uajatac jaye jun i ts’ejhuantal inic im bij Lázaro, ani lej t’it’lith tim puhuel in inictal. Hualim quetel tin hui’lebil tin q’uima’ an rico quin aychi max ca pithan jant’oquitsq’ui. \v 21 Ma in le’ac max ca pithan an mu’mach pan ax in ijcachical an rico ba’ an mexa. Tats tu che’el i pic’o’chic c’al ca lec’onchat in t’it’al a Lázaro. \v 22 Jun a q’uicha tsemetsits an ts’ejhuantal, ani ne’tha c’al an ángelchic ca c’uajiy jun ti c’uajat a Abraham tin ts’alat coytal a Dios. Taley tsemetsits jaye an rico ani joliyat. \v 23 Ani tocat in yajchicnal ti al an tamtsemla. Ani ma taja’ in tsu’u ou ti c’uajat a Abraham ani jaye a Lázaro. \v 24 Ani in thajat ulu: Pay’lom Abraham, tiquin yajnanchi. Tiquin abchi a Lázaro quin tsabay in ch’uchub c’ubac al i ja’ abal ca chich tiquin tsamambethanchi in chum u lec’ab. Cum te in c’uajat tocat u lej yajchicnal al axe’ xi c’amal. \v 25 Tam uchan an rico c’al a Abraham: Pay’lom, ca lej t’ila’ abal a huat’amal lej alhua’ a q’uicha ti tsabal ani a Lázaro in huat’amal lej yajchic. Xohue’ a Lázaro lej alhua’ in huat’al teje’, ani tata’ a huat’al lej yajchic tihua’. \v 26 Ani cum hua’ats ejtil i luputh quexat jol ts’ejel c’al huahua’, axi te c’uajatchic yab in ejtohual ca c’ale tihua’ aba ani’ in le’ac. Jaye axi tihua’ c’uajatchic yab in ejtohual ca chich teje’. \v 27 Tam toc’tsin an rico: Pay’lom Abraham, nan tu lej pacabethal ca aba’ a Lázaro ti olchix tin q’uima’ u tata. \v 28 Quin olchi axi bo’ u ebchal an chubaxtalab abal yab ca ulits teje’ al axe’ xi c’uajattalab lej yajchic. \v 29 Tam uchan c’al a Abraham: In cua’alits a ebchalchic an u jahua’ thuchath c’al a Moisés ani c’al an caulomechic c’al a Dios. Jats quin lej t’aja’chic ti cuenta jahua’ in ulal. \v 30 Toc’tsin an rico: Pay’lom Abraham, max jaja’chic ca tsa’biyat c’al jita’ pelac i tsemelom ani xo’ ejthachits, tam ojni’ ne’ets ca jic’tson c’al in hualabchic ani ca huenc’on c’al a Dios. \v 31 Toc’tsin a Abraham: Max yab im belamalchic jahua’ thuchath c’al a Moisés ani c’al an caulomechic c’al a Dios, jaye max ca ejtha i tsemelom yab ne’ets quim bela’. \c 17 \s1 An hualbinthom \r (Mt. 18.6–7, 21–22; Mr. 9.42) \p \v 1 A Jesús in ucha’ in exobalilchic: \p ―Abal ju’tamq’ui ets’ey hua’ats ax u hualbinthom c’al in at inic, ani lej ts’ejhuantalchic cum ne’ets ca lej yajchiquiyat c’al a Dios. \v 2 Max jita’ quin t’ajchi ca hualbin jun i tsacam axi nan tim belal, in tomnalac ca palchin i alchic tsa’ t’ujub tin nuc’ an hualbinthom ani ca pet’na al i pulic lejem ca t’ajat uc’tsin. \v 3 Ca lej beletna’ ta ba’ abal yab quit hualbintha. \p ―Ani max a at belom u hualbinal c’al tata’, ca tsapic exobchi. Max ca jic’tson c’al in hualab, ca paculanchi. \v 4 Max ca hualbin buquil i calat ta q’uicha ani ti uchalac yabats ne’ets ca hualbin, ca paculanchi jaye ma buquil i calat. \s1 In lej tsap am belomtalab \p \v 5 Tam uchan a Jesús c’al in abathualejilchic: \p ―Tucu tolminchi abal qui más beloloye a Dios. \p \v 6 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―Max a cua’al a belomtal tsipili’ ejtil i iyalab mostaza, ne’ets ca ejtou ca ucha’ nixe’ xi te’ sicómoro ca la’uhuat ani ca c’uajba ti al am pulic lejem, ani ne’ets quit t’ajchin c’al a Dios. \s1 In uchbil an t’ojnal \p \v 7 Max it amulab ani a t’ojnalil huichits ti xalum tsabal o ti beletnom co’nel, auxe’ max thubat ne’ets ca ucha’ ca otsits ti c’apul. \v 8 Hualam yab i ne’ets ca ucha’ antse’: Tiquin ts’ejcanchi an c’apnel ani tiquin t’ojojonchi an mexa. Oc’ox nan ne’ets quin c’aputs tiq’uelte quit c’aputs. Antsana’its ne’ets ca ucha’. \v 9 Auxe’ max ne’ets ca bina’ i c’ac’namal yan c’al a t’ojnalil max ti t’ajchi jahuats ta ca abatna’. Iba \v 10 Max tata’chic a tala’ t’ajchamal jahuats ti quit abatna c’al a Dios, in tomnal ca ucha’ a Dios antse’: Pel huahua’ tu t’ojnalil ani yab bijith tata’ tucu ucha’ c’ac’namal yan, cum expith i t’ajchamal jahua’ tu abatnamal. Expith i putumal i uchbil. \s1 A Jesús in jelthal lajuj i inic ax in cua’al i t’it’ c’apux c’al in anam t’u’ul \p \v 11 Ne’etsits a Jesús ti Jerusalén ani huat’ey jun ti xamlith am bichoulom Samaria ani am bichoulom Galilea. \v 12 Tam ti utatits ca ulits al i tsacam bichou, in tamu lajuj i inic ax in cua’al i t’it’ c’apux c’al in anam t’u’ul. Cubiychic hue’ ou. \v 13 In thajat uluchic: \p ―Exobchix Jesús, tucu yajnanchi. \p \v 14 Tamna’ a Jesús in meta’chic ani in ucha’: \p ―Quit c’alechic tihua’ c’al am pale’. Ani biyat ne’etsits c’al am pale’, tam ti jelthajitschic. \v 15 Ani jun al nixe’ xi lajuj tam tin tsu’u abal jelthachits, huichiy c’al a Jesús in lej puhuethanchal im bij a Dios. \v 16 In tuthu in c’ualal tin tamet a Jesús ani in mo’cal in hual ti tsabal abal quim bina’ i c’ac’namal. Pel i Samariajib. \v 17 Tam a Jesús in ulu: \p ―¿Yab i lajuj axi jelthame? ¿Ju’ta ti c’uajat xo’ axi beleu? \v 18 ¿Expith axe’ xi pil inic yab pel i Israel jats huichits tiquim pitha’ i c’ac’namal yan? \p \v 19 Tam uchan an inic c’al a Jesús: \p ―Xo’ it jelthachits cum a belamal. Quit cubiy ani quit c’alets. \s1 Tam ca chich a Dios quin t’aja’ ti Ts’ale \r (Mt. 24.23–28, 36–41) \p \v 20 Conoyab a Jesús c’al an fariseochic jayq’ui’ hualam ti ne’ets quin t’aja’ a Dios ti lej Ts’ale teje’ tsabal. Toc’tsin: \p ―Xo’ yab a ejtohualchic ca tsu’u c’al a tsu’ux hual max a Dios in t’ajal ti lej Ts’ale. \v 21 Ni jita’ yab ne’ets ti olchi max teje’ c’uajat a Dios ti tejhua’ Ts’ale o max tihua’ c’uajat ti tejhua’ Ts’ale. Cum xohue’ a Dios in t’ajal ti Ts’ale teje’ tsabal expith tin ichich i inicchic. \p \v 22 Tam a Jesús in ucha’ in exobalilchic: \p ―Ne’ets quim baju a q’uicha tam ne’ets ca le’na’chic tiquin tsu’u nana’ tin Juntal patal an inicchic in huichenequits, ani yabaye ne’ets tiquin tsu’u. \v 23 Ne’ets quit uchanchic: Teje’ in c’uajat o tihua’ nana’ in c’uajat. Yab ca belchi ja, ani yab quit c’ale ca tsu’u cum yab chubax nana’its. \v 24 Ejtil an ley tam u leyts’om ani u tsu’tab tim puhuel an c’ay’lal, antsana’ nana’ tin Juntal patal an inicchic ne’ets quin tsu’tat tam quim bajuhuits u q’uichajil quin chich junil. \v 25 Xo’ bijithits c’al a Dios ne’ets quin oc’ox lej yajchiquiyat ani quim pojca c’al an inicchic. \v 26 Jant’ini’ in xe’tsintal an inicchic tam ti lej biyalits xe’tsin a Noé, antsana’ ne’ets quim baju tam utataquits nana’ tin Juntal patal an inicchic ne’ets quin chich junil. \v 27 Ti lej biyalits xe’tsin an inicchic ti c’apupulq’ui ani ti tomquinalq’ui, ma tam tin lej bajuhuits an q’uicha tam ti a Noé otsitsits ti al am pulic tan ata. Tam t’ajat uc’tsin tim patalchic c’al an lej pulic ab. \v 28 Aniye jaye tam ti lej biyalits xe’tsin a Lot, an inicchic xe’tsin ti c’apupulq’ui, ti ts’a’umq’ui, ti nujulq’ui, ti omq’ui, ani ti ts’ejcomq’ui ata. \v 29 Ani tam ti calets a Lot ti al am bichou Sodoma, tam tu jolnalits an c’amal t’ujub tal ti eb ti al nixe’ xi bichou Sodoma. Tam t’ajat tala’ tsemets nixe’ xi bichou. \v 30 Ejtil tin t’ajamal an inicchic tam ti xe’tsin a Noé ani tam ti xe’tsin a Lot, antsana’ ti ne’ets quin t’aja’ an inicchic tam utataquits nana’ tin Juntal patal an inicchic quin chich junil. \p \v 31 Tam quim bajuhuits u q’uichajil quin chich, tam jitats c’uajat tin hualq’ui’lal in q’uima’ ca thubat pa’iy, ani ma yabats ca otsits alta quin calthaye jahua’ in cua’al. Ani max jita’ c’uajat tin t’ayablabil, ma yabats ca huichiy tin q’uima’. \v 32 Ca t’ila’chic jant’o t’ajchinenec in q’uimathil a Lot c’al a Dios. \v 33 Jitats in le’ expith quin t’aja’ in cuete’ culbetal, jats ne’ets ca q’uibey. Jitats quim bina’ tim ba’ c’al tu ebal nana’, jats ne’ets ca jec’ontha. \p \v 34 Nan tu uchalchic max quin chich acal ani c’uajat tsab ti junax huayal al i huaytalab, ne’ets cu ne’tha’ jun ani jun ne’ets ca jilc’on. \v 35 Max tsab i uxum c’uajat ti junax tse’el c’oye, ne’ets cu ne’tha’ jun ani ne’ets ca jilc’on jun. \v 36 Max c’uajat tsab i inic ti junax t’ojnal tin tsabalil, ne’ets cu ne’tha’ jun ani jun ne’ets ca jilc’on. \p \v 37 Tam tin ats’a’itschic antsana’ an cau in exobalilchic a Jesús, tam in conoychic: \p ―¿Ajatic, ju’ta ti ne’ets ca t’ajan antsana’? \p A Jesús in toc’tsiychic: \p ―Ju’tamits ti c’uajat i tsemelom t’u’lec, tats ne’ets ca tamcun an t’otchic. \c 18 \s1 An tsemchith uxum ani an ts’ejcom cau \p \v 1 A Jesús in olchiye in exobalilchic q’ue’at i jalpith cau c’al ca exobchin abal patal in lej yejenchal ca ets’ey olon ani yab ca palme in ichich. \v 2 In ulu: \p ―C’uajatac al jun i bichou i ts’ejcom cau axi yab in c’ac’nal a Dios ani yab in t’ajchal ti cuenta tam ca chich an othom cauchic. \v 3 C’uajatac jaye al nixe’ xi bichou i tsemchith uxum, lej ets’ey u c’alel c’al nixe’ xi ts’ejcom cau abal quin othanchi an cau in tomolnaxil. \v 4 Ohuatits an ts’ejcom cau yab in le’ quin ts’ejcanchi an cau, ma lej talbelits in ulu tin ichich antse’: Nan yab u c’ac’nal a Dios ani yab u t’ajal ti cuenta an inic. \v 5 Aba ani’ bel ne’ets cu ts’ejcanchi an cau an uxum cum tin ets’ey it’ixbethal. Ne’ets cu lejat ts’ejcanchi abal yabats ca huichiy tiquin it’ixbetha’. \p \v 6 Tam in ulu an Ajatic: \p ―Aba ani’ pojcax an ts’ejcom cau, ca lej t’aja’chic ti cuenta jant’o in ulu abal ne’ets quin tolminchi an uxum. \v 7 Max antsana’ tin tolminchi an uxum, jaquitsq’ui yab i a Dios ne’ets quin más tolminchi jitats in tacuyamalits tam ca conchin jant’o. A Dios yab u it’ixbel ti tolmix c’al jant’ots ca conchin max acal o max q’uicha. \v 8 Lej chubax nan tu uchalchic abal thubat in tolmiyal im bichohuil. Aba ani’ antsana’ pel in ey a Dios ti lej tolmix, bel hualam max cu ela’ i belomchic tam nana’ tin Juntal patal an inicchic quin chich junil. \s1 An jalpith cau tin cuenta an fariseo ani am bats’c’ul jalbixtalab tumin c’al an gobierno \p \v 9 Tam a Jesús in olchi i jalpith cau talchic i inicchic axi alalnax c’al in at inic ani in tsalpayal abal jats jaja’ lej c’athpich pututh. In ucha’chic: \p \v 10 ―C’alechic tsab i inic ti tiyopan ca olon, jun pel i fariseo ani axi jun pel i bats’c’ul jalbixtalab tumin c’al an gobierno. \v 11 Cubiy ti ol an fariseo al an tiyopan in ulu antse’: Dios, u binal i c’ac’namal cum nan u ey yab ejtil in ey axi q’ue’at ax u cue’, ax u pojcax, ax u uxumbe. Yab in ejtil nixe’ xi bats’c’ul jalbixtalab tumin. \v 12 Im pabil yab in c’apul tsab i calat ti al an semana ani tu pithal jun tin cuenta c’al an lajuj patal jahua’ u cua’al. \v 13 Ani am bats’c’ul jalbixtalab tumin cubat hue’ ou. In ats’al lej hualbith, ma yab in tomnal quin met’a’ hualq’ui’ ti eb. Tocat in cuathcuayal in ichich cum in ats’al lej jolbith. U ol in ulu antse’: Dios, tiquin yajnanchi cum nan in lej hualbith. \v 14 Tam in uluye a Jesús: Nan tu uchalchic abal huichits tin q’uima’ am bats’c’ul jalbixtalab tumin paculanchithits in hualab, ani an fariseo yab ja paculanchithits in hualab. Jitats quin c’athatna’ tim ba’ yab ne’ets ca yajnanchat c’al a Dios, ani jitats quin tsa’ca’ tim ba’ jats ne’ets ca yajnanchat. \s1 A Jesús im bats’uhual an tsacamchic \r (Mt. 19.13–15; Mr. 10.13–16) \p \v 15 An inicchic in chi’thal i tsacamchic ca tacchin c’al a Jesús, ani in exobalilchic tocat in ts’i’quiyal quin c’uiya’ an chi’thom. \v 16 Tam a Jesús in ucha’chic’ in exobalil: Yab ca c’anchi an tsacamchic yab ca chi’tha c’al nana’. Expith jitats tsa’at in ichich ejtil in ichich i tsacam, jats ax im bats’uhual a Dios ti Ts’ale tin ichich. \v 17 Jitats yab antsana’ in ichich, yab in ejtohual quim bats’u a Dios ti Ts’ale ani yab ne’ets ca c’uajiy ti eb jun tin t’ajal a Dios ti lej Ts’ale. Jats an lej chubaxtalab nan tu uchalchic. \s1 Taunab a Jesús c’al jun i cuitol inic rico \r (Mt. 19.16–30; Mr. 10.17–31) \p \v 18 Jun i oc’lec in conoy a Jesús: \p ―¿Jant’o pel u uchbil cu t’aja’ abal quin it ejatliyat abal ets’ey? Tata’ it alhua’ exobchix tiquin ucha’. \p \v 19 Toc’tsin a Jesús: \p ―¿Jale’ tin uchal tin alhua’? Hua’ats juncats expith axi alhua’, ja’its a Dios. \v 20 A tso’obits an uchbixtalabchic axi thuchat tin cahuintal a Dios antse’: Yab quit uxumbejin. Yab ca tsemtha’ a at inic. Yab quit cue’en. Ni jita’ yab ca t’ajchi an janamtalab. Ca c’ac’na’ a tata ani a mim. \p \v 21 Tam uchan a Jesús c’al an oc’lec nixe’: \p ―Ma tam tu tsacamtal u tala’ putumal an uchbixtalab c’al axe’ ax tin uchamal. \p \v 22 Toc’tsin a Jesús: \p ―Hua’atse jant’o in le’ a Dios abal ca t’aja’. Ca tala’ nuju jahua’ a cua’al ani ca pitha’ an tumin an ts’ejhuantalchic. Ma tam tiq’uele quit huichiy ani tiquin ts’at’enchi. Max antsana’ ca t’aja’, tam ojni’ ne’ets quit pithan yan i c’alab tihua’ ti eb. \p \v 23 C’al nixe’ xi cau jilc’on lej t’e’pith an oc’lec, cum in le’ quin cuete’ c’alna’ axi yan in cua’al. \v 24 A Jesús in tsu’u abal lej t’e’pith ani in ulu: \p ―Lej q’uibat an ricochic quim bats’u a Dios ti Ts’ale tin ichich. \v 25 Lej q’uibat ca huat’ey jun i camello tin lo’tal in acan an t’ithab, ani lej huat’ath más q’uibat abal i rico quim bats’u a Dios ti Ts’ale tin ichich max quin huat’ath tsapna’ axi yan in cua’al. \p \v 26 Ani ax in ats’alchic jahua’ antsana’ in ulu a Jesús, in conoyal: \p ―¿Max chubax antsana’ jahua’ in ulu, tam jita’ hualam ne’ets ca ejtohuat ca jec’ontha? \p \v 27 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―An inicchic yab in ejtohual quin cuete’ jec’ontha’ tim ba’, expith c’al a Dios ojni’ ne’ets ca ejtohuat ca jec’ontha. \p \v 28 Tam uchan a Jesús c’al a Pedro: \p ―Ajatic, i tala’ jilamal i c’al abal tu ts’at’enchi. \p \v 29 A Jesús in toc’tsiy: \p ―Lej chubax nan tu uchalchic abal hua’ats jita’chic in jilamalits i c’alab cum im bats’umalits a Dios ti Ts’ale tin ichich. Hua’ats ax in jilamalits in q’uima’, in tata ani in mim, in tomquil, ani in tsacamilchic. \v 30 Jats jaja’chic axi ne’ets ca pithan yan más c’al a Dios biyat xe’etse teje’ tsabal, ani talbel ne’ets ca c’uajiy ti eb it ejatlith abal ets’ey. \s1 In olnal junil a Jesús abal ne’ets ca tsemtha \r (Mt. 20.17–19; Mr. 10.32–34) \p \v 31 A Jesús in ne’tha’ hue’ pil in exobalilchic ani in ucha’: \p ―Xo’ ojni’ huahua’ u ne’etsits tihua’ ti Jerusalén, ani taja’ ne’ets quin tala’ t’ajchin jahua’ an caulomechic c’al a Dios biyalits in thuchamal antsana’ ne’ets quin t’ajchin. Nana’its pel tin Juntal patal an inicchic. \v 32 Ne’ets quim bina tin c’ubac i pil inicchic axi yab Israel, c’al quin tilibna, ani quin othna, ani quin tubcayat. \v 33 Ne’ets quin huithc’oyat, ani ne’ets quin tsemtha. Aba ani’ quin tsemtha, bel ne’ets quin ejtha oxchilab q’uicha ti al an jolimtalab. \p \v 34 Ni jahua’ axe’ xi cau in exobalilchic a Jesús yabaye in ejtohual quin exbay. \s1 A Jesús in tsu’uxmethal jun i joc’tsi ti Jericó \r (Mt. 20.29–34; Mr. 10.46–52) \p \v 35 Utatits a Jesús ca ulits ti bichou Jericó, ani tats ti quetel tin hualte’lil am bel jun i joc’tsi ti conol c’al i ts’ejhualixtalab tumin. \v 36 Cum in ats’al lej yantalam i inicchic u huat’el, in conoyal jale’ tu huat’el yantalam i inic. \v 37 Tam uchan pel a Jesús Nazaretib u huat’el. \v 38 Tam in thajat ulu: \p ―Tata’ Jesús axi pel it at xits’lab c’al a David, tiquin yajnanchi. \p \v 39 Tamna’ c’uiynal an joc’tsi, uchan ca ts’ibc’an c’al axi ne’ets hue’ más oc’ox c’al a Jesús. Ani jaja’ tocat más tsapic thajat cau, in ucha’ a Jesús: \p ―Tata’ axi pel it at xits’lab c’al a David, tiquin yajnanchi. \p \v 40 Tam cubiy a Jesús ani in aba’ an cau ca chanchin an joc’tsi. Ani tam ti ulthanchatits, tam in conoy: \p \v 41 ―¿Jant’o a le’ abal nan tu t’ajchi? \p Toc’tsin an joc’tsi: \p ―U le’ abal tiquin tsu’uxmetha’. \p \v 42 Tam a Jesús in ucha’: \p ―Ojni’ ne’ets tu tsu’uxmetha’ cum tim belamal. Xo’ jelthachits a hual. \p \v 43 Ma tamna’ an joc’tsi tsu’uxits, ani taley ts’at’eyits c’al a Jesús in lej puhuethanchal im bij a Dios. Ani patal an inicchic ax in tsu’u jahua’ t’ajchinenec an joc’tsi, jaye im puhuethanchal im bij a Dios. \c 19 \s1 A Jesús ani a Zaqueo \p \v 1 Taley otsits a Jesús ti bichou Jericó ani tats ti xe’ets. \v 2 Ani taja’ c’uajat jun i rico inic im bij Zaqueo. Pel i oc’lec c’al am bats’c’ul jalbixtalab tumin c’al an gobierno. \v 3 In aychal quin tsu’u a Jesús, in le’ quin exla’. Tocat yab in ejtohual quin alhua’ tsu’u tin ebal an mulcunel ani cum jaye tsipilin jaja’ ti inic. \v 4 Jaxtam oc’chith c’ale athithil jun ti ne’ets ca huat’ey a Jesús, ani c’athiy al jun i te’ sicómoro abal quin alhua’ tsu’u. \v 5 Tam tim baju a Jesús ba’ al nixe’ xi te’, tam in tsu’u c’uajat a Zaqueo hualq’ui’. Tam in ucha’: \p ―Thubat quit pa’iy Zaqueo, cum nan ne’ets xo’ quin jilc’on ta q’uima’. \p \v 6 Tam thubat pa’iy lej culbel, c’ale quim bats’u a Jesús tin q’uima’. \v 7 Tam tin ats’a’chic axi muthat taja’ antsana’ in ulu a Jesús, tam in c’uiyath ulu abal jale’ ne’ets ca jilc’on tin q’uima’ i hualbith inic. \v 8 Tam cubiy a Zaqueo tin tamet jaja’chic, ani in ucha’a Jesús: \p ―Ajatic, xo’ nan ne’ets cu ts’ejhualiy c’al an ts’ejhuantalchic ma tam ts’ejel jahua’ u cua’al. Max u c’ambith tixc’anchamal jita’ an tumin ne’ets cu huichbanchi ma tse’ huichc’oth. \p \v 9 A Jesús toc’tsin: \p ―Ma xohue’ jec’onthachits axe’ xi inic axi pel in at xits’al a Abraham. Jaye ne’ets ca jec’onthachic axi tin q’uima’. \v 10 Nana’ tin Juntal patal an inicchic in che’nec cu aliy axi xe’ets q’uibenec al an hualabtalab ani cu jec’ontha’. \s1 An jalpith cau c’al an tuminchic \p \v 11 Hue’ ne’ets ca ulitschic ti Jerusalén a Jesús ani axi ts’at’atchic c’al jaja’ in ats’anchal in cahuintal, c’al in tsalpayalchic abal hualam hue’its a Dios ne’ets quin t’aja’ ti lej Ts’ale teje’ tsabal. Tam olchinal i jalpith cau c’al a Jesús. \v 12 In ulu antse’: \p ―Jun i inic axi lej bijithits quim baju ti ts’ale ne’ets ca c’ale al jun i bichou ou abal ca punuhuat tihua’ ti ts’ale, ani talbel ne’ets ca huichiy tim bichou. \v 13 Oc’ox in caniy ca chich c’al jaja’ lajuj in t’ojnalil, ani im pitha’ ti junchic jun i tumin axi lej yan in jalbil. In ucha’chic quin t’ojonthanchi ma tam ta ca huichits jaja’cua’. \v 14 Ani cum at’ab jaja’ c’al am bichou jun ti ne’ets ca punuhuat, chich i abathualechic quin ucha’ an oc’lec ts’ale abal yab u le’nab ti ts’ale nixe’ axi lej bijithits. \v 15 Aba ani’ yab u le’nab, bel c’ale ani punuhuat ti ts’ale. Taley talbel huichiy tim bichou. Ulits ani in aba’ ca caniyat ca chich ti junchic ax im pithamal an tumin ca t’ojonthanchat, cum in le’ quin exla’ jay in atamal. \v 16 Uchan c’al axi oc’ox chich: Pay’lom, c’al an tumin ax tim pithamal u atamal lajuj huichc’oth. \v 17 Ani toc’tsin an ts’ale: Pel it lej alhua’ t’ojnal cum antsana’ tin alhua’ t’ojonthanchamal axi hue’ an tumin ax tu pithamal. Jaxtam nan ne’ets tu punu tit oc’lec c’al lajuj i bichou. \v 18 Chich q’ue’at i t’ojnal in ucha’ an ts’ale: Pay’lom, c’al an tumin ax tim pithamal u atamal bo’ huichc’oth. \v 19 Ani toc’tsin an ts’ale: Nan ne’ets tu punu tit oc’lec c’al bo’ i bichou. \v 20 Tamna’ chich q’ue’ate an t’ojnal in ucha’ an ts’ale: Pay’lom, te tu huichbanchal an tumin ax tim pithamal. Tu alhua’ beletnanchi thut’pipith c’al i toltom. \v 21 Cum it lej pathay, u ts’ejnal max yab cu ejtou tu alhua’ t’ojonthanchi a tuminal. U tso’ob abal a tixc’anchal jat’hua’ tim patal an tumin axi it huichc’oth t’ojonthanchithits. \v 22 Tam uchan an t’ojnal: Tata’ ojni’ c’al jahua’ tin uchamal nan tu exlalits abal pel it pojcax inic. Tin exlal abal im pathaycua’ ani u t’ixc’anchal jat’hua’ tim patal an tumin ax in huichc’oth t’ojonthanchithitscua’. \v 23 ¿Max antsana’ u ey tin tsalpanchal, jale’ yab tim binanchi u tuminal c’al q’ue’at i inic abal jaja’ tiquin t’ojonthanchi ani cu bats’unchi in oc’tal u tuminal? \v 24 Tam an ts’ale in ucha’ axi c’uajat taja’chic: Ca tixc’anchi axe’ xi inic an tumin ani ca huat’banchi ax tin t’ojonthanchamalits lajuj huichc’oth. \v 25 Toc’tsinchic: Pay’lom, ca tsu’u abal in cua’alits lajuj i tumin. \v 26 Toc’tsin an ts’ale: Nan tu uchalchic abal jitats quin alhua’ t’ojonthanchi jahua’ u pithamal nan ne’ets cu pithaye más, ani jitats yab quin alhua’ t’ojonthanchi ne’ets cu tixc’anchi axi hue’ u pithamal. \v 27 Ani axi tomolnaxchic yab tin le’na’ tin ts’ale, ca chi’tha’ teje’ tu tamet ani tiquin tsemthanchi. \s1 U otsel a Jesús ti Jerusalén \r (Mt. 21.1–11; Mr. 11.1–11; Jn. 12.12–19) \p \v 28 Tam ti talits quin ulu antsana’ a Jesús, ta c’ale in aynal am bel ti Jerusalén. \v 29 Hue’its quim baju am bichou Betfagé ani am bichou Betania axi utatchic ti bolchal Olivos, ani ma taja’ a Jesús ne’ets quin aba’ tsab in exobalil c’al i cau. \v 30 In ucha’chic: \p ―Quit c’alechic al nixe’ xi bichou axi utatits, ani taja’ ne’ets ca ela’ jun i burro huic’at axi lejat yabaye punume. Ca piliy ani tiquin chanchi teje’. \v 31 Max jita’ ti ucha’ abal jale’ ta piliyal, ca ucha’ abal nana’ in Ajatic ax u yejenchal. \p \v 32 Tana’ c’alechic ani in ela’ am burro jant’ini’ ti uchnenec c’al a Jesús ne’ets quin ela’. \v 33 Tam tim piliyalits am burro, tam tu conoyab c’al an thabal: \p ―¿Jale’ ta piliyal am burro? \p \v 34 Toc’tsin jaja’chic: \p ―Cum an Ajatic in yejenchal. \p \v 35 Tam in chi’tha’chic am burro c’al a Jesús. Im punchal jaja’chic in toltomil tin cux am burro, ani tam puney a Jesús. \v 36 Ani an mulcunel in mo’cal in toltomil ba’ am bel jun ti ne’ets ca huat’ey a Jesús. \v 37 Tam ti utatits ne’ets quim baju am bel axi pa’a’al ti bolchal Olivos, patal am belomchic axi ts’at’at c’al a Jesús in ts’i’quiyal ti thajat cau c’al in ichich lej culbelchic. Im puhuethanchal im bij a Dios, cum in tsu’umalits yan i labith t’ajbilab ax in t’ajamal a Jesús. \v 38 In thajat ulalchic: \p ―Qui ajatnanchi im bij i Ts’alejil axi te talits abath c’al a Dios. Qui puhuethanchi im bij a t’ec’at Dios ti eb axi jun ejetbethanchix c’al i ichich. \p \v 39 Tam uchan a Jesús c’al talchic i fariseochic axi al an mulcunel: \p ―Exobchix, ca ucha’ ca ts’ibc’an an mulcunel. \p \v 40 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―Nan tu uchalchic max ca ts’ibc’an an mulcunel, ma nixe’ xi t’ujubchic mo’ol ne’ets quin thajat puhuethanchi im bij a Dios. \p \v 41 Tam ti utatits ne’ets ca ulits ti Jerusalén, a Jesús in met’a’ am bichou ani in uc’nanchal. \v 42 In ulu: \p ―Lej alhua’ max xo’ a tso’obnalaquitschic jant’ini’ quit jec’ontha ani quit c’uajiy jun ejet ta bichou. Expith ejtil it joc’tsiye. \v 43 Ne’ets quim baju a q’uichachic lej c’ac’ath tam a tomolnaxilchic ne’ets ti tala’ t’oc’banchi a bichou ti peiéx, ani ma ni hue’ yab ne’ets ca ejtouchic quit pit’c’on. \v 44 Ne’ets ti tala’ paclunchi a bichou ani ne’ets ti tsemtha’chic. Ni jun i t’ujub ne’ets ca jilc’on t’i’póx. Antsana’ ne’ets quit t’ajchinchic, cum yab a tso’obnal abal nan xo’ in abath c’al a Dios abal tu jec’onthalac. \s1 A Jesús in quethmayal eleb i inicchic axi al am pulic tiyopan \r (Mt. 21.12–17; Mr. 11.15–19; Jn. 2.13–22) \p \v 45 Taley otsits a Jesús ti al am pulic tiyopan ti Jerusalén, in tala’ quethmachiquiyal eleb axi nujul ani axi ts’a’um taja’. \v 46 In ucha’chic: \p ―Thuchathits ti al an T’ocat Thuchlab jahua’ in ulu a Dios antse’: U q’uima’ ja’its jun ta ca olon an inicchiccua’. Nan tu uchalchic abal xo’ tata’ a eyenthal abal ca cue’chi jant’o ax u che’el ti ol. \p \v 47 Chuthel chuthel exome ti exobchix a Jesús taja’ ti al am pulic tiyopan, ani an oc’lec pale’chic ani an exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés ani an oc’lecchic ti al am bichou in junax lubal quin aliy jant’ini’ ti quin tsemtha’ a Jesús. \v 48 Tocat yab in elalchic jant’ini’, cum patal am bichou in lej canat ats’anchal jahua’ in exobchal a Jesús. \c 20 \s1 In eyaltal a Jesús \r (Mt. 21.23–27; Mr. 11.27–33) \p \v 1 Jun a q’uicha c’uajat a Jesús ti al am pulic tiyopan ti Jerusalén in olnanchal an inicchic an alhua’ cau, ani ulits c’al jaja’ i oc’lec pale’chic ani i exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés ani i yejtselabchic Israel. \v 2 Ani conoyab a Jesús: \p ―¿Jita’ ti pithamal an eyaltalab ani jita’ ti abamal abal ca t’aja’ jahua’ a t’ajal? \p \v 3 Toc’tsin a Jesús: \p ―Nana’ne ne’ets tu conoychic c’al jun i cau ani u le’ abal tiquin toc’tsinchi. \v 4 ¿C’al jita’ ti aban a Juan ti pujax? Tiquin toc’tsinchi, max c’al a Dios o max c’al i inic. \p \v 5 Tam jaja’chic in t’iloxnachiquiyal jahua’ in ulu a Jesús, ani taley in uluchic: \p ―¿Jant’ini’ ti qui toc’tsinchi? Max qui ulu abal c’al a Dios jats ti abnenec a Juan ti pujax, tam jaja’ ne’ets quin ulu abal jale’ yab i belchamal in cahuintal. \v 6 Max qui ulu abal c’al i inic jats ti abnenec, tam patal an inicchic ne’ets tucu cui’iy c’al i t’ujub ma tucu tsemtha’, cum in lej belalits abal a Juan pel i lej chubax caulome abnenec c’al a Dios. \p \v 7 Tam tocat in toc’tsiychic abal yab in tso’ob c’al jita’ ti abnenec a Juan ti pujax. \v 8 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Nana’ne yab ne’ets tu olchichic c’al jita’ tim pithnenec u eyaltal ani c’al jita’ tin abnenec. \s1 An jalpith cau c’al am pocax t’ojonchixchic \r (Mt. 21.33–44; Mr. 12.1–11) \p \v 9 Taley a Jesús in olchiye an inicchic q’ue’at i jalpith cau antse’: \p ―Jun i inic in t’aya’ jun i lab t’uthublom. Taley im bina’ c’al jita’ ta ca t’ojonchat. Tam c’ale an thabal ti ohuat c’uajil pil. \v 10 Taley im bajuhuits in q’uijil an cotlats c’al an lab t’uthub, ani an thabal in aba’ jun i t’ojnal ca c’ale quim bats’c’unchi an lab t’uthub axi ne’ets ca jilc’on abal jaja’ an thabal. Ulits jaja’, ani tocat cuathan ani aban ca huichiy naptal c’al an thabal. \v 11 Tam an thabal in aba’ ca c’ale q’ue’at i t’ojnal. Jayetseq’ui cuathan ani quithab uchan, ani aban ca huichiy naptal c’al an thabal. \v 12 Taley an thabal in aba’ q’ue’ate i t’ojnal, ani jayetseq’ui ts’ojbetha ani quethmayat ca c’ale. \p \v 13 Taley in ulu an thabal: ¿Jant’o ne’ets cu t’aja’ xo’? Ne’ets cu lejat aba’ u ichich hual tsacamil. Hualam jaja’ ojni’ ne’ets ca c’ac’nacua’. \v 14 Ani iba, expith in ulu an t’ojonchixchic antse’: Jats axe’ ne’ets ti c’alnanchix c’al an lab t’uthublom tam ca tsemets in tata. Qui tsemtha’ abal qui c’alnanchi huahua’. \v 15 Tam in caltha’ tin elebtal an t’uthublom, ani in t’ajat tsemtha’. \p Tam a Jesús in conoyal: \p ―¿Jant’ini’ ti ne’ets quin t’ajchi an thabal lab t’uthublom nixe’ xi t’ojonchixchic? \v 16 Ne’ets ca c’ale quin t’ajat tsemtha’chic, ani ne’ets quim bina’ an lab t’uthublom ca t’ojonchat c’al q’ue’at i t’ojonchix. \p Tam tin ats’a’its axi taja’chic antsana’ in ulu a Jesús, in uluchic: \p ―Iba a Dios yab quin jila’ antsana’ ca tsemthachic. \p \v 17 Ani a Jesús tocat in met’alchic ani in ulu: \p ―Auxe’ max yab nana’ ax u olnab ti al an T’ocat Thuchlab ejtil in mimlab t’ujub. In thuchathits antse’: \q1 An ts’ejcom atachic in ulu yab jant’o ti alhua’ axe’ xi t’ujub, ani tocat im pet’na’. \q1 Ani ja’its nix an t’ujub axi punuthits ti mimlab t’ujub. \p \v 18 Ejtil an inic axi ca ijcan al i t’ujub ani ca yajchiquiyat, antsana’ jitats yab tim belal nana’. Ejtil max ca ijcanchat i t’ujub ani ca tsemtha i inic, antsana’ jitats yab tim belal nana’. \s1 An jalbixtalab tumin c’al an gobierno \r (Mt. 21.45–46; 22.15–22; Mr. 12.12–17) \p \v 19 C’al nixe’ xi cau an oc’lec pale’chic ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés in le’ quin yac’ua’ a Jesús, cum in exlalits abal jaja’chic ax u olnab al nixe’ xi jalpith cau. Expith in ts’ejnalchic max jant’o ca t’ajchin c’al am bichouchic max quin lej yac’ua’ a Jesús. \v 20 Tam in aba’chic talchic i inic ax in timc’oyal tim ba’ abal jaja’ alhua’, quin cuatsith t’ajchi ti cuenta a Jesús max quin q’uibts’oth ulu i cau, ani antsana’ ca ejtohuat ca jolbiyat ani ca bina tin c’ubac an gobernador. \v 21 Ulitschic ani uchan a Jesús: \p ―Exobchix, i tso’ob abal jahua’ tata’ ca ulu ani ca exobchi pel i lej chubaxtalab. Yab it poc’oth tsu’tom c’al an inic, ani c’al patal an inicchic a olnanchal in tequeth belil a Dios. \v 22 Tucu ucha’ max i cua’al i uchbil o max yab i cua’al qui jalbiy an jalbixtalab tumin c’al an ts’ale oc’lec romano. \p \v 23 Cum a Jesús in exlanchits in c’ambixtal, jaxtam in toc’tsiychic antse’: \p ―¿Jale’ a le’chic tiquin macla’? \v 24 Qui met’a jun i tumin. ¿Jita’ axe’ in hual ani jita’ axe’ im bij axi thuchath teje’ al an tumin? \p ―Toc’tsinchic: \p ―Pel in hual ani pel im bij an ts’ale oc’lec. \p \v 25 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Ca pitha’ an ts’ale oc’lec jahua’ pel a uchbil ca pitha’, ani ca pitha’ a Dios jahua’ pel a uchbil ca pitha’ jaye. \p \v 26 Axi che’nec ti maclaxchic yab in ejtou ni hue’ quin macla’ a Jesús c’al jahua’ in toc’tsinchi tin tamet an inicchic. Tocat in jic’panchalchic in toc’tsixtal, ani lejat ts’ibc’anchic. \s1 Conoyab a Jesús tin cuenta abal ne’ets ca ejtha an tsemelomchic \r (Mt. 22.23–33; Mr. 12.18–27) \p \v 27 Taley chich talchic i saduceo quin tsu’u a Jesús. Cum yab im belalchic abal max ne’ets ca ejtha an tsemelomchic, jaxtam uchan a Jesús c’al jaja’chic: \p \v 28 ―Exobchix, in thucha’ a Moisés abal max ca tsemets jun i tomquith inic ani yab in co’oyamal i tsacam c’al in q’uimathil, ca tomquin in ebchal an tsemelom c’al an tsemchith uxum. Lequitsq’ui max quin co’oy i tsacam tam. \v 29 Hua’atsac buc i ebchalab. Tomquin an oc’ox, ani tsemets yab in co’oyamal i tsacam. \v 30 Taley tomquin in tsabchil ebchal an tsemelom c’al an tsemchith uxum. Tsemets jaja’, ani yab in co’oyamal i tsacam. \v 31 Taley tomquin in oxchil ebchal an tsemelom c’al an tsemchith uxum. Tim patal nixe’ xi buc i ebchalab tomquinenec c’al nixe’ xi uxum juncats, ani tim patal tsemets ani ni jun yab in co’oyamal i tsacam. \v 32 Taley tsemets jaye an uxum. \v 33 ¿Cum tomquinenec nixe’ xi uxum c’al axi buc i ebchalab teje’ tsabal, c’al jahua’ ti ne’ets ca c’uajiy ti tomiclab tam ca ejtha an tsemelomchic? \p \v 34 Tam a Jesús in toc’tsiychic: \p ―U tomquinal an inic ani an uxum expith teje’ tsabal. \v 35 Tam ca ejtha an tsemelomchic axi jec’onthach, in ey an inic ani in ey an uxum yabats ne’ets ca tomquin. \v 36 Ne’ets ca ejthachic c’al a Dios tin lej tsacamilchic, ani ne’ets ca c’uajiy ejtil an ángelchic yab u tomquinal. Tihua’ ti eb ni jayq’ui’ yab ne’ets ca tsemetschic. \v 37 A Moisés in olna’ jant’ini’ ti tauna jaja’ c’al a Dios ti al i tsacam te’ tam ti t’a’ilits, ani c’al in cahuintal i tso’obits abal ne’ets ca ejtha an tsemelomchic. Uchan abal a Dios pel in Diosil a Abraham ani in Diosil a Isaac ani in Diosil a Jacobcua’. \v 38 Cum a Dios pel in Diosil nixe’ xi ox i inic axi tsemenec teje’ tsabal, i exlalits abal bel c’uajatchic ejate tin tamet a Dios. A Dios in tsu’tal abal ejate patal an inicchic. \p \v 39 Tam uchan a Jesús c’al talchic i exobchix c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés: \p ―Exobchix, lej chubax an cau jahua’ a ulumal. \p \v 40 Ma tamits ni jita’ yab in inicnal tim ba’ abal quin conomichiquiye a Jesús c’al más i cau. \s1 In ey a Cristo \r (Mt. 22.41–46; Mr. 12.35–37) \p \v 41 Taley a Jesús in conoyalchic: \p ―¿Jale’ a ulalchic abal a Cristo pel in tsacamil a David? \v 42 Ani a David im bijiy a Cristo tin Ajatic tam tin thucha’ al i Salmo antse’: \p A Dios in ucha’ u Ajatic: \p Quit buxcan tu huinab c’ubac. \p \v 43 Teje’ quit buxcan, ma nan tu pitha’its ta c’ubac a tomolnaxilchic abal ca tala’ ata’. \p \v 44 Cum antsana’ a David im bijiy a Cristo tin Ajatic, jaxtam i tso’obits abal yab pel in tsacamil a David. \s1 Jolbix a Jesús c’al an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau \r (Mt. 23.1–36; Mr. 12.38–40; Lc. 11.37–54) \p \v 45 Taley tin tamet patal an inicchic taja’, a Jesús in ucha’ in exobalilchic: \p \v 46 ―Ca lej t’aja’chic ti cuenta yab ca t’aja’ jant’ini’ in t’ajal an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. In culbetnal ca xe’tsin c’al in nacat coton abal max ca tsu’tat ti pulic in ey. Jaye ca tsapnetha ti bel c’al yan i c’ac’naxtalab. Ti al an tiyopan in lej c’a’inchal ca buxcanchic jun ti quetel axi lej c’athpich pulic in ey, aniye jaye tam hua’ats i ajib ts’alat c’apuxtalab. \v 47 Bel c’al im pojcaxtal in tixc’anchal i c’alab an tsemchith uxumchic, ani talbelaquits u lej ohuelchic ti ol expith abal max ca tsu’tat ti t’ocat. Jats jaja’chic axi ne’ets ca c’athpich jolbiyat c’al a Dios. \c 21 \s1 An tsemchith uxum axi lej binom c’al an c’ac’naxtalab tumin \r (Mr. 12.41–44) \p \v 1 C’uajat a Jesús ti al am pulic tiyopan in met’al an ricochic u che’el quim bina’ an c’ac’naxtalab tumin al am poc’te’. \v 2 In tsu’u jaye chich jun i ts’ejhuantal tsemchith uxum im bina’ tsab i tsacam tumin cobre. \v 3 Tam a Jesús in ulu: \p ―Lej chubax nan tu uchalchic abal axe’ xi ts’ejhuantal tsemchith uxum in lejat bina’ yab ejtil xi q’ue’at im bina’. \v 4 Axi q’ue’atchic im bina’ i jilc’omach tumin, ani jaja’ aba ani’ ts’ejhuantal in tala’ bina’ jahua’ in cua’alac quin cuxuthna’. \s1 Ne’ets ca pacluhuat am pulic tiyopan ti Jerusalén \r (Mt. 24.1–2; Mr. 13.1–2) \p \v 5 Talchic i inic taja’ al am pulic tiyopan in t’iloxnal in alabental an tiyopan c’al an t’ujub ani c’al patal jahua’ binathits ti c’ac’naxtalab. Tam a Jesús in ucha’chic: \p \v 6 ―Ne’ets quim baju a q’uicha ca tala’ pacluhuat c’al i inicchic am pulic tiyopan axi xohue’ a tsu’talchic, ma ni jun i t’ujub yab ne’ets ca jilc’on t’i’póx c’al in at t’ujub. \s1 An tsu’bixtalab axi ne’ets ca t’ajan \r (Mt. 24.3–28; Mr. 13.3–23) \p \v 7 Tam conoyab a Jesús c’al jaja’chic: \p ―¿Exobchix, jayq’ui’ ne’ets ca t’ajan antsana’? ¿Jant’o tam tsu’bixtalab qui aychi abal qui exla’ max thubat ne’ets ca taley an q’uij q’uicha? \p \v 8 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―Ne’ets ca chich yan i inic ti timc’ox c’al nana’. Ne’ets quin uluchic abal jaja’its a Cristo axi abnenec c’al a Dios ani hue’its ne’ets ca taley an q’uij q’uichacua’. Ca lej t’aja’ ti cuentachic yab quit ts’at’ey c’al jaja’chic abal yab quit c’ambiyat. \v 9 Yab quit jiq’ueychic tam quit t’ilchin i pejextalab ani i jec’omtalab, cum antsana’ ti bijithits abal ne’ets ca thayc’an. Yabaye ne’ets ca thubat taley an q’uij q’uicha. \p \v 10 Cahue a Jesús in ulu: \p ―I pulic bichoulom ne’ets ca pejéxin c’al pil i pulic bichoulom. An ts’alechic ne’ets ca tomolnáxin jun c’al xi jun. \v 11 Abal ju’tamq’ui ne’ets ca lej t’elelats an tsabal, ani ne’ets ca hua’tsin an jayil ani yan i yau’lats. Ti eb ne’ets ca tsu’tat i labith t’ajbilab ti tsu’bixtalab axi c’al ne’ets ca lej jiq’uey an inicchic. \p \v 12 Tam yabaye antsana’ ca t’ajan, oc’oxe tata’chic ne’ets quit othna. Ne’ets quit yac’uan ani quit ne’tha quit ts’ejca ti al in tiyopanilchic an Israel, ani jaye ne’ets quit baliyat al i huic’axte’. Ne’ets quit bina tin c’ubac i ts’alechic ani i gobernadorchic c’al tin ebal nana’ u bij. \v 13 Tam antsana’ quit t’ajchinchic ne’ets ca ejtou tiquin olnanchi u bij tin tamet a tomolnaxilchic. \v 14 Yab quit tsalpaxinchic ani yab ca oc’chith tsalpay jant’ini’ ti ne’ets ca toc’tsiy an jolbixtalab. \v 15 Cum tamna’its nan ne’ets tu pitha’chic i cau ani i tsalap, ani a tomolnaxilchic yab ne’ets quin ela’ jant’ini’ ti toc’tsiy. \v 16 Ma a tata ani a mim ani a ebchal, ani a at xits’al, ani a ja’ub ne’ets ti bina’ tin c’ubac a tomolnaxil. Ma talchic tata’ ne’ets quit tsemtha. \v 17 Jat’hua’ tim patalchic an inic ne’ets ti at’a’chic c’al tin ebal nana’ u bij. \v 18 Aba ani’ ne’ets quit t’ajchin antsana’, bel yab ne’ets ca q’uibey ma ni jun a xi’il ta oc’. \v 19 Expith c’al a t’ayath cuxuthtal ne’ets quit jalunthachic. \p \v 20 Tam ca tsu’uchic tontsimathits am bichou Jerusalén c’al i soldadochic, tam ca lej tso’obna’ abal im bajumalits an q’uicha ne’ets ca talabetha nixe’ xi bichou. \v 21 Tamits ca pit’c’on ani ca c’ale ti ts’en patal ax u c’uajil ti bichoulom Judea ani ti bichou Jerusalén. Ani yab ca huichiy tim bichou ax u t’ojnal alte’. \v 22 Tam quim bajuhuits antsana’ lej yajchic an yajchictalab, jats abal u putnal an T’ocat Thuchlab jant’ini’ ti thuchathits. \v 23 Lej ts’ejhuantal an uxum axi co’oth c’al i tsacam ani i uxum axi chuchuthome c’al i tsacam tam quim baju nixe’ xa q’uicha. Tam ojni’ an inicchic ne’ets ca lej yajchiquiyat ani ca lej t’e’pipin. \v 24 Yantalam ne’ets ca tsemtha ti al i pejextalab ani yantalam ne’ets ca ne’tha huic’at al pil i bichou. Ne’ets ca c’unat co’oyat am bichou Jerusalén c’al i pil inicchic, ma tam ta ca taleyits an q’uij yabats ca jilchin c’al a Dios quin co’oy. \s1 Jant’ini’ ne’ets ca tsu’tat tam ca chich junil in Juntal patal an inicchic \r (Mt. 24.29–35, 42–44; Mr. 13.24–37) \p \v 25 Tihua’ ti eb a Dios ne’ets quin t’aja’ i labith t’ajbilab ti tsu’bixtalab c’al a q’uicha ani c’al a its’ ani c’al a otchic. Teje’ tsabal patal an inicchic ne’ets ca jilc’on lej c’upupul in tsalap. Ne’ets ca lej jiq’uetha c’al in cahuith am pulic lejem lej tsapic tumumul. \v 26 Ne’ets ca lejat luxan an inicchic c’al xi yantalam i c’ac’athtalab axi taye tal, ma patal jahua’ c’uajat ti eb ne’ets ca t’elelats ani yabats ne’ets ca c’uajiy tin aytal. \v 27 Ani ma tamits ne’ets quin tsu’tat in tal nana’ tin Juntal patal an inicchic. Ne’ets quin chich al i tocoulom cu tejhua’metha’ u lej tsap ani u lej ts’alat. \v 28 Tam ca tujeyits antsana’ jant’ini’ xo’ tu uchal, ca lej luba’chic tiquin inicna’ cum hue’its tal ne’ets quit lej jum putat jaluntha. \p \v 29 A Jesús in olchiyechic q’ue’at i jalpith cau jaye antse’: \p ―Ca met’a’chic an te’ higuera ani q’ue’at i te’chic jaye. \v 30 Tam ca tsu’u u puthnalits in xequel, tam a exlalits abal hue’its ta tal an c’ac’al q’uij. \v 31 Antsana’ tam tata’chic ca tsu’uchic abal u t’ajnalits patal axe’ jahua’ tu uchamalits ne’ets ca t’ajan, tam ca exla’its abal hue’its nan ne’ets quin chich cu t’aja’ tin lej Ts’ale teje’ tsabal. \p \v 32 Lej chubax nan tu uchalchic abal yab ne’ets ca thubat taley a juntalchic, ma oc’ox ca t’ajanits patal jahua’ axe’ nan tu olchamalchic. \v 33 An eb ani an tsabal jats ne’ets ca taley, expith nan u cahuintal ojni’ jats ni jayq’ui’ yab ne’ets ca taley. Ets’ey ne’ets ca putun. \p \v 34 Ca lej t’aja’chic ti cuenta abal yab ca hualca’ a ichich ca t’ujbathmetha c’al jahuaquitsq’ui tam hualabtalab. Yab quit uts’alin ani yab ca xijc’ath tsalapna’ an yejenchixtalab axi teje’ tsabal. I ca chich nixe’ xa q’uicha tam yab a t’ilt’om. \v 35 Cum jun jic’tohual ne’ets ca chich tim puhuel an tsabal an yajchictalab axe’ nan tu olchamal. \v 36 Quit c’uajiychic ets’ey ts’ejcacath a ichich ani quit ets’ey olon abal ca ejtou quit jaluntha c’al patal nixe’ xi huat’ath c’athpich yajchictalab axi taye tal. Antsana’ ti ne’ets ca ejtou quit utey nana’ tu tamet tin Juntal patal an inicchic tam quin chich junil. \p \v 37 U exobchichixe a Jesús ti al an tiyopan tam q’uicha, ani u c’alel ca jilc’on ti al am bolchal Olivos tam acal. \v 38 Chuthel chuthel thajujulaque u che’el jat’hua’ patal am bichou ti al an tiyopan abal quin ats’anchi in exobchixtal a Jesús. \c 22 \s1 An tomolnaxchic in le’ac quin yac’ua’ a Jesús \r (Mt. 26.1–5, 14–16; Mr. 14.1–2, 10–11; Jn. 11.45–53) \p \v 1 Hue’its ne’ets quim baju ca ajibnanchat in q’uijil am bichou Israel ti calthame ti Egipto ti biyal. Pel i q’uij tam an Israel quin c’apu i pan axi yab ts’ejcath c’al i c’ac’chixtalab c’oye. \v 2 An oc’lec pale’chic ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés exome in alimichical jant’ini’ ti quin tsemtha’ a Jesús. Aba ani’ in le’acchic quin tsemtha’, bel in ts’ejnal am bichou jant’o quin ulu. \p \v 3 Tam otsits a Satanás tin ichich a Judas Iscariote. Pel jun axi c’al an lajuj tsab in abathualejil a Jesús. \v 4 C’ale jaja’ quin tsu’u an oc’lec pale’chic ani axi oc’lec c’al am beletnomchic tiyopan abal quin tauna’chic ani quin juncu an cau jant’ini’ ti quin tsinat bina’ a Jesús tin c’ubac jaja’chic. \v 5 Ani lej culbel jaja’chic c’al jahua’ uchan, in uluchic abal ne’ets quim pitha’ i tumin. \v 6 Cum in ulumalits a Judas abal ne’ets quin chi’tha’ a Jesús, ma tamits tin lej alimichical jant’ini’ ti quin tsinat bina’ tin c’ubac in tomolnaxilchic ani yab ca tso’obna c’al am bichou. \s1 An Santa Cena tin cuenta in tsemtal a Jesús \r (Mt. 26.17–29; Mr. 14.12–25; Jn. 13.21–30; 1 Co. 11.23–26) \p \v 7 Taley im bajuhuits ca ajibnanchat in q’uijil am bichou Israel ti calthame ti Egipto ti biyal. Ne’ets ca c’apat am pan axi yab ts’ejcath c’al i c’ac’chixtalab c’oye ani ne’ets ca tsemtha an cordero ti ts’acchixtalab. \v 8 Cum a Jesús ne’ets oc’chith quin aba’ a Pedro ani a Juan in ucha’chic: \p ―Quit c’ale tucu t’ojojonchi an c’apuxtalab tin cuenta in ajib am bichou Israel ti calthame ti Egipto ti biyal. \p \v 9 Ani jaja’chic in conoyal a Jesús: \p ―¿Ju’tam ta le’ qui t’ojojoy? \p \v 10 A Jesús in toc’tsiychic: \p ―Tam quit otsitsits nihua’ ti bichou Jerusalén, ne’ets ca baju jun i inic in ic’tal i ja’ c’al jun i mul. Jats ti quit c’ale junax ti al an ata jun ti jaja’ ca otsits. \v 11 Ca ucha’ an thabal c’al an ata antse’: An Exobchix Jesús ti abchal jun i cau. Ti conoyal abal jahua’ tam alta ta q’uima’ ca matinchi quin t’aja’ an c’apuxtalab junax c’al in exobalilchic tin cuenta in ajib am bichou Israel ti calthame ti Egipto ti biyal. \v 12 Tam jaja’ ne’ets ti olchi jun i pulic alta ts’ejcacathits tim pulic punchith atajil. Tats ta ca t’ojojoychic an c’apuxtalab ajib. \p \v 13 Tam c’alechic a Pedro ani a Juan, ani in ela’ patal antsana’ jant’ini’ ti uchanits c’al a Jesús, ani tats tin t’ojojoychic patal tin cuenta an c’apuxtalab ajib. \p \v 14 Im bajuhuits an hora quin c’apuchic, ani buxcan a Jesús ba’ an mexa junax c’al in abathualejilchic. \v 15 Ani in ucha’chic: \p ―C’al u lej canat ichich u lej le’ quin c’aputs junax c’al tata’chic c’al axe xi c’apuxtalab biyat yabaye in tsemthame. \v 16 Nan tu uchalchic abal yabats ne’ets cu c’apu xe’ ejtil u t’ajal xo’. Ma tihua’ talbelaquits tam ti a Dios quin t’aja’ ti lej Ts’ale, tam tiq’uele cu c’apu xe’ junil tam ca quithat putunits in ey axe’ xi c’apuxtalab. \p \v 17 Tam a Jesús im pena’ an uts’umtalab c’al an vino ani im bina’ i c’ac’namal c’al a Dios. In ucha’chic in abathualejilchic: \p ―Ca bats’uchic axe’ ani ca uts’a’. \v 18 Nan tu uchalchic abal yabats ne’ets cu uts’a’ an vino lab t’uthub c’al tata’chic ejtil u t’ajal xo’. Ma tihua’ talbelaquits tam ti a Dios quin t’aja’ ti lej Ts’ale, tam ne’ets cu uts’a’ junil. \p \v 19 Tam a Jesús im pena’ am pan ani im bina’ i c’ac’namal c’al a Dios. In mu’u ani im pitha’ in abathualejilchic, ani in ucha’chic: \p ―Axe’ pel u anam t’u’ul axi ne’ets cu bina’ ti al an cruz abal quit paculanchat a hualabchic. Ca c’apuchic, ani antsana’ tiquin t’ila’. \p \v 20 Tam ti c’apumathitschic, a Jesús in ulu antse’ tin cuenta an vino: \p ―Axe’ pel u xits’al axi ne’ets quin huac’lanchat ti al an cruz abal quit paculanchat a hualabchic. C’al tin ebal u huac’lath xits’al a Dios ne’ets quin ts’ejca’ i it jilchith cau c’al an inicchic. \p \v 21 C’uajatits c’al nana’ teje’ ti al an mexa jaja’ axi ne’ets tiquin tsinat bina’ tin c’ubac u tomolnaxilchic. \v 22 Pel nana’ tin Juntal patal an inicchic, ani chubax ne’ets quim bina ani quin tsemtha jant’ini’ tim bijchithits. Expith lej c’athpich ts’ejhuantal nixe’ xi inic axi ne’ets tiquin tsinat bina’, cum ne’ets ca lej yajchiquiyat. \p \v 23 Tam in ts’i’quiychic ti conóx jun c’al xi jun, jita’ hualam jaja’chic axi ne’ets ti tsinat binom c’al a Jesús. \s1 Jita’ lej c’athpich pulic in ey \p \v 24 Tam in abathualejilchic a Jesús u t’ilom tin cuenta abal jita’ c’al jaja’chic lej c’athpich pulic in ey. \v 25 Ani uchanchic c’al a Jesús: \p ―An ts’alechic c’al am bichoulom u tsapic abatnom ani an oc’lecchic u bijiyab ti patrón. \v 26 Yab in tomnal tata’chic antsana’ ca t’aja’ jayetseq’ui. Jitats lej c’athpich pulic in ey c’al tata’chic, quin t’aja’ ejtil i cuitol axi yab lej pulic tim ba’. Axi oc’nom c’al tata’chic, quin co’oy in ichich ti tolmix. \v 27 ¿Jahua’ axi lej c’athpich pulic in ey, axi quetel ti mexa ti c’apul o ax u pijchix c’al jaja’? Yab i jats axi quetel ti mexa ti c’apul. Ca t’aja’chic ti cuenta abal nana’ in c’uajat c’al tata’chic tin tolmix. \p \v 28 Chuthel chuthel tata’chic it junax xe’tsinenec c’al nana’ biyat cu tala’ yajchicna’ an yajchictalab. \v 29 Jaxtam nan ne’ets tu punu tit ts’alechic jant’ini’ nana’ u Tata ti eb tim punumalits nana’. \v 30 Ne’ets quit c’aputschic tu mexajil tam nan cu t’aja’ tin lej Ts’ale. Ne’ets quit buxcanchic al i ts’alat lactem ca ts’ejca’ axi lajuj tsab i cuenel an Israelchic. \s1 In olnal a Jesús abal a Pedro ne’ets quin tsinca’ tim ba’ c’al jaja’ \r (Mt. 26.31–35; Mr. 14.27–31; Jn. 13.36–38) \p \v 31 Cahue an Ajatic in ulu: \p ―Simón Simón, ca lej t’aja’ ti cuenta cum a Satanás in lej le’ ti quinoc’na’ abal max yabats tiquim bela’ nana’. \v 32 Ani nan tu conchinchamalits c’al a Dios abal nana’ tiquin junini’ bela’. Bel ne’ets quit ohuey hue’ yab quit ts’at’ey c’al nana’, ani talbel quit huichits c’al nana’ ca lej tsaplinchi in ichich an ebchalabchic abal jaja’chic jaye tiquin junini’ bela’ nana’. \p \v 33 Toc’tsin a Pedro: \p ―In ts’ejcacathits quin jolohuat ti al an huic’axte’ ani ma quin tsemtha c’al tin ebal a bij. \p \v 34 Tam uchan c’al a Jesús: \p ―Pedro, nan tu uchal abal xo’ ne’ets ca tsinca’ ta ba’ c’al nana’ oxil i calat ma tam ti ibaque thajnenec an coxol. \s1 Hue’its quim baju an hora tam a Jesús ne’ets ti lej c’athpich yajchicnax \p \v 35 Tam a Jesús in ucha’ in abathualejilchic: \p ―Tiquin ucha’ max a yejenchiye jant’o tam nan tu aba’ ti jayq’ui’ tit caulomechic naptal. Yab a xe’tsintha’ i morral, ni i tumin, ni i pajab. \p Toc’tsinchic: \p ―Ni jant’o yab i yejenchi. \p \v 36 Tam uchanchic c’al a Jesús: \p ―Ma xohue’ yabats quit xe’tsinchic naptal. Ca xe’tsintha’ i morral ani i tumin. Max yab a cua’al i matset, ca nuju a pulic coton ani ca ts’a’iy. \v 37 Nan tu uchalchic abal pel in uchbil ca putun an T’ocat Thuchlab jant’ini’ tin thuchathits nana’ taja’ antse’: Tsalpanchat jaja’ ti pojcax inic. Ani ne’ets chubax quin tala’ t’ajchin jant’ini’ tim bijchithits ti al an T’ocat Thuchlab. \p \v 38 Tam uchan a Jesús c’al in abathualejilchic: \p ―Ajatic, te i cua’al tsab i matset. \p Toc’tsin a Jesús: \p ―Lejatits c’al xi tsablom. \s1 Ol a Jesús ti Getsemaní \r (Mt. 26.36–46; Mr. 14.32–42) \p \v 39 Tam c’ale a Jesús c’al in exobalilchic ti al am bolchal Olivos, cum tihua’ in ujnam antsana’ ca c’ale. \v 40 Ulitschic taja’, ani a Jesús in ucha’chic: \p ―Quit olonchic abal yab ti ata’ an teneclab. \p \v 41 Tam a Jesús tixc’an c’al jaja’chic ani belats hue’. In ohuel im bajuhual ejtil tam ca pet’na jun i t’ujub c’al i inic. Taja’ in tuthu in c’ualal ani olon. \p \v 42 In ulu: \p ―Tata ti eb, max pel a culbetal tiquin jaluntha’ abal yab cu yajchicna’ an yajchictalab axi taye tal. Ani max i, bel u lej le’ tu t’ajchi a culbetal ani yab u cuete’ culbetal. \p \v 43 Tam chich jun i angel tal ti eb quin tsapliy a Jesús. \v 44 Cum lej huat’ath c’athpich yajchic in ichich, jaxtam más tsapic u ol. Ani ma lej ts’acbinal, ejtil max pel i xits’ u t’ucnal tsabal. \p \v 45 Talits ti ol ani huichiy jun ti c’uajat in exobalilchic. In tsu’uchic huayamath, cum lejat atathits c’al i t’e’pintalab. \v 46 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―¿Jale’ it huayamathchic? Quit ts’aquiy ani quit olon abal yab ti ata’ an teneclab. \s1 Yac’uan a Jesús \r (Mt. 26.47–56; Mr. 14.43–50; Jn. 18.2–11) \p \v 47 Exome ti cau a Jesús c’al in exobalilchic tam ti ulitsits jun i cuenel i inic. An oc’nom pel a Judas axi ajith c’al xi lajuj tsab in exobalil a Jesús. Utey c’al a Jesús abal quin ts’uts’bay. \v 48 Tam uchan c’al a Jesús: \p ―Nana’its pel tin Juntal patal an inicchic. Tata’ ojni’ Judas a le’ tiquin ts’uts’bay ejtilac max tin c’anithal, ani bel ne’ets tiquin tsinat bina’ tin c’ubac u tomolnaxilchic. \p \v 49 In exobalilchic in tsu’u jant’o ne’ets ca t’ajchin a Jesús ani in conoy: \p ―¿Ajatic, a le’ abal qui t’aq’uiychic c’al i matset? \v 50 Tam jun in exobalil a Jesús in muts’q’uinchi in huinab xutsun in tolmixal an ts’ale pale’. \v 51 Ani uchan c’al a Jesús: \p ―Iba yab antsana’ ta ca t’aja’chic. \p Tam a Jesús in tacchi jun ti muts’q’uith in xutsun ani in jelthanchi t’ajat. \v 52 Taley a Jesús in tauna’ an oc’lec pale’chic ani an oc’lecchic beletnom tiyopan ani an yejtselabchic Israel axi che’nequits abal quin ne’tha’. In ucha’chic: \p ―Tata’ ojni’ it che’necchic c’al i matset ani c’al i te’chic abal tiquin yac’ua’ ejtil max nan pel in cue’. \v 53 Chuthel chuthel in c’uajatac ti al an tiyopan ani yab tin yac’ua’ taja’. Ma xohue’ im bajuhuits an hora quit chich tiquin yac’ua’, cum it jum putat c’uajat al an yic’uax ani it lej co’oyab c’al an teneclab. \s1 A Pedro in tsincal tim ba’ c’al a Jesús \r (Mt. 26.57–58, 69–75; Mr. 14.53–54, 66–72; Jn. 18.12–18, 25–27) \p \v 54 Tam yac’uan a Jesús ani ne’tha tin q’uima’ an ts’ale pale’, ani a Pedro ta tale ts’at’at hue’ ou. \v 55 Taja’ ti al am patio tin q’uima’ an ts’ale pale’ hua’ats i c’amal, ani buxcanal taja’ i inicchic toninil al an c’amal. Ulitsits a Pedro ani buxcan jaye. \v 56 Tam jun i cuthinel in tsu’u quetel a Pedro utat ba’ an c’amal. In lej met’al, ani in ulu: \p ―Axe’ xi inic pel i ts’at’el c’al jaja’ axi te chi’thame. \p \v 57 A Pedro in tsinca’ tim ba’, in ulu: \p ―Uxum, nana’ iba yab u exlal jaja’. \p \v 58 Hue’ talbel tsu’tat a Pedro c’al junaque ani uchan jaye: \p ―Tata’ ojni’ it junax xe’tsinenec c’al in ts’at’elilchic axe’ xi inic. \p Toc’tsin a Pedro: \p ―Iba yab ja nana’. \p \v 59 Jun i hora talbel q’ue’at i inic in ulu jaye: \p ―Lej chubax axe’ xi inic xe’tsinenec c’al jaja’ axi xo’ chi’thame. Pel i Galileajib jaye. \p \v 60 Tam a Pedro in ucha’: \p ―Nan yab u exlal jant’o a ulal antsana’. \p Tameq’ui biyat cahue a Pedro, thajnalits jaye an coxol. \v 61 Tam huilq’uin an Ajatic quin met’a’ a Pedro, ani tamits in t’ilpa’ jahua’ uchnenec c’al an Ajatic abal ne’ets quin tsinca’ tim ba’ oxil i calat tam ti ibaque thajnenec an coxol. \v 62 Ani cale a Pedro taja’ lej tsapic uc’nal. \s1 Tilibnab a Jesús \r (Mt. 26.67–68; Mr. 14.65) \p \v 63 Tam tilibnab a Jesús ani u cuathnal c’al an inicchic axi c’al tu co’oyab. \v 64 Paxq’uinchab in hual ani mo’canchab i c’ubaclec tin hual. Uchan: \p ―Tucu olchi jita’ ti cuatha’. \p \v 65 Ani c’al lej yane i cau othnab a Jesús. \s1 A Jesús tin tamet an cuenel axi c’athpich in ey an ts’ejcom cau tin cuenta an tiyopanchic Israel \r (Mt. 26.59–66; Mr. 14.55–64; Jn. 18.19–24) \p \v 66 Tam ti chutheyits tamcun an yejtselabchic Israel ani an oc’lecchic pale’ ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. In juncuchic an cau ani in ne’tha’ a Jesús c’al an cuenel axi c’athpich in ey an ts’ejcom cau tin cuenta an tiyopanchic Israel. Taja’ conoyab: \p \v 67 ―¿Pel it Cristo? Tucu ucha’ max tata’its. \p Toc’tsin jaja’: \p ―Max nan tu uchalacchic abal nana’ ojni’ ja’its, bel yab ne’ets ca bela’. \v 68 Max nan tu conchalac i cau yab ne’ets tiquin toc’tsiy ani yab ne’ets tiquin hualca’. \v 69 Lej hue’its nana’ tin Juntal patal an inicchic ne’ets quin c’uajiy tin huinab ocob a Dios ti eb ax in cua’al patal in cuete’ tsap. \p \v 70 Ani patalchic in conoyal a Jesús: \p ―¿Tam tata’its pel ti lej Tsacamil a Dios? \p Toc’tsin a Jesús: \p ―Nana’ ja’its ojni’ ax a ulalchic. \p \v 71 Tam in uluchic: \p ―Xohue’its huahua’ putat i lejat ats’amal jahua’ antsana’ in lej ulu c’al qui jolbiy. Yabats i yejenchal jita’ tucu olchiye más i cau. \c 23 \s1 A Jesús tin tamet a Pilato \r (Mt. 27.1–2, 11–14; Mr. 15.1–5; Jn. 18.28–38) \p \v 1 Taley patal axi muthatchic taja’ c’ale, in ne’thal a Jesús c’al a Pilato. \v 2 Ani taja’ tin tamet a Pilato in ts’i’quiychic quin jolbiy a Jesús. In uluchic: \p ―I ats’amalits axe’ xi inic pel i q’uibts’oth exobchix c’al huahua’ tu Israel. Yab pelcua’ i uchbil qui jalbinchi an ts’ale oc’lec romano an jalbixtalab tumin. Jaja’cua’ ja’its a Cristo axi abath c’al a Dios ti Ts’ale c’al an inicchic. \p \v 3 Tam conoyab a Jesús c’al a Pilato: \p ―¿Tata’its pel ti Ts’alejil an Israelchic? \p Toc’tsin a Jesús: \p ―Nana’ ja’its ojni’ ax a ulal. \p \v 4 Tam a Pilato in ucha’ an oc’lecchic pale’ ani patal axi muthat taja’: \p ―Ni jant’o yab u elchal jahua’ yab alhua’ axe’ xi inic abal ca jolbiychic. \p \v 5 Ani lej pajamix an mulcunel in ulu: \p ―Tocat in t’ajal abal ca xacueculats an inicchic tim puhuel am pulic bichoulom Judea c’al in exobchixtal. Ti c’a’al in ts’i’quiy ti exobchix tihua’ ti pulic bichoulom Galilea, ani xohue’ chich ma teje’ c’al in exobchixtal. \s1 A Jesús tin tamet a Herodes \p \v 6 Cum a Pilato in ats’a’ abal in uluchic Galilea, in conoy max a Jesús pel i Galileajib. \v 7 Cum olchin abal ja’its, tam in aba’ ca ne’tha c’al a Herodes axi c’uajat ti Jerusalén nixe’ xa q’uicha. Cum pel jaja’ an gobernador ax ti Galilea. \v 8 Ani lej culbel a Herodes tam tin tsu’u a Jesús, cum ohuatits tin le’namal quin tsu’u. In ats’amalits lej t’ilnal, ani in lej le’ max quin tsu’u quin t’aja’ i labith t’ajbilab. \v 9 Ani lej conomichiquix a Herodes c’al a Jesús, tocat yab toc’tsiyab. \v 10 Taja’ c’uajat jaye an oc’lecchic pale’ ani an exobchixchic c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés lej pajamix ti jolbix c’al a Jesús. \v 11 Lej alalnab ani tilibnab Jesús c’al a Herodes ani c’al in soldadojilchic. Alq’uith toltomiyab c’al i ts’alat nacat coton ejtilac max pel i ts’ale. Taley a Herodes in aba’ an cau ca huichba c’al a Pilato. \v 12 Aba ani’ ti jayq’ui’ c’uiyax a Pilato c’al a Herodes, ma tam nixe’ xa q’uicha ja’ubnax. \s1 In ts’ejcaxtal a Pilato c’al a Jesús \r (Mt. 27.15–26; Mr. 15.6–15; Jn. 18.39—19.16) \p \v 13 Tam a Pilato in tamcuy an oc’lecchic pale’ ani an oc’lecchic bichou ani axi q’ue’atchic al am bichou. \v 14 In ucha’chic: \p ―Te a chi’thamalchic axe’ xi inic q’uibts’oth exobchixcua’. Nan u conomichiquiyamal ta tametchic jant’o tam hualabtalab in t’ajamalac, ani yab u elchamal ni jant’o abal ca ejtouchic ca jolbiy. \v 15 Aniye jaye yab elchinenec c’al a Herodes jant’o c’al ta ca jolbiyat. Ca lej t’aja’ ti cuenta abal ni jant’o yab in t’ajamal yab alhua’ abal ca tsemtha. \v 16 Expith u ulal ca huithc’oyat, ani tam ne’ets cu hualca’. \p \v 17 Antsana’ pel i ujnamtalab ca hualca jun i huic’nel tam u t’ajnal an ajib tin cuenta abal calthame am biyal bichou Israel ti Egipto. \v 18 Ani patal an mulcunel tocat in thajat uluchic: \p ―Ca tsemtha axe’ xi inic. A Barrabás jats ca hualca’. \p \v 19 C’uajat a Barrabás ti al an huic’axte’ cum pejexnenequits c’al an oc’lecchic ani tsemthomamathits. \v 20 Cum a Pilato in le’ quin hualca’ a Jesús, in tsab tauna’ an mulcunel junil. \v 21 Tocat c’athpich thajat toc’tsin: \p ―Ca t’ajat bina’ ca q’uet’ath tsemtha ti al an cruz. \p \v 22 Oxchilab calat a Pilato in ucha’chic: \p ―¿Jant’o tam lej hualabtalab in t’ajamalac? Ni jant’o yab u elchal abal cu bina’ ca tsemtha. Expith ca huithc’oyat, ani tam ne’ets cu hualca’. \p \v 23 Lej pajamixe an mulcunel, in thajat uluchic ca q’uet’ath tsemtha a Jesús ti al an cruz. Taley a Pilato in ucha’ an mulcunel ani an oc’lecchic pale’ abal bel ne’ets quin t’aja’ jant’inits jaja’chic in le’. \v 24 Antsana’ a Pilato tim bina’ in cahuintal jant’ini’ ti uchenec c’al an mulcunel. \v 25 Tam im bina’ a Jesús c’al an mulcunel ca tsemtha jant’ini’ ti le’nab c’al jaja’chic, ani in hualca’ a Barrabás jant’ini’ ti le’nab ca hualca c’al an mulcunel. Pel jaja’ axi c’uajat ti al an huic’axte’ cum pejexnenequits c’al an oc’lecchic ani tsemthomamathits. \s1 Q’uet’ath tsemtha a Jesús ti al an cruz \r (Mt. 27.32–44; Mr. 15.21–32; Jn. 19.17–27) \p \v 26 Tam ti ne’ets ne’thabits a Jesús ti bel abal ca tsemtha, tal jun i inic im bij Simón axi pel i Cirenejib. Tal eleb ti al am bichou ani u aynalits. Jats punuhuat c’al an soldadochic abal quin quitnanchi an cruz ax in quitnal a Jesús ani ca ts’at’ey tin cux a Jesús. \p \v 27 An ts’at’elchic hua’ats yantalam, ani yan i uxum in thajat uc’nanchal a Jesús. \v 28 Ani a Jesús tocat in met’al an uxumchic, ani in ucha’: \p ―Tata’chic uxum Jerusalénibchic, yab tiquin uc’nanchi, expith ca uc’nanchi a tsacamilchic ani quit cuete’ uq’uin ta ba’. \v 29 Cum ne’ets quim baju an q’uichachic lej yajchictalab. Ne’ets quin ulu an inicchic: Lej alhua’talab max i uxum yab quin ejtou quin co’oy i tsacam ani max i uxum yab chuchuthom. \v 30 Ne’ets quin tauna’ an ts’enchic ani an t’ec’at bolchalchic quin ulu: Quit ijcan c’al huahua’ abal tucu t’ajat tsa’cuy, quin uluchic. \v 31 Nana’ yab in hualbith ani bel ne’ets quin lej yajchiquiyat, ani al nixe’ xa q’uicha taye tal axi hualbith ne’ets ca más c’athpich yajchiquiyat. \p \v 32 An soldadochic in ne’thal jaye tsab i jolbinel quin tsemtha’ junax c’al a Jesús. \v 33 Taley ultsitschic al jun i c’uajattalab im bij Tam’oc’, ani tats ti q’uet’an a Jesús ti al an cruz. Antsana’ jaye t’ajchin nixe’ xi tsab i jolbinel, jun jilchin tin huinab a Jesús ani axi jun tin c’uatab. \v 34 Tam ti q’uet’athits a Jesús ti al an cruz olon, in ulu: \p ―Tata ti eb, ca paculanchi axe’ xi inicchic cum yab in exlal jant’o in t’ajalchic. \p Ani an soldadochic tocat in calthal i q’uij jant’ini’ quin c’alnanchi in toltomil a Jesús. \v 35 An mulcunel tocat in met’alq’ui a Jesús, ani an oc’lecchic in tilibnath ulu: \p ―In jec’onthamal q’ue’atchic i inic. Max chubax pel a Cristo lej tacuth c’al a Dios, xohue’its quin jec’ontha’ tim ba’ jaye. \p \v 36 Ani u tilibnax an soldadochic jaye c’al a Jesús. Uteychic im pitha’ i tsa’ic vino quin uts’a’. \v 37 Ani tilibnath uchan c’al jaja’chic: \p ―Max chubax tata’its it Ts’ale c’al an Israel, ca jec’ontha’ ta ba’. \p \v 38 Tin oc’ an cruz punchithits i thuchlab jolbixtalab thuchath ti griego cau, ani ti latín cau, ani ti hebreo cau. In ulal antse’: Ja’its axe’ in Ts’alejil an Israelchic. \p \v 39 Jun axi tsab an jolbinel q’uet’ath jaye al an cruz in tilibnath ucha’ a Jesús: \p ―Max chubax pel it Cristo, ca jec’ontha’ ta ba’ ani tucu jec’ontha’hue. \p \v 40 Tam jaja’ c’uiyath uchan c’al axi junaque an jolbinel antse’: \p ―Tata’ ojni’ te it q’uet’athits al an cruz jant’ini’ jaja’. ¿Bel yab a ts’ejnal a Dios? \v 41 Huahua’ exom i yajchicnal an yajchictalab jahua’ in tomnal qui yajchicna’, cum expith i jalbiyal an hualabtalab jahua’ i t’ajamal, ani jaja’ yab in ne’thal ni jun i hualabtalab. \p \v 42 Tam jaja’ in ucha’ a Jesús: \p ―Tiquin t’ila’ne tam ca t’aja’its tit lej Ts’ale. \p \v 43 Toc’tsiyat c’al a Jesús: \p ―Chubax nan tu uchal abal xo’ ne’ets quit junax c’uajiy c’al nana’ tin ts’alat c’uajattal a Dios ti eb. \s1 U tsemelits a Jesús \r (Mt. 27.45–56; Mr. 15.33–41; Jn. 19.28–30) \p \v 44 Im bajuhuits ts’ejel q’uicha ani tam tala’ yic’utsin tim puhuel an tsabal, ani antsana’ jilc’on ma ti ox hora an huacal. \v 45 A q’uicha yab im bina’ in tajax. Ani cathlun am pelcath toltom ba’ am pulic tiyopan. Jilc’on tsab i pejach. \v 46 Tam a Jesús in lej tsapic ulu: \p ―Tata ti eb, nan tu jilchal u ejattal ta c’ubac. \p Tam tin expith ulu antsana’, tam ti tsemetsits. \p \v 47 An capitán c’al an soldadochic in tsu’u antsana’ tsemetsits a Jesús, ani im puhuethanchal im bij a Dios. In ulu: \p ―Lej chubax axe’ xi inic yab in ne’thal ni jun i hualabtalab. \p \v 48 Tam an inicchic axi muthat taja’ quin met’a’ a Jesús, ta c’alechic in cuathcuayal in ichich c’al i lej t’e’pintalab. \v 49 Expith jilc’on quin met’a’ hue’ ou a Jesús patal axi exlomchic c’al jaja’ junax c’al i uxumchic axi ts’at’enec c’al jaja’ tam ti xe’etsac ti Galilea. \s1 Joliyat a Jesús \r (Mt. 27.57–61; Mr. 15.42–47; Jn. 19.38–42) \p \v 50 C’uajatac jun i inic alhua’ ani pututh im bij José. U c’uajil ti Arimatea axi cuentalith ti Judea. Pel i ts’ejcom cau c’al an cuenel axi c’athpich in ey an ts’ejcom cau tin cuenta an tiyopanchic Israel. \v 51 Jaja’ in junini’ aychal a Dios ca chich quin t’aja’ ti lej Ts’ale teje’ tsabal. Yab in culbetnanchal abal jolbiyame a Jesús c’al in juntalchic al nixe’ xi cuenel ts’ejcom cau. \v 52 C’ale quin conchi a Pilato in inictal a Jesús quin joliy. \v 53 Cum uchan bel quin ne’thanchi, c’ale im pa’banchi in inictal a Jesús ti al an cruz ani in thu’bay c’al i putat toltom. In mo’canchi al i jolimtalab tsajath jol paxal t’ujub. Taja’ yabaye jita’ joliyame. \v 54 Pel i viernes tam ti t’ojojol am bichou Israel tin cuenta an sábado, ani hue’its ne’ets quim baju an sábado. \p \v 55 Hua’ats i uxumchic axi ts’at’enec c’al a Jesús ma tam ti xe’etsac jaja’ ti Galilea. C’alechic ani in tsu’u ju’ta ti mo’cathits in inictal a Jesús ti al an jolimtalab. \v 56 Taley huichiychic tin q’uima’ in t’ojojoyal i nihuihuiltalab ani i ilal quin ne’tha’ jun ti jolith a Jesús. Tam tin cua’alits t’ojojothits, pelits an sábado. Tam coyotschic, cum antsana’ bijithits quin t’aja’ c’al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés. \c 24 \s1 Ejtha a Jesús \r (Mt. 28.1–10; Mr. 16.1–8; Jn. 20.1–10) \p \v 1 Pel an c’a’al q’uicha semana lej thajujul tam ti ne’ets junil nixe’ xi uxumchic ti al an jolimtalab jun ti jolith a Jesús, ani junax ne’ets q’ue’atchic i uxum jaye. In ne’thal an nihuihuiltalab ani an ilal ax in t’ojojoyamalits. \v 2 Ulitschic ani in tsu’u tixc’athits am pulic paxic’lab t’ujub tin otsnamtal an jolimtalab. \v 3 Otsitschic, ani xant’o in inictal an Ajatic Jesús. \v 4 Tam tocat lej jiq’uelchic, yab in exlal jant’o quin t’aja’. Tam in tsu’uchic cubat tsab i ángel lej ts’umimil in toltomil. \v 5 Cum lej c’athpich jiq’uelchic, in cutpal in oc’ tsabal. Tam uchanchic: \p ―¿Jale’ ta aliyalchic teje’ c’al an tsemelomchic axi ejat? \v 6 Cum ejthachits a Jesús yabats c’uajat teje’. Ca t’ila’chic jant’ini’ jaja’ ti uchamalits tam tit c’uajatchic tihua’ ti Galilea. \v 7 In ulu: Nana’its pel tin Juntal patal an inicchic im bijchithits quim bina tin c’ubac i hualbith inicchic. Ne’ets quin q’uet’ath tsemtha ti al an cruz ani oxchilab q’uicha ne’ets quin ejtha, in ulu. \p \v 8 Ma tamna’its in t’ilalchic abal anits chubax tin ulumal a Jesús. \v 9 Tam ta c’alechic ani u aynalits. Ulitschic c’al xi lajuj jun in abathualejilchic a Jesús ani q’ue’atchic axi muthat c’al jaja’chic, in tala’ olchalchic jahua’ olchinenec c’al an ángelchic. \v 10 Pel a María Magdalajib, ani a Juana, ani a María in mim a Jacobo, ani q’ue’at i uxumchic axi antsana’ u olchixchic. \v 11 Cum an abathualechic in tsalpayal abal hualam pel i cau axi c’al i olmanal, jaxtam yab im belchal. \p \v 12 Bel c’ale a Pedro ti athil tihua’ ti al an jolimtalab. Ulits ani otsits, in tsu’u expith mo’ol an malilil toltom in thu’bal a Jesús. Taley u aynalits tam c’al in ichich lej jic’pax. \s1 Ne’ets a Jesús ti bichou Emaús \r (Mr. 16.12–13) \p \v 13 Jayetseq’ui nixe’ xa q’uicha tsab in exobalil a Jesús ne’etsits al i bel ca ulitschic al i bichou im bij Emaús. Ma ti Emaús ani ma ti Jerusalén jat’hua’ lajuj jun i kilómetro. \v 14 Ne’ets im belal t’iloxnalchic jahua’ in ats’amal ani jahua’ in tsu’umal tin cuenta a Jesús. \v 15 Ani biyat antsana’ u t’ilomchic, tam utey a Jesús ani ts’at’ey c’al jaja’chic. \v 16 Yabaye in exlalchic max pel a Jesús, cum antsana’ ti bijithits yabaye quin exla’. \v 17 Taley a Jesús in conoyalchic: \p ―¿Jant’o hualam ax a t’iloxnalchic abal it lej t’e’pith? \p \v 18 Tam toc’tsin jun jaja’ ax im bij Cleofas: \p ―Patal an inicchic in tso’obits jahua’ t’ajnenec ti Jerusalén axe’ xa q’uichachic. Auxe’ max tata’ yab a tso’ob jaye. \p \v 19 Tam a Jesús in toc’tsiy: \p ―¿Jant’o ax a ulu t’ajnenec ti Jerusalén? \p Toc’tsinchic: \p ―Pel xe’ tin cuenta a Jesús Nazaretib axi pelac i caulome c’al a Dios lej huinat in ahuiltal. Antsana’ ti exla c’al a Dios ani c’al an inicchic, tin ebal in labith t’ajbil ani tin ebal in tsalpath cahuintal. \v 20 Aba ani’ pel i caulome, bel bina jaja’ tin c’ubac a Pilato c’al an oc’lecchic pale’ ani c’al i oc’lequilchic abal ca jolbiyat ani ca q’uet’ath tsemtha ti al an cruz. \v 21 Xohue’ pelits an oxchilab q’uicha ti tsemthame. Jats jaja’ ax i aychamalac abal tucu hualcantha’ c’al i tomolnaxilchic, cum hua’ats jita’ bijithits ca chich c’al huahua’ tu Israel tucu hualcantha’. \v 22 Talchic i uxum axi belom ejtil huahua’, c’alechic thajujul quin tsa’biy an jolimtalab jun ti joliyame a Jesús. \v 23 Huichiychic c’al i lej jic’path olchixtalab. Yab in tsu’chi in inictal. In tsu’ucua’ tsab i ángel, ani jats c’al ti olchin jaja’chic abal ejthachits a Jesús. \v 24 Taley talchic i juntal c’ale jaye ti al an jolimtalab, ani jats in ulu jaye jayetseq’ui yab in tsu’chi in inictal a Jesús. \p \v 25 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Tata’ ojni’ it macu’chic a tsalap. Lej bomomol a ichich abal ca tala’ belchi in thuchath cahuintal in caulomejilchic a Dios. \v 26 Ma ti biyalits bijithits abal a Cristo quin oc’ox yajchicna’ teje’ tsabal, ani talbel ca huichiy ti eb ca puhuethanchat im bij c’al a Dios. \p \v 27 Tam a Jesús in lejquinchalchic patal an cau jant’ini’ tu olnab jaja’ ti al an T’ocat Thuchlab. In ts’i’quiy c’al an cau axi thuchath c’al a Moisés ani tin aytal in tala’ lejquinchal an cau jun tu olnab jaja’ c’al patal in caulomejilchic a Dios ti jayq’ui’. \p \v 28 Tam ti ultsitschic ti bichou Emaús, a Jesús in t’aja’ ejtil max ne’ets quin aynaye más am bel ca c’ale. \v 29 Ani jaja’chic im pajamith ucha’ a Jesús: \p ―Quit lej jilc’on c’al huahua’ teje’, cum hue’its ne’ets ca lejat aclejits. \p Tam otsits a Jesús al i ata c’al jaja’chic ca jilc’on. \v 30 Tam ti quetelits ti c’apul ti al an mexa im pena’ am pan ani im bina’ i c’ac’namal yan c’al a Dios. In mu’u ani pithan jaja’chic. \v 31 Tameq’ui ti lamc’anchatchic in ichich ani in exla’its abal ja’its pel a Jesús. Tameq’ui jun jic’tohual xant’o a Jesús. \v 32 Tam in cuete’ uluchic: \p ―¿Yab i lej chubax ti ats’amal lej canatbethach i ichich tam tu tal ti bel tu lejquinchal an T’ocat Thuchlab? \p \v 33 Tam thubat c’alechic ani huichiy ti Jerusalén. Taja’ in ela’ tamcuthchic axi lajuj jun in abathualejilchic a Jesús c’al q’ue’at i belomchic jaye. \v 34 Ani uchanchic xi tsablom: \p ―Lej chubax ejthame an Ajatic, cum tsu’umejits c’al a Simón. \p \v 35 Tam nixe’ xi tsab an exobal in olchalchic axi muthat taja’ jant’ini’ ti t’ilmats jaja’chic c’al a Jesús ti bel, ani jant’ini’ tin exla’its tam tin mu’uhual am pan. \s1 Tejhua’me a Jesús c’al in exobalilchic \r (Mt. 28.16–20; Mr. 16.14–18; Jn. 20.19–23) \p \v 36 Exome ti olchixchic, tam jun jic’tohual chich a Jesús c’al jaja’chic. In tsapnethalchic ani in ucha’: \p ―Nan tu pithalchic ta ichich i jun ejettalab. \p \v 37 Tam lej jiq’uelchic, cum in tsalpayal hualam pel i labax ax in tsu’umal. \v 38 A Jesús in ucha’chic tam: \p ―¿Jale’ ti t’elelelchic a ichich ani jale’ a cua’al i hualamtalab ta ichich c’al nana’ u ey? \v 39 Tiquin met’anchi u c’ubac ani u acan abal nana’its ax tin tsu’tal. Tiquin taca’ ani tiquin met’a’ abal tiquin exla’ abal nana’its ax u cua’al u anam t’u’ul ani u beclac. Abal nana’ yab in labax jant’ini’ tata’ tin tsalpanchalchic u ey. \p \v 40 Tam tin olna’its tim ba’ antsana’ a Jesús, tamna’ in lej tejhua’methanchalchic in c’ubac ani in acan. \v 41 Ani tam lej c’athpich culbelchic ani lej huat’ath c’athpich jic’pax, ma yabaye in ejtohualchic quin thubat bela’. Tam a Jesús in conoyalchic: \p ―¿A cua’alchic teje’ jant’o ca c’apu? \p \v 42 Tam pithan a Jesús pejach i huiyath to’ol ani pejach i ocou c’al in tsi’mal. \v 43 Ani in c’apu tin tamet jaja’chic. \v 44 Tam a Jesús in ucha’chic: \p ―Jahua’ nan in t’ajchinenequits jats jahua’ nan tu uchamalchic tam ti nan in lej xe’tsin c’al tata’chic. Pel in uchbil ca tala’ putun an T’ocat Thuchlab jant’ini’ tin thuchathits nana’ ti al an ts’ejcath cau binath c’al a Moisés, ani tin thuchath uhuil in caulomejilchic a Dios, ani ti al an salmochic. \p \v 45 Tam a Jesús in lamc’anchichic in ichich abal quin tequeth ejtiy an T’ocat Thuchlab. \v 46 In ucha’chic: \p ―In thuchathits ti al an T’ocat Thuchlab abal nana’its in Cristo im bijchithits quin tsemtha ani oxchilab q’uicha quin ejtha ti al an jolimtalab. \v 47 Thuchath jaye abal ja’its an cau ca olnanchat tim patal an inicchic, abal ca jic’tson c’al in hualab ani ca paculanchat in hualab c’al a Dios. Ca oc’ox olnanchat axi teje’chic ti Jerusalén. \v 48 Ani xohue’ tata’chic pel a uchbil tit olnom c’al patal jahua’ antsana’ in t’ajchinenec. \v 49 Jaxtam ca t’aja’chic ti cuenta abal nan ne’ets tu abchi an Espíritu Santo jant’ini’ u Tata ti eb im bijchith ulumalits ne’ets quit abchin. Expith quit jilc’onchic teje’ ti Jerusalén ma tam nan tu abchi xe’ c’al patal in tsap a Dios ti eb. \s1 C’alets a Jesús ti eb \r (Mr. 16.19–20) \p \v 50 Taley cale ti Jerusalén a Jesús junax c’al in exobalilchic, c’alechic ti bichou Betania. Taja’ in thaya’ in c’ubac ani in labliychic. \v 51 Taley tixc’anits c’al jaja’chic, tihua’ c’alets ti eb. \v 52 Jilc’on in exobalilchic in c’ac’nanchal im bij. Taley ta huichits ti Jerusalén lej culbelchic. \v 53 Ani chuthel chuthel c’uajatchic ti al am pulic tiyopan im puhuethanchal im bij a Dios. Amén.