\id MRK \h MARKOS \toc1 An alwaꞌ tʼilab xin dhutsám na Markos \toc2 MARKOS \toc3 Mr. \mt2 An alwaꞌ tʼilab xin dhutsám na \mt1 Markos \c 1 \s1 Na Juan xu pujax u tʼiltsix ban chabál xon ti yab kʼwajtsidh \r (Mt. 3:1‑12; Lk. 3:1‑9, 15‑17; Jn. 1:19‑28) \p \v 1 Enchéꞌ ti kʼwajat dhutsadh xan ti tujey an alwaꞌ tʼilab kʼal tin kwenta xowaꞌ in tʼajaꞌ na Jesukristo, nin Chakámil na Dios. \p \v 2 An tʼiltsix Isaías in jilám dhutsadh xowaꞌ na Dios in utsaꞌ nin Chakámil. Enchéꞌ tin jilaꞌ dhutsadh: \q1 Neꞌech ku abaꞌ nu abatwálejil abal ka okxin xon ti neꞌech ki ulich. \q1 Jajáꞌ neꞌech ti ki tʼojojontsi an ti bél. \q1 \v 3 Achʼat in káwintal jun xitaꞌ ban chabál xon ti yab kʼwajtsidh ani xu káw, in ulal kawidh enchéꞌ: \q1 Ka tʼojojontsíchtsik tin bélil an Ajátikláb. \q1 “Ka júnaꞌichtsik jun i xeꞌchintaláb alwaꞌ; abal anchanꞌ, ki kʼwajáchtsik tʼojojodh tam ka tsích an Ajátikláb.” \p \v 4 Anchanꞌ ti támun tam ti ulich na Juan ban chabál xon ti yab kʼwajtsidh. In pujyal tajaꞌ an atiklábtsik ani in utsál abal kin jilaꞌichtsik ti walablom. In utsál ka pujanichtsik abal ka pakwlantsatich tin walastalábiltsik kʼal na Dios. \p \v 5 Ejtal xu kʼwajíltsik ban bitsow Jerusalén ani xu kʼwajíltsik jeye ban kwentsaltsik xu takʼnal ban chabál xi Judea, u kʼaleltsik kin axtsi xowaꞌ in ulal na Juan. Tam kin lujutsik nin walastalábil, u pujyábichtsik tám kʼal na Juan ban waljaꞌ Jordán. \p \v 6 Na Juan u xeketlinal kʼal i xeketláb xi tʼajadh kʼal in xiꞌíl an koꞌnél xu bijyáb kameyo ani in wikʼál nin tsukul kʼal i ótʼ. Nin kʼapwál, jaꞌich an pichʼichʼ ani an alteꞌ chiꞌik. \v 7 Jajáꞌ u tʼiltsix enchéꞌ: \p ―Wéꞌich u kʼibel ka ulich jun i inik xin koꞌol más i awiltaláb ké nanáꞌ. Nanáꞌ yab xataꞌ u éy nibal abal kin kutpan ku wiltsi tin wikʼáb nin pajab. \v 8 Nanáꞌ tu pujyámaltsik kʼal i jaꞌ, por Jajáꞌ neꞌech ti ki pujaytsik kʼal an Tʼokat Ejattaláb. \s1 Tam ti pujyat na Jesús \r (Mt. 3:13‑17; Lk. 3:21‑22) \p \v 9 Tam ti jachanꞌ i kʼij, kale na Jesús ban bitsow Nasaret, xu takʼnal ban chabál xi Galilea ani ulich ban waljaꞌ Jordán. Tajaꞌ ti pujyat kʼal na Juan. \v 10 Tam tu kalelich ban jaꞌ, na Jesús in chuꞌu ti jakʼpin an walkʼiꞌ ani in chuꞌu an Tʼokat Ejattaláb ti paꞌíl jelti jun i kukuꞌ ani buxkan tin éb Jajáꞌ. \v 11 Achʼatmé tám jun i káwintaláb túꞌ walkʼiꞌ. Xu káw in ulu enchéꞌ: \p ―Tatáꞌ tu Chakámil ani tu kʼanidhál tʼajat. In kulbél tʼajat kʼal Tatáꞌ. \s1 Taktamiyat na Jesús kʼal an lej atʼax \r (Mt. 4:1‑11; Lk. 4:1‑13) \p \v 12 Tayíl, ijtsiyat na Jesús kʼal an Tʼokat Ejattaláb abal ka kʼale ban chabál xon ti yab kʼwajtsidh. \v 13 Kʼwajay tajaꞌ chab inik a kʼítsá akal i kʼij xon tu kʼwajíl an padhumtsik. Tajaꞌ, táꞌ jeye ti kʼwajat an lej atʼax abal ka taktamiyat kʼál na Jesús ani taꞌ jeye ti kʼwajat i tʼokat abatwáletsik xu tʼójontsáb kʼál na Jesús. \s1 Na Jesús in tujúch Galilea nin tʼojlábil \r (Mt. 4:12‑17; Lk. 4:14‑15) \p \v 14 Tayíl, tam ti balidhich na Juan ban wikʼaxteꞌ, na Jesús kʼale Galilea. In tʼilaꞌ tajaꞌ an alwaꞌ tʼilab xin ulal xan tu takʼix na Dios. \v 15 In ulu enchéꞌ: \p ―Xoꞌ in bajúch xowkʼi neꞌech ka tujéch ti takʼyáb an iniktsik kʼal na Dios. Ka jilaꞌichtsik ta walablom ani ka belaꞌichtsik an alwaꞌ tʼilab. \s1 Na Jesús in kaniy abal ti exóbal chéꞌ i jixom toꞌoltsik \r (Mt. 4:18‑22; Lk. 5:1‑11) \p \v 16 Jun i kʼij neꞌech ti belal na Jesús tin waltsik an pujal xi Galilea ani in chuꞌu na Simón junax kʼal nin kidháb Andrés, xi kʼwajat in petʼnáltsik nin jixáb an toꞌol ban jaꞌ, kom jajáꞌtsik u jixom toꞌol. \v 17 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Wana ta exóbal kʼal Nanáꞌ. Tatáꞌtsik i jixom toꞌol, por xoꞌ neꞌech tu okʼtsi xan ti ka aliy an atiklábtsik xi neꞌech ti kin belaꞌ. \p \v 18 Jikʼatkʼi tin jilaꞌtsik nin jixáb an toꞌol ani in wéwnaꞌtsik na Jesús. \p \v 19 In óntsi tám ti belal ani in chuꞌu na Jakobo junax kʼal nin kidháb Juan. Jajáꞌtsik u chakámláb kʼal na Sebedeo ani kʼwajattsik jeye balidh bin tanil ti patsʼkʼux tin jixáb an toꞌol. \v 20 In kaniytsik jeye abal ka junikná kʼál. In jilaꞌtsik tám nin tátaꞌ Sebedeo ban tan kʼal an tʼojnaltsik ani kʼaletsik kʼal na Jesús. \s1 Jun i inik xi ochadh kʼal i atʼax ejattaláb \r (Lk. 4:31‑37) \p \v 21 Kʼaletsik tám ban bitsow Kapernaúm ani tam tin bajúch nin kʼítsájil an koyóxnich, na Jesús ochich ti okʼtsix ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb. \v 22 Labantsik tʼajat xin achʼaꞌ xan tu okʼtsix na Jesús abal u okʼtsix kʼal yantam i awiltaláb ani yab jelti an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés. \v 23 Táꞌ jeye ti kʼwajat altá xon tu tʼajnal an junkuntaláb, jun i inik xi ochadh kʼal jun i atʼax ejattaláb ani dhájaxin kawidh enchéꞌ: \p \v 24 ―¿Jantʼéy a léꞌ kʼal wawáꞌ, Jesús xi Nasaret? ¿I tsiꞌnekxeꞌ abal ti ku kʼibdhaꞌ? Nanáꞌ tu exlál ani u choꞌób ke Tatáꞌ i Tʼokat Chakámláb kʼal na Dios. \p \v 25 Kʼwiyan tám enchéꞌ an atʼax ejattaláb kʼal na Jesús: \p ―¡Ki chamkʼan ani ki kale ba jechéꞌ an inik! \p \v 26 An atʼax ejattaláb in wipipindhaꞌ chapik an inik, dhájan kawidh ani támkʼi ti kale ba jachanꞌ an inik. \v 27 Ejtal an atiklábtsik laban tʼajat ani u útsáxtsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼéy in léꞌ kin ulu jechéꞌ xowaꞌ támun? ¿Jantʼom ít okʼtsixtaláb xin okʼtsixnál? ¡Abal Jajáꞌ in koꞌol i awiltaláb kin utsaꞌ ka kale an atʼax ejattaláb ani u axtsinal! \p \v 28 Ejtal xowaꞌ in tʼajaꞌ na Jesús, jikʼatkʼi ti choꞌóbná kʼal ejtal xu kʼwajíltsik ban pulek chabál xi Galilea. \s1 Na Jesús in jeldhantsi tin mím na Pedro \r (Mt. 8:14‑15; Lk. 4:38‑39) \p \v 29 Tam ti kaléchtsik ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb, na Jesús kʼale bin kʼimáꞌ na Simón ani na Andrés, junikná kʼal na Jakobo ani na Juan. \v 30 Nin mím na Simón taꞌ ti kwachat abal u kʼakʼél ani utsan na Jesús, ke an mímláb u yaꞌul. \v 31 Ochich tám xon ti kʼwajat an yaꞌul, in téynaꞌ bin kʼubak ani in dhayaꞌ. Tsusbél ti wékʼon an kʼakʼlách. Tayíl, kʼapundhá na Jesús kʼal an mímláb ani an junkiltsik jeye. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ yán i yaꞌultsik \r (Mt. 8:16‑17; Lk. 4:40‑41) \p \v 32 Tam ti ochenekich na kʼítsá ani jikʼwchinékich, júntsin xon ti kʼwajat na Jesús ejtal an ti yaꞌultsik ani ejtal jeye xi ochadh kʼal i atʼax ejattalábtsik. \v 33 Ejtal an atiklábtsik xi ba jachanꞌ an bitsow, junkun tin tamét in wiꞌlébil an atá. \v 34 Jeldhá kʼal na Jesús yán i yaꞌultsik kʼal xowaꞌkich i yawꞌláchtsik xin koꞌol ani káldhantsat jeye yán ti atʼax ejattaláb xi kʼál ti ochadhtsik. Na Jesús u exláb kʼal an atʼax ejattalábtsik, jaxtám na Jesús yab in walkaꞌ kin ulutsik xitam jáꞌ jeye Jajáꞌ. \s1 Na Jesús xeꞌchin kin tʼilaꞌ an alwaꞌ tʼilab ban chabál xi Galilea \r (Lk. 4:42‑44) \p \v 35 Tam ti jun tsudhelom, bél tʼajat jikʼwax ti chʼakay na Jesús. Kale ban bitsow ani kʼale ti ól walteꞌ xon ti yab kʼwajtsidh. \v 36 Tayíl, na Simón kʼál nin juniktsik kʼale kin aliy na Jesús putálkʼi. \v 37 Tam tin elaꞌ na Jesús, in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ejtaltsik exom ti ayal. \p \v 38 Por tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Wana ki álnaꞌ an píl kwentsaltsik xi utat abal ku tʼiltsitsik jeye an ti alwaꞌ tʼilab, pos jaꞌich tin tsiꞌnek techéꞌ ti kʼayꞌlá. \p \v 39 Anchanꞌ ti xeꞌchin na Jesús ti tʼiltsix ban atátsik xon tu tʼajnal an junkuntaláb putálkʼi Galilea ani ti káldhantsix an ti atʼax ejattalábtsik. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ jun i inik xu yaꞌul kʼal an kʼwajat atʼax tʼítʼ \r (Mt. 8:1‑4; Lk. 5:12‑16) \p \v 40 Utukná tám na Jesús kʼal jun i inik xu yaꞌul kʼal an kʼwajat atʼax tʼítʼ, tudhlan tin tamét na Jesús ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―Max a léꞌ, neꞌech ka ejto ti kin jeldhaꞌ kʼal jecheꞌ an yawꞌlách xu koꞌol. \p \v 41 Na Jesús in yajnantsi an yaꞌul, in takaꞌ ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―U léꞌ ani xoꞌ i jeléch. \p \v 42 Támkʼi ti wékʼon ejtal an kʼwajat atʼax tʼítʼ ani jilkʼon jelnek an inik. \v 43-44 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yab xitaꞌ ka óltsi xowaꞌ tu tʼajtsi. Tokot ki kʼale xon ti kʼwajat nin páleꞌil an israelitatsik abal ki chuꞌtat ani ka kʼwajbantsi na Dios an ti pikbantsixtaláb jelt xan tin ulúmal na Moisés abal kin choꞌóbnaꞌ ejtaltsik ke i jeléch. \p \v 45 Por tam ti kʼaléch an inik, in tuju kin tʼiltsi xitaꞌkich xowaꞌ tʼajtsin kʼal na Jesús. Putálkʼi tin tʼilaꞌ. Jaxtám na Jesús yabich in ejto ka xeꞌchin tametláb ba ni jun i bitsow. U jilkʼonal xon ti yab kʼwajtsidh, por bélkʼi u utuknáb kʼal an atiklábtsik xi tál putálkʼi. \c 2 \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ jun i inik xi yab in ejtowal ka yoyon \r (Mt. 9:1‑8; Lk. 5:17‑26) \p \v 1 Tayíl, tam ti watʼenekich cháb óx a kʼítsá, witsiy juní na Jesús ban bitsow xi Kapernaúm. Tam ti choꞌóbná abal taꞌ ti kʼwajat ban atá xon tu kubél, \v 2 jikʼatkʼi ti junkun yán i atiklábtsik ke nibalich ejtidh tin tamét in wiꞌlébil an atá ani Jajáꞌ in tʼiltsaltsik tin káwintal na Dios. \v 3 Ulich tám i iniktsik xin tsiꞌdhál jun i yaꞌul inik xi yab in ejtowal ti belal. Kitámte tu tsiꞌdháb bin chaytéꞌil kʼal chéꞌ ti éb. \v 4 In léꞌwiꞌik kin ódhaꞌtsik altá xon ti kʼwajat na Jesús, por yab in ejtotsik abal taꞌ ti kʼwajat yán i atiklábtsik. Xowaꞌ in tʼajaꞌtsik tám, kʼadhiytsik tin éb an atá ani in wixkʼintsi wéꞌ tin jujúl. Tajaꞌ tin ódhaꞌ ani tin paꞌbaꞌ an yaꞌul kʼal nin chaytéꞌil asta xon ti kʼwajat na Jesús. \v 5 Tam ti na Jesús in chuꞌu xantʼéy in tʼajaꞌtsik, in choꞌóbnaꞌ abal u belnal kʼal jajáꞌtsik; jaxtám tin utsaꞌ enchéꞌ an inik: \p ―Jaꞌúb, na walastalábil pakwlantsidh ti kʼwajat. \p \v 6 Táꞌ jeye ti buxutsik cháb óx i okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés xin chalpayaltsik enchéꞌ: \v 7 “¿Jantʼókʼi tu káw yab alwaꞌ jechéꞌ an inik? Abal u káw jelti max u Dios. Tokot a Dios in ejtowal ti pakwlantsix an ti walastaláb.” \v 8 Por na Jesús in choꞌóbnaꞌ xantʼéy u chalpantsáb kʼal an okʼtsixtsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi tin chalpantsal anchanꞌ? \v 9 ¿Jowaꞌ más yab tʼojláb ku utsaꞌ an yaꞌul: “Na walastalábil pakwlantsidhich ti kʼwajat”, o ku utsaꞌ: “Ki chʼakay, ka dhayaꞌ na chaytéꞌil ani ki beley”? \v 10 Pos neꞌech tu xalkʼantsitsik ke Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, u koꞌol i awiltaláb techéꞌ ti chabál abal ku pakwlantsi i walastalábtsik. \p Utsan tám enchéꞌ an yaꞌul kʼal na Jesús: \p \v 11 ―Ki chʼakay, ka dhayaꞌ na chaytéꞌil ani ki kʼaléch ta kʼimáꞌ. \p \v 12 Chʼakay tám an inik, in dhayaꞌ nin chaytéꞌil ani kaléch tám tin tamét ejtal an atiklábtsik. Ejtal xi tajaꞌtsik ti kʼwajat, laban tʼajat, in pubédhantsaltsik tin bij na Dios ani in ulaltsik enchéꞌ: \p ―Yab jaykʼi i chuꞌúmal jun xataꞌ jelti jechéꞌ. \s1 Na Jesús in kaniy na Lebí xu bijyáb jeye ta Mateo abal ka kʼale ti exóbal kʼal Jajáꞌ \r (Mt. 9:9‑13; Lk. 5:27‑32) \p \v 13 Tayíl, witsiy juní na Jesús bin waltsik an pujal ani tam ti an atiklábtsik utey xon ti Jajáꞌ kʼwajat, in okʼtsitsik. \v 14 Tam ti exomich ti watʼel ban bél, in chuꞌu jun i inik buxúl xon tu bachʼwáb an jalbixtaláb abal an chabál xi Roma. An bachʼkʼul tumín in bij ta Lebí, nin kwitólil na Alfeo. Utsan enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Wana ta exóbal kʼal Nanáꞌ. \p Chʼakay tám na Lebí ani in wéwnaꞌ. \p \v 15 Tayíl, na Jesús kʼwajat ti kʼapul bin kʼimáꞌ na Lebí junax kʼal nin exóbaliltsik, kʼal yán i bachʼkʼul jalbixtaláb ani kʼal an walablomtsik kom yán xitaꞌ kʼál ti wéwnadh. \v 16 Por an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios ani an fariseotsik, tam tin chuꞌu ti kʼapul na Jesús junax kʼal an walablomtsik ani kʼal an bachʼkʼul jalbixtaláb, in konoy enchéꞌ an exóbaltsik: \p ―¿Jantʼókʼi tu kʼapul na Okʼtsíxal kʼal an bachʼkʼul jalbixtaláb ani kʼal an walablomtsik? \p \v 17 Tam ti na Jesús in achʼaꞌ xowaꞌ in ulutsik, in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Xu yaꞌul, jaꞌich nin yéntsal an ilálix; xi yab u yaꞌul, yab in yéntsal. Anchanꞌ jeye, an walablomtsik jaꞌich xitaꞌ tin yéntsal. Jaxtám, Nanáꞌ yab in tsiꞌnek ku aliy xi xeꞌechtsik lujat, in tsiꞌnek ku aliy xi walbidhtsik abal ki jilaꞌichtsik ti walablom. \s1 Konyat na Jesús kʼal tin kwenta an kʼílixnich \r (Mt. 9:14‑17; Lk. 5:33‑39) \p \v 18 Jun i kʼij, tam ti nin exóbaliltsik na Juan kʼílin ani nin exóbaliltsik jeye an fariseotsik, ulich cháb óx i atiklábtsik xon ti kʼwajat na Jesús abal ka konyat enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi tu kʼíl an fariseotsik, nin exóbaliltsik jeye na Juan ani na exóbaliltsik yabaꞌ? \p \v 19 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Awxeꞌ neꞌech kin ejto ka kʼílintsik xi kanidh ba jun i tomkixtaláb tam bél kʼwajat an tomkinél inik kʼal jajáꞌtsik? ¡Yabaꞌ! \v 20 Por neꞌech kin bajaw an kʼij tam an tomkinél inik neꞌech ka wixkʼintsat ani neꞌchich jeye tám ka kʼílintsik. \p \v 21 ʼYab xitaꞌ in patsʼkʼuyal i kʼej xeketláb kʼal jun pejeꞌ i ít kʼudhkʼum; pos an ít kʼudhkʼum, u muchel ani in michʼál más an kʼej kʼudhkʼum. \v 22 Nibal u balyáb an ít yajtsik uxnél ban kʼej ótʼ balixtaláb; pos max ka tʼajan anchanꞌ, an ít yajtsik uxnél in michʼál an kʼej ótʼ balixtaláb, neꞌech tám ka wakʼlan an yajtsik uxnél ani an ótʼ balixtaláb u kʼibchonal. Jaxtám ti yejat ka balyat an ít yajtsik uxnél ban ít ótʼ balixtaláb abal chablam yab ka kʼibchon. \s1 An exóbaltsik in puꞌwal i trigo tin kʼítsájil an koyóxnich \r (Mt. 12:1‑8; Lk. 6:1‑5) \p \v 23 Jun i sábado, xi jaꞌich nin kʼítsájil an koyóxnich, na Jesús xeꞌech ba jun i aleláb xon ti tʼayadh i trigo ani nin exóbaliltsik in tuju kin puꞌu an trigo abal kin kʼapu. \v 24 Utsan tám enchéꞌ na Jesús kʼal an fariseotsik: \p ―Ka telaꞌ, ¿jantʼókʼi tin tʼajál i tʼojláb na exóbaliltsik xi yab alwaꞌ ka tʼajan tam in kʼítsájil i koyóxnich? \p \v 25 Por tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Yabxeꞌ jaykʼi a ajyámaltsik xowaꞌ in tʼajaꞌ na Dabid junax kʼal nin juniktsik tam ti bél ejat na Abiatar, nin okʼlékil an páleꞌtsik? Kʼaꞌaytsik tʼajat ani yab in koꞌol xataꞌ kin kʼapu. \v 26 Jaxtám ti ochich na Dabid ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani in kʼapu an pan xi pikbantsidh na Dios maske yab jajáꞌ in bijtsíl kin kʼapu. Tokot in bijtsíl kin kʼapu an páleꞌtsik. Na Dabid yab u páleꞌ, por in kʼapu jachanꞌ an pan ani in pidhaꞌ jeye nin juniktsik. \p \v 27 Utsantsik jeye enchéꞌ: \p ―Na Dios in jilaꞌ nin kʼítsájil an koyóxnich abal tin alwaꞌbíl an iniktsik ani yab abal kin kóꞌoy jelti jun i tʼojlixtaláb. \v 28 Jaxtám, Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, u koꞌol i awiltaláb abal ku ulu xowaꞌ alwaꞌ ka tʼajan tam in kʼítsájil an koyóxnich. \c 3 \s1 An inik xi teytemadh nin kʼubak \r (Mt. 12:9‑14; Lk. 6:6‑11) \p \v 1 Tayíl, ochich juní na Jesús ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb ani tajaꞌ, taꞌ jeye ti kʼwajat jun i inik xi mulkanék in kʼubak. \v 2 Táꞌ jeye ti kʼwajat i atiklábtsik ti kwáchix abal u leꞌnáb ka chuꞌtat max na Jesús kin jeldhaꞌ an yaꞌul tin kʼítsájil an koyóxnich, pos max kin jeldhaꞌ, in chalpayaltsik tám kin ólnaꞌ. \v 3 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Jesús an inik xi mulkanék nin kʼubak: \p ―Ki kubey núꞌ junax chʼejel. \p \v 4 Utsan tám enchéꞌ an atiklábtsik kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼéy alwaꞌ ki tʼajaꞌ tam in kʼítsájil an koyóxnich? ¿Ki tʼajaꞌ xowaꞌ alwaꞌ o xowaꞌ yab alwaꞌ? ¿Alwaꞌxeꞌ ki jeldhaꞌ an yaꞌultsik o ki walbaꞌ ka chemech? \p Por yabtsik in elaꞌ xan ti ka tókʼon. \v 5 Na Jesús chakuy ani tʼeꞌpin tam tin teloloy xi taꞌ ti bukúl abal yabtsik tʼajat in léꞌ kin exbay. In utsaꞌ tám enchéꞌ an inik xi mulkanék nin kʼubak: \p ―Ka lujku na kʼubak. \p In lujku tám ani jeley. \v 6 Kaletsik tám an fariseotsik ani kʼale ti junkunal kʼal in kidhtal na Erodes abal kin chalpaytsik junax xan ti kin uwaꞌ abal kin ejto kin chemdhaꞌ na Jesús. \s1 Junkun yán i atiklábtsik bin wál an pujal \p \v 7 Por na Jesús kʼale bin wál an pujal junax kʼal nin exóbaliltsik ani wéwná kʼal yán i atiklábtsik xi tál Galilea. \v 8 Tam ti choꞌóbná ke na Jesús in tʼajál an pakdhaꞌ labidh labandhaxtaláb, ulich tám xon ti Jajáꞌ kʼwajat yán i atiklábtsik xi tál Judea ani xi tál Jerusalén, xi tál Idumea, xi tál tin ejtsím kalel kʼítsá kʼal an waljaꞌ Jordán ani xi tál jeye ban chabál xi Tiro ani Sidón. \v 9 Jaxtám na Jesús tin utsaꞌ nin exóbaliltsik abal kin kóꞌoy tʼojojodhich jun i tan xon ti ka balin max ka nichʼokʼná kʼal tin kwenta nin yaníl an atiklábtsik. \v 10 Kom yánich xitaꞌ in jeldhámal, ejtal an yaꞌultsik tokot u níxkʼáxtsik abal in léꞌ ka utey kin takaꞌ na Jesús. \v 11 Táꞌ jeye ti kʼwajat xi ochadhtsik kʼal i atʼax ejattalábtsik. Tam ka chuꞌtat na Jesús kʼal jajáꞌtsik, u tudhlanal tin tamét na Jesús ani u dhajnal tʼilomtsik chapik enchéꞌ: \p ―¡Tatáꞌ i Chakámláb kʼal a Dios! \p \v 12 Por utsantsik abal yab kin ulu xitam jáꞌ jeye na Jesús. \s1 Na Jesús in takuy xi lajucháb an abatwáletsik \r (Mt. 10:1‑4; Lk. 6:12‑16) \p \v 13 Tayíl, kʼadhiy na Jesús ba jun i chʼén ani in kaniytsik xitaꞌ Jajáꞌ in leꞌnaꞌ abal ka junikná kʼál. Tam ti ulichtsik xon ti Jajáꞌ kʼwajat, \v 14 in takuy tám lajucháb i iniktsik abal ka xeꞌchin kʼal Jajáꞌ ani abal kin abaꞌtsik kin tʼilaꞌ an alwaꞌ tʼilab. \v 15 In pidhaꞌtsik ti awiltaláb abal kin jeldhaꞌ i yaꞌultsik ani kin káldhaꞌ i atʼax ejattalábtsik. \v 16 Jéꞌ kʼwajat nin bij xi lajucháb in takuy: Jún u Simón xin bijiy jeye ta Pedro, \v 17 na Jakobo kʼál nin kidháb Juan, xu chakámlábtsik kʼal na Sebedeo. Jechéꞌ cháb in bijiy jeye ta Boanerjes. Jechéꞌ an bijláb in léꞌ kin ulu, in chakámiltsik i junkil áb. \v 18 Na Andrés, na Felipe, na Bartolomé, na Mateo, na Tomás ani na Jakobo, xu chakámláb kʼal na Alfeo. Na Tadeo ani na Simón; jechéꞌ na Simón jaꞌich xu takʼnal kʼal an junkunél xu bijyáb kananista. \v 19 Takwyat jeye na Judas Iskariote, xi tayíl pidhnaxin an ta Jesús abal ka chemdhá. \s1 U usnal na Jesús ke in koꞌol in cháp an atʼax ejattaláb \r (Mt. 12:22‑32; Lk. 11:14‑23; 12:10) \p Tayíl, ochich na Jesús ba jun i atá junax kʼal nin exóbaliltsik. \v 20 Junkun juní yán i atiklábtsik ke asta nibalich u jolkʼanal ti kʼapul na Jesús ani nin exóbaliltsik. \v 21 Tam tin choꞌóbnaꞌtsik jechéꞌ nin at kidhtal na Jesús, kʼale ti ikʼtáb abal in chalpayaltsik max olmanék na Jesús. \p \v 22 Ulich jeye an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios, xi táltsik Jerusalén ani in ulaltsik enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ an inik kʼwajat teykómte kʼal an lej atʼax, nin okʼlékil an atʼax ejattalábtsik ani kʼal tin cháp an lej atʼax tin káldhál an atʼax ejattalábtsik. \p \v 23 Jaxtám tin kaniy na Jesús ka utey xon ti Jajáꞌ kʼwajat xin ulutsik anchanꞌ. In wiltsitsik tám cháb óx ti káw abal kin exbay an tsubaxtaláb, in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―¿Janti neꞌech kin ejto an lej atʼax kin káldhaꞌ tinbáꞌ xi kʼwajat bin itsích an iniktsik? \v 24 Max an atiklábtsik xu takʼnal ba jun i bitsow ka kʼéꞌáxin kweneꞌ ti kweneꞌ ani ka péjéxin kʼal in at kidhtal, jachanꞌ an bitsow neꞌech ka taley. \v 25 Aníl jeye, max xu kʼwajíltsik ba jun i atá ka péjéxintsik, neꞌech ka kʼéꞌáxin. \v 26 Max an lej atʼax ka kʼwajay ti péjéx kʼal in at atʼax, yabich neꞌech kin ejto ti okʼlek. Neꞌech ka okʼon nin awiltal. \p \v 27 ʼNi jun xitaꞌ neꞌech kin ejto ka ochich bin kʼimáꞌ jun i likat inik ani kin kʼántsi xowaꞌ in koꞌol max yab kin wikʼaꞌ okʼox. Tokot neꞌech kin ejto kin kʼántsi xowaꞌ in koꞌol max kin wikʼaꞌ okʼox. \p \v 28 ʼTsubax tu utsáltsik, ke na Dios neꞌech kin pakwlantsi ejtal tin walab an iniktsik ani an atʼax odhbijixtaláb jeye xu usnal. \v 29 Por xitaꞌ kin odhbijiy an Tʼokat Ejattaláb, yab jaykʼi neꞌech ka pakwlantsat kʼal na Dios; neꞌech ka jilkʼon walbidh malilíl i kʼij. \p \v 30 Anchanꞌ tin ulu na Jesús kom u usnal ke Jajáꞌ in koꞌol jun i atʼax ejattaláb. \s1 Nin nánaꞌ ani nin kidhábtsik na Jesús \r (Mt. 12:46‑50; Lk. 8:19‑21) \p \v 31 Ulich tám nin nánaꞌ ani nin kidhábtsik na Jesús, in abnaꞌ ka kantsin an ta Jesús ani jajáꞌtsik jilkʼon eléb. \v 32 Utsan tám enchéꞌ na Jesús kʼal xi taꞌ ti buxutsik wililíl xon ti Jajáꞌ kʼwajat: \p ―Na nánaꞌ ani na kidhábtsik taꞌ kʼwajat núꞌ eléb ani ti ayal. \p \v 33 Por utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿A exláltsikxeꞌ xitaꞌ jáꞌ nu nánaꞌ ani nu kidhábtsik? \p \v 34 In telaꞌ tám xi taꞌ ti buxutsik wililíl ani in ulu enchéꞌ: \p ―Jechéꞌtsik jaꞌich xi kʼwajattsik jelti nu nánaꞌ ani jelti nu kidhábtsik. \v 35 Pos xitaꞌ in tʼajál xowaꞌ in léꞌ na Dios, jachanꞌ jaꞌich nu kidháb, nu ixám ani nu nánaꞌ. \c 4 \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an óm inik \r (Mt. 13:1‑9; Lk. 8:4‑8) \p \v 1 Jun i kʼij, na Jesús tujey juní ti okʼtsix bin wál an pujal, junkun yán i atiklábtsik xon ti Jajáꞌ kʼwajat ani wiliyat. Jaxtám ti balin na Jesús ba jun i tan xi kʼwajat ban pujal ani buxkan, an atiklábtsik jilkʼon tin wál an pujal. \v 2 In okʼtsitsik tám yán xataꞌ, por kʼal i junbaxtalábkʼi. Tam ti exomich in okʼtsal, in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p \v 3 ―Ka achʼaꞌtsik jechéꞌ an junbaxtaláb xi neꞌech tu tʼiltsi: Jun i kʼij, kale jun i inik ti búkʼul iyaláb bin ale. \v 4 Tam ti exomich in bukʼwal an iyaláb, taltsik kwajlan ban bél, ulich an chʼichintsik ani in kʼapu. \v 5 Taltsik an iyaláb, kwajlan ban tʼujublom xon ti yab lej owtsik an lukuk ani jikʼat ti ixkʼan. \v 6 Por tam ti yajbé an kʼakʼal, batʼey ani kom yab owtsik tin koꞌol nin ibíl, wayey. \v 7 Taltsik an iyaláb kwajlan ban kʼídhlom, pakey an kʼídhtsik ani in paxkʼiy an tʼayabláb ani yab xataꞌ in kóꞌoy. \v 8 Por taltsik an iyaláb kwajlan xon ti alwaꞌ an chabál, ixkʼan, pakey ani labey tʼajat. Taltsik, kʼal jún tokot an iyaláb xi tʼayan, in kóꞌoy jun inik láju itsixlek; taltsik, ox inik ani taltsik, boꞌ inik. \p \v 9 In utsaꞌtsik tám enchéꞌ xi taꞌ ti kʼwajattsik: \p ―Xitaꞌ in koꞌol nin ochʼoxtal alwaꞌ, kin exbay xowaꞌ u ulal. \s1 Xantʼókʼi tu okʼtsix na Jesús kʼal i junbaxtalábkʼi \r (Mt. 13:10‑17; Lk. 8:9‑10) \p \v 10 Tayíl, tam ti jilkʼonich kwetém na Jesús, konyat kʼal xi taꞌ ti kʼwajattsik jeye kʼunat junax kʼal xi lajucháb an exóbaltsik xantʼéy in léꞌ kin ulu jachanꞌ an junbaxtaláb xin ulu. \v 11 Utsantsik enchéꞌ: \p ―Tatáꞌtsik, ti pidhál na Dios ka choꞌóbnaꞌ xowaꞌ in koꞌol yab tejwaꞌ kʼal tin kwenta xan ti Jajáꞌ tu takʼix. Por xi yabtsik tin belál, tokot u okʼtsaltsik kʼal i junbaxtaláb. \v 12 Abal anchanꞌ, maske in chuꞌtaltsik, por jáykʼi max yab in chuꞌtal; in achʼáltsik, por yab in exbayal. Anchanꞌ yab neꞌech ka uteytsik kʼal Nanáꞌ abal ku pakwlantsi tin walastalábiltsik. \s1 Na Jesús in wilaꞌ xantʼéy in léꞌ kin ulu an junbaxtaláb kʼal tin kwenta an óm inik \r (Mt. 13:18‑23; Lk. 8:11‑15) \p \v 13 Utsantsik jeye enchéꞌ: \p ―¿Yab a exbayaltsik jechéꞌ an junbaxtaláb? Pos max yab a exbayaltsik, ¿jan ti neꞌech ka ejto ka exbaytsik xi más an junbaxtaláb? \v 14 An inik xu búkʼul iyaláb, in junwal jelti xin tʼilál nin káwintal na Dios. \v 15 Xowaꞌ u támnal kʼal taltsik an atiklábtsik xin achʼál nin káwintal na Dios, in junwal jelt xan ti támun kʼal an iyaláb xi kwajlan ban bél. Tam in achʼámalich, u utuknáb kʼal an lej atʼax ani u tʼajnal kin ukʼtsi xowaꞌ in achʼámal. \v 16 Xowaꞌ u támnal kʼal xi kʼeꞌet an atiklábtsik, in junwal jelt xan ti támun kʼal an iyaláb xi kwajlan xon ti yab lej waꞌach an lukuk. In achʼál nin káwintal na Dios ani in bachʼwal kʼal i kulbétaláb. \v 17 Por eb itsíchkʼi, jaxtám ti yab u owel an kulbétaláb; pos tam kin tamu jun xataꞌ yajtsik o ka atʼantsik abal in bachʼúmal nin káwintal na Dios, in jiláltsik kin belaꞌ. \v 18 Xowaꞌ u támnal kʼal xi kʼeꞌettsik, in junwal jelt xan ti támun kʼal an iyaláb xi kwajlan ban kʼídhlom. In achʼáltsik nin káwintal na Dios, \v 19 por u chalpaxtsik tʼajat kʼal xowaꞌ in léꞌtsik kin tʼajaꞌ ani u kʼambiyábtsik kʼal an tumín abal in chalpayaltsik ke an tumín u kʼijidhmédhom. In léꞌtsik jeye tʼajat kin kóꞌoy ejtal xowaꞌ waꞌach. Jaxtám, max jaꞌich tokot in chalpómtsik echʼekʼi, in ukʼtsal nin káwintal na Dios ani yab u tʼájnal ni jun xataꞌ alwaꞌ ba jajáꞌtsik. \v 20 Por xowaꞌ u támnal kʼal xi kʼeꞌettsik, in junwal jelt xan ti támun kʼal an iyaláb xi kwajlan ban chabál xi alwaꞌ. Tam in achʼáltsik nin káwintal na Dios, in bachʼwal ani in beláltsik kʼal yantam in ejattal. Jechéꞌtsik in junwal jelti an tʼayabláb xi labey tʼajat. Taltsik, kʼal jún tokot an iyaláb xi tʼayan, in pidhnaꞌ jun inik láju itsixlek, taltsik in pidhnaꞌ ox inik itsixlek ani xi taltsik, in pidhnaꞌ boꞌ inik. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an tajbaxtaláb \r (Lk. 8:16‑18) \p \v 21 Utsantsik jeye enchéꞌ: \p ―¿Awxeꞌ u letʼkʼoyáb jun i tajbaxtaláb abal ka paxkʼiyat kʼal jun i kajón o abal ka kʼwajbá bin ál i waytaláb? ¡Yabaꞌ! An tajbaxtaláb u letʼkʼoyáb ani u kʼwajbáb tʼekʼat abal ka tajbaxin alwaꞌ. \v 22 Pos yab waꞌach ni jun xataꞌ chinat xi yab neꞌech ka xalkʼá tayíl, nibal waꞌach ni jun xataꞌ yab tejwaꞌ xi yab neꞌech ka choꞌóbná. \v 23 Max a koꞌoltsik a ochʼoxtal alwaꞌ, ka exbaytsik xowaꞌ u ulal. \p \v 24 Utsantsik jeye: \p ―Ka kóꞌoytsik i kwenta kʼal xowaꞌ exom a achʼál. Max wéꞌ i chápláb ka tʼajaꞌtsik abal ka exbay, wéꞌ jeye neꞌech ki pidhantsik ka exbay kʼal na Dios. Por max yán i chápláb ka tʼajaꞌtsik, yán jeye neꞌech ki pidhantsik ani más tʼajat neꞌech ki pidhan ka exbaytsik kʼal na Dios. \v 25 Xin exbayaltsik, neꞌech ka tolmiyat más kʼal na Dios abal kin exbay; ani xi yab in lej exbayal, neꞌech ka tʼajan kin ukʼtsitsik kʼal na Dios xowaꞌ wéꞌ in exbayámal. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an iyaláb xu pakel \p \v 26 In ulu jeye enchéꞌ na Jesús: \p ―Xan tu takʼix na Dios in junwal jelti jun i inik xi kʼale ti óm bin ale. \v 27 Tam ómámadhich, neꞌech tám ka kʼaléch ti wayal ani tam ka tsudhey neꞌech ka chʼakay. Ani anchankʼi, tsudhél u tajkʼanal u watʼel an kʼij. Lejat an iyaláb u ixkʼanal ani u pubel, por jajáꞌ yab in choꞌób xan ti. \v 28 An chabál jaꞌich nin ixkʼandhál an tʼayabláb ani in pubedhál. Okʼox u xeknal, u wixnal ani tayíl u walim. \v 29 Tam kin bajúch nin yéjnék an tʼayabláb, an dhabal neꞌech tám kin junkuntsích an tin walíl abal in bajúmalich an kʼij ka junkuwat. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta in itsích an mostasa \r (Mt. 13:31‑32; Lk. 13:18‑19) \p \v 30 In óntsi ti káw ani in ulu jeye enchéꞌ: \p ―Neꞌech jeye tu tʼiltsitsik kʼeꞌet ti junbaxtaláb abal tu óltsi xan tu takʼix na Dios. \v 31 In junwal jelt in itsích an mostasa. Jechéꞌ, jaꞌich an iyaláb xi más tsʼitsik xu tʼaynal techéꞌ ti kʼayꞌlá, \v 32 por tam tʼayadhich, u ixkʼanal ani u pubel más ké xi kʼeꞌet an tʼayablábtsik. In kóꞌyal tʼajat pakdhaꞌ in kʼweꞌél, in kóꞌyal tʼajat i chalam ani an chʼichintsik in tʼajál tajaꞌ nin pákʼw. \s1 Xantʼókʼi tu okʼtsix na Jesús kʼal i junbaxtaláb \r (Mt. 13:34‑35) \p \v 33 Anchanꞌ ti okʼtsintsik an ti tsubaxtaláb kʼal na Jesús. Yán i junbaxtaláb tʼiltsintsik jelti jechéꞌ abal ka okʼtsintsik xantikʼi kin ejtotsik kin exbay. \v 34 Tokot kʼal i junbaxtalábkʼi tin okʼtsaltsik, por nin exóbaliltsik, in wiltsal ejtal xowaꞌ in léꞌ kin ulu an junbaxtaláb tam kʼwajatichtsik kwetém. \s1 Na Jesús in kubdhaꞌ ti wawꞌnal an ikʼ ani ti múlákʼ an jaꞌ \r (Mt. 8:23‑27; Lk. 8:22‑25) \p \v 35 Tam ti dhamúch jachanꞌ a kʼítsá, in utsaꞌ enchéꞌ nin exóbaliltsik: \p ―Wana ku watʼey jun pakʼeꞌ pujal. \p \v 36 In jilaꞌ tám an atiklábtsik xi taꞌ ti kʼwajat bin wál an pujal ani kʼaletsik kʼal an tan xon ti kʼwajat balidh. Táꞌ jeye ti kʼwajat i atiklábtsik ba kʼeꞌet i tantsik ani kʼale jeye kin juniknaꞌ na Jesús. \v 37 Jun jikʼtowále ti tujey ti wawꞌnal jun i chapik ikʼ ani in múlákʼindhaꞌ an jaꞌ. Ochich an jaꞌ ban tan ke asta wéꞌich tʼajat ka tsʼutsich an tan kʼal an jaꞌ. \v 38 Na Jesús kʼwajat ti wayal ba jun i latsikʼláb tin kúx an tan. Bakyat tám kʼal nin exóbaliltsik ani utsan enchéꞌ: \p ―¡Okʼtsix! ¿Yabxeꞌ a ódhál ti kwenta max ku lupun? \p \v 39 Chʼakay tám na Jesús in kʼwiyaꞌ an ikʼ ani in utsaꞌ enchéꞌ an pujal: \p ―¡Ki chamkʼan! ¡Yabich ki kʼuchun! \p Támkʼi ti kublan ti wawꞌnal an ikʼ ani jilkʼon chamamadh tʼajat. \v 40 Utsan tám enchéꞌ an exóbaltsik kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi ta jikʼéltsik ani jantʼókʼi ti yabtsik tin belál? \p \v 41 Jikʼeytsik tʼajat ani u útsáxtsik jún ani jún enchéꞌ: \p ―¿Jantʼom awiltaláb in koꞌol jechéꞌ an inik abal u axtsinal tam kin tawnaꞌ an ikʼ ani an pujal? \c 5 \s1 An inik xi Gadara xi ochadh kʼal i atʼax ejattalábtsik \r (Mt. 8:28‑34; Lk. 8:26‑39) \p \v 1 Ulichtsik tám jun pakʼeꞌ pujal ban chabál xin bij Gadara. \v 2 Tam ti na Jesús exomich ti kalel ban tan, ulich jun i inik xi kʼwajat ochadh kʼal i atʼax ejattaláb. Jajáꞌ tál xon tu jolyáb an chemélomtsik \v 3 abal tajaꞌich u kʼwajíl; kom watʼats ti olmanékich, yabich u ejtowáb ka yakʼwan, nibal ka wikʼan kʼal i patʼál. \v 4 Yantalich wikʼtsidh tin akan ani tin kʼubak kʼal i patʼál, por táyidh in tʼapyal ani in muꞌwal an patʼál. Kʼal ni jun xitaꞌ tu ejtowáb ka átá. \v 5 Akal i kʼij u xeꞌchinal ti dhajnal ban chʼénlom, ban jólimtaláb ani in chʼojbédhál tinbáꞌ kʼal i tʼujub. \v 6 Tam ti ów chuꞌtat na Jesús, ájlách an inik abal kin utuknaꞌ ani tudhlan tin tamét. \v 7 Ani kawidh ti utsan enchéꞌ na Jesús: \p ―Jesús, xi Chakámláb kʼal na Dios xi púlek tʼajat, ¿jantʼéy a léꞌ kʼal nanáꞌ? Tu kontsal kʼal tin bij na Dios abal yab ti kin lej watʼpintsi an ti yajtsiktaláb. \p \v 8 Anchanꞌ tin ulu abal kʼwajatich ti usnal enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¡Atʼax ejattaláb, ki kale ba jechéꞌ an inik! \p \v 9 Konyat tám enchéꞌ an atʼax ejattaláb kʼal na Jesús: \p ―¿Jan ta bij? \p Jajáꞌ tókʼon enchéꞌ: \p ―Nanáꞌ u bij Lejión, kom yán tʼajat tu éb. \p \v 10 Pakabédhá tʼajat na Jesús kʼal jún ti éb an atʼax ejattaláb abal yab ka abantsik píl chabál ti kʼwajíl. \v 11 Kom taꞌ ti xeꞌech tajaꞌ utat ban chʼén yán i olom ti kʼapupúl, \v 12 pakabédhá na Jesús kʼal ejtal an atʼax ejattalábtsik enchéꞌ: \p ―Ti ku walkaꞌ ku ochich ban olomtsik xi núꞌ xeꞌech. \p \v 13 Tokʼontsat tám kʼal na Jesús xowaꞌ in konoytsik, kale tám an atʼax ejattalábtsik ban inik ani ochich ban olomtsik. Chab mil xónaꞌ in yaníl an olomtsik, bololól ti kʼale adhik ban chʼén, in petʼnaꞌ tinbáꞌ ban pujal ani tajaꞌ ti lupuntsik. \p \v 14 Ájláchtsik tám an belkol olomtsik, kʼale ban bitsow ani bin waltsik an bitsow abal kin tʼiltsi an atiklábtsik xantʼéy támun. An atiklábtsik xu kʼwajíl ba jachanꞌ an bitsow kʼaletsik tám kin chuꞌu xantʼéy támnék. \v 15 Tam ti ulichtsik xon ti kʼwajat na Jesús, chuꞌtat an inik xi teykómtewiꞌik kʼal an atʼax ejattalábtsik, buxúlichkʼi, xeketlidhich ani juntam anikʼijich. Jikʼey an atiklábtsik xi ulich ti telom. \v 16 Xin chuꞌutsik xantʼéy támun kʼal an inik xi kʼwajatwiꞌik teykómte kʼal an atʼax ejattalábtsik ani xantʼéy jeye támun kʼal an olomtsik, jaꞌich kʼál ti tʼiltsin an atiklábtsik xi ulich. \v 17 Tujey tám ti pakabédháb na Jesús kʼal an atiklábtsik abal ka kaléch ba jachanꞌ an chabál. \p \v 18 Tam ti na Jesús exomich ti ochel ban tan, an inik xi teykómtewiꞌik kʼal an atʼax ejattaláb in pakabédhaꞌ na Jesús abal ka júná jeye kʼal Jajáꞌ. \v 19 Por na Jesús yab in leꞌnaꞌ, tokot in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―Ki kʼaléch ta kʼimáꞌ xon ti kʼwajat na jaꞌúbtsik, ka tʼiltsi ejtal xantʼéy ti tʼajtsámal an Okʼóxláb ani xan ti kóꞌontsámal ti yajnantsixtaláb. \p \v 20 Kʼale an inik ani tujey tám kin tʼiltsi an atiklábtsik xu kʼwajíl ba xi láju an bitsowtsik xu takʼnal Dekápolis an ti pakdhaꞌ labidh labandhaxtaláb xowaꞌ tʼajtsin kʼal na Jesús. Tam tin achʼaꞌtsik xowaꞌ tʼiltsin, labantsik tʼajat. \s1 Nin tsidhánil na Jairo ani an mímláb xin taktsi tin kʼudhkʼúmil na Jesús \r (Mt. 9:18‑26; Lk. 8:40‑56) \p \v 21 Ochich tám na Jesús ban tan ani tam ti ulich juní jun pakʼeꞌ pujal, yán i atiklábtsik junkun wililíl xon ti kʼwajat na Jesús. \v 22 Ulich jun i inik xin bij ta Jairo xu okʼlek jeye ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb. Tam ti chuꞌtat na Jesús, tudhlan na Jairo tin tamét \v 23 ani pakabédhá enchéꞌ: \p ―Nu tsidhánil exomich ti chemel, jalaꞌ ka puntsi an ta kʼubak bin tʼuꞌúl abal ka jeley ani yab ka chemech. \p \v 24 Kʼale tám na Jesús kʼal na Jairo ani yán kʼale ti juniknax. Kʼal nin yaníl an atiklábtsik, u nichʼokʼnábich tʼajat na Jesús. \v 25 Táꞌ jeye ti kʼwajat jun i mímláb xin kidhbayámalich lajucháb i tamub ti yaꞌul kʼal i lakúmtaláb ani yab u jelél. \v 26 In watʼnámalich tʼajat yajtsik kʼal yán i ilálixtsik, in pakúmalich ejtal nin tumínal ti ilálnal, por yab u elábmél; más tokot yawꞌláchich. \v 27-28 An mímláb in achʼámal an pakdhaꞌ labidh labandhaxtaláb xin tʼajál na Jesús ani in chalpayal enchéꞌ: “Max ku ejto ku taktsi tin kʼudhkʼúmil, neꞌech kin jeley.” Jaxtám ti utey tin yaníl an atiklábtsik xi taꞌ ti tál, in utuknaꞌ na Jesús tin kúx ani in taktsi tin kʼudhkʼúmil. \v 29 Támkʼi ti kublan ti yaꞌul ani in choꞌóbnaꞌ abal jeléch. \v 30 Na Jesús in achʼaꞌ abal jeley jun xitaꞌ kʼal an chápláb xin koꞌol, chawꞌkʼin ani konoxin enchéꞌ: \p ―¿Jitaꞌ tin taktsi tu kʼudhkʼúmil? \p \v 31 Utsan tám enchéꞌ kʼal nin exóbaliltsik: \p ―A telálich pé jéꞌ kʼwajat yán i atiklábtsik ti kʼichʼkʼóm, ani ¿bél a konyal xitaꞌ ti takaꞌ? \p \v 32 Por na Jesús in teloloy putál abal kin chuꞌu xitam jáꞌ na takxinék. \v 33 Utey tám an mímláb ani tudhlan tin tamét na Jesús u wipipíl kʼal i jíkʼib abal in choꞌób xantʼéy támnék kʼal jajáꞌ. An mímláb in utsaꞌ ejtal na Jesús kʼal tin kwenta xowaꞌ in tʼajám. \v 34 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Mímláb, i jeley abal i belmách. Awil ki kʼaléch tsububudh a itsích, i jeléch kʼal an yawꞌlách xa koꞌolwiꞌik. \p \v 35 Tam ti na Jesús bél kʼwajat ti tʼilom, ulich cháb óx i iniktsik xi tál tin kʼimáꞌ na Jairo ani utsan enchéꞌ: \p ―Na tsidhánil chemech, yabich ka tʼojliy an Okʼtsix. \p \v 36 Na Jesús in achʼaꞌ xowaꞌ ulwat ani in utsaꞌ enchéꞌ na Jairo: \p ―Yab ki kʼwajay ta chalpax, ka belaꞌ tokot abal Nanáꞌ neꞌech ku ejto tu tolmiy. \p \v 37 Kʼale tám na Jesús kʼal na Jairo ani tokot in walkaꞌ ka junikná kʼal na Pedro, na Jakobo ani na Juan, nin kidháb na Jakobo. \v 38 Tam ti ulich bin kʼimáꞌ jachanꞌ an inik xu okʼlek ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb, in achʼaꞌ abal kʼíbalich tʼajat an ukʼil ani an dhajal abal chemech an tsidhan. \v 39 Ochich tám na Jesús ban altá ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi ta ukʼnaltsik ani ta dhajnaltsik? An tsidhan yab chemnek, u wayalkʼi ti kʼwajat. \p \v 40 Jajáꞌtsik in labídhnaꞌkʼi tokot na Jesús. Utsantsik tám kʼal na Jesús abal ka kale ejtal eléb, ochich ban altá xon ti kʼwajat an tsidhan junkímte kʼal an tátaꞌláb, an nánaꞌláb ani xi kʼalnek an ti junkiltsik. \v 41 In téynantsi tám tin kʼubak an tsidhan ani káwin arameo enchéꞌ: \p ―Talita, kumi. Ti tének káw, in léꞌ kin ulu: Tsidhan, ki chʼakay. \p \v 42 Támkʼi ti chʼakay ani beley jachanꞌ an tsidhan xin koꞌol lajucháb i tamub ani ejtaltsik xin chuꞌu jechéꞌ, labantsik tʼajat. \v 43 Por utsantsik tʼajat kʼal na Jesús abal yab xitaꞌ kin tʼiltsi xowaꞌ in tʼajaꞌ ani utsan kin pidhaꞌ ti kʼapul an tsidhan. \c 6 \s1 Tam ti na Jesús kʼwajat ban bitsow xi Nasaret \r (Mt. 13:53‑58; Lk. 4:16‑30) \p \v 1 Kale tám tajaꞌ na Jesús junkímte kʼal nin exóbaliltsik ani kʼale ban bitsow xon ti pubenek. \v 2 Tam tin bajúch nin kʼítsájil an koyóxnich, kʼale ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb ani kʼwajay ti okʼtsix. Kʼal yán i atiklábtsik ti axtsin xowaꞌ in ulu ani labantsik tʼajat. U útsáxtsik jún ani jún enchéꞌ: \p ―¿Jónꞌ ti kʼalnek kin exóbnaꞌ jechéꞌ xowaꞌ in okʼtsixnál? \p In ulutsik jeye: \p ¿Jantʼom witʼomtaláb xi jechéꞌ pidhnék ani jan tin tʼajál an labidh labandhaxtalábtsik? \p \v 3 In ulutsik jeye enchéꞌ: \p ¿Yabxeꞌ jaꞌich an dhakúm, nin chakámil na María, nin kidháb na Jakobo, na José, na Judas ani na Simón? ¿Yabxeꞌ techéꞌ jeye u kʼwajíl nin ixámtsik? \p Jaxtám tu pojkáb ani yab u beltsinal xowaꞌ in okʼtsixnál. \v 4 Por utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Putálkʼi tu kʼakʼnáb jun i tʼiltsix, tokotkʼi bin chabálil, kʼal nin kidhtaltsik ani kʼal xu kʼwajíltsik bin kʼimáꞌ ti yab u kʼakʼnáb. \p \v 5 Jaꞌich kʼal jechéꞌ tin kwenta ti yab in ejto na Jesús kin tʼajaꞌ ni jun i labidh labandhaxtaláb tajaꞌ bin bitsówil. Tokot in kʼwajbaꞌ nin kʼubak bin éb in ókʼ cháb óx i yaꞌultsik ani in jeldhaꞌ. \v 6 Laban tʼajat na Jesús abal yab beltsin kʼal jajáꞌtsik. Kale tám tajaꞌ, kʼale kin loniy an kwentsaltsik xi tajaꞌ utat ani in okʼtsitsik. \s1 Na Jesús in abaꞌ ti tʼiltsix nin exóbaliltsik \r (Mt. 10:5‑15; Lk. 9:1‑6) \p \v 7-8 In junku tám xi lajucháb an exóbaltsik ani in pidhaꞌ ti awiltaláb kin káldhantsi ti atʼax ejattaláb xitaꞌ kʼwajat teykómte kʼál. In abaꞌ chabtsik ti chabtsik abal kin tʼajaꞌ xowaꞌ utsan, por tam ti yabél kʼalnektsik, utsantsik abal yab kin júnaꞌ xataꞌ abal an bél; yab kin júnaꞌ i morrál, nibal i kʼapnél, nibal i tumín, tokot kin júnaꞌ jun in kwayab. \v 9 Utsantsik ke tokot kin júnaꞌ nin pajab xin pajbím ani nin kʼudhkʼúmil xin kʼwajbím, yab kin júnaꞌtsik cháb. \v 10 Utsantsik jeye enchéꞌ: \p ―Xowaꞌkich an kʼimádh xon ti ki bachʼwat, ki kʼwajay tajaꞌ asta kin bajaw xowkʼi neꞌech ki kale ba jachanꞌ an bitsow. \v 11 Max ki ulich ba jun i bitsow xon ti yab ki bachʼwat ani yab ti ki axtsitsik, ki kale, ka tiniy an pojodh xi palenek ba na akan jelti jun i exól abal kin choꞌóbnaꞌtsik ke yab alwaꞌ xan ti tʼajtsitsik ani ki kʼaletsik tám píl bitsow. Tsubax tu utsáltsik, ke tam kin bajaw xowkʼi neꞌech an lújundhaxtaláb, an atiklábtsik xi yab ti bachʼu xu kʼwajíltsik ba jachanꞌ an bitsow, más jaꞌ púlek an yajtsiktaláb neꞌech kin bachʼu ké an yajtsiktaláb xi neꞌech kin bachʼu an atiklábtsik xi kʼwajinek Sodoma ani xi Gomorra. \p \v 12 Kale tám nin exóbaliltsik an ti tʼiltsix ani in utsál an atiklábtsik abal kin jilaꞌichtsik ti walablom ani ka utéchtsik ba na Dios. \v 13 Yán tʼajat xin káldhantsitsik ti atʼax ejattaláb xi kʼwajattsik teykómte kʼál. Yán jeye i yaꞌultsik in majuy kʼal i aséyte ani jeley. \s1 Tam ti chemdhá na Juan xu Pujax \r (Mt. 14:1‑12; Lk. 9:7‑9) \p \v 14 An pulek takʼix Erodes in achʼaꞌ xowaꞌ in tʼajál na Jesús kom putálkʼi tu tʼilnal ejtal xowaꞌ in tʼajál. Jaxtám tin ulu enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ jaꞌich xónaꞌ na Juan xu Pujax, xi chemdhá ani xoꞌ ejnekich ti ít; jaxtám tin koꞌol an awiltaláb abal kin tʼajaꞌ an labidh labandhaxtalábtsik. \p \v 15 Xi kʼeꞌettsik in ulal enchéꞌ: \p ―Jaꞌich an tʼiltsix xin bij Elías. \p Taltsik in ulal: \p ―Jaꞌich jun i tʼiltsix jelti an wejeꞌ tʼiltsixtsik. \p \v 16 Tam ti na Erodes in achʼaꞌ xowaꞌ in ulal an atiklábtsik, in ulu tám enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ jaꞌich na Juan xu Pujax, xi nanáꞌ u abnaꞌ ka kotsin tin ókʼ ani xoꞌ ejnekich ti ít. \p \v 17 Xowaꞌ támnék jaꞌich jechéꞌ: na Erodes in abnámal ka balyat ban wikʼaxteꞌ na Juan xu Pujax wikʼadh kʼal i patʼál kʼal tin kwentakʼi na Erodías. Jechéꞌ na Erodías, kʼwajat tomkidh kʼal na Felipe, nin kidháb na Erodes, por na Erodes junkun kʼal jechéꞌ an mímláb ani in tʼajaꞌ tin tomtal. \v 18 Jaxtám ti utsan enchéꞌ na Erodes kʼal na Juan: \p ―Yab tʼajat alwaꞌ abal a tʼajámal ta tomtal na atmúl. \p \v 19 Na Erodías in atʼál tʼajat na Juan ani in léꞌ kin chemdhaꞌ, por yab in ejtowal \v 20 abal na Erodes in choꞌób alwaꞌ ke na Juan, jaꞌich jun i lujat inik ani tʼokat, jaxtám tin jikʼnál. Jaxtám ti yab in walkál ka chemdhá na Juan kʼal na Erodías. Maske na Erodes yab in lej exbantsal alwaꞌ xowaꞌ in ulal na Juan, u jilkʼonal tʼajat ti chalpax tam in axtsal an tin takʼixtal kʼal yantam i kulbétaláb. \v 21 Por na Erodías in elaꞌ an kʼij abal ka chemdhá na Juan, tam ti na Erodes in ajíbnaꞌ nin tamúbil ani tʼajtsin jun i pulek kʼapúxnich an pakdhaꞌ awiltaláb, an pakdhaꞌ okʼlek soldadotsik ani ejtal an ultaláb tʼójodhtsik xi Galilea. \v 22 Tam ti exomich an kʼapúch, ochich nin tsidhánil na Erodías ani bixmách. Na Erodes ani ejtal xi kanidhtsik, watʼats tin kulbetnaꞌ xan ti bixmách an tsidhan, jaxtám na Erodes tin utsaꞌ enchéꞌ an tsidhan: \p ―Ti kin kontsi xowaꞌ ka leꞌnaꞌ ani neꞌech tu pidhaꞌ. \p \v 23 Ani in utsaꞌ lej tsubax enchéꞌ: \p ―Neꞌech tu pidhaꞌ xowaꞌ ti kin kontsi, maske ti kin kontsi asta junax chʼejel an chabál xu takʼyal. \p \v 24 Kʼale tám an tsidhan kin konoy nin nánaꞌ ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―¿Jantʼéy ku kontsi? \p Utsan enchéꞌ kʼal nin nánaꞌ: \p ―Ka kontsi tin ókʼ na Juan xu Pujax. \p \v 25 Witsiy tám dhubatkʼi an tsidhan xon ti kʼwajat an pulek takʼix ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―U léꞌ ti kin pidhaꞌ xoꞌich balidh ba jun i talab nin ókʼ na Juan xu Pujax. \p \v 26 An pulek takʼix watʼats ti tʼeꞌpin tam tin achʼaꞌ xowaꞌ kontsin, por kom yab in leꞌnaꞌ ka jilkʼon tidhetál tin tamét an ajíblomtsik, koꞌol in tʼajaꞌ xowaꞌ kontsin. \v 27 An pulek takʼix in abaꞌ jun i soldado abal ka tsiꞌdhantsat támkʼi tin ókʼ na Juan. Kʼale tám jachanꞌ an soldado ban wikʼaxteꞌ ani in kotsi tin ókʼ na Juan. \v 28 Tsiꞌdhantsat tám ba jun i talab, pidhan an tsidhan ani an tsidhan in júntsi nin nánaꞌ. \p \v 29 Tam ti nin exóbaliltsik na Juan in choꞌóbnaꞌ xantʼéy in tamúmal na Juan, kʼale kin dhaytsi tin putálíl nin tʼuꞌúl ani in júnaꞌichtsik tám abal kin joliy. \s1 Na Jesús in kʼapundhaꞌ boꞌ mil i iniktsik \r (Mt. 14:13‑21; Lk. 9:10‑17; Jn. 6:1‑14) \p \v 30 Más tayíl, witsiy an abatwáletsik xon ti kʼwajat na Jesús ani in tʼiltsitsik xowaꞌ in tʼajámaltsik ani xowaꞌ in okʼtsixnámal. \v 31 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Wana xon ti yab xitaꞌ u kʼwajíl abal ki ejto jun wéꞌ tu koyol. \p Anchanꞌ ti utsantsik abal yán an atiklábtsik xu ulel ani xu kʼalel ani nibalich u jolkʼanaltsik ti kʼapul. \v 32 Balintsik tám ba jun i tan ani kʼale xon ti yab xitaꞌ u kʼwajíl abal kin ejtotsik ka kʼwajay kwetém. \v 33 Por kʼal yán ti chuꞌtat tam ti kʼaléchtsik ani exlá na Jesús abal taꞌ jeye ti neꞌech. Jaxtám an atiklábtsik xi tál ba putálkʼi an bitsowtsik, adhik ti kʼale xon ti neꞌech ka ulich na Jesús kʼal nin exóbaliltsik ani okʼoxtsik ti ulich. \v 34 Tam ti na Jesús kale ban tan, yánich tʼajat an atiklábtsik taꞌ ti kʼwajat tajaꞌ. In kóꞌontsi tʼajat ti yajnantsixtaláb abal kʼwajattsik jelti borrego xi yab in koꞌol xitaꞌ kʼál ti ka beletná. Ani yán xataꞌ okʼtsintsik kʼal na Jesús. \v 35 Tam ti wákléch, utey nin exóbaliltsik ani utsan enchéꞌ na Jesús: \p ―Exomich ti dhamul ani techéꞌ yab xitaꞌ u kʼwajíl. \v 36 Ka abaꞌ an atiklábtsik ban atátsik ani ban kwentsaltsik xi techéꞌ utat abal kin chʼaꞌay xantʼéy kin kʼapu, pos techéꞌ yab xataꞌ waꞌach xantʼéy kin kʼapu. \p \v 37 Por tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ka pidhaꞌ tatáꞌtsik ti kʼapul. \p An exóbaltsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Yab neꞌech ki ejto, pos neꞌech ki yéntsi cháb i boꞌ inik i denariotsik abal ki chʼayꞌtsi ti kʼapnél ejtal jechéꞌ an atiklábtsik. \p \v 38 Konyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jáy i pan a koꞌoltsik? Ki kʼale ka chuꞌu. \p Kʼaletsik tám kin chuꞌu ani tam ti witsiy in utsaꞌ enchéꞌ na Jesús: \p ―I koꞌol bóꞌ i pan ani cháb i toꞌol. \p \v 39 Na Jesús in abaꞌ nin exóbaliltsik abal kin utsaꞌ an atiklábtsik ka buxkan kweneꞌ ti kweneꞌ ban yax tóm, \v 40 ani buxkantsik tám ti kweneꞌtsik. Taltsik an kweneꞌ ti boꞌ inik, an xi kʼeꞌet an kweneꞌ ti chab inik láju. \v 41 In bachʼu tám na Jesús xi bóꞌ an pan ani xi cháb an toꞌol, in telaꞌ walkʼiꞌ ani in pidhaꞌ ti jalbintsixtaláb na Dios. Tam tin tʼajámich jechéꞌ, in pejaꞌ an pan ani in pidhaꞌich tám nin exóbaliltsik abal kin pidhaꞌ an atiklábtsik. Anchanꞌ jeye tin tʼajaꞌ kʼal xi cháb an toꞌol. \v 42 Ejtaltsik kʼapúch asta ajwé \v 43 ani bél junkuwat lajucháb i éx tsʼutsutsik kʼal an pejadh pan ani an pejadh toꞌol xi jilkʼonich. \v 44 Nin yaníl xi kʼapúchtsik, boꞌ mil i iniktsik. \s1 Na Jesús beley bin ebtsik an jaꞌ \r (Mt. 14:22‑27; Jn. 6:16‑21) \p \v 45 Tayíl, na Jesús in abaꞌ nin exóbaliltsik ka balin ban tan ani ka okxin ka kʼale jun pakʼeꞌ pujal ban bitsow Betsayda, lejat Jajáꞌ in abál an atiklábtsik ka kʼaléch tin kʼimáꞌ. \v 46 Tam tin talaꞌ abámich ka kʼaletsik, kʼadhiy ba jun i chʼén ti ól. \v 47 Tam ti akléch, an tan kʼwajatich junax chʼejel an pujal ani na Jesús jilkʼonék kwetém ban chabál. \v 48 Na Jesús in chuꞌu nin exóbaliltsik ti xaltsix kʼal yán i chápláb abal u nixkʼábtsik kʼal an chapik ikʼ ani jaxtám ti yab in ejtowaltsik kin beldhaꞌ an tan. Tam ti dhajaw akalich, na Jesús beley bin éb an jaꞌ asta xon talat ti kʼwajattsik ani walaꞌ ka jekʼwattsik. \v 49 Por tam ti chuꞌtat ti belal bin éb an jaꞌ, an exóbaltsik in chalpay max i labax ani dhájantsik. \v 50 Kʼal ejtal ti chuꞌtat ani jikʼeytsik tʼajat. Por Jajáꞌ in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―¡Ka likedhaꞌtsik tabáꞌ! Nanáꞌ, yab ki jikʼeytsik. \p \v 51 Ochichich tám na Jesús ban tan xon ti kʼwajattsik ani tsusbél ti kublan ti wawꞌnal an ikʼ. Nin exóbaliltsik laban tʼajat ani u jikʼéltsik \v 52 abal yabél in exbayámaltsik xantʼéy in léꞌ kin ulu tam tin yanedhaꞌ an pan, pos yabtsik tʼajat in ejtowal kin exbay. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ i yaꞌultsik ban chabál xi Jenesaret \r (Mt. 14:34‑36) \p \v 53 Tam tin watʼnaꞌichtsik an pujal, ulich ban chabál xin bij Jenesaret ani tajaꞌ tin wikʼaꞌ an tan tin wál an pujal. \v 54 Tokot ti kaletsik ban tan, dhubatkʼi ti exlá na Jesús. \v 55 An atiklábtsik xu kʼwajíl ba jachanꞌ an chabál, adhiktsik ti kʼale túkʼi túkʼi abal kin ikʼiꞌ an yaꞌultsik kwachat ban chayteꞌ ani kin júnaꞌ asta xon ti kin achʼaꞌ xeꞌech na Jesús. \v 56 Xontikʼi ka ochich ban tsʼitsik bitsow, ban pakdhaꞌ bitsow o ban kwentsaltsik, u pakabédháb abal kin walkaꞌ ka taktsin tin waltsik nin kʼudhkʼúmil kʼal an yaꞌultsik. Ejtaltsik xitaꞌ kʼál tu taknal, u jelél. \c 7 \s1 Xowaꞌ kʼál tu chʼóꞌnal ni ejattal \r (Mt. 15:1‑20) \p \v 1 Utukná tám na Jesús kʼal an fariseotsik ani kʼal cháb óx i okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés xi táltsik Jerusalén. \v 2 Jajáꞌtsik in chuꞌu ke taltsik nin exóbalil na Jesús u kʼapul yab tʼakadh nin kʼubak, jaxtám ti kawyattsik abal yab in tʼakaꞌtsik nin kʼubak xan ti yejat kin tʼajaꞌ. \v 3 (Pos an fariseotsik ani ejtal xi más an judíotsik, in wewkómtsal tin takʼixtal nin wejeꞌ pakéliltsik, yabtsik u kʼapul max yab kin tʼakaꞌ okʼox nin kʼubak yáníl. \v 4 Tam ka witsiytsik ti chʼaꞌum, max yabtsik in tʼakám nin kʼubak xan ti yejat kin tʼajaꞌ, yabtsik u kʼapul ani yán más xataꞌ xowaꞌ in ujnámaltsik in tʼajál. Aníl jeye, in tʼakáltsik an balixtaláb, an patʼál balixtaláb ani an koytaláb xon tu jedhkanal tam u kʼapul.) \v 5 Konyat tám enchéꞌ na Jesús kʼal an fariseotsik ani kʼal an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios: \p ―¿Jantʼókʼi na exóbaliltsik ti yab in óntsal kin wéwnantsi tin takʼixtal ni wejeꞌ pakéliltsik abal u kʼapultsik yab tʼakadh nin kʼubak? \p \v 6 Tókʼoyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¡Kʼambixtsik! Tsubax tʼajat tin ulu an tʼiltsix Isaías kʼal tatáꞌtsik ta kwenta, tam tin dhutsaꞌ enchéꞌ: \q1 Jechéꞌ an atiklábtsik kʼal in wiꞌkʼi tin kʼakʼnál, \q1 por nin ejattal ów tʼajat ti kʼwajat kʼal Nanáꞌ. \q1 \v 7 Yab xataꞌ in jalbíl xan tin kʼakʼnáltsik, \q1 pos tokot in okʼtsixnáltsik in takʼixtal i iniktsik. \m \v 8 Tatáꞌtsik yab a tʼajál ti kʼij nin takʼixtal na Dios abal tokot a wéwnál xowaꞌ in tʼajál an iniktsik. A tʼakáltsik an balixtaláb xa éynáltsik ka uxnaꞌ ani yán más xataꞌ a tʼajáltsik jelti jechéꞌ. \p \v 9 In óntsi ti káw na Jesús ani in utsaꞌtsik jeye enchéꞌ: \p ―Yab a tʼajáltsik ti kʼij nin takʼixtal na Dios abal a óntsaltsik tokot ka wéwnaꞌtsik xowaꞌ in tʼajál an iniktsik. \v 10 Pos na Moisés in ulu enchéꞌ: “Ka kʼakʼnaꞌ na tátaꞌ ani na nánaꞌ”, ani “Xitaꞌ kin odhbijiy nin tátaꞌ o nin nánaꞌ, yejat ka chemdhá.” \v 11 Por tatáꞌtsik a ulal ke jun xitaꞌ awil kin utsaꞌ enchéꞌ nin tátaꞌ o nin nánaꞌ: “Yabich neꞌech ku ejto tu tolmiy, pos ejtal xowaꞌ u koꞌol u pikbantsámalich a Dios.” \v 12 Ani max jun xitaꞌ kin utsaꞌ anchanꞌ nin pakéliltsik, a ulaltsik ke yabich tám yejat kin tolmiy. \v 13 Anchanꞌ, a tʼajálichtsik jelti max yab xataꞌ in jalbíl nin takʼixtal na Dios abal tokot a tʼajáltsik xowaꞌ i jiltsinék kʼal na wejeꞌ pakéliltsik. Jaꞌich tokot a okʼtsixnál ka tʼajan ani jechéꞌ yab in takʼixtal a Dios. Ani yán más xataꞌ a tʼajál jelti jechéꞌ. \p \v 14 In kaniy tám juní na Jesús ka utey an atiklábtsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ka achʼaꞌtsik alwaꞌ xowaꞌ neꞌech tu utsaꞌ ani ka exbaytsik. \v 15 An inik yab u chʼóꞌnal nin itsích kʼal xowaꞌ in kʼapal, u chʼóꞌnal kʼal xowaꞌ yab alwaꞌ in chalpayal tin itsích ani kin tʼajaꞌ. \v 16 Max a koꞌoltsik na ochʼoxtal alwaꞌ, ka exbaytsik xowaꞌ u ulal. \p \v 17 Tayíl, tam ti na Jesús in jilaꞌich an atiklábtsik ani ochich ban atá, utsan tám kʼal nin exóbaliltsik kin wilaꞌ an junbaxtaláb xin ulu. \v 18 Utsantsik enchéꞌ: \p ―¿Yabxeꞌ teye a exbayámaltsik? ¿Yabxeꞌ a choꞌóbtsik ke ni jun xitaꞌ yab u chʼóꞌnal nin itsích kʼal xowaꞌ in kʼapal? \v 19 An kʼapnél yab u ochel bin itsích an inik, u kʼalel bin tsukul ani tayíl neꞌech kin wakʼlaꞌ alteꞌ. \p Anchanꞌ tin ulu na Jesús abal kin xalkʼaꞌ ke xowaꞌkich an kʼapnél yab tu chʼoꞌtsal an ti itsích. \v 20 In ulu jeye enchéꞌ: \p ―U chʼóꞌnal nin itsích an inik kʼal xowaꞌ in chalpayal yab alwaꞌ ani kin tʼajaꞌ. \v 21 Pos xowaꞌ kʼwajat alkʼidh bin itsích an iniktsik, jaꞌich kʼál tu tʼajnal kin kóꞌoy an atʼax chalab. Kʼal jachanꞌ an atʼax chalab, kʼál tu tʼajnal ka junkun kʼal xi yab in tomtal. Waꞌach jeye xi yab u tomkinal, u aniꞌ junkunalkʼi. Waꞌach xu chemdhax, \v 22 xu kwéꞌ, xi chʼeꞌneꞌ, xin tʼajtsal ti atʼaxtaláb xi kʼeꞌet, xu kʼambix, xin jilál tinbáꞌ ka óxná kʼal xowaꞌkich i atʼaxtaláb, xin telál kʼal i chákub xowaꞌ in koꞌol kʼeꞌet, xu tʼilom yab exbadh, xin tʼekʼál tinbáꞌ ani xi yab lujat in chalab. \v 23 Ejtal jechéꞌ xowaꞌ yab alwaꞌ, u tujél bin itsích an iniktsik ani tam kin tʼajaꞌ, u jilkʼonalich tám chʼoꞌodh nin itsích kʼal an walastaláb. \s1 Belan na Jesús kʼal jun i mímláb xi yab u israelita \r (Mt. 15:21‑28) \p \v 24 Kale tám tajaꞌ na Jesús ani kʼale ban chabál xi Tiro ani Sidón. Tam ti ulich tajaꞌ, ochich ba jun i atá abal yab in léꞌ ka choꞌóbná max tajaꞌ ti kʼwajat, por yab in ejto ka chinkʼon. \v 25 Abal jun i mímláb xin koꞌol jun in tsidhánil ochadh kʼal i atʼax ejattaláb in choꞌóbnaꞌ ke taꞌ ti kʼwajat tajaꞌ, tsích ani tudhlan tin tamét na Jesús. \v 26 Jechéꞌ an mímláb yab u israelita, jajáꞌ Sirofenisia in chabálil. Pakabédhá na Jesús kʼal an mímláb abal ka káldhantsat an ti atʼax ejattaláb xi kʼál ti ochadh nin tsidhánil. \v 27 Por utsan enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ka walkaꞌ okʼox ka kʼapúch an chakamtsik, pos yab alwaꞌ ki kʼántsi ti kʼapnél an chakamtsik ani ki pidhaꞌ an pikʼoꞌtsik. \p \v 28 Tókʼon enchéꞌ an mímláb: \p ―Ajátik, tsubax xowaꞌ a ulal. Xi tál píl bitsow jelti nanáꞌ u usnal kʼal tatáꞌtsik abal i junwal jelti an pikʼoꞌ, por asta an pikʼoꞌtsik xi kʼwajat tin ál an mesa, in kʼapal xowaꞌ u kwajlanal muꞌax tam exom ti kʼapul an chakamtsik. \p \v 29 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Alwaꞌ tʼajat xan ta tókʼon; jaxtám, awil ki kʼaléch, pos an atʼax ejattaláb kalnekich ba na tsidhánil. \p \v 30 Tam ti an mímláb witsiy tin kʼimáꞌ, in elaꞌ nin tsidhánil kwachálkʼijich bin waytal abal an atʼax ejattaláb, kalnekich. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ jun i inik xi yab u ochʼox ani yab tʼokat u káw \p \v 31 Kale na Jesús ban bitsow xi Tiro, watʼey Sidón, bin chabáliltsik jeye xi láju an bitsowtsik xin bij Dekápolis ani ulich ban pujal xi Galilea. \v 32 Uldhantsat tajaꞌ jun i inik xi yab u ochʼox ani yab in ejtowal ti káw alwaꞌ ani pakabédhá kin kʼwajbaꞌ nin kʼubak ban inik. \v 33 Na Jesús in júnaꞌ pílkʼi xon ti yab waꞌach an atiklábtsik ani in xaptsi tin tsʼútsbixtal bin xuchuntsik, in tubkay nin kʼubak ani in taktsi kʼál tin lekʼáb. \v 34 In telaꞌ tám walkʼiꞌ, dhutsutsun asta tin itsích ani in utsaꞌ enchéꞌ an inik: \p ―¡Efata! ―Jechéꞌ an káw in léꞌ kin ulu: ¡Ki jakʼpin! \p \v 35 Támkʼi jachanꞌ ti ochʼxin an inik ani in ejtóch ti káw alwaꞌ. \v 36 Utsantsik kʼal na Jesús abal yab kin tʼiltsi ni jun xitaꞌ xowaꞌ in tʼajaꞌ, por yabtsik in tʼajaꞌ ti kʼij, más tokot in tʼiláltsik. \v 37 Xin achʼáltsik, u labnaltsik tʼajat ani in ulaltsik enchéꞌ: \p ―Ejtal xowaꞌ in tʼajál, alwaꞌ tʼajat; asta xi yab u ochʼox in ochʼxindhál ani an móꞌtsik in káwindhál. \c 8 \s1 Na Jesús in kʼapundhaꞌ cheꞌ mil i iniktsik \r (Mt. 15:32‑39) \p \v 1 Tam ti jachanꞌ i kʼij, junkunék yán i atiklábtsik ani tam ti yabich in koꞌoltsik xataꞌ kin kʼapu, na Jesús in kaniy ka utey nin exóbaliltsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p \v 2 ―U yajnantsal tʼajat jechéꞌ an atiklábtsik abal kʼwajinekich óx a kʼítsá kʼal Nanáꞌ ani xoꞌ yabich in koꞌol xataꞌ kin kʼaputsik. \v 3 Max ku abaꞌich ka kʼaletsik tin kʼimáꞌ anchanꞌ yab kʼapúmadh, neꞌech ka palmétsik ti bél kʼal an kʼaꞌínab abal taltsik owdhaꞌ tʼajat ti tál. \p \v 4 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal nin exóbaliltsik: \p ―¿Por jónꞌ ti neꞌech ki elaꞌ an kʼapnél abal ki kʼapundhaꞌ techéꞌ xon ti yab xitaꞌ u kʼwajíl? \p \v 5 Konyattsik tám kʼal na Jesús: \p ―¿Jáy i pan a koꞌoltsik? \p Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Búk. \p \v 6 Utsan tám an atiklábtsik kʼal na Jesús ka buxkan chabál. Na Jesús in bachʼu tám xi búk an pan, in pidhaꞌ ti jalbintsixtaláb na Dios, in pejaꞌ ani in pidhaꞌ nin exóbaliltsik abal kin pidhaꞌ an atiklábtsik. \v 7 Táꞌ jeye tin koꞌol cháb óx i tsʼitsik toꞌol ani anílkʼi jeye tin tʼajaꞌ jelt xan tin tʼajaꞌ kʼal an pan, in pidhaꞌ ti jalbintsixtaláb na Dios ani in pidhaꞌ nin exóbaliltsik abal kin pidhaꞌ an atiklábtsik. \v 8 Ejtal kʼapúchtsik asta ajwé. Tayíl, nin exóbaliltsik in tsʼutsiy búk i tʼoknal kʼal in pejmats an kʼapnél xi jilkʼon. \v 9 Wéꞌich xónaꞌ cheꞌ mil i atiklábtsik xi kʼapúch. Tayíl abanichtsik tám kʼal na Jesús abal ka kʼaléch. \v 10 Balin tám na Jesús ban tan kʼal nin exóbaliltsik ani kʼale ban chabál xin bij Dalmanuta. \s1 An fariseotsik in konyal jun i labidh labandhaxtaláb abal ti exól \r (Mt. 16:1‑4; Lk. 12:54‑56) \p \v 11 Ulich tám an fariseotsik ani in tuju ti káwlíx kʼal na Jesús. Ani abal ka taktamiyat na Jesús, u kontsinal kin tʼajaꞌ jun i labidh labandhaxtaláb abal kin xalkʼaꞌ ke tsubax lejtal kʼal a Dios ti abadh. \v 12 Dhutsutsun tám na Jesús tin ejattal kʼal yantam i tʼeꞌpintaláb ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi tin kontsaltsik ku tʼajaꞌ i labidh labandhaxtaláb? Tsubax tu utsáltsik, ke ni jun i labidh labandhaxtaláb yab neꞌech ku tʼajaꞌ ta taméttsik. \p \v 13 In jilonaꞌtsik tám tajaꞌ, balin ban tan ani watʼey kʼal nin exóbaliltsik jun pakʼeꞌ pujal. \s1 Nin okʼtsixtal an fariseotsik xin junwal jelti an jilbédhaxtaláb kʼoye \r (Mt. 16:5‑12) \p \v 14 Nin exóbaliltsik na Jesús yab in chalpay kin júnaꞌtsik i pan, jún tokot i pan taꞌ tin koꞌoltsik ban tan. \v 15 Takʼyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ka kóꞌoytsik i kwenta kʼal nin okʼtsixtal an fariseotsik ani kʼal nin okʼtsixtal na Erodes xin junwal jelti an jilbédhaxtaláb kʼoye. \p \v 16 Tujey tám an exóbaltsik ti útsáx jún ani jún enchéꞌ: \p ―¿Awxeꞌ tu utsál jechéꞌ abal yab i tsiꞌdhaꞌ an pan? \p \v 17 Na Jesús in choꞌóbnaꞌ xantʼéy in ulaltsik, jaxtám tin utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi ta kʼwajat ta útsáxtsik ke yab a tsiꞌdhám i pan? ¿Yabxeꞌ tʼajat a exbayaltsik? ¿Bélxeꞌ tʼajat tʼojláb ka exbaytsik? \v 18 A koꞌoltsik a wal ani a ochʼoxtal, ¡por jáykʼi max yabtsik i chuꞌux nibal i ochʼox! ¿Yabxeꞌ a tʼílómtsik? \v 19 Tam tu pejaꞌ xi bóꞌ an pan abal xi boꞌ mil an atiklábtsik, ¿jáy i éx a tsʼutsiytsik kʼal xi jilkʼon? \p Tókʼontsik enchéꞌ: \p ―Lajucháb. \p \v 20 Utsantsik jeye enchéꞌ: \p ―Ani tam tu muꞌu jeye xi búk an pan abal xi cheꞌ mil an atiklábtsik, ¿jáy i tʼoknaltsik a tsʼutsiy kʼal xi jilkʼon? \p Tókʼontsik enchéꞌ: \p ―Búk. \p \v 21 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Yabxeꞌ bél a exbayaltsik? \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ jun i jokʼol ban bitsow xi Betsayda \p \v 22 Tayíl, ulichtsik ban bitsow xi Betsayda, tsiꞌdhantsat na Jesús jun i jokʼol kʼal cháb óx i atiklábtsik ani pakabédhá kin takaꞌ jachanꞌ an jokʼol abal ka chuꞌxin. \v 23 In lotʼokʼnaꞌ tám an jokʼol ani in káldhaꞌ ban kwentsal. In ijlintsi tin wal an jokʼol, in kʼwajbantsi tin kʼubak bin éb nin wal an jokʼol ani in konoy max in chuꞌtalich xataꞌ. \v 24 An jokʼol chuꞌxinich tám ani in ulu enchéꞌ: \p ―U chuꞌtal an iniktsik, por jáykʼi i teꞌ, por u belaltsik. \p \v 25 In kʼwajbaꞌ tám juní na Jesús nin kʼubak bin éb in wal an jokʼol, chuꞌxinich tám alwaꞌ an inik ani jelnek alwaꞌ ti jilkʼon. Ejtalich tám in chuꞌtal alwaꞌ. \v 26 Abanich tám tin kʼimáꞌ kʼal na Jesús ani utsan enchéꞌ: \p ―Yab ki ochich ban kwentsal, nibal xitaꞌ ka óltsi xi tajaꞌtsik xantʼéy tu tʼajtsi. \s1 Na Pedro in ulu ke na Jesús jaꞌich an Kristo \r (Mt. 16:13‑20; Lk. 9:18‑21) \p \v 27 Tayíl, kʼale na Jesús kʼal nin exóbaliltsik ban kwentsaltsik xi kʼwajat wililíl Sesarea, an bitsow xu takʼnal Filipo. Tam ti neꞌechtsik ti bél, in konoy enchéꞌ nin exóbaliltsik: \p ―Kʼal an atiklábtsik, ¿jitaꞌ pé tin usnal ke Nanáꞌ neye? \p \v 28 Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Taltsik in ulal ke Tatáꞌ i Juan xu Pujax, taltsik in ulal ke i Elías xi xeꞌchinék ti tʼiltsix ti wejeꞌ ani xi kʼeꞌettsik in ulal ke Tatáꞌ jaꞌich jun ti éb xi kʼeꞌet an tʼiltsixtsik. \p \v 29 Konyattsik tám juní enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ani tatáꞌtsik, ¿jitaꞌ ta ulaltsik ke Nanáꞌ neye? \p Tókʼoyat kʼal na Pedro ani utsan enchéꞌ: \p ―Tatáꞌ i Kristo, xi takudh kʼal na Dios abal ta takʼix. \p \v 30 Por utsantsik kʼal na Jesús abal yab kin tʼiltsitsik jechéꞌ ni jun xitaꞌ. \s1 Na Jesús in ulu abal neꞌech ka chemdhá \r (Mt. 16:21‑28; Lk. 9:22‑27) \p \v 31 Tujey tám ti óltsinaltsik kʼal na Jesús xantʼéy neꞌech kin tamu Jajáꞌ. Utsantsik enchéꞌ: \p ―Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech ku watʼnaꞌ yán xataꞌ yajtsik. Neꞌech kin pojká kʼal an pakdhaꞌ tʼójodh, kʼal an okʼlek páleꞌtsik ani kʼal an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés. Neꞌech kin chemdhá, por tin óxláb a kʼítsá neꞌech kin ejech ti ít. \p \v 32 Ejtal jechéꞌ tajax tʼajat ti utsantsik, jaxtám na Pedro tin júnaꞌ pílkʼi na Jesús ani in kʼwiyaꞌ abal kʼwajat in chalpayal ke anchanꞌ neꞌech ka tʼajtsin. \v 33 Por na Jesús chawꞌkʼin kin telaꞌ xi más an exóbaltsik ani in kʼwiyaꞌ na Pedro enchéꞌ: \p ―¡Ki wixkʼin techéꞌ lej atʼax! Tatáꞌ yab a chalpayal xan ti na Dios tin chalpayal, tokot a chalpayal xan tin chalpayal an iniktsik. \p \v 34 In kaniytsik tám na Jesús ka utey an atiklábtsik ani nin exóbaliltsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Max jun xitaꞌ in léꞌ ti kin wéwnaꞌ, yab kin ajay tinbáꞌ ani yab kin ódhaꞌ ti kwenta maske ka chemdhá. \v 35 Pos max jun xitaꞌ in léꞌ kin loꞌo nin xeꞌchintal, neꞌech kin kʼibdhaꞌ, por xitaꞌ kin jilaꞌ tinbáꞌ ka chemdhá kʼal Nanáꞌkʼi tu kwenta ani kʼal tin kwenta an alwaꞌ tʼilab, neꞌech kin loꞌo. \v 36 ¿Jantʼó ti alwaꞌ abal jun xitaꞌ, max kin bajaw kin kóꞌoy ejtal xowaꞌ waꞌach ban kʼayꞌlá ani kin kʼibdhaꞌ nin ejattal ban kʼibeltaláb? \v 37 O ¿jantʼéy neꞌech kin ejto kin pidhnaꞌ an inik abal kin loꞌo nin ejattal? \v 38 Max jun xitaꞌ kin tidhenaꞌ tin tʼilaꞌ ani kin tidhenaꞌ jeye kin tʼilaꞌ nu okʼtsixtal tin tamét an atiklábtsik xi atʼax ani u walablom xi xoꞌ waꞌach, tám, Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech neye kin tidhebé kʼal jajáꞌ tam kin witsiy kʼal ejtal in pulek labidh tʼokát nu Tátaꞌ ani in junkímte kʼal an tʼokat abatwáletsik. \c 9 \p \v 1 Utsantsik jeye enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tsubax tu utsáltsik ke taltsik xi xoꞌ techéꞌ i kʼwajat, yab neꞌech ki chemech asta ka chuꞌutsik ti takʼix na Dios kʼal ejtal nin cháp. \s1 Tam ti na Jesús in jalkʼuy tinbáꞌ \r (Mt. 17:1‑13; Lk. 9:28‑36) \p \v 2 Akak a kʼítsá más tayíl, na Jesús junax kʼal na Pedro, na Jakobo ani na Juan, kʼadhiytsik ba jun i tʼekʼat chʼén. Tam ti tajaꞌich ti kʼwajattsik, na Jesús in jalkʼuy tinbáꞌ. \v 3 Nin kʼudhkʼúmil chʼaxkʼin ani dhakniꞌbé tʼajat jelti an chám; dhakniꞌbé tʼajat, ke ni jun i pakʼwtsix xi techéꞌ ti kʼayꞌlá yab neꞌech kin ejto kin dhakniꞌbédhaꞌ jelt xan ti dhakniꞌbé nin kʼudhkʼúmil na Jesús. \v 4 An exóbaltsik in chuꞌu jeye na Elías ani na Moisés ti tʼilolól kʼal na Jesús. \v 5 Utsan tám enchéꞌ na Jesús kʼal na Pedro: \p ―Okʼtsix, ¡alwaꞌ tʼajat abal techéꞌ u kʼwajat! Neꞌech ki tʼajaꞌ óx i padhel, jún abal Tatáꞌ, jún abal na Moisés ani jún abal na Elías. \p \v 6 Anchanꞌ ti kʼwajat ti káw abal jajáꞌ ani nin kidhtaltsik jikʼenektsik tʼajat ani na Pedro yab in choꞌób xantʼéy kʼwajat in ulal. \v 7 Chaꞌkan tám jun i tokow xon ti jajáꞌtsik kʼwajat ani dhabyattsik, achʼatmé jun i káwintaláb ban tokow ani xu káw, in ulu enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ jaꞌich nu Chakámil xu kʼanidhál tʼajat, ka exbantsitsik xowaꞌ Jajáꞌ in ulal. \p \v 8 Támkʼi, tam tin telaꞌtsik wililíl, yab xitaꞌ más in chuꞌu, tokot kwetém na Jesús. \p \v 9 Tam ti exomichtsik ti paꞌíl ban chʼén, utsantsik kʼal na Jesús abal yab xitaꞌ kin tʼiltsi xowaꞌ in chuꞌúmaltsik asta tam Jajáꞌ, xi abadh abal ka wenkʼon jeye ti inik ka ejech ti ít. \v 10 Anchanꞌ tin tʼajaꞌtsik xan ti utsan ani ni jun xitaꞌ yab in tʼiltsitsik; por jajáꞌtsik echʼekʼi u kónóx xantʼéy in léꞌ kin ulu tam ti kʼwajat in ulal ke neꞌech ka ejech ti ít. \v 11 In konoytsik tám enchéꞌ na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi tin ulal an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés ke yejat ka tsích okʼox na Elías? \p \v 12 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tsubax kʼejle ke na Elías neꞌech ka tsích okʼox ani neꞌech kin lejkiy ti ít ejtal xowaꞌ waꞌach. In ulal jeye an Tʼokat Dhuslab ke Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech ku watʼnaꞌ tʼajat yajtsik ani neꞌech kin pojká. \v 13 Por tsubax tu utsáltsik ke na Elías tsiꞌnekich ani tʼajtsin kʼal an iniktsik xan ti ka leꞌná, jelt xan tin ulal an Tʼokat Dhuslab ke neꞌech kin tamu. \s1 Na Jesús in káldhantsi ti atʼax ejattaláb jun i kwitól \r (Mt. 17:14‑21; Lk. 9:37‑43) \p \v 14 Tam ti witsiytsik xon ti kʼwajat xi más an exóbaltsik, in chuꞌu yán i atiklábtsik wililíl xon ti kʼwajattsik ani taꞌ jeye ti kʼwajat ti káwlíx kʼal jajáꞌtsik i okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés. \v 15 Tam ti chuꞌtat na Jesús, labantsik tʼajat ani kʼaletsik adhik ti chapnédhom. \v 16 Konyattsik tám kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼéy i kʼwajat a káwlíxnál kʼal jajáꞌtsik? \p \v 17 Tókʼon tám jún xi tajaꞌ jeye ti kʼwajat: \p ―Okʼtsix, jéꞌ tu tsiꞌdhantsámal tu kwitólil abal kʼwajat teykómte kʼal jun i atʼax ejattaláb ani móꞌbédhats. \v 18 Tam ka bajujuyat xontikʼi ti xeꞌech, u wipipindháb, u dhopopól in ijil, u rechʼechʼél in kamab ani u jilkʼonal teytemadh. U utsámalich na exóbaliltsik abal kin káldhantsi an ti atʼax ejattaláb por yabtsik in ejtóm. \p \v 19 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¡Atiklábtsik xi jechéꞌ i kʼij, yab lejtal tʼajat i belomtsik! ¿Asta jowkʼi koꞌol kin kʼwajay kʼal tatáꞌtsik? ¿Asta jowkʼi koꞌol tu kuxuytsik? Ka tsiꞌdhaꞌ techéꞌ an kwitól. \p \v 20 Utuntsat tám ani tam ti chuꞌtat na Jesús kʼal an atʼax ejattaláb, wipipindhá tám an kwitól. Kwajlá chabál, tʼúlíkʼin ani u dhopopól in ijil bin wiꞌ. \v 21 Konyat tám an tátaꞌláb kʼal na Jesús: \p ―¿Jáyich i kʼij in koꞌol ti kʼwajat anchanꞌ? \p Tókʼon enchéꞌ an tátaꞌláb: \p ―Asta ti chipíl. \v 22 Yantalich an atʼax ejattaláb in tʼajám ka kwajlan ba kʼamal o ba jaꞌ abal kin chemdhaꞌ. Ti ku yajnantsi weye ani ti ku tolmiy max ka ejto. \p \v 23 Utsan tám kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi tin utsál max ka ejto? Ejtal u tʼájnal max jún u belom lejtal. \p \v 24 In ulu tám kawidh enchéꞌ an tátaꞌláb: \p ―In belomich, por ti kin tolmiy neye abal kin belmách más. \p \v 25 Tam tin chuꞌu na Jesús ke exom tʼajat ti junkunal an atiklábtsik, in kʼwiyaꞌ an atʼax ejattaláb enchéꞌ: \p ―Atʼax ejattaláb, xa koꞌol jechéꞌ an kwitól u móꞌ ani yab u ochʼox, tu utsál ki kale ba jajáꞌ ani yab ki witsiy ka ochaꞌ. \p \v 26 An atʼax ejattaláb in tʼajaꞌ ka dhájan an kwitól, in wipipindhaꞌ chapik ti ít ani kaléch tám ba jachanꞌ an kwitól. An kwitól jilkʼon kwachál jelti max chemnek. Jaxtám ti yán in ulutsik ke chemchich. \v 27 Por na Jesús in téynaꞌ an kwitól bin kʼubak ani in tolmiy ka chʼakay. \p \v 28 Tayíl, tam ti kʼwajatichtsik kwetém ba jun i atá, konyat enchéꞌ na Jesús kʼal nin exóbaliltsik: \p ―¿Jantʼókʼi wawáꞌ ti yab i ejto ki káldhaꞌ an atʼax ejattaláb? \p \v 29 Tókʼoyattsik enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ an atʼax ejattaláb ani xi más nin kidhtaltsik tokot u kalel tam jún ka ólan ani ka kʼílin. \s1 Na Jesús in ulu juní ke neꞌech ka chemdhá \r (Mt. 17:22‑23; Lk. 9:43‑45) \p \v 30 Tam ti kaletsik tajaꞌ, watʼeytsik Galilea. Na Jesús yab in leꞌnaꞌ ka choꞌóbná kʼal ni jun xitaꞌ xon ti kʼwajat, \v 31 abal Jajáꞌ kʼwajat in okʼtsal nin exóbaliltsik ani in utsáltsik enchéꞌ: \p ―Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin pidhná ban walbidh iniktsik abal kin chemdhá, por tin óxláb a kʼítsá neꞌech kin ejech ti ít. \p \v 32 An exóbaltsik yab in exbay xantʼéy kʼwajattsik ti usnal ani in jikʼnáltsik kin konoy ka wiltsin. \s1 Na Jesús in okʼtsixnál xitaꞌ jáꞌ na más ultaláb \r (Mt. 18:1‑5; Lk. 9:46‑48) \p \v 33 Ulichtsik tám ban bitsow xin bij Kapernaúm ani tam ti kʼwajatich ban atá, na Jesús in konoy enchéꞌ nin exóbaliltsik: \p ―¿Jantʼéy i kʼwajaytsik ta útsáxtsik ti bél? \p \v 34 Por yab tókʼontsik, kom kʼwajinektsik ti káwlíx abal in léꞌ kin choꞌóbnaꞌ xitaꞌ jáꞌ na más ultaláb xi jajáꞌtsik. \v 35 Buxkan tám na Jesús, in kaniy ka utey xi lajucháb an exóbaltsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Max jun xitaꞌ in léꞌ ka kʼwajay más ultaláb, yejat tʼajat kin chaꞌkaꞌ tinbáꞌ ani kin tʼójontsi ejtalkʼitsik. \p \v 36 In yakʼwanaꞌ tám jun i chakam kwitól, in kʼwajbaꞌ junax chʼejel xon ti kʼwajattsik, in mulukʼnaꞌ ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p \v 37 ―Max jun xitaꞌ kin bachʼu ani kin beletnaꞌ jun i chakam kwitól jelti jechéꞌ kʼal Nanáꞌ tu bij, Nanáꞌ tin bachʼwal ani xitaꞌ ti kin bachʼu Nanáꞌ, yab Nanáꞌkʼi tin bachʼwal, in bachʼwalich jeye na Dios xi tin abámal. \s1 Xitaꞌ yab tu atʼál, junax kʼal wawáꞌ \r (Lk. 9:49‑50; Mt. 10:42) \p \v 38 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Juan: \p ―Okʼtsix, i chuꞌu jun i inik xin káldhál i atʼax ejattaláb kʼal tin awiltal na bij, por i taxkʼantsi abal jajáꞌ yab xeꞌech kʼal wawáꞌ. \p \v 39 Por na Jesús in ulu enchéꞌ: \p ―Yab ka taxkʼantsitsik, pos xitaꞌ in tʼajál i labidh labandhaxtaláb kʼal tin awiltal nu bij, yab neꞌech kin ejto kin ulu tayíl ke Nanáꞌ yab in alwaꞌ inik. \v 40 Pos xitaꞌ yab tu atʼál, junax kʼal wawáꞌ. \v 41 Xitaꞌkich ti ki pidhaꞌ jun tuꞌ ti jaꞌ ka uchʼaꞌ kʼal Nanáꞌ tu kwenta abal i junax kʼal Nanáꞌ, tu utsáltsik tsubax ke neꞌech ka pidhan ti jalbintsixtaláb kʼal na Dios. \s1 Ka kóꞌoytsik i kwenta abal yab ka walaꞌ \r (Mt. 18:6‑9; Lk. 17:1‑2) \p \v 42 ʼTu utsáltsik jeye, xitaꞌ kin walbindhaꞌ jún ti éb jechéꞌ an chakamtsik xi tin belálichtsik, yán an yajtsiktaláb neꞌech ka pidhan. Más alwaꞌ abal an walbindhom ka wikʼtsin bin núkʼ jun i yejcheꞌ chaꞌ tʼujub ani ka petʼná ban pujal abal ka luyꞌchin. \v 43 Max na kʼubak ti walbindhál, ka muchʼiy; pos más alwaꞌ ki ochich ban xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal kʼal jún tokot a kʼubak ani yab kʼal chablam na kʼubak ki petʼná ban kʼibeltaláb xon ti an kʼamal yab jaykʼi u tepel. \v 44 Xi neꞌechtsik tajaꞌ, neꞌech ka kʼapattsik kʼal an dhúm xi yab jaykʼi u chemel ani neꞌech jeye ka tʼaꞌaytsik kʼal an kʼamal xi yab jaykʼi u tepel. \v 45 Max na akan ti walbindhál, ka muchʼiy; pos más alwaꞌ ki ochich ban xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal kʼal jún tokot a akan ani yab kʼal chablam na akan ki petʼná ban kʼibeltaláb xon ti an kʼamal yab jaykʼi u tepel. \v 46 Xi neꞌechtsik tajaꞌ, neꞌech ka kʼapattsik kʼal an dhúm xi yab jaykʼi u chemel ani neꞌech ka tʼaꞌaytsik kʼal an kʼamal xi yab jaykʼi u tepel. \v 47 Max na wal ti walbindhál, ka jixaꞌ; pos más alwaꞌ ki ochich xon tu takʼix na Dios kʼal jún tokot a wal ani yab kʼal chablam na wal ki petʼná ban kʼibeltaláb. \v 48 Xi neꞌechtsik tajaꞌ, neꞌech ka kʼapattsik kʼal an dhúm xi yab jaykʼi u chemel ani neꞌech ka tʼaꞌaytsik kʼal an kʼamal xi yab jaykʼi u tepel. \p \v 49 ʼEjtal xitaꞌ kin belaꞌ na Dios neꞌech ka tʼokwattsik kʼal an yajtsiktaláb, jelt in yájtsík an kʼamal. Pos anchanꞌ jeye, nin tʼuꞌúl an koꞌnél xu pikbantsáb na Dios, okʼox u chʼapniyáb abal ka tʼokwat. \v 50 An atʼem alwaꞌ, por max ka xawꞌmé, ni jun xitaꞌ yab neꞌech kin ejto kin chʼapmédhaꞌ. Ki kʼwajaytsik echʼekʼi jelti an atʼem ani ki kʼwajaytsik kʼijidh jún ani jún. \c 10 \s1 Na Jesús u okʼtsix kʼal tin kwenta an jíláxtaláb \r (Mt. 19:1‑12; Lk. 16:18) \p \v 1 Kale tám na Jesús ban bitsow xi Kapernaúm ani kʼale ban chabál xi Judea ani ban chabál xi kʼwajat jun jekʼat waljaꞌ Jordán. Junkun juní tajaꞌ xon ti kʼwajat na Jesús yán i atiklábtsik ani Jajáꞌ in okʼtsitsik jelt xan tin ujnámal in tʼajál. \v 2 Utukná tám na Jesús kʼal taltsik i fariseotsik abal ka konyat max in tomnál ka jíláxin xi tomkidhtsik. Anchanꞌ ti konyat na Jesús abal ka ejtowat ka walbindhá max yab ka tókʼon alwaꞌ. \v 3 Tókʼoyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼéy in takʼixnámal na Moisés ba nin dhuslábil? \p \v 4 Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Na Moisés in takʼixnámal ba nin dhuslábil ke an inik awil kin jilaꞌ nin tomtal max kin pidhaꞌ jun i úw xin ulal xantʼókʼi tin kwenta ti neꞌech kin jilaꞌ ani awilich tám kin jilaꞌ. \p \v 5 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Na Moisés in jilaꞌ dhutsadh jachanꞌ an takʼixtaláb abal i tanchuꞌtsik tʼajat ani yab a léꞌ ka exbaytsik. \v 6 Por tam ti tujeykʼi, tam ti na Dios in tʼajaꞌ ejtal xowaꞌ waꞌach, “in tʼajaꞌ an inik ani an mímláb”. \v 7 “Jaxtám, tam jun i inik ka tomkin, koꞌol kin jilaꞌ nin tátaꞌ ani nin nánaꞌ abal ka kʼwajay kʼal nin tomtal. \v 8 Xi jechéꞌ cháb, jún tokot ti neꞌech ka ájin.” \v 9 Jaxtám, xowaꞌ na Dios in júnkúxliyámal, yab yejat kin kʼéꞌáxliy an inik. \p \v 10 Tayíl, tam ti kʼwajatichtsik ban atá, an exóbaltsik in konoy juní na Jesús kʼal jechéꞌ tin kwenta. \p \v 11 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Max jun i inik kin jilaꞌ nin tomtal ani ka tomkin kʼal kʼeꞌet i mímláb, u jilkʼonal walbidh kʼal i uxúmbeꞌtaláb ani kʼal jechéꞌ, in waltsalich nin jidhtal tomtal. \v 12 Ani max jun i mímláb kin jilaꞌ nin tomkíl ani ka tomkin kʼal i kʼeꞌet inik, an mímláb u wenkʼonalich jeye tám ti junkux inik. \s1 Na Jesús in lábtʼajál an chakamtsik \r (Mt. 19:13‑15; Lk. 18:15‑17) \p \v 13 Utuntsat tám na Jesús cháb óx ti chakamtsik abal kin lábtʼajaꞌ, por an exóbaltsik tujey kin kʼwiyaꞌ xin utwal an chakamtsik. \v 14 Tam ti na Jesús in chuꞌu ti kʼwiyax nin exóbaliltsik, chakuy ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ka walkaꞌ ka utey an chakamtsik xon tin kʼwajat, yab ka tamkʼuytsik, pos xitaꞌ in jiláltsik tinbáꞌ ka takʼyat kʼal na Dios, in junwal jelti jechéꞌ an chakamtsik. \v 15 Tsubax tu utsáltsik, ke xitaꞌ yab kin jilaꞌ tinbáꞌ ka takʼyat kʼal na Dios jelti jun i chakam, yab neꞌech kin ejto ka kʼwajay takʼnél kʼal a Dios. \p \v 16 In mulukʼnaꞌ tám an chakamtsik, in punu nin kʼubak bin éb in ókʼ an chakamtsik ani in lábtʼajaꞌ. \s1 Jun i tumínladh kwitól inik káwin kʼal na Jesús \r (Mt. 19:16‑30; Lk. 18:18‑30) \p \v 17 Tam ti na Jesús in óntsích an bél, utey adhik jun i inik, tudhlan tin tamét ani utsan enchéꞌ: \p ―Alwaꞌ Okʼtsix, ¿jantʼéy yejat ku tʼajaꞌ abal ku ejto neye ku kóꞌoy an xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal? \p \v 18 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi tin bijyal tin alwaꞌ? Jún tokot waꞌach xitaꞌ alwaꞌ, na Dios. \v 19 A exlálich xan tin ulal nin takʼixtal na Dios: “Yab ki junkun kʼal xi yab a tomtal, yab ki chemdhaxin, yab ki kwéꞌlách, yab ka jantsi ti káw ni jun xitaꞌ, yab ki kʼambixin ani ka kʼakʼnaꞌ na tátaꞌ ani na nánaꞌ.” \p \v 20 Tókʼon tám enchéꞌ an inik: \p ―Okʼtsix, ejtal jachanꞌ an takʼixtaláb u tʼajál asta tin chipíl. \p \v 21 In teloloy tám na Jesús jachanꞌ an inik, in kóꞌontsi ti kʼanidhaxtaláb ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―Tokot u kʼibel jun xataꞌ ka tʼajaꞌ: ki kʼale ka nuju ejtal xowaꞌ a koꞌol ani ka chʼejwaliy an chʼojontáltsik an ti tumín. Anchanꞌ, neꞌech tám ka kóꞌoy túꞌ walkʼiꞌ jun xataꞌ xi yán tʼajat in jalbíl ani wana tám ta exóbal kʼal Nanáꞌ. \p \v 22 Tam ti an inik in achʼaꞌ jechéꞌ, tʼeꞌpin tʼajat ani kʼale, kom tumínladh tʼajat. \p \v 23 In telaꞌ tám wililíl na Jesús ani in utsaꞌ enchéꞌ nin exóbaliltsik: \p ―¡Tʼojláb tʼajat kin jilaꞌ tinbáꞌ ka takʼyat kʼal na Dios jun i tumínladh inik! \p \v 24 Labantsik tʼajat an exóbaltsik kʼal xowaꞌ in achʼaꞌ in ulu na Jesús, por utsantsik juní enchéꞌ: \p ―Chakamtsik, ¡tʼojláb tʼajat kin jilaꞌ tinbáꞌ ka takʼyattsik kʼal na Dios xin kóꞌyaltsik tin belomtal an tumín! \v 25 Más yab tʼojláb ka watʼey jun i koꞌnél xu bijyáb kameyo bin chultál jun i tʼidhab ké kin walkaꞌ tinbáꞌ jun i tumínladh inik ka takʼyat kʼal na Dios. \p \v 26 An exóbaltsik más laban tʼajat ani u kónóxtsik enchéꞌ: \p ―Pos max anchanꞌ ¿jitaꞌ neꞌech kin ejto ka loꞌey? \p \v 27 Telantsik tám kʼal na Jesús ani utsantsik enchéꞌ: \p ―Na Dios ejtal in ejtowal kin tʼajaꞌ, por an iniktsik, yabaꞌ. Tokot na Dios in ejtowal kin loꞌo xitaꞌkichkʼi. \p \v 28 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Pedro: \p ―Ajátik, wawáꞌ i jilámal ejtal xowaꞌ i koꞌol abal ku xeꞌchin kʼal Tatáꞌ. \p \v 29 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tsubax tu utsáltsik, ke xitaꞌ kin jilaꞌ in kʼimáꞌ, in kidhábtsik, in ixámtsik, in tátaꞌ, in nánaꞌ, in tomtal, in chakámiltsik o in chabálil kʼal Nanáꞌkʼi tu kwenta ani kʼal tin kwenta an alwaꞌ tʼilab, \v 30 neꞌech kin bachʼu ba jechéꞌ an kʼayꞌlá boꞌ inik más in yaníl xowaꞌ in jilámal: in kʼimáꞌtsik, in kidhábtsik, in ixámtsik, in nánaꞌtsik, in chakámiltsik ani in chabáliltsik, maske neꞌech ka atʼan, por tayíl neꞌech kin bachʼu an xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal. \v 31 Por tam na Dios kin tʼajaꞌ an lújundhaxtaláb, yán xitaꞌ xoꞌ kʼwajat más ultaláb, neꞌech ka jilkʼon más tayíl ani yán xitaꞌ xoꞌ kʼwajat más tayíl, neꞌech ka kʼwajay más ultaláb. \s1 Na Jesús in ulu ti oxtal ke neꞌech ka chemdhá \r (Mt. 20:17‑19; Lk. 18:31‑34) \p \v 32 Tam ti neꞌchichtsik ti bél abal ka kʼale Jerusalén, na Jesús okʼox ti neꞌech ani an exóbaltsik kuxlek. An exóbaltsik labnék tʼajat ani u jikʼéltsik. Pílmé tám juní na Jesús kʼal xi lajucháb an exóbaltsik ani tujey juní kin utsaꞌtsik xowaꞌ Jajáꞌ neꞌech kin tamu. \v 33 In utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―A chuꞌtaltsik ke u neꞌchich abal Jerusalén, xon ti Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin pidhná ban okʼlek páleꞌtsik ani ban okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés. Jajáꞌtsik neꞌech kin ulu abal kin chemdhá ani neꞌech tám kin pidhná ban píl iniktsik. \v 34 Neꞌech ti kin labídhnaꞌtsik, neꞌech ti kin kwadhaꞌ, neꞌech ti kin tubkay ani neꞌech ti kin chemdhaꞌ; por tin óxláb a kʼítsá, neꞌech kin ejech ti ít. \s1 Na Jakobo ani na Juan in konoytsik jun i alwaꞌtaláb \r (Mt. 20:20‑28) \p \v 35 Uteytsik tám ba na Jesús, na Jakobo ani na Juan, xu chakámlábtsik kʼal na Sebedeo ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Okʼtsix, i léꞌ ti ku tʼajtsi jun i alwaꞌtaláb. \p \v 36 Konyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼéy a léꞌ tu tʼajtsitsik? \p \v 37 Jajáꞌtsik in ulu enchéꞌ: \p ―Tam kin bajaw xowkʼi neꞌech ta takʼix kʼal na pulek labidh tʼokát, i léꞌ weye ku buxkan kʼal Tatáꞌ, jún ta eját ani jún ta kʼwatab. \p \v 38 Utsantsik tám kʼal na Jesús: \p ―Yab a choꞌóbtsik xantʼéy a konyal. ¿Neꞌechxeꞌ ka ejto ka kuxuytsik an yajtsiktaláb xi Nanáꞌ neꞌech ku kuxuy? ¿Ani neꞌechxeꞌ ka ejto ka watʼnaꞌtsik an chemlá xi jelti Nanáꞌ neꞌech ku watʼnaꞌ? \p \v 39 Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Neꞌech ki ejto. \p Utsantsik tám kʼal na Jesús: \p ―Neꞌech kʼejle ka kuxuytsik an yajtsiktaláb xi Nanáꞌ neꞌech ku kuxuy ani neꞌech jeye ka ejto ka watʼnaꞌtsik an chemlá jelti xi neꞌech ku watʼnaꞌ. \v 40 Por yab u koꞌol an awiltaláb abal tu utsaꞌtsik xitam jáꞌ neꞌech ka buxkan tu eját ani tu kʼwatab; tokot neꞌech ka buxkantsik kʼal Nanáꞌ xi takudh kʼal na Dios. \p \v 41 Tam tin achʼaꞌtsik xi láju an exóbaltsik xowaꞌ kontsidh na Jesús, in chakuntsitsik tʼajat xi cháb an exóbaltsik. \v 42 Por kanyattsik ka utey kʼal na Jesús ani utsantsik enchéꞌ: \p ―Jelt xan ta choꞌóbichtsik, xin takʼyal i bitsowtsik xi yab u israelitatsik u chapik takʼixtsik ani an pulek okʼlek, in tʼajál tinbáꞌ ti pulek inik kʼal an atiklábtsik. \v 43 Por tatáꞌtsik yab ka tʼajaꞌ anchanꞌ xan ti jajáꞌtsik in tʼajál. Max jun xitaꞌ xi tatáꞌtsik a kidhtal in léꞌ ka kʼwajay ultaláb, yejat kin tʼójontsitsik xi más. \v 44 Max jun xitaꞌ xi tatáꞌtsik a kidhtal in léꞌ ti tʼójodh, yejat ka kʼwajay ti jolib kʼal ejtalkʼitsik. \v 45 Pos nibal Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, yab in tsiꞌnek abal kin tʼójontsat, in tsiꞌnek abal tin tʼójontsix ani abal ku pidhnaꞌ tubáꞌ kin chemdhá ani anchanꞌ yán kin ejto ka loꞌeytsik. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ jun i jokʼol xin bij ta Bartimeo \r (Mt. 20:29‑34; Lk. 18:35‑43) \p \v 46 Ulchichtsik tám Jerikó. Tam ti na Jesús exomich ti kalel ba jachanꞌ an bitsow junax kʼal nin exóbaliltsik ani kʼal yán i atiklábtsik, in elaꞌ buxúl wal bél jun i chʼojontál jokʼol xin konyal i tolmixtaláb. Jechéꞌ an jokʼol in bij ta Bartimeo ani u chakámláb kʼal na Timeo. \v 47 Tam tin achʼaꞌ abal exom ti watʼel na Jesús xi Nasaret, tujey ti dhájax ani in ulu enchéꞌ: \p ―¡Jesús, xi kuxlab kʼal an pulek takʼix Dabid, ti kin yajnantsi neye! \p \v 48 Yán kʼwiyxin abal ka chamkʼan, por jajáꞌ más kawidh ti dhájaxin: \p ―¡Jesús xi kidhtaláb kʼal an pulek takʼix Dabid, ti kin yajnantsi neye! \p \v 49 Kubey tám na Jesús ani in abnaꞌ ka kanyat an jokʼol. \p Kʼale tám ti usnal enchéꞌ an jokʼol: \p ―Yab ki kʼwajay ta chalpax, ki kubey, ti kanál. \p \v 50 In petʼnaꞌ tám nin wát, kubey ani kʼale xon ti kʼwajat na Jesús. \v 51 Konyat tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼéy a léꞌ tu tʼajtsi? \p An jokʼol tókʼon enchéꞌ: \p ―Okʼtsix, u léꞌ neye ti kin chuꞌxindhaꞌ. \p \v 52 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Awil ki kʼaléch, i jeley abal i belmách. \p Támkʼi jachanꞌ ti chuꞌxin an jokʼol ani in wéwnaꞌ na Jesús xon ti neꞌech. \c 11 \s1 Na Jesús ochich ban bitsow Jerusalén \r (Mt. 21:1‑11; Lk. 19:28‑40; Jn. 12:12‑19) \p \v 1 Tam ti ulichtsik juntal xi cháb an kwentsal xin bij Betfajé ani Betania kʼunatich Jerusalén xi kʼwajattsik tin tamét an chʼén Olibos, in okxiy na Jesús cháb nin exóbaliltsik. \v 2 Utsantsik enchéꞌ: \p ―Ki kʼaletsik ban kwentsal xi núꞌ kʼwajat tametláb ani tam ki ulichtsik tajaꞌ neꞌech ka elaꞌtsik wikʼadh jun i burru xi yabél púnadh jaykʼi kʼal ni jun xitaꞌ. Ka wilaꞌtsik ani ka tsiꞌdhaꞌ techéꞌ. \v 3 Max ti ki konoy xantókʼi ti exom a wilál an burru, ka utsaꞌ enchéꞌ: “An Ajátikláb in yéntsal ani támeye kwaꞌ neꞌech kin witsbaꞌ.” \p \v 4 Kʼaletsik tám, in elaꞌ wikʼadh an burru eléb ban bél kʼunat ba jun i wiꞌleb ani in wilaꞌ. \p \v 5 Utsantsik enchéꞌ kʼal xi tajaꞌtsik ti kʼwajat: \p ―¿Jantʼéy a tʼajáltsik? ¿Jantʼókʼi ta wiláltsik an burru? \p \v 6 Tókʼontsik jelt xan ti usnék kʼal na Jesús ani walkájich tám kin júnaꞌtsik an burru. \v 7 In júntsitsik an ti burru na Jesús, in tatlabiytsik kʼal nin kʼudhkʼúmil ani puney na Jesús. \v 8 Tin nakél an bél neꞌech in nukʼáltsik nin kʼudhkʼúmil xon ti neꞌech ka watʼey na Jesús ani kʼeꞌettsik in pejál in kʼweꞌél i teꞌtsik ani in kwachbál tin nakél an bél. \v 9 Xi neꞌechtsik okʼox ani xi palattsik kuxlek in ulaltsik kawidh enchéꞌ: \p ―¡Ti ku loꞌóch xoꞌ! ¡Lábtʼajadh xi tál tin bij an Okʼóxláb! \v 10 ¡Lábtʼajadh xi tál ti takʼix jelt xan ti takʼxinék ni wejeꞌ pakélil Dabid! ¡Okʼóxláb túꞌ walkʼiꞌ, ti ku loꞌóch xoꞌ! \p \v 11 Ochich na Jesús ban bitsow Jerusalén ani kʼale ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios. Tam tin telámalich putál wililíl ejtal xowaꞌ waꞌach tajaꞌ, kʼaléch tám Betania kʼal xi lajucháb an exóbaltsik, abal wákléch. \s1 Na Jesús in kʼwiyaꞌ in akan an igo abal yab walidh \r (Mt. 21:18‑19) \p \v 12 Jun tsudhelom, tam ti kaletsik Betania, kʼaꞌay na Jesús. \v 13 In ów chuꞌu jun akanlek in xekedh akan i igo ani kʼale kin chuꞌu max walidh; por yab in eltsi ni jun in walíl, tokot in xekél, kom yabél in kʼijil ti walim. \v 14 In utsaꞌ tám enchéꞌ na Jesús jachanꞌ in akan an igo: \p ―Yab jaykʼi neꞌech ki witsiy ta walim abal ki kʼaptsin an ta walíl. \p Nin exóbaliltsik in achʼaꞌ xan ti utsan in akan an igo. \s1 Na Jesús in tʼoko an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios \r (Mt. 21:12‑17; Lk. 19:45‑48; Jn. 2:13‑22) \p \v 15 Tam ti ulichtsik Jerusalén, na Jesús kʼale ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani in ajaꞌ ka kale eléb ejtal an nújultsik ani an chʼaꞌumtsik xi tajaꞌ ti kʼwajattsik. In kʼetʼpantsi tin mesajil xin jaltsal ti tumín an atiklábtsik ani nin nújumtal jeye an nújul kukuꞌ. \v 16 Ni jun xitaꞌ yab in walkaꞌ ka watʼey ti kititíl kʼal in kitáltsik ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios. \v 17 In okʼtsi an atiklábtsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Na Dios in ulal ban Tʼokat Dhuslab: “Nu kʼimáꞌ abal i ólábkʼi ti bijidh, neꞌech ka éyná kʼal ejtalkʼi an atiklábtsik”; por a wenkʼómalichtsik tin chinkʼontal i kwéꞌ. \p \v 18 Tam tin achʼaꞌtsik anchanꞌ an okʼlek páleꞌtsik ani an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés, tujeytsik kin aliy xan ti kin uwaꞌ abal kin ejto kin chemdhaꞌ na Jesús. Pos in chʼejnáltsik kom ejtal an atiklábtsik labnék tʼajat kʼal xowaꞌ in okʼtsixnál na Jesús. \v 19 Por tam ti jikʼwchinich, na Jesús kale ba jachanꞌ an bitsow. \s1 Wayey in akan an igo \r (Mt. 21:20‑22) \p \v 20 Tam ti jun tsudhelom, watʼeytsik dhajawe xon ti kʼwajat in akan an igo ani in chuꞌu abal waynek asta bin ibíl. \v 21 In chalpánaꞌ tám na Pedro xantʼéy usnék kʼal na Jesús jachanꞌ in akan an igo ani in utsaꞌ enchéꞌ na Jesús: \p ―Okʼtsix, ka telaꞌ, in akan an igo xa odhbijiy, waynek xoꞌ. \p \v 22 Tókʼon tám na Jesús ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ka belaꞌtsik na Dios. \v 23 Tsubax tu utsáltsik ke xitaꞌ kin utsaꞌ jechéꞌ an chʼén: “Ki wixkʼin tachanꞌ ani ka petʼnaꞌ tabáꞌ ban pujal”, max tsubax lejtal tin belál na Dios ani yab kin jálkʼúkʼliy nin chalab, neꞌech ka tʼájan xan tin ulu. \v 24 Jaxtám tu utsáltsik, ke xowaꞌkich ka kontsi na Dios kʼal i óláb, ka belaꞌ ke Jajáꞌ ti pidhámalich xowaꞌ a kontsámal ani neꞌech ka bachʼutsik. \v 25 Tam ki ólantsik, max jun xitaꞌ ti tʼajtsámal jun xataꞌ yab alwaꞌ, ka pakwlantsi; abal na Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ, ti ki pakwlantsi jeye an ta walastalábil. \v 26 Pos max yab ka pakwlantsi xi kʼeꞌettsik, na Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ yab jeye neꞌech ti ki pakwlantsitsik. \s1 An awiltaláb xin koꞌol na Jesús \r (Mt. 21:23‑27; Lk. 20:1‑8) \p \v 27 Witsiy tám juní na Jesús kʼal nin exóbaliltsik ban bitsow Jerusalén. Tam ti xeꞌchich na Jesús ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, utukná kʼal nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik, kʼal an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios ani kʼal nin okʼlékil an judíotsik, \v 28 ani konyat enchéꞌ: \p ―¿Kʼal jantʼom awiltaláb ta tʼajál jechéꞌ? ¿Jitaꞌ ti pidhámal ti awiltaláb ka tʼajaꞌ? \p \v 29 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Neꞌech neye tu konoytsik jun xataꞌ, max ti kin tókʼoytsik, neꞌech tám tu utsaꞌtsik neye kʼal jantʼom awiltaláb tu tʼajál xowaꞌ u tʼajál. \v 30 Ti kin utsaꞌtsik, ¿Jitaꞌ kʼál ti abnék na Juan ti pujax? ¿Kʼal a Dios o kʼal i iniktsik? \p \v 31 Tujeytsik tám ti kónóx jajáꞌkʼitsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼéy ki utsaꞌ? Max ki utsaꞌ ke kʼal a Dios ti abnék, neꞌech ti ku tókʼoy enchéꞌ: “¿Jantʼókʼi pé tám ti yab a beltsitsik xowaꞌ in ulu?” \v 32 O ¿awxeꞌ ki utsaꞌ ke kʼal i iniktsik ti abnék? \p Por tákʼíxintsik jún ani jún abal yab xataꞌ kin utsaꞌ, pos in chʼejnál an atiklábtsik kom ejtal in belál ke na Juan kʼal a Dios ti abnék ti tʼiltsix. \v 33 In utsaꞌtsik tám enchéꞌ na Jesús: \p ―Yab i choꞌób xitaꞌ kʼál ti abnék. \p Utsantsik tám kʼal na Jesús: \p ―Pos kom yabtsik tin utsaꞌ xitaꞌ kʼál ti abnék, yab neye neꞌech tu utsaꞌtsik kʼal jantʼom awiltaláb tu tʼajál jechéꞌ. \c 12 \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an atʼax tʼojnaltsik \r (Mt. 21:33‑46; Lk. 20:9‑19) \p \v 1 In tuju tám ti káw na Jesús kʼal i junbaxtalábkʼi ani in ulu enchéꞌ: \p ―Jun i inik in tʼayaꞌ yán i akanlek i uba ani in mapuy. In tʼajaꞌ jeye jun i pulek balixtaláb abal kin baliy tajaꞌ nin jaꞌlíl an uba ani in tʼajaꞌ jeye jun i púnchéy abal kin ejto kin beletnaꞌ an tʼayablábtsik. \p ʼIn matintsixnaꞌ tám an aleláb abal ka tʼójomná kʼal kʼeꞌet ani jajáꞌ kʼale owél. \v 2 Tam tin bajúch an kʼij xowkʼi ti neꞌech ti pitnal an uba, in abaꞌ tám jun in tʼojnálil abal kin konoy xowaꞌ in lujyal jeye kin bachʼu an dhabal aleláb. \v 3 Por yakʼwan kʼal an mat aleláb, chaꞌwat ani mapats kʼubak ti witsiy. \v 4 In abaꞌ juní ít in tʼojnálil ani jechéꞌ tʼujbayat kʼal an mat aleláb, chʼojbédhá bin ókʼ ani odhbijyat jeye. \v 5 An dhabal aleláb in abaꞌ juní bél jún ani xi jechéꞌ chemdhá. Tayíl in abaꞌ yán más kʼeꞌet, taltsik chaꞌwat ani xi taltsik chemdhá. \p \v 6 ʼJilkʼonék bél nin junkax chakámil xin kʼanidhál tʼajat. Tin okʼontal in abaꞌ jeye abal in chalpay enchéꞌ: “Neꞌech xónaꞌ kin kʼakʼnantsat tu chakámil.” \v 7 Por tam ti ulich an chakámláb, útsáxintsik enchéꞌ an mat aleláb: “Jechéꞌ jaꞌich xi neꞌech ti dhabal tayíl; wana ki chemdhaꞌ ani wawáꞌich tám neꞌech ki dhabalnaꞌ an aleláb.” \v 8 Pos in yakʼwaꞌtsik tám, in chemdhaꞌ ani in petʼnaꞌ eléb aleláb. \p \v 9 Konyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼéy a chalpayaltsik neꞌech kin tʼajaꞌ an dhabal aleláb? ¿Yabxeꞌ neꞌech ka tsích kin chemdhaꞌ jachanꞌ an mat aleláb ani kin matintsi kʼeꞌet an ti aleláb? \p \v 10 Konyattsik jeye enchéꞌ: \p ―¿Awxeꞌ yab jaykʼi a ajyámaltsik an Tʼokat Dhuslab xin ulal enchéꞌ?: \q1 An tʼujub xi pojká kʼal an kúbal atátsik, \q1 jaꞌich nin bajaw ka kʼwajay más ultaláb. \q1 \v 11 Jechéꞌ in tʼajámal an Okʼóxláb ani wawáꞌ i chuꞌtal jelti jun i pulek labandhaxtaláb. \p \v 12 U leꞌnábwiꞌik ka yakʼwan na Jesús kʼal taltsik xi taꞌ ti kʼwajattsik abal in choꞌób ke kʼal jajáꞌtsik tin kwenta ti tʼiltsin jachanꞌ an ti junbaxtaláb kʼal na Jesús. Por yab xataꞌ ti tʼajtsin na Jesús ani kʼaléchtsik tokot kom in chʼejnál an atiklábtsik. \s1 An jalbixtaláb kʼal tin kwenta xu pidhnal an lej pulek takʼix romano \r (Mt. 22:15‑22; Lk. 20:20‑26) \p \v 13 Tayíl, abtsin na Jesús cháb óx ti fariseotsik junax kʼal in atiklábil na Erodes abal ka taktamiyat ani anchanꞌ ka tʼajan kin ulu jun xataꞌ yab alwaꞌ abal ka walbindhá. \v 14 Tam ti ulichtsik, utsan enchéꞌ na Jesús: \p ―Okʼtsix, wawáꞌ i choꞌób ke ejtal tsubax xowaꞌ a ulal. Tatáꞌ yab a ódhál ti kwenta xowaꞌ in chalpayal an atiklábtsik, pos yab i kʼwajat a eblidh telál an iniktsik xantʼéy in wáynáltsik in éy. A okʼtsixnál kʼal i tsubaxtaláb nin takʼixtal na Dios. ¿In tomnálxeꞌ ki pidhaꞌ ti jalbixtaláb an pulek takʼix romano, o yabaꞌ? ¿Ki pidhaꞌxeꞌ o yabaꞌ? \p \v 15 Por kom na Jesús in choꞌóbich abal u kʼambixkʼitsik, in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi tin taktamiyaltsik? Ti kin tsiꞌdhantsi jun i patʼál tumín abal ku telaꞌ. \p \v 16 Tsiꞌdhantsat tám an ti tumín, tam tin telámich na Jesús, in utsaꞌ enchéꞌ an atiklábtsik: \p ―¿Jitaꞌ in wal xi jechéꞌ kʼwajat chʼilbadh ban tumín ani jitaꞌ in bij xi jechéꞌ dhutsadh? \p Tókʼontsik enchéꞌ: \p ―An lej pulek takʼix romano. \p \v 17 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Pos ka pidhaꞌ an lej pulek takʼix romano xowaꞌ in lujyal kin bachʼu ani ka pidhaꞌ na Dios xowaꞌ Jajáꞌ in lujyal kin bachʼu. \p Labantsik tʼajat abal anchanꞌ ti tókʼoyattsik. \s1 An konoxtaláb kʼal tin kwenta max u ejel ti ít an chemélomtsik \r (Mt. 22:23‑33; Lk. 20:27‑40) \p \v 18 Tsích jeye ti chuꞌtáb na Jesús kʼal cháb óx i Saduseotsik, xin ulal ke an chemélomtsik yabich u ejel ti ít ani utsan enchéꞌ: \p \v 19 ―Okʼtsix, na Moisés tu jiltsi dhutsadh ke max jun i tomkidh inik ka chemech ani kin jilaꞌ nin tomtal ani yab in kóꞌyámaltsik ni jun i chakam, nin kidháb koꞌol ka tomkin kʼal an chemtsidh mímláb abal kin kóꞌoy i chakamtsik jelti max in chakámil nin kidháb xi chemech. \v 20 Pos táꞌwiꞌik ti kʼwajat búk i kwitóltsik in kidhábkʼitsik. An jidhtal kwitól tomkin, por chemech ani yab in jilaꞌ ni jun i chakam. \v 21 In chabtal an kwitól tomkin kʼal an chemtsidh mímláb, por chemech jeye ani yab in jilaꞌ ni jun i chakam. Anchanꞌ jeye ti támun kʼal nin oxtal kidháb. \v 22 Ani anchanꞌ ti támun kʼal ejtal xi búk an kwitóltsik. Tomkin kʼal an chemtsidh mímláb ani ni jún yab in jilaꞌ in chakámil. Okʼontaláb chemech jeye an mímláb. \v 23 Tam ka ejechtsik ti ít, ¿kʼal jowaꞌ an inik ti neꞌech ti tomikláb jachanꞌ an mímláb abal ejtal xi búk an kwitóltsik in tomiknámal? \p \v 24 Tókʼoyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tatáꞌtsik i ukʼpinék tʼajat ta kʼwajat, por jaꞌich abal yab a exláltsik an Tʼokat Dhuslab nibal nin cháp na Dios. \v 25 Pos tam ka ejdhá an chemélomtsik, neꞌech ka kʼwajay jelti an tʼokat abatwáletsik xi kʼwajat walkʼiꞌ; yabich neꞌech ti tomkinaltsik nibal neꞌech ti pidhnáb xitaꞌ abal ka tomkin. \v 26 Por kʼal tin kwenta an chemélomtsik xi neꞌech ka ejech ti ít, ¿ké yab jaykʼi a ajyámaltsik bin dhuslábil na Moisés xan ti tawná kʼal na Dios ban kʼidhadh teꞌ, xi kʼwajat ti tʼaꞌíl? Enchéꞌ ti utsan: “Nanáꞌ tin Diosil na Abraham, na Isák ani na Jakob.” \v 27 Na Dios, in Diosil xi ejattsik, pos nin ejattal an chemélomtsik kʼwajat ejat. Tatáꞌtsik i ukʼpinék tʼajat ta kʼwajat kʼal tin kwenta an chemélomtsik. \s1 An takʼixtaláb xi más uluts \r (Mt. 22:34‑40) \p \v 28 Jun i okʼtsix xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés utey xon ti kʼwajattsik ani in achʼaꞌ xantʼéy u káwlíxnáb. Kom in choꞌóbnaꞌ ke na Jesús tókʼnék alwaꞌ, in konoy enchéꞌ: \p ―¿Jowaꞌ jáꞌ an takʼixtaláb xi más uluts? \p \v 29 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―An takʼixtaláb xi más uluts jaꞌich jechéꞌ: “Ka achʼaꞌ, atiklábtsik xi Israel: an Okʼóxláb jaꞌich ni Diosil ani Jajáꞌ, jaꞌich nu junkax Okʼóxláb. \v 30 Ka kʼakʼnaꞌ an Okʼóxláb na Diosil kʼal ejtal na itsích, kʼal ejtal na ejattal, kʼal ejtal na chalab ani kʼal ejtal na cháp.” Jechéꞌ jaꞌich an takʼixtaláb xi más uluts. \v 31 Nin chabtal, in junwal jeye jelti xin jidhtal: “Ka kʼanidhaꞌ xi kʼeꞌettsik jelt xan ta kʼanidhál tabáꞌ.” Yab waꞌach ni jun i takʼixtaláb xi más uluts ké xi jechéꞌtsik. \p \v 32 Utsan tám enchéꞌ kʼal an okʼtsix xin wilál nin takʼixtal na Dios: \p ―Okʼtsix, alwaꞌ tʼajat ani tsubax xowaꞌ a ulu. Jún tokot a Dios waꞌach ani yab waꞌach más kʼeꞌet. \v 33 Max i kʼakʼnál na Dios kʼal ejtal ni itsích, kʼal ejtal ni chalab, kʼal ejtal ni ejattal ani kʼal ejtal ni cháp ani max i kʼanidhál jeye ejtal xi kʼeꞌettsik jelt xan ti kʼanidhál tibáꞌ, jaꞌich más in jalbíl tin tamét na Dios ké tam ki chemdhál i koꞌnél abal ki pikbantsi na Dios tsikadh o tam ki pikbantsi xowaꞌkich. \p \v 34 Tam ti na Jesús in achʼaꞌ abal tókʼon kʼal i tʼekʼat chalab, in utsaꞌ tám enchéꞌ: \p ―Wéꞌich tʼajat u kʼibel abal ki kʼwajay takʼnél kʼal na Dios. \p Yabich tám xataꞌ konyat más kʼal ni jun xitaꞌ. \s1 ¿Kʼal jitaꞌ kʼál tu chakámláb an Kristo? \r (Mt. 22:41‑46; Lk. 20:41‑44) \p \v 35 Tam ti na Jesús kʼwajat ti okʼtsix bin elébil an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, in ulu enchéꞌ: \p ―An okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés, in ulaltsik ke an Kristo u chakámláb kʼal an pulek takʼix Dabid. \v 36 Pos max anchanꞌ, ¿jantʼókʼi pé tám ti jajáꞌ jeye tʼajat na Dabid ijtsiyat kin ulu enchéꞌ kʼal an Tʼokat Ejattaláb?: \q1 An Okʼóxláb in utsaꞌ enchéꞌ nu Ajátik: \q1 “Ki buxkan tu eját, \q1 asta ke Nanáꞌ tu átantsi ejtal xi ti atʼál.” \m \v 37 Pos max jajáꞌ jeye tʼajat an pulek takʼix Dabid in ulu ke an Kristo jaꞌich nin Ajátik, ¿jantʼókʼi pé tám tu ulwáb ke na Dabid, jaꞌich in wejeꞌ pakélil an Kristo? \p Yán i atiklábtsik taꞌ ti kʼwajat tajaꞌ ani u ochʼówixtsik kʼal yantam i kulbéxnich. \s1 Na Jesús in kawyal an okʼtsixtsik xin wilál an takʼixtaláb \r (Mt. 23:1‑36; Lk. 11:37‑54; 20:45‑47) \p \v 38 Tam ti na Jesús bél kʼwajat in okʼtsal an atiklábtsik in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ka kóꞌoytsik i kwenta kʼal an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios. Jajáꞌtsik in kulbetnál ka xeꞌchin kʼal in jochʼdhaꞌ xekét ani ka chapnédhátsik kʼal yantam i kʼakʼnaxtaláb tin tamét an atiklábtsik. \v 39 Ban atátsik xon tu tʼajnal an junkuntaláb, in kulbetnáltsik ka buxkan ban koytaláb xon tu buxkanaltsik xi más uluts ani tam waꞌach i kʼapúxnich, in kulbetnáltsik ka buxká ban koytaláb xi más alwaꞌ. \v 40 Jajáꞌtsik in kʼántsal tin kʼimáꞌ an chemtsidh mímlábtsik ani tayíl, in tʼajáltsik i nakdhaꞌ óláb abal kin makʼuxnaꞌ ani abal ka utsantsik ke i lujdhaꞌ iniktsik. Xin tʼajáltsik anchanꞌ, neꞌech kin bachʼu jun i yajtsiktaláb más púlek. \s1 An pikbantsixtaláb xin kʼwajbaꞌ jun i chʼojontál chemtsidh mímláb \r (Lk. 21:1‑4) \p \v 41 Jun i kʼij, na Jesús buxúl tin tamét xon ti kʼwajat nin bál an tumín xu pikbantsáb na Dios, in telál xan ti an atiklábtsik tin balyal an pikbantsixtaláb ani yán i tumínladh iniktsik in balyal yandhaꞌ i tumín. \v 42 Ulich jeye jun i chʼojontál chemtsidh mímláb ani in baliy cháb i tsʼitsik tʼipax tumín xi yab yandhaꞌ in jalbíl. \v 43 Na Jesús in kaniy tám nin exóbaliltsik ka utey ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Tsubax tu utsáltsik, an tumín xin pidhnaꞌ jechéꞌ an chʼojontál chemtsidh mímláb wéꞌ tʼajat, por más jaꞌ yán in jalbíl tin tamét na Dios ké xi ejtal an tumín xi kʼeꞌettsik in balyámal bin bál an pikbantsixtaláb. \v 44 Pos kʼeꞌettsik, tokot in pidhnál xowaꞌ yabich in yéntsal; por an mímláb, kʼal in chʼojontáltal, in pidhnaꞌ ejtal xowaꞌ taꞌ tin koꞌol abal kin watʼnaꞌ kʼál na kʼítsá. \c 13 \s1 Na Jesús in ulu abal neꞌech ka pakwat an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios \r (Mt. 24:1‑2; Lk. 21:5‑6) \p \v 1 Tam ti na Jesús exomich ti kalel bin elébil an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, utsan enchéꞌ kʼal jún ti éb nin exóbaliltsik: \p ―¡Okʼtsix, ka telaꞌ an labidh tʼujubtsik xi kʼál ti tʼajadh an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani an atátsik xi jayéch jeye in adhík! \p \v 2 Por tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Xoꞌ a chuꞌtal jechéꞌ an pakdhaꞌ atá, por yab neꞌech ka jilkʼon ni jun i tʼujub tʼíꞌbáx. Ejtal neꞌech ka julpá. \s1 An exóltsik xi neꞌech ka waꞌchin tam neꞌchich ka ulich an pakwenib \r (Mt. 24:3‑28; Lk. 21:7‑24; 17:22‑24) \p \v 3 Kʼaletsik tám ban chʼén Olibos xi kʼwajat tin tamét an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios. Tam ti tajaꞌich ti buxúl na Jesús, utey tám na Pedro, na Jakobo, na Juan ani na Andrés abal kin konoytsik chinatkʼi enchéꞌ: \p \v 4 ―Ti ku utsaꞌ xowkʼi neꞌech ka támun ejtal xowaꞌ a ulu ani ti ku utsaꞌ jeye xantʼom exól neꞌech ki chuꞌu abal ki choꞌóbnaꞌ ke exomich ti kʼunel xowkʼi neꞌech ka támun. \p \v 5 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ka beletnaꞌtsik tabáꞌ abal yab ki kʼambiyat kʼal ni jun xitaꞌ, \v 6 pos neꞌech ka tsích yán kin kʼambixnaꞌ nu bij ani neꞌech kin ulutsik enchéꞌ: “Nanáꞌich nin Kristo”. Ani yán neꞌech ka kʼambiyat kʼal jechéꞌ an kʼambixtsik. \p \v 7 ʼTam ka achʼaꞌtsik ke exom i péjéxtaláb túkʼi túkʼi ani u tʼilnal ke ítich juní neꞌech ka tujey, yab ki kʼwajay ta chalpax, pos anchanꞌ koꞌol ka támun, por yabél jaꞌich an pakwenib. \v 8 Pos an pakdhaꞌ bitsow neꞌech ti péjéx kʼal in at pakdhaꞌ bitsow ani an pakdhaꞌ okʼlek neꞌech ti péjéx kʼal in at pakdhaꞌ okʼlek. Neꞌech ka léwékʼin an chabál túkʼi túkʼi, neꞌech ka waꞌchin i kʼaꞌínab ani neꞌech ti péjéx an atiklábtsik. Por ejtal jechéꞌ, jaꞌich in tujtal an yajtsiktaláb, jelti an yajal xin achʼál jun i mímláb tam neꞌchich kin waꞌchiy i chakam. \p \v 9 ʼKa beletnaꞌtsik tabáꞌ, pos neꞌech ki pidhná ban pakdhaꞌ tʼójodh ani neꞌech ki chaꞌwattsik ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb. Neꞌech ki kinandhátsik ban pakdhaꞌ awiltaláb ani ban pakdhaꞌ takʼix kʼal Nanáꞌkʼi tu kwenta. Anchanꞌ, neꞌech ka ejto ti kin tʼilaꞌtsik tin tamét jajáꞌtsik. \v 10 Ani neꞌech ka tʼiltsin jechéꞌ an ti alwaꞌ tʼilab ejtal an atiklábtsik xi techéꞌ ti kʼayꞌlá ani tám neꞌech ka ulchich an pakwenib. \v 11 Tam ki yakʼwantsik ani ki júnájich abal ki pidhná ban awiltalábtsik, yab ki kʼwajaytsik ta chalpax kʼal tin kwenta xowaꞌ neꞌech ka ulu. Tam kin bajúch an ora xowkʼi neꞌech ki káwin, neꞌech ki pidhantsik xowaꞌ ka ulu. Pos yab tatáꞌtsik neꞌech ta káw, neꞌech ti káw an Tʼokat Ejattaláb xi kʼwajat ba na itsích. \v 12 Taltsik neꞌech kin pidhnaꞌ nin kidhábtsik abal ka chemdhá ani an tátaꞌlábtsik neꞌech jeye kin pidhnaꞌ nin chakámiltsik abal ka chemdhá. An chakámlábtsik neꞌech kin tomnaꞌ nin tátaꞌ ani nin nánaꞌ ani neꞌech kin pidhnaꞌ abal ka chemdhátsik. \v 13 Neꞌech ki atʼantsik kʼal ejtal an atiklábtsik xi yab u belom kʼal Nanáꞌkʼi tu kwenta, por xitaꞌ kin kuxuy ejtal jechéꞌ, neꞌech ka loꞌwat. \p \v 14 ʼXitaꞌ kin ajay jechéꞌ, kin exbay: Tam ka chuꞌutsik an kʼakʼadh atʼaxtaláb xin tʼilámal an tʼiltsix Daniel kʼwajatich xon tu kʼakʼnáb na Dios, tám, xi kʼwajattsik ban chabál xi Judea, ki kʼaletsik ta chinkʼonal ban chʼénlom. \v 15 Xi kʼwajattsik tin éb nin kʼimáꞌ, yab ka paꞌaytsik abal ka ochich kin ikʼiꞌ jun xataꞌ altá. \v 16 Ani xi kʼwajattsik bin ale, yab ka witsiy tin kʼimáꞌ abal kin ikʼiꞌ nin wát. \v 17 ¡Chʼojontál in chuꞌbíl an mímlábtsik xi ka elan kóꞌodh jachanꞌ i kʼij o u tsutsúdhom! \v 18 Ka kontsaltsik na Dios abal yab ka támun jechéꞌ tam in kʼijil in chamáy, \v 19 pos watʼats ti kʼakʼadh an yajtsiktaláb xi neꞌech ka waꞌchin jachanꞌ i kʼij. Asta tin tʼajám na Dios an chabál ani an walkʼiꞌ ani asta xoꞌ, yab jaykʼi waꞌchinék ni jun i yajtsiktaláb jelti xi neꞌech ka waꞌchin. Ani yab más jaykʼi neꞌech ka waꞌchin jun i yajtsiktaláb anchanꞌ. \v 20 Max an Okʼóxláb yab kin wéꞌmédhaꞌ jachanꞌ an kʼij, yab xitaꞌ neꞌech ka loꞌey; por kʼal tin kwentakʼi in kʼánél xi Jajáꞌ in takwyámal, neꞌech kin wéꞌmédhaꞌ jachanꞌ an kʼij. \p \v 21 ʼTam jachanꞌ i kʼij, max jun xitaꞌ ti ki utsaꞌtsik enchéꞌ: “Ka telaꞌ, jéꞌ kʼwajat an Kristo”, o “ka telaꞌ, núꞌ kʼwajat”, yab ka beltsi. \v 22 Pos neꞌech ka waꞌchin i kʼambixtsik xi neꞌech kin ulu ke jajáꞌich nu Kristo, o ke jajáꞌich xi abadh ti tʼiltsix kʼal na Dios. Neꞌech kin tʼajaꞌ i pakdhaꞌ exól ani i pakdhaꞌ labandhaxtaláb abal kin kʼambiy an atiklábtsik ani neꞌech kin leꞌnaꞌ kin kʼambiytsik asta xi takudhich kʼal na Dios. \v 23 Por yab ka ukʼtsitsik ke ejtal jechéꞌ tu okʼox utsámalich abal ki kʼwajaytsik tʼojojodh. \s1 Xan ti neꞌech kin tsích Nanáꞌ, xin abadh abal ka wenkʼon neye tin inik \r (Mt. 24:29‑35, 42‑44; Lk. 21:25‑36) \p \v 24 ʼTayíl, tam ka watʼéch jachanꞌ an yajtsiktaláb, na kʼítsá neꞌech ka jikʼwchin ani na íchʼ yab neꞌech ka tajkʼan; \v 25 neꞌech ka kwajlan na óttsik ani ejtal an pakdhaꞌ chápláb xi kʼwajat walkʼiꞌ, neꞌech ka yoywat. \v 26 Támkʼi jachanꞌ, Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin chuꞌtat kʼal ejtalkʼi, pos neꞌech kin tsích ban tokow kʼal ejtal nu cháp ani nu pulek labidh tʼokát. \v 27 Neꞌech tám ku abaꞌ nu tʼokat abatwálejiltsik putálkʼi an kʼayꞌlá ani putálkʼi túꞌ walkʼiꞌ abal kin junku xu takwyámal. \p \v 28 ʼKa exbaytsik jechéꞌ an junbaxtaláb kʼal tin kwenta in akan an igo: Tam ka tujéch ti kalel nin dhálam kʼweꞌéltsik ani ka tujéch ti eblinal nin xekéltsik, a choꞌóbichtsik abal exomich ti kʼunel an kʼakʼal kʼij. \v 29 Anchanꞌ jeye, tam ka chuꞌutsik exomich ti támnal ejtal xowaꞌ tu utsámal, ka choꞌóbnaꞌ abal wéꞌich u kʼibel kin tsích juní. \v 30 Tsubax tu utsáltsik, ke ejtal jechéꞌ neꞌech ka támun tam yabél chemnektsik xi kʼwajat ejat jechéꞌ i kʼij. \v 31 Ejtal xi túꞌ kʼwajat walkʼiꞌ ani xi kʼwajat jeye techéꞌ ban kʼayꞌlá, neꞌech ka pakchun; por xowaꞌ Nanáꞌ u ulal, yab jaꞌ neꞌech ka watʼey yab ka támun anchanꞌ. \p \v 32 ʼPor kʼal tin kwenta na kʼítsá ani an ora xowkʼi ti neꞌech kin tsích juní, ni jun xitaꞌ yab in choꞌób, nibal an tʼokat abatwáletsik xi túꞌ kʼwajat walkʼiꞌ, nibal Nanáꞌ xin Chakámláb kʼal na Dios, tokot in choꞌób nu Tátaꞌ. \p \v 33 ʼJaxtám tu utsáltsik: Ka koꞌkóm i kwenta ani ki ólantsik juniniꞌ abal yab ki elan ukʼpidh, pos yab a choꞌóbtsik xowkʼi neꞌech kin witsiy juní. \v 34 In junwal jelti jun i inik xi neꞌech owél bitsow. Tam ti yabél kʼalnek, in punkʼuntsi nin tʼojnáliltsik abal ka beletnantsat tin kʼimáꞌ; juntsik juntsik in pidhaꞌ ti tʼojláb ani in takʼiy an belkol wiꞌleb kin chuꞌchúm alwaꞌ abal ka japtsin an ti wiꞌleb tam ka witsiy. \v 35 Nanáꞌ u junwal jelti an dhabal atá xi kʼale owél bitsow. Jaxtám tu utsáltsik ka koꞌkóm i kwenta kom yab a choꞌóbtsik xowkʼi neꞌech kin witsiy, max dhamkʼulom, chʼejel akal, tam ka dhájan an pekʼel o tam tsudhenekich, \v 36 abal tam kin tsích jun jikʼtowále, yab tu elaꞌ i ukʼpidhtsik. \v 37 Xowaꞌ tu utsáltsik yab tatáꞌkʼitsik tu utsál, ejtalkʼi u utsáltsik enchéꞌ: Ka koꞌkómtsik i kwenta. \c 14 \s1 U chalpayáb xan ti ka uwan abal ka yakʼwan na Jesús \r (Mt. 26:1‑5; Lk. 22:1‑2; Jn. 11:45‑53) \p \v 1 Tam ti jachanꞌ, u kʼibel cháb a kʼítsá abal ka ajíbná an paskwa junax kʼal nin ajíb an pan xi yab jilbédhats kʼal an jilbédhaxtaláb kʼoye, an ajib xin ajíbnál an israelitatsik. An okʼlek páleꞌtsik junax kʼal an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés, in ayaltsik xan ti kin uwaꞌ abal kin yakʼwaꞌ na Jesús kʼal i kʼambixtaláb ani kin chemdhaꞌ. \v 2 Por in ulaltsik enchéꞌ: \p ―Yab ki tʼajaꞌ tam exom an ajib abal yab ka kʼwajay ti péjéx an atiklábtsik. \s1 Jun i mímláb in joltsi ti niwiytaláb bin ókʼ na Jesús \r (Mt. 26:6‑13; Jn. 12:1‑8) \p \v 3 Tam ti na Jesús kʼwajat ban bitsow xi Betania bin kʼimáꞌ na Simón xin koꞌolwiꞌik an kʼwajat atʼax tʼítʼ, lejat buxúl ti kʼapul, ulich jun i mímláb xin tsiꞌdhál jun i frasko tʼajadh kʼal i alabastro. An frasko tsʼutsat kʼal i niwiytaláb xi mapal jáꞌ in niwíy i wich xu bijyáb ti nardo ani kajbidh tʼajat in jalbíl. In pejkántsi tin núkʼ an frasko ani in joltsi an ti niwiytaláb bin ókʼ na Jesús. \v 4 Taltsik xi taꞌ ti kʼwajattsik, chakuytsik ani u útsáxtsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi ti odhná jechéꞌ an niwiytaláb? \v 5 Ka nujwatwiꞌik kʼal óx i boꞌ inik i denariotsik o más abal ka pidhan an ti tumín an chʼojontáltsik. \p Ani ulwat abal yab tʼajat alwaꞌ xowaꞌ in tʼajaꞌ jachanꞌ an mímláb. \p \v 6 Por na Jesús in ulu enchéꞌ: \p ―Jilaꞌ kʼwajat, yab xataꞌ ka utsaꞌ. Jechéꞌ xowaꞌ tin tʼajtsi, alwaꞌ tʼajat. \v 7 Pos an chʼojontáltsik echʼekʼi neꞌech ka kʼwajay kʼal tatáꞌtsik ani neꞌech ka ejto ka tolmiytsik tam ka leꞌnaꞌ, por Nanáꞌ yab echʼekʼi neꞌech kin kʼwajay kʼal tatáꞌtsik. \v 8 Jajáꞌ tin tʼajtsi xowaꞌ in ejto, tin niwbédhantsámalich an tu tʼuꞌúl abal ka kʼwajay tʼojojodhich tam kin jolyat. \v 9 Tsubax tu utsáltsik, ke putálkʼi tin pubíl an kʼayꞌlá xónꞌtikichkʼi ka tʼilan an alwaꞌ tʼilab, neꞌech jeye ka tʼilan xowaꞌ in tʼajámal jechéꞌ an mímláb abal ka chalpayat. \s1 Na Judas in ulu abal neꞌech kin chinat pidhnaꞌ na Jesús \r (Mt. 26:14‑16; Lk. 22:3‑6) \p \v 10 Na Judas Iskariote, jún ti éb xi lajucháb an exóbaltsik, kʼale tám kin chuꞌu an okʼlek páleꞌtsik ani in utsaꞌ abal jajáꞌ neꞌech kin pidhnaꞌ na Jesús. \v 11 Tam tin achʼaꞌtsik, kulbétsik tʼajat ani utsan na Judas abal neꞌech ka pidhan ti tumín. Na Judas in tuju tám kin aliy xan ti kin uwaꞌ abal kin pidhnaꞌ na Jesús. \s1 An tʼokat kʼapúxnich xin jilaꞌ ka tʼajnal an Ajátikláb \r (Mt. 26:17‑29; Lk. 22:7‑23; Jn. 13:21‑30; 1 Ko. 11:23‑26) \p \v 12 Tin jidhtal kʼítsájil an ajib tam u kʼapnal an pan xi yab jilbédhats kʼal an jilbédhaxtaláb kʼoye ani tam u chemdháb jeye an borrego abal ka ajíbná an paskwa, konyat enchéꞌ na Jesús kʼal an exóbaltsik: \p ―¿Jónꞌ ta léꞌ ku kʼale ki tʼojojoy abal ka kʼapu an wiyadh borrego kʼal tin kwenta an paskwa? \p \v 13 In abaꞌ tám cháb xi taꞌ ti xeꞌech kʼal Jajáꞌ ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―Ki kʼale ban bitsow, tajaꞌ, neꞌech ka elaꞌtsik jun i inik xin neꞌdhál jun mul i jaꞌ ani ka wéwnaꞌ. \v 14 Ki ochichtsik xon ti jajáꞌ ka ochich ani ka utsaꞌ enchéꞌ an dhabal atá: “An okʼtsix in léꞌ kin choꞌóbnaꞌ xon ti kʼwajat an altá xon ti neꞌech kin kʼapu an wiyadh borrego junax kʼal nin exóbaliltsik kʼal tin kwenta an paskwa.” \v 15 Neꞌech tám ti ki óltsitsik jun i pulek altá tʼojojodhich alwaꞌ ba jun i púntsíx atá. Ka lejkiytsik tám tajaꞌ an kʼapnél abal wawáꞌ. \p \v 16 Kale tám an exóbaltsik ani ulich ban bitsow Jerusalén. Anchanꞌ xan ti utsantsik, anchanꞌ tin elaꞌ ani in lejkíchtsik tám an kʼapnél abal tin kwenta an paskwa. \p \v 17 Tam ti akléch, ulich na Jesús junax kʼal xi lajucháb nin exóbaliltsik \v 18 ani tam ti kʼwajatichtsik ti kʼapul ban mesa, utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tsubax tu utsáltsik ke jún ti éb xi tatáꞌtsik, xi xoꞌ kʼwajat ti kʼapul kʼal Nanáꞌ, neꞌech ti kin pidhnaꞌ abal kin chemdhá. \p \v 19 Tʼeꞌpintsik tám tʼajat ani tujey ti konyáb enchéꞌ na Jesús kʼal xi lajucháb juntsik ti juntsik: \p ―¿Awxeꞌ nanáꞌ? \p Ani jún in ulu jeye enchéꞌ: \p ―¿Awxeꞌ nanáꞌ? \p \v 20 Tókʼoyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Jún ti éb xi tatáꞌtsik lajucháb, xi exom in juꞌwal an pan ba jayéch an talab xon ti Nanáꞌ u juꞌwal, jaꞌich xi neꞌech ti kin pidhnaꞌ abal kin chemdhá. \v 21 Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin chemdhá jelt xan tin ulal an Tʼokat Dhuslab, por ¡chʼojontál in chuꞌbíl an inik xi neꞌech ti kin pidhnaꞌ! Pos yajtsik tʼajat ti neꞌech kin jalbiy, másakwiꞌik alwaꞌ max yabak waꞌchinék. \p \v 22 Lejat kʼwajattsik ti kʼapul, na Jesús in téynaꞌ an pan, in pidhaꞌ ti jalbintsixtaláb na Dios ani tam tin pejámalich, in pidhaꞌ nin exóbaliltsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ka kʼaputsik, jechéꞌ jaꞌich nu tʼuꞌúl. \p \v 23 In téynaꞌ tám jun i lejab baltsidh ti yajtsik uxnél, in pidhaꞌ ti jalbintsixtaláb na Dios, in watʼbantsi nin exóbaliltsik ani ejtal in uchʼaꞌ wetsik wetsik. \v 24 In utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ, jaꞌich nu xichʼál xi neꞌech kin jalbílnaꞌ an ít lejkintaláb xin lejkiyámal na Dios. Jechéꞌ nu xichʼál, jaꞌich xi neꞌech ku wakʼlaꞌ ban peltsidh teꞌ abal tin alwaꞌbíl yán i atiklábtsik. \v 25 Tsubax tu utsáltsik ke yabich neꞌech kin witsiy ku uxtsi tin jaꞌlíl an uba asta tam ku uchʼaꞌ xi ít an uxnél xon tu takʼix na Dios. \s1 Utsan na Pedro abal neꞌech kin ulu ke yab in exlál na Jesús \r (Mt. 26:30‑35; Lk. 22:31‑34; Jn. 13:36‑38) \p \v 26 Tam ti okʼontsik kin ajtintsi na Dios, kʼaletsik tám ban chʼén Olibos. \v 27 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Jechéꞌ i akal ejtal tatáꞌtsik neꞌech ka jilaꞌ ti kin belaꞌ kʼal tin kwenta xowaꞌ neꞌech ku tamu, pos enchéꞌ tin ulu na Dios ban Tʼokat Dhuslab: “Neꞌech ku walkaꞌ ka chemdhá an belkol borregotsik ani an borregotsik neꞌech ka bukʼey.” \v 28 Por tam kin ejech ti ít, neꞌech kin kʼale okʼox ban chabál Galilea ani tatáꞌtsik tayíl. \p \v 29 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Pedro: \p ―Maske ejtal xi más kin jilaꞌ ti belaꞌ, nanáꞌ yabaꞌ. \p \v 30 Por utsan enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tsubax tu utsál ke jechéꞌ i akal, tam yabél dhájnék an pekʼel chábíl, tatáꞌ óxílich a ulúmal ke yab tin exlál. \p \v 31 Por na Pedro in witsʼkʼo juní ani in ulu enchéꞌ: \p ―Maske kin utsan ke neꞌech kin chemdhá junax kʼal Tatáꞌ, yab neꞌech ku ulu ke yab tu exlál. \p Ani ejtaltsik anchanꞌ tin ulu. \s1 Na Jesús kʼale ti ól ban chakam aleláb xin bij Jetsemaní \r (Mt. 26:36‑46; Lk. 22:39‑46) \p \v 32 Ulichtsik tám ba jun i chakam aleláb xin bij Jetsemaní ani utsan enchéꞌ an exóbaltsik kʼal na Jesús: \p ―Ki buxkankʼitsik techéꞌ, lejat Nanáꞌ neꞌech núꞌ aniꞌ tin ól. \p \v 33 In júnaꞌ na Pedro, na Jakobo ani na Juan abal ka junikná kʼál ani tujey kin achʼaꞌ na Jesús jun i tʼeꞌpintaláb ani yajtsiktaláb. \v 34 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―U achʼál tu ejattal ke neꞌech ku chémay jechéꞌ an tʼeꞌpintaláb. Ki jilkʼontsik techéꞌ ani yab ki wayichtsik. \p \v 35 Kʼale tám na Jesús lej wéꞌ túꞌ aniꞌ, tudhlan kutúl asta chabál ani in kontsi na Dios max in ejtowalak kin tʼajaꞌ abal yab kin watʼnaꞌ an yajtsiktaláb xi neꞌech kin tametnaꞌ jachanꞌ i ora. \v 36 Ba nin ólábil in ulu enchéꞌ: \p ―Tátaꞌ, ejtal xowaꞌ a léꞌ u tʼájnal kʼal na awiltal ani kʼal na cháp. Nanáꞌ tu kontsal ti kin tolmintsi abal yab ku watʼnaꞌ jechéꞌ an yajtsiktaláb xi tin aytsím; por yab ka tʼájan xowaꞌ Nanáꞌ u léꞌ, ka tʼájan xowaꞌ Tatáꞌ a léꞌ. \p \v 37 Witsiy tám xon ti kʼwajat xi óx an exóbaltsik ani u wayaltsik tin elaꞌ. Utsan enchéꞌ na Pedro: \p ―Simón, ¿a belál ta wayal? ¿Yab a ejto ka kuxuy ni jun i ora yab ki wayich? \v 38 Yabtsik ki wayich ani ki ólan abal yab ki átátsik kʼal an lej atʼax. Tsubax kʼejle, na ejattaltsik in léꞌ ki ólan, por yab i tolmiyábtsik kʼal na tʼuꞌúl abal yab tʼajat likat. \p \v 39 Kʼale tám juní ani ólan. Anílkʼi ti ólan jelt xan tin tʼajámal tin jidhtal. \v 40 Tam ti witsiy na Jesús, u wayaltsik juní tin elaꞌ abal u mútʼnalichtsik tʼajat nin wal kʼal an akal ani yabtsik in elaꞌ xan ti ka tókʼon. \v 41 Kʼale juní ti ól tin oxtsíl ani tam ti witsiy xon ti kʼwajat an exóbaltsik, in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―¿A óntsaltsik ta wayal ani ta koyol? ¡Lejatich! In bajúmalich an ora xowkʼi Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin pidhnájich abal kin chemdhá kʼal an walablomtsik. \v 42 Ki chʼakáchtsik ani wanách; núꞌich tál xi neꞌech ti kin pidhnaꞌ abal kin chemdhá. \s1 Yakʼwan na Jesús \r (Mt. 26:47‑56; Lk. 22:47‑53; Jn. 18:2‑11) \p \v 43 Bél kʼwajat ti káw na Jesús tam ti ulich na Judas, jún ti éb xi lajucháb an exóbaltsik. Ulich junax kʼal yán i yákʼwaltsik, in teykómtsik i machét ani i teꞌ. Abnéktsik kʼal an okʼlek páleꞌtsik ani kʼal an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés ani kʼal nin okʼlékil an judíotsik. \v 44 Na Judas, xi neꞌech ti pidhnax, jaykʼi tin utsámalich an yákʼwaltsik xantʼéy neꞌech kin tʼajaꞌ abal kin exlaꞌtsik xitam jáꞌ na Jesús. Enchéꞌ tin utsaꞌtsik: \p ―An inik xi neꞌech ku chʼuchʼbay, jaꞌich xi tatáꞌtsik a ayal. Ka yakʼwaꞌ ani ka júnaꞌtsik belkómte alwaꞌ. \p \v 45 Tam ti ulich, utey ba na Jesús ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―¡Okʼtsix, Okʼtsix! \p Ani in chʼuchʼbay. \v 46 Támkʼi ti yakʼwan na Jesús kʼal an yákʼwaltsik. \p \v 47 Jún ti éb xi taꞌ ti kʼwajat kʼal na Jesús in jixónaꞌ nin machétil ani in patíntsi tin xuchun nin tʼojnálil an okʼlek páleꞌtsik. \v 48 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús xi ulich an ti yakʼwaxtsik: \p ―¿Jantʼókʼi ta tsiꞌnektsik kʼal i machét ani kʼal i teꞌ abal ti kin yakʼwaꞌ jelti max neꞌech ka yakʼwaꞌtsik jun i kwéꞌ? \v 49 Tsudhey ka tsudhey in kʼwajinek kʼal tatáꞌtsik ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios tin okʼtsix ani yab tin yakʼwámal. Por jechéꞌ xowaꞌ exom tin tʼajtsaltsik, jaꞌich abal ka tʼájan xan ti kʼwajat dhutsadh ban Tʼokat Dhuslab. \p \v 50 Jilan tám kwetém na Jesús ani kʼale ti chinkʼonal an exóbaltsik. \s1 An kwitól inik xi ájlách \p \v 51 Táꞌ jeye ti neꞌech wewkómte na Jesús kʼal jun i kwitól inik ani tokot bolilidh kʼal jun i dhak kʼudhkʼum. Jeché an kwitól inik, yakʼwan jeye kʼal an yákʼwaltsik xi kʼál ti yakʼwan na Jesús, \v 52 por in jilchʼónaꞌ an dhak kʼudhkʼum xi kʼál ti bolidh ani chilim ti ájlách. \s1 Na Jesús tin tamét an Junkulom Awiltaláb \r (Mt. 26:57‑68; Lk. 22:54‑55, 63‑71; Jn. 18:12‑14, 19‑24) \p \v 53 Júná tám na Jesús bin kʼimáꞌ an lej okʼlek páleꞌtsik ani junkun tajaꞌ nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik, nin okʼlékiltsik an judíotsik ani an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios. \v 54 Na Pedro wéwnaxin ówkʼi ani ulich asta bin elébil in kʼimáꞌ an lej okʼlek páleꞌtsik. Buxkan tajaꞌ ti dhilal bin wál an kʼamal junax kʼal xin beletnáltsik an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios. \p \v 55 Nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik ani an Junkulom Awiltaláb in ayal jun xataꞌ abal kin ejto kin walbiy na Jesús ani anchanꞌ ka pidhná abal ka chemdhá, por yab eltsin ni jun in walab. \v 56 Kʼal yán ti kʼwajay ti jantsinal ti káw na Jesús, por kʼeꞌetich kʼeꞌetich xowaꞌ in ulutsik. \v 57 Kubey tám taltsik ti ólnax jayéchkʼi kʼal i januts káw ani in ulutsik enchéꞌ: \p \v 58 ―Wawáꞌ i achʼám tin ulúmal enchéꞌ: “Nanáꞌ neꞌech ku paku jechéꞌ an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios xin kubám an iniktsik ani ti óx a kʼítsá neꞌech ku kubaꞌ juní ít xi yab kubadh kʼal i iniktsik.” \p \v 59 Por nibal anchanꞌ yab in junu xowaꞌ in ulutsik xi jidhtal. \p \v 60 Kubey tám an lej okʼlek páleꞌtsik junax chʼejel xon ti kʼwajat xi táꞌtsik ti junkunék ani konyat enchéꞌ na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi ti yab i tókʼnal? ¿Tsubaxxeꞌ xowaꞌ i kʼwajat ta usnal o yabaꞌ? \p \v 61 Por na Jesús ní wéꞌ yab kʼuchun ani nibal xataꞌ in tókʼoy. Konyat tám juní enchéꞌ kʼal nin lej okʼlékil an páleꞌtsik: \p ―¿Tatáꞌxeꞌ ni Kristo, xi Chakámláb kʼal na Dios xu kʼakʼnáb? \p \v 62 Tókʼon enchéꞌ na Jesús: \p ―Nanáꞌ. Ani neꞌech ti kin chuꞌutsik Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, buxúl tin eját na Dios xi ejtal in ejtowal kin tʼajaꞌ ani tam kin tsích juní ban tokow. \p \v 63 An lej okʼlek páleꞌtsik in michʼónaꞌ kʼal in chákub nin kʼudhkʼúmil xin kʼwajbím abal anchanꞌ ti tókʼoyat kʼal na Jesús ani in ulu enchéꞌ: \p ―Yabich más i yéntsal i ólnax. \v 64 A achʼaꞌichtsik xan tin chʼikat tʼajaꞌ na Dios. ¿Jantʼéy xoꞌ a ulaltsik ki tʼajtsi? \p Ejtal xi taꞌ ti junkunék, jununúl tin ulutsik abal walbidh tʼajat na Jesús ani in tomnál ka chemdhá. \p \v 65 Tujey tám ti tubkayáb na Jesús kʼal taltsik, ti putsuntsáb tin wal, ti chaꞌwáb kʼal i kʼubaklek ani u usnal enchéꞌ: \p ―¡Ka ulu xoꞌ xitaꞌ ti chaꞌaw! \p Ani pikʼyat jeye bin wal kʼal an belkol pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios. \s1 Na Pedro in ulu ke yab in exlál na Jesús \r (Mt. 26:69‑75; Lk. 22:56‑62; Jn. 18:15‑18, 25‑29) \p \v 66 Na Pedro kʼwajat chaꞌat bin elébil an pulek atá ani támkʼi jachanꞌ, ulich jun in tsidhan xu tʼojnal bin kʼimáꞌ an lej okʼlek páleꞌtsik. \v 67 Tam ti chuꞌtat na Pedro ti dhilal, teloloyat alwaꞌ ani utsan enchéꞌ: \p ―Tatáꞌ junax teye ta xeꞌech kʼal na Jesús xi Nasaret. \p \v 68 Por na Pedro in ulu enchéꞌ: \p ―Yab u exlál, nibal u choꞌób xantʼéy a tʼilál. \p Kale eléb xon tu oxnáb ani dhájan tám jun i pekʼel. \v 69 Chab chuꞌtat juní kʼal an tsidhan ani tujey kin utsaꞌ enchéꞌ xi táꞌtsik ti kʼwajat: \p ―Jechéꞌ an inik jaꞌich jeye in kidhtal na Jesús. \p \v 70 Por jajáꞌ in witsʼkʼo kin ulu ke yab aniꞌ. Tam ti más lej jun wéꞌ, utsan enchéꞌ kʼal xi táꞌtsik ti kʼwajat: \p ―Tsubax lejtal, tatáꞌ jaꞌich teye jún ti éb xi jajáꞌtsik, pos tatáꞌ i Galileo ani anchanꞌ teye i káw jelti jajáꞌtsik. \p \v 71 Tujey tám kin ulu na Pedro abal kin tamu xataꞌ yab alwaꞌ max yab tsubax xowaꞌ in ulal ani in lej tsubax ulu enchéꞌ: \p ―Tsubax tu utsáltsik ke yab u exlál xitam inik xi kʼwajattsik a tʼilál. \p \v 72 Támkʼi jachanꞌ, dhájan an pekʼel tin chabtsíl. In chalpánaꞌ tám na Pedro xan ti usnék kʼal na Jesús: “Tam yabél dhájnék an pekʼel tin chabtsíl, tatáꞌ óxílich a ulúmal ke yab tin exlál.” Ani ukʼikʼíl ti kʼwajay kin chalpay xowaꞌ usnék kʼal na Jesús. \c 15 \s1 Na Jesús tin tamét na Pilato \r (Mt. 27:1‑2, 11‑14; Lk. 23:1‑5; Jn. 18:28‑38) \p \v 1 Tam ti tsudhey, dhajawe tʼajat ti junkun nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik kʼal nin okʼlékil an judíotsik, kʼal an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios ani kʼal an Junkulom Awiltaláb. Tam tin chalpáchtsik alwaꞌ xantʼéy neꞌech kin tʼajaꞌ, in júnaꞌtsik tám wikʼadh na Jesús ani in pidhnaꞌ ba na Pilato. \v 2 Konyat enchéꞌ na Jesús kʼal na Pilato: \p ―¿Tatáꞌxeꞌ nin Pulek Takʼíxal an judíotsik? \p Tókʼon enchéꞌ na Jesús: \p ―Tatáꞌ a ulal abal anchanꞌ. \p \v 3 Kʼal yán xataꞌ ti walbiyat kʼal nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik. \v 4 Konyat tám juní kʼal na Pilato: \p ―¿Yabxeꞌ neꞌech ki tókʼon? Ka achʼaꞌ xan ti exom ti walbiyaltsik, in ulaltsik ke yán xataꞌ a tʼajámal. \p \v 5 Por nibal anchanꞌ yab tókʼon na Jesús ani labandhájich tokot na Pilato. \s1 Bijtsin na Jesús abal neꞌech ka chemdhá \r (Mt. 27:15‑31; Lk. 23:13‑25; Jn. 18:38‑19:16) \p \v 6 Echʼekʼi tam u ajíbnáb an paskwa, na Pilato in walkál jun i wikʼnél xi ka kontsin kʼal an atiklábtsik. \v 7 Tam ti jachanꞌ i kʼij, taꞌ ti balidh ban wikʼaxteꞌ jun i inik xin bij ta Barrabás xi wikʼnék junax kʼal nin kidhtaltsik abal chemdhaxnéktsik tam tin péjeyám i awiltalábtsik. \v 8 Junkun tám an atiklábtsik abal kin kontsi na Pilato kin walkaꞌ jun i wikʼnél jelt xan ti echʼekʼi in ujnámal in tʼajál. \v 9 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Pilato: \p ―¿A léꞌtsikxeꞌ tu walkantsi an tin Pulek Takʼíxal an judíotsik? \p \v 10 Konyattsik anchanꞌ kʼal na Pilato kom in choꞌób alwaꞌ ke yab u leꞌnáb ka chuꞌtat na Jesús kʼal nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik ani jaxtám ti pidhnats na Jesús abal ka chemdhá. \v 11 Por nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik, in nixoknaꞌ an atiklábtsik kin konoy ka walká na Barrabás. \v 12 Konyattsik tám juní enchéꞌ kʼal na Pilato: \p ―¿Ani jantʼéy a léꞌ ku tʼajtsi xa bijyaltsik tin Pulek Takʼíxal an judíotsik? \p \v 13 Jajáꞌtsik tókʼon kawidh ani in ulutsik enchéꞌ: \p ―¡Ka chemdhaꞌ pajkʼidh ban peltsidh teꞌ! \p \v 14 Konyattsik tám enchéꞌ kʼal na Pilato: \p ―¿Jantʼom walastaláb in tʼajám? \p Por jajáꞌtsik in óntsi kin ulu más kawidh enchéꞌ: \p ―¡Ka chemdhaꞌ pajkʼidh ban peltsidh teꞌ! \p \v 15 Kom na Pilato in léꞌ ka jilkʼon alwaꞌ kʼal an atiklábtsik, in walkaꞌ na Barrabás. In abnaꞌ tám ka lekbayat yáníl na Jesús ani tayíl in pidhnaꞌich tám abal ka chemdhá pajkʼidh ban peltsidh teꞌ. \p \v 16 Júná tám na Jesús kʼal an soldadotsik bin kuxtálil an atá xon tu tʼajnal an lújundhaxtaláb ani kanyat ka junkun tajaꞌ ejtal xi kʼeꞌet an soldadotsik. \v 17 Xeketliyat tám na Jesús kʼal jun i kʼudhkʼum xi tʼunuyich tʼajat kʼal in chákníꞌ ani kʼwajbantsat bin ókʼ ti kwetsotsól dhipadh kʼídh. \v 18 Tujey tám ti labídhnáb enchéꞌ na Jesús: \p ―¡Ki kʼwajay kʼijidh, Pulek Takʼíxal an judíotsik! \p \v 19 U tʼoxyáb bin ókʼ kʼal jun i teꞌ, u tubkayáb ani u tudhéltsik tám tin tamét. \v 20 Tam ti okʼontsik kin ubátʼnaꞌ ani kin labídhnaꞌ, in wékʼontsíchtsik tám an ti chak kʼudhkʼum, kʼwajbantsat xi Jajáꞌ nin kʼudhkʼúmil ani kaldhájich tám abal ka júná ka chemdhá pajkʼidh ban peltsidh teꞌ. \s1 Pajkʼiyat na Jesús ban peltsidh teꞌ \r (Mt. 27:32‑44; Lk. 23:26‑43; Jn. 19:17‑27) \p \v 21 Taman ti bél jun i inik xin bij Simón, xu takʼnal ban chabál Sirene, nin tátaꞌ na Alejandro ani na Rufo. Jajáꞌ u witsélich bin ale ani tam tu watʼelich tajaꞌ, tʼajtsin ti chápláb kʼal an soldadotsik abal kin kitnantsi an ti peltsidh teꞌ xin neꞌdhál na Jesús. \p \v 22 Júná tám na Jesús ban chabál xu bijyáb Gólgota. Ti tének káw, Gólgota, in léꞌ kin ulu: “In chabálil in beklék in ókʼ i chemélom inik.” \v 23 Pidhan na Jesús ti yajtsik uxnél xukʼudh kʼal i tsʼaꞌiktaláb xu bijyáb mirra, por yab in leꞌnaꞌ kin uchʼaꞌ. \v 24 Tam ti pajkʼiyatich ban peltsidh teꞌ, wélchíxnantsat an tin kʼudhkʼúmil na Jesús kʼal an soldadotsik, por yab anikʼi, okʼox ubátʼintsik abal kin chuꞌu xantʼéy kin lujuy kin átaꞌ juntsik ti éb. \p \v 25 Beléju i dhajaw tam ti na Jesús pajkʼiyat ban peltsidh teꞌ. \v 26 Kʼwajbá bin ókʼ an peltsidh teꞌ jun i dhuslab xin ulal xantʼókʼi tin kwenta ti chemdhá. Enchéꞌ ti kʼwajat dhutsadh: “Jechéꞌ jaꞌich nin Pulek Takʼíxal an judíotsik.” \v 27 Pajkʼiyattsik jeye ba peltsidh teꞌ junax kʼal na Jesús cháb i kwéꞌtsik, jún tin eját ani jún tin kʼwatab. \v 28 Anchanꞌ ti támun abal ka tʼájan xan ti kʼwajat dhutsadh enchéꞌ ban Tʼokat Dhuslab: “Ájin jeye jelti max i walablom, jelti xi chemechtsik junax kʼal Jajáꞌ.” \p \v 29 Odhbijyat kʼal xu watʼeltsik tajaꞌ tin tamét, in wíwókʼliyaltsik nin ókʼ ani in ulaltsik enchéꞌ: \p ―Tatáꞌ, xa ejtowal ka paku an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani neꞌech ka kubaꞌ juní ti óx a kʼítsá, \v 30 ka loꞌo xoꞌ tabáꞌ ani ki paꞌay ban peltsidh teꞌ. \p \v 31 Táꞌ jeye ti kʼwajat nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik ani an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios ti labídhnax ani u útsáxtsik enchéꞌ: \p ―In loꞌómal kʼeꞌettsik ani xoꞌ Jajáꞌ yab in ejtowal kin loꞌo tinbáꞌ. \v 32 Max aniꞌ lejtal Jajáꞌich nu Kristo, nin Pulek Takʼíxal an israelitatsik, ka paꞌay xoꞌ ban peltsidh teꞌ ani neꞌech tám ki belaꞌich. \p Xi taꞌ ti kʼwajattsik tin wálím kʼejtsik pajkʼidh ban peltsidh teꞌ, u odhbijixtsik jeye. \s1 Nin chemtal na Jesús \r (Mt. 27:45‑56; Lk. 23:44‑49; Jn. 19:28‑30) \p \v 33 Tam ti chʼejelich a kʼítsá, jikʼwchin tin pubíl an kʼayꞌlá ani in tʼójontsi asta óx i wákal. \v 34 Tam ti óxich i wákal, na Jesús in ulu kawidh enchéꞌ: \p ―Eloi, Eloi, ¿lama sabaktani? ―jechéꞌ an káw in léꞌ kin ulu: Dios tu Ajátik, Dios tu Ajátik, ¿jantʼókʼi tin walbaꞌ? \p \v 35 Taltsik xi tajaꞌ ti kʼwajat, in achʼaꞌtsik ani in ulu enchéꞌ: \p ―Ka achʼaꞌ, exom in kanál na Elías, an tʼiltsix xi xeꞌchinék ti wejeꞌ. \p \v 36 Jún ti éb kʼale adhik kin axdhaꞌ ban jiliy uxnél jun xataꞌ jelti kwinim, in wikʼaꞌ bin tsúm jun i teꞌ, in utuntsi bin wiꞌ na Jesús abal kin juchʼu ani in ulu enchéꞌ: \p ―Yabich más xataꞌ ki tʼajtsi, wana ki chuꞌu max ka tsích na Elías kin paꞌbaꞌ ban peltsidh teꞌ. \p \v 37 Dhájan tám kawidh na Jesús ani chemech. \v 38 Támkʼi jachanꞌ, an tolow kʼudhkʼum xi taꞌ ti palat altá ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, xílan asta tʼekʼat ani asta chaꞌat. \v 39 An okʼlek soldado romano xi taꞌ ti kubúl tin tamét na Jesús, tam tin chuꞌu xan ti dhájan ani chemech, in ulu enchéꞌ: \p ―Tsubax lejtal, jechéꞌ an inik u Chakámláb kʼal na Dios. \p \v 40 Táꞌ jeye ti kʼwajat i mímlábtsik ti ów telom. Jéꞌ kʼwajat taltsik nin bij: na Salomé, na María Magdalena ani na María xin koꞌol cháb in chakámil, jún in bij ta José ani xi tayíl in bij ta Jakobo. \v 41 Jechéꞌ an mímlábtsik, juniknadh ani tolmidh kʼál na Jesús tam ti kʼwajay Galilea. Taꞌ jeye ti kʼwajat más kʼeꞌet i mímlábtsik xi juniknadh kʼál na Jesús tam ti kʼale Jerusalén. \s1 Jolyat na Jesús \r (Mt. 27:57‑61; Lk. 23:50‑56; Jn. 19:38‑42) \p \v 42 Tam ti exomich ti dhamul, tam an israelitatsik in tʼojojoyal xowaꞌ in yéntsal abal in kʼítsájil an koyóxnich, \v 43 ulich na José xu kʼwajíl ban bitsow Arimatea. Jajáꞌ jaꞌich jeye jun i ultaláb kidhtaláb kʼal an Junkulom Awiltaláb. Jajáꞌ kʼwajat jeye in aytsím xowkʼi na Dios neꞌech ka tujéch ti takʼix ani in kubaꞌ tinbáꞌ ka ochich xon ti kʼwajat na Pilato abal kin kontsi tin tʼuꞌúl na Jesús kin joliy. \v 44 Na Pilato labandhá abal in achʼaꞌ ke jaykʼi ti chemnek na Jesús. Jaxtám tin kaniy an okʼlek soldadotsik abal kin konoy max aniꞌ lejtal ti chemnekich. \v 45 Tam ti utsan kʼal an okʼlek soldadotsik abal aniꞌ, utsanich tám na José kʼal na Pilato abal awilich kin júnaꞌ kin joliy. \v 46 In chʼaꞌay tám na José jun i kʼudhkʼum, in paꞌbaꞌ nin tʼuꞌúl na Jesús ban peltsidh teꞌ ani in boliy kʼal an kʼudhkʼum. Kʼale tám kin kʼwajbaꞌ ba jun i jólimtaláb xi taꞌ ti kʼwajat cholkʼadh bin akan jun i tʼujub chʼén ani tolilíl tin utu jun i yejcheꞌ tʼujub abal kin paxkʼintsi kʼál tin wiꞌlébil an jólimtaláb. \v 47 Na María Magdalena ani xi jún na María, nin nánaꞌ na José, in chuꞌutsik xon ti kʼwajbantsat tin tʼuꞌúl na Jesús. \c 16 \s1 Ejech ti ít na Jesús \r (Mt. 28:1‑10; Lk. 24:1‑12; Jn. 20:1‑10) \p \v 1 Tam ti watʼéch nin kʼítsájil an koyóxnich, na Salomé, na María Magdalena ani xi jún na María nin nánaꞌ na Jakobo, in chʼaꞌaytsik i niwiytaláb abal ka kʼaletsik kin mawtsi kʼál tin tʼuꞌúl na Jesús. \v 2 Dhajawe tin jidhtal kʼítsájil an semana, kʼaletsik ban jólimtaláb ani tam ti ulich tajaꞌ jaykʼi ti eblinékich na kʼítsá. \v 3 Kónóxintsik enchéꞌ: \p ―¿Jitaꞌ neꞌech ti ku wixkʼintsi an ti tʼujub xi kʼál ti paxkʼidh an jólimtaláb? \p \v 4 Por tam ti ulchichtsik, in chuꞌu abal an yejcheꞌ tʼujub xi kʼál ti paxkʼidh an jólimtaláb jaykʼi ti wixkʼintsidh. \v 5 Ochichtsik tám altá ani in chuꞌu tajaꞌ buxúl tin ejáttsik jun xitaꞌ jelti kwitól inik. An kwitól inik xeketlidh kʼal jun i dhak jochʼat xeketláb ani jikʼey tʼajat an mímlábtsik. \v 6 Por utsan enchéꞌ an mímlábtsik: \p ―Yab ki jikʼeytsik, u choꞌóbich abal a ayaltsik na Jesús xi Nasaret, xi chemdhá pajkʼidh ban peltsidh teꞌ. Jajáꞌ ejnekich ti ít, yabich waꞌach techéꞌ. Ka telaꞌti núꞌ xon ti kʼwajbadh. \v 7 Ki kʼaléchtsik ani ka utsaꞌ nin exóbaliltsik ani na Pedro: “Na Jesús neꞌech ka okxin ka kʼale Galilea ani tatáꞌtsik tayíl; tajaꞌ neꞌech ka chuꞌutsik jelt xan ti utsámal.” \p \v 8 Kale tám adhik an mímlábtsik ban jólimtaláb abal tokot u wipipíltsik ani u jikʼél. Nibal xataꞌ in utsaꞌtsik ni jun xitaꞌ abal u jikʼéltsik tʼajat. \s1 Na Jesús in xalkʼaꞌ tinbáꞌ abal ka chuꞌtat kʼal na María Magdalena \r (Jn. 20:11‑18) \p \v 9 Tam ti na Jesús ejech dhajawe tin jidhtal kʼítsájil an semana, okʼox in xalkʼaꞌ tinbáꞌ abal ka chuꞌtat kʼal na María Magdalena, xi káldhantsidh búk i atʼax ejattaláb. \v 10 Na María kʼale tám ani in utsaꞌ xi xeꞌchinéktsik junax kʼal na Jesús ke jajáꞌ in chuꞌúmal na Jesús. Xi xeꞌchinéktsik kʼal na Jesús, elantsik ti ukʼnal ani ti tʼeꞌpinal kʼal na María. \v 11 Tam tin achʼaꞌ ke na Jesús ejnek ti ít ani ke na María in chuꞌúm, yab in belaꞌtsik. \s1 Na Jesús in xalkʼaꞌ tinbáꞌ abal ka chuꞌtat kʼal cháb nin exóbaliltsik \r (Lk. 24:13‑35) \p \v 12 Tayíl, chuꞌtat na Jesús kʼal cháb nin exóbaliltsik tam ti neꞌech ti bél, por Jajáꞌ in jalkʼuyámal tinbáꞌ. \v 13 Tam tin exlaꞌichtsik abal jaꞌich na Jesús, witsiytsik xon ti kʼwajat xi más an exóbaltsik ani in tʼiltsi ke in chuꞌúmaltsik na Jesús, por nibal jajáꞌtsik yab beltsin. \s1 An punkʼuntsixtaláb xi jiltsin an abatwáletsik kʼal na Jesús \r (Mt. 28:16‑20; Lk. 24:36‑49; Jn. 20:19‑23) \p \v 14 Más tayíl, na Jesús in xalkʼaꞌ tinbáꞌ abal ka chuꞌtat kʼal xi lajujún an exóbaltsik tam ti buxutsik ti kʼapul. Kʼwiyantsik tám kʼal na Jesús abal yabtsik tʼajat u belom ani yabtsik tʼajat in exbayal, kom yab in belaꞌtsik xowaꞌ tʼiltsin kʼal xin chuꞌúmaltsik ke na Jesús ejnek ti ít. \v 15 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ki kʼaletsik putálkʼi tin pubíl an kʼayꞌlá ani ka tʼiltsitsik an ti alwaꞌ tʼilab ejtal an atiklábtsik. \v 16 Xitaꞌ kin belaꞌ ani ka pujan, neꞌech ka loꞌey; por xitaꞌ yab kin belaꞌ, neꞌech ka kʼale ban kʼibeltaláb. \v 17 Ejtal xitaꞌ kin beltsi an tin káwintal na Dios, neꞌech kin ejto kin tʼajaꞌ jechéꞌ an exóltsik: Kʼal tin awiltal nu bij neꞌech kin ejto kin káldhantsi ti atʼax ejattalábtsik xitaꞌ kʼwajat teykómte kʼál, neꞌech ti káwtsik kʼal i ít káwintaláb \v 18 ani max yab kin chuꞌu ani kin téynaꞌ i chan o max kin uchʼaꞌ jun i itʼlab, yab xataꞌ neꞌech kin tamu. Neꞌech jeye kin kʼwajbaꞌtsik nin kʼubak ban yaꞌultsik ani neꞌech ka jeley jachanꞌ an yaꞌultsik. \s1 Na Jesús kʼadhích walkʼiꞌ \r (Lk. 24:50‑53) \p \v 19 Tayíl, tam ti okʼonich ti tawnábtsik, júnájich tám walkʼiꞌ an Ajátikláb ani buxkan tin eját na Dios. \v 20 Tam ti kaléch an abatwáletsik, xeꞌchin putálkʼi kin tʼilaꞌ an alwaꞌ tʼilab ani tolmiyattsik kʼal an Ajátikláb kin tʼajaꞌ i labidh labandhaxtaláb abal ka choꞌóbná ke tsubax xowaꞌ in tʼiláltsik. Anchanꞌ ka tʼájan.