\id MAT \h MATEO \toc1 An alwaꞌ tʼilab xin dhutsám na Mateo \toc2 MATEO \toc3 Mt. \mt2 An alwaꞌ tʼilab xin dhutsám na \mt1 Mateo \c 1 \s1 Nin wejeꞌ pakéliltsik na Jesukristo \r (Lk. 3:23‑38) \p \v 1 Jechéꞌ jaꞌich nin bij nin wejeꞌ pakéliltsik na Jesukristo, xu kidhtaláb kʼal na Dabid ani na Abraham. \p \v 2 Na Abraham in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Isák. Na Isák in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Jakob. Na Jakob in kóꞌoy in chakámiltsik ani jún ti éb in bij ta Judá. \v 3 Nin tátaꞌ na Fares ani na Sara jaꞌich na Judá ani nin nánaꞌ jaꞌich na Tamar. Na Fares in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Esrom ani na Esrom in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Aram. \v 4 Na Aram in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Aminadab, na Aminadab in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Násón ani na Násón in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Salmón. \v 5 Nin tátaꞌ na Bós jaꞌich na Salmón ani nin nánaꞌ jaꞌich na Ráb. Nin tátaꞌ na Obed jaꞌich na Bós ani nin nánaꞌ jaꞌich na Rut. Na Obed in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Isaí. \v 6 Na Isaí in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Dabid ani jechéꞌ na Dabid jaꞌich na kʼwajay ti pulek takʼix. An pulek takʼix Dabid kʼal nin tomtalwiꞌik na Urías in kóꞌoytsik in chakámil xin bij ta Salomón. \p \v 7 Na Salomón in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Roboam, na Roboam in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Abías ani na Abías in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Asa. \v 8 Na Asa in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Josafat, na Josafat in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Joram ani na Joram in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Usías. \v 9 Na Usías in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Jotam, na Jotam in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Akas ani na Akas in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Esekías. \v 10 Na Esekías in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Manasés, na Manasés in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Amón ani na Amón in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Josías. \v 11 Na Josías in kóꞌoy in chakámiltsik ani jún ti éb jaꞌich na Jekonías. Jechéꞌ támun tam ti an israelitatsik júná ti wikʼnél ban chabál xi Babilonia. \p \v 12 Más tayíl, tam ti támnékich jechéꞌ, na Jekonías in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Salatiel ani na Salatiel in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Sorobabel. \v 13 Na Sorobabel in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Abiud, na Abiud in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Eliakim ani na Eliakim in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Asor. \v 14 Na Asor in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Sadok, na Sadok in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Akim ani na Akim in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Eliud. \v 15 Na Eliud in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Eleasar, na Eleasar in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Matán ani na Matán in kóꞌoy in chakámil xin bij ta Jakob. \v 16 Na Jakob in kóꞌoy in chakámil xin bij ta José. Jechéꞌ na José, jaꞌich nin tomkíl na María ani ba jechéꞌ na María, tajaꞌ ti waꞌchin na Jesús xu bijyáb ti Kristo. \p \v 17 Waꞌchin lajuchéꞌ i kidhtalábtsik, tujey ba na Abraham asta ba na Dabid. Lajuchéꞌ jeye i kidhtalábtsik waꞌchin xi tujey ba na Dabid asta tam ti an israelitatsik júná Babilonia ti wikʼnél. Ani lajuchéꞌ jeye i kidhtalábtsik waꞌchin xi tujey tam ti an israelitatsik júná Babilonia ti wikʼnél asta ti waꞌchin ti chakam na Kristo. \s1 Xan ti waꞌchin ti chakam na Jesukristo \r (Lk. 2:1‑7) \p \v 18 Enchéꞌ ti waꞌchin ti chakam na Jesukristo: Na María, nin nánaꞌ, kʼwajat konodh abal ka tomkin kʼal na José ani tam ti yabél kʼwajattsik junax, jilkʼon kóꞌodh na María kʼal tin cháp an Tʼokat Ejattaláb. \v 19 Na José, nin tomkíl na María, jaꞌich jun i lujat inik, por yab in leꞌnaꞌ kin xalkʼaꞌ max anchanꞌ ti kʼwajat na María, tokot in leꞌnaꞌ kin jilaꞌ chinatkʼi. \v 20 Lejat kʼwajat in chalpayal jechéꞌ, in chuꞌu ba watsib jun in tʼokat abatwálejil an Okʼóxláb ani utsan kʼál enchéꞌ: \p ―José, xi kidhtaláb kʼal na Dabid, ka bachʼu na María ta tomtal ani yab ki kʼwajay ta chalpax, pos an chakam xi neꞌech kin waꞌchiy, kʼal an Tʼokat Ejattaláb tu dhabaláb. \v 21 Na María neꞌech kin waꞌchiy jun i chakam ani neꞌech ka bijiy ta Jesús. Anchanꞌ ti neꞌech ka bijyat abal neꞌech kin loꞌo an atiklábtsik kʼal an walastaláb xin koꞌoltsik. \p \v 22 Ejtal jechéꞌ támun abal ka tʼájan xan tin ulúmal an Okʼóxláb enchéꞌ kʼal nin tʼiltsíxil: \q1 \v 23 An tsidhan neꞌech ka jilkʼon kóꞌodh ani neꞌech kin waꞌchiy jun i chakam. \q1 Jechéꞌ an chakam neꞌech ka bijyat Emanuel. \m An bijláb Emanuel in léꞌ kin ulu: Na Dios kʼwajat kʼal wawáꞌ. \p \v 24 Tam ti na José ejech, anchanꞌ tin tʼajaꞌ xan ti utsan kʼal nin tʼokat abatwálejil an Okʼóxláb ani yab in jilaꞌ na María. \v 25 Por yab junkun kʼal na María asta tam ti na María in kóꞌoy an chakam ani in kʼwajbantsi tin bij Jesús. \c 2 \s1 Alná an chakam kʼal an chalpadh iniktsik \p \v 1 Na Jesús waꞌchin ban bitsow xin bij Belén xu takʼnal ban chabál xi Judea, tam ti na Erodes kʼwajat ti pulek takʼix ba jachanꞌ an chabál. Tam ti jachanꞌ i kʼij, ulich ban bitsow Jerusalén cháb óx i chalpadh iniktsik xi tál in lujtal xon tu kalel na kʼítsá \v 2 ani konoxintsik enchéꞌ: \p ―¿Jónꞌ ti kʼwajat nin pulek takʼíxal an judíotsik xi waꞌchin ti chakam? Pos i chuꞌúmal nin ótil in lujtal xon tu kalel na kʼítsá ani u tsiꞌnek techéꞌ abal ki kʼakʼnaꞌ. \p \v 3 Tam tin choꞌóbnaꞌ jechéꞌ an pulek takʼix Erodes, jilkʼon tʼajat ti chalpax ani ejtal jeye an atiklábtsik xi Jerusalén. \v 4 Kanyattsik tám kʼal an pulek takʼix ejtal an okʼlek páleꞌtsik ani an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés ani in konoytsik jónꞌ ti neꞌech ka waꞌchin ti chakam an Kristo. \v 5 Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Ban bitsow xin bij Belén xu takʼnal ban chabál xi Judea; pos an tʼiltsix enchéꞌ tin jilámal dhutsadh: \q1 \v 6 Maske Belén jaꞌich jun i chakam bitsow xi kʼwajat ban chabál xi Judea, \q1 púlek ti kʼwajat, \q1 kom tajaꞌ ti neꞌech ka waꞌchin jun i okʼlek, \q1 xi neꞌech kin beletnaꞌ an atiklábtsik xi Israel. \p \v 7 Na Erodes in kaniy tám chinatkʼi an chalpadh iniktsik ani in konoy xowkʼi jun bél ti xalkʼanék na ót. \v 8 In abaꞌtsik tám Belén ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ki kʼaletsik tajaꞌ ani ka alꞌimay i tsubaxtaláb kʼal tin kwenta jachanꞌ an chakam. Tam ka elaꞌtsik an chakam, ti kin óltsi abal kin kʼale neye ku kʼakʼnaꞌ. \p \v 9 Tam ti okʼon ti usnaltsik jechéꞌ kʼal an pulek takʼix, kʼaléchtsik tám. Na ót xin chuꞌúmaltsik in lujtal xon tu kalel na kʼítsá, taꞌ ti neꞌech okʼox ani tam tin bajaw xon ti kʼwajat an chakam, kubey. \v 10 Tam ti an chalpadh iniktsik in chuꞌu kubey na ót, kulbétsik tʼajat. \v 11 Tam ti ochichtsik ban atá, in chuꞌu an chakam junax kʼal na María. Jechéꞌ na María jaꞌich nin nánaꞌ an chakam. An chalpadh iniktsik tudhlan tám ani in kʼakʼnaꞌ an chakam. In japiy tám an balixtaláb xin tsiꞌdháltsik ani in chʼejwaliy ti oro, ti ikob ani ti mirra. \v 12 Por óltsintsik kʼal jun i watsib ke yab yejat ka witsiytsik xon ti kʼwajat na Erodes, jaxtám ti witsiytsik bin chabálil, píl bél. \s1 Ajláchtsik abal Ejipto \p \v 13 Tayíl, tam ti kʼalnekich an chalpadh iniktsik, na José in chuꞌu ba jun i watsib jun in tʼokat abatwálejil an Okʼóxláb ani utsan kʼál enchéꞌ: \p ―Ki chʼakay ani ki ájlách abal Ejipto. Ka júnaꞌ an chakam junax kʼal nin nánaꞌ ani ki kʼwajay tajaꞌ asta tam nanáꞌ tu utsaꞌ ki witsiy. Pos na Erodes neꞌech kin aliy an chakam abal kin chemdhaꞌ. \p \v 14 Tam ti na José ejech, jachanꞌ an akal ájlách abal Ejipto. In júnaꞌ an chakam junax kʼal nin nánaꞌ. \v 15 Tajaꞌ ti kʼwajaytsik asta ti chemech na Erodes. Jechéꞌ támun abal ka tʼájan xan tin ulúmal enchéꞌ an Okʼóxláb kʼal nin tʼiltsíxil: “U utsaꞌ ka kʼale Ejipto nu Chakámil.” \s1 Na Erodes in abnaꞌ ka chemdhá i chakamtsik \p \v 16 Tam ti na Erodes in chuꞌu abal kʼambiyat kʼal an chalpadh iniktsik, chakuy tʼajat ani in abnaꞌ ka chemdhá ejtal an tsʼitsik kwitól xi ít ti waꞌchinék asta xin koꞌolich chabtsik i tamub. In abnaꞌ ka chemdhá an tsʼitsik kwitól xu kʼwajíl Belén ani xu kʼwajíltsik tajaꞌ kʼunat. Jechéꞌ in tʼajaꞌ anchanꞌ kom in koꞌolich kʼunat cháb i tamub ti watʼenek an chalpadh iniktsik. \v 17 Anchanꞌ ti támun jelt xan tin jilámal dhutsadh enchéꞌ an tʼiltsix Jeremías: \q1 \v 18 Achʼatmé ban bitsow Ramá \q1 i mímlábtsik ti ukʼnal ani ti tʼeꞌpinal; \q1 jaꞌich nin at kidhtaltsik na Rakel xi kʼwajat in ukʼintsal nin chakámiltsik \q1 ani yab in leꞌnaꞌtsik ka kʼijidhmédhá, kom chemdhantsidh tin chakámiltsik. \p \v 19 Por tam ti chemnekich na Erodes, tajaꞌ Ejipto, na José in chuꞌu ba jun i watsib jun in tʼokat abatwálejil an Okʼóxláb ani utsan kʼál enchéꞌ: \p \v 20 ―Ki chʼakay ani ki kʼale ban chabál xi Israel. Ka júnaꞌ an chakam junax kʼal nin nánaꞌ abal chemnekichtsik xin léꞌwiꞌik kin chemdhaꞌ an chakam. \p \v 21 Chʼakay tám na José ani in júnaꞌ an chakam kʼál nin nánaꞌ ban chabál xi Israel. \v 22 Por tam ti na José in achʼaꞌ abal na Arkelao jaꞌich na kʼwajat ti takʼix Judea in kuxyal nin tátaꞌ Erodes, jikʼey ani yab in leꞌnaꞌ ka kʼale tajaꞌ. Ani kom óltsinékich kʼal jun i watsib xon ti yejat ka kʼale, kʼale ban chabál xi Galilea. \v 23 Tam ti ulich tajaꞌ, kʼale ti kʼwajíl ban bitsow xin bij Nasaret. Jechéꞌ támun anchanꞌ abal ka tʼájan xan tin ulúmal an tʼiltsixtsik, ke na Jesús neꞌech ka bijyat ti nasareno. \c 3 \s1 Na Juan xu pujax u tʼiltsix ban chabál xon ti yab kʼwajtsidh \r (Mr. 1:1‑8; Lk. 3:1‑9, 15‑17; Jn. 1:19‑28) \p \v 1 Tam ti jachanꞌ i kʼij na Juan xu pujax ulich Judea ban chabál xon ti yab kʼwajtsidh. Tujey ti tʼiltsix \v 2 ani in ulal enchéꞌ: \p ―Ka jilaꞌichtsik ta walablom, pos exomich ti kʼunel xowkʼi neꞌchich ti takʼix na Dios. \p \v 3 Jechéꞌ na Juan jaꞌich an inik xin tʼilámal an tʼiltsix Isaías tam tin ulu enchéꞌ: \q1 Achʼat in káwintal jun xitaꞌ ban chabál xon ti yab kʼwajtsidh ani xu káw, in ulal kawidh enchéꞌ: \q1 “¡Ka tʼojojontsíchtsik tin bélil an Ajátikláb; \q1 ka júnaꞌichtsik jun i xeꞌchintaláb alwaꞌ; abal anchanꞌ, ki kʼwajáchtsik tʼojojodh tam ka tsích an Ajátikláb!” \p \v 4 Na Juan u xeketlinal kʼal i xeketláb xi tʼajadh kʼal nin xiꞌíl an koꞌnél xu bijyáb kameyo ani in wikʼál nin tsukul kʼal i ótʼ. Nin kʼapwál, jaꞌich an pichʼichʼ ani an alteꞌ chiꞌik. \v 5 Yán i atiklábtsik xi Jerusalén, ejtaltsik xu kʼwajíltsik ban chabál xi Judea ani ejtal xu kʼwajíltsik kʼunat ban waljaꞌ Jordán, u uleltsik abal kin achʼaꞌ xowaꞌ in ulal na Juan. \v 6 Tam kin ólnaꞌichtsik nin walab, u pujyábtsik kʼal na Juan ban waljaꞌ Jordán. \p \v 7 Por tam ti na Juan in chuꞌu ke yán i fariseotsik ani i saduseotsik u ulel abal ka pujyat, utsantsik enchéꞌ kʼal na Juan: \p ―¡Tatáꞌtsik a junwal jelti an chan! ¿Jitaꞌ ti okʼtsámaltsik ka chinkʼontsi an kʼakʼadh yajtsiktaláb xi exomich ti kʼunel? \v 8 Ki kʼwajáchtsik alwaꞌ abal ka xalkʼan ke tsubax lejtal ta jilaꞌichtsik ta walablom. \v 9 Yab ka chalpaytsik ke i alwaꞌ inik tin tamét na Dios abalkʼi i kidhtalábtsik kʼal na Abraham; pos tu utsáltsik ke asta ba jechéꞌ an tʼujubtsik na Dios neꞌech kin ejto kin waꞌchindhaꞌ in kidhtaltsik a Abraham. \v 10 Anchanꞌ jelt xan ti jun i inik in kwajlál jun i teꞌ xi yab xataꞌ ti alwaꞌ ani in tsikál, anchanꞌ jeye ti neꞌech kin tʼajaꞌ na Dios kʼunat i kʼij kʼal an atiklábtsik xi Jajáꞌ kin chuꞌu ke yab alwaꞌ inik. \v 11 Nanáꞌ tu pujyaltsik kʼal i jaꞌ jelti jun i exól abal a jilaꞌichtsik ta walablom; por xi taꞌ tál tayíl, neꞌech ti ki pujaytsik kʼal an Tʼokat Ejattaláb ani kʼal i kʼamal. Jajáꞌ más in koꞌol i awiltaláb ke nanáꞌ, nanáꞌ nibal elaꞌ in tomnál ku téntsi tin pajab. \v 12 Anchanꞌ xan ti jun i inik in jutsyal an trigo abal kin taꞌpaꞌ ban wilteꞌ ani in tsiktsal an tin jokom, anchanꞌ jeye ti neꞌech ka tʼajtsin an atiklábtsik kʼal xi taꞌ tál tayíl. Neꞌech kin júnaꞌ walkʼiꞌ xi Jajáꞌ in dhabal ani neꞌech kin petʼnaꞌ xi yab Jajáꞌ in dhabal ban kʼamal xi yab jaykʼi u tepel. \s1 Tam ti pujan na Jesús \r (Mr. 1:9‑11; Lk. 3:21‑22) \p \v 13 Ulich tám na Jesús ban waljaꞌ Jordán xon ti kʼwajat na Juan abal ka pujyat, na Jesús tál Galilea. \v 14 Yabwiꞌik u leꞌnáb ka pujyat na Jesús kʼal na Juan, tokot u usnal enchéꞌ: \p ―Nanáꞌ nin tomnál kin pujyat kʼal Tatáꞌ, ani ¿Tatáꞌ a léꞌ tu pujay nanáꞌ? \p \v 15 Por utsan enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Xoꞌ ka tʼajaꞌich anchanꞌ; pos yejat ki tʼajaꞌ ejtal xowaꞌ in léꞌ na Dios. \p In tokʼóch tám na Juan. \v 16 Tam ti pujadhich na Jesús, kale ban jaꞌ. Támkʼi jachanꞌ, jakʼpin an walkʼiꞌ ani in chuꞌu na Jesús nin Tʼokat Ejattal na Dios ti paꞌíl jelti jun i kukuꞌ ani buxkan tin éb Jajáꞌ. \v 17 Achʼatmé tám jun i káwintaláb walkʼiꞌ, xu káw in ulu enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ jaꞌich nu Chakámil xu kʼanidhál tʼajat ani in kulbél tʼajat kʼal Jajáꞌ. \c 4 \s1 Taktamiyat na Jesús kʼal an lej atʼax \r (Mr. 1:12‑13; Lk. 4:1‑13) \p \v 1 Júná tám na Jesús kʼal an Tʼokat Ejattaláb ban chabál xon ti yab kʼwajtsidh abal ka taktamiyat kʼal an lej atʼax. \p \v 2 Tajaꞌ ti kʼwajay yab u kʼapul chab inik a kʼítsá ani chab inik i akal ani tayíl, kʼaꞌay. \v 3 Utey tám an lej atʼax ba na Jesús abal kin taktamiy ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―Max tsubax lejtal i Chakámláb kʼal a Dios, ka utsaꞌ jachanꞌ an tʼujubtsik ka wenkʼon ti kʼapnél. \p \v 4 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―An Tʼokat Dhuslab in ulal enchéꞌ: “Yab tokotkʼi kʼal i kʼapnél ti ejat an inik, ejat jeye kʼal ejtal xowaꞌ na Dios in ulal.” \p \v 5 Júná tám na Jesús kʼal an lej atʼax ban tʼokat bitsow Jerusalén, kʼadhbá bin éb an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios \v 6 ani utsan enchéꞌ: \p ―Max tsubax lejtal i Chakámláb kʼal a Dios, ka petʼnaꞌ tabáꞌ abal chaꞌat; pos an Tʼokat Dhuslab in ulal enchéꞌ: \q1 Na Dios neꞌech kin abaꞌ nin tʼokat abatwálejiltsik abal ti ki beletnaꞌ. \q1 Neꞌech ti ki bachʼu \q1 abal yab ka chaꞌaw na akan kʼal ni jun i tʼujub. \p \v 7 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―In ulal jeye enchéꞌ an Tʼokat Dhuslab: “Yab ka taktamiy an Okʼóxláb na Diosil.” \p \v 8 Júná tám juní kʼal an lej atʼax ba jun i tʼekʼat chʼén, xalkʼantsat ejtal an ti pakdhaꞌ bitsow xi techéꞌ ti kʼayꞌlá xi kʼwajat takʼnél kʼal an pakdhaꞌ takʼix ani nin pubíl jachanꞌ an pakdhaꞌ bitsow \v 9 ani utsan enchéꞌ: \p ―Neꞌech tu pidhaꞌ ejtal jechéꞌ, max ki tudhlan abal ti kin kʼakʼnaꞌ. \p \v 10 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Lej atʼax, ki kʼaléch, pos an Tʼokat Dhuslab in ulal enchéꞌ: “Ka kʼakʼnaꞌ an Okʼóxláb na Diosil ani Jajáꞌkʼi ka tʼójontsal.” \p \v 11 Jilanich tám na Jesús kʼal an lej atʼax ani ulich i tʼokat abatwáletsik abal ka tʼójontsat kʼál na Jesús. \s1 Na Jesús in tujúch Galilea nin tʼojlábil \r (Mr. 1:14‑15; Lk. 4:14‑15) \p \v 12 Tam ti na Jesús in achʼaꞌ abal na Juan balidh ban wikʼaxteꞌ, witsiy ban chabál xi Galilea. \v 13 Por yab kʼwajay Nasaret, kʼale ti kʼwajíl Kapernaúm, jun i bitsow xi kʼwajat bin wál i pujal, ban chabál xon ti kʼwajinektsik na Sabulón ani na Neftalí. \v 14 Jechéꞌ támun abal ka tʼájan xan tin jilámal dhutsadh an tʼiltsix Isaías enchéꞌ: \q1 \v 15 Chabál xon ti kʼwajinektsik na Sabulón ani na Neftalí, \q1 xi kʼwajat in lujtal ban pujal, in lujtal xon tu kalel na kʼítsá kʼal an waljaꞌ Jordán, \q1 Galilea, xon tu kʼwajíl xi yabtsik u judío. \q1 \v 16 An atiklábtsik xi kʼwajat jelti max ban jikʼwaxtaláb, in chuꞌutsik jun i pulek tajaxtaláb \q1 ani an atiklábtsik xi kʼwajat jelti max in kʼunkʼúmich tʼajat an chemlá, \q1 tajbayattsik kʼal jun i tajaxtaláb. \p \v 17 Asta tam ti tám ti tujey na Jesús ti tʼiltsix ani in ulal enchéꞌ: \p ―Ka jilaꞌichtsik ta walablom, pos exomich ti kʼunel xowkʼi neꞌchich ti takʼix na Dios. \s1 Na Jesús in kaniy abal ti exóbal chéꞌ i jixom toꞌoltsik \r (Mr. 1:16‑20; Lk. 5:1‑11) \p \v 18 Tam ti na Jesús neꞌech ti belal waltsik an pujal xi Galilea, in chuꞌu cháb i iniktsik xin kidhábkʼitsik; jún jaꞌich na Simón, xi bijyat jeye ta Pedro ani na jún a Andrés. Jechéꞌ an iniktsik, kʼwajat in petʼnál nin jixáb an toꞌol ban pujal, kom jajáꞌtsik u jixom toꞌol. \v 19 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ti kin wéwnaꞌtsik ani neꞌech tu okʼtsitsik xan ti neꞌech ka aliy an atiklábtsik xi neꞌech ti kin belaꞌ. \p \v 20 Támkʼi jachanꞌ tin jilaꞌtsik nin jixáb an toꞌol ani kʼaletsik kʼal na Jesús. \p \v 21 Más asta tuwaꞌ wéꞌ aniꞌ, na Jesús in chuꞌu juní cháb i iniktsik xi aníl jeye in kidhábkʼitsik. Jechéꞌtsik jaꞌich na Jakobo ani na Juan, xu chakámlábtsik kʼal na Sebedeo xi kʼwajattsik ba jun i tan kʼal nin tátaꞌ ti lejkix tin jixáb an toꞌol. Kanyattsik kʼal na Jesús \v 22 ani támkʼi jachanꞌ tin jilaꞌtsik an tan. In jilaꞌtsik jeye nin tátaꞌ ani in wéwnaꞌtsik na Jesús. \s1 Na Jesús in okʼtsal yán i atiklábtsik \r (Lk. 6:17‑19) \p \v 23 Na Jesús xeꞌech in lonyal putál an chabál xi Galilea ani u kubél ti okʼtsix ban bitsowtsik ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb. In tʼilál an alwaꞌ tʼilab kʼal tin kwenta xan tu takʼix na Dios ani in jeldhál an atiklábtsik kʼal xowaꞌkichkʼi i yawꞌlách. \v 24 Choꞌóbná xantʼéy in tʼajál na Jesús kʼal ejtal an atiklábtsik xu kʼwajíl ban chabál xi Siria ani tsiꞌdhantsat ejtal xi kʼwajattsik kʼal i yajtsiktaláb, xu yaꞌultsik, xin koꞌoltsik i chʼukʼuxtaláb, xi kʼwajattsik ochadh kʼal i atʼax ejattalábtsik, xu wipipíltsik ani xi yabtsik in ejtowal ka yoyon. Ani jeldhátsik kʼal na Jesús. \v 25 Kʼal yán i atiklábtsik ti wéwná na Jesús, wéwná kʼal xu kʼwajíltsik Galilea, kʼal xu kʼwajíltsik ban bitsowtsik xi Dekápolis, xi Jerusalén, kʼal xu kʼwajíltsik ban chabál xi Judea ani kʼal xu kʼwajíltsik jeye in lujtal xon tu kalel na kʼítsá kʼal an waljaꞌ Jordán. \c 5 \s1 An okʼtsixtaláb xin pidhnaꞌ na Jesús ban chʼén \p \v 1 Tam ti na Jesús in chuꞌu ejtal an atiklábtsik, kʼadhiy ba chʼén ani buxkan. Junkun tám nin exóbaliltsik malilíl xon ti Jajáꞌ kʼwajat \v 2 ani tujey ti okʼtsinaltsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \s1 Xitaꞌ tsubax lejtal kʼwajattsik kʼijidh \r (Lk. 6:20‑23) \p \v 3 ―Kʼijidh abal xin chalpayaltsik ke in yéntsal na Dios, pos neꞌech ka kʼwajaytsik takʼnél kʼal na Dios. \p \v 4 ʼKʼijidh abal xu ukʼnaltsik, pos neꞌech ka kʼijidhmédhátsik kʼal na Dios. \p \v 5 ʼKʼijidh abal xin chaꞌkáltsik tinbáꞌ, pos neꞌech kin bachʼutsik an chabál xi usnéktsik neꞌech ka pidhan kʼal na Dios. \p \v 6 ʼKʼijidh abal xitaꞌ xin leꞌnáltsik kin tʼajaꞌ xowaꞌ lujat, pos neꞌech ka tolmiyattsik kʼal na Dios abal kin tʼajaꞌ. \p \v 7 ʼKʼijidh abal xitaꞌ xin yajnantsaltsik nin at kidhtal, pos neꞌech jeye ka yajnantsattsik kʼal na Dios. \p \v 8 ʼKʼijidh abal xitaꞌ xin koꞌoltsik tʼokat nin ejattal, pos neꞌechtsik kin chuꞌu na Dios. \p \v 9 ʼKʼijidh abal xitaꞌ xin ayaltsik an kʼijidhtaláb, pos neꞌech ka bijyattsik ti chakámláb kʼal na Dios. \p \v 10 ʼKʼijidh abal xitaꞌ xu atʼnaltsik kʼal tin kwenta abal in tʼajáltsik xowaꞌ lujat, pos neꞌech ka kʼwajaytsik takʼnél kʼal na Dios. \p \v 11 ʼKʼijidh abal tatáꞌtsik, tam ki odhbijyattsik, ki atʼantsik ani ki utsantsik xowaꞌkich xi yab alwaꞌ maske yab tsubax kʼal Nanáꞌkʼi tu kwenta. \v 12 Ki kulbé ani ki kʼijidhmétsik abal neꞌech ka bachʼutsik jun i chʼejwalixtaláb púlek túꞌ walkʼiꞌ, pos anchanꞌ jeye ti tʼajtsinék an tʼiltsixtsik xi kʼwajinek más okʼox ke tatáꞌtsik. \s1 An belomtsik kʼwajat jelti an atʼem ani an tajaxtaláb \r (Mr. 9:50; Lk. 14:34‑35) \p \v 13 ʼTatáꞌtsik ni kʼwajat jelti an atʼem abal an atiklábtsik. Max an atʼem ka xawꞌmé, ¿jantʼó ti neꞌech ka éyná? Yabich xataꞌ ti alwaꞌ, tokot abal ka wakʼlá ani ka kʼáchʼíkʼná kʼal an atiklábtsik. \p \v 14 ʼTatáꞌtsik ni kʼwajat jelti an tajaxtaláb abal an atiklábtsik. Jun i bitsow xi kʼwajat ba chʼén, yab neꞌech kin ejto ka chinkʼon. \v 15 Yab u letʼkʼoyáb jun i tajbaxtaláb abal ka paxkʼiyat kʼal jun i kajón, u letʼkʼoyáb abal ka kʼwajbá tʼekʼat abal kin tajbay ejtal xi kʼwajattsik ban atá. \v 16 Anchanꞌ xan tu tajbax an tajbaxtaláb, anchanꞌ teye ti ka xalkʼaꞌ xowaꞌ alwaꞌ a tʼajál abal kin chuꞌu an atiklábtsik ani anchanꞌ kin pubédhantsi tin bij na Tátaꞌ Dios xi kʼwajat walkʼiꞌ. \s1 Na Jesús u okʼtsix kʼal tin kwenta nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés \p \v 17 ʼYab ka chalpaytsik ke Nanáꞌ in tsiꞌnek ku wékʼoy nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés o xowaꞌ in jilámal dhutsadh an tʼiltsixtsik; yab in tsiꞌnek abal ku wékʼoy, in tsiꞌnek abal ku tʼajaꞌ xan tin ulal. \v 18 Pos tsubax tu utsáltsik, ke lejat kʼwajat an chabál ani an walkʼiꞌ, yab neꞌech ka wékʼontsat ni jun xataꞌ jechéꞌ an takʼixtaláb. Koꞌol ka tʼájan okʼox ejtal xowaꞌ kʼwajat dhutsadh. \v 19 Jaxtám, xitaꞌ kin chʼikat tʼajaꞌ xowaꞌ kʼwajat dhutsadh ba jechéꞌ an takʼixtaláb, maske jaꞌich jun xataꞌ xi más chipíl ani anchanꞌ kin okʼtsi an atiklábtsik, chaꞌat tʼajat in éy neꞌech ka kʼwajay xon tu takʼix na Dios. Por xitaꞌ kin tʼajaꞌ xowaꞌ in ulal jechéꞌ an takʼixtaláb ani jaꞌich kin okʼtsixnaꞌ, ultaláb neꞌech ka kʼwajay xon tu takʼix na Dios. \v 20 Pos tu utsáltsik, ke max yab ka tʼajaꞌ más an chápláb abal ka tʼajaꞌ xowaꞌ in léꞌ na Dios ké an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés ani an fariseotsik, yab neꞌech ka ejto ki kʼwajaytsik takʼnél kʼal na Dios. \s1 Na Jesús u okʼtsix kʼal tin kwenta an chákub \r (Lk. 12:57‑59) \p \v 21 ʼA achʼámaltsik ke an wejeꞌ pakéltsik usnék enchéꞌ: “Yab ki chemdhaxin, pos xitaꞌ ka chemdhaxin yejat ka lújundhá kʼal an awiltaláb.” \v 22 Pos Nanáꞌ tu utsáltsik ke xitaꞌ kin chakuntsi nin at kidháb, yejat ka lújundhá kʼal an awiltalábtsik. Xitaꞌ kin odhbijiy nin at kidháb, yejat ka lújundhá kʼal an Junkulom Awiltaláb ani xitaꞌ kin bijiy nin at kidháb ti atʼax inik, in tomnálich ka kʼale ban kʼibeltaláb. \p \v 23 ʼJaxtám, max neꞌchich ka kʼwajbantsi ti pikbantsixtaláb na Dios ani tajaꞌ ka chalpay ke yab i kʼwajat alwaꞌ kʼal na at kidháb, \v 24 ka jilaꞌ an pikbantsixtaláb tin tamét xon tu kʼwajbáb an pikbaxtaláb ani ki kʼale okʼox ta lejkinal kʼal na at kidháb. Tam i lejkinékich, ki witsích tám ani ka kʼwajbaꞌich an pikbantsixtaláb. \p \v 25 ʼMax jun xitaꞌ ti ki utsbiy ani ti ki júnaꞌ ban awiltaláb, ki lejkintsik ti bél kʼal jajáꞌ abal yab ti ki júnaꞌ ban lújundhom; pos max ti ki júnaꞌ ban lújundhom, an lújundhom neꞌech ti ki pidhnaꞌ ban belkol wikʼaxteꞌ ani an belkol wikʼaxteꞌ neꞌech ti ki baliy ban wikʼaxteꞌ. \v 26 Tsubax tu utsál, ke yab neꞌech ki kale tajaꞌ asta ka jalbiy ejtal xowaꞌ a júnál. \s1 Na Jesús u okʼtsix kʼal tin kwenta an uxúmbeꞌtaláb \p \v 27 ʼAn wejeꞌ pakéltsik usnék jeye enchéꞌ: “Yab ki junkun kʼal xi yab a tomtal.” \v 28 Por Nanáꞌ tu utsáltsik ke xitaꞌ kin létʼendhaꞌ jun i mímláb, walbinich kʼal i uxúmbeꞌtaláb tin ejattal abal in létʼendhál jachanꞌ an mímláb. \p \v 29 ʼMax na eját wal ti walbindhál, ka jixaꞌ ani ka petʼnaꞌ; pos más alwaꞌ ka kʼibdhaꞌ jun pejeꞌ a tʼuꞌúl ké ki petʼná kʼal ejtal na tʼuꞌúl ban kʼibeltaláb. \v 30 Ani max na eját kʼubak ti walbindhál, ka muchʼiy ani ka petʼnaꞌ; pos más alwaꞌ ka kʼibdhaꞌ jun pejeꞌ na tʼuꞌúl ké ki petʼná kʼal ejtal na tʼuꞌúl ban kʼibeltaláb. \s1 Na Jesús u okʼtsix kʼal tin kwenta an jíláxtaláb \r (Mt. 19:9; Mr. 10:11‑12; Lk. 16:18) \p \v 31 ʼUsnéktsik jeye an wejeꞌ pakéltsik enchéꞌ: “Xitaꞌ ka jíláxin kʼal nin tomtal, yejat kin pidhaꞌ nin tomtal jun i úw xon tin ulal xantʼókʼi tin kwenta ti neꞌech ka jíláxin.” \v 32 Por Nanáꞌ tu utsáltsik ke max jun i inik kin jilaꞌ nin tomtal ani yab abal u junkunal kʼal kʼeꞌet, in tʼajálich tám ka wenkʼon ti junkux inik uxum; ani xu tomkinal kʼal jun i jiladh mímláb, u walbinalich jeye kʼal i uxúmbeꞌtaláb. \s1 Na Jesús u okʼtsix kʼal tin kwenta tam jun xitaꞌ in lej tsubkʼál jun xataꞌ \p \v 33 ʼA achʼámaltsik jeye usnék enchéꞌ an wejeꞌ pakéltsik: “Koꞌol ka tʼajaꞌ xowaꞌ a lej tsubkʼantsámal an Okʼóxláb.” \v 34 Por Nanáꞌ tu utsáltsik ke yab yejat ka éynaꞌ ni jun xataꞌ abal ka lej tsubkʼaꞌ xataꞌ. Yab ka éynaꞌ an walkʼiꞌ abal ka lej tsubkʼaꞌ jun xataꞌ, kom jaꞌich jelti nin tʼokat kʼwajtal na Dios; \v 35 nibal kʼal an chabál, kom jelti max tajaꞌ in kubál nin akan na Dios. Nibal ka lej tsubkʼaꞌ xataꞌ kʼal an bitsow Jerusalén, kom jaꞌich nin bitsówil an yejcheꞌ Pulek takʼix. \v 36 Yab jeye ka lej tsubkʼaꞌ xataꞌ kʼal tatáꞌ tabáꞌ, pos yab neꞌech ka ejto ka dhakniꞌbédhaꞌ o ka tʼunuybédhaꞌ ni jun a xiꞌíl. \v 37 Tam yejat ka tokʼoy jun xataꞌ, tokot ka ulu “aniꞌ” max aniꞌ, o “yabaꞌ” max yabaꞌ. Pos max ka puntsiy jechéꞌ, an lej atʼaxich ti tʼajál ka tʼajaꞌ anchanꞌ. \s1 Na Jesús u okʼtsix kʼal tin kwenta an wítsbántsíxtaláb \r (Lk. 6:29‑30) \p \v 38 ʼA achʼámaltsik jeye usnék enchéꞌ an wejeꞌ pakéltsik: “Xan ti ki tʼajtsin anílkʼi teye ti ka tʼajtsi.” \v 39 Por Nanáꞌ tu utsáltsik: Yab ka tomnaꞌtsik an inik xi atʼax, tokot ka tʼajaꞌtsik enchéꞌ: max jun xitaꞌ ti ki pikʼiy ba jun a chʼaꞌúb, ka pidhaꞌ jeye ti ki pikʼtsi xi jun pakʼeꞌ. \v 40 Max jun xitaꞌ ti ki péjey abal in léꞌ ti ki kʼántsi ta xekét, ka pidhaꞌ jeye kin júnaꞌ na wát. \v 41 Max ki tʼajtsin ti chápláb ka júnaꞌ jun i kitáláb jun kilómetro, ka júntsi chab kilómetro. \v 42 Max jun xitaꞌ ti ki kontsi jun xataꞌ, ka pidhaꞌ ani max ki kontsin xataꞌ matidh, ka pidhnaꞌ. \s1 Na Jesús in okʼtsixnál ke yejat ki kʼanidhaꞌtsik xi tu atʼál \r (Lk. 6:27‑28, 32‑36) \p \v 43 ʼA achʼámaltsik jeye usnék enchéꞌ an wejeꞌ pakéltsik: “Ka kʼanidhaꞌ xi kʼeꞌettsik por ka pojkaꞌ xi ti atʼál.” \v 44 Por Nanáꞌ tu utsáltsik: Ka kʼanidhaꞌ xi ti atʼáltsik, ka lábtʼajaꞌ xi ti odhbijyaltsik, ka tʼajtsi xowaꞌ alwaꞌ xi ti atʼáltsik ani ka kontsintsi xi ti atʼáltsik ani ti atʼax tʼajtsaltsik. \v 45 Max ka tʼajaꞌtsik anchanꞌ, i chakámlábichtsik tám kʼal na Tátaꞌ Dios xi kʼwajat walkʼiꞌ; pos Jajáꞌ in tajbayal kʼal na kʼítsá an iniktsik xi alwaꞌ ani xi atʼax; ani in uldhantsal an ti áb xi lujattsik ani xi yab lujattsik. \v 46 Max tokot a kʼanidhál xi ti kʼanidháltsik, ¿Jantʼéy neꞌech ka átaꞌ max anchanꞌ a tʼajáltsik? Asta an bachʼkʼul jalbixtaláb in tʼajáltsik jeye anchanꞌ. \v 47 Max tokot a chapnédhál na at kidhábtsik, ¿jantʼéy exom a tʼajáltsik watʼats? Pos asta xi yabtsik in exlál na Dios in tʼajál anchanꞌ. \v 48 Ka lujkutsik tabáꞌ, anchanꞌ xan ti na Tátaꞌ Dios xi kʼwajat walkʼiꞌ lujat Jaꞌ tʼajat. \c 6 \s1 Na Jesús u okʼtsix kʼal tin kwenta an tolmixtaláb \p \v 1 ʼYab tokotkʼi ka tʼajál xowaꞌ lujat tin tamét an atiklábtsik abalkʼi ki chuꞌtat. Pos max ka tʼajaꞌ anchanꞌ, na Tátaꞌ Dios xi kʼwajat walkʼiꞌ yab neꞌech ti ki pidhaꞌ ni jun i chʼejwalixtaláb. \v 2 Jaxtám, tam ka pidhnaꞌ i tolmixtaláb, yab ka tʼilaꞌ, jelt xan tin tʼajál an kʼambixtsik ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb ani ban bél. Jechéꞌ tin tʼajáltsik anchanꞌ, jaꞌich abal in léꞌ ka tʼilan alwaꞌ kʼal an atiklábtsik; por tsubax tu utsáltsik, ke kʼal jachanꞌ in bachʼwalichtsik nin chʼejwalíb. \v 3 Por tam tatáꞌ ka pidhnaꞌ i tolmixtaláb, yab ka tʼiltsi nibal na jaꞌúb; chinatkʼi ti ka tʼajaꞌ \v 4 ani na Tátaꞌ Dios, xin chuꞌtal xowaꞌ a tʼajál chinatkʼi, neꞌech ti ki pidhaꞌ an ta chʼejwalíb tin tamét an atiklábtsik. \s1 Na Jesús u okʼtsix xan ti yejat ku ólan \r (Lk. 11:2‑4) \p \v 5 ʼTam ki ólan, yab ka tʼajaꞌtsik jelt xan tin tʼajál an kʼambixtsik, xin kulbetnál ti ól kubat ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb ani ban bél abal ka chuꞌtat kʼal an atiklábtsik. Tsubax tu utsáltsik, ke kʼal jechéꞌ, in bachʼwalich nin chʼejwalíb. \v 6 Por tam tatáꞌ ki ólan, ki ochkan ba na altájil, ka mapuy an wiꞌleb ani ka ólantsi na Tátaꞌ Dios xi kʼwajat yab tejwaꞌ. Max anchanꞌ ka tʼajaꞌ, na Tátaꞌ xin chuꞌtal xowaꞌ a tʼajál chinatkʼi, neꞌech ti ki pidhaꞌ an ta chʼejwalíb. \p \v 7 ʼTam ki ólan, yab ka wítsʼkʼókʼliy jayéchkʼi jayéchkʼi xowaꞌ a ulal, jelt xan tin tʼajál xi yabtsik in exlál na Dios abal in chalpayaltsik ke anchanꞌ neꞌech ka axtsin kʼal na Dios. \v 8 Yabtsik ka tʼajaꞌ xan ti jajáꞌtsik in tʼajál, pos na Tátaꞌ Dios in choꞌóbich xantʼéy a yéntsaltsik, maske yabél a kontsámal. \v 9 Jaxtám, enchéꞌ ki ólantsik: \q1 Tátaꞌ, xi kʼwajat walkʼiꞌ, \q1 Tatáꞌ i tʼokat tʼajat. \q1 \v 10 Ti ku takʼích weye. \q1 Ka tʼájan techéꞌ ban chabál xowaꞌ Tatáꞌ a léꞌ, jelt xan tu tʼájnal túꞌ walkʼiꞌ. \q1 \v 11 Ti ku pidhaꞌ xoꞌ an ti kʼapnél xi yéntsal tsudhey ka tsudhey. \q1 \v 12 Ti ku pakwlantsi an ti walab, jelt xan ti wawáꞌ i pakwlantsal xitaꞌ tu waltsal. \q1 \v 13 Yab ka walkaꞌ ku taktamiyat, tokot ti ku beletnaꞌ abal yab ku átá kʼal an lej atʼax. \q1 Pos Tatáꞌ ni takʼix, Tatáꞌ na koꞌol an chápláb ani Tatáꞌ ka kóꞌoy an labidh tʼokattaláb malilíl i kʼij. Anchanꞌ ka tʼájan. \p \v 14 ʼJaxtám, max tatáꞌtsik ka pakwlantsi xi ti waltsámal, na Tátaꞌ Dios xi kʼwajat walkʼiꞌ neꞌech jeye ti ki pakwlantsi an ta walastalábiltsik. \v 15 Por max yab ka pakwlantsitsik xi ti waltsámal, na Tátaꞌ Dios yab jeye neꞌech ti ki pakwlantsi an ta walastalábiltsik. \s1 Na Jesús u okʼtsix kʼal tin kwenta xan ti yejat ku kʼílin \p \v 16 ʼTam ki kʼílin, yab ka tʼajaꞌtsik jelt xan tin tʼajál an kʼambixtsik. Jajáꞌtsik in kʼwajbál tʼeꞌpidh nin wal abal ka chuꞌtat kʼal an atiklábtsik ke exom ti kʼíl. Tsubax tu utsáltsik ke kʼal jechéꞌ in bachʼwalichtsik nin chʼejwalíb. \v 17 Por tatáꞌ, tam ki kʼílin, ka midhiy na wal ani ki tsʼitsbaxin, \v 18 abal yab ki chuꞌtat kʼal an atiklábtsik ke exom ta kʼíl. Tokot ki chuꞌtat kʼal na Tátaꞌ Dios xi kʼwajat yab tejwaꞌ ani Jajáꞌ, xin chuꞌtal xowaꞌ a tʼajál chinatkʼi, neꞌech ti ki pidhaꞌ an ta chʼejwalíb tin tamét an atiklábtsik. \s1 Xowaꞌ yejat ki tʼajaꞌ abal ki kóꞌoy xataꞌ túꞌ walkʼiꞌ \r (Lk. 12:33‑34) \p \v 19 ʼYab ka junku xataꞌ xi kajbidh in jalbíl techéꞌ ti chabál. Pos xowaꞌ ka junku techéꞌ ti chabál u takúlinal, u kʼachel ani u kwéꞌyáb. \v 20 Más alwaꞌ ka junku túꞌ walkʼiꞌ xowaꞌ kajbidh in jalbíl. Tajaꞌ yab u takúlinal, yab u kʼachel, nibal u kwéꞌyáb. \v 21 Pos xon ti ka kóꞌoytsik xowaꞌ xi kajbidh in jalbíl, tajaꞌ jeye neꞌech ka kʼwajay na ejattal. \s1 Ni wal kʼwajat jelti nin tajbaxtal ni tʼuꞌúl \r (Lk. 11:34‑36) \p \v 22 ʼNa wal in junwal jelti nin tajbaxtal na tʼuꞌúl. Jaxtám, max na wal alwaꞌ, putál na tʼuꞌúl neꞌech ka kʼwajay jelti max ban tajaxtaláb. \v 23 Por max na wal yab alwaꞌ, ejtal na tʼuꞌúl neꞌech ka kʼwajay jelti max ban jikʼwaxtaláb. Ani max an tajaxtaláb xa koꞌol ka wenkʼon ti jikʼwaxtaláb, ¡tʼunuy tʼajat neꞌech ka xalkʼan jachanꞌ an jikʼwaxtaláb! \s1 Na Dios ani an tumínladhtaláb \r (Lk. 16:13) \p \v 24 ʼYab xitaꞌ neꞌech kin ejto kin tʼójontsi cháb in ajátik, pos neꞌech kin kʼanidhaꞌ xi jún ani neꞌech kin pojkaꞌ xi jún, o neꞌech kin tʼójontsi alwaꞌ xi jún ani xi jún yabaꞌ. Yab neꞌech ka ejto ka tʼójontsi na Dios ani an tumínladhtaláb. \s1 Na Dios in belkóm nin chakámiltsik \r (Lk. 12:22‑31) \p \v 25 ʼTu utsáltsik: Yab ki kʼwajay ta chalpax kʼal tin kwenta xantʼéy neꞌech ka kʼapu o xantʼéy neꞌech ka uchʼaꞌ, nibal ki kʼwajay ta chalpax kʼal tin kwenta na kʼudhkʼúmil. ¿Awxeꞌ yab más in jalbíl na ejattal ke an kʼapnél ani na tʼuꞌúl, más ke na kʼudhkʼúmil? \v 26 Ka telaꞌ an chʼichintsik xi xeꞌech ti jumumúl; yabtsik u óm, yabtsik in junkuwal i kʼapnél, nibal in taꞌpáltsik i kʼapnél ba wilteꞌ; por bélkʼi u kʼapundhábtsik kʼal na Dios xi kʼwajat walkʼiꞌ. ¿Awxeꞌ yab más a jalbíltsik ké an chʼichintsik? \v 27 ¿Ani jitaꞌ xi tatáꞌtsik, max ka kʼwajay tʼajat ti chalpax kʼal jun xataꞌ neꞌech kin ejto kin nakedhaꞌ tinbáꞌ elaꞌ chʼejel metro más? \p \v 28 ʼ¿Jantʼókʼi ta kʼwajíltsik ta chalpax kʼal tin kwenta na kʼudhkʼúmil? Ka telaꞌtsik xan tu pakel an wich xi waꞌach ban aleláb, yab u tʼojnaltsik nibal u dhutseꞌlix. \v 29 Por tu utsáltsik ke nibal an pulek takʼix Salomón, kʼal ejtal nin tumínladhtal, yab kʼudhkʼumlinék labidh jelti an wichtsik. \v 30 Max na Dios in labidhmédhál anchanꞌ an chʼojóltsik, xi xoꞌ kʼwajat ban aleláb ani kalám neꞌech ka tsikan, ¿awxeꞌ yab más neꞌech ti tolmiy tatáꞌtsik, atiklábtsik xi yab i lej belom? \v 31 Jaxtám, yab ki kʼwajaytsik ta chalpax ani ka ulutsik enchéꞌ: “¿Jantʼéy neꞌech ki kʼapu? O ¿jantʼéy neꞌech ki uchʼaꞌ? O ¿jantʼokʼál neꞌech ku kʼudhkʼumlin?” \v 32 Pos an atiklábtsik xi yab in exlál na Dios tokot in ayaltsik ejtal jechéꞌ; por na Tátaꞌ Dios xi kʼwajat túꞌ walkʼiꞌ, in choꞌób ke a yéntsaltsik ejtal jechéꞌ. \v 33 Jaxtám, ka aliytsik okʼox xan ti ki kʼwajay takʼnél kʼal na Dios ani ka tʼajaꞌtsik xowaꞌ Jajáꞌ in léꞌ ani ejtal jechéꞌ xowaꞌ a yéntsaltsik neꞌech ki pidhan. \v 34 Pos yab ki kʼwajaytsik ta chalpax kʼal tin kwenta xan ti neꞌech ka watʼnaꞌtsik kalám, pos kalám neꞌech jeye ka waꞌchin xantʼokʼál ti ki kʼwajaytsik ta chalpax. Tsudhey ka tsudhey u waꞌchinal xantʼokʼál ti ki kʼwajaytsik ta chalpax. \c 7 \s1 Yab ka teltsi xantʼéy in tʼajál xi kʼeꞌettsik \r (Lk. 6:37‑38, 41‑42) \p \v 1 ʼYabtsik ka walbiy xi kʼeꞌet abal yab teye ki walbiyattsik kʼal na Dios. \v 2 Pos anchanꞌ xan ti ka walbiytsik xi kʼeꞌet, anchanꞌ teye ti neꞌech ki walbiyattsik kʼal na Dios ani xowaꞌ ka tʼajtsi xi kʼeꞌettsik, jayéchkʼi teye neꞌech ki tʼajtsintsik kʼal na Dios. \v 3 ¿Jantʼókʼi ta teltsal an ti elits xin koꞌol na at kidháb bin wal ani yab a chuꞌtal an yejcheꞌ elits xa koꞌol ba na wal? \v 4 ¿Janti neꞌech ka ejto ka utsaꞌ na at kidháb: “ti kin walkaꞌ tu jixtsi an ti elits xa koꞌol ba na wal”, max tatáꞌ más púlek an elits a koꞌol ba na wal? \v 5 ¡Kʼambix!, ka jixaꞌ okʼox an yejcheꞌ elits xa koꞌol ba na wal ani anchanꞌ neꞌech tám ka ejto ka chuꞌu alwaꞌ abal ka jixtsi an ti elits xin koꞌol na at kidháb bin wal. \p \v 6 ʼYab ka pidhaꞌ xowaꞌ tʼokat an atʼax iniktsik xin junwal jelti an pikʼoꞌ, abal yab telab, táꞌ ka witsiy ani ti ki tʼajtsi xowaꞌ yab alwaꞌ jelti tam u kʼatʼux an pikʼoꞌ. Ani yab ka pidhaꞌ xowaꞌ kajbidh in jalbíl an atʼax iniktsik xin junwal jelti an olom, abal yab táꞌ kin kʼáchʼíkʼnaꞌ. \s1 Ka konoy, ka aliy ani ka tʼeney an wiꞌleb \r (Lk. 11:9‑13; 6:31) \p \v 7 ʼKa konoytsik xowaꞌ a yéntsal ani neꞌech ki pidhan kʼal na Dios; ka aliytsik ani neꞌech ka elaꞌ; ka tʼeneytsik an wiꞌleb ani neꞌech ki japtsin. \v 8 Pos xitaꞌ in konyal xowaꞌ in yéntsal, in bachʼwal; xitaꞌ in ayal, in elál ani xin tʼenyal an wiꞌleb, u japtsinal. \p \v 9 ʼ¿Awxeꞌ waꞌach jun xitaꞌ xi tatáꞌtsik a kidhtal, ke max ka kontsin ti pan kʼal in chakámil neꞌech kin pidhaꞌ jun i tʼujub? \v 10 O ¿max ka kontsin jun i toꞌol, kin pidhaꞌ jun i chan? \v 11 Pos max tatáꞌtsik, xi yabtsik i alwaꞌ inik, a witʼál ka pidhaꞌ xowaꞌ alwaꞌ na chakámiltsik, na Tátaꞌ Dios xi kʼwajat walkʼiꞌ, más Jaꞌ neꞌech kin pidhaꞌ xowaꞌ alwaꞌ xitaꞌ kʼál ti ka kontsin. \p \v 12 ʼJaxtám, ejtal xowaꞌ a léꞌ ka chuꞌu ki tʼajtsin kʼal an atiklábtsik, jaꞌich teye ka tʼajtsi jajáꞌtsik, pos jechéꞌ jaꞌich xowaꞌ in ulal ka tʼajan nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés ani xowaꞌ in dhutsámal jeye an tʼiltsixtsik. \s1 An wiꞌleb xi xuyat \r (Lk. 13:24) \p \v 13 ʼKi ochichtsik ban wiꞌleb xi xuyat. An wiꞌleb ani an bél xu júnax ban kʼibeltaláb, chʼikwat ani wejat ani yán u ocheltsik tajaꞌ; \v 14 por an wiꞌleb ani an bél xu júnax ban xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal, xuyat jaꞌ ani wéꞌ tʼajat xin eláltsik. \s1 An teꞌ kʼal in walílkʼi tu exláb \r (Lk. 6:43‑44) \p \v 15 ʼKa kóꞌoytsik tʼajat i kwenta kʼal an kʼambix tʼiltsixtsik. Jajáꞌtsik u ulel xon ta kʼwajattsik jelti max i alwaꞌ iniktsik. Por alkʼidh tin itsích i atʼax iniktsik. \v 16 Tatáꞌtsik neꞌech ka exlaꞌ kʼal xowaꞌkʼi in tʼajáltsik; pos yab u pitnal i uba ba kʼídh, nibal u pitnal i igo ba badhuts. \v 17 Anchanꞌ jeye, ejtal an teꞌtsik xi alwaꞌ, alwaꞌ in walíl in kóꞌyal ani an teꞌtsik xi yab alwaꞌ, yab alwaꞌ in walíl in kóꞌyal. \v 18 An teꞌ xi alwaꞌ, yab neꞌech kin ejto kin kóꞌoy in walíl xi yab alwaꞌ ani an teꞌ xi yab alwaꞌ, yab jeye neꞌech kin kóꞌoy in walíl xi alwaꞌ. \v 19 Ejtal an teꞌtsik xi yab in kóꞌyal in walíl alwaꞌ, u kwajláb ani u tsiknal ban kʼamal. \v 20 Jaxtám, tatáꞌtsik neꞌech ka exlaꞌ an teꞌ kʼal nin walílkʼi. \s1 Yab ejtalkʼi neꞌech kin ejto ka kʼwajay takʼnél kʼal na Dios \r (Lk. 13:25‑27) \p \v 21 ʼYab ejtalkʼi xi tin utsáltsik, “Ajátik, Ajátik”, neꞌech kin ejto ka kʼwajay takʼnél kʼal na Dios, tokot xin tʼajáltsik xowaꞌ in léꞌ nu Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ. \v 22 Tam kin bajaw xowkʼi neꞌech an lújundhaxtaláb, yán neꞌech ti kin utsaꞌtsik enchéꞌ: “Ajátik, Ajátik, wawáꞌ i tʼilámal kʼal ta bij nin káwintal na Dios, kʼal tin awiltal na bij i káldhámal i atʼax ejattalábtsik ani i tʼajámal yán i labidh labandhaxtaláb.” \v 23 Por neꞌech ku utsaꞌtsik tám enchéꞌ: “Yab jaykʼi tu exlámaltsik; ki wixkʼintsik techéꞌ kʼal Nanáꞌ, atiklábtsik xa tʼajál xowaꞌ yab alwaꞌ.” \s1 An atá xi kubadh ban tʼujub ani xi kubadh ban kidhib \r (Lk. 6:47‑49; Mr. 1:22) \p \v 24 ʼJaxtám, xitaꞌ tin axtsal ani in tʼajál xowaꞌ u ulal, in junwal jelti jun i inik xi chalpadh xin kubaꞌ nin kʼimáꞌ ba tʼujub. \v 25 Ulich an áb, waꞌun an ikʼ, owtsikmé an waljaꞌ ani bawtsin tin akan jachanꞌ an atá, por kom ba tʼujub ti kubat, yab kwajlan. \v 26 Por xitaꞌ tin axtsal ani yab in tʼajál xowaꞌ u ulal, in junwal jelti jun i inik xi yab chalpadh xin kubaꞌ nin kʼimáꞌ ba kidhib. \v 27 Ulich an áb, waꞌun an ikʼ, owtsikmé an waljaꞌ ani bawtsin tin akan jachanꞌ an atá ani kom ba kidhib ti kubat, julpá an atá ani pakudh ejtal ti jilkʼon. \p \v 28 Tam ti okʼon ti káw na Jesús, an atiklábtsik laban tʼajat xin achʼaꞌtsik xan tu okʼtsix na Jesús. \v 29 Pos na Jesús u okʼtsix kʼal yantam i awiltaláb ani yab jelti an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés. \c 8 \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ jun i inik xu yaꞌul kʼal an kʼwajat atʼax tʼítʼ \r (Mr. 1:40‑45; Lk. 5:12‑16) \p \v 1 Tam ti na Jesús paꞌay ban chʼén, kʼal yán i atiklábtsik ti wéwná. \v 2 Utukná tám kʼal jun i inik xu yaꞌul kʼal an kʼwajat atʼax tʼítʼ, tudhlan tin tamét na Jesús ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―Ajátik, max a léꞌ, neꞌech ka ejto ti kin jeldhaꞌ kʼal jechéꞌ an yawꞌlách xu koꞌol. \p \v 3 Takan tám kʼal na Jesús ani utsan enchéꞌ: \p ―U léꞌ ani xoꞌ i jeléch. \p Tokot tin ulu jechéꞌ, támkʼi ti wékʼon an kʼwajat atʼax tʼítʼ. \v 4 Ani utsan enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yab xitaꞌ ka tʼiltsi xowaꞌ tu tʼajtsi, tokot ki kʼale, ki utey tin tamét an páleꞌ ani ka kʼwajbaꞌ an pikbantsixtaláb xan tin ulúmal na Moisés abal ejtal kin choꞌóbnaꞌ ke i jeléch kʼal an yawꞌlách xa koꞌol. \s1 Na Jesús in jeldhantsi tin tʼojnálil jun i okʼlek soldado romano \r (Lk. 7:1‑10) \p \v 5 Tam ti na Jesús ochich ban bitsow xi Kapernaúm, utukná kʼal jun i okʼlek soldado romano ani pakabédhá. \v 6 Enchéꞌ ti utsan: \p ―Ajátik, nu tʼojnálil taꞌ kwachat tu kʼimáꞌ, yab in ejtowal ka yoyon ani u yajlom tʼajat. \p \v 7 Utsan enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Neꞌech kin kʼale abal ku jeldhaꞌ. \p \v 8 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal an okʼlek soldado: \p ―Ajátik, yab in tomnál ki ochich tu kʼimáꞌ; tokot ka ulu abal ka jeley nu tʼojnálil ani neꞌech ka jeley. \v 9 Pos nanáꞌ in takʼnélkʼi neye tin kʼwajat kʼal nu okʼlékiltsik, por u koꞌol neye i soldadotsik xi nanáꞌ u takʼyal. Tam ku utsaꞌ jun i soldado ka kʼale, u kʼalel, tam ku utsaꞌ kʼeꞌet ka tsích, u tsiꞌil ani tam ku utsaꞌ nu tʼojnálil kin tʼajaꞌ jun xataꞌ, in tʼajál. \p \v 10 Tam ti na Jesús in achʼaꞌ jechéꞌ, laban tʼajat ani in utsaꞌtsik enchéꞌ xi kʼál ti wewkómte: \p ―Tsubax tu utsáltsik, ke putál ban chabál xi Israel yab u elámal ni jun xitaꞌ xu belom jelt xan tu belom jechéꞌ an inik. \v 11 Nanáꞌ tu utsáltsik abal yán neꞌech ka tsíchtsik xon tu kalel na kʼítsá ani xon tu ochel na kʼítsá ani neꞌech ka buxkantsik kʼal na Abraham, na Isák ani na Jakob xon tu takʼix na Dios. \v 12 Waꞌach an israelitatsik xin chalpayal abal neꞌech ka kʼwajay xon tu takʼix na Dios abalkʼi u kidhtalábtsik kʼal na Abraham, por neꞌech ka káldhátsik eléb ban jikʼwaxtaláb. Tajaꞌ neꞌech ti ukʼnaltsik ani ti rechʼechʼél nin kamab. \p \v 13 Utsan tám enchéꞌ an okʼlek soldadotsik kʼal na Jesús: \p ―Ki kʼaléch ani ka tʼájan xan ta belál. Ani támkʼi jachanꞌ i ora ti jeley nin tʼojnálil. \s1 Na Jesús in jeldhantsi tin mím na Pedro \r (Mr. 1:29‑31; Lk. 4:38‑39) \p \v 14 Na Jesús kʼale bin kʼimáꞌ na Pedro ani in chuꞌu nin mím na Pedro kwachat bin waytal abal u kʼakʼél. \v 15 Taktsin tám tin kʼubak kʼal na Jesús ani wékʼon an kʼakʼlách; chʼakay tám an mímláb ani tujey ti tʼójontsáb na Jesús junax kʼal nin exóbaliltsik. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ yán i yaꞌultsik \r (Mr. 1:32‑34; Lk. 4:40‑41) \p \v 16 Tam ti jikʼwchinich, júntsin na Jesús yán i atiklábtsik xi ochadh kʼal i atʼax ejattaláb ani kʼal nin káwintalkʼi, in káldhaꞌ ejtal an atʼax ejattalábtsik ani in jeldhaꞌ jeye ejtal an yaꞌultsik. \v 17 Jechéꞌ támun abal ka tʼájan xan tin ulúmal an tʼiltsix Isaías, tam tin ulu enchéꞌ: “Jajáꞌ in kitnaꞌ ejtal an yawꞌlách xi koꞌol ani in júnaꞌ an yajtsiktaláb xi koꞌol.” \s1 Xin léꞌtsik kin wéwnaꞌ na Jesús \r (Lk. 9:57‑62) \p \v 18 Tam ti na Jesús in chuꞌu abal kʼal yán i atiklábtsik ti wilidh, in ulu ka watʼbá jun pakʼeꞌ jaꞌ. \v 19 Utukná tám na Jesús kʼal jun i okʼtsix xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés ani utsan enchéꞌ: \p ―Okʼtsix, u léꞌ tu wéwnaꞌ xónꞌtikichkʼi ki kʼale. \p \v 20 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Na wáx in koꞌol nin kʼimáꞌ ani an chʼichintsik in koꞌol nin pákʼw; por Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, yab u koꞌol xon ti kin koyóch. \p \v 21 Utsan jeye enchéꞌ kʼal jún ti éb nin exóbaliltsik: \p ―Ajátik, neꞌech okʼox ku aytsi ka chemech nu tátaꞌ ani tam u jolyámich, tám neꞌech tu wéwnaꞌ. \p \v 22 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ti kin wéwnaꞌich, jilaꞌ ka jolyat an chemélomtsik kʼal xi yabtsik u belom. \s1 Na Jesús in kubdhaꞌ ti wawꞌnal an ikʼ ani ti múlákʼ an jaꞌ \r (Mr. 4:35‑41; Lk. 8:22‑25) \p \v 23 Ochich tám na Jesús ban tan ani wéwná kʼal nin exóbaliltsik. \v 24 Jun jikʼtowál ti tujey ti wawꞌnal i chapik ikʼ ban pujal ani múlákʼin an jaꞌ ke asta in luyꞌchiyalich an tan. Por na Jesús kʼwajat ti wayal. \v 25 Kʼale tám ti bakyáb kʼal nin exóbaliltsik ani utsan enchéꞌ: \p ―¡Ajátik, ti ku loꞌo! ¡Exomich tu lupnal! \p \v 26 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi ta jikʼél, atiklábtsik xi wéꞌ tʼajat ta belom? \p Chʼakay tám na Jesús, in kʼwiyaꞌ an ikʼ ani an pujal ani támkʼi ti jilkʼon chamamadh. \v 27 An iniktsik laban tʼajat ani in ulutsik enchéꞌ: \p ―¿Jitam inik awil xi jechéꞌ, ke asta kʼal an ikʼ ani an pujal tu exbantsáb? \s1 An iniktsik xi Gadara xi ochadh kʼal i atʼax ejattalábtsik \r (Mr. 5:1‑20; Lk. 8:26‑39) \p \v 28 Tam ti na Jesús ulich jun pakʼeꞌ jaꞌ, ban chabál xi Gadara, utukná kʼal cháb i iniktsik xi kale ban jólimtaláb. Chablam jechéꞌ an iniktsik kʼwajat ochadhtsik kʼal i atʼax ejattalábtsik ani watʼatsich tʼajat ti atʼaxtsik ke nibalich xitaꞌ in ejtowal ka watʼey ba jachanꞌ an bél. \v 29 Ani in ulutsik kawidh enchéꞌ: \p ―¿Jantʼéy a léꞌ kʼal wawáꞌ, Jesús, xi Chakámláb kʼal na Dios? ¿I tsiꞌnek abal ti ku yajlombédhaꞌ maske yabél in bajúmal xowkʼi neꞌech an lújundhaxtaláb? \p \v 30 Tajaꞌ kʼunat taꞌ ti xeꞌech yán i olomtsik ti kʼapupúl \v 31 ani an atʼax ejattalábtsik in pakabédhaꞌ enchéꞌ na Jesús: \p ―Max ti ku káldhaꞌ, ti ku walkaꞌ ku ochich núꞌ ban olomtsik. \p \v 32 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ki kʼaléchtsik. \p Kale tám an atʼax ejattalábtsik ban iniktsik ani ochich ban olomtsik. Támkʼi jachanꞌ, ejtal an olomtsik in petʼnaꞌ tinbáꞌ ba jun i chʼén, kwajlan ban pujal ani tajaꞌ ti lupuntsik. \p \v 33 An belkol olomtsik, jikʼeytsik tʼajat ani ájlách. Tam ti ulichtsik ban bitsow, in tʼilaꞌtsik ejtal jechéꞌ ani xantʼéy támun kʼal an iniktsik xi ochadhtsik kʼal an atʼax ejattalábtsik. \v 34 Tam ti an atiklábtsik xu kʼwajíl ba jachanꞌ an bitsow in achʼaꞌ jechéꞌ, kʼaletsik ejtal xon ti kʼwajat na Jesús ani tam ti chuꞌtat na Jesús, pakabédhá abal yabich más ka xeꞌchin ba jachanꞌ an chabál. \c 9 \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ jun i yaꞌul xi yab in ejtowal ka yoyon \r (Mr. 2:1‑12; Lk. 5:17‑26) \p \v 1 Balin tám na Jesús ban tan, watʼey juní jun pakʼeꞌ jaꞌ ani ulich bin bitsówil. \v 2 Júntsin tajaꞌ kwachat ba jun i chayteꞌ jun i inik xi yab in ejtowal ka yoyon. Tam ti na Jesús in chuꞌu abal u belnal kʼal jajáꞌtsik, in utsaꞌ enchéꞌ an yaꞌul: \p ―Payꞌlomláb, yab ka jilaꞌ tabáꞌ; na walastalábil pakwlantsidhich ti kʼwajat. \p \v 3 Tam ti na Jesús in ulu jechéꞌ, taltsik an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés, in chalpaytsik enchéꞌ: “Jechéꞌ in tʼajálich jelti max Jajáꞌ u Dios.” \v 4 Kom na Jesús in choꞌób xantʼéy kʼwajat in chalpayaltsik, in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi ti yab tʼajat alwaꞌ i chalab a koꞌoltsik? \v 5 Pos ¿jowaꞌ más yab tʼojláb ku ulu: “Na walastalábil pakwlantsidhich ti kʼwajat”, o ku ulu: “Ki chʼakay ani ki beley”? \v 6 Pos alwaꞌich, neꞌech tu xalkʼantsitsik ke Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, u koꞌol i awiltaláb techéꞌ ti chabál abal ku pakwlantsi xi walbidhtsik. \p In utsaꞌ tám enchéꞌ an inik xi yab in ejtowal ka yoyon: \p ―Ki chʼakay, ka dhayaꞌ na chaytéꞌil ani ki kʼaléch ta kʼimáꞌ. \p \v 7 Chʼakay tám an inik xi yab in ejtowal ka yoyon ani kʼaléch tám tin kʼimáꞌ. \v 8 Tam ti an atiklábtsik in chuꞌu jechéꞌ, labantsik ani in pubédhantsi tin bij na Dios abal in pidhámal jechéꞌ an ti awiltaláb an iniktsik. \s1 Na Jesús in kaniy na Mateo abal ka kʼale ti exóbal kʼal Jajáꞌ \r (Mr. 2:13‑17; Lk. 5:27‑32) \p \v 9 Tam ti na Jesús kale tajaꞌ, in chuꞌu jun i inik xin bij ta Mateo buxúl xon tin bachʼwal an jalbixtaláb abal an chabál xi Roma ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―Wana ta exóbal kʼal Nanáꞌ. \p Chʼakay tám na Mateo ani in wéwnaꞌ na Jesús. \p \v 10 Jun i kʼij, tam ti na Jesús kʼwajat ti kʼapul tin kʼimáꞌ na Mateo, ulich yán i bachʼkʼul jalbixtaláb ani i walablomtsik. Jechéꞌ an iniktsik buxkan jeye ti kʼapultsik ban mesa xon ti kʼwajat ti kʼapul na Jesús kʼal nin exóbaliltsik. \v 11 Tam ti an fariseotsik in chuꞌu jechéꞌ, in utsaꞌ enchéꞌ nin exóbaliltsik na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi tu kʼapul na Okʼtsíxal kʼal an bachʼkʼul jalbixtaláb ani kʼal an walablomtsik? \p \v 12 Tam ti na Jesús in achʼaꞌ jechéꞌ, in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Xi kʼwajattsik alwaꞌ ani yab u yaꞌul, yab in yéntsal i ilálix, por xu yaꞌul, in yéntsal. \v 13 Ki kʼaléchtsik ani ka exbaytsik xantʼéy in léꞌ kin ulu jechéꞌ an Tʼokat Dhuslab: “Nanáꞌ u léꞌ ka kóꞌoytsik i yajnantsixtaláb ani yabich u léꞌ ka pikbaꞌ i chemdhats koꞌnéltsik.” Pos Nanáꞌ yab in tsiꞌnek ku aliy xi xeꞌechtsik lujat, in tsiꞌnek ku aliy xi walbidhtsik abal kin jilaꞌichtsik ti walablom. \s1 Konyat na Jesús kʼal tin kwenta an kʼílixnich \r (Mr. 2:18‑22; Lk. 5:33‑39) \p \v 14 Utukná tám na Jesús kʼal nin exóbaliltsik na Juan xu Pujax ani konyat enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi ti wawáꞌ ani an fariseotsik jeye u kʼíl tʼajat ani na exóbaliltsik yab u kʼíl? \p \v 15 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Awxeꞌ yejat ka kʼwajaytsik tʼeꞌpidh xi kanidhtsik ba jun i tomkixtaláb, tam an tomkinél inik kʼwajat kʼal jajáꞌtsik? ¡Yabaꞌ! Por neꞌech kin bajaw an kʼij tam ka wixkʼintsattsik an ti tomkinél inik ani neꞌchich jeye tám ti kʼíltsik. \p \v 16 ʼYab xitaꞌ in patsʼkʼuyal jun i kʼej xeketláb kʼal jun pejeꞌ i ít kʼudhkʼum; pos an ít kʼudhkʼum, u muchel ani in michʼál más an kʼej kʼudhkʼum. \v 17 Nibal u balyáb an ít yajtsik uxnél ba kʼej ótʼ balixtaláb; pos max ka tʼajan anchanꞌ, an ótʼ balixtaláb u michʼkʼanal ani an yajtsik uxnél neꞌech ka wakʼlan. Jaxtám ti yejat ka balyat an ít yajtsik uxnél ban ít ótʼ balixtaláb abal chablam yab ka kʼibchon. \s1 Nin tsidhánil na Jairo ani an mímláb xin taktsi tin kʼudhkʼúmil na Jesús \r (Mr. 5:21‑43; Lk. 8:40‑56) \p \v 18 Lejat kʼwajat ti usnaltsik kʼal na Jesús ejtal jechéꞌ, ulich jun in okʼlékil an judíotsik, tudhlan tin tamét na Jesús ani in ulu enchéꞌ: \p ―Nu tsidhánil talél ti chemech, por max Tatáꞌ ki tsích ani ka takaꞌ, neꞌech ka ejech. \p \v 19 Chʼakay na Jesús ani kʼale kʼal jachanꞌ an inik junax kʼal nin exóbaliltsik. \v 20 Tam ti na Jesús neꞌech ti bél, utukná kʼal jun i mímláb xin neꞌdhálich lajucháb i tamub ti yaꞌul kʼal i lakúmtaláb, utey tin kúx na Jesús ani in taktsi tin wál nin kʼudhkʼúmil. \v 21 In tʼajaꞌ anchanꞌ abal in chalpayal enchéꞌ: “Max u ejtowalak ku taktsi tin kʼudhkʼúmil, neꞌech kin jeley.” \v 22 Por na Jesús chawꞌkʼin, in chuꞌu an mímláb ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―Mímláb, yab ka jilaꞌ tabáꞌ; i jeley abal i belmách. \p Ani támkʼi jachanꞌ, jilkʼon jelnek an mímláb. \p \v 23 Tam ti na Jesús ulich bin kʼimáꞌ an okʼlek inik ani in chuꞌu tʼojojodhich an tʼéneltsik abal an jólmách ani an atiklábtsik chapik u ukʼnaltsik, \v 24 in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ki kaletsik eléb, an tsidhan yab chemnek, u wayalkʼi ti kʼwajat. Tam ti achʼan in ulu jechéꞌ, labídhná kʼal an atiklábtsik, \v 25 por in utsaꞌ ka kaletsik eléb. Ochich tám na Jesús, in téynaꞌ an tsidhan bin kʼubak ani chʼakay an tsidhan. \v 26 Jechéꞌ xowaꞌ in tʼajaꞌ na Jesús, choꞌóbná putálkʼi ba jachanꞌ an chabál. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ cháb i jokʼoltsik \p \v 27 Tam ti na Jesús kale tajaꞌ, wéwná kʼal cháb i jokʼoltsik, xi dhájaxintsik chapik enchéꞌ: \p ―¡Tatáꞌ xi kuxlab kʼal na Dabid, ti ku yajnantsi weye! \p \v 28 Tam ti na Jesús ochich ban atá, utukná kʼal an jokʼoltsik ani Jajáꞌ in konoy enchéꞌ: \p ―¿A beláltsikxeꞌ ke neꞌech ku ejto ku tʼajaꞌ xowaꞌ tin kontsaltsik? \p Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―I belál, Ajátik. \p \v 29 Taktsintsik tám an tin wal kʼal na Jesús ani utsantsik enchéꞌ: \p ―Pos ka tʼájan xan ta beláltsik. \p \v 30 Chuꞌxinichtsik tám, por utsantsik tʼajat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yab ka tʼilaꞌtsik jechéꞌ abal yab kin choꞌóbnaꞌ ni jun xitaꞌ. \p \v 31 Por tokot ti kaletsik tajaꞌ, in tʼilaꞌ putál ba jachanꞌ an chabál xantʼéy tʼajtsintsik kʼal na Jesús. \s1 Na Jesús in káwindhaꞌ jun i móꞌ \p \v 32 Tam ti kʼaléch an jokʼoltsik, uldhantsat na Jesús jun i móꞌ xi ochadh kʼal i atʼax ejattaláb. \v 33 Tam ti na Jesús in káldhaꞌ an atʼax ejattaláb, an móꞌ káwinich tám. An atiklábtsik u labnal tʼajat ani in ulaltsik enchéꞌ: \p ―Yab jaykʼi i chuꞌúmal techéꞌ Israel jun xataꞌ jelti jechéꞌ. \p \v 34 Por an fariseotsik in ulal enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ an inik in káldhál an atʼax ejattalábtsik kʼal tin awiltal in okʼlékil an atʼax ejattalábtsik. \s1 Na Jesús in yajnantsal an atiklábtsik \p \v 35 Na Jesús xeꞌech in lonyal putál an bitsowtsik ani an kwentsaltsik ani u okʼtsix ban atátsik xon tu tʼajnal an junkuntaláb xi waꞌach tajaꞌ. In tʼilál an alwaꞌ tʼilab kʼal tin kwenta xan tu takʼix na Dios, in jeldhál ejtalkʼi kʼal xowaꞌkich i yawꞌlách ani kʼal xowaꞌkichkʼi jeye i yajtsiktaláb. \v 36 Tam tin chuꞌu yán an atiklábtsik, in kóꞌontsi ti yajnantsixtaláb abal in chuꞌtal ke walbadhtsik ti kʼwajat ani kʼwajat jelti borregotsik xi yab in koꞌol xitaꞌ kʼál ti ka beletná. \v 37 In utsaꞌ tám enchéꞌ nin exóbaliltsik: \p ―Tsubax tu utsáltsik, ke anchanꞌ jelti tam labenek tʼajat nin walíl an tʼayabláb, anchanꞌ jeye ti waꞌach tʼajat xitaꞌ neꞌech ti kin belaꞌ. Por anchanꞌ jelti tam wéꞌ tʼajat an tʼojnaltsik waꞌach abal kin junkuntsi tin walíl an tʼayabláb, anchanꞌ jeye wéꞌ tʼajat waꞌach xitaꞌ kin tʼiltsi an ti alwaꞌ tʼilab an atiklábtsik. \v 38 Anchanꞌ jelt xan ti an dhabal tʼayabláb in abál i tʼojnaltsik abal kin junkuntsi tin walíl an tʼayabláb, anchanꞌ ti ka kontsitsik na Dios kin abaꞌ xitaꞌ kin tʼiltsi an ti alwaꞌ tʼilab an atiklábtsik. \c 10 \s1 Na Jesús in takuy xi lajucháb an abatwáletsik \r (Mr. 3:13‑19; Lk. 6:12‑16) \p \v 1 In kaniy tám na Jesús xi lajucháb nin abatwálejiltsik ani in pidhaꞌ ti awiltaláb abal kin káldhaꞌ i atʼax ejattalábtsik, abal kin jeldhaꞌ ejtalkʼi kʼal xowaꞌkichkʼi i yawꞌlách ani kʼal xowaꞌkichkʼi jeye i yajtsiktaláb. \p \v 2 Jechéꞌ jaꞌich nin bij xi lajucháb an abatwáletsik: na Simón, xi bijyat jeye ta Pedro ani nin kidháb Andrés; na Jakobo ani nin kidháb Juan, xu chakámlábtsik kʼal na Sebedeo. \v 3 Na Felipe, na Bartolomé, na Tomás ani na Mateo xin bachʼwal an jalbixtaláb abal an chabál xi Roma; na Jakobo nin chakámil na Alfeo ani na Lebeo, xu bijyáb jeye Tadeo. \v 4 Na Simón, xu takʼnal ban junkuntaláb xu bijyáb kananista ani na Judas Iskariote, xi tayíl kʼál ti pidhná na Jesús abal ka chemdhá. \s1 Na Jesús in abaꞌ ti tʼiltsix nin exóbaliltsik \r (Mr. 6:7‑13; Lk. 9:1‑6) \p \v 5 Na Jesús in abaꞌ jechéꞌ lajucháb, kʼal jechéꞌ an punkʼuntsixtaláb: \p ―Yab ki kʼaletsik ban chabál xon tu kʼwajíl xi yabtsik u judío, nibal ki ochich ban bitsowtsik xi Samaria. \v 6 Ki kʼaletsik okʼox ban yejcheꞌ bitsow Israel abal ka aliy xi yabtsik u belom. \v 7 Xon ti ki watʼey, ka tʼiláltsik abal exomich ti kʼunel xowkʼi na Dios neꞌech kin takʼích an atiklábtsik. \v 8 Ka jeldhaꞌ an yaꞌultsik, ka ejdhaꞌ an chemélomtsik, ka jeldhaꞌtsik xin koꞌol an kʼwajat atʼax tʼítʼ ani ka káldhaꞌ an atʼax ejattalábtsik. Kom anikʼi ta bachʼúmaltsik jechéꞌ an awiltaláb, anikʼi jeye ti ka tʼajaꞌtsik xowaꞌkich an alwaꞌtaláb. \p \v 9 ʼKi kʼaletsik mapats, yab ka júnaꞌtsik i tumín \v 10 nibal i morrál. Yab ka júnaꞌtsik yán a xekét nibal yán a pajab, tokot xa kʼwajbím, nibal ka júnaꞌtsik a kwayab; pos an tʼojnal in tomnál ka kʼapundhá xon tu tʼójontsix. \p \v 11 ʼTam ki ulichtsik ba jun i bitsow o ba jun i kwentsal, ka aliytsik jun xitaꞌ xi alwaꞌ inik ani tajaꞌ ki kʼwajaytsik bin kʼimáꞌ asta kin bajaw xowkʼi ti ki kaletsik tajaꞌ. \v 12 Tam ki ochichtsik ba jachanꞌ an kʼimádh, ki chapnédhaxintsik enchéꞌ: “Ki kʼwajaytsik kʼijidh.” \v 13 Max an atiklábtsik xu kʼwajíl ba jachanꞌ an atá in tomnál kin bachʼutsik jechéꞌ an chapnédhomtaláb, neꞌech ka kʼwajaytsik kʼijidh, por max yab in tomnáltsik kin bachʼu, yab neꞌech ka kʼwajaytsik kʼijidh. \v 14 Max yab ki bachʼwattsik nibal ki leꞌná ki axtsintsik, ki kaletsik tám ba jachanꞌ an atá o ba jachanꞌ an bitsow ani ka tiniytsik an pojodh xi palenek ba na akan. \v 15 Tsubax tu utsáltsik ke tam kin bajaw xowkʼi neꞌech an lújundhaxtaláb, más jaꞌ púlek an yajtsiktaláb neꞌech kin bachʼu jachanꞌ an bitsow ké an yajtsiktaláb xi neꞌech kin bachʼu an atiklábtsik xi kʼwajinek ban chabál xi Sodoma ani Gomorra. \s1 Neꞌech ki atʼantsik \p \v 16 ʼ¡Ka achʼaꞌtsik! Tu abál ka tʼilaꞌtsik an alwaꞌ tʼilab xon ti waꞌach i atiklábtsik xi atʼax. Jelti max exom u abál i borregotsik xon ti waꞌach i padhumtsik. Ka kóꞌoytsik tʼajat i kwenta jelt xan tin tʼajál an chan por ka chaꞌkaꞌtsik tʼajat tabáꞌ jelt xan tin tʼajál an kukuꞌtsik. \v 17 Ka kóꞌoytsik tʼajat i kwenta, pos neꞌech ki pidhnátsik ban awiltaláb kʼal an atiklábtsik xi atʼax ani neꞌech ki lekbayattsik ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb. \v 18 Ani asta neꞌech ki júnátsik tin tamét i pakdhaꞌ awiltaláb ani tin tamét i pakdhaꞌ takʼix kʼal Nanáꞌkʼi tu kwenta. Anchanꞌ neꞌech tám ka ejtotsik ti kin tʼilaꞌ tin tamét an awiltalábtsik ani tin tamét xi yabtsik u judío. \v 19 Por tam ki pidhnátsik ban awiltaláb, yab ki kʼwajaytsik ta chalpax kʼal tin kwenta xantʼéy neꞌech ka ulutsik o xan ti neꞌech ki tókʼontsik; pos tam kin bajúch xowkʼi neꞌech ta lújundhábtsik kʼal an awiltaláb, na Dios neꞌech ti ki óltsi xan ti yejat ki tókʼontsik. \v 20 Pos yab tatáꞌtsik neꞌech ta káw, neꞌech ti káw nin Tʼokat Ejattal na Tátaꞌ Dios. \p \v 21 ʼAn iniktsik neꞌech kin pidhnaꞌ nin kidháb abal ka chemdhá ani an tátaꞌlábtsik neꞌech kin pidhnaꞌ nin chakámil abal ka chemdhá. An chakámlábtsik neꞌech kin tomnaꞌ nin tátaꞌ ani nin nánaꞌ ani neꞌech kin tʼajaꞌ abal ka chemdhátsik. \v 22 Neꞌech ki atʼantsik kʼal ejtal an atiklábtsik xi yab u belom kʼal Nanáꞌkʼi tu kwenta; por xitaꞌ kin kuxuy ejtal jechéꞌ, neꞌech ka loꞌwat. \v 23 Tam ki atʼantsik ba jun i bitsow, ki kʼaletsik píl; pos tsubax tu utsáltsik ke Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin tsích juní tam tatáꞌtsik yabél a lonyámal ejtal in bitsówil an israelitatsik. \p \v 24 ʼNi jun i exóbal más u awil ke nin okʼtsíxal ani ni jun i tʼójontsix más uluts ke nin ajátik. \v 25 Abal an exóbal, lejatich jeye max in bajúch jelti nin okʼtsíxal ani an tʼójontsix jelti nin ajátik. Max Nanáꞌ, xin kʼwajat jelti max tin tátaꞌtsik, in bijyáb tin lej atʼax, ¿jan ti neꞌech ki bijyat tatáꞌtsik xi kʼwajat jelti max tu chakámiltsik? \s1 Xitaꞌ yejat ki jikʼnaꞌ \r (Lk. 12:2‑9) \p \v 26 ʼJaxtám, yab yejat ka jikʼnaꞌ an atiklábtsik. Pos yab waꞌach ni jun xataꞌ xi yab neꞌech ka chuꞌtat, nibal waꞌach xataꞌ chinat xi yab neꞌech ka choꞌóbná tayíl. \v 27 Xowaꞌ tu utsáltsik xon ti yab tejwaꞌ, ka ulutsik xon ti tejwaꞌ ani xowaꞌ tu utsáltsik chinat, ka ulutsik xon ti yán kin achʼaꞌtsik. \v 28 Yab ka jikʼnaꞌ an chemdhaxtsik, pos tokot in ejtowal ti ki chemdhantsi an ta tʼuꞌúl ani yab in ejtowal ti ki chemdhantsi an ta ejattal. Ka jikʼnaꞌtsik na Dios xin ejtowal ti ki chemdhantsi an ta ejattal ani ti ki petʼnantsi an ta tʼuꞌúl ban kʼibeltaláb. \p \v 29 ʼ¿Yabxeꞌ u nujwáb cháb i chʼichintsik kʼal wéꞌ i tumín? Por ni jún xi jachanꞌ an chʼichintsik yab neꞌech ka kwajlan max na Tátaꞌ Dios yab anchanꞌ tin léꞌ. \v 30 Pos asta na xiꞌíl xa koꞌoltsik ba na ókʼ ajidh ti kʼwajat. \v 31 Pos yabtsik pé ka jikʼnaꞌ ni jun xitaꞌ, tatáꞌtsik más yán a jalbíl ké yantam i chʼichintsik. \s1 Xitaꞌ yab in tidhenál kin tʼilaꞌ na Jesukristo tin tamét an atiklábtsik \r (Lk. 12:8‑9) \p \v 32 ʼXitaꞌ yab kin tidhenaꞌ ti kin tʼilaꞌ tin tamét an atiklábtsik, Nanáꞌ yab neye neꞌech ku tidhenaꞌ ku tʼilaꞌ tin tamét nu Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ. \v 33 Por xitaꞌ kin tidhenaꞌ ti kin tʼilaꞌ tin tamét an atiklábtsik, neꞌech neye ku tidhenaꞌ ku tʼilaꞌ tin tamét nu Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ. \s1 U waꞌchinal i kʼéꞌáxtaláb kʼal tin kwentakʼi na Jesús \r (Lk. 12:51‑53, 14:26‑27) \p \v 34 ʼYab ka chalpaytsik ke Nanáꞌ in tsiꞌnek techéꞌ ti kʼayꞌlá abal ku tsiꞌdhaꞌ i kʼijidhtaláb; pos yab anchanꞌ, in tsiꞌnek abal ku tsiꞌdhaꞌ i péjéxtaláb. \v 35 In tsiꞌnek abal ku péjéxlindhaꞌ an kwitól kʼal nin tátaꞌ, an tsidhan kʼal nin nánaꞌ ani an alꞌíbe kʼal nin mím. \v 36 Ani anchanꞌ, xi kʼwajattsik ba jun i atá, jajáꞌkʼitsik neꞌech ti péjéx. \p \v 37 ʼXitaꞌ in kʼanidhál más nin tátaꞌ o nin nánaꞌ ke Nanáꞌ, yab neꞌech kin ejto ka kʼwajay kʼal Nanáꞌ; xitaꞌ in kʼanidhál más nin chakámiltsik ke Nanáꞌ, yab jeye neꞌech kin ejto ka kʼwajay kʼal Nanáꞌ \v 38 ani xitaꞌ ti kin wéwnaꞌ por in chʼejnál ka chemdhá, yab neꞌech kin ejto ka kʼwajay kʼal Nanáꞌ. \v 39 Xitaꞌ in léꞌ kin loꞌo nin xeꞌchintal, neꞌech kin kʼibdhaꞌ; por xitaꞌ kin kʼibdhaꞌ nin xeꞌchintal kʼal Nanáꞌ tu kwenta, neꞌech kin loꞌo. \s1 Xowaꞌ neꞌech ki átaꞌ \r (Mr. 9:41) \p \v 40 ʼXitaꞌ ti ki bachʼutsik, Nanáꞌ tin bachʼwal ani xitaꞌ ti kin bachʼu Nanáꞌ, in bachʼwalich xi tin abámal. \v 41 Xitaꞌ kin bachʼu jun i tʼiltsix abal in choꞌób ke kʼal a Dios ti abnék, neꞌech kin bachʼu i chʼejwalixtaláb jelti xi neꞌech kin bachʼu jun i tʼiltsix; xitaꞌ kin bachʼu jun i lujat inik abal in choꞌób ke i lujat inik, neꞌech kin bachʼu i chʼejwalixtaláb jelti xi neꞌech kin bachʼu jun i lujat inik. \v 42 Ani xitaꞌ kin pidhaꞌ jun tuꞌ ti chamay jaꞌ jún ti éb xi jechéꞌtsik abal in choꞌób ke Nanáꞌ u exóbalil, neꞌech jeye kin bachʼu nin chʼejwalíb. \c 11 \s1 Xi abnéktsik kʼal na Juan xu Pujax \r (Lk. 7:18‑35) \p \v 1 Tam ti na Jesús okʼon kin takʼiy xi lajucháb nin exóbaliltsik, kʼale ban kwentsaltsik xi kʼwajat ba jachanꞌ an chabál abal kin okʼtsitsik ani kin tʼiltsitsik an ti alwaꞌ tʼilab. \p \v 2 Tam ti na Juan xi balidh ban wikʼaxteꞌ in achʼaꞌ xowaꞌ in tʼajál na Kristo, in abaꞌ in exóbaliltsik abal ka kʼale kin chuꞌu na Jesús \v 3 ani kin konoy enchéꞌ: \p ―¿Tatáꞌichxeꞌ kwaꞌ xi bijidh neꞌech ka tsích o yejat ki aytsi kʼeꞌet? \p \v 4 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ki kʼaletsik ani ka óltsi na Juan xowaꞌ exomtsik a chuꞌtal ani a achʼál. \v 5 Ka óltsi abal an jokʼoltsik u chuꞌxinal, an kʼwechʼeꞌtsik u jelél, xin koꞌoltsik an kʼwajat atʼax tʼítʼ u jelél, xi yabtsik u ochʼox u ochʼxinal, an chemélomtsik u ejdháb ti ít ani an chʼojontáltsik u tʼiltsinal an ti alwaꞌ tʼilab. \v 6 Kʼijidh tʼajat abal xitaꞌ ti kin belaꞌ ani yab kin jilaꞌ ti kin belaꞌ. \p \v 7 Tam ti nin exóbaliltsik na Juan kʼaléch, na Jesús tujey kin tʼiltsi an atiklábtsik kʼal tin kwenta na Juan, enchéꞌ tin utsaꞌtsik: \p ―¿Jantʼéy i kʼaletsik ka chuꞌu ban chabál xon ti yab kʼwajtsidh? ¿Jun i pakáb xi kʼwajat ti wawꞌyáb kʼal i ikʼ? \v 8 Max yabaꞌ, ¿jantʼéy i kʼaletsik ka chuꞌu? ¿Jun i inik xi xeketlidh kʼal i alwaꞌ kʼudhkʼum? Tatáꞌtsik a choꞌób ke xu xeketlinaltsik kʼal i alwaꞌ kʼudhkʼum u kʼwajíltsik bin kʼimáꞌ i pakdhaꞌ takʼix. \v 9 Max yab anchanꞌ, ¿jantʼéy i kʼaletsik ka chuꞌu? ¿Jun i tʼiltsix? Jaꞌich, ani jaꞌich jun xitaꞌ xi más púlek ké jun i tʼiltsix. \v 10 Na Juan jaꞌich xu tʼilnal enchéꞌ kʼal an Tʼokat Dhuslab: \q1 Neꞌech ku okxiy nu abatwálejil \q1 abal ti ki tʼojojontsi an ti bél. \m \v 11 Tsubax tu utsáltsik ke ejtal an atiklábtsik xi kʼwajinekich asta xoꞌ, yab jaykʼi waꞌchinék jun xitaꞌ más ultaláb ké na Juan xu pujax; por tu utsáltsik, xi más chaꞌat in éy xon tu takʼix na Dios, más jaꞌ ultaláb ké na Juan xu pujax. \p \v 12 ʼAsta ti tsích na Juan xu pujax abal kin tʼilaꞌ an alwaꞌ tʼilab ani asta xoꞌ, waꞌach xin tʼajáltsik an chápláb abal ka kʼwajay takʼnél kʼal na Dios ani jaꞌich jajáꞌtsik xi neꞌech ka kʼwajay takʼnél kʼal na Dios. \v 13 Ejtal an tʼiltsixtsik ani nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés, in ólnámal xowaꞌ na Dios neꞌech kin tʼajaꞌ asta ti tsích na Juan \v 14 ani max tatáꞌtsik a léꞌ ka belaꞌ, na Juan jaꞌich an tʼiltsix Elías xi bijidh neꞌech ka tsích. \v 15 Xin koꞌoltsik in ochʼoxtal alwaꞌ, kin exbay. \p \v 16 ʼ¿Jantʼokʼál neꞌech ku ejto ku junbay an atiklábtsik xi jechéꞌ i kʼij? In junwal jelti an chakamtsik xu buxkanal ti ubátʼ chʼejel bitsow ani in dhájayal nin at ubátʼtsik enchéꞌ: \v 17 “I jutsuy an chúl ani yab i bixmáchtsik; i ajatnaꞌ i tʼeꞌpidh ajatláb ani yab i ukʼintsik.” \v 18 Pos tsích na Juan, xi yab u kʼapul nibal u uchʼal ani a ulutsik ke in koꞌol i atʼax ejattaláb. \v 19 Tayíl in tsích Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, xin kʼapul ani in uchʼal ani a ulutsik abal in kʼapmaꞌ ani in uchʼal tʼajat, ke u jaꞌúb i walablomtsik ani xin bachʼwaltsik i jalbixtaláb. Por nin chalpadhtal na Dios u xalkʼanal kʼal xowaꞌ in tʼajál jun xitaꞌ xu dhabaláb kʼal Jajáꞌ. \s1 An atiklábtsik xi yab u tʼajax ti kʼij \r (Lk. 10:13‑15) \p \v 20 Tujey tám kin kʼwiyaꞌ na Jesús an atiklábtsik xon tin tʼajámal más yán an labidh labandhaxtalábtsik, abal an atiklábtsik xu kʼwajíl tajaꞌ, yab in jilámaltsik ti walablom. In ulu enchéꞌ: \p \v 21 ―¡Chʼojontál a chuꞌbíl, atiklábtsik xi kʼwajíl Korasín! ¡Chʼojontál a chuꞌbíl, atiklábtsik xi kʼwajíl Betsayda! Abal max an labidh labandhaxtaláb xi tʼájnék ba tatáꞌtsik, tʼájnékak ban bitsowtsik xi Tiro ani Sidón, an atiklábtsik xu kʼwajíl tajaꞌ, owenekichak tin jalkʼuyámaltsik nin chalab, in kʼwajbámalichaktsik nin kodhow kʼudhkʼúmil ani buxkanékichaktsik ba kʼwixix abal kin xalkʼaꞌ ke in jilámalichtsik ti walablom. \v 22 Jaxtám tu utsáltsik ke tam kin bajaw xowkʼi neꞌech an lújundhaxtaláb, más púlek an yajtsiktaláb neꞌech ka bachʼutsik ké an yajtsiktaláb xi neꞌech kin bachʼu an atiklábtsik xi Tiro ani Sidón. \v 23 Ani tatáꞌtsik xi kʼwajíl Kapernaúm, ¿a chalpayalxeꞌ ke neꞌech ki tʼekʼbá asta walkʼiꞌ? ¡Yabaꞌ! Neꞌech ki petʼnátsik asta ban kʼibeltaláb. Abal max an labidh labandhaxtalábtsik xi tʼájnék ba tatáꞌtsik, tʼájnékak ban bitsow xi Sodoma, an atiklábtsik xi kʼwajinek ba jachanꞌ an bitsow, bélak jeye taꞌ kʼwajattsik. \v 24 Jaxtám tu utsáltsik ke tam kin bajaw xowkʼi neꞌech an lújundhaxtaláb, más púlek an yajtsiktaláb neꞌech ka bachʼutsik ké an atiklábtsik xi kʼwajinek ban bitsow xi Sodoma. \s1 Ki uteytsik kʼal Nanáꞌ abal ki koyóch \r (Lk. 10:21‑22) \p \v 25 Tam ti jachanꞌ i kʼij, na Jesús in ulu enchéꞌ: \p ―Tátaꞌ, xa takʼyal an walkʼiꞌ ani an chabál, tu kʼakʼnál abal a xalkʼantsámal xin chaꞌkáltsik tinbáꞌ xowaꞌ yab a xalkʼantsámal xi chalpadhtsik ani u witʼomtsik. \v 26 Tátaꞌ, anchanꞌ ta tʼajaꞌ, kom anchanꞌ ta leꞌnaꞌ. \p \v 27 ʼNu Tátaꞌ tin pidhámalich ejtal xowaꞌ waꞌach. Yab xitaꞌ kʼál tu exláb an Chakámláb, tokot kʼal an Tátaꞌláb ani yab xitaꞌ in exlál an Tátaꞌláb, tokot u exláb kʼal an Chakámláb ani xitaꞌ an Chakámláb in léꞌ kin pidhaꞌ kin exlaꞌ. \v 28 Ki uteytsik kʼal Nanáꞌ, ejtal tatáꞌtsik xi kʼwajat i walbidh ani neꞌech tu wixkʼintsi an ta walab; jelti jun xitaꞌ xu wékʼontsáb tin kitál abal ka koyóch. \v 29 Ki kʼwajaytsik teye jelt xan ti Nanáꞌ in kʼwajat. Ka tʼajaꞌtsik xowaꞌ a chuꞌtal u tʼajál ani ka chaꞌkaꞌ tabáꞌ jelt xan ti Nanáꞌ u chaꞌkál tubáꞌ. Max ka tʼajaꞌtsik anchanꞌ, neꞌech tám ka kʼwajách alwaꞌ na ejattal. \v 30 Pos xowaꞌ Nanáꞌ tu utsáltsik ka tʼajaꞌ, yab tʼojláb ani yab altsik. \c 12 \s1 An exóbaltsik in puꞌwal i trigo tin kʼítsájil an koyóxnich \r (Mr. 2:23‑28; Lk. 6:1‑5) \p \v 1 Tam ti jachanꞌ i kʼij, na Jesús neꞌech ti belal tin kʼítsájil an koyóxnich xon ti tʼayadh i trigo. Nin exóbaliltsik kʼaꞌay ani tujeytsik kin puꞌu an trigo ani kin kʼapu. \v 2 Tam ti an fariseotsik in chuꞌu jachanꞌ, in utsaꞌtsik enchéꞌ na Jesús: \p ―Na exóbaliltsik exom in tʼajál i tʼojláb xi yab alwaꞌ ka tʼajan tam in kʼítsájil i koyóxnich. \p \v 3 Por utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Yabxeꞌ a ajyámal xantʼéy in tʼajaꞌ jun i kʼij na Dabid tam ti jajáꞌ ani nin juniktsik kʼaꞌay? \v 4 Ochich ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani in kʼapu an pan xi pikbantsidh na Dios. Jechéꞌ an pan yab in tomnál kin kʼapu na Dabid nibal nin juniktsik, tokot in tomnál kin kʼapu an páleꞌtsik. \v 5 O ¿yab a ajyámaltsik bin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés, ke an páleꞌtsik xi kʼwajat ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, yab u koyoltsik tam in kʼítsájil an koyóxnich ani yab walats xowaꞌ in tʼajáltsik? \v 6 Pos tu utsáltsik ke techéꞌ kʼwajat jun xitaꞌ más púlek ké an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios. \v 7 Tatáꞌtsik yab a exbayámal xantʼéy in léꞌ kin ulu jechéꞌ an Tʼokat Dhuslab: “Yabich u léꞌ ka chemdhaꞌtsik i koꞌnél abal ti kin pikbantsi, u léꞌ ki kʼánídháxintsik.” Max a exbayalaktsik, yabich neꞌech ka walbiytsik ni jun xitaꞌ xi yab in tʼajámal ni jun xataꞌ yab alwaꞌ. \v 8 Pos Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, u koꞌol i awiltaláb abal ku ulu xowaꞌ alwaꞌ ka tʼajan tin kʼítsájil an koyóxnich. \s1 An inik xi teytemadh nin kʼubak \r (Mr. 3:1‑6; Lk. 6:6‑11) \p \v 9 Kale tám na Jesús tajaꞌ ani kʼale ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb. \v 10 Tajaꞌ, taꞌ ti kʼwajat jun i inik xin koꞌol jun in kʼubak teytemadh ani kom u leꞌnáb ka eltsin jun xataꞌ xantʼokʼál ti ka walbiyat na Jesús, konyat enchéꞌ: \p ―¿Alwaꞌxeꞌ ka jeldhá jun i yaꞌul tin kʼítsájil i koyóxnich? \p \v 11 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jitaꞌ xi tatáꞌtsik a kidhtal, max in koꞌol jun i borrego ani ka balkʼin ba jun i cholax chabál tin kʼítsájil an koyóxnich, yab neꞌech ka kʼale kin jixaꞌ? \v 12 Pos más yán in jalbíl jun i inik ké jun i borrego. Jaxtám, tu utsáltsik ke alwaꞌ ka tʼajan xowaꞌ alwaꞌ tin kʼítsájil an koyóxnich. \p \v 13 Utsan tám enchéꞌ an inik kʼal na Jesús: \p ―Ka lujku na kʼubak. \p Ani tam tin lujku nin kʼubak, jeley, jilkʼon alwaꞌ jelti na jún nin kʼubak. \v 14 Kale tám an fariseotsik ani tujey kin aliy xan ti kin uwaꞌ abal kin ejto kin chemdhaꞌ na Jesús. \s1 Jun i tʼiltsixtaláb kʼal tin kwenta na Jesús \p \v 15 Tam ti na Jesús in choꞌóbnaꞌ jechéꞌ, kʼale ani kʼal yán i atiklábtsik ti wéwná. Na Jesús in jeldhál ejtalkʼi an yaꞌultsik, \v 16 ani in utsáltsik abal yab kin tʼilaꞌtsik xitam jáꞌ jeye Jajáꞌ. \v 17 Jechéꞌ támun anchanꞌ abal ka tʼájan xan tin ulúmal an tʼiltsix Isaías tam tin ulu enchéꞌ: \q1 \v 18 Jechéꞌ jaꞌich nu tʼójontsixil, xi Nanáꞌ u takwyámal, \q1 xi Nanáꞌ u kʼanidhál ani in kulbél tʼajat kʼal Jajáꞌ. \q1 Neꞌech ku kʼwajbaꞌ nu Tʼokat Ejattal ba Jajáꞌ \q1 ani neꞌech kin tʼiltsi ejtal an atiklábtsik ke neꞌech ku lújundhaꞌtsik. \q1 \v 19 Yab neꞌech ti péjéx, nibal neꞌech ti tʼilom kawidh, \q1 nibal neꞌech ka axtsin tin káwintal kʼal ni jun xitaꞌ ban béltsik. \q1 \v 20 Yab neꞌech kin pejaꞌ nibal elaꞌ jun i maꞌidh pakáb, \q1 nibal neꞌech kin tepdhaꞌ an kʼamal xi xowéy tʼajat exom ti letʼkʼonal, \q1 asta tam kin bajúch an kʼij xowkʼi Jajáꞌ neꞌech ti takʼix in lujtalkʼi. \q1 \v 21 Ani ejtal an atiklábtsik neꞌech kin kʼwajbaꞌ nin aytsixtal ba Jajáꞌ. \s1 U usnal na Jesús ke in koꞌol in cháp an atʼax ejattaláb \r (Mr. 3:19‑30; Lk. 11:14‑23; 12:10) \p \v 22 Júntsin tám na Jesús jun i jokʼol inik ani móꞌ xi kʼwajat teykómte kʼal jun i atʼax ejattaláb. Jeldhá kʼal na Jesús ani an inik káwin ani chuꞌxin. \v 23 Ejtal an atiklábtsik laban ani in ulutsik enchéꞌ: \p ―¿Awxeꞌ jaꞌich jechéꞌ nin kuxtal na Dabid? \p \v 24 Por tam ti an fariseotsik in achʼaꞌ jechéꞌ, in ulutsik enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ an inik in káldhál an atʼax ejattalábtsik kʼal tin awiltalkʼi an lej atʼax, nin okʼlékil an atʼax ejattalábtsik. \p \v 25 Kom na Jesús in choꞌób xantʼéy na kʼwajat ti chalpantsáb, in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Max jun i bitsow ka kʼéꞌáxin kweneꞌ ti kweneꞌ ani ka péjéxin jajáꞌkʼitsik, neꞌech ka okʼon. Ani max jun i kwentsal o jun i kʼimádh ka kʼéꞌáxin, yab neꞌech ka kʼwajay owat. \v 26 Anchanꞌ jeye, max an lej atʼax kin káldhál tinbáꞌ xi kʼwajat bin ejattal jun i inik, exomich tám in kʼeꞌál tinbáꞌ; max kin tʼajaꞌ anchanꞌ, ¿jan ti neꞌech kin ejto ka kʼwajay owat ti takʼix? \v 27 Tatáꞌtsik a ulal ke Nanáꞌ u káldhál an atʼax ejattalábtsik kʼal tin awiltal an lej atʼax; pos max anchanak, ¿jitaꞌ kʼál tu pidhnal ti awiltaláb xi tatáꞌtsik ti wéwnál abal kin káldhaꞌ an atʼax ejattalábtsik? Jaxtám, jajáꞌtsik ti xalkʼantsal abal i ukʼpinéktsik ta kʼwajat. \v 28 Por Nanáꞌ u káldhál an atʼax ejattalábtsik kʼal tin cháp nin Tʼokat Ejattal na Dios ani jechéꞌ, in léꞌ kin ulu ke xan tu takʼix na Dios ulnekich xon ta kʼwajattsik. \p \v 29 ʼPos, ¿jan ti neꞌech kin ejto jun xitaꞌ ka ochich bin kʼimáꞌ jun i likat inik ani kin kʼántsi xowaꞌ in koꞌol, max yab kin wikʼaꞌ okʼox? Tokot neꞌech kin ejto kin kʼántsi xowaꞌ in koꞌol, max kin wikʼaꞌ okʼox. \p \v 30 ʼXitaꞌ yab junax kʼal Nanáꞌ, tin atʼál. Ani xitaꞌ yab tin tolmiyal ku utu an atiklábtsik ba na Dios, jachanꞌ, jaꞌich xin tʼajál abal an atiklábtsik yab ka utey ba na Dios. \p \v 31 ʼJaxtám tu utsáltsik, ke an iniktsik neꞌech ka pakwlantsat xowaꞌkichkʼi i walastaláb kin tʼajaꞌ ani xowaꞌkichkʼi i odhbijixtaláb kin ulu; por max kin odhbijiy an Tʼokat Ejattaláb, yab neꞌech ka pakwlantsat. \v 32 Xitaꞌ tin odhbijiy Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech ka pakwlantsat; por xitaꞌ kin odhbijiy an Tʼokat Ejattaláb, yab jaykʼi neꞌech ka pakwlantsat, neꞌech ka jilkʼon walbidh malilíl i kʼij. \s1 An teꞌ kʼal in walílkʼi tu exláb \r (Lk. 6:43‑45) \p \v 33 ʼMax an teꞌ alwaꞌ, alwaꞌ in walíl in kóꞌyal ani max an teꞌ yab alwaꞌ, yab alwaꞌ in walíl in kóꞌyal. Pos an teꞌ, kʼal in walílkʼi tu exláb. \v 34 Tatáꞌtsik a junwal jelti an chan. ¿Janti neꞌech ka ejto ka ulutsik xowaꞌ alwaꞌ, max tatáꞌtsik yab i alwaꞌ? Pos na wiꞌ in ulal xowaꞌ waꞌach ta ejattal. \v 35 An alwaꞌ inik, in ulal xowaꞌ alwaꞌ, kom alwaꞌ xowaꞌ waꞌach tin ejattal ani an atʼax inik, in ulal xowaꞌ atʼax, kom atʼax xowaꞌ waꞌach tin ejattal. \v 36 Por tu utsáltsik, ke tam kin bajaw xowkʼi neꞌech an lújundhaxtaláb, ejtaltsik neꞌech ka lújundhá kʼal tin kwenta an aniꞌ tʼilab xin ulúmaltsik. \v 37 Pos kʼal xowaꞌkʼi in ulúmal kʼál ti neꞌech ka chuꞌtat max walbidh o yabaꞌ. \s1 An walablom atiklábtsik in konyal jun i labidh exól \r (Mr. 8:12; Lk. 11:29‑32) \p \v 38 Utsan tám enchéꞌ na Jesús kʼal taltsik i fariseotsik ani kʼal an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés: \p ―Okʼtsix, i léꞌ ki chuꞌu ka tʼajaꞌ jun i labidh labandhaxtaláb abal ti exól. \p \v 39 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―An atiklábtsik xi atʼax ani u walablom, in konyal jun i labidh labandhaxtaláb abal ti exól; por yab neꞌech ka pidhan más ti exól, tokot xan ti támun kʼal an tʼiltsix Jonás. \v 40 Pos anchanꞌ xan ti na Jonás kʼwajay óx a kʼítsá ani óx i akal alkʼidh bin tsukul an yejcheꞌ toꞌol, anchanꞌ neye Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin kʼwajay óx a kʼítsá ani óx i akal alkʼidh ban chabál. \v 41 Tam kin bajaw xowkʼi neꞌech an lújundhaxtaláb, an atiklábtsik xi kʼwajinek Nínibe, neꞌech ka ejechtsik ti ít ani neꞌech kin walbiy an atiklábtsik xi jechéꞌ i kʼij. Pos an atiklábtsik xi kʼwajinek Nínibe, in jilaꞌtsik ti walablom tam ti tʼiltsin an tin káwintal na Dios kʼal na Jonás. Ani xoꞌ techéꞌ kʼwajat jun xitaꞌ más púlek ké na Jonás. \v 42 Tam kin bajaw xowkʼi neꞌech an lújundhaxtaláb, an pulek takʼix mímláb xi alál, neꞌech ka ejech ti ít ani neꞌech kin walbiy an atiklábtsik xi jechéꞌ i kʼij. Pos jechéꞌ an mímláb tsích ów chabál abal kin axtsi tin chalpadhtal na Salomón. Ani xoꞌ techéꞌ kʼwajat jun xitaꞌ más púlek ké na Salomón. \s1 An atʼax ejattaláb xu witsél xon ti kalnek \r (Lk. 11:24‑26) \p \v 43 ʼTam jun i atʼax ejattaláb ka kale ba jun i inik, u xeꞌchinal ban waynek chabáltsik in ayal xon ti ka koyóch; ani max yab kin elaꞌ, in chalpayal enchéꞌ: \v 44 “Neꞌech kin witsiy ban inik xon tin kalnek.” Tam ka witsiy, in elál jachanꞌ an inik jelti jun i atá xi yab kʼwajtsidh, kʼwetodh ani lejkikidh. \v 45 Neꞌech tám juní ka kʼale ani neꞌech kin ikʼiꞌ búk i atʼax ejattalábtsik xi más atʼax ké jajáꞌ ani ejtal neꞌech ka ochichtsik ti kʼwajíl ba jachanꞌ an inik. Jachanꞌ an inik neꞌech tám ka jilkʼon más kʼibenek ké tam ti kʼwajatwiꞌik. Anchanꞌ jeye neꞌech ka támun kʼal jechéꞌ an atiklábtsik xi atʼax. \s1 Nin nánaꞌ ani nin kidhábtsik na Jesús \r (Mr. 3:31‑35; Lk. 8:19‑21) \p \v 46 Bél kʼwajat ti káw na Jesús kʼal an atiklábtsik, tam ti ulich nin nánaꞌ ani nin kidhábtsik abal in léꞌtsik ti tʼilolól kʼal na Jesús. Kom eléb ti jilkʼontsik, \v 47 kʼale ti óltsinal na Jesús kʼal jun xitaꞌ ani utsan enchéꞌ: \p ―Na nánaꞌ ani na kidhábtsik núꞌ kʼwajat eléb ani in léꞌtsik ti tʼilolól kʼal Tatáꞌ. \p \v 48 Por Jajáꞌ in tókʼoy enchéꞌ xi kʼál ti kʼalnek ti usnal: \p ―¿Jitam jáꞌ nu nánaꞌ ani jitam jáꞌ nu kidhábtsik? \p \v 49 In tsʼútsbiy tám nin exóbaliltsik ani in ulu enchéꞌ: \p ―Jechéꞌtsik jaꞌich xi kʼwajattsik jelti nu nánaꞌ ani nu kidhábtsik. \v 50 Pos xitaꞌ in tʼajál xowaꞌ in léꞌ nu Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ, jachanꞌ, jaꞌich nu kidháb, nu ixám ani nu nánaꞌ. \c 13 \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an óm inik \r (Mr. 4:1‑9; Lk. 8:4‑8) \p \v 1 Tam ti jachanꞌ i kʼij, na Jesús kale ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb ani kʼale ti buxkanal bin wál an pujal. \v 2 Kom yán i atiklábtsik junkun xon ti kʼwajat, ochich na Jesús ba jun i tan ani buxkan. Ani ejtal an atiklábtsik jilkʼon bin waltsik an jaꞌ. \v 3 In okʼtsitsik tám yán xataꞌ kʼal i junbaxtalábkʼi. Enchéꞌ tin utsaꞌtsik: \p ―Jun i inik kale ti búkʼul iyaláb, \v 4 tam ti neꞌech an ti búkʼul iyaláb, taltsik an iyaláb kwajlan ba bél, ulich an chʼichintsik ani in kʼapu an iyaláb. \v 5 Taltsik kwajlan ba tʼujublom, xon ti yab lej waꞌach i lukuk ani jachanꞌ an iyalábtsik jikʼat ti ixkʼan abal an chabál yab lej owtsik. \v 6 Por tam ti yajbé an kʼakʼal, tsikan ani kom yab ibidh, wayey. \v 7 Taltsik kwajlan ba kʼídhlom, pakey an kʼídhtsik ani paxkʼiyat an tʼayabláb. \v 8 Por wéꞌ an iyaláb, kwajlan ban chabál xi alwaꞌ ani labey tʼajat; taltsik, kʼal jún tokot i itsixlek, in kóꞌoy boꞌ inik i itsixlek. Taltsik ox inik i itsixlek ani taltsik jun inik láju i itsixlek. \v 9 Max a koꞌoltsik a ochʼoxtal alwaꞌ, ¡ka exbaytsik! \s1 Xantʼókʼi tu okʼtsix na Jesús kʼal i junbaxtalábkʼi \r (Mr. 4:10‑12; Lk. 8:9‑10) \p \v 10 Utukná tám na Jesús kʼal an exóbaltsik ani konyat enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi ta tawnál an atiklábtsik kʼal i junbaxtalábkʼi? \p \v 11 Tókʼoyattsik enchéꞌ: \p ―Tatáꞌtsik, ti pidhál na Dios ka choꞌóbnaꞌ xowaꞌ in koꞌol yab tejwaꞌ kʼal tin kwenta xan ti Jajáꞌ tu takʼix; por jajáꞌtsik yab u pidhnal kin choꞌóbnaꞌ. \v 12 Xitaꞌ xin bachʼúmalich an alwaꞌ tʼilab, neꞌech ka pidhan kin choꞌóbnaꞌ más; por xitaꞌ xi yab in bachʼúmal, neꞌech ka wixkʼintsat xowaꞌ in chalpayal in koꞌol wéꞌ. \v 13 Jaxtám tu tawnáltsik kʼal i junbaxtalábkʼi; pos jajáꞌtsik in chuꞌtal, por u jilkʼonaltsik jelti max yab xataꞌ in chuꞌúmal; in achʼáltsik, por yabtsik xataꞌ in exbayal, jelti max yab xataꞌ in achʼáltsik. \v 14 Anchanꞌ, u támnalich kʼal jajáꞌtsik jelt xan tin ulúmal an tʼiltsix Isaías enchéꞌ: \q1 Neꞌech ka achʼaꞌtsik, por yab neꞌech ka exbay; \q1 neꞌech ka chuꞌutsik, por jelti max yab a chuꞌtal. \q1 \v 15 Abal nin itsích jechéꞌ an atiklábtsik in chapikmédhámal tʼajat, \q1 wetsik tʼajat tin achʼáltsik kʼal nin ochʼoxtal. \q1 Ani mutʼutsik tin koꞌol nin wal; \q1 abal yab ka chuꞌxintsik kʼal nin wal, \q1 ani yab ka ochʼxintsik kʼal nin ochʼoxtal, \q1 nibal kin exbaytsik kʼal nin itsích, \q1 ani nibal ka uteytsik kʼal Nanáꞌ abal ku jeldhaꞌ. \p \v 16 ʼPor kʼijidh abal tatáꞌtsik, abal i chuꞌuxtsik ani i ochʼoxtsik. \v 17 Tsubax tu utsáltsik, ke yán i tʼiltsix ani i alwaꞌ iniktsik in leꞌnámal kin chuꞌu xowaꞌ tatáꞌtsik a chuꞌtal, por yab in chuꞌúmaltsik; in leꞌnámaltsik kin achʼaꞌ xowaꞌ tatáꞌtsik a achʼál, por yab in achʼámal. \s1 Na Jesús in wilaꞌ xantʼéy in léꞌ kin ulu an junbaxtaláb kʼal tin kwenta an óm inik \r (Mr. 4:13‑20; Lk. 8:11‑15) \p \v 18 ʼPos ka achʼaꞌtsik xantʼéy in léꞌ kin ulu an junbaxtaláb kʼal tin kwenta an óm inik. \v 19 Taltsik an atiklábtsik in achʼál an tsubaxtaláb kʼal tin kwenta xan tu takʼix na Dios, por kom yabtsik in exbayal, u ulel an lej atʼax ani u wékʼontsáb an ti tsubaxtaláb xin bachʼúmal tin itsích. Jechéꞌ an atiklábtsik in junwal jelti an iyalábtsik xi kwajlan ban bél. \v 20 Taltsik an atiklábtsik, tam kin achʼaꞌ an tsubaxtaláb in bachʼwal kʼal yantam i kulbétaláb, por tam ka taktamiyat o ka atʼan kʼal tin kwenta jechéꞌ an tsubaxtaláb, in jiláltsik jechéꞌ an tsubaxtaláb. \v 21 Jechéꞌ an atiklábtsik in junwal jelti an iyaláb xi kwajlan ban tʼujublom, kom yab owtsik nin ibíl tin koꞌol, yab u owel. Pos tam kin achʼaꞌ i yajtsiktaláb o ka atʼan kʼal tin kwenta abal in belámal nin káwintal na Dios, in jiláltsik kin belaꞌ. \v 22 Taltsik an atiklábtsik in achʼál an tsubaxtaláb, por u chalpaxtsik tʼajat kʼal tin kwenta xowaꞌ waꞌach ban kʼayꞌlá, u kʼambiyábtsik kʼal an tumín ani yabtsik u walkanal kin tʼajaꞌ kʼál xowaꞌ alwaꞌ. Jechéꞌ an atiklábtsik in junwal jelti an iyaláb xi kwajlan ban kʼídhlom, u paxkʼiyáb kʼal an kʼídh ani yab u walkanal ka walin. \v 23 Taltsik an atiklábtsik xin achʼál an tsubaxtaláb, in exbayal ani in tʼajáltsik tʼajat xowaꞌ alwaꞌ, in junwal jelti an iyaláb xi kwajlan ban alwaꞌ chabál ani labey tʼajat. Taltsik in junwal jelti an itsixlek xin kóꞌoy boꞌ inik i itsixlek, taltsik jelti xin kóꞌoy ox inik láju ani taltsik jelti xin kóꞌoy jun inik láju. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an trigo ani an atʼax chʼojól \p \v 24 Tʼiltsintsik jeye kʼal na Jesús jechéꞌ an ti junbaxtaláb: \p ―Xan tu takʼix na Dios, in junwal jelti jun i inik xin tʼayaꞌ i alwaꞌ iyaláb bin ale; \v 25 por tam ti ejtalich u wayaltsik, ulich jun xitaꞌ xi kʼál tu atʼnal an dhabal ani tʼaytsin ti atʼax chʼojól xon tin tʼayámal an trigo ani tam tin tʼayámalich, kʼale. \v 26 Tam ti pakey an trigo ani tʼuꞌunich, xalkʼan jeye an atʼax chʼojól. \v 27 Kʼaletsik tám an tʼojnaltsik kin utsaꞌ enchéꞌ an dhabal: “Ajátik, max i alwaꞌ iyaláb a tʼayámal ba na ale, ¿jónꞌ pé tám ti tsiꞌnek an atʼax chʼojól?” \v 28 Utsantsik enchéꞌ kʼal an dhabal: “Jun xitaꞌ xi tin atʼál in tʼajámal jechéꞌ.” Konyat tám enchéꞌ kʼal an tʼojnaltsik: “¿A léꞌxeꞌ ku kʼale ki puꞌu an atʼax chʼojól?” \v 29 Por utsantsik enchéꞌ: “Yabaꞌ, pos max ka puꞌu an atʼax chʼojól, neꞌech jeye ka púꞌun an trigo. \v 30 Jilaꞌ ka pakey chablamkʼi asta kin bajaw xowkʼi ti neꞌech ki junku an trigo; tam neꞌech ki junkúch an trigo, neꞌech ku utsaꞌ enchéꞌ an tʼojnaltsik: Ka junku okʼox an atʼax chʼojól ani ka kʼwajbaꞌ ti wikʼeꞌtsik abal ka tsikan; por an trigo ka junku abal ka taꞌpá ban wilteꞌ.” \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta in itsích an mostasa \r (Mr. 4:30‑32; Lk. 13:18‑19) \p \v 31 Tʼiltsintsik jeye jechéꞌ an ti junbaxtaláb: \p ―Xan tu takʼix na Dios in junwal jelti jun in itsích i mostasa xi jun i inik in tʼayál bin ale. \v 32 Jechéꞌ jaꞌich an iyaláb xi más chipíl ké xi kʼeꞌet an iyalábtsik, por tam ka ixkʼan ani ka pubey, u pubel tʼajat ké xi kʼeꞌet an tʼayablábtsik ani u kʼweꞌnal tʼajat. U ulel an chʼichintsik ani in tʼajál tajaꞌ nin pákʼw. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an jilbédhaxtaláb kʼoye \r (Lk. 13:20‑21) \p \v 33 Tʼiltsintsik jeye jechéꞌ an ti junbaxtaláb: \p ―Xan tu takʼix na Dios in junwal jelti an jilbédhaxtaláb kʼoye xi jun i mímláb in xukʼyal kʼal ox lejab i cheꞌedh trigo ani in jilbédhál ejtal an xoꞌkadh cheꞌedh trigo. \s1 Xantʼókʼi tu okʼtsix na Jesús kʼal i junbaxtaláb \r (Mr. 4:33‑34) \p \v 34 Na Jesús in tʼiltsi ejtal jechéꞌ an atiklábtsik kʼal i junbaxtalábkʼi, yab in tʼilaꞌ xataꞌ xi yab kʼal i junbaxtaláb. \v 35 Jechéꞌ támun anchanꞌ abal ka tʼájan xan tin ulúmal enchéꞌ an tʼiltsix: \q1 Neꞌech tin káw kʼal i junbaxtalábkʼi, \q1 neꞌech ku tʼilaꞌ xataꞌ xowaꞌ kʼwajinek chinat asta tam ti na Dios in tʼajám an kʼayꞌlá. \s1 Na Jesús in wilaꞌ an junbaxtaláb kʼal tin kwenta an trigo ani an atʼax chʼojól \p \v 36 Tam ti na Jesús in utsaꞌich an atiklábtsik abal ka kʼaléch, Jajáꞌ ochich altá. Utukná tám kʼal nin exóbaliltsik ani utsan enchéꞌ: \p ―Ti ku wiltsi an ti junbaxtaláb kʼal tin kwenta an atʼax chʼojól xi tʼayan ban aleláb. \p \v 37 Tókʼoyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Xitaꞌ nin tʼayál an alwaꞌ iyaláb, jaꞌich Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik. \v 38 An aleláb, jaꞌich an kʼayꞌlá; an alwaꞌ iyaláb, jaꞌich an atiklábtsik xin walkál tinbáꞌ ka takʼyat kʼal na Dios ani an atʼax chʼojól, jaꞌich an atiklábtsik xu dhabaláb kʼal an lej atʼax. \v 39 Xitaꞌ nin tʼayaꞌ an atʼax chʼojól, jaꞌich an lej atʼax. Xowkʼi ti neꞌech ka junkuwat an trigo, jaꞌich an pakwenib; ani an junkuxtsik, jaꞌich an tʼokat abatwáletsik. \v 40 Anchanꞌ jelt xan tu junkuwáb an atʼax chʼojól ani u petʼnáb ban kʼamal abal ka tʼaꞌay, anchanꞌ jeye neꞌech ka támun tam kin bajaw an pakwenib. \v 41 Xi Nanáꞌich xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech ku abaꞌ nu tʼokat abatwálejiltsik kin junku xi kʼwajattsik xon ti Nanáꞌ in takʼix, xu walbindhaxtsik ani xin tʼajáltsik xowaꞌ yab alwaꞌ. \v 42 Neꞌech ka petʼnátsik ban kʼamal, neꞌech ti ukʼnaltsik ani ti rechʼechʼél nin kamab. \v 43 Jachanꞌ i kʼij, xi kʼwajatichtsik alwaꞌ kʼal na Dios, neꞌech ka kʼwajaytsik xon tu takʼix an Tátaꞌláb; neꞌech ka xalkʼantsik chʼaxixíl, jelti nin chʼaxixíltal na kʼítsá. Xitaꞌ in koꞌol in ochʼoxtal alwaꞌ, kin achʼaꞌ xowaꞌ u ulal. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an tumín xi jolidh \p \v 44 ʼXan tu takʼix na Dios, in junwal jelti tumín xi jolidh ba jun i aleláb, xi jun i inik in elál ani in chinál juní táykʼi; ani kulbenek kʼal jechéꞌ tin kwenta, u kʼalel kin nuju ejtal xowaꞌ in koꞌol ani in chʼaꞌyal jachanꞌ an chabál. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an perla xi kajbidh tʼajat in jalbíl \p \v 45 ʼAníl jeye, xan tu takʼix na Dios in junwal jelti jun i chʼaꞌum inik xi xeꞌech in ayal i perlatsik xi alwaꞌ tʼajat. \v 46 Tam tin elaꞌ jun i perla xi kajbidh tʼajat in jalbíl, kʼale kin nuju ejtal xowaꞌ in koꞌol ani in chʼaꞌay jachanꞌ an perla xi kajbidh tʼajat in jalbíl. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta nin jixáb an toꞌol \p \v 47 ʼAníl jeye, xan tu takʼix na Dios in junwal jelti jun in jixáb i toꞌol xu petʼnáb ban pujal ani in yakʼwál xowaꞌkich i toꞌoltsik. \v 48 Tam ka yákʼwanich yán an toꞌoltsik, an jixom toꞌoltsik in káldhál walteꞌ nin jixáb an toꞌol. Tajaꞌ u buxkanaltsik ti tákul an ti toꞌol, xi alwaꞌ in balyal ban tʼoknaltsik ani xi yab alwaꞌ in petʼnál. \v 49 Anchanꞌ jeye neꞌech ka támun tam kin bajaw an pakwenib; neꞌech ka kale an tʼokat abatwáletsik kin takuy an atiklábtsik xi atʼax ani xi alwaꞌ. \v 50 Xi atʼaxtsik neꞌech ka petʼná ban kʼamal, tajaꞌ neꞌech ti ukʼnaltsik ani ti rechʼechʼél nin kamab. \s1 An tsubaxtaláb xi ítich ani an tsubaxtaláb xi wejeꞌich \p \v 51 Konyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿A exbayaltsikxeꞌ ejtal jechéꞌ? \p Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―I exbayal, Ajátik. \p \v 52 Utsantsik tám enchéꞌ: \p ―Tam jun i okʼtsix xin exlál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés, kin exlaꞌ jeye xan tu takʼix na Dios, in junwal jelti jun xitaꞌ xin koꞌol xataꞌ kajbidh in jalbíl. \s1 Tam ti na Jesús kʼwajat ban bitsow Nasaret \r (Mr. 6:1‑6; Lk. 4:16‑30) \p \v 53 Tam ti na Jesús in okʼoy kin tʼilaꞌ jechéꞌ an junbaxtalábtsik, kʼale. \v 54 Ulich bin chabálil ani in tuju ti okʼtsix ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb. Ejtal xin achʼáltsik xan tu okʼtsix, u labnal ani in ulaltsik enchéꞌ: \p ―¿Jónꞌ tin witʼámal jechéꞌ an inik ejtal jechéꞌ xowaꞌ in okʼtsixnál? ¿Jan tin ejtowal kin tʼajaꞌ jechéꞌ an labidh labandhaxtaláb? \v 55 Pos jechéꞌ jaꞌich nin chakámil an dhakúm ani nin nánaꞌ jaꞌich na María. In kidháb na Jakobo, na José, na Simón ani na Judas \v 56 ani nin ixámtsik techéꞌ jeye u kʼwajíl xon ti wawáꞌ u kʼwajíl. ¿Pos, jónꞌ pé tám tin witʼámal ejtal jechéꞌ? \p \v 57 Jaxtám ti yab leꞌná ka tʼajan ti kʼij. Por utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Putálkʼi tu kʼakʼnáb jun i tʼiltsix, tokotkʼi bin chabálil ani kʼal xu kʼwajíltsik bin kʼimáꞌ ti yab u kʼakʼnáb. \v 58 Ani yab in tʼajaꞌ yán i labidh labandhaxtaláb tajaꞌ, kom yab u belnal kʼal jajáꞌtsik. \c 14 \s1 Tam ti chemdhá na Juan xu pujax \r (Mr. 6:14‑29; Lk. 9:7‑9) \p \v 1 Tam ti jachanꞌ i kʼij, na Erodes, xi kʼwajat ti takʼix Galilea, in achʼaꞌ u tʼilnal na Jesús \v 2 ani in utsaꞌtsik enchéꞌ xi táꞌtsik ti kʼwajat kʼal jajáꞌ: \p ―Jachanꞌ jaꞌich xónaꞌ na Juan xu pujax, xi ejnek ti ít. Jaxtám tin koꞌol an chápláb kin tʼajaꞌ i labidh labandhaxtalábtsik. \p \v 3 Jechéꞌ na Erodes in ulúmal ka yakʼwan na Juan ani ka balyat wikʼadh ban wikʼaxteꞌ. In tʼajaꞌ anchanꞌ kʼal tin kwentakʼi na Erodías, nin tomtal nin kidháb Felipe. \v 4 Na Juan in utsámal enchéꞌ na Erodes: \p ―Yab alwaꞌ ki junkun kʼal nin tomtal na kidháb. \p \v 5 Na Erodes in léꞌ kin chemdhaꞌ na Juan, por in jikʼnál an atiklábtsik abal ejtal in choꞌóbtsik ke na Juan kʼal a Dios ti abadh ti tʼiltsix. \v 6 Por tam ti na Erodes in ajíbnaꞌ nin tamúbil, nin tsidhánil na Erodías bixmách tin tamét an ajíblomtsik ani in kulbetnaꞌ tʼajat na Erodes \v 7 ke in utsaꞌ tsubax tʼajat ke neꞌech kin pidhaꞌ xowaꞌ ka kontsin. \v 8 Utsan tám an tsidhan kʼal nin nánaꞌ abal kin utsaꞌ enchéꞌ na Erodes: \p ―Ti kin pidhaꞌ ba jun i talab nin ókʼ na Juan xu pujax. \p \v 9 Tam ti an pulek takʼix Erodes in achʼaꞌ jechéꞌ, tʼeꞌpin; por kom in lej tsubax ulúmal ani axnék kʼal an ajíblomtsik, in ulu abal ka pidhan xowaꞌ in konyal. \v 10 In ulu ka kotsin tin ókʼ na Juan ban wikʼaxteꞌ \v 11 ani tám ti tsiꞌdhá ba jun i talab. Pidhanich tám an tsidhan ani an tsidhan in pidhaꞌ nin nánaꞌ. \p \v 12 Ulich tám nin exóbaliltsik na Juan ani in júnaꞌtsik kin joliy nin putálíl nin tʼuꞌúl na Juan ani tayíl kʼaletsik kin óltsi na Jesús. \s1 Na Jesús in kʼapundhaꞌ boꞌ mil i iniktsik \r (Mr. 6:30‑44; Lk. 9:10‑17; Jn. 6:1‑14) \p \v 13 Tam ti na Jesús in choꞌóbnaꞌ jechéꞌ, balin kwetém ba jun i tan ani kʼale ba jun i chabál xon ti yab xitaꞌ waꞌach. Por an atiklábtsik in choꞌóbnaꞌ abal kʼale na Jesús ani kʼaletsik jeye belal abal kin wéwnaꞌ. \v 14 Tam ti na Jesús kale ban tan, in chuꞌu abal yán an atiklábtsik taꞌ ti kʼwajat, in kóꞌontsitsik ti yajnantsixtaláb ani in jeldhaꞌ xu yaꞌultsik. \v 15 Tam ti exomich ti jikʼwchinal, utey an exóbaltsik ba na Jesús ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―Dhamúlich ani techéꞌ yab xitaꞌ u kʼwajíl. Ka utsaꞌ an atiklábtsik ka kʼaléch abal ka kʼale ban kwentsaltsik kin chʼaꞌay i kʼapnél. \p \v 16 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yab yejat ka kʼaletsik; tatáꞌtsik ka kʼapundhaꞌ. \p \v 17 Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Yab i koꞌol techéꞌ yán i kʼapnél, tokot bóꞌ i pan ani cháb i toꞌol. \p \v 18 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ka tsiꞌdhaꞌ techéꞌ. \p \v 19 In utsaꞌ tám an atiklábtsik ka buxkan ban tóm. In téynaꞌ xi bóꞌ an pan ani xi cháb an toꞌol, in telaꞌ walkʼiꞌ, in pidhaꞌ ti jalbintsixtaláb na Dios. In pejaꞌ tám an pan ani in pidhaꞌ nin exóbaliltsik ani jajáꞌtsik in pidhaꞌich tám an atiklábtsik. \v 20 Ejtal kʼapúchtsik asta ajwé ani tayíl in tsʼutsiytsik lajucháb i tʼoknal kʼal an pejmatstaláb xi jilkʼon. \v 21 Boꞌ mil iniktsik xónaꞌ xi kʼapúch, yab ajidh i mímlábtsik nibal i chakamtsik. \s1 Na Jesús beley bin ebtsik an jaꞌ \r (Mr. 6:45‑52; Jn. 6:16‑21) \p \v 22 Tayíl, na Jesús in utsaꞌ nin exóbaliltsik ka balin ban tan abal ka okxinichtsik ka watʼey ban pujal ani ka kʼale jun pakʼeꞌ, lejat Jajáꞌ kʼwajat in chapnédhál an atiklábtsik. \v 23 Tam ti okʼon kin chapnédhaꞌ an atiklábtsik, na Jesús kʼadhiy ba jun i chʼén abal ti ól kwetém. Tam ti jikʼwchinich, na Jesús tajaꞌ ti kʼwajat kwetém, \v 24 lejat an tan junax chʼejel pujalich ti neꞌech. U lanyáb an tan kʼal an múlákʼ jaꞌ abal tin tamét tu wawꞌyáb kʼal an ikʼ. \v 25 Tam ti dhajaw akalich, utuknátsik kʼal na Jesús. Por na Jesús tál belal ebtsik an jaꞌ. \v 26 Tam ti chuꞌtat kʼal an exóbaltsik ti belal ebtsik an jaꞌ, jikʼeytsik ani kʼal an jíkʼib, dhájantsik kawidh enchéꞌ: \p ―¡I labax! \p \v 27 Por tawnátsik kʼal na Jesús ani utsantsik enchéꞌ: \p ―¡Ka likedhaꞌtsik tabáꞌ; Nanáꞌ, yab ki jikʼeytsik! \p \v 28 Tókʼoyat tám kʼal na Pedro ani utsan enchéꞌ: \p ―Ajátik, max Tatáꞌ lejtal, ti kin utsaꞌ neye kin beley ebtsik an jaꞌ ani kin ulich asta xon ta kʼwajat. \p \v 29 Ani utsan enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Jalaꞌich. \p Paꞌay tám ban tan na Pedro ani in tuju ti belal ebtsik an jaꞌ abal ka kʼale xon ti kʼwajat na Jesús. \v 30 Por tam tin achʼaꞌ abal chapik u wawꞌnal an ikʼ, jikʼey; ani kom tujey ti luyꞌchinal, dhájan kawidh enchéꞌ: \p ―¡Ajátik, ti kin loꞌo! \p \v 31 Támkʼi jachanꞌ, téyná bin kʼubak kʼal na Jesús ani utsan enchéꞌ: \p ―¡Wéꞌ tʼajat ta belom! ¿Jantʼókʼi ta jilaꞌ tin belaꞌ? \p \v 32 Tam ti kʼadhíchtsik ban tan, kublan ti wawꞌnal an ikʼ. \v 33 Tam tin chuꞌutsik jechéꞌ xi táꞌtsik ti kʼwajat ban tan, uteytsik tin tamét na Jesús ani in kʼakʼnaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Tsubax lejtal i Chakámláb kʼal a Dios. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ i yaꞌultsik ban chabál xi Jenesaret \r (Mr. 6:53‑56) \p \v 34 Tam tin watʼnaꞌichtsik an pujal, ulich ban chabál xi Jenesaret. \v 35 Tam ti exlá na Jesús kʼal an atiklábtsik xu kʼwajíltsik tajaꞌ, tʼilan ba putálkʼi jachanꞌ an chabál ani tsiꞌdhantsat ejtal an ti yaꞌultsik xon ti Jajáꞌ kʼwajat. \v 36 U pakabédháb abal kin walkaꞌ ka taktsin tin waltsik nin kʼudhkʼúmil ani ejtal xitaꞌ kʼál tu taknal, u jeléltsik. \c 15 \s1 Xowaꞌ kʼál tu chʼóꞌnal ni ejattal \r (Mr. 7:1‑23) \p \v 1 Utukná tám na Jesús kʼal taltsik i fariseotsik ani i okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés. Jechéꞌtsik tál ban bitsow Jerusalén ani konoxintsik enchéꞌ: \p \v 2 ―¿Jantʼókʼi na exóbaliltsik ti yabich in tʼajál xowaꞌ u jiltsidh ki tʼajaꞌ kʼal ni wejeꞌ pakélil? Pos yabtsik in tʼakál okʼox nin kʼubak tam neꞌech ti kʼapultsik. \p \v 3 Por tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Ani jantʼókʼi teye ta chʼikat tʼajtsaltsik tin takʼixtal na Dios, abal a óntsal ka tʼajaꞌ xowaꞌ i jiltsidh ka tʼajaꞌ kʼal na wejeꞌ pakéliltsik? \v 4 Pos na Dios in ulúmal enchéꞌ: “Ka kʼakʼnaꞌ na tátaꞌ ani na nánaꞌ” ani “Xitaꞌ kin odhbijiy nin tátaꞌ ani nin nánaꞌ, yejat ka chemdhá.” \v 5 Por tatáꞌtsik a ulal ke jun xitaꞌ awil kin utsaꞌ enchéꞌ nin tátaꞌ o nin nánaꞌ: “Yabich neꞌech ku ejto tu tolmiy, pos ejtal xowaꞌ u koꞌol u pikbantsámalich a Dios”; \v 6 ani ke xitaꞌ kin ulu anchanꞌ, yabich yejat kin tolmiy nin tátaꞌ o nin nánaꞌ. Anchanꞌ, a tʼajálichtsik jelti max yab xataꞌ in jalbíl nin takʼixtal na Dios abal a óntsal ka tʼajaꞌ xowaꞌ i jiltsidh ka tʼajaꞌ kʼal na wejeꞌ pakéliltsik. \v 7 ¡Kʼambixtsik! Tsubax tʼajat tin ulu an tʼiltsix Isaías kʼal tatáꞌtsik ta kwenta, tam tin dhutsaꞌ enchéꞌ: \q1 \v 8 Jechéꞌ an atiklábtsik kʼal in wiꞌkʼi tin kʼakʼnáltsik, \q1 por nin ejattal ów tʼajat ti kʼwajat kʼal Nanáꞌ. \q1 \v 9 Yab xataꞌ in jalbíl xan tin kʼakʼnáltsik, \q1 pos tokot in okʼtsixnáltsik in takʼixtal i iniktsik. \p \v 10 In kaniy tám an atiklábtsik ka utey xon ti Jajáꞌ kʼwajat ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ka achʼaꞌtsik ani ka exbaytsik: \v 11 Yab u chʼóꞌnal nin ejattal an inik kʼal xowaꞌ in kʼapal. U chʼóꞌnal kʼal xowaꞌ in ulal. \p \v 12 Utukná tám na Jesús kʼal nin exóbaliltsik ani utsan enchéꞌ: \p ―¿A choꞌóbxeꞌ ke an fariseotsik chakuy tam tin achʼaꞌtsik xowaꞌ a ulu? \p \v 13 Por Jajáꞌ in tókʼoytsik enchéꞌ: \p ―Xowaꞌkich an tʼayabláb xi yab Jajáꞌ in tʼayámal nu Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ, neꞌech ka puꞌwat asta bin ibíl. \v 14 Jilaꞌ kʼwajat, pos in junwal i jokʼoltsik xi kʼwajat in lotʼokʼnál in at jokʼol. Ani max jun i jokʼol kin lotʼokʼnaꞌ in at jokʼol, chablam ti éb neꞌech ka kwajlan ban jól. \p \v 15 Utsan tám enchéꞌ na Jesús kʼal na Pedro: \p ―Ti ku wiltsi jechéꞌ an ti junbaxtaláb. \p \v 16 In ulu tám enchéꞌ na Jesús: \p ―¿Yabtsik teye a exbayal? \v 17 ¿Yabxeꞌ a choꞌóbtsik ke ejtal xowaꞌ i kʼapal u kʼalel ba ni tsukul ani tayíl neꞌech ki wakʼlaꞌ alteꞌ? \v 18 Por xowaꞌ i ulal, ba ni itsích tu tsiꞌil ani max ki ulu xowaꞌ yab alwaꞌ, kʼál tu chʼoꞌtsinal an ti ejattal. \v 19 Pos ba ni itsích tu kalel an atʼax chalab, an chémdháxtaláb, an kwéꞌtaláb, an kʼámbíxtaláb ani an odhbíjíxtaláb. Táykʼi jeye tu tsiꞌil an chalab xu junkunal kʼal xi yab in tomtal ani xu xeꞌchinaltsik yab exbadh. \v 20 Ejtal jechéꞌ kʼál tu chʼoꞌtsinal tin ejattal an inik; por max ka kʼapúch yab tʼakadh nin kʼubak, yab u chʼoꞌtsinal kʼál tin ejattal. \s1 Belan na Jesús kʼal jun i mímláb xi yab u israelita \r (Mr. 7:24‑30) \p \v 21 Na Jesús kale tajaꞌ ani kʼale ban chabál xi Tiro ani Sidón. \v 22 Ani jun i mímláb xi Kanán xu kʼwajíl ba jachanꞌ an chabál, utey ba na Jesús ani in ulu kawidh enchéꞌ: \p ―¡Ajátik, xi kuxlab kʼal na Dabid, ti kin yajnantsi neye! Nu tsidhánil ochadh kʼal jun i atʼax ejattaláb ani exom tʼajat ti yajlombédháb. \p \v 23 Por yab tókʼoyat níwéꞌ kʼal na Jesús. Utukná tám na Jesús kʼal nin exóbaliltsik ani pakabédhá enchéꞌ: \p ―Ka utsaꞌ ka kʼaléch, pos núꞌ tál tu wewkóm ani kawidh u tawnax. \p \v 24 In ulu tám enchéꞌ na Jesús: \p ―Na Dios tin abámal abal tokot ku aliy an atiklábtsik xi Israel xi xeꞌechtsik kʼibchonék. \p \v 25 Por an mímláb utey, tudhlan tin tamét na Jesús ani in ulu enchéꞌ: \p ―¡Ajátik, ti kin tolmiy neye! \p \v 26 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yab alwaꞌ ki kʼántsi ti kʼapnél an chakamtsik ani ki pidhaꞌ an pikʼoꞌtsik. \p \v 27 Por an mímláb in ulu enchéꞌ: \p ―Tsubax kʼejle xowaꞌ a ulal Ajátik, por asta an pikʼoꞌtsik in kʼapal in muꞌmats an kʼapnél xu kwajlanal tin ál nin mesajil nin ajátiktsik. \p \v 28 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¡Mímláb, tin belál tʼajat! Ka tʼájan jelt xan ta léꞌ. \p Ani támkʼi jachanꞌ ti jilkʼon jelnek nin tsidhánil. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ yán i yaꞌultsik \p \v 29 Watʼey na Jesús tajaꞌ ani kʼale tin waltsik an pujal xi Galilea; kʼadhiy ba jun i chʼén ani buxkan tajaꞌ. \v 30 Yán i atiklábtsik ulich xon ti Jajáꞌ kʼwajat ani in tsiꞌdháltsik i kʼwechʼeꞌtsik, i jokʼoltsik, i móꞌtsik, i mochoꞌtsik ani yán más kʼeꞌet i yaꞌultsik. Kʼwajbátsik tin tamét na Jesús ani Jajáꞌ in jeldhaꞌtsik. \v 31 An atiklábtsik u labnal tam tin chuꞌu ke an móꞌ káwin, xi mochoꞌtsik u jelél, xu kʼwechʼeꞌtsik u belal ani xu jokʼoltsik u chuꞌxinal. Ani in kʼakʼnaꞌtsik nin Diosil an israelitatsik. \s1 Na Jesús in kʼapundhaꞌ cheꞌ mil i iniktsik \r (Mr. 8:1‑10) \p \v 32 Na Jesús in kaniy tám nin exóbaliltsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―U yajnantsal tʼajat jechéꞌ an atiklábtsik, abal in koꞌolich óx a kʼítsá ti kʼwajíl techéꞌ kʼal Nanáꞌ ani yab in koꞌoltsik xantʼéy kin kʼapu. Yab u léꞌ ku abaꞌtsik tin kʼimáꞌ u kʼaꞌíl abal yab táꞌ ka palmétsik ti bél. \p \v 33 Utsan tám enchéꞌ kʼal nin exóbaliltsik: \p ―Por, ¿jónꞌ neꞌech ki elaꞌ i kʼapnél abal ejtal jechéꞌ an atiklábtsik, techéꞌ xon ti yab xitaꞌ u kʼwajíl? \p \v 34 Konyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jáy i pan a koꞌoltsik? \p Ani jajáꞌtsik in ulu enchéꞌ: \p ―I koꞌol búk i pan ani cháb óx i tsʼitsik toꞌol. \p \v 35 In utsaꞌ tám ka buxkan chabál an atiklábtsik, \v 36 in téynaꞌ xi búk an pan ani an toꞌoltsik ani in pidhaꞌ ti jalbintsixtaláb na Dios. Tayíl in pejaꞌ, in pidhaꞌ nin exóbaliltsik ani an exóbaltsik in pidhaꞌ an atiklábtsik. \v 37 Ejtal kʼapúchtsik asta ajwé. Ani tayíl in tsʼutsiytsik búk i tʼoknal kʼal an pejmatstaláb xi jilkʼon. \v 38 Cheꞌ mil iniktsik xónaꞌ xi kʼapúch ani yab ajidh i mímlábtsik nibal i chakamtsik. \v 39 Tayíl, na Jesús in abaꞌich tám ka kʼale an atiklábtsik. Na Jesús balin ban tan ani kʼale ban chabál xi Magdala. \c 16 \s1 An fariseotsik ani an saduseotsik in konyal jun i labidh labandhaxtaláb abal ti exól \r Mr. 8:11‑13; Lk. 12:54‑56) \p \v 1 Kʼale ti chuꞌtáb na Jesús kʼal i fariseotsik ani kʼal i saduseotsik, ani abal ka walbindhá, kontsin kin tʼajaꞌ jun i labidh labandhaxtaláb abal kin xalkʼaꞌ ke tsubax lejtal kʼal a Dios ti abadh. \v 2 Por na Jesús tókʼon enchéꞌ: \p ―Tam dhamúlich, a ulaltsik: “Alwaꞌ i kʼij neꞌech ka kʼwajay, abal chakniꞌ tʼajat an walkʼiꞌ”; \v 3 ani tam dhajaw a ulaltsik: “Xoꞌ yab alwaꞌ i kʼij neꞌech ka kʼwajay, abal chakniꞌ tʼajat an walkʼiꞌ ani tokwidh.” ¡Kʼambixtsik! A witʼáltsik ka exbantsi an exól xin kʼwajbál an walkʼiꞌ, por yab a witʼáltsik ka exbay ke xowaꞌ u tʼajál, u tʼajál kʼal tin cháp na Dios. \v 4 Jechéꞌ an atiklábtsik xi atʼax ani u walablom, in konyal jun i labidh labandhaxtaláb abal ti exól; por yab neꞌech ka pidhan ti exól, tokot xowaꞌ támun kʼal an tʼiltsix Jonás. Jilónátsik tám ani kʼale na Jesús. \s1 Nin okʼtsixtal an fariseotsik xin junwal jelti an jilbédhaxtaláb kʼoye \r (Mr. 8:14‑21) \p \v 5 An exóbaltsik watʼey jun pakʼeꞌ pujal, por in ukʼtsámaltsik kin júnaꞌ i pan. \v 6 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ka achʼaꞌtsik; ka kóꞌoytsik i kwenta kʼal nin okʼtsixtal an fariseotsik ani kʼal nin okʼtsixtal an saduseotsik, xin junwal jelti i jilbédhaxtaláb kʼoye. \p \v 7 Tujey tám an exóbaltsik ti útsáx jajáꞌkʼitsik enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ tin ulal abal yab i tsiꞌdhaꞌ an pan. \p \v 8 Achʼantsik kʼal na Jesús ani utsantsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi ti wéꞌ tʼajat tin belál? ¿Jantʼókʼi ta ulaltsik ke yab a koꞌol i pan? \v 9 ¿Yabxeꞌ bél a exbayámtsik, nibal a chalpayaltsik tam tu kʼapundhaꞌ boꞌ mil i iniktsik kʼal xi bóꞌ an pan? ¿Ani jáy i tʼoknaltsik a tsʼutsiy kʼal an pejmatstaláb xi jilkʼon? \v 10 ¿Nibal a chalpayal xi búk an pan xu kʼapundhaꞌ kʼál cheꞌ mil i iniktsik? ¿Ani jáy i tʼoknaltsik a tsʼutsiy kʼal an pejmatstaláb xi jilkʼon? \v 11 ¿Jantʼókʼi ti yabtsik a exbayal ke yab in kʼwajat u tʼilál i pan, tam tu utsaꞌtsik abal ka kóꞌoy i kwenta kʼal nin jilbédhaxtaláb kʼoyéjil an fariseotsik ani an saduseotsik? \p \v 12 In exbáchtsik tám ke yab usnéktsik kʼal na Jesús kin kóꞌoy i kwenta kʼal an jilbédhaxtaláb xu éynáb abal ka tʼajan an pan, usnéktsik kin kóꞌoy i kwenta kʼal nin okʼtsixtal an fariseotsik ani an saduseotsik. \s1 Na Pedro in ulu ke na Jesús jaꞌich an Kristo \r (Mr. 8:27‑30; Lk. 9:18‑21) \p \v 13 Tam ti na Jesús ulich Sesarea, an bitsow xu takʼnal Filipo, in konoy enchéꞌ nin exóbaliltsik: \p ―¿Jitaꞌ tin ulal an atiklábtsik ke Nanáꞌ neye xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik? \p \v 14 Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Juntsik in ulal ke Tatáꞌ i Juan xu pujax, kʼeꞌettsik in ulal ke i Elías xi xeꞌchinék ti tʼiltsix ti wejeꞌ ani taltsik in ulal ke i Jeremías o jun i kʼeꞌet tʼiltsix. \p \v 15 Konyattsik tám juní enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ani tatáꞌtsik, ¿jitaꞌ ta ulaltsik ke Nanáꞌ neye? \p \v 16 Tókʼoyat tám enchéꞌ kʼal na Simón Pedro: \p ―Tatáꞌ i Kristo, nin Chakámil na Dios xi ejat. \p \v 17 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Kʼijidh tʼajat abal tatáꞌ, Simón, xi chakámláb kʼal na Jonás, pos jechéꞌ yab i óltsinék kʼal jun i inik, i óltsidh kʼal nu Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ. \v 18 Ani Nanáꞌ tu utsál ke tatáꞌ i Pedro, xin léꞌ kin ulu tʼujub, ani ba jechéꞌ an tʼujub ti neꞌech ku kʼwajbaꞌ xi neꞌech ti kin belaꞌtsik ani yab neꞌech ka ejtowat ka átá kʼal an chemlá. \v 19 Nanáꞌ neꞌech tu pidhaꞌ ti awiltaláb abal ka choꞌóbnaꞌ xan ti neꞌech kin ejto ka kʼwajay jun xitaꞌ takʼnél kʼal na Dios. Xitaꞌ ka pakwlantsi techéꞌ ti kʼayꞌlá, neꞌech jeye ka pakwlantsat túꞌ walkʼiꞌ ani xitaꞌ yab ka pakwlantsi techéꞌ ti kʼayꞌlá, yab jeye neꞌech ka pakwlantsat túꞌ walkʼiꞌ. \p \v 20 Utsantsik tám an exóbaltsik kʼal na Jesús abal yab xitaꞌ kin óltsi max Jajáꞌich nu Kristo. \s1 Na Jesús in ulu abal neꞌech ka chemdhá \r (Mr. 8:31‑9:1 Lk. 9:22‑27) \p \v 21 Asta tam ti tám, na Jesús in tuju kin wiltsi nin exóbaliltsik ke Jajáꞌ koꞌol ka kʼale Jerusalén ani ke neꞌech tʼajat ka atʼax tʼajtsin kʼal nin okʼlékil an judíotsik, an okʼlek páleꞌtsik ani an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés. In utsaꞌtsik jeye ke Jajáꞌ neꞌech ka chemdhá, por tin óxláb a kʼítsá neꞌech ka ejech ti ít. \v 22 Júná tám pílkʼi kʼal na Pedro ani tujey ti kʼwiynal enchéꞌ: \p ―¡Ajátik, ke na Dios yab kin walkaꞌ ka tamu anchanꞌ! ¡Ke yab jaykʼi ka támun jechéꞌ! \p \v 23 Por chawꞌkʼin na Jesús ani utsan enchéꞌ na Pedro: \p ―¡Ki wixkʼin techéꞌ lej atʼax! Tatáꞌ tin tʼojliyalkʼi, pos yab a chalpayal xan ti na Dios tin chalpayal, tokot a chalpayal xan tin chalpayal an iniktsik. \p \v 24 Utsan tám enchéꞌ an exóbaliltsik kʼal na Jesús: \p ―Max jun xitaꞌ in léꞌ ti kin wéwnaꞌ, yejat kin ukʼtsi tinbáꞌ ani tin wéwnaꞌ por yab kin ajay tinbáꞌ maske ka chemdhá. \v 25 Pos ejtal xitaꞌ in léꞌ kin loꞌo nin xeꞌchintal, neꞌech kin kʼibdhaꞌ; por xitaꞌ kin kʼibdhaꞌ nin xeꞌchintal kʼal Nanáꞌkʼi tu kwenta, neꞌech kin kóꞌoy an xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal. \v 26 Pos, ¿jantʼó ti alwaꞌ max jun xitaꞌ kin bajaw kin kóꞌoy ejtal xowaꞌ waꞌach ban kʼayꞌlá ani kin kʼibdhaꞌ nin ejattal ba kʼibeltaláb? O ¿jantʼéy neꞌech kin ejto kin pidhnaꞌ an inik abal kin loꞌo nin ejattal? \v 27 Pos Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin tsích kʼal ejtal nin labidh tʼokát nu Tátaꞌ ani kʼal nin tʼokat abatwálejiltsik ani tám neꞌech ku pidhaꞌ an atiklábtsik xowaꞌ in lujyal kin bachʼu kʼal tin kwentakʼi xowaꞌ in tʼajámal. \v 28 Tsubax tu utsáltsik, ke waꞌach taltsik xi xoꞌ techéꞌ jeye kʼwajat, ke yab neꞌech ka chemech asta kin chuꞌutsik okʼox kin tsích tin takʼix Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik. \c 17 \s1 Tam ti na Jesús in jalkʼuy tinbáꞌ \r (Mr. 9:2‑13; Lk. 9:28‑36) \p \v 1 Akak a kʼítsá más tayíl, na Jesús in kaniy na Pedro, na Jakobo ani na Juan nin kidháb na Jakobo ani kʼale jajáꞌkʼitsik ba jun i tʼekʼat chʼén. \v 2 Tajaꞌ, na Jesús in jalkʼuy tinbáꞌ tin tamét nin exóbaliltsik xi kʼalnek kʼal Jajáꞌ. Nin wal chʼaxkʼin jelti na kʼítsá ani nin kʼudhkʼúmil dhakniꞌbé jelti an tajaxtaláb. \v 3 Támkʼi jachanꞌ, in chuꞌutsik jeye na Moisés ani na Elías, ti tʼilolól kʼal na Jesús. \v 4 Utsan tám enchéꞌ na Jesús kʼal na Pedro: \p ―Ajátik, ¡alwaꞌ tʼajat abal techéꞌ u kʼwajat! Max Tatáꞌ a léꞌ, neꞌech ki tʼajaꞌ óx i padhel, jún abal Tatáꞌ, jún abal na Moisés ani jún abal na Elías. \p \v 5 Lejat na Pedro kʼwajat ti káw, dhabyattsik kʼal jun i chʼaxixíl tokow ani ban tokow achʼatmé jun i káwintaláb, xu káw in ulu enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ jaꞌich nu Chakámil xu kʼanidhál tʼajat ani in kulbél tʼajat kʼal Jajáꞌ. Ka axtsitsik xowaꞌ Jajáꞌ in ulal. \p \v 6 Tam tin achʼaꞌtsik jechéꞌ, an exóbaltsik tudhlan kututsik asta chabál ani jikʼeytsik tʼajat. \v 7 Utey tám na Jesús xon ti kʼwajattsik, takan ani utsantsik enchéꞌ: \p ―Ki chʼakaytsik ani yab ki jikʼey. \p \v 8 Tam ti chʼakaytsik ani in telaꞌ, yab más xitaꞌ in chuꞌu, tokot na Jesús kwetém. \p \v 9 Tam ti exomich ti paꞌíltsik ban chʼén, utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yab xitaꞌ ka tʼiltsi xowaꞌ a chuꞌutsik, asta tam kin chemdhá Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik ani in ejnekich ti ít. \p \v 10 Konyat tám enchéꞌ kʼal nin exóbaliltsik: \p ―¿Jantʼókʼi pé tám an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés tin ulaltsik ke koꞌol ka tsích okʼox na Elías? \p \v 11 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tsubax kʼejle ke na Elías neꞌech ka tsích okʼox ani neꞌech kin lejkiy ejtal. \v 12 Por Nanáꞌ tu utsáltsik ke na Elías tsiꞌnekich, por yab exlá, tokot tʼajtsin xowaꞌ ka leꞌná. Anchanꞌ neye ti neꞌech kin tʼajtsin Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik. \p \v 13 In exbách tám an exóbaltsik ke na Jesús kʼwajat in tʼilál na Juan xu pujax. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ jun i kwitól xu wipipíl \r (Mr. 9:14‑29; Lk. 9:37‑43) \p \v 14 Tam ti ulichtsik xon ti kʼwajat an atiklábtsik, utukná na Jesús kʼal jun i inik, tudhlan tin tamét ani utsan enchéꞌ: \p \v 15 ―Ajátik, ka kóꞌontsi ti yajnantsixtaláb nu chakámil; pos ochadh kʼal i atʼax ejattaláb ani in achʼál tʼajat i yajtsiktaláb; yánílich kwajlanék ba kʼamal ani ba jaꞌ. \v 16 U tsiꞌdhantsám na exóbaliltsik, por yab in ejtómal kin káldhantsi an ti atʼax ejattaláb. \p \v 17 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¡Atiklábtsik xi jechéꞌ i kʼij, yab lejtal tʼajat i belom ani i walablomtsik tʼajat! ¿Asta jowkʼi koꞌol kin kʼwajay kʼal tatáꞌtsik? ¿Asta jowkʼi koꞌol tu kuxuytsik? Ka tsiꞌdhaꞌ techéꞌ an kwitól. \p \v 18 In kʼwiyaꞌ tám na Jesús an atʼax ejattaláb, kale ani támkʼi jachanꞌ jilkʼon jelnek an kwitól. \p \v 19 Tayíl an exóbaltsik in kaniy tám pílkʼi na Jesús ani in konoytsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi wawáꞌ ti yab i ejto ki káldhaꞌ an atʼax ejattaláb? \p \v 20 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Pos tatáꞌtsik wéꞌ tʼajat ta belom. Tsubax tu utsáltsik max i belomak elaꞌ wéꞌ, jelt in pubíl jun in itsích i mostasa, neꞌech ka ejto ka utsaꞌtsik jechéꞌ an chʼén: “Ki wixkʼin techéꞌ ani ki kʼale píl” ani an chʼén neꞌech ka kʼale. Ejtal neꞌech ka ejto ka tʼajaꞌtsik max i belomak. \v 21 Por jelti jechéꞌ an atʼax ejattaláb tokot neꞌech ka ejtotsik ka káldhaꞌ max ki ólan ani ki kʼílin. \s1 Na Jesús in ulu juní ke neꞌech ka chemdhá \r (Mr. 9:30‑32; Lk. 9:43‑45) \p \v 22 Tam ti kʼwajattsik Galilea, na Jesús in utsaꞌ enchéꞌ nin exóbaliltsik: \p ―Nanáꞌich xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin pidhná ban walablom iniktsik \v 23 ani neꞌech kin chemdhá, por tin óxláb a kʼítsá neꞌech kin ejech ti ít. Tam tin achʼaꞌtsik jechéꞌ xowaꞌ utsan, tʼeꞌpintsik tʼajat. \s1 An jalbixtaláb abal an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios \p \v 24 Tam ti na Jesús ani nin exóbaliltsik ulich ban bitsow xi Kapernaúm, utukná na Pedro kʼal xin bachʼwaltsik an jalbixtaláb kʼal tin kwenta an atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani konyat enchéꞌ: \p ―¿Yabxeꞌ Jaꞌ in pidhnál na Okʼtsíxal an jalbixtaláb abal an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios? \p \v 25 Tókʼon enchéꞌ na Pedro: \p ―In pidhnál. \p Tam ti na Pedro ochich altá, tsusbél ti utsan enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Janta chuꞌtal, Simón? An okʼlektsik xi techéꞌ ti kʼayꞌlá jitaꞌ nin kontsaltsik an ti jalbixtaláb ¿nin at kidhtaltsik o xi píltsik? \p \v 26 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Pedro: \p ―Xi píltsik. \p Utsan tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tám, yab yejat ka jalbixin xi techéꞌtsik. \v 27 Por abal yab ki itʼixbédhaꞌtsik, ki kʼale ban pujal, ka petʼnaꞌ nin jixáb an toꞌol ani ka yakʼwaꞌ an jidhtal toꞌol xi ka palkʼan. Ka chʼaꞌtsi tin wiꞌ ani tajaꞌ neꞌech ka elaꞌ jun i patʼál tumín, ka jixtsi ani ka júnaꞌ abal ka jalbiy xi tatáꞌ a lujyal ani xi Nanáꞌ neye. \c 18 \s1 Na Jesús in okʼtsixnál xitaꞌ jáꞌ na más ultaláb \r (Mr. 9:33‑37; Lk. 9:46‑48) \p \v 1 Tam ti jachanꞌ i kʼij, utey an exóbaltsik ba na Jesús ani in konoytsik enchéꞌ: \p ―¿Jitaꞌ jáꞌ na más ultaláb xon tu takʼix na Dios? \p \v 2 In kaniy tám na Jesús jun i chakam kwitól, in kʼwajbaꞌ junax chʼejel xon ti kʼwajattsik \v 3 ani in ulu enchéꞌ: \p ―Tsubax tu utsáltsik, ke max yabtsik ka jalkʼuy tabáꞌ ani yabtsik ka junu jelti an chakamtsik, yab neꞌech ka ejto ki kʼwajaytsik takʼnél kʼal na Dios. \v 4 Jaxtám, xitaꞌ na más ultaláb xon tu takʼix na Dios, jaꞌich xin chaꞌkál tinbáꞌ ani in junwal jelti jechéꞌ an chakam. \v 5 Ani xitaꞌ in bachʼwal jun i chakam jelti jechéꞌ kʼal Nanáꞌ tu bij, Nanáꞌ tin bachʼwal. \s1 Ka kóꞌoy i kwenta abal yab ka walaꞌ \r (Mr. 9:42‑48; Lk. 17:1‑2) \p \v 6 ʼXitaꞌ kin walbindhaꞌ jún ti éb jechéꞌ an chakamtsik xi tin belálichtsik, más alwaꞌ abal an walbindhom ka wikʼtsin bin núkʼ jun i yejcheꞌ chaꞌ tʼujub ani ka petʼná ban pujal abal ka luyꞌchin. \v 7 ¡Chʼojontál in chuꞌbíl an atiklábtsik xi techéꞌ ti kʼayꞌlá abal waꞌach tʼajat xantʼokʼál ti ka walbindhá! Echʼekʼi neꞌech ka waꞌchin xantʼokʼál ti ka walbindhá, por ¡chʼojontál in chuꞌbíl xitaꞌ ka walbindhaxin! \p \v 8 ʼJaxtám, max na kʼubak o na akan ti walbindhál, ka kotoy ani ka petʼnaꞌ ów; pos más alwaꞌ ki ochich mochoꞌ o kʼwechʼeꞌ ban xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal ani yab kʼal chablam na kʼubak o chablam na akan ki petʼná ban kʼibeltaláb. \v 9 Ani max na wal ti walbindhál, ka jixaꞌ ani ka petʼnaꞌ ów; pos más alwaꞌ ki ochich ban xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal kʼal jún tokot na wal ani yab kʼal chablam na wal ki petʼná ban kʼibeltaláb. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an borrego xi kʼibchonék \r (Lk. 15:3‑7) \p \v 10 ʼKa kóꞌoytsik i kwenta abal yab ka pojkaꞌtsik ni jun xitaꞌ xi tin belálichtsik. Pos tu utsáltsik ke nin tʼokat abatwálejiltsik túꞌ walkʼiꞌ echʼekʼi kʼwajat tin tamét nu Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ. \v 11 Pos Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, in tsiꞌnek ku loꞌo xi kʼibchonékichtsikwiꞌik ti kʼwajat. \p \v 12 ʼ¿Jan ta chuꞌtaltsik? Max jun i inik in koꞌol boꞌ inik i borregotsik ani kin kʼibdhaꞌ jún, ¿yabxeꞌ neꞌech kin jilaꞌ xi cheꞌ inik lajubeléju abal ka kʼale ban chʼénlom kin aliy xi kʼibchonék? \v 13 Ani max kin elaꞌ, tu utsáltsik tsubax ke más neꞌech ka kulbé kʼal tin kwenta jachanꞌ xi kʼibchonék ké kʼal tin kwenta xi cheꞌ inik lajubeléju xi yab kʼibchonék. \v 14 Anchanꞌ jeye, na Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ, yab in léꞌ kin chuꞌu ka kʼibchon ni jun xitaꞌ. \s1 Xan ti yejat ku pákwlántsíxin \r (Lk. 17:3) \p \v 15 ʼMax na at kidháb ti tʼajtsi jun xataꞌ yab alwaꞌ, ki kʼale abal ki tʼilololách tatáꞌkʼitsik. Max ti ki axtsi xowaꞌ ka utsaꞌ, neꞌech tám kin exbay ke yab alwaꞌ xowaꞌ in tʼajaꞌ. \v 16 Por max yab ti ki axtsi, ka kaniy tám jún o cháb i belomtsik abal ka tawná jeye kʼal cháb o óx i belomtsik. \v 17 Max yab jeye kin axtsi xi jechéꞌtsik, ka ulu tám tin tamét an kidháblábtsik; ani max yab jeye kin axtsi an kidháblábtsik, ka kóꞌóchtsik tám jelti jun i píl inik o jelti jun i bachʼkʼul jalbixtaláb xi yab in exlál a Dios. \p \v 18 ʼTsubax tu utsáltsik, ke xitaꞌ ka pakwlantsitsik techéꞌ ti kʼayꞌlá, neꞌech jeye ka pakwlantsat túꞌ walkʼiꞌ ani xitaꞌ yab ka pakwlantsitsik techéꞌ ti kʼayꞌlá, yab jeye neꞌech ka pakwlantsat túꞌ walkʼiꞌ. \p \v 19 ʼTu utsáltsik jeye, ke max cháb xi tatáꞌtsik a kidhtal xi kʼwajat techéꞌ ti kʼayꞌlá kin tʼajaꞌtsik i káw abal kin kontsi jun xataꞌ nu Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ, neꞌech ka pidhantsik. \v 20 Abal xon ti ka junkun cháb o óx kʼal Nanáꞌ tu bij, tajaꞌ neye in kʼwajat kʼal jajáꞌtsik. \p \v 21 Utukná tám na Jesús kʼal na Pedro ani konyat enchéꞌ: \p ―Ajátik, ¿jáyíl koꞌol ku pakwlantsi nu at kidháb max tin waltsi? ¿Asta búkíl? \p \v 22 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yab neꞌech tu utsaꞌ ke tokot búkíl, yejat ka pakwlantsi echʼekʼi. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an tʼójontsix xi yab pakwlantsixin \p \v 23 ʼJaxtám, xan tu takʼix na Dios in junwal jelti jun i pulek takʼix xin leꞌnaꞌ kin tʼajaꞌ i kwenta kʼal nin tʼojnáliltsik. \v 24 Tam ti tám in tujwal kin tʼajaꞌ an kwenta, uldhantsat jun xitaꞌ xu júntsinal kʼál yán i tumín. \v 25 Kom jachanꞌ an tʼójontsix yab in koꞌol xan ti kin jalbiy, an pulek takʼix in ulu abal ka nujwat jachanꞌ an tʼójontsix kʼál nin tomtal, nin chakámiltsik ani ejtal xowaꞌ in koꞌol abal ka jalbin nin júntsixtal. \v 26 Tudhlan jachanꞌ an tʼójontsix tin tamét an pulek takʼix ani in pakabédhaꞌ enchéꞌ: “Ajátik, ti kin aytsintsi neye ani neꞌech tu jalbintsi ejtal xowaꞌ tu júntsal.” \v 27 Kóꞌontsat ti yajnantsixtaláb kʼal nin ajátik, pakwlantsat an tin júntsixtal ani walká. \v 28 Por tam ti kale jachanꞌ an tʼójontsix, in elaꞌ jun in at tʼójontsix, xu júntsinal kʼál wéꞌ i tumín. In yakʼwaꞌ bin núkʼ ani in tuju kin kʼuchʼédhaꞌ, in utsaꞌ enchéꞌ: “¡Tin witsbantsi xi tin júntsal!” \v 29 Tudhlan tám nin at tʼojnal tin tamét ani pakabédhá enchéꞌ: “Tin aytsintsi neye ani neꞌech tu jalbintsi ejtal xowaꞌ tu júntsal.” \v 30 Por jajáꞌ yab in leꞌnaꞌ kin aytsintsi, kʼale kin ulu ka balyat ban wikʼaxteꞌ asta kin jalbiy ejtal xu júntsinal. \v 31 Tam tin chuꞌu nin at tʼojnaltsik xowaꞌ támun, tʼeꞌpintsik tʼajat ani kʼaletsik kin tʼiltsi an ajátikláb ejtal xowaꞌ támun. \v 32 In abnaꞌ tám an ajátikláb ka kanyat an tʼojnal xi yab pakwlantsixin ani in utsaꞌ enchéꞌ: “¡Atʼax tʼójontsix! Nanáꞌ tu pakwlantsi ejtal ta júntsixtal, abal tin pakabédhaꞌ. \v 33 ¿Yabxeꞌ yejat ka pakwlantsiwiꞌik teye na at tʼojnal, jelt xan ti nanáꞌ tu pakwlantsi?” \v 34 An ajátikláb chakuy tʼajat ani in ulu ka atʼax tʼajtsin an tʼojnal xi yab pakwlantsixin asta kin jalbiy ejtal xowaꞌ in júnál. \p \v 35 ’Anchanꞌ jeye neꞌech kin tʼajaꞌ kʼal tatáꞌtsik nu Tátaꞌ xi kʼwajat walkʼiꞌ, max yab ka pakwlantsitsik na at kidhábtsik kʼal ejtal na ejattal. \c 19 \s1 Na Jesús u okʼtsix kʼal tin kwenta an jíláxtaláb \r (Mr. 10:1‑12; Lk. 16:18) \p \v 1 Tam ti na Jesús okʼon kin ulu ejtal jechéꞌ, kale Galilea ani kʼale ban chabál xi Judea xi kʼwajat tin ejtsím kalel kʼítsá kʼal an waljaꞌ Jordán. \v 2 Kʼal yán i atiklábtsik ti wéwná ani in jeldhaꞌ tajaꞌ an yaꞌultsik. \p \v 3 Utukná tám na Jesús kʼal cháb óx i fariseotsik ani abal ka taktamiyat, konyat enchéꞌ: \p ―¿Alwaꞌxeꞌ kin jilaꞌ jun xitaꞌ nin tomtal kʼal xowaꞌkichkʼi tin kwenta? \p \v 4 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Yabxeꞌ a ajyámaltsik ban Tʼokat Dhuslab, ke tam ti tujeykʼi, na Dios in tʼajaꞌ jun i inik ani jun i mímláb? \v 5 In ulu jeye enchéꞌ: “Jaxtám, an inik neꞌech kin jilaꞌ nin tátaꞌ ani nin nánaꞌ abal ka kʼwajay junax kʼal nin tomtal ani xi jechéꞌ cháb, jún tokot ti neꞌech ka ájin.” \v 6 Yabich cháb ti neꞌech ka ájin, jún tokot. Jaxtám, an inik yab yejat kin kʼéꞌáxliy xowaꞌ in júnkúxliyámal na Dios. \p \v 7 Konyat tám enchéꞌ na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi pé tám na Moisés tin ulu ka pidhan an tomikláb mímláb jun i úw xon tin ulal xantʼókʼi tin kwenta ti neꞌech ka jilan? \p \v 8 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―In ulu ka tʼajan anchanꞌ, kom tatáꞌtsik watʼats ta tanchuꞌ; jaxtám tin ulu ke awil ka jilaꞌtsik na tomtal, por tam ti tujeykʼi yab anchanꞌ ti tujenek. \v 9 Nanáꞌ tu utsáltsik ke xin jiláltsik nin tomtal ani yab abal u junkunal kʼal kʼeꞌet ani ka tomkin kʼal kʼeꞌet i mímláb, u walbinalich kʼal i uxúmbeꞌtaláb; ani xitaꞌ ka tomkin kʼal jun i jiladh mímláb, u walbinalich jeye kʼal i uxúmbeꞌtaláb. \p \v 10 Utsan tám enchéꞌ kʼal nin exóbaliltsik: \p ―Max anchanꞌ u támnal, más alwaꞌ abal an inik yab ka tomkin. \p \v 11 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yab ejtalkʼi neꞌech kin ejto ka kʼwajay kwetém, tokotkʼi xi bijtsidh kʼal na Dios ke anchanꞌ neꞌech ka kʼwajay. \v 12 Yán waꞌach xantʼókʼi tin kwenta ti yab neꞌech kin ejto ka tomkin an iniktsik: taltsik u waꞌchinal abal yab ka tomkin, taltsik yab in ejtowal ka tomkin abal tʼajtsidh jun xataꞌ kʼal an iniktsik ani taltsik yab u tomkinal abal in léꞌ kin tʼójontsi na Dios ani ka kʼwajay takʼnél kʼal Jajáꞌ. Xitaꞌ in ejtowal ka kʼwajay kwetém, ka kʼwajay kwetém. \s1 Na Jesús in lábtʼajál an chakamtsik \r (Mr. 10:13‑16; Lk. 18:15‑17) \p \v 13 Utuntsat tám na Jesús cháb óx ti chakamtsik abal kin kʼwajbaꞌ nin kʼubak ban chakamtsik ani ka ólan kʼal jajáꞌtsik tin kwenta; por an exóbaltsik tujey kin kʼwiyaꞌ xitaꞌ nin utwal an chakamtsik. \v 14 In ulu tám enchéꞌ na Jesús: \p ―Ka walkaꞌtsik ti kin utuknaꞌ an chakamtsik ani yab ka tamkʼuytsik; pos xitaꞌ kin walkaꞌ tinbáꞌ ka takʼyat kʼal na Dios, jelt xan tin walkál tinbáꞌ ka takʼyat jun i chakam, jachanꞌ jaꞌich xi neꞌech kin ejtotsik ka kʼwajay takʼnél kʼal na Dios. \p \v 15 In kʼwajbaꞌ tám nin kʼubak ban chakamtsik ani tayíl kʼale píl. \s1 Jun i tumínladh kwitól inik káwin kʼal na Jesús \r (Mr. 10:17‑31; Lk. 18:18‑30) \p \v 16 Kʼale ti chuꞌtáb na Jesús kʼal jun i kwitól ani konyat enchéꞌ: \p ―Alwaꞌ Okʼtsix, ¿jantʼom alwaꞌtaláb yejat ku tʼajaꞌ abal ku ejto ku kóꞌoy an xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal? \p \v 17 Utsan enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi tin bijyal tin alwaꞌ? Jún tokot waꞌach xitaꞌ alwaꞌ, na Dios. Por max a léꞌ ka kóꞌoy an xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal, ka tʼajaꞌ xowaꞌ in ulal an takʼixtaláb. \p \v 18 Konyat enchéꞌ kʼal an kwitól: \p ―¿Jowaꞌ takʼixtaláb? \p Ani tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yab ki chemdhaxin, yab ki junkun kʼal xi yab a tomtal, yab ki kwéꞌlách, yab ka jantsi ti káw ni jun xitaꞌ, \v 19 ka kʼakʼnaꞌ na tátaꞌ ani na nánaꞌ ani ka kʼanidhaꞌ xi kʼeꞌettsik jelt xan ta kʼanidhál tabáꞌ. \p \v 20 Utsan enchéꞌ kʼal an kwitól: \p ―Ejtal jechéꞌ u tʼajál asta tin chipíl, ¿jantʼéy más yejat ku tʼajaꞌ? \p \v 21 Utsan enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Max a léꞌ lejtal ki xeꞌchin lujat, ki kʼale ka nuju ejtal xowaꞌ a koꞌol ani ka pidhaꞌ an ti tumín an chʼojontáltsik, anchanꞌ neꞌech ka kóꞌoy túꞌ walkʼiꞌ xowaꞌ xin jalbíl; ki tsích tám ani ti kin wéwnaꞌ. \p \v 22 Tam ti an kwitól in achʼaꞌ jechéꞌ, u tʼeꞌpinal tʼajat ti kʼale, abal jajáꞌ yán xataꞌ in koꞌol. \p \v 23 Utsan tám enchéꞌ an exóbaltsik kʼal na Jesús: \p ―Tsubax tu utsáltsik, ke tʼojláb tʼajat kin jilaꞌ tinbáꞌ ka takʼyat kʼal a Dios jun i tumínladh inik. \v 24 Tu utsáltsik jeye, ke más yab tʼojláb ka watʼey jun i koꞌnél xin bij kameyo bin chultál jun i tʼidhab ké kin walkaꞌ tinbáꞌ jun i tumínladh inik ka takʼyat kʼal na Dios. \p \v 25 Tam ti an exóbaltsik in achʼaꞌ jechéꞌ, labantsik tʼajat ani kónóxin jajáꞌkʼitsik enchéꞌ: \p ―¿Pos jitaꞌ pé tám neꞌech kin ejto ka loꞌey? \p \v 26 Teloloyattsik kʼal na Jesús ani utsantsik enchéꞌ: \p ―Na Dios ejtal in ejtowal kin tʼajaꞌ, por an iniktsik, yabaꞌ. Tokot na Dios in ejtowal kin loꞌo xitaꞌkichkʼi. \p \v 27 Konyat tám enchéꞌ kʼal na Pedro: \p ―Ajátik, wawáꞌ i jilámal ejtal xowaꞌ i koꞌol abal ku xeꞌchin kʼal Tatáꞌ, ¿jantʼéy pé weye neꞌech ki kóꞌoy? \p \v 28 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tsubax tu utsáltsik, ke tam kin bajaw an kʼij tam ejtal ka ítmédhájich, tam Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, kin buxkan bu tʼokat kʼwajtal, tatáꞌtsik xi tin wéwnámal, neꞌech ki buxkantsik teye ba lajucháb i tʼokat kʼwajtaláb. Neꞌech ki buxkantsik abal ka lújundhaꞌ nin kidhtaltsik xi lajucháb nin chakámiltsik na Israel. \v 29 Ani ejtal xin jilámaltsik in kʼimáꞌ, o in kidhábtsik, in ixámtsik, in tátaꞌ o in nánaꞌ, in tomtal, in chakámiltsik o in chabáliltsik, kʼal Nanáꞌkʼi tu kwenta, neꞌech ka pidhantsik más yán kʼal na Dios ani neꞌech jeye kin kóꞌoytsik an xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal. \v 30 Por yán xi xoꞌ kʼwajattsik ultaláb, neꞌech ka jilkʼon tayíl ani yán xi xoꞌ kʼwajat tayíl, neꞌech ka kʼwajaytsik ultaláb. \c 20 \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an tʼojnaltsik \p \v 1 ʼXan tu takʼix na Dios in junwal jelti jun i dhabal tʼójomtaláb xi kale dhajawe ti álim tʼojnaltsik abal ka kʼale ti tʼojnal xon tin koꞌol tʼayadh i uba. \v 2 In elaꞌ an tʼojnaltsik ani utsan neꞌech ka tolmiyat. In utsaꞌ neꞌech kin jalbiytsik jun i denario ta kʼítsá ani in abaꞌ ti tʼojnaltsik xon tin koꞌol tʼayadh an uba. \v 3 Tayíl, tam ti beléjujich xónaꞌ i dhajaw, kale juní, in elaꞌ kʼeꞌet xi yabtsik xataꞌ in tʼojnál \v 4 ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: “Ki kʼaletsik teye ta tʼojnal xon tu koꞌol tʼayadh an uba ani neꞌech tu pidhaꞌtsik xowaꞌ in tomnál ka átaꞌ.” Ani kʼaletsik. \v 5 An dhabal tʼojláb kale juní tam ti chʼejelich a kʼítsá ani tam ti óxich i wákal ani anílkʼi tin tʼajaꞌ. \v 6 Tam ti bóꞌich i wákal, kale juní ani in elaꞌ kʼeꞌet xi taꞌ ti kʼwajattsik yab xataꞌ in tʼajál ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: “¿Jantʼókʼi ta kʼwajattsik techéꞌ putál a kʼítsá yab xataꞌ a tʼojnál?” \v 7 Tókʼoyat enchéꞌ: “Techéꞌkʼi u kʼwajat kom yab xitaꞌ tu kanyámal tu tʼojnal.” Utsantsik tám enchéꞌ: “Ki kʼaletsik teye ta tʼojnal xon tu koꞌol tʼayadh an uba ani neꞌech tu pidhaꞌtsik xowaꞌ in tomnál ka átaꞌ.” \v 8 Tam ti jikʼwchinich, an dhabal aleláb in utsaꞌ enchéꞌ an okʼlek tʼojnal: “Ka kaniy an tʼojnaltsik ani ka jalbiy, okʼox ka jalbiy xi tayílichtsik ti ochenek ti tʼojnal ani tayílich ka jalbiy xi okʼoxtsik ti ochenek.” \v 9 Ulichtsik tám xi ochenektsik ti tʼojnal bóꞌich i wákal ani kidhat jeye pidhantsik juntsik i denario. \v 10 Tayíl, tam tin bajúchtsik jeye kin bachʼutsik nin jalbíl xi okʼoxtsik ti ochenek ti tʼojnal, in chalpay ke más yandhaꞌ neꞌech ka pidhantsik; por tokot jeye juntsik i denario pidhan. \v 11 Tam tin bachʼutsik, tujeytsik ti itʼixbél \v 12 ani in utsaꞌtsik enchéꞌ an dhabal tʼojláb: “Jechéꞌtsik xi ulich tayílich, tokot tʼójontsik jun i ora ani anílkʼi jeye ta jalbiytsik jelti wawáꞌ, xu tʼójnék ani i kuxyámal nin yájtsík an kʼakʼal putál a kʼítsá.” \v 13 Por an dhabal tʼojláb tókʼon ani in utsaꞌ enchéꞌ jún ti éb xi kʼwajat an ti káw: “Jaꞌúb, yab exom tu tʼajtsal ni jun xataꞌ yab alwaꞌ. ¿Yabxeꞌ tu utsaꞌ abal jún tokot i denario neꞌech tu jalbiy ta kʼítsá? \v 14 Ka bachʼu na jalbíl ani ki kʼaléch. Por nanáꞌ u léꞌ ku pidhaꞌ anílkʼi jeye xan tu pidhaꞌ tatáꞌ jechéꞌ xi ochich tayílich an ti tʼojnal. \v 15 ¿Awxeꞌ yab alwaꞌ ku tʼajaꞌ xowaꞌ nanáꞌ u léꞌ kʼal xowaꞌ u koꞌol? O ¿i chakúl abal a chuꞌtal ke nanáꞌ in alwaꞌ inik?” \v 16 Pos anchanꞌ pé, xi xoꞌ kʼwajat ultalábtsik, neꞌech ka jilkʼon tayíl ani xi xoꞌ kʼwajat tayíl, neꞌech ka kʼwajaytsik ultaláb. Pos yán tʼajat xi kanidhtsik, por wéꞌ tʼajat xi takudhtsik. \s1 Na Jesús in ulu tin oxtal ke neꞌech ka chemdhá \r (Mr. 10:32‑34; Lk. 18:31‑34) \p \v 17 Tam ti na Jesús neꞌchich abal Jerusalén, in kaniy pílkʼi xi lajucháb nin exóbaliltsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p \v 18 ―A chuꞌtaltsik ke u neꞌchich Jerusalén ani tajaꞌ, Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin pidhná ban okʼlek páleꞌtsik ani ban okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés. Neꞌech kin ulutsik abal kin chemdhá \v 19 ani neꞌech kin pidhná ban píl iniktsik abal kin labídhná kʼal jajáꞌtsik, neꞌech kin lekbayat ani neꞌech kin chemdhá pajkʼidh ban peltsidh teꞌ; por tin óxláb a kʼítsá neꞌech kin ejech ti ít. \s1 Xantʼéy in konoy nin nánaꞌ na Jakobo ani na Juan \r (Mr. 10:35‑45) \p \v 20 Utey tám ba Jesús nin nánaꞌ na Jakobo ani na Juan, xu chakámlábtsik kʼal na Sebedeo junax kʼal jajáꞌtsik ani tudhlan tin tamét na Jesús abal kin kontsi jun i alwaꞌtaláb. \v 21 Konyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼéy a léꞌ? \p In ulu enchéꞌ an nánaꞌláb: \p ―Tam kin bajaw xowkʼi neꞌech ta takʼixich, tu kontsal ke jún ti éb nu chakámil ka buxkan ta eját ani xi jún ta kʼwatab. \p \v 22 Por tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tatáꞌtsik yab a choꞌób xantʼéy a konyal. ¿Neꞌechxeꞌ ka ejto ka watʼnaꞌtsik an yajtsiktaláb xi neꞌech ku watʼnaꞌ ani an chemlá jeye? \p Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Neꞌech ki ejto. \p \v 23 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Aniꞌ kʼejle. Tatáꞌtsik neꞌech ka watʼnaꞌtsik jechéꞌ an yajtsiktaláb ani an chemlá jeye; por kʼal tin kwenta xitaꞌ neꞌech ka buxkan tu eját ani tu kʼwatab, yab Nanáꞌ neꞌech ku ulu, tokot neꞌech ka buxkantsik xitam jáꞌ na takudhtsik kʼal nu Tátaꞌ. \p \v 24 Tam tin achʼaꞌtsik jechéꞌ xi láju an exóbaltsik, in chakuntsitsik xi jechéꞌ cháb an kidháblábtsik. \v 25 Kanyattsik tám kʼal na Jesús ani utsantsik enchéꞌ: \p ―Anchanꞌ xan ta choꞌóbichtsik, an pakdhaꞌ takʼix u takʼix jelti ajátiklábtsik ani xi más ultalábtsik, u chapik takʼixtsik tʼajat. \v 26 Por tatáꞌtsik yab yejat ka tʼajaꞌ anchanꞌ. Xitaꞌ in léꞌ ka kʼwajay más púlek kʼal tatáꞌtsik, yejat kin tʼójontsi ejtalkʼi \v 27 ani xitaꞌ in léꞌ ka kʼwajay más ultaláb kʼal tatáꞌtsik, yejat kin tʼójontsi ejtalkʼi. \v 28 Pos Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, yab in tsiꞌnek abal kin tʼójontsat, in tsiꞌnek tin tʼójontsix ani ku pidhnaꞌ tubáꞌ kin chemdhá abal ku jalbiy an loꞌeltaláb xi yán neꞌech kin bachʼutsik. \s1 Na Jesús in jeldhaꞌ cháb i jokʼoltsik \r (Mr. 10:46‑52; Lk. 18:35‑43) \p \v 29 Tam ti exomichtsik ti kalel ban bitsow xi Jerikó, kʼal yán i atiklábtsik ti wéwná na Jesús. \v 30 Táꞌ ti buxutsik wal bél cháb i jokʼoltsik ani tam tin achʼaꞌtsik ke na Jesús exom ti watʼel tajaꞌ, in ulutsik kawidh enchéꞌ: \p ―¡Ajátik, xi kuxlab kʼal an pulek takʼix Dabid, ti ku yajnantsi weye! \p \v 31 Kʼwiyantsik kʼal an atiklábtsik abal ka chamkʼan, por jajáꞌtsik más kawidh ti dhájaxintsik: \p ―¡Ajátik, xi kuxlab kʼal an pulek takʼix Dabid, ti ku yajnantsi weye! \p \v 32 Kubey tám na Jesús, in kaniy an jokʼoltsik ani in konoytsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼéy a léꞌ tu tʼajtsitsik? \p \v 33 Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Ajátik, ti ku chuꞌxindhaꞌ weye. \p \v 34 Kóꞌontsattsik tám ti yajnantsixtaláb kʼal na Jesús ani taktsintsik an tin wal. Támkʼi ti chuꞌxin an jokʼoltsik ani in wéwnaꞌtsik na Jesús. \c 21 \s1 Na Jesús ochichich ban bitsow Jerusalén \r (Mr. 11:1‑11; Lk. 19:28‑40; Jn. 12:12‑19) \p \v 1 Tam ti kʼunatichtsik ti kʼwajat Jerusalén ani ulichtsik ban kwentsal xin bij Betfajé, xi kʼwajat kʼunat ban chʼén xin bij Olibos, na Jesús in abaꞌ cháb nin exóbaliltsik \v 2 ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ki kʼaletsik ban kwentsal xi núꞌ kʼwajat tametláb. Tajaꞌ neꞌech ka elaꞌ wikʼats jun i uxum burru ani tajaꞌ jeye kʼwajat in tʼám. Ka wilaꞌ ani ti kin tsiꞌdhantsi. \v 3 Ani max ki tawná kʼal jun xitaꞌ, ka utsaꞌtsik abal an Ajátikláb in yéntsal, por jikʼat neꞌech kin witsbaꞌ. \p \v 4 Jechéꞌ támun abal ka tʼájan xan tin ulúmal an tʼiltsix, tam tin dhutsaꞌ enchéꞌ: \q1 \v 5 Ka utsaꞌ an atiklábtsik xu kʼwajíl Sión: \q1 “Ka telaꞌ, núꞌich tál na Pulek Takʼíxal, \q1 xin chaꞌkál tʼajat tinbáꞌ, punat ba jun i burru, \q1 ba jun i burru, in tʼám jun i koꞌnél xu kitandháb.” \p \v 6 Kʼale tám an exóbaltsik ani in tʼajaꞌ jelt xan ti usnéktsik kʼal na Jesús. \v 7 In tsiꞌdhaꞌtsik an uxum burru kʼál nin tʼám, in tatlabiy kʼal nin kʼudhkʼúmiltsik ani puney na Jesús. \v 8 Ani yán an atiklábtsik xi tajaꞌ ti neꞌech, in nukʼáltsik nin kʼudhkʼúmil ban bél xon ti neꞌech ka watʼey na Jesús ani kʼeꞌettsik in pejál in kʼweꞌél an teꞌ ani in umáltsik ban bél. \v 9 An atiklábtsik xi neꞌech okʼox ani xi táltsik jeye kuxlek, in ulaltsik kawidh enchéꞌ: \p ―¡Ajátik, xi kidhtaláb kʼal an pulek takʼix Dabid, ti ku loꞌóch xoꞌ! ¡Lábtʼajadh xi tál tin bij an Okʼóxláb! ¡Okʼóxláb túꞌ walkʼiꞌ, ti ku loꞌóch xoꞌ! \p \v 10 Tam ti na Jesús ochich Jerusalén, ejtal an atiklábtsik xu kʼwajíl tajaꞌ, xakwan ani yán konoxintsik enchéꞌ: \p ―¿Jitam jáꞌ jeye jechéꞌ an inik? \p \v 11 Ani an atiklábtsik in ulaltsik enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ jaꞌich an tʼiltsix Jesús, xu kʼwajíl Nasaret, an bitsow xu takʼnal Galilea. \s1 Na Jesús in tʼoko an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios \r (Mr. 11:15‑19; Lk. 19:45‑48; Jn. 2:13‑22) \p \v 12 Tayíl ochich na Jesús ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani in káldhaꞌ eléb ejtaltsik xi taꞌ ti kʼwajat tajaꞌ ti nújultsik ani ti chʼaꞌumtsik. In kʼetʼpantsi tin mesajil xi taꞌ ti kʼwajattsik tajaꞌ in jaltsal ti tumín an atiklábtsik. In kʼetʼpantsi jeye tin laktémil an nújul kukuꞌtsik \v 13 ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ban Tʼokat Dhuslab in ulal enchéꞌ: “Nu kʼimáꞌ abal i ólábkʼi ti bijidh neꞌech ka éyná”; por a wenkʼómalichtsik tin chinkʼontal i kwéꞌ. \p \v 14 Tajaꞌ ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, utukná na Jesús kʼal cháb óx i jokʼoltsik ani i kʼwechʼeꞌtsik ani Jajáꞌ in jeldhaꞌtsik. \v 15 Por tam ti an okʼlek páleꞌtsik ani an okʼtsixtsik xin wilál an takʼixtaláb in chuꞌu an labidh labandhaxtaláb xin tʼajál na Jesús ani in achʼaꞌtsik jeye ke an chakamtsik kawidh in ulaltsik enchéꞌ ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios: “¡Kin bachʼu an labidh tʼokattaláb xu kuxlab kʼal an pulek takʼix Dabid!”, chakuytsik \v 16 ani in utsaꞌtsik enchéꞌ na Jesús: \p ―¿A achʼálxeꞌ xantʼéy in ulal xi jechéꞌ kʼwajattsik? \p Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―U achʼál. ¿Yabxeꞌ a ajyámaltsik ban Tʼokat Dhuslab xan tin ulal kʼal jechéꞌ tin kwenta? In ulal enchéꞌ: \q1 A tʼajámal ke xi tsʼitsik ani an chakamtsik xi bél u tsutsul \q1 kin ajatnaꞌ alwaꞌ i ajatláb. \p \v 17 Jilanichtsik tám kʼal na Jesús. Kale tám na Jesús ba jachanꞌ an bitsow, kʼale ban kwentsal xi Betania ani tajaꞌ tin watʼnaꞌ an akal. \s1 Na Jesús in kʼwiyaꞌ in akan an igo abal yab walidh \r (Mr. 11:12‑14, 20‑26) \p \v 18 Tam ti dhajaw, tam ti neꞌchich juní ban bitsow, na Jesús in achʼaꞌ u kʼaꞌíl. \v 19 In chuꞌu jun akanlek i igo bin wál an bél, utey tajaꞌ, por yab in eltsi ni jun in walíl, tokot in xekél. Utsan tám kʼal na Jesús jachanꞌ nin akan an igo: \p ―¡Yab jaykʼi neꞌech ki witsiy ta walim! \p Ani támkʼi ti wayey jachanꞌ nin akan an igo. \v 20 Tam ti an exóbaltsik in chuꞌu jechéꞌ, labantsik tʼajat ani in konoytsik enchéꞌ na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi ti jikʼat tʼajat ti wayey nin akan an igo? \p \v 21 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tsubax tu utsáltsik, max i belomtsik ani yab ka jálkʼúkʼliytsik na chalab, yab tokotkʼi neꞌech ka ejto ka tʼajaꞌtsik xowaꞌ a chuꞌu u tʼajtsi nin akan an igo, neꞌech jeye ka ejtotsik ka utsaꞌ jechéꞌ an chʼén: “Ki wixkʼin techéꞌ ani ka petʼnaꞌ tabáꞌ ban pujal” ani anchanꞌ neꞌech ka tʼájan. \v 22 Ejtal xowaꞌ ka kontsitsik na Dios, max ka belaꞌtsik ke neꞌech ti pidhaꞌ, neꞌech ka bachʼutsik. \s1 An awiltaláb xin koꞌol na Jesús \r (Mr. 11:27‑33; Lk. 20:1‑8) \p \v 23 Tam ti ulich na Jesús ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, ochich ani okʼtsixin tajaꞌ. Lejat kʼwajat ti okʼtsix, utukná kʼal an okʼlek páleꞌtsik, kʼal nin okʼlékil an judíotsik ani konyat enchéꞌ: \p ―¿Kʼal jantʼom awiltaláb ta tʼajál jechéꞌ? ¿Jitaꞌ ti pidhámal jechéꞌ an ti awiltaláb? \p \v 24 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Neꞌech tu konoytsik jun xataꞌ; max tin tókʼoytsik, neꞌech tám tu utsaꞌtsik neye kʼal jantʼom awiltaláb tu tʼajál jechéꞌ. \v 25 ¿Jitaꞌ kʼál ti abnék na Juan ti pújal? ¿Kʼal a Dios o kʼal i iniktsik? \p Tujeytsik tám ti káwlíx jajáꞌkʼitsik ani u útsáxtsik enchéꞌ: \p ―Max ki ulu ke kʼal a Dios ti abnék, neꞌech tu tókʼoy enchéꞌ: ¿Jantʼókʼi pé tám ti yab a beltsitsik? \v 26 Ani max ki ulu ke kʼal i iniktsik, neꞌech ku tʼajtsin xataꞌ yab alwaꞌ kʼal an iniktsik; pos ejtal in beláltsik ke na Juan kʼal a Dios ti abnék ti tʼiltsix. \p \v 27 Jaxtám tin utsaꞌtsik enchéꞌ na Jesús: \p ―Yab i choꞌób. \p Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Pos yab neye neꞌech tu utsaꞌtsik kʼal jantʼom awiltaláb tu tʼajál jechéꞌ. \s1 An junbaxtaláb kʼal xi cháb an chakámlábtsik \p \v 28 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼéy a chalpayaltsik kʼal jechéꞌ xowaꞌ neꞌech tu tʼiltsitsik? Jun i inik in koꞌol cháb in chakámiltsik ani in utsaꞌ enchéꞌ jún ti éb: “Chakam, ki kʼale xoꞌ ta tʼojnal xon tu koꞌol tʼayadh an uba.” \v 29 Tókʼon enchéꞌ an chakámláb: “¡Yab u léꞌ!” Por tayíl in jalkʼuy nin chalab ani kʼale an ti tʼojnal. \v 30 Tayíl, kʼale an tátaꞌláb kin chuꞌu xi jún ani in utsaꞌ jeye anílkʼi ani jechéꞌ an chakámláb tókʼon enchéꞌ: “Neꞌech.” Por yab kʼale. \v 31 ¿Jowaꞌ jáꞌ xi jechéꞌ cháb in tʼajaꞌ xowaꞌ in léꞌ an tátaꞌláb? \p In ulutsik enchéꞌ: \p ―Xi jidhtal. \p Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tsubax tu utsáltsik, ke xin bachʼwaltsik an jalbixtaláb ani an junkux inik uxumtsik, okʼox neꞌech kin walkaꞌtsik tinbáꞌ ka takʼyat kʼal na Dios ké tatáꞌtsik. \v 32 Pos na Juan xu pujax tsích ti okʼtsitsik xan ti yejat ki kʼwajaytsik ani yabtsik a beltsi; por xin bachʼwaltsik an jalbixtaláb ani an junkux inik uxumtsik in beltsitsik jaꞌ. Por tatáꞌtsik, maske a chuꞌúmal jechéꞌ, yab a jilaꞌtsik ta walablom abal ka beltsitsik xowaꞌ in ulu. \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an atʼax tʼojnaltsik \r (Mr. 12:1‑12; Lk. 20:9‑19) \p \v 33 ʼKa achʼaꞌtsik jeye jechéꞌ kʼeꞌet an junbaxtaláb: Jun i dhabal chabál in tʼayaꞌ yán i akanlek i uba ani in mapuy; in tʼajaꞌ jun i balixtaláb abal kin watʼiy tajaꞌ an uba ani jun i púnchéy abal kin beletnaꞌ tajaꞌ an ubalom. \p ʼTayíl in matintsi jachanꞌ an ti aleláb kʼeꞌet i tʼojnaltsik ani jajáꞌ kʼale ów ti belal. \v 34 Tam tin bajaw xowkʼi neꞌech ti pitnal an uba, in abaꞌ cháb óx in tʼojnáliltsik abal kin kontsi jachanꞌ an tʼojnaltsik xowaꞌ in lujyal kin bachʼu an dhabal aleláb. \v 35 Por an mat chabáltsik in yakʼwaꞌ nin tʼojnáliltsik an dhabal aleláb, jún in chaꞌaw, jún in chemdhaꞌ ani jún in tʼujbay. \v 36 An dhabal aleláb in abaꞌ juní más yán i tʼojnaltsik ké tam tin jidhtal; por ejtaltsik yab bachʼwat alwaꞌ kʼal an mat aleláb. \p \v 37 ʼTin okʼontal in abaꞌ nin chakámil, kom in chalpay enchéꞌ: “Neꞌech xónaꞌ kin kʼakʼnantsat tu chakámil.” \v 38 Por tam tin chuꞌutsik an chakámláb, an mat aleláb útsáxintsik enchéꞌ: “Jechéꞌ jaꞌich xi neꞌech ti dhabal tayíl, wana ki chemdhaꞌ abal wawáꞌ ki dhabalnaꞌ an aleláb.” \v 39 Jaxtám tin yakʼwaꞌtsik, in káldhaꞌ eléb aleláb ani in chemdhaꞌ. \p \v 40 Konyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Pos tam ka tsích an dhabal aleláb, ¿jantʼéy neꞌech ka tʼajtsintsik jachanꞌ an mat aleláb? \p \v 41 Utsantsik enchéꞌ: \p ―Neꞌech kin chemdhaꞌ jachanꞌ an atʼax mat aleláb ani neꞌech kin matintsi kʼeꞌet i tʼojnaltsik jachanꞌ an ti aleláb, xi ka pidhan kʼál xowaꞌ jajáꞌ in lujyal kin bachʼu tam kin bajaw xowkʼi neꞌech ti pitnal an uba. \p \v 42 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Yabxeꞌ jaykʼi a ajyámaltsik ban Tʼokat Dhuslab xin ulal enchéꞌ?: \q1 An tʼujub xi pojká kʼal an kúbal atátsik, \q1 jaꞌich nin bajaw ka kʼwajay más ultaláb. \q1 Jechéꞌ in tʼajámal an Okʼóxláb \q1 ani wawáꞌ i chuꞌtal jelti jun i pulek labandhaxtaláb. \m \v 43 Jaxtám tu utsáltsik, ke yab neꞌech ki kóꞌyattsik takʼnél kʼal na Dios; tokot neꞌech ka kʼwajaytsik takʼnél kʼal na Dios, xitaꞌ kin tʼajaꞌ xowaꞌ in léꞌ na Dios. \v 44 Xitaꞌ ka kwajlan ba jechéꞌ an tʼujub neꞌech ka muꞌkan ani xitaꞌ ka tʼuꞌchiyat kʼál, neꞌech ka jilan jelti pojodh. \p \v 45 Tam ti an okʼlek páleꞌtsik ani an fariseotsik in achʼaꞌ an junbaxtaláb xin ulu na Jesús, in exbaytsik ke jajáꞌtsik kʼwajat ti tʼilnal. \v 46 In leꞌnaꞌtsik tám kin yakʼwaꞌ, por in jikʼnáltsik an atikláb, kom an atiklábtsik in belál ke na Jesús kʼal a Dios ti abnék ti tʼiltsix. \c 22 \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta an ajíblomtsik ban tomkixtaláb \p \v 1 In óntsi tám juní ti káw na Jesús kʼal i junbaxtalábkʼi ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p \v 2 ―Xan tu takʼix na Dios in junwal jelti jun i tomkixtaláb xi jun i pulek takʼix in tʼajaꞌ abal nin chakámil. \v 3 In abaꞌ nin tʼojnáliltsik abal kin kaniy xi kʼwajatichtsik kanidh, por jechéꞌtsik yab in leꞌnaꞌ ka kʼale. \v 4 In abaꞌ juní kʼeꞌet nin tʼojnáliltsik ani in utsaꞌ enchéꞌ: “Ka utsaꞌ xi kʼwajatichtsik kanidh abal tʼojojodhich u koꞌol an kʼapnél. Ka utsaꞌ abal chemdhatsich an bákatsik, an koꞌnéltsik xi kʼosdhaꞌ ani ejtalich kʼwajat tʼojojodh; ka utsaꞌ abal ka tsíchichtsik.” \v 5 Por xi kanidhtsik yab in tʼajaꞌ ti kʼij. Jún kʼale bin ale, jún kʼale xon tin tʼajál nin álimtal \v 6 ani xi kʼeꞌettsik, in yakʼwaꞌ nin tʼojnáliltsik an pulek takʼix, in atʼax tʼajtsitsik ani in chemdhaꞌ. \v 7 Tam ti an pulek takʼix in achʼaꞌ jechéꞌ, chakuy tʼajat ani in abaꞌ nin soldadojiltsik kin chemdhaꞌ jachanꞌ an chemdhax iniktsik ani abal kin tsiktsi tin bitsówil. \v 8 Tayíl in utsaꞌ enchéꞌ nin tʼojnáliltsik: “Ejtalich kʼwajat tʼojojodh abal an tomkixtaláb, por jachanꞌ xi kanidhtsik yab xónaꞌ in tomnál ka tsích. \v 9 Pos ki kʼaletsik pé xon tu xayꞌmanal an bél ani ka kaniy ban tomkixtaláb ejtalkʼi xitaꞌ ka elaꞌtsik.” \v 10 Kale tám an tʼójontsixtsik ban bél ani in junku ejtal xin elaꞌtsik, xi alwaꞌ iniktsik ani xi atʼax iniktsik. Anchanꞌ ti tsʼutsich an altá kʼal an atiklábtsik. \p \v 11 ʼOchich tám an pulek takʼix kin chuꞌu xi kanidhtsik ani in chuꞌu jun i inik xi taꞌ jeye ti kʼwajat, por yab xeketlidh jelt xan tu xeketlinal jun xitaꞌ xu kʼalel ba jun i tomkixtaláb. \v 12 Ani in utsaꞌ enchéꞌ: “Jaꞌúb, ¿jan ta ochenek techéꞌ ani yab i xeketlidh jelt xan tu xeketlinal jun xitaꞌ xu kʼalel ba jun i tomkixtaláb?” Por yab tʼajat xataꞌ in ulu. \v 13 An pulek takʼix in utsaꞌ tám enchéꞌ xi kʼwajattsik ti tʼojojól: “Ka wikʼaꞌ bin akan ani bin kʼubak ani ka káldhaꞌ eléb ban jikʼwaxtaláb, xon ti neꞌech ti ukʼnal ani ti rechʼechʼél nin kamab.” \v 14 Pos yán tʼajat xi kanidhtsik, por wéꞌ tʼajat xi takudhtsik. \s1 An jalbixtaláb kʼal tin kwenta xu pidhnal an lej pulek takʼix romano \r (Mr. 12:13‑17; Lk. 20:20‑26) \p \v 15 Kʼale tám an fariseotsik ani in tʼajaꞌ i káw abal kin aliy xan ti kin uwaꞌtsik kin tʼajaꞌ kin ulu jun xataꞌ yab alwaꞌ na Jesús ani anchanꞌ kin ejto kin ólnaꞌ. \v 16 Jaxtám tin abaꞌ cháb óx nin kidhtaltsik junax kʼal nin kidhtaltsik jeye na Erodes ani utsan enchéꞌ na Jesús: \p ―Okʼtsix, i choꞌób abal tsubax xowaꞌ a ulal ani a okʼtsixnál in lujtalkʼi xan tu takʼix na Dios ani yab a ódhál ti kwenta xantʼéy in ulal an iniktsik, pos yab a telál an iniktsik eblidhkʼi. \v 17 Pos ti ku utsaꞌ: ¿Alwaꞌxeꞌ ki pidhaꞌ ti jalbixtaláb an lej pulek takʼix romano o yabaꞌ? \p \v 18 Por na Jesús in chuꞌu abal kʼwajatkʼi ti taktamiyáb ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Kʼambixtsik, ¿jantʼókʼi tin taktamiyaltsik? \v 19 Ti kin óltsi jun i patʼál tumín xi kʼál tu tʼajnal an jalbixtaláb. \p Pidhan tám jun i denario. \v 20 Konyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jitaꞌ in wal ani in bij xi jechéꞌ kʼwajat chʼilbadh? \p \v 21 Tókʼoyat enchéꞌ: \p ―An lej pulek takʼix romano. \p Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Pos ka pidhaꞌ an lej pulek takʼix romano xowaꞌ in lujyal kin bachʼu ani ka pidhaꞌ na Dios xowaꞌ Jajáꞌ in lujyal kin bachʼu. \p \v 22 Tam tin achʼaꞌtsik jechéꞌ, labantsik tʼajat. Jilan tám na Jesús ani kʼaletsik. \s1 An konoxtaláb kʼal tin kwenta max u ejel ti ít an chemélomtsik \r (Mr. 12:18‑27; Lk. 20:27‑40) \p \v 23 Jayéchkʼi jachanꞌ a kʼítsá, kʼale ti álnáb na Jesús kʼal cháb óx i saduseotsik. Jechéꞌ an saduseotsik, in ulal ke an chemélomtsik yabich u ejel ti ít; jaxtám ti konyat enchéꞌ na Jesús: \p \v 24 ―Okʼtsix, na Moisés in ulu ke max jun i tomkidh inik ka chemech ani yab kin jilaꞌ i chakamtsik, nin kidháb yejat ka tomkin kʼal jachanꞌ an chemtsidh mímláb abal kin kóꞌoy i chakamtsik jelti max in chakámil nin kidháb xi chemech. \v 25 Pos alwaꞌich, kʼal wawáꞌ táꞌwiꞌik ti kʼwajat búk i kwitóltsik in kidhábkʼitsik. Xi jidhtal tomkin ani chemech. Kom yab in jilaꞌ in chakámiltsik, in jiltsi an tin tomtal nin chabtal kidháb. \v 26 Anchanꞌ jeye ti támun kʼal xin chabtal, kʼal xin oxtal ani anchanꞌ ti támun kʼal xi búk an kwitóltsik. \v 27 Más tayíl chemech jeye an mímláb. \v 28 Tam ka ejech ti ít an chemélomtsik, ¿Kʼal jowaꞌ jáꞌ xi búk an kwitóltsik ti neꞌech ti tomikláb jachanꞌ an mímláb, abal ejtal an kwitóltsik in tomiknámal? \p \v 29 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tatáꞌtsik i ukʼpinék tʼajat ta kʼwajat, abal yab a exláltsik an Tʼokat Dhuslab nibal nin cháp na Dios. \v 30 Pos tam ka ejech ti ít an chemélomtsik, yabich neꞌech ti tomkinaltsik nibal neꞌech ti pidhnáb xitaꞌ abal ka tomkin, pos neꞌech ka kʼwajaytsik jelti nin tʼokat abatwálejiltsik na Dios xi kʼwajattsik walkʼiꞌ. \v 31 Por kʼal tin kwenta max u ejel ti ít an chemélomtsik, ¿yabxeꞌ a ajyámaltsik xan ti na Dios tin ulu, tam tin ulu enchéꞌ?: \v 32 “Nanáꞌ tin Diosil na Abraham, na Isák ani na Jakob.” Na Dios yab in Diosil i chemélomtsik, in Diosil xi kʼwajattsik ejat. \p \v 33 Tam ti an atiklábtsik in achʼaꞌ jechéꞌ, labantsik tʼajat xan tin achʼaꞌ u okʼtsix na Jesús. \s1 An takʼixtaláb xi más uluts \r (Mr. 12:28‑34) \p \v 34 Tam ti an fariseotsik in choꞌóbnaꞌ abal na Jesús tókʼnék in lujtalkʼi ani an saduseotsik yab in elaꞌ xan ti ka tókʼon, junkun an fariseotsik \v 35 ani jún ti éb xin wilál nin takʼixtal na Dios, in leꞌnaꞌ kin taktamiy. Jaxtám tin konoy enchéꞌ: \p \v 36 ―Okʼtsix, ¿jowaꞌ jáꞌ an takʼixtaláb xi más uluts xi kʼwajat dhutsadh bin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés? \p \v 37 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―“Ka kʼakʼnaꞌ an Okʼóxláb na Diosil kʼal ejtal na itsích, kʼal ejtal na ejattal ani kʼal ejtal na chalab.” \v 38 Jechéꞌ jaꞌich an takʼixtaláb xi más uluts ani xi más ultaláb. \v 39 Nin chabtal, in junwal jeye jelti xin jidhtal: “Ka kʼanidhaꞌ xi kʼeꞌettsik jelt xan ta kʼanidhál tabáꞌ.” \v 40 Jechéꞌ cháb an takʼixtaláb jaꞌich nin tujtal ejtal nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés ani xin jilám dhutsadh an tʼiltsixtsik. \s1 ¿Kʼal jitaꞌ kʼál tu chakámláb an Kristo? \r (Mr. 12:35‑37; Lk. 20:41‑44) \p \v 41 Lejat an fariseotsik bél taꞌ ti kʼwajat juniniꞌ, \v 42 konyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼéy a chalpayaltsik kʼal tin kwenta an Kristo? ¿Kʼal jitaꞌ kʼál tu chakámláb? \p Tókʼoyat enchéꞌ: \p ―Kʼal an pulek takʼix Dabid. \p \v 43 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi pé tám na Dabid, ti ijtsiyat kʼal an Tʼokat Ejattaláb kin bijiy tin Ajátik? Abal na Dabid in ulu enchéꞌ: \q1 \v 44 An Okʼóxláb in utsaꞌ enchéꞌ nu Ajátik: \q1 “Ki buxkan tu eját, \q1 asta ke Nanáꞌ tu átantsi ejtal xi ti atʼál.” \m \v 45 Pos max an pulek takʼix Dabid in bijiy tin Ajátik an Kristo, ¿jantʼókʼi pé tám ta ulaltsik ke an Kristo u chakámláb kʼal na Dabid? \p \v 46 Ani kʼal ni jun xitaꞌ ti ejtowat ka tókʼoyat ani asta tam ti tám, jikʼeytsik ani ni jun xitaꞌ más konoxin xataꞌ. \c 23 \s1 Na Jesús in kawyal an fariseotsik ani an okʼtsixtsik xin wilál an takʼixtaláb \r (Mr. 12:38‑40; Lk. 11:37‑54; 20:45‑47) \p \v 1 Utsan tám enchéꞌ an atiklábtsik ani an exóbaltsik kʼal na Jesús: \p \v 2 ―An fariseotsik ani an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés, in koꞌoltsik i awiltaláb abal kin wilaꞌ nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés. \v 3 Jaxtám, ka exbantsitsik ani ka tʼajaꞌ ejtal xowaꞌ kin ulutsik; por yab ka wéwnaꞌ xowaꞌ in tʼajáltsik, pos jajáꞌtsik in okʼtsixnál jun xataꞌ ani kʼeꞌet xowaꞌ in tʼajál. \v 4 Pos in okʼtsixnáltsik xataꞌ xi tʼojláb tʼajat ani in utsál an atiklábtsik kin tʼajaꞌ; por jajáꞌtsik yab in tʼajál nibal elaꞌ wéꞌ, jelt tam jun xitaꞌ in tʼajál jun i kitáláb altsik ani in kitáyal xi kʼeꞌettsik, por jajáꞌtsik nibal elaꞌ in léꞌ kin takaꞌ. \v 5 Ejtal xowaꞌ in tʼajáltsik, in tʼajál abal ka chuꞌtat kʼal an atiklábtsik. Pos in kulbetnáltsik kin chʼatʼaꞌ bin píkʼib ani bin okób wetsik an Tʼokat Dhuslab, dhutsadh ba juntsik pejeꞌ i kʼudhkʼum. In kʼwajbáltsik in kʼudhkʼúmil kʼal más nakdhaꞌ in dhutseꞌlíl ké xi kʼeꞌet an atiklábtsik. \v 6 Xon tu tʼajnal i kʼapúxnich, in kulbetnáltsik ka buxkan xon ti más ultaláb ani ban atátsik xon tu tʼajnal an junkuntaláb, in kulbetnáltsik ka buxkan ban kʼwajtaláb xi ultaláb. \v 7 In kulbetnáltsik ka chapnédhá ti bél kʼal an atiklábtsik kʼal yantam i kʼakʼnaxtaláb ani ka bijyat ti okʼtsixtsik. \p \v 8 ʼPor tatáꞌtsik yab yejat ka leꞌnaꞌ ke an atiklábtsik ti bijiy ta okʼtsix, pos jún tokot i Okʼtsix a koꞌoltsik, jaꞌich an Kristo. Ani ejtal tatáꞌtsik a kidhábkʼitsik. \v 9 Yab ka bijiy ta tátaꞌ ni jun xitaꞌ xi techéꞌ ti chabál, pos jún tokot a Tátaꞌ a koꞌoltsik, xi kʼwajat walkʼiꞌ. \v 10 Nibal yejat ka walkaꞌtsik ki bijyat ta okʼlek, pos jún tokot i okʼlek waꞌach, jaꞌich an Kristo. \v 11 Xitaꞌ in tʼójontsal xi kʼeꞌet, jaꞌich xi más ultaláb kʼal tatáꞌtsik. \v 12 Pos xitaꞌ kin tʼekʼaꞌ tinbáꞌ, neꞌech ka chaꞌká ani xitaꞌ kin chaꞌkaꞌ tinbáꞌ, neꞌech ka tʼekʼbá. \p \v 13 ʼ¡Chʼojontál a chuꞌbíl okʼtsixtsik ani fariseotsik xi kʼambix! Abal yab a walkál xi kʼeꞌettsik ka kʼwajách takʼnél kʼal na Dios. Pos nibal tatáꞌtsik yab a léꞌ ki kʼwajay takʼnél kʼal na Dios ani nibal a walkál xi kʼeꞌettsik ka kʼwajay takʼnél kʼal na Dios. \p \v 14 ʼ¡Chʼojontál a chuꞌbíl okʼtsixtsik ani fariseotsik xi kʼambix! Abal a kʼántsal tin kʼimáꞌ an chemtsidh mímlábtsik ani tayíl, abal ki utsan ke i alwaꞌ iniktsik, a tʼajáltsik i nakdhaꞌ óláb. Jaxtám ti más púlek an yajtsiktaláb neꞌech ka bachʼutsik. \p \v 15 ʼ¡Chʼojontál a chuꞌbíl okʼtsixtsik ani fariseotsik xi kʼambix! Tatáꞌtsik a lonyal i chabál ani i pujal abal ka okʼtsi jun xitaꞌ na belomtal ani tam ki beltsinich kʼal jun xitaꞌ, a tʼajálich ke jachanꞌ an inik ka kʼale más ban kʼibeltaláb ké tatáꞌtsik. \p \v 16 ʼ¡Chʼojontál a chuꞌbíl, jokʼol junkiltsik! xa ulaltsik enchéꞌ: “Max jun xitaꞌ kin lej tsubkʼaꞌ jun xataꞌ kʼal tin bij an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, yab xataꞌ; por max kin lej tsubkʼaꞌ jun xataꞌ kʼal tin bij an oro xi kʼwajat tajaꞌ, yejat tám kin tʼajaꞌ xowaꞌ in ulu.” \v 17 ¡I kʼwajattsik jelti max i jokʼol ani yab i chalpadh! Pos ¿jowaꞌ más uluts: an oro, o an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios xin tʼokwal an oro? \v 18 Ani a ulaltsik jeye enchéꞌ: “Max jun xitaꞌ kin lej tsubkʼaꞌ jun xataꞌ kʼal tin bij xon tu kʼwajbáb an pikbaxtaláb, yab xataꞌ; por max kin lej tsubkʼaꞌ jun xataꞌ kʼal tin bij an pikbaxtaláb xi tajaꞌ kʼwajat, yejat tám kin tʼajaꞌ xowaꞌ in ulu.” \v 19 ¡I kʼwajattsik jelti max i jokʼol ani yab i chalpadh! Pos ¿jowaꞌ más uluts: an pikbaxtaláb, o xon tu kʼwajbáb an pikbaxtaláb xin tʼokwal an pikbaxtaláb? \v 20 Pos xitaꞌ in lej tsubkʼál jun xataꞌ kʼal tin bij xon tu kʼwajbáb an pikbaxtaláb, yab tokotkʼi kʼwajat in lej tsubkʼál jun xataꞌ kʼal tin bij xon tu kʼwajbáb an pikbaxtaláb, kʼálich jeye xowaꞌ kʼwajat tajaꞌ. \v 21 Xitaꞌ kin lej tsubkʼaꞌ jun xataꞌ kʼal tin bij an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, yab tokotkʼi kʼwajat in lej tsubkʼál jun xataꞌ kʼal tin bij an atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, in lej tsubkʼálich jeye kʼal na Dios xi kʼwajat tajaꞌ. \v 22 Aníl jeye, xin lej tsubkʼál jun xataꞌ kʼal tin bij an walkʼiꞌ, in lej tsubkʼálich jeye kʼal tin bij nin tʼokat kʼwajtal na Dios ani kʼal na Dios jeye, kom tajaꞌ u buxkanal. \p \v 23 ʼ¡Chʼojontál a chuꞌbíl okʼtsixtsik ani fariseotsik xi kʼambix! Tatáꞌtsik a pidhál na Dios xowaꞌ in lujyal kin bachʼu kʼal an menta, an anís ani an komino, por yabtsik a tʼajál ti kʼij an takʼixtaláb xi más uluts, ke jaꞌich an lujattaláb, an yajnantsixtaláb ani ka belaꞌtsik na Dios. Jechéꞌ jaꞌich yejat ka tʼajaꞌtsik, por yab ka jilaꞌ ka pidhaꞌ xowaꞌ in lujyal na Dios. \v 24 ¡Tatáꞌtsik, jokʼol junkiltsik, a tʼajáltsik xowaꞌ xi yab lej uluts, por yab a tʼajáltsik xowaꞌ xi más uluts. In junwal jelti max a dhikáltsik an chiꞌchim abal yab ka kʼutʼu, por jelti max a kʼutʼwaltsik an koꞌnél xin bij kameyo! \p \v 25 ʼ¡Chʼojontál a chuꞌbíl okʼtsixtsik ani fariseotsik xi kʼambix! Tatáꞌtsik a junwal jelti an baso ani an talab xi eblidhkʼi ti tʼakadh, abal alkʼidh ta itsích tokot a chalpómtsik an kwéꞌlách ani ka tʼajaꞌ xowaꞌ yab lujat. \v 26 Fariseotsik, tatáꞌtsik a junwal jelti max i jokʼol, okʼox ka tʼaktsi alkʼidh na basojil, na talábil ani tʼokatich jeye tám neꞌech ka jilkʼon xi eblidh. \p \v 27 ʼ¡Chʼojontál a chuꞌbíl okʼtsixtsik ani fariseotsik xi kʼambix! Pos a junwaltsik jelti an jólimtaláb xi mukudh ani labidh u xalkʼanal eblidhkʼi, por alkʼidh tsʼutsat kʼal in beklék i chemélomtsik ani kʼal xowaꞌkichkʼi i atʼaxtaláb. \v 28 Anchanꞌtsik teye, eblidh, jelti max i lujat iniktsik, por alkʼidh ta itsích tokot a chalpómtsik i kʼambixtaláb ani i walastaláb. \p \v 29 ʼ¡Chʼojontál a chuꞌbíl okʼtsixtsik ani fariseotsik xi kʼambix! Tatáꞌtsik a lejkintsal xon ti jolidh an tʼiltsixtsik ani a dhibyal nin chʼilábil an lujat iniktsik, \v 30 ani a ulaltsik enchéꞌ: “Max techéꞌak tu kʼwajat tam ti xeꞌchinék ni wejeꞌ pakéliltsik, yabak i tolmiyámal kin chemdhaꞌ an tʼiltsixtsik.” \v 31 Kʼal jechéꞌ, a ulalichtsik abal a kidhtal xin chemdhámal an tʼiltsixtsik. \v 32 ¡Pos ka okʼóchtsik ka tʼajaꞌ xowaꞌ in tujúmal na wejeꞌ pakéliltsik! \p \v 33 ʼ¡Tatáꞌtsik a kidhtal jelti an chan! Yab neꞌech ka ejto ka jekʼaꞌtsik abal yab ki kʼale ban kʼibeltaláb. \v 34 Jaxtám, Nanáꞌ neꞌech tu abtsi ti tʼiltsixtsik, ti chalpadhtsik ani ti okʼtsixtsik. Por tatáꞌtsik neꞌech ka chemdhaꞌ, taltsik neꞌech ka pajkʼiytsik ba peltsidh teꞌ, taltsik neꞌech ka chaꞌawtsik ban atá xon tu tʼajnal an junkuntaláb ani neꞌech ka kajnaꞌtsik bitsow ti bitsow. \v 35 Jaxtám, tatáꞌtsik i walbidh kʼal nin chemtal ejtal an lujat iniktsik xi chemdhats, asta tam ti chemdhá na Abel an lujat inik asta na Sakarías nin chakámil na Berekías, xi tatáꞌtsik a chemdhaꞌ tamchʼejélidh ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios kʼal xon tu kʼwajbáb an pikbaxtaláb. \v 36 Tsubax tu utsáltsik, ke ejtal jechéꞌ an walastaláb neꞌech kin kitnaꞌ an atiklábtsik xi jechéꞌ i kʼij. \s1 Na Jesús in ukʼintsi an atiklábtsik xi Jerusalén \r (Lk. 13:34‑35) \p \v 37 ʼ¡Atiklábtsik xi kʼwajíl Jerusalén, xa chemdhál an tʼiltsixtsik ani a tʼujbayal nin abatwálejiltsik na Dios xi abtsinal! ¡Yánílich tʼajat u leꞌnámal tu junkutsik, jelt xan ti jun i pákʼwlam kwitaꞌ in junkuwal nin tsʼitsik tʼám tin ál in sutsʼútsʼ, por yab a leꞌnaꞌ! \v 38 Pos ka achʼaꞌtsik, an atá xon ta kʼakʼnáltsik na Dios, neꞌech ka jilkʼon walbadh; \v 39 pos tu utsáltsik ke yabich neꞌech ki witsiy ti kin chuꞌutsik asta kin bajaw an kʼij tam tatáꞌtsik neꞌech ka ulu enchéꞌ: “Lábtʼajadh ti kʼwajat xi tál tin bij an Okʼóxláb.” \c 24 \s1 Na Jesús in ulu abal neꞌech ka pakwat an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios \r (Mr. 13:1‑2; Lk. 21:5‑6) \p \v 1 Kale na Jesús ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani tam ti neꞌchich, utukná kʼal nin exóbaliltsik ani tujey ti óltsinal xan ti kubadh an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios. \v 2 Por tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Xoꞌ a chuꞌtaltsik ejtal jechéꞌ, por tsubax tu utsáltsik ke yab neꞌech ka jilkʼon ni jun i tʼujub tʼíꞌbáx. Ejtal neꞌech ka julpá. \s1 An exóltsik xi neꞌech ka waꞌchin tam neꞌchich ka ulich an pakwenib \r (Mr. 13:3‑23; Lk. 21:7‑24; 17:22‑24) \p \v 3 Kʼaletsik tám ban chʼén Olibos ani tam ti na Jesús tajaꞌ ti buxúl, kʼale ti usnal chinatkʼi enchéꞌ kʼal nin exóbaliltsik: \p ―Ti ku utsaꞌ, ¿jowkʼi neꞌech ka támun jechéꞌ? ¿Jantʼom exól neꞌech ki chuꞌu tam i tálich ani tam u kʼunelich an pakwenib? \p \v 4 Tókʼoyattsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ka kóꞌoytsik i kwenta abal yab ti ki kʼambiytsik ni jun xitaꞌ. \v 5 Pos yán neꞌech ka tsích ti kʼambixtsik ani neꞌech kin ulu ke jajáꞌich nu Kristo ani yán neꞌech kin kʼambiy. \v 6 Neꞌech ka achʼaꞌtsik ke exom i péjéxtaláb ani ke ítich juní neꞌech ka tujey, por yab ki jikʼeytsik. Pos anchanꞌ koꞌol ka támun, por yabél jaꞌich an pakwenib. \v 7 Pos jun i kidhtaláb neꞌech ti péjéx kʼal kʼeꞌet i kidhtaláb ani jun i bitsow neꞌech ti péjéx kʼal kʼeꞌet i bitsow; neꞌech ka waꞌchin i kʼaꞌínab, i yawꞌláchtsik ani neꞌech ka léwékʼin an chabál putálkʼi. \v 8 Por ejtal jechéꞌ jaꞌich nin tujtal an yajtsiktaláb xi neꞌech ka támun. Jelti an chʼukʼuxtaláb xin achʼál jun i mímláb tam neꞌchich kin waꞌchiy i chakam. \p \v 9 ʼNeꞌech tám ki pidhnátsik abal ki atʼax tʼajtsin, neꞌech ki chemdhátsik ani neꞌech ki atʼantsik kʼal ejtal an atiklábtsik kʼal Nanáꞌkʼi tu kwenta. \v 10 Tam jachanꞌ i kʼij, yán neꞌech kin jilaꞌtsik ti belom, neꞌech ka chákúxintsik ani neꞌech ka pídhnáxintsik jún ani jún ban awiltaláb. \v 11 Neꞌech ka waꞌchin yán i kʼambix tʼiltsixtsik, xi neꞌech kin ulu ke kʼal a Dios ti abadh ti tʼiltsix ani yán i atiklábtsik neꞌech kin kʼambiy. \v 12 Ani kʼal tin kwenta abal neꞌech tʼajat ka waꞌchin xowaꞌ yab alwaꞌ, yán neꞌech kin jilaꞌtsik ti kʼánídháx. \v 13 Por xitaꞌ kin kuxuy ejtal jechéꞌ, neꞌech ka loꞌwat. \v 14 Ani jechéꞌ an alwaꞌ tʼilab kʼal tin kwenta xan tu takʼix na Dios, neꞌech ka tʼilan putálkʼi an kʼayꞌlá abal ka exlá kʼal ejtalkʼi an kidhtalábtsik; ani tám neꞌech ka ulchich an pakwenib. \p \v 15 ʼXitaꞌ kin ajay jechéꞌ, kin exbay: Tam ka chuꞌutsik an kʼakʼadh atʼaxtaláb xin tʼilámal an tʼiltsix Daniel kʼwajatich xon tu kʼakʼnáb na Dios, \v 16 tám, xi kʼwajattsik ban chabál xi Judea, ki kʼaletsik ta chinkʼonal ban chʼénlom. \v 17 Xi kʼwajattsik tin éb nin kʼimáꞌ, yab ka paꞌaytsik abal ka ochich kin ikʼiꞌ jun xataꞌ altá; \v 18 ani xi kʼwajattsik bin ale, yab ka witsiy abal kin ikʼiꞌ nin wát. \v 19 ¡Chʼojontál in chuꞌbíl an mímlábtsik xi ka elan kóꞌodh jachanꞌ i kʼij o u tsutsúdhom! \v 20 Ka kontsaltsik na Dios abal yab ka támun jechéꞌ tam chamay nibal tam in kʼítsájil i koyóxnich; \v 21 pos jachanꞌ i kʼij, neꞌech ka waꞌchin jun i kʼakʼadh yajtsiktaláb xi yab jaykʼi waꞌchinék asta ti tujenek an kʼayꞌlá, nibal más neꞌech ka waꞌchin jaykʼi anchanꞌ. \v 22 Max na Dios yab kin wéꞌmédhaꞌ jachanꞌ an pulek yajtsiktaláb, yab xitaꞌ neꞌech ka loꞌey; por kʼal tin kwenta in kʼánél xi Jajáꞌ in takwyámal, neꞌech kin wéꞌmédhaꞌ jachanꞌ an kʼij. \p \v 23 ʼTam jachanꞌ i kʼij, max jun xitaꞌ ti ki utsaꞌtsik enchéꞌ: “Ka telaꞌ, jéꞌ kʼwajat an Kristo”, o “ka telaꞌ, núꞌ kʼwajat”, yab ka beltsi. \v 24 Pos neꞌech ka waꞌchin i kʼambixtsik xi neꞌech kin ulu ke jajáꞌich nu Kristo, o ke jajáꞌich xi abadh ti tʼiltsix kʼal a Dios. Neꞌech kin tʼajaꞌ i pakdhaꞌ exól ani i pakdhaꞌ labandhaxtaláb abal kin kʼambiy an atiklábtsik ani neꞌech kin leꞌnaꞌ kin kʼambiytsik max kin ejto asta xi takudhichtsik kʼal na Dios. \v 25 Exomichtsik tu utsál ejtal xowaꞌ neꞌech ka támun. \v 26 Jaxtám, max ki utsantsik enchéꞌ: “Ka telaꞌtsik, núꞌ kʼwajat ban chabál xon ti yab kʼwajtsidh”, yab ki kʼaletsik ka chuꞌu; o max ki utsantsik: “Ka telaꞌtsik, jéꞌ kʼwajat altá”, yab ka belaꞌtsik. \v 27 Pos anchanꞌ jelt xan tu lamkʼil an léy asta xon tu kalel na kʼítsá ani asta xon tu ochel, anchanꞌ neye ti neꞌech kin tsích Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik. \v 28 Xon ti kʼwajat an chemélom, tajaꞌ neꞌech ka junkun an tʼottsik. \s1 Xan ti neꞌech kin tsích Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik \r (Mr. 13:24‑37; Lk. 21:25‑33; 17:26‑30, 34‑36) \p \v 29 ʼTámkʼi tam ka watʼéch jechéꞌ an yajtsiktaláb, na kʼítsá neꞌech ka jikʼwchin, na íchʼ yab neꞌech ka tajkʼan, na óttsik neꞌech ka kwajlan ani asta an pakdhaꞌ chápláb xi kʼwajat walkʼiꞌ neꞌech ka yoywat. \v 30 Neꞌech tám ka xalkʼan walkʼiꞌ nu exólil Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik. Ejtal an kidhtalábtsik xi yab u belom xi kʼwajattsik ban kʼayꞌlá, neꞌech ka ukʼintsik tam tin chuꞌutsik Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, in tál ban tokow xi walkʼiꞌ kʼal ejtal nu cháp ani nu labidh tʼokát. \v 31 Neꞌech ku abaꞌ nu tʼokat abatwálejiltsik abal kʼal jun i chapik jutsuxtaláb i korneta kin junku xu takwyámaltsik putálkʼi, asta jun pakʼeꞌ jun pakʼeꞌ an kʼayꞌlá. \p \v 32 ʼKa exbaytsik xowaꞌ okʼtsixtaláb in pidhnál an junbaxtaláb kʼal tin kwenta in akan an igo: Tam dhálamich nin kʼweꞌéltsik ani exom ti kalel nin xekél, a choꞌóbichtsik abal exomich ti kʼunel an kʼakʼal kʼij. \v 33 Anchanꞌ jeye, tam ka chuꞌutsik ejtal jechéꞌ, ka choꞌóbnaꞌtsik abal Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, kʼunatich i kʼij neꞌech kin tsích. \v 34 Tsubax tu utsáltsik, ke ejtal jechéꞌ neꞌech ka támun tam yabél chemnek na kidhtaltsik xi jechéꞌ i kʼij. \v 35 An chabál ani an walkʼiꞌ neꞌech ka taley, por ejtal xowaꞌ u ulu, anchanꞌ neꞌech ka támun. \p \v 36 ʼPor kʼal tin kwenta xowkʼi jun bél ti neꞌech kin tsích, yab xitaꞌ in choꞌób, nibal an tʼokat abatwáletsik xi kʼwajat walkʼiꞌ, nibal nin Chakámil na Dios. Tokot in choꞌób na Dios an Tátaꞌláb. \p \v 37 ʼAnchanꞌ xan ti támun tam ti xeꞌchin na Noé, anchanꞌ jeye ti neꞌech ka támun tam kin tsích Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik. \v 38 Jachanꞌ i kʼij, tam ti yabél tujenek an chapik ábal kʼij, an atiklábtsik in óntsal ti kʼapul ani ti uchʼal, ti tomkinaltsik ani ti pidhnax tin chakámiltsik abal ka tomkin, asta tam tin bajaw xowkʼi na Noé ti ochichich ban tan atá; \v 39 ani yab in exbaytsik asta tam ti ulchich an chapik áb ani chemechtsik ejtal. Anchanꞌ jeye ti neꞌech ka támun tam kin tsích juní Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik. \v 40 Tam jachanꞌ i kʼij, cháb i iniktsik xi kʼwajat ti tʼojnal junax bin ale, jún neꞌech ka júná ani jún neꞌech ka jilan. \v 41 Cháb i mímlábtsik xi kʼwajat ti cheꞌel junax, jún neꞌech ka júná ani jún neꞌech ka jilan. \p \v 42 ʼYabtsik pé ki kʼwajay ukʼpipidh kom yab a choꞌóbtsik xowkʼi ti neꞌech kin tsích juní. \v 43 Por ka choꞌóbnaꞌtsik jechéꞌ, ke max jun i dhabal atá in choꞌób xowkʼi jun bél ti neꞌech ka ulich an kwéꞌ, yab neꞌech ka wayich ani yab neꞌech kin walkaꞌ ka ochich an kwéꞌ tin kʼimáꞌ abal ka kwéꞌyat. \v 44 Jaxtám, yab ki kʼwajaytsik teye ukʼpipidh, pos tam yabtsik a tʼílóm, neꞌech kin tsích Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik. \s1 An tʼójontsix xi alwaꞌ ani an tʼójontsix xi yab alwaꞌ \r (Lk. 12:41‑48) \p \v 45 ʼ¿Jitam jáꞌ an alwaꞌ tʼójontsix xin tʼajál xowaꞌ ka utsan, xu jilnal kʼal nin ajátik punkʼudh abal kin kʼapundhaꞌ xan ti yejat ejtal xi kʼwajat bin kʼimáꞌ an ajátikláb? \v 46 Kʼijidh abal an tʼójontsix xi ka elan kʼal nin ajátik tam ka witsiy, in tʼajál xowaꞌ jilnék kin tʼajaꞌ. \v 47 Tsubax tu utsáltsik, ke neꞌech ka kʼwajbá kʼal nin ajátik abal kin beletnaꞌ ejtal xowaꞌ in koꞌol an ajátikláb. \v 48 Por max jachanꞌ an tʼójontsix jaꞌich jun i atʼax inik ani kin chalpay ke nin ajátik yab neꞌech ka witsiy jikʼat, \v 49 ka tujey kin atʼax tʼajtsitsik xi kʼeꞌet nin at tʼojnaltsik, ka kʼwajách ti kʼapul ani ti uchʼal kʼal an uchʼáltsik, \v 50 tam ka witsiy nin ajátik tam yab xataꞌ in tʼílóm, nibal in choꞌób max neꞌech ka witsích, \v 51 neꞌech ka pidhan jun i yajtsiktaláb púlek kʼal nin ajátik ani neꞌech ka kʼwajbá abal kin tamu jelt xan ti neꞌech kin tamu an kʼambixtsik. Tajaꞌ neꞌech ti ukʼnal ani ti rechʼechʼél nin kamab. \c 25 \s1 An junbaxtaláb kʼal tin kwenta xi láju an tsidhantsik \p \v 1 ʼXan tu takʼix na Dios, in junwal jelti láju i tsidhantsik xin téynaꞌ i tajbaxtalábtsik xu joltsinal ti gás ani kʼaletsik kin bachʼu an tomkinél inik. \v 2 Bóꞌ xi jajáꞌtsik chalpadh tʼajat ani xi bóꞌ yabaꞌ. \v 3 Xi yabtsik chalpadh, tam tin júnaꞌ nin tajbaxtalábiltsik, yab in júnaꞌtsik i gás abal kin baltsi ti ít tam kin talaꞌ; \v 4 por xi chalpadhtsik, in júnámaltsik i boteya tsʼutsat kʼal i gás, yab tokotkʼi xi baltsidh nin tajbaxtalábiltsik. \v 5 Kom an tomkinél inik owéch ani yab u ulel, tujey ti onkʼal wayal ejtal an tsidhantsik ani tayíl wayichtsik. \v 6 Tam ti chʼejel akalich xónaꞌ, achʼatmé in kawidh káwintal jun xitaꞌ xin ulu kawidh enchéꞌ: “¡Náꞌich tál an tomkinél inik, ki kaletsik ka bachʼu!” \v 7 Ejtal jachanꞌ an tsidhantsik chʼakay abal kin tʼojojoy nin tajbaxtalábiltsik. \v 8 Utsan tám enchéꞌ an tsidhantsik xi chalpadh kʼal xi yabtsik chalpadh: “ti ku pidhaꞌ weye wéꞌ an ti gás abal exomich ti tepel ni tajbaxtalábil.” \v 9 Por tókʼon enchéꞌ an tsidhantsik xi chalpadh: “Yabaꞌ, xib yab tám neꞌech ka kidhey abal wawáꞌ nibal abal tatáꞌtsik. Más alwaꞌ ki kʼale ka chʼaꞌaytsik xon tu nujnal ani ka chʼaꞌay abal tatáꞌtsik.” \v 10 Por lejat xi bóꞌ an tsidhantsik kʼalnek ti chʼaꞌum an ti gás, ulich an tomkinél inik. An tsidhantsik xi taꞌ ti kʼwajat tʼojojodhtsik, ochichtsik jaꞌ junax kʼal an tomkinél inik ban tomkixtaláb ani tayíl mapyat an wiꞌleb. \v 11 Tayíl ulich xi bóꞌ an tsidhantsik ani in ulutsik enchéꞌ: “¡Ajátik, ajátik, ti ku japtsi!” \v 12 Por tókʼoyattsik enchéꞌ: “Tsubax tu utsáltsik ke yab tu exlál.” \p \v 13 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yabtsik pé ki kʼwajay i ukʼpipidh, pos yabtsik a choꞌób xowkʼi jun bél ti neꞌech kin tsích Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik. \s1 An junbaxtaláb kʼal xi óx an tʼójontsixtsik \p \v 14 ʼXan tu takʼix na Dios in junwal jelti jun i inik, xi tam ti neꞌchich ka kʼaléch píl bitsow, in kaniy nin tʼojnáliltsik ani in pidhaꞌtsik ti tumín kin tʼójondhaꞌ. \p \v 15 ʼJún ti éb in pidhaꞌ boꞌ mil i patʼál tumín, jún chab mil ani xi jún in pidhaꞌ mil i patʼál tumín; pidhan juntsik ti éb xantikʼi ti chuꞌtat neꞌech kin ejto kin tʼójondhaꞌ ani tayíl, kʼale tám ów ti belal. \v 16 An tʼójontsix xin bachʼu boꞌ mil i patʼál tumín, in tʼajaꞌ i álimtaláb kʼal an tumín ani in átaꞌ anílkʼi in yaníl. \v 17 An tʼójontsix xi jiltsin chab mil, anílkʼi jeye tin tʼajaꞌ ani in átaꞌ jeye chab mil más. \v 18 Por xi pidhan tokot mil kʼal nin ajátik, kʼale kin cholkʼaꞌ i chabál ani in taꞌpaꞌ tajaꞌ an tumín. \p \v 19 ʼMás tayíl, witsiy nin ajátik jachanꞌ an tʼójontsixtsik ani tujey kin tʼajaꞌ i kwenta kʼal jajáꞌtsik. \v 20 Ulich okʼox xin bachʼúmal boꞌ mil i patʼál tumín, in pidhaꞌ nin ajátik bél boꞌ mil ani in utsaꞌ enchéꞌ: “Ajátik, boꞌ mil i patʼál tumín tin pidhaꞌ ani jéꞌ kʼwajat boꞌ mil más xu átaꞌ kʼál.” \v 21 Utsan enchéꞌ kʼal nin ajátik: “Alwaꞌ tʼajat, tatáꞌ i alwaꞌ tʼójontsix ani i lujat; kom a tʼójondhaꞌ alwaꞌ xowaꞌ wéꞌ tu pidhaꞌ, neꞌech tu pidhaꞌ más. Ki ochich ani ki kulbé kʼal nanáꞌ.” \v 22 Tayíl ulich jeye an tʼójontsix xin bachʼúm chab mil i patʼál tumín ani in ulu enchéꞌ: “Ajátik, tin pidhaꞌ chab mil i patʼál tumín ani jéꞌ kʼwajat chab mil más xu átaꞌ kʼál.” \v 23 Utsan enchéꞌ kʼal nin ajátik: “Alwaꞌ tʼajat, tatáꞌ i alwaꞌ tʼójontsix ani i lujat; kom a tʼójondhaꞌ alwaꞌ xowaꞌ wéꞌ tu pidhaꞌ, neꞌech tu pidhaꞌ más. Ki ochich ani ki kulbé kʼal nanáꞌ.” \v 24 Por tam ti ulich an tʼójontsix xin bachʼúmal mil i patʼál tumín, in utsaꞌ enchéꞌ nin ajátik: “Ajátik, nanáꞌ u choꞌób abal tatáꞌ kidhat tʼajat a konyal, ke i kʼójol xon ti yab i ómámadh ani a junkuwal nin walíl an tʼayabláb xon ti yab a bukʼúmal i iyaláb. \v 25 Jaxtám tu jikʼnaꞌ, in kʼale ani u joliy na tumínal al chabál. Por jéꞌ kʼwajat xi tin pidhámal.” \v 26 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal nin ajátik: “Atʼax tʼojnal ani óbe, max a choꞌóbich abal in kʼójol xon ti yab in ómámadh ani u junkuwal nin walíl an tʼayabláb xon ti yab u bukʼúmal i iyaláb, \v 27 ¿jantʼókʼi ti yab a kʼwajbaꞌ nu tumínal xon tu tʼójondháb abal tam kin witsiy, ku bachʼu nu tumínal kʼálich xowaꞌ in átámal?” \v 28 Utsan tám enchéꞌ kʼal an ajátikláb xi taꞌ ti kʼwajattsik: “Ka kʼántsi xin koꞌol mil an patʼál tumín ani ka pidhaꞌ xin koꞌol láju i mil. \v 29 Pos xitaꞌ xin koꞌol, neꞌech ka pidhan ani neꞌech kin kóꞌoy más yán; por xi yab in koꞌol, neꞌech ka kʼántsin asta xowaꞌ in chalpayal in koꞌol. \v 30 Ani jechéꞌ an tʼójontsix xi yab xataꞌ ti alwaꞌ, ka káldhaꞌ eléb ban jikʼwaxtaláb, xon ti neꞌech ti ukʼnal ani ti rechʼechʼél nin kamab.” \s1 Xan ti neꞌech ti lújundháb an atiklábtsik \p \v 31 ʼTam Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik kin tsích kʼal ejtal nu labidh tʼokát ani kʼal ejtal nu tʼokat abatwálejiltsik, tám neꞌech kin buxkan bu labidh tʼokat kʼwajtalábil abal tin takʼix. \v 32 Ejtal an atiklábtsik neꞌech ka junkun tu tamét ani tám neꞌech ku takuytsik, jelt xan ti an belkol borrego in kʼwajbál píl an borregotsik ani píl jeye an chibotsik. \v 33 Neꞌech kin kʼwajbaꞌ an borregotsik tin eját ani an chibotsik tin kʼwatab. \v 34 An Pulek Takʼix neꞌech tám kin utsaꞌ enchéꞌ xi kʼwajattsik tin eját: “Jalaꞌichtsik, xi lábtʼajadhichtsik kʼal nu Tátaꞌ ani ka bachʼúchtsik xon ti neꞌech ta takʼix, xi bijtsidhich neꞌech ka takʼiy asta tam ti tujeykʼi an kʼayꞌlá. \v 35 Pos in kʼaꞌay ani tin kʼapundhaꞌtsik; in tsikey ani tin pidhaꞌtsik ti jaꞌ; in xeꞌchin jelti píl inik ani tin koydhaꞌtsik. \v 36 U yéntsi u kʼudhkʼúmil ani tin pidhaꞌtsik; in yawꞌlách ani tin álnaꞌtsik; in wikʼan ani i kʼaletsik ti kin álnaꞌ.” \v 37 Xi lujattsik neꞌech tám kin ulutsik enchéꞌ: “Ajátik, ¿jowkʼi ta kʼaꞌinek ani tu kʼapundhámal? O ¿jowkʼi ta tsikenek ani tu pidhámal ti jaꞌ? \v 38 ¿Jowkʼi ta xeꞌchinék jelti píl inik ani tu koydhámal? O ¿a yéntsámal a kʼudhkʼúmil ani tu pidhámal? \v 39 ¿Jowkʼi ta yawꞌlámadh o i wikʼnék ani u kʼalnek tu álnaꞌ?” \v 40 Ani neꞌech ka tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal an Pulek Takʼix: “Tsubax tu utsáltsik, ke ejtal xowaꞌ a tʼajtsi jún nu at kidhábtsik, maske yab lej ultaláb, Nanáꞌ tin tʼajtsámaltsik.” \p \v 41 ʼAn Pulek Takʼix neꞌech jeye tám kin utsaꞌ enchéꞌ xi kʼwajattsik tin kʼwatab: “Ki wixkʼintsik techéꞌ kʼal Nanáꞌ, atiklábtsik xi atʼax; ki kʼaléchtsik ban kʼamal xi yab jaykʼi u tepel xi kʼwajat tʼojojodh abal an lej atʼax ani abal nin tʼójontsixiltsik. \v 42 Pos in kʼaꞌay ani yab tin kʼapundhaꞌtsik; in tsikey ani yabtsik tin pidhaꞌ ti jaꞌ; \v 43 in xeꞌchin jelti píl inik ani yabtsik tin koydhaꞌ. U yéntsi u kʼudhkʼúmil ani yabtsik tin pidhaꞌ; in yawꞌlách ani in wikʼan ani yabtsik i kʼale tin álnaꞌ.” \v 44 Neꞌech tám kin ulutsik jeye enchéꞌ: “Ajátik, ¿jowkʼi ta xeꞌchinék ta kʼaꞌíl, ta tsikél, jelti píl inik, a yéntsal a kʼudhkʼúmil, ta yaꞌul, o ta wikʼnél ani yab tu tolmiyámal?” \v 45 Ani neꞌech ka tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal an Pulek Takʼix: “Tsubax tu utsáltsik, ke ejtal xowaꞌ yab a tʼajtsi ni jun xitaꞌ, maske jaꞌich xi yab lej ultaláb, yab jeye tin tʼajtsámaltsik Nanáꞌ.” \v 46 Jechéꞌtsik neꞌech ban yajtsiktaláb ani xi lujattsik neꞌech kin bachʼu an xeꞌchintaláb xi yab in koꞌol in okʼontal. \c 26 \s1 U chalpayáb xan ti ka uwan abal ka yakʼwan na Jesús \r (Mr. 14:1‑2; Lk. 22:1‑2; Jn. 11:45‑53) \p \v 1 Tam ti na Jesús in okʼoy kin ulu ejtal jechéꞌ, in utsaꞌ enchéꞌ nin exóbaliltsik: \p \v 2 ―Jelt xan ta choꞌóbichtsik, téꞌ cháb a kʼítsá neꞌech kin bajúch in ajíb an paskwa; ani Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin pidhná abal kin chemdhá pajkʼidh ban peltsidh teꞌ. \p \v 3 Jachanꞌ i kʼij, an okʼlek páleꞌtsik, an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés ani nin okʼlékil an judíotsik, junkuntsik bin elébil nin kʼimáꞌ na Kayfás, nin okʼlékil an páleꞌtsik. \v 4 Tajaꞌ, in tʼajaꞌtsik i káw abal kin chalpay xan ti kin uwaꞌ kin yakʼwaꞌ na Jesús kʼal i kʼambixtaláb ani kin chemdhaꞌ. \v 5 Por in ulaltsik enchéꞌ: \p ―Yab ki yakʼwaꞌ tam exom an ajib abal yab ka kʼwajaytsik ti péjéx an atikláb. \s1 Jun i mímláb in joltsi ti niwiytaláb bin ókʼ na Jesús \r (Mr. 14:3‑9; Jn. 12:1‑8) \p \v 6 Na Jesús kʼwajat Betania, bin kʼimáꞌ na Simón xin kóꞌyámal an kʼwajat atʼax tʼítʼ; \v 7 ani utukná kʼal jun i mímláb xin tsiꞌdhál jun i frasko xi tʼajadh kʼal i alabastro tsʼutsat kʼal i niwiytaláb xi kajbidh. Tam ti na Jesús kʼwajat ban mesa, joltsin an ti niwiytaláb bin ókʼ kʼal an mímláb. \v 8 Tam ti an exóbaltsik in chuꞌu jechéꞌ, chakuytsik ani in ulu enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi ti odhná jechéꞌ an niwiytaláb? \v 9 Ka nujwatwiꞌik kajbidh jechéꞌ an niwiytaláb abal ka pidhan an ti tumín an chʼojontáltsik. \p \v 10 Achʼantsik kʼal na Jesús ani utsantsik enchéꞌ: \p ―¿Jantʼókʼi ta itʼixbédháltsik jechéꞌ an mímláb? Jechéꞌ xowaꞌ tin tʼajtsi, alwaꞌ tʼajat. \v 11 Pos an chʼojontáltsik echʼekʼi neꞌech ka kʼwajay kʼal tatáꞌtsik, por Nanáꞌ yab echʼekʼi neꞌech kin kʼwajay kʼal tatáꞌtsik. \v 12 Xowaꞌ in tʼajaꞌ jechéꞌ an mímláb, tam tin joltsi an ti niwiytaláb bu tʼuꞌúl, jaꞌich abal ti kin tʼojojontsi an tu tʼuꞌúl abal ka kʼwajách tʼojojodh tam ka jolyat. \v 13 Tsubax tu utsáltsik, ke xónꞌtikichkʼi ka tʼilan jechéꞌ an alwaꞌ tʼilab ba putálkʼi an kʼayꞌlá, neꞌech jeye ka tʼilan xowaꞌ in tʼajaꞌ jechéꞌ an mímláb abal ka chalpayat. \s1 Na Judas in ulu abal neꞌech kin chinat pidhnaꞌ na Jesús \r (Mr. 14:10‑11; Lk. 22:3‑6) \p \v 14 Jún ti éb xi lajucháb an exóbaltsik, xu bijyáb ta Judas Iskariote, kʼale ti káw kʼal an okʼlek páleꞌtsik \v 15 ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―¿Jáy i patʼál tumín neꞌech ti kin pidhaꞌtsik max tu pidhaꞌtsik an ta Jesús? \p Utsan tám kʼal an okʼlek páleꞌtsik abal neꞌech ka pidhan jun inik láju i patʼál tumín xi tʼajadh kʼal i plata. \v 16 Ani asta tam ti tám, na Judas in tuju kin aliy xan ti kin pidhnaꞌ na Jesús. \s1 An tʼokat kʼapúxnich xin jilaꞌ ka tʼajnal an Ajátikláb \r (Mr. 14:12‑25; Lk. 22:7‑23; Jn. 13:21‑30; 1 Ko. 11:23‑26) \p \v 17 Tin jidhtal kʼítsájil an ajib tam u kʼapnal an pan xi yab jilbédhats kʼal an jilbédhaxtaláb kʼoye, an exóbaltsik utey ba na Jesús ani in konoytsik enchéꞌ: \p ―¿Jónꞌ ta léꞌ ki tʼojojoy an kʼapnél abal ka kʼapu an wiyadh borrego tin kwenta an paskwa? \p \v 18 Tókʼoyattsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ki kʼaletsik ban bitsow bin kʼimáꞌ jun i inik ani ka utsaꞌtsik enchéꞌ: “An Okʼtsix in ulu enchéꞌ: Exomich in bajwal an ora xowkʼi neꞌech kin chemdhá ani ba na kʼimáꞌ neꞌech ku kʼapu an kʼapnél kʼal tin kwenta an paskwa junax kʼal nu exóbaliltsik.” \p \v 19 An exóbaltsik in tʼajaꞌ xan ti utsantsik kʼal na Jesús ani in tʼojojoytsik an kʼapnél abal tin kwenta an paskwa. \p \v 20 Tam ti jikʼwchin, na Jesús buxkan ti kʼapul ban mesa junax kʼal xi lajucháb nin exóbaliltsik; \v 21 ani lejat kʼwajat ti kʼapultsik, in ulu enchéꞌ: \p ―Tsubax tu utsáltsik, ke jún ti éb xi tatáꞌtsik neꞌech ti kin pidhnaꞌ ban atiklábtsik xi tin atʼál. \p \v 22 Tʼeꞌpintsik tám tʼajat ani tujey ti konoxtsik juntsik ti juntsik enchéꞌ: \p ―Ajátik, ¿awxeꞌ nanáꞌ? \p \v 23 Tókʼon na Jesús ani in ulu enchéꞌ: \p ―Xitaꞌ xi kʼwajat ti kʼapul junax kʼal Nanáꞌ ban talab, jaꞌich xi neꞌech ti kin pidhnaꞌ. \v 24 Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech ku watʼnaꞌ ejtal xowaꞌ in ulal an Tʼokat Dhuslab kʼal Nanáꞌ tu kwenta; por ¡chʼojontál in chuꞌbíl an inik xi ti kin pidhnaꞌ! Másakwiꞌik alwaꞌ abal jajáꞌ max yabak waꞌchinék ti chakam. \p \v 25 Káwin tám na Judas, xi kʼál ti neꞌech ka pidhná ani in ulu enchéꞌ: \p ―Okʼtsix, ¿nanáꞌxeꞌ? \p Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tatáꞌ. \p \v 26 Lejat kʼwajattsik ti kʼapul, na Jesús in téynaꞌ an pan ani in pidhaꞌ ti jalbintsixtaláb na Dios. In pejaꞌ tám an pan, in pidhaꞌ nin exóbaliltsik ani in ulu enchéꞌ: \p ―Ka bachʼutsik ani ka kʼapu, jechéꞌ jaꞌich nu tʼuꞌúl. \p \v 27 Tayíl in téynaꞌ jun i lejab baltsidh kʼal i yajtsik uxnél, in pidhaꞌ ti jalbintsixtaláb na Dios, in pidhaꞌ nin exóbaliltsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ka uchʼaꞌtsik ejtal ta éb jechéꞌ an yajtsik uxnél, \v 28 pos jechéꞌ, jaꞌich nu xichʼál xi neꞌech kin jalbílnaꞌ an ít lejkintaláb. Jaꞌich xi neꞌech ku wakʼlaꞌ tam kin chemdhá abal yán xitaꞌ tin alwaꞌbíl ani abal ka pakwlantsatich tin walastalábiltsik. \v 29 Pos tu utsáltsik ke yabich neꞌech kin witsiy ku uxtsi tin jaꞌlíl an uba asta kin bajaw xowkʼi neꞌech ku uchʼaꞌ kʼal tatáꞌtsik an ít yajtsik uxnél xon tu takʼix nu Tátaꞌ. \s1 Utsan na Pedro abal neꞌech kin ulu ke yab in exlál na Jesús \r (Mr. 14:26‑31; Lk. 22:31‑34; Jn. 13:36‑38) \p \v 30 Tam ti okʼonich ti ajattsik, kʼaletsik ban chʼén xu bijyáb Olibos. \v 31 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ejtal tatáꞌtsik neꞌech ti kin jilaꞌtsik jechéꞌ i akal; pos an Tʼokat Dhuslab in ulal enchéꞌ: “Neꞌech ku chemdhaꞌ an belkol borregotsik ani neꞌech ka bukʼey an borregotsik.” \v 32 Por tam kin ejech ti ít, neꞌech kin okxin kin kʼale Galilea ani tatáꞌtsik tayíl. \p \v 33 Tókʼoyat tám enchéꞌ kʼal na Pedro: \p ―Maske ejtal ti ki jilaꞌ, nanáꞌ yabaꞌ. \p \v 34 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Tsubax tu utsál ke jechéꞌ i akal, tam yabél dhájnék an pekʼel, óxíl neꞌech ka ulu ke yab tin exlál. \p \v 35 Por utsan enchéꞌ kʼal na Pedro: \p ―Maske kin utsan ke neꞌech kin chemdhá junax kʼal Tatáꞌ, yab neꞌech ku ulu ke yab tu exlál. \p Ani ejtal an exóbaltsik anílkʼi tin ulu. \s1 Na Jesús kʼale ti ól ban chakam aleláb xin bij Jetsemaní \r (Mr. 14:32‑42; Lk. 22:39‑46) \p \v 36 Ulich tám na Jesús kʼal nin exóbaliltsik ba jun i kubtaláb xin bij Jetsemaní ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ki buxkantsik techéꞌ, lejat Nanáꞌ in neꞌech núꞌ tin ól. \p \v 37 In júnaꞌ na Pedro ani chablam nin chakámiltsik na Sebedeo ani tujey kin achʼaꞌ jun i pulek tʼeꞌpintaláb tin itsích. \v 38 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―U achʼál tu ejattal jun i pulek tʼeꞌpintaláb xi neꞌech ku chémay. Ki jilkʼontsik techéꞌ ani yab ki wayichtsik. \p \v 39 Kʼale tám na Jesús lej wéꞌ túꞌ aniꞌ, tudhlan kutúl asta chabál, ólan ani in utsaꞌ enchéꞌ na Dios: \p ―Tátaꞌ, max Tatáꞌ a léꞌ ka chuꞌu yab ku watʼnaꞌ jechéꞌ an yajtsiktaláb, neꞌech ka ejto ti kin wixkʼintsi; por yab ka tʼájan xan ti Nanáꞌ u léꞌ, ka tʼájan xan ti Tatáꞌ a léꞌ. \v 40 Witsiy tám xon ti kʼwajat nin exóbaliltsik ani u wayaltsik tin elaꞌ. In utsaꞌ tám enchéꞌ na Pedro: \p ―¿Yabtsik a ejto ka kuxuy ki kʼwajay ejat kʼal Nanáꞌ elaꞌ jun i ora? \v 41 Yabtsik ki wayich ani ki ólan abal yab ki átátsik kʼal an lej atʼax. Tsubax kʼejle ke na ejattal in léꞌ ka ólan, por na tʼuꞌúl yab likat. \p \v 42 Kʼale juní tin chabtal, ólan ani in ulu enchéꞌ: \p ―Tátaꞌ, max koꞌol ku watʼnaꞌ jechéꞌ an yajtsiktaláb, ka tʼájan xan ti Tatáꞌ a léꞌ. \p \v 43 Witsiy tám tin chabtal xon ti kʼwajat nin exóbaliltsik ani u wayaltsik juní tin elaꞌ, kom u mútʼnalichtsik tʼajat nin wal kʼal an akal. \v 44 In jilaꞌtsik tám, kʼale juní ti ól tin oxtal ani anílkʼi juní ti ólan. \v 45 Witsiy tám tin oxtal xon ti kʼwajat nin exóbaliltsik ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Xoꞌ awilich ka óntsitsik ta wayal ani ta koyol. In bajúch an ora xowkʼi Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, neꞌech kin pidhná ban walablomtsik. \v 46 Ki chʼakáchtsik ani wanách; núꞌich tál xi neꞌech ti kin pidhnaꞌ abal kin chemdhá. \s1 Yakʼwan na Jesús \r (Mr. 14:43‑50; Lk. 22:47‑53; Jn. 18:2‑11) \p \v 47 Bél kʼwajat ti káw na Jesús tam ti ulich na Judas, xi jaꞌich jún ti éb xi lajucháb an exóbaltsik. Kʼal jajáꞌ, taꞌ ti tál yán i atiklábtsik teykodh kʼal i machéttsik ani i teꞌ. Abnéktsik kʼal nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik ani kʼal in okʼlékil an judíotsik. \v 48 Na Judas, xi neꞌech an ti pidhnax, in utsámalichtsik xowaꞌ exól neꞌech kin tʼajaꞌ, enchéꞌ tin utsámaltsik: \p ―Xi ku chʼuchʼbay, jaꞌich ka yakʼwaꞌtsik. \p \v 49 Utey tám ba na Jesús ani in utsaꞌ enchéꞌ: \p ―¡Janta uwats, Okʼtsix! \p Ani in chʼuchʼbay. \v 50 Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Jaꞌúb, ¿jantʼókʼi ta tsiꞌnek? \p Uteytsik tám, in yakʼwaꞌ na Jesús ani in júnaꞌ ti wikʼnél. \p \v 51 Por jún ti éb xi taꞌ ti kʼwajat kʼal na Jesús, in jixónaꞌ nin machétil ani in patíntsi tin xuchun jun in tʼojnálil an okʼlek páleꞌtsik. \v 52 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Ka taꞌpaꞌ an machét. Pos ejtal xu péjéxtsik kʼal i machét, kʼal i machét jeye ti neꞌech ka chemdhá. \v 53 ¿Yab a choꞌób ke Nanáꞌ neꞌech ku ejto ku kontsi nu Tátaꞌ ani Jajáꞌ neꞌech ti kin abtsi xoꞌkʼi lajucháb i pakdhaꞌ kweneꞌ i tʼokat abatwáletsik abal ti kin loꞌo? \v 54 Por max ku tʼajaꞌ anchanꞌ, ¿jan ti neꞌech ka támun xowaꞌ kʼwajat dhutsadh ban Tʼokat Dhuslab, ke anchanꞌ yejat ka támun? \p \v 55 Támkʼi jachanꞌ, utsan enchéꞌ an atiklábtsik kʼal na Jesús: \p ―¿Jantʼókʼi ta tsiꞌnektsik kʼal i machét ani kʼal i teꞌ abal ti kin yakʼwaꞌ, jelti max neꞌech ka yakʼwaꞌtsik jun in kwéꞌ? Tsudhey ka tsudhey in buxkanék kʼal tatáꞌtsik tin okʼtsix ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani yab jaykʼi tin yakʼwámaltsik. \v 56 Por ejtal jechéꞌ exom ti támnal abal ka tʼájan xan tin dhutsámal an tʼiltsixtsik ban Tʼokat Dhuslab. \p Támkʼi jachanꞌ, ejtal an exóbaltsik in jiloloy kwetém na Jesús ani kʼaletsik ti chinkʼonal. \s1 Na Jesús tin tamét an Junkulom Awiltaláb \r (Mr. 14:53‑65; Lk. 22:54‑55, 63‑71; Jn. 18:12‑14, 19‑24) \p \v 57 Xin tʼajaꞌtsik ti yákʼwal, in júnaꞌ na Jesús ba na Kaifás, nin okʼlékil an páleꞌtsik. Tajaꞌ, junkunék an okʼtsixtsik xin wilál an takʼixtaláb ani nin okʼlékil an judíotsik. \v 58 Por na Pedro ów wéwnaxin asta bin elébil nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik. Ochich tajaꞌ ani buxkan kʼal an belkoltsik abal in léꞌ kin chuꞌu xan ti neꞌech ka kʼale ti okʼnal jechéꞌ. \p \v 59 Nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik, nin okʼlékil an judíotsik ani ejtal an Junkulom Awiltaláb, in ayaltsik xan ti kin uwaꞌ kin aniꞌ walbiy na Jesús abal kin ejtotsik kin ulu ka chemdhá. \v 60 Por yab in elaꞌtsik xan ti kin aniꞌ walbiy, maske yán i kʼambix ólnaxtsik ulich. Por tayíl ulich cháb i kʼambix ólnaxtsik, \v 61 xin ulutsik enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ an inik in ulúm enchéꞌ: “Neꞌech ku ejto ku paku jechéꞌ an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani ku kubaꞌ ti ít ti óx a kʼítsá.” \p \v 62 Chʼakay tám an okʼlek páleꞌ ani in konoy enchéꞌ na Jesús: \p ―¿Jantʼéy a ulal kʼal jechéꞌ tin kwenta? ¿Jantʼéy in éy xi jechéꞌ i kʼwajat ta usnal? \p \v 63 Por na Jesús yab tókʼon. Utsan tám enchéꞌ kʼal an okʼlek páleꞌtsik: \p ―Kʼal tin bij na Dios xi ejat, tu kontsal abal ti ku utsaꞌ max tatáꞌich lejtal ni Kristo xi Chakámláb kʼal na Dios. \p \v 64 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Nanáꞌ. Ani tu utsáltsik jeye, ke asta xoꞌ neꞌech tin chuꞌutsik Nanáꞌ, xin abadh abal kin wenkʼon neye tin inik, buxúl tin eját na Dios xi ejtal in ejtowal kin tʼajaꞌ. Ani neꞌech jeye ti kin chuꞌutsik tam in tál ban tokow xi walkʼiꞌ. \p \v 65 Kom chakuy tʼajat an okʼlek páleꞌtsik, in michʼónaꞌ nin xekét xin kʼwajbím ani in ulu enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ an inik in odhbijyalich na Dios kʼal xowaꞌ in ulal; yabich más i yéntsal ni jun i ólnax. Tatáꞌtsik a achʼaꞌ xan tin odhbijiy na Dios kʼal xowaꞌ in ulu, \v 66 ¿jantʼéy xoꞌ a chalpayaltsik? \p Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Walbidh ti kʼwajat ani yejat ka chemdhá. \p \v 67 Tubkayat tám bin wal ani chaꞌwat. Taltsik in pikʼiy bin wal \v 68 ani in utsáltsik enchéꞌ: \p ―Kom Tatáꞌ i Kristo, ¡ti ku utsaꞌ xitaꞌ ti chaꞌaw! \s1 Na Pedro in ulu ke yab in exlál na Jesús \r (Mr. 14:66‑72; Lk. 22:56‑62; Jn. 18:15‑18, 25‑27) \p \v 69 Tam ti jachanꞌ, lejat na Pedro buxúl bin elébil an atá, utukná kʼal jun i mímláb xu tʼójontsix tajaꞌ ani utsan kʼál enchéꞌ: \p ―Tatáꞌ junax teye ta xeꞌech kʼal na Jesús, xi Galilea u kʼwajíl. \p \v 70 Por na Pedro in ulu ke yab aniꞌ tin tamét ejtal xi taꞌ ti kʼwajattsik, enchéꞌ tin ulu: \p ―Yab u choꞌób xantʼéy a tʼilál. \p \v 71 Tam ti na Pedro neꞌchich ban wiꞌleb, chuꞌtat juní kʼal kʼeꞌet i mímláb ani an mímláb, in utsaꞌ enchéꞌ xi táꞌtsik ti kʼwajat: \p ―Jechéꞌ an inik junax jeye ti xeꞌech kʼal na Jesús, xi Nasaret u kʼwajíl. \p \v 72 Por in ulu juní na Pedro ke yab aniꞌ, in lej tsubax ulu enchéꞌ: \p ―Yab u exlál jachanꞌ an inik. \p \v 73 Más tayíl, utukná na Pedro kʼal xi táꞌtsik ti kʼwajat ani utsan enchéꞌ: \p ―Tsubax lejtal, tatáꞌ a kidhtal teye nin exóbaliltsik na Jesús, pos anílkʼi teye i káw jelti jajáꞌtsik. \p \v 74 Tujey tám na Pedro kin lej tsubax ulu enchéꞌ: \p ―Yab u exlál jachanꞌ an inik. \p Ani támkʼi jachanꞌ, dhájan jun i pekʼel. \v 75 In chalpánaꞌ tám na Pedro xantʼéy ti usnék kʼal na Jesús: “Tam yabél dhájnék an pekʼel, óxílich a ulúmal ke yab tin exlál.” Na Pedro kale eléb ani ukʼin tʼajat kʼal i tʼeꞌpintaláb. \c 27 \s1 Na Jesús pidhná ba na Pilato \r (Mr. 15:1; Lk. 23:1‑2; Jn. 18:28‑32) \p \v 1 Tam ti tsudhey, ejtal nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik ani nin okʼlékil an judíotsik, in tʼajaꞌ i káw xan ti kin uwaꞌtsik abal kin chemdhaꞌ na Jesús. \v 2 In júnaꞌtsik wikʼadh na Jesús ani in pidhnaꞌ ba na Ponsio Pilato, xi jaꞌich an pulek awiltaláb. \s1 Xan ti chemech na Judas \p \v 3 Tam ti na Judas xin tʼajaꞌ ti pidhnax an ta Jesús abal ka chemdhá, in chuꞌu abal walbiyatich na Jesús, in achʼaꞌ abal yab alwaꞌ xowaꞌ in tʼajaꞌ, in jalkʼuy nin chalab ani kʼale kin witsbantsi xi jun inik láju an tumín an okʼlek páleꞌtsik ani nin okʼlékil an judíotsik. \v 4 In utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Nanáꞌ u walaꞌ abal u pidhnaꞌ ka chemdhá jun i inik xi yab walbidh. \p Por tókʼoyat enchéꞌ kʼal jajáꞌtsik: \p ―Wawáꞌ yab i kwenta xantʼéy a tʼajaꞌ. Tatáꞌich teye. \p \v 5 In petʼnaꞌ tám na Judas an tumín ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, kʼale ani in palaꞌ tinbáꞌ. \p \v 6 Nin okʼlékil an páleꞌtsik in penaꞌ an tumín ani in ulutsik enchéꞌ: \p ―Yab alwaꞌ ki baliy jechéꞌ an tumín xon tu taꞌpáb an pikbantsixtaláb, kom in jalbíl in chemtal jun i inik. \p \v 7 In tʼajaꞌtsik tám i káw abal kin chʼaꞌay kʼal jachanꞌ an tumín jun i chabál xu bijyáb tin Chabálil i tʼojom pats, xon ti ka jolyat an píl iniktsik. \v 8 Jaxtám ti bijyat jachanꞌ an chabál asta xoꞌ, tin “Chabálil i Xichʼ.” \v 9 Ani anchanꞌ, támunich xan tin ulúmal enchéꞌ an tʼiltsix Jeremías: In bachʼutsik xi jun inik láju an patʼál tumín xi tʼajadh kʼal i plata, nin jalbíl an inik xi an israelitatsik in kʼwajbantsi, \v 10 ani kʼál tin chʼaꞌaytsik an chabál xu bijyáb tin Chabálil i tʼojom pats, jelt xan tin utsan kʼal an Okʼóxláb. \s1 Tam ti na Jesús kʼwajat tin tamét na Pilato \r (Mr. 15:2‑5; Lk. 23:3‑5; Jn. 18:33‑38) \p \v 11 Na Jesús júná tin tamét an pulek awiltaláb ani konyat enchéꞌ kʼal an pulek awiltaláb: \p ―¿Tatáꞌxeꞌ nin Pulek Takʼíxal an judíotsik? \p Tókʼoyat enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Nanáꞌ. \p \v 12 Ani tam ti nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik ani nin okʼlékil an judíotsik kʼwajat in walbiyal na Jesús, Jajáꞌ yab u tókʼnal. \v 13 Utsan tám enchéꞌ kʼal na Pilato: \p ―¿Yabxeꞌ a achʼál ejtal xowaꞌ exom ta usnal? \p \v 14 Por na Jesús yab kʼuchun, jaxtám ti labandhájich tokot an pulek awiltaláb ani yabich in choꞌób xantʼéy kin chalpay. \s1 Bijtsin na Jesús abal neꞌech ka chemdhá \r (Mr. 15:6‑20; Lk. 23:13‑25; Jn. 18:38‑19:16) \p \v 15 Pos alwaꞌich, tam exomich an ajib, an pulek awiltaláb in walkál jun i wikʼnél, xi ka kontsin kʼal an atiklábtsik. \v 16 Tam ti jachanꞌ i kʼij, taꞌ ti kʼwajat jun i wikʼnél xi exlómte tʼajat xu bijyáb ta Barrabás; \v 17 ani tam ti an atiklábtsik taꞌ ti kʼwajat junkunék, konyattsik enchéꞌ kʼal na Pilato: \p ―¿Jitaꞌ a léꞌ ka chuꞌutsik ku walkaꞌ: na Barrabás o na Jesús xu bijyáb ti Kristo? \p \v 18 Na Pilato in ulu anchanꞌ, kom in choꞌób ke na Jesús pidhnats abal u atʼnal. \p \v 19 Lejat na Pilato buxúl xon tu lújundhom, abná ti usnal enchéꞌ kʼal nin tomtal: “Yab ka tʼajtsi xataꞌ jachanꞌ an lujat inik, pos ti akal u kóꞌoy jun i kʼakʼadh watsib kʼal Jajáꞌ tin kwenta.” \p \v 20 Por nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik ani nin okʼlékil an judíotsik, in pidhkáwliy an atiklábtsik abal kin konoy ka walkantsat ta Barrabás ani ka chemdhá na Jesús. \v 21 Tawnátsik juní kʼal an pulek awiltaláb ani konyattsik enchéꞌ: \p ―¿Jitaꞌ a léꞌ ka chuꞌutsik ku walkaꞌ xi jechéꞌ cháb? \p Jajáꞌtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―Na Barrabás. \p \v 22 Konyattsik enchéꞌ kʼal na Pilato: \p ―¿Ani jantʼéy ku tʼajtsi na Jesús, xu bijyáb ti Kristo? \p Ejtal tókʼontsik enchéꞌ: \p ―¡Ka chemdhá pajkʼidh ban peltsidh teꞌ! \p \v 23 Utsantsik tám enchéꞌ kʼal an pulek awiltaláb: \p ―Pos, ¿jantʼom walastaláb in tʼajám? \p Por jajáꞌtsik in ulu juní kawidh enchéꞌ: \p ―¡Ka chemdhá pajkʼidh ban peltsidh teꞌ! \p \v 24 Tam tin chuꞌu na Pilato abal yab xataꞌ neꞌech kin exbay, tokot exomich in péjéxlindhál más an atiklábtsik, in abnaꞌ ka ikʼtsin ti jaꞌ, in tʼakaꞌ nin kʼubak tin tamét an atiklábtsik ani in ulu enchéꞌ: \p ―Nanáꞌ yab u léꞌ kin walbin kʼal nin chemtal jechéꞌ an lujat inik, tatáꞌtsik a choꞌób xantʼéy a tʼajál. \p \v 25 Ani ejtal an atiklábtsik tókʼon enchéꞌ: \p ―¡Wawáꞌ ani ni chakámiltsik ku jilkʼon u walbidh kʼal nin chemtal! \p \v 26 Na Pilato in walkaꞌ tám na Barrabás, in abnaꞌ ka lekbayat na Jesús ani in pidhnaꞌich tám abal ka chemdhá pajkʼidh ban peltsidh teꞌ. \p \v 27 Tayíl, nin soldadojiltsik an pulek awiltaláb in júnaꞌtsik na Jesús ban atá xon tu tʼajnal an lújundhaxtaláb, in junku ejtal an soldadotsik ani wiliyat na Jesús kʼal jechéꞌ an soldadotsik. \v 28 Kʼoꞌtsin tám tin kʼudhkʼúmil ani xeketliyat kʼal jun i kʼudhkʼum xi tʼunuyich tʼajat kʼal in chákníꞌ. \v 29 Kʼwajbantsat jeye bin ókʼ jun i kwetsotsól dhipadh kʼídh ani teykoyat ti teꞌ bin eját kʼubak. U tudhéltsik tám tin tamét na Jesús ani in labídhnáltsik enchéꞌ: \p ―¡Ki kʼwajay kʼijidh, Pulek Takʼíxal an judíotsik! \p \v 30 Tubkayat jeye, u kʼántsinal an ti teꞌ ani u tʼoxyáb kʼál bin ókʼ. \v 31 Tam ti okʼon ti labídhnáb, wékʼontsatich tám an ti chak kʼudhkʼum, kʼwajbantsat xi Jajáꞌ in kʼudhkʼúmil ani júnájich tám abal ka chemdhá pajkʼidh ban peltsidh teꞌ. \s1 Pajkʼiyat na Jesús ban peltsidh teꞌ \r (Mr. 15:21‑32; Lk. 23:26‑43; Jn. 19:17‑27) \p \v 32 Tam tu kalelichtsik, elan jun i inik xu kʼwajíl Sirene, xu bijyáb ta Simón ani tʼajtsin ti chápláb abal kin kitnantsi an ti peltsidh teꞌ xin neꞌdhál na Jesús. \p \v 33 Ulichtsik tám ba jun i chabál xu bijyáb Gólgota. Ti tének káw, Gólgota, in léꞌ kin ulu: “In chabálil in beklék in ókʼ i chemélom inik.” \v 34 Tajaꞌ, pidhan na Jesús kin uchʼaꞌ i yajtsik uxnél xukʼudh kʼal i tsʼaꞌiktaláb; por tam tin lekaꞌ, na Jesús yab in leꞌnaꞌ kin uchʼaꞌ. \p \v 35 Tam ti pajkʼidhich na Jesús ban peltsidh teꞌ, an soldadotsik ubátʼin abal kin wélchíxnantsi tin kʼudhkʼúmil na Jesús. Anchanꞌ ti támun jelt xan tin ulúmal an tʼiltsix enchéꞌ: “Ubátʼintsik abal ti kin wélchíxnantsitsik an tu kʼudhkʼúmil.” \v 36 Buxkantsik tám tajaꞌ abal kin beletnaꞌ. \v 37 Ani éb in ókʼ an peltsidh teꞌ, kʼwajbá jun i dhuslab xin ulal xantʼókʼi tin kwenta ti pajkʼidh ban peltsidh teꞌ. An dhuslab in ulal enchéꞌ: “Jechéꞌ jaꞌich na Jesús, nin Pulek Takʼíxal an judíotsik.” \p \v 38 Pajkʼiyat jeye kʼal na Jesús cháb i kwéꞌtsik, jún tin eját ani jún tin kʼwatab. \v 39 U odhbijyáb kʼal xu watʼeltsik tajaꞌ, in wíwókʼliyaltsik nin ókʼ \v 40 ani in ulaltsik enchéꞌ: \p ―Tatáꞌ, xa ulal ke neꞌech ka paku an pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios ani ti óx a kʼítsá neꞌech ka kubaꞌ ti ít, ka loꞌo xoꞌ tabáꞌ. Max Tatáꞌich lejtal ni Chakámláb kʼal na Dios, ki paꞌay xoꞌ ban peltsidh teꞌ. \p \v 41 Anchanꞌ jeye tu labídhnáb kʼal nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik, kʼal an okʼtsixtsik xin wilál nin takʼixtal na Dios xin jilám dhutsadh na Moisés, kʼal an fariseotsik, kʼal nin okʼlékil an judíotsik ani u útsáxtsik enchéꞌ: \p \v 42 ―In loꞌóm kʼeꞌet, por xoꞌ yab in ejto kin loꞌo tinbáꞌ. Max Jajáꞌich lejtal nin Pulek Takʼíxal an Israelitatsik, ka paꞌay xoꞌ ban peltsidh teꞌ abal ki belaꞌich. \v 43 Jajáꞌ in belál tʼajat na Dios, pos ka loꞌwat xoꞌ kʼal na Dios, max tsubax lejtal tu leꞌnáb; kom in ulal ke Jajáꞌ u Chakámláb kʼal na Dios. \p \v 44 An kwéꞌtsik xi taꞌ ti kʼwajattsik pajkʼidh junax kʼal Jajáꞌ, u odhbijixtsik jeye. \s1 Nin chemtal na Jesús \r (Mr. 15:33‑41; Lk. 23:44‑49; Jn. 19:28‑30) \p \v 45 Jikʼwchin tám ba putál an chabál, asta chʼejel kʼítsá ani asta óx i wákal. \v 46 Tam ti wéꞌich óx i wákal, na Jesús in ulu kawidh enchéꞌ: \p ―Elí, Elí, ¿lama sabaktani? ―Ti tének káw, jechéꞌ in léꞌ kin ulu: Dios tu Ajátik, Dios tu Ajátik, ¿jantʼókʼi tin walbaꞌ? \p \v 47 Taltsik xi tajaꞌ ti kʼwajat, in achʼaꞌ jechéꞌ ani in ulutsik enchéꞌ: \p ―Jechéꞌ an inik kʼwajat in tawnál an tʼiltsix Elías. \p \v 48 Támkʼi jachanꞌ, jún ti éb xi taꞌ ti kʼwajattsik, kʼale adhik kin ikʼiꞌ jun i kwinim ani in axdhaꞌ ba jiliy jaytsik uxnél. In kʼwajbaꞌ bin tsúm jun i teꞌ ani in utuntsi na Jesús abal kin juchʼu. \v 49 Por utsan enchéꞌ kʼal xi kʼeꞌettsik: \p ―Jilaꞌ kʼwajat, wana ki chuꞌu max ka tsích ti loꞌwáb kʼal an tʼiltsix Elías. \p \v 50 Dhájan tám kawidh na Jesús ani chemchich tám. \v 51 Támkʼi jachanꞌ, an tolow kʼudhkʼum xi taꞌ ti palat ban pulek atá xon tu kʼakʼnáb na Dios, xílan asta tʼekʼat ani asta chaꞌat. An chabál léwékʼin, an pakdhaꞌ tʼujub pokʼchon, \v 52 jakʼpin xon ti jolidh an chemélomtsik ani ejdhá yán i chemélomtsik xin belámal na Dios tam ti xeꞌchinéktsik ejat. \v 53 Jechéꞌtsik, kale xon ti kʼwajattsik jolidh tam ti ejnekich ti ít na Jesús ani ochichtsik ban tʼokat bitsow Jerusalén, xon ti chuꞌtat kʼal yán i atiklábtsik. \p \v 54 Tam ti an okʼlek soldadotsik ani xi táꞌ ti kʼwajattsik junax kʼal jajáꞌ ti belkol an ta Jesús, in chuꞌutsik léwékʼin an chabál ani ejtal xowaꞌ támun, jikʼeytsik tʼajat ani in ulutsik enchéꞌ: \p ―Tsubax lejtal, jechéꞌ an inik u Chakámláb kʼal na Dios. \p \v 55 Táꞌ jeye ti kʼwajat i mímlábtsik ti ów telom, xin juniknámaltsik na Jesús asta Galilea ani in tʼójontsámaltsik. \v 56 Jéꞌ kʼwajat taltsik nin bij xi táꞌtsik ti kʼwajat, na María Magdalena; na María nin nánaꞌ na Jakobo ani na José; ani nin nánaꞌ nin chakámiltsik na Sebedeo. \s1 Jolyat na Jesús \r (Mr. 15:42‑47; Lk. 23:50‑56; Jn. 19:38‑42) \p \v 57 Tam ti exomich ti jikʼwchinal, ulich jun i tumínladh inik xu bijyáb ta José, xu kʼwajíl ban bitsow xin bij Arimatea, xin wéwnámal jeye na Jesús. \v 58 Jechéꞌ na José kʼale kin chuꞌu na Pilato ani in kontsi tin tʼuꞌúl na Jesús. Na Pilato in ulu ka pidhan. \v 59 Na José in bachʼu nin tʼuꞌúl na Jesús, in boliy kʼal jun i alabél kʼudhkʼum \v 60 ani in kʼwajbaꞌ ba jun i ít jólimtaláb, xi jajáꞌ in ulúmal ka cholkʼantsat ba jun i tʼujub chʼén. Tam tin paxkʼiyámich an jólimtaláb kʼal jun i yejcheꞌ tʼujub, kʼaléch tám. \v 61 Ani táꞌtsik jeye ti kʼwajat na María Magdalena ani na jún na María, buxutsik tin tamét an jólimtaláb. \s1 An soldadotsik in beletnál xon ti jolyat na Jesús \p \v 62 Tam ti jun tsudhelom, xi jaꞌich tam watʼenekich xowkʼi tu tʼojojoyáb xowaꞌ u yéntsinal tam in kʼítsájil an koyóxnich, nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik ani an fariseotsik kʼaletsik kin chuꞌu na Pilato \v 63 ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Payꞌlomláb, i chalpayámal ke jachanꞌ an kʼambix inik in ulúmal tam ti bél ejat, ke neꞌech ka ejech tin óxláb a kʼítsá. \v 64 Jaxtám, i konyal abal ka abnaꞌ ka beletná jachanꞌ an jólimtaláb asta ka watʼey xi óx a kʼítsá. Yab telab ka kʼale nin exóbaliltsik akal, kin kwéꞌeytsik nin tʼuꞌúl na Jesús ani tayíl kin utsaꞌ an atiklábtsik enchéꞌ: “Ejech ti ít.” Max ka támun anchanꞌ, jachanꞌ an kʼambixtaláb más tám púlek ké xi okʼox. \p \v 65 Utsantsik enchéꞌ kʼal na Pilato: \p ―Táꞌ a koꞌol i soldadotsik. Ki kʼaletsik junax ani ka paxkʼiytsik alwaꞌ an jólimtaláb jelt xan ta choꞌóbtsik. \p \v 66 Kʼaletsik tám ani in paxkʼiytsik alwaꞌ an jólimtaláb. In tsʼutsʼkʼiytsik alwaꞌ nin paxkʼíl jachanꞌ an jólimtaláb ani in jilaꞌ tajaꞌ ti belkol an soldadotsik. \c 28 \s1 Ejech ti ít na Jesús \r (Mr. 16:1‑8; Lk. 24:1‑12; Jn. 20:1‑10) \p \v 1 Tam ti watʼéch in kʼítsájil an koyóxnich ani exomich ti tsudhél tin jidhtal kʼítsájil an semana, na María Magdalena ani na jún na María, kʼaletsik kin álnaꞌ xon ti jolidh na Jesús. \v 2 Jun jikʼtowál ti tujey ti léwékʼ an chabál. Jaꞌich abal jun in tʼokat abatwálejil an Ajátikláb paꞌinek walkʼiꞌ ani in wékʼoy an tʼujub xi kʼál ti paxkʼidh an jólimtaláb. Tayíl, buxkan ban tʼujub. \v 3 An tʼokat abatwále chʼaxixíl tʼajat jelt in tajáx i léy tam u lamkʼil ani nin kʼudhkʼúmil dhakniꞌ tʼajat jelti an chám. \p \v 4 Tam ti chuꞌtat an tʼokat abatwáletsik kʼal an soldadotsik, an soldadotsik wipipilách kʼal i jíkʼib ani jilkʼontsik jelti max chemnek. \v 5 Utsan tám enchéꞌ an mímlábtsik kʼal an tʼokat abatwále: \p ―Yab ki jikʼeytsik. Nanáꞌ u choꞌób abal a ayaltsik na Jesús xi chemdhá pajkʼidh ban peltsidh teꞌ. \v 6 Yab waꞌach techéꞌ, pos ejnek ti ít, jelt xan tin ulúmal. Jalaꞌ ka chuꞌutsik xon ti kʼwajbantsidh an tin tʼuꞌúl. \v 7 Ki kʼaletsik jikʼat ani ka utsaꞌ enchéꞌ nin exóbaliltsik: “Jajáꞌ chemech por ejech ti ít, okxinékich Galilea ani tajaꞌ neꞌech ka chuꞌutsik.” Jechéꞌ jaꞌich xowaꞌ koꞌol tu utsaꞌtsik. \p \v 8 Kale tám an mímlábtsik jikʼatkʼi ban jólimtaláb, u jikʼéltsik por u kulbél; ani kʼaletsik jikʼat kin óltsi an exóbaltsik. \v 9 Lejat neꞌechtsik ti bél abal kin óltsi jechéꞌ an exóbaltsik, na Jesús in xalkʼaꞌ tinbáꞌ abal ka chuꞌtat kʼal an mímlábtsik ani chapnédhátsik. Uteytsik tám an mímlábtsik ba na Jesús, in mulukʼnantsi tin akan ani tudhlantsik kutúl asta chabál abal kin kʼakʼnaꞌ. \v 10 Ani utsantsik enchéꞌ kʼal na Jesús: \p ―Yab ki jikʼeytsik. Ki kʼale ka óltsi an kidháblábtsik ke yejat ka kʼaletsik Galilea ani tajaꞌ neꞌech ti kin chuꞌutsik. \s1 Xowaꞌ in ulu an soldadotsik \p \v 11 Lejat an mímlábtsik kʼale kin óltsi an exóbaltsik ejtal jechéꞌ, taltsik an soldadotsik xi taꞌ ti kʼwajat ti belkol, kʼale ban bitsow ani in óltsi nin okʼlékiltsik an páleꞌtsik ejtal xowaꞌ támnék. \v 12 Jechéꞌ an okʼlektsik, kʼale ti káw kʼal nin okʼlékil an judíotsik ani tam tin chalpayámichtsik xantʼéy neꞌech kin tʼajaꞌ, in pidhaꞌtsik tám yán ti tumín an soldadotsik \v 13 ani in utsaꞌtsik enchéꞌ: \p ―Ka ulutsik ke tam ti akal, lejat i kʼwajat ta wayaltsik, nin exóbaliltsik na Jesús ulich ani in kwéꞌeytsik nin tʼuꞌúl na Jesús. \v 14 Ani max an pulek awiltaláb kin choꞌóbnaꞌ abal i wayámadhtsik, wawáꞌ neꞌech ku káwin kʼal jajáꞌ abal yab xataꞌ ki utsantsik. \p \v 15 In bachʼu tám an tumín an soldadotsik ani in tʼajaꞌ xan ti utsantsik. Ani anchanꞌ tin tʼilál an judíotsik asta xoꞌ. \s1 An punkʼuntsixtaláb xi jiltsin an abatwáletsik kʼal na Jesús \r (Mr. 16:14‑18; Lk. 24:36‑49; Jn. 20:19‑23) \p \v 16 Xi lajujún an exóbaltsik, kʼaletsik Galilea ba jun i chʼén xi bijtsidhich kʼal na Jesús. \v 17 Ani tam ti chuꞌtat na Jesús kʼal an exóbaltsik, kʼakʼná, maske kʼal taltsik yab u lej belnal. \v 18 Utuknátsik tám kʼal na Jesús ani utsantsik enchéꞌ: \p ―In pidhan ejtal ti awiltaláb ban walkʼiꞌ ani ban chabál. \v 19 Jaxtám, ki kʼaletsik putálkʼi an kʼayꞌlá ani ka okʼtsi an atiklábtsik xowaꞌ tu okʼtsámaltsik; ka pujaytsik tin bij an Tátaꞌláb, an Chakámláb ani an Tʼokat Ejattaláb. \v 20 Ka okʼtsitsik kin tʼajaꞌ ejtal xowaꞌ tu okʼtsámaltsik ka tʼajaꞌ ani ka choꞌóbnaꞌtsik ke Nanáꞌ in kʼwajat kʼal tatáꞌtsik malilíl i kʼij, asta kin bajaw an pakwenib. Anchanꞌ ka tʼájan.