\id LUK - Huli Bible [hui] -Papua New Guinea 2011 (web version -2013 bd) \h LUGU \toc1 Luguhanda Bi Mana Debene gili binigo ogo \toc2 Lugu \toc3 Lg \mt1 Lugu \mt2 Luguhanda Bi Mana Debene gili binigo ogo \imt1 Mbuga ogoha gilibu ngarunaga nemandi ogo \ip Bi Mana Debene Lugunaga mbugani gilibu ngago Isaraele wali agalibi wali agali tara tarabi ti bibahendenaga Pele Miaga Yasu ibu ka lalu lo nga. Yasu ibugua wali agali yagibano karuhondo Bi Mana Debene lamilo Ngode Datagaliwabe Dinini ibugua Lugu dabene lalu gilibu nga. \ip Yasu ibu homowa heyalu dahuliya andaga iraga halu peaha Keriso hameigini holene mana ogoni loyogo lalu anda henegonaga tebi Luguhanda dege mbuga mendeni Abosolo hearume biabe bialu henerunaga gilibu nga. \ip Yasunaga talima piaga marume bi mana nagilibi yu waheneyaru Luguhanda dewa gilibu winigo nga. Luguhanda gili binidagoni maru uru. \ip Yasu taba hanayangi dahuliyalirume bi lenegobi nogo sibi haru hagame Yasu taba hono berearia hondo penegobi Yasuhanda bi yobage lalu Samaria agali mbirame Yu agali mbira harigani bo wiaria hondowa biamogo binigobi igiri heyogone pu ereba halu lone ibu aba hearia dai binigobi te uruni mbuga maruni gilibu nawigo Lugunaga mbuga hanguni gilibu ngaria daga lolebere. \ip Mbuga ogoniha Ngode Datagaliwabehondo bi lolenebi Ngode Datagaliwabe Dinini mo tene holenebi Yasuhanda agali hangu ndo walibi mitangi bulenebi iname ko birimago ibugua domo wahaga kagobi te uruni mo dunini halu gilibu nga. \iot Bu̱lu̱ baga buwa kuni gilibu ngago \io1 \ior 1.1-4\ior* \io1 Gili binigonaga irane nga \ior 1.5–2.52\ior* \io1 Baboraya biaga Yone Yasula libu taba henenegonagabi igirini bialu henegonagabi nga \ior 3.1-20\ior* \io1 Baboraya biaga Yonehanda bi mana lamialu henegonaga nga \ior 3.21–4.13\ior* \io1 Yasu baboraya binigobi dama Heyolabeme Yasu ba hendenegonagabi nga \ior 4.14–9.50\ior* \io1 Yasuhanda Galilini biabe taratara bialu henegonaga nga \ior 9.51–19.27\ior* \io1 Yasu ibu Galili howa Yarusaleme penegonaga nga \ior 19.28–23.56\ior* \io1 Sarere mbirani Yasuhanda Yarusalemehayagi howa bialu henegonaga nga \ior 24.1-53\ior* \io1 Yasu homowa heyinigobi wali agali de hendelo ibuni ha pani haga binigobi dahuliya andaga iraga halu penegonagabi nga \c 1 \p \v 1 Agali homogo Tiobilasa-o mbirale tara tara dewa ina hemagoria biyagonaga te agali dewalime gilibule manda bialu hene. \v 2 O biyadagoni tigua de handayarubi bi mana lawai hayarubi piganengi tenialu inahondo langiyadagua bebani gilibu wini. \v 3 Anigo i̱na o biyadagoni pigane tenialu biyadagua bayuwa manda buwa í̠ de handalu daga labelonaga gilibu wia hole manda biru. \v 4 I̱na ogoni birudagoni ala agali maru hearume bi ogoni í̠hondo lawai hayago heneneore biyagoni í̠na bayuwa manda bibelo i̱na te ogoninaga gilibu wia haro. \s1 Dahuliyalime, Ilisabedehanda Yone taba honolebira, lenego ogo \p \v 5 Yudia dindini wali agali hearu Herodo handame haga kini heangi \w loma\w* binigo mo miaga agali mbira mini Segaraia hene. Ibu Abaya loma binigo mo miaga henego aria hene. Ibu one mini Ilisabede ibu Arononaga aguanene berene. \v 6 Ani buwa libugua Ngode Datagaliwabenaga deni howa bayale dege bialu Anduane Homogonaga bi mana lo wiago bulene wiadaguaore biai halu hene. \v 7 Ilisabede ibu waneigini taba hanabe nahe wali tabua berene. Libu waneigini nahe waheore labolabo hene. \p \v 8 Horo mbirungi Segaraia ibu loma binigo mo miaga agali howa loma binigo mo miaga marume biabe bia aribia hagadagua buwa ibugua bulene winingi Anduane Homogonaga andaha howa biabe bialu hene. \v 9 Delolenenaga dagia wiagoriani mbirale mini \w inisenesi\w* Ngode Datagaliwabehondo nga bilo delolene winigo aiwa delolebadabe hondole loma binigo mo miaga hearume dabo handalu hearia Segaraiahanda bulene wini. Ani biya handala ibu Anduane Homogonaga andaha anda pene. \v 10 Anda puwa ibugua mbirale mini inisenesi hagua ngabiore bilo lowa delalu hea tambu wali agali dewa tagirani bu hearume Ngode Datagaliwabehondo bi lalu hene. \p \v 11 Segaraia ibu ani bialu hearia mbirale mini inisenesi hagua ngabiore bilo delolenenaga dagia wiagoriani gi tigahayagi Anduane Homogonaga dahuliyali mbira ibalu ha pani ho hene. \v 12 Ha pani ho hearia de hondowa Segaraia ibu minime mogo lowa gi hene. \v 13 Gi hayago hondowa dahuliyali biagome ibuhondo lalu, Segaraia-o gi nahabe. Í̠na Ngode Datagaliwabehondo bi larigonaga Ngode Datagaliwabe ibu hale hayago í̠ one Ilisabede ibugua igiri mbira taba honolebira. Taba hanaragola í̠na ibu mini Yone wibe, lalu lamini. \v 14 Ani lamialu, Igiri ogoni taba hanaragola í̠bi wali agali maru dewa bu karu tibi turu hai ho holeberami. \v 15 Taba hanaragola howa ibu Anduane Homogonaga deni howa agali timbuniore holebira. Ani bu howa ibugua \w waini\w* ibabi lulu yagane iba marubi nolene nawi holebira. Ibu ai̱yahanda ibu taba hanarangiore howa Ngode Datagaliwabe Dinini ibuha ho to̱laihe holebira. \v 16 Ho to̱laihe howa ibugua Isaraele wali agali dewa Anduane Homogo tinaga Ngode Datagaliwabe kagoria haru dai biai holebira. \v 17 Ngode Datagaliwabe bi mana \w latagi\w* haga Elaya timbuni hongohe henedagua ibubi ogonibi dege howa Anduane Homogo maha ibilo ibu ala bamba halu pialu holebira. Bamba halu pialu howa ibugua aba ai̱yabi waneiginibi mo mbiraore halu mandagi helalu wali agali Ngode Datagaliwabe bi mana wahalu piaga karu mini mo beregedai halu mini tigabiwi karume manda biagadagua ti manda bilo ibugua mo manda bia holebira. Anduane Homogo ibilo tagi ibugua Anduane Homogonaga wali agali mo tiga bialu manda manda bu helolebira, lalu dahuliyali biagome lamini. \p \v 18 Ani layagola Segaraiahanda dahuliyali biagohondo ladai bialu lalu, I̱bi i̱ onebi iya wali agali tabua labolabo kabagodago í̠na bi larigoni henene lari lalu i̱na agua manda buabe, lene. \p \v 19 Ani layagola dahuliyali biagome ladai bialu lalu, I̱ mini Gaberelo Ngode Datagaliwabe karia haabo haruli. I̱na bi bayale áyu í̠ langirugoni langule Ngode Datagaliwabehanda, Bi ogoni lama pu, layadagoria howa íbu kogoni. \v 20 Anigo i̱na bi larogo lola holene tu haragola lola holebiraore. Í̠na bi ogoni mo henene nahe mini kira wu harigo ogoni bulebira langirugo lola holene horo helo nde í̠ bi nalabehe holebere, lalu lamini. \p \v 21 Segaraia ani bialu hea tambu ibu tagira ibilo wali agali tagirani hayaru ti hondo haabo hene. Segaraia ibu Anduane Homogonaga anda tamuha hondo haabo hayagola tigua ibu agi bialu haabo kabe toba howa minime tai bialu hene. \v 22 Segaraia ibu tagira ibuwa bi labe naheyagola wali agali biarume ibu tara mbira de gandeba ale Anduane Homogonaga andaha handayadago manda bini. Ibugua tihondo bi nalabehe howa bi loa hayago ibuni gime walia halu hene. \p \v 23 Emene halu ibunaga biabe bulene winigo biai halu Segaraia ibu andaga dai bini. \v 24 Mani howa Ilisabede ibu tombeha gali birayagola ibu ege duria andaga biraabo hene. \v 25 Biraabo howa lalu, Anduane Homogohanda i̱hondo bayale ogoni biamogo biyada. Ibugua i̱ hondowa dara hayagome ai wali agali marume i̱hondo, Wali tabua bedego, nalolebira, lene. \s1 Dahuliyalime Merihondo, Yasu taba honolebere, lenego ogo \p \v 26 Ilisabede ibu tombeha gali bere berenego ege waraganengi Ngode Datagaliwabehanda dahuliyali mbira mini Gaberelohondo lalu, Í̠ Galilinaga tano mini Nasarete pobe, lene. \v 27 Wandari mbira mini Meri Yosebe ibu \w dabu\w* bule lo berelenego berearia dahuliyali biagome ibuhondo bi lamule pene. Yosebe ibu Isaraele wali agalinaga Kini Debidinaga aguanene hene. \v 28 Ani bu berearia dahuliyali biagome puwa lalu, Meri-o mo palia holene í̠ha wiaabo helo laro. Anduane Homogo ibu í̠ heba mandagi howa turu timbuni habelo mo turu haya, lene. \p \v 29 Dahuliyalime bi layago hale howa Meri ibu bi ogoni aginaga larabe toba howa mini burugu lowa tai timbuni bialu berene. \v 30 Ani bialu berearia dahuliyali biagome ibuhondo lalu, Ngode Datagaliwabehanda í̠ mitangi bialu í̠hondo turu ho kago gi nahabe. \v 31 Í̠ tombeha gali bere birulebere. Í̠ igiri gali ogoni taba honowa ibu mini Yasu wibe, lalu lamini. \v 32 Ani lamialu lalu, Igiri ogoni ibu agali mini lene holebira. Wali agali bibahendeme lalu, Ibu Ngode Datagaliwabe Daligaorene Daliga Kagonaga Igini kagoni, lolebira. Anduane Homogo Ngode Datagaliwabehanda Yasu ibunaga mamali Debidi kini henedagua ibubi ho aribia ho helolebira. \v 33 Ibugua Yagaba aguanene karunaga kini haabobo bu holebira. Ibunaga handame ho holene wiaabobo bu wulebira, lalu lamini. \p \v 34 Ogonidagua lamiyagola Merihanda dahuliyali biagohondo lalu, I̱ wandari mabuage agalila nahene bedagodago bi áyu lariruni agua bialu bulubadabe, lene. \p \v 35 Ani layagola dahuliyali biagome ladai bialu lalu, Ngode Datagaliwabe Dinini í̠ha daluwa Ngode Datagaliwabenaga hongome í̠ karula holebira. Ani bulebirago manda buwa igiri taraore ogoni ibu Ngode Datagaliwabe Igini ka lalu lolebira, lene. \v 36 Dahuliyali biagome ani lamialu lalu, Í̠naga damene Ilisabede bedago mitangi bibe. Tigua ibu waneigini hono wibe nahe lenego áyu ibu wali waheore biruwa ibunaga tombeha gali bere beda. Gali biru bereane ege waragaria pene. \v 37 Ngode Datagaliwabehanda mbirale mbira nabibehe nawi, lalu lamini. \p \v 38 Ani lamiyagola Merihanda lalu, I̱ Anduane Homogonaga biabe bia hagane wandari bedogo í̠na áyu langiridagua i̱hondo biai helo, lene. Ani laya handala dahuliyali biagome Meri berea handala pene. \s1 Meri ibu Ilisabede nenege penego ogo \p \v 39 Dahuliyali biago ibu piya handala Meri ibu heyalu abale pialu Yudiani bare wiaru iri dali bigi bima pialu tano mbira wiagoria anda pene. \v 40 Tano ogoriani anda pialu Segaraianaga andaga Ilisabede bereria puwa Merihanda ibuhondo, Hagibuni-o í̠ bederia nenege ibirugo, lene. \v 41 Merihanda Ilisabedehondo bi layago hale howa Ilisabedenaga tombeha gali birayagome ema bini. Ani bereria Ngode Datagaliwabe Dinini Ilisabede ibuha ho to̱layagola \v 42 Ilisabedehanda bi dalimu lalu, Meri-o í̠ wali maru bedarubi ndo Ngode Datagaliwabehanda í̠ore mo turu timbuniore hayada. Í̠na gali taba honoleberego ibubi mo turu holebira, lene. \v 43 Ani lowa lalu, I̱na bayale agi birugonaga i̱naga Anduane Homogo kagonaga ai̱ya í̠ i̱ berewaria ibiribe. \v 44 Í̠na lalu, Í̠ bederia nenege ibiru, larigo hale harugola i̱naga tombeha gali bedago ibu turu howa ema biya, lene. \v 45 Ilisabedehanda ogonidagua lamialu lalu, Anduane Homogohanda, Bulebero, layadagua henemane lola holebiragoni í̠na mini mbiraore wu bedegome í̠ turu timbuni ho birulebere, lalu lamini. \s1 Merihanda turu ho biruwa iba gana lenego ogo \p \v 46 Lamiyagola Merihanda lalu, \q1 I̱naga gubalinime Anduane Homogonaga mini yaraga harogoni. \q1 \v 47 Ngode Datagaliwabe ibu i̱naga Pele Ngiaga kago i̱naga miniha turu ho bedogo. \q1 \v 48-49 Ibunaga biabe bia haga wandari i̱ habane nabulene berewaria Ngode Datagaliwabe ibugua i̱ dara howa mitangi bini. \q1 Ngode Datagaliwabe Hongo Gibihe kago ibugua galone dunini timbuni ogoni i̱hondo biyago mitangi bialu \q1 áyu wali agali marumebi mani holebirarumebi, Meri ibu turu timbuni ho birulene nga, lolebira. \q1 Ngode Datagaliwabenaga mini bayale honani ale ka. \q1 \v 50 Wali agali dabane áyu hama pedarubi mani ho aribia holebirarubi ti bibahendeme Ngode Datagaliwabenaga mini mo yaraga halu karu \q1 Ngode Datagaliwabehanda tihondo dara howa biamogo bialu ka. \q1 \v 51 Wali agalime mine howa tini hangume bule lowa manda manda bu wu hearia \q1 ibugua ibunaga gi hongo timbunihegome dogola a̱i̱ na̱i̱ biyagola ti wahalu kilikala lalu purogo lai hene. \q1 \v 52 Kini hongohe hearu handame ho hearia ibugua ti mo dindiha helalu \q1 wali agali dindiha hearu mo yaraga ho helene. \q1 \v 53 Wali agalime tinaga miniha garibilo hearu bayale mbirale mbirale ibugua ti mo to̱la hai halu \q1 wali agali mbirale mbirale dewawi hearu ibugua tini giha mbira nayi, Pudaba, lene. \q1 \v 54 Ibugua inanaga mamalihondo, Bulebero, lowinidagua buwa \q1 ibunaga biabe bia haga Isaraele biamogo bule ibini. \q1 \v 55 Ibugua Abarahamabi Abarahamanaga aguanene ala henerubi mani holebirarubi tihondo dara howa biamogo bulene mitangi bia ho wiaabo ka, \m lalu Merihanda bi ogonidagua lamaro bini. \p \v 56 Meri ibu Ilisabedela ege tebira agima biralu nde ibuni andaga dai bini. \s1 Ilisabedehanda baboraya biaga Yone taba henenego ogo \p \v 57 Ilisabedehanda gali taba honolene tu hayagola ibugua igiri gali mbira taba henene. \v 58 Taba hanayagola wali agali mandagi haga hearubi ibunaga damene hearubi ti ibu berearia ibuwa tigua Anduane Homogohanda Ilisabedehondo bayale gibiore biyagola hale howa ti ibu heba mandagi turu haga bu hene. \p \v 59 Horo halini bolangua hayagola tigua igiri gali biagonaga \w dongone\w* podo mabu bia hole pene. Puwa tigua igiri biago aba mini Segaraia winigo igiri biagonaga minibi Segaraia dege wule biyaria \v 60 ibu ai̱yahanda lalu, Ogoni ndo ibu mini Yone wimi̱ya, lene. \p \v 61 Ani layagola tigua ibuhondo lalu, Í̠naga damene bibahende karu mbirali mini ogoni lalehe mbira nahe, lene. \v 62 Ani lowa tigua ibu abahondo, Í̠ igini mini ai wule hamelo kebe, lalu gime walia hene. \p \v 63 Ani biyagola Segaraiahanda beba gili buliya ngi la nabi gime dege walia hene. Ani walia hayagola tigua ibuhondo beba mini. Miyagola ibugua bebani gili bialu, Ibu mini Yone, gili bini. Ani gili biyago de hondowa tigua handaya hene. \v 64 Ani gili biyaore Segaraia ibu bi lone labehe hearia ibugua Ngode Datagaliwabe mini yaraga halu hene. \v 65 Ani biyagola wali agali ti ibu heba mandagi haga hearume mogo timbuni lene. Yudia dindini bare bibahende wiaruniha tara ogoni biyiyagonaga te loyogo lalu hene. \v 66 Bibahendeme te ogoni layago hale hayaru tigua mitangi bialu, Anduane Homogonaga hongo holene ibu heba haore biaruago igiri ogoni ibugua agi bulenaga holobadabe, lalu hene. \s1 Segaraiahanda mbiwia halu bi latagi henego ogo \p \v 67 Yone aba Segaraia ibuha Ngode Datagaliwabe Dinini ho to̱laihe howa ibugua mbiwia halu bi ogodagua latagi halu lalu, \q1 \v 68 Iname Anduane Homogo Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabe kagonaga mini yaraga hama. \q1 Ibugua ibunaga wali agali biamogo bulene wiagoria ibalu ti golope hole hayada. \q1 \v 69 Ibunaga biabe bia haga Debidinaga aguanene mbirali \q1 ogoni ibu inanaga Pele Ngiaga hongohe helo ibugua dabo helayada. \q1 \v 70 Ibugua ibunaga mana \w latagi\w* haga lomo bia ho heleneruha howa bambaore ani bulebero lalu lowinigo ogo. \q1 \v 71 Inanaga waitigi karume ina dariba nahelobi \q1 inahondo handabe manga ho karunaga hongo kagoha kamaria howabi ibugua, I̱na pele ngulebero, lalu lowini. \q1 \v 72 Ibugua inanaga mamalihondo dara howa, Biamogo bulebero, lalu, \q1 Habo nalolene bi baya taraore mbira ala lowinigo mitangi bulebero, lalu lowini. \q1 \v 73-74 Ibugua inanaga mamali Abarahamahondo bi galone duniniore lowinigo ogo, \q1 Iname gi nahe horo bibahende howa ibunaga biabe bia halu holoma̱ya \q1 inanaga waitigi karume ina dariba ho ngagoria howa ibugua ina pele ngialu haru dai bulebero, lalu lowini. \q1 \v 75 Ani lenego irane ina dindini kamagola howa \q1 ibu deni iname bayalebi tigabibi howa ibunaga biabe bialu holoma̱yanaga lowini. \b \q1 \v 76 I̱ igini-o tigua nde, Í̠ Ngode Datagaliwabe Daligaorene Daliga Kagonaga mana \w latagi\w* haga kegoni, lolebira. \q1 Anduane Homogo ibilo í̠na bamba halu ibunaga hariga ba halu mo tiga bima polebere. \q1 \v 77 Í̠na ibunaga wali agali lamialu, Tígua ko birimigo ibugua domo wahai halu pele ngulebira, lamulebere. \q1 \v 78 Inanaga Ngode Datagaliwabe ibu hendore howa dara halu biamogo biaga ka. \q1 Ibugua ina haabo holoma̱ya pele mulene wá timbuniore holene aleme tagira ibalu \q1 \v 79 wali agali homolenenaga aruma holene ngagoria karu ibugua hari daligaha howa wá hadali helolebira. \q1 Ina mo palia holene ngagoria pole pialu holoma̱yanaga ibugua bayuwaore haru holebira, \m lalu bi ogoni Segaraiahanda mbiwia halu latagi hene. \p \v 80 Ibu igini biago mini tinginibi boga bialu hongo halu anda hene. Ani buwa ibugua Isaraele wali agali hearume ibu de hendelo hamani ha pani holene tu wilo lowa ibu dindi ko wali agali nahaga wiagoha haabo hene. \c 2 \s1 Merihanda Yasu taba henenego ogo \r (Madiu 1.18-25) \p \v 1 Horo uruningi Lomo agali mini Ogasadasa ibu Kini howa ibugua wali agali handame ho hearu bibahendenaga mini gili biai holene nga lowini. \v 2 Gabumane agali mini Kuiriniasa ibugua wali agali Siria dindini hearu haru hearia mini gilibu wulene pigane ogoningi wini. \v 3 Ogonidagua howa wali agali bibahende tinaga dindi tene pugu pugu bialu bebani mini gilibu wule pene. \p \v 4 Ani bialu Yosebe ibu Galilihayagi Nasarete tano howa Yudiahayagi Bedeleheme tano ogoniha pene. Bedeleheme ogoriani bambaore handame haga Kini Debidi ibu hene. Yosebe ogoniha penedagoni ibu Debidinaga aguanene howa pene. \v 5 Yosebe ibu one Meri ayuore dege \w dabu\w* bule lo berelenego libu haru mini wule pene. Meri ibu tombeha gali bere berenego\x + \xo 2.5 \xt Lg 1.27\x* \v 6 libu Bedelehemeni hearia Meri ibu gali taba honolene tu hene. \v 7 Ani hayagola Meri ibu igiri mbira pigane taba honowa labolabome huba buwa nogo bulumaga tomo naga mbogoyi wiagoha pale lene. Mbogoyi ogoniha pale lenedagoni irane wali agali palu ngoai hagane anda heago to̱la tagi hai howa henge nawiyagola bini.\x + \xo 2.7 \xt Md 1.25\x* \s1 Dahuliyalime nogo sibi haru hagaruhondo bi lenego ogo \p \v 8 Dindi ogoninaga mbirahayagi nogo sibi haru haga maru hearume ti mbiragani tinaga nogo sibi tagirahayagi haru hene. \fig ... nogo sibi haru haga maru hearume ti mbiragani tinaga nogo sibi tagirahayagi haru hene.|src="LEAR 43.tif" size="2" ref="(2.8)" \fig* \v 9 Ani haru hearia Anduane Homogonaga dahuliyali mbira ha pani hayagola Anduane Homogonaga wá taraore holene ti heagoria hadali hene. \v 10 Ani biyagola nogo sibi haru haga biaru ti gi howa mogo timbuniore lo hene. Ani gi ho heago hondowa dahuliyali biagome lalu, Gi nahadababe. I̱na wali agali bibahende bu karu turu hai holenenaga bi bayale langule íbu kogo.\x + \xo 2.10 \xt Pig 12.3, Md 28.19, Mg 1.15, Lg 24.47, Kl 1.23\x* \v 11 Áyu mbiraga ogoni Debidinaga tano ngagoriani tínaga Pele Ngiaga íbu kago ibu Anduane Homogo Keriso ka.\x + \xo 2.11 \xt Ais 9.6, Md 1.16, 1.21, Ab 2.36, Pb 2.11\x* \v 12 Ogoni heneneoreda manda bilimulonaga igiri gali ogoni ibu nogo bulumaga tomo naga mbogoyi ngagoha labolabome huba buwa pale ledaria handa walia holeberami, lene. \p \v 13 Dahuliyali biagome bi ogonidagua lamiyagola abaleore dahuliyali dewaore dahuliyali mbira abale íbu hayago heba mandagi ha pani hene. Ha pani ho howa Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga halu iba gana lalu,\x + \xo 2.13 \xt Iba 103.20, Dan 7.10, Hi 1.14, Mo 5.11\x* \q1 \v 14 Ngode Datagaliwabe dahuliya andaga daligaore kagonaga mini yaraga holene nga.\x + \xo 2.14 \xt Ais 57.19, Lg 19.38, Lm 5.1, Eb 2.17, Kl 1.20\x* \q1 Wali agali dindi bibahendeni Ngode Datagaliwabehanda turu ho karu \q1 tinaga gubaliniha Ngode Datagaliwabehanda mo palia ho ka, \m lene. \s1 Nogo sibi haru haga agali ti Yasu hondo penego ogo \p \v 15 Ogonidagua lalu dahuliyali biaru ti dahuliya andaga dai bini. Dai biyagola nogo sibi haru haga biarume tini lo mitangi bialu lalu, Áyu ogoni Anduane Homogohanda galone mbira inahondo walia hayagoni handami̱ya Bedeleheme ma nalare, lene. \p \v 16 Ani lalu ti abaleore Bedeleheme pialu Meri Yosebela berearia handa walia howa Yasubi mbogoyi nogo bulumaga tomo naga wiagoha paleria hendene.\x + \xo 2.16 \xt Lg 2.10-12\x* \v 17 Tigua igiri gali biago handalu howa bi bibahende dahuliyali biagome ogoni agua bulebira layagola hale ho yayago Meri Yosebela lamiai hene. \v 18 Ogonidagua lamiai hayagola wali agali bibahende bu hearume nogo sibi haru haga biarume layago hale hai hene. Hale howa ti mini burugu lowa mogo lai ho hene. \v 19 Meri ibugua nde bi bibahende layane hale halu ibunaga miniha mo pe hai howa mitangitangi bialu berene.\x + \xo 2.19 \xt Lg 1.66, 2.51\x* \v 20 Ani bialu nogo sibi haru haga biaru dahuliyali biagome aguaore bulebira lalu lamiyadaguaore biai hayagola hale hayagonagabi deme handayagonagabi ti dai bialu howa Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga hama pene. \s1 Yasu mini winigo ogo \p \v 21 Ogonidagua buwa horo halini bolangua hayagola igiri gali biagonaga \w dongone\w* podo mabu bia halu howa ibunaga mini Yasu wini. Yasu mini ogoni ibu ai̱ya Meri tombeha gali nabere howa dahuliyalime ala, Yasu wibe, lalu lamiyadagua wini.\x + \xo 2.21 \xt LBM 12.3, Md 1.21, 1.25, Lg 1.31, 1.59\x* \s1 Ana Simionola libu Anduane Homogonaga andaha hearia Yasu yalu ibinigo ogo \p \v 22 Mosese heneyangi waneigini ai̱ya abalame bulene winigo \w Mana\w* lowinigodagua bulene tu hayagola Yosebe Merila libugua igiri biago Anduane Homogohondo lomabu mule Yarusaleme yalu pene.\x + \xo 2.22 \xt LBM 12.1-8\x* \v 23 Ogoni tene agi Anduane Homogo ibunaga mana lowini ngago ogo, Igiri pigane wahene walime taba hanaragola howa igiri ogoni Anduane Homogohondo loma bia holene nga, lalu gilibu nga.\x + \xo 2.23 \xt Har 13.2, 13.12-15, Dag 3.13, 8.17\x* \v 24 Mana mendebi lowinidagua Yosebe Merila libugua bule pene. Mana mende lowini ngago ogo, Ega malibu ale kirayaguabi ega malibu ale dege emene tara igini kirayaguabi Anduane Homogohondo bo mulene nga lowinidagua bo mule pene. \p \v 25 Ogoningi agali mbira mini Simiono ibu Yarusalemeni hene. Agali ogoni ibu Ngode Datagaliwabe mitangi bialu bayale biagabi Ngode Datagaliwabehanda Isaraele wali agali pele milo manda bu hagabi hene. Simiono ibu Ngode Datagaliwabe Dininihe hene.\x + \xo 2.25 \xt Ais 40.1, 49.13, Mg 15.43, Lg 2.38\x* \v 26 Ngode Datagaliwabe Dinini ibugua Simionohondo ala lowa lalu, Í̠ nahome keore Anduane Homogohanda \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigo íbu kagola hondolebere, lalu lamini.\x + \xo 2.26 \xt Iba 89.48, Hi 11.5\x* \v 27 Ani lamuwa Ngode Datagaliwabe Dinini ibugua Simiono Anduane Homogonaga anda heago tamuha haru anda pene. Haru anda piyagola Yasunaga aba ai̱yalame \w Mana\w* lowinidagua libunaga igini Ngode Datagaliwabehondo lomabu mule taba yalu ibini. \v 28 Ani taba yalu ibiyagola Simiono ibugua Yasu gime taba yuwa Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga halu ka̱i̱ lalu ogodagua lene. \q1 \v 29 Anduane Homogo í̠na bi bamba langirigo lola harago\x + \xo 2.29 \xt Pig 46.30, Pb 1.23\x* \q1 í̠naga biabe bia hagane o kogo i̱naga gubalini mo palia howa i̱ homolene karulape kogoni. \q1 \v 30 I̱ninaga deoreme í̠na pele mulene ngulebero larigoni hendedo.\x + \xo 2.30 \xt Ais 52.10, Lg 3.6, Ta 2.11\x* \q1 \v 31 Í̠na ogoni mo manda manda bu wirigo wali agali bibahendeme de hendelo birigoni. \q1 \v 32 Ibu wá holene howa Yu wali agali ndo tara tara karume í̠naga mana manda bilo mo walia holebi\x + \xo 2.32 \xt Ais 9.2, 42.6, 49.6, 52.10, 60.1-3, Md 4.16, Ab 13.47, 28.28\x* \q1 í̠naga Isaraele wali agali kamarunaga mini mo yaraga holebi kagoni, \m lalu Simionohanda lai hene. \p \v 33 Simionohanda bi ogoni Yasu mitangi bialu layagola hale howa Yasunaga aba ai̱yala libunaga minime mogo timbuni lene. \v 34 Ani biyagola Simionohanda ti mo turu halu igiri ai̱ya Merihondo bi ogodagua lamini. Ibugua lalu, Hale ha. Igiri ogoni ibugua Isaraele wali agali dewa maru mo pila helo maru mo heya helobi Ngode Datagaliwabehanda ibu dabo helene. Ibu Ngode Datagaliwabenaga manane kago hondowa wali agali dewame ibuhondo bi ko lalu handabe manga howa\x + \xo 2.34 \xt Ais 8.14, Hos 14.9, Md 21.42, Ab 28.22, Lm 9.32-33, 1 Ko 1.23, 1 Pi 2.7-8\x* \v 35 tinaga miniha manda bu kagobi la pani holebira. Ani biragola dara bulene ogoni wai bulene ayu tibu nehe aleme í̠naga gubaliniha anda poragola tandaga biraligobi bulebira, lalu Merihondo lamini.\x + \xo 2.35 \xt Iba 42.10, Yo 19.25\x* \p \v 36-37 Ogoningi wali dalo mbira waheore mini Ana ibu Ngode Datagaliwabe bi mana \w latagi\w* haga berene. Ibu Asa hameigini mbira mini Penuelenaga wane berene. Ala ibu agali puwa ibu agalinila bereane mali karia pene. Ani pu berearia ibu agalini homene. Ibu mali pira halirani maria (84) biraabo howa waheore berene. Ani biruwa ibu Anduane Homogonaga andaha horo mbira yu wa nahe biraabo haga berene. Ibugua Ngode Datagaliwabe mitangi bialu \w tomo\w* nane howa ibuhondo bi laabo halu horombe mbiragabi ani biraga berene.\x + \xo 2.36-37 \xt Ab 26.7, 1 Ti 5.5\x* \v 38 Ogonidagua biaga berenego Yosebe Merilame Anduane Homogonaga andaha Yasu taba yu hearia hondowa Ana ibu kaware ibalu ibugua Ngode Datagaliwabehondo ka̱i̱ lene. Ani lowa ibugua wali agali Ngode Datagaliwabehanda pele ngilo Yarusalemeni hondo hearu tihondo igiri ogoninaga te lamiai hene.\x + \xo 2.38 \xt Ais 52.9, Mg 15.43, Lg 2.25, 24.21\x* \s1 Ti Nasarete dai binigo ogo \p \v 39 Yosebe Merila libugua Anduane Homogohanda bi mana lowinidagua biai halu Yasu taba yalu ti tini andaga Galiliha tano mbira winigo mini Nasarete dai bini.\x + \xo 2.39 \xt Md 2.23\x* \v 40 Dai bu heagola Yasu ibu anda halu hongo hayagola mini boga bialu mini gigabiwi holene ibuha to̱ laihe hene. Ani bu hayagola Ngode Datagaliwabenaga turu howa biamogo bia holeneru ibuha wini.\x + \xo 2.40 \xt Lg 1.80, 2.52\x* \s1 Yasu igiri emene howa Anduane Homogonaga andaha pu henego ogo \p \v 41 Mali bibahendengi \w Bolangua\w* Halu Penegonaga Horo haragola Yasu ai̱ya abala libu Yarusaleme piaga hene.\x + \xo 2.41 \xt Har 12.1-27, 23.14-17, 34.23, Man 16.1-8\x* \v 42 Yasu ibunaga mali pira mbirani kira (12) hayagola ibu ti heba pene. \v 43 Tomo nolene horo uruni piai hayagola libu andaga dai bialu hene. Yasu ibu Yarusalemeni helo wahalu manda nabi howa libu hangu dai bialu hene. \v 44 Ibu wali agali maru ibiradagua ibirabe toba howa libu horo mbiru puabo hene. Ani buwa libugua Yasu tai bialu libunaga damenerubi wali agali marubi tihondo, Yasu de handarimibe, lalu tai bialu hene. \v 45 Tai biaabo halu libugua Yasu handa walia nahe howa Yaruselemeni ibu tai bima dai bini. \v 46 Horo kiru howa tebonengi Anduane Homogonaga andaha puwa libugua Yasu Yu agali lawai hagaru heba biralu tigua bi layago hale halu biruwa bi ladai bialu berearia handa walia hene. \v 47 Yasuhanda bi layago hale ho hayarume ibu mini timbuniwi howa ladai biyago hale howa ti minime mogo lo hene. \v 48 Ibu ai̱ya abalame Yasu de hondowa miniha mogo lowa ibu ai̱yahanda ibuhondo lalu, Igini-o iyahondo ogoni birigo aginagabe. Í̠ aba iyame mini burugu lowa í̠ tai biaabo halu hariba, lene. \p \v 49 Ani layagola ibugua ladai bialu lalu, Libugua i̱ tai biribidago agibe. I̱ Abanaga andaha i̱ holene ngago manda nabi haribibe, lene.\x + \xo 2.49 \xt Yo 2.16\x* \v 50 Bi ani layago hale howa libu manda nabi irane aginaga larabe toba ho hene.\x + \xo 2.50 \xt Lg 9.45, 18.34\x* \p \v 51 Ani biyagola howa Yasu ibu ai̱ya abala heba Nasarete dai buwa libugua bia layadagua ibugua biai halu hene. Urunidagua bigi biyagola ibu ai̱yahanda ibunaga miniha mitangitangi bialu biraabo hene.\x + \xo 2.51 \xt Lg 2.19\x* \v 52 Yasu ibu tingini minibi boga bialu ibu mini gigabi wialu anda hayago hondowa Ngode Datagaliwabehandabi wali agali hearumebi ibuhondo turu hai ho hene.\x + \xo 2.52 \xt 1 Sml 2.26, Min 3.4, Lg 1.80\x* \c 3 \s1 Baboraya biaga Yonehanda bi mana lamialu henego ogo \r (Madiu 3.1-12, Maga 1.1-8, Yone 1.19-28) \p \v 1 Agali Taiberiasa ibu dindi dewa handame haga Kini howa mali pira mbirani duria (15) ibugua handame howa heangi Pondiasa Pailate ibu Yudia gabumane haru haga heangibi Herodo ibu Galili haru haga heangibi Herodo hamene Pilibi ibu Idureabi Taragonaidisibi haru haga heangibi Lisaniasa ibu Abilene haru haga heangibi \v 2 Anasabi Kaiabasabi libu \w Loma\w* Binigo Mo Miaga Haguane Timbuni heangibi ogoningiore Segaraia igini Yone ibu dindi ko wali agali nahaga wiagoria howa Ngode Datagaliwabehanda ibuhondo bi lamini.\x + \xo 3.2 \xt Lg 1.80\x* \v 3 Ngode Datagaliwabehanda ibuhondo bi lamiyagola Yonehanda dindi bibahende iba Yodana piyagohayagi ibaga bialu wali agalihondo mana lamialu lalu, Ngode Datagaliwabehanda tí ko birimigo domo wahelo bu mini beregedowa baboraya bilimu, lalu lamini.\x + \xo 3.3 \xt Ab 13.24, 19.4\x* \v 4 Ngode Datagaliwabe bi mana \w latagi\w* haga Aisaiahanda mbiwia halu ibunaga mbugani bi gilibu wini ngago ogo,\x + \xo 3.4 \xt Ais 40.3-5\x* \q1 Dindi ko wali agali nahaga wiagoria howa mbiralime olalu, \q1 Anduane Homogo ibilo hariga ba hole manda manda bialu halimu. \q1 Hariga ogoni tigabiore ba halimu. \q1 \v 5 Ulini hombene bibahende ngaru mo donde lai halu \q1 dindi hari emene timbunibi godo gege biai halimu. \q1 Hariga pidipodabi ngago tigatiga wilo bo tiga bialu hariga ko ngago bayuwa mbara lalu mo tiga bilimu. \q1 \v 6 Wali agali bibahendeme Ngode Datagaliwabenaga pele mulene handai holebira, lalu ka,\x + \xo 3.6 \xt Iba 98.2, Ais 52.10\x* \m lenego gilibu nga. \p \v 7 Wali agali dewaore Yonehanda ti baboraya bia helo ibu hearia iba ho wiaabo hene. Ani biyagola Yonehanda tihondo lalu, Tí ko nogombi ale kamigo Ngode Datagaliwabehanda pani áyuore wia holebirago nanole yo pialu polene nga lalu tí aiwa langiyabe.\x + \xo 3.7 \xt Md 12.34, 23.33\x* \v 8 Tígua ko bialu harimigo wahalu mini beregedai kamigo walia holenaga mana bayale bialu halimu. Tínime lalu, Inanaga mamali Abarahama hene, lolene nawi. I̱na tíhondo bi mbira langerogo Ngode Datagaliwabehanda ege to̱le̱ o ngaruni mo yuwa Abarahamanaga aguanene bu hinu helabehe kagoni laro.\x + \xo 3.8 \xt Yo 8.33, 8.39\x* \v 9 Ira karu dibule ayu ira teneha mo yu íbu nga. Ira lini bayale nadaga karu bibahende dibai howa ira dedagoria delolebira, lene.\x + \xo 3.9 \xt Md 7.19\x* \p \v 10 Ani layagola wali agali hearume Yonehondo lalu, Bi larigo iname agi bulene wiaruabe, lene.\x + \xo 3.10 \xt Ab 2.37\x* \p \v 11 Ani layagola ibugua ladai bialu lalu, Mbiralime aga kira wu kago mendego nawi kayagua ogoni mulene nga. Mbiralime tomo nolene wu kayagua ibugua maruhondo talebu mulene nga, lene.\x + \xo 3.11 \xt Lg 11.41, 2 Ko 8.14, Ya 2.15-16, 1 Yo 3.17\x* \p \v 12 Dagiyi muni mo mogo biaga maru hearu Yonehanda ti baboraya bia helo ibuwa tigua ibuhondo lalu, Lawai haga-o iname agi bulene wiaruabe, lene.\x + \xo 3.12 \xt Md 21.32, Lg 7.29\x* \p \v 13 Ani layagola Yonehanda tihondo ladai bialu lalu, Dagiyi muni tigatiga hangu ngi lolene nga, lalu lamini. \p \v 14 Ani layagola ami agali maru hearume Yonehondo lalu, Inamebi agi bibehe kamabe, lene.\x + \xo 3.14 \xt Har 23.1, LBM 19.11\x* \p Ani layagola Yonehanda tihondo ladai bialu lalu, Wali agalinaga muni page bialu gingila namilimu. Godi lalu howa ke̱ halu nde nalalimu. Amime yolo ngirago karulape ngira manda bulene nga, lene. \p \v 15 Wali agali hearume ti miniha turu howa Yone mitangitangi bialu \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lenego Yone ibu ka bada lo mitangi bini. \v 16 Ogonidagua mitangi biyagola Yonehanda ti bibahendehondo lalu, I̱na tí ibame baboraya bialu kogo maha mbirali i̱ emene ko̱ kogobi ndo ibu daliga timbuniore kago ibulebira. I̱ bayale ndo howa ibunaga ge habe gamu i̱na gololene nakarulapeore kogoni. Ibugua Ngode Datagaliwabe Dininimebi ira hungu biragomebi tí baboraya bia holebira.\x + \xo 3.16 \xt Md 3.11, Ab 13.25\x* \v 17 Ladi ale mini widi ibunaga lini aeanela dambialu mo tale bilo ibugua mbirale baraga hagane nama tabuli ale yu ka. Tale biai howa ibugua widi lini do hagane andaha do hole wuwa aeane biaru ira hundia nabiaga daabo kagoria delolebira, lalu lamini.\x + \xo 3.17 \xt Mai 4.12, Md 13.30\x* \p \v 18 Yonehanda wali agalihondo bi tara tara laga bialu Bi Mana Debene lamialu, Tígua bu mini beregedalimu, lalu lamialu hene. \s1 Herodohanda Yone garabaya binigo ogo \p \v 19 Gabumanenaga haru haga Herodohanda ibu hamene Pilibinaga one Herodiasa dabu bialu heagolabi mana ko dewa bialu heagolabi de hondowa Yonehanda Herodo talini.\x + \xo 3.19 \xt Md 14.3-4, Mg 6.17-18\x* \v 20 Ani taliyagola Herodohanda ko timbuni bialu Yone garabaya bini. \s1 Yonehanda Yasu baboraya bia henego ogo \r (Madiu 3.13-17, Maga 1.9-11) \p \v 21 Yonehanda wali agali bibahende hearu baboraya bia hai howa ibu Yasu baboraya bia hene. Ani biyagola Yasu ibu Ngode Datagaliwabela bi lalu hearia hari daliga budalu\x + \xo 3.21 \xt Yo 1.32\x* \v 22 Ngode Datagaliwabe Dinini ega malibu alego Yasuni dalini. Ani biyagola dahuliya andaga howa bi ladali halu lalu, I̱ Iginore i̱na í̠ gubalini ho howa í̠hondo turu timbuni ho kogoni, lene.\x + \xo 3.22 \xt Pig 22.2, Iba 2.7, Ais 42.1, Md 3.17, 17.5, Mg 1.11, Lg 9.35, Yo 1.32\x* \s1 Yasu mamali hama peneru uru \r (Madiu 1.1-17) \p \v 23 Yasuhanda ibunaga biabe pigane tenialu biyangi ibunaga mali pira tebira (30) agima hene. Wali agali hearume Yasu ibu Yosebe igini ka mitangi bu hene. Yosebe ibu Hilai igini hene.\x + \xo 3.23 \xt Lg 4.22, Yo 6.42\x* \v 24 Hilai ibu Maligi igini Maligi ibu Yanai igini Yanai ibu Yosebe mende igini hene. \v 25 Yosebe ibu Madadaiasa igini Madadaiasa ibu Amoso igini Amoso ibu Nahumu igini Nahumu ibu Eseli igini Eseli ibu Nagai igini hene. \v 26 Nagai ibu Meada igini Meada ibu Madadaiasa mende igini Madadaiasa ibu Semene igini Semene ibu Yosege igini Yosege ibu Yoda igini hene. \v 27 Yoda ibu Yoanana igini Yoanana ibu Lesa igini Lesa ibu Serubabele igini Serubabele ibu Sealadiele igini Sealadiele ibu Neri igini hene.\x + \xo 3.27 \xt 1 Bit 3.17-19, Esr 3.2\x* \v 28 Neri ibu Melegi igini Melegi ibu Adi igini Adi ibu Kosama igini Kosama ibu Elemadama igini Elemadama ibu Ere igini hene. \v 29 Ere ibu Yosua igini Yosua ibu Eliese igini Eliese ibu Yorimi igini Yorimi ibu Madada igini Madada ibu Libai igini hene. \v 30 Libai ibu Simiono igini Simiono ibu Yuda igini Yuda ibu Yosebe tebone igini Yosebe ibu Yonama igini Yonama ibu Eliagimu igini hene. \v 31 Eliagimu ibu Melea igini Melea ibu Mena igini Mena ibu Madada igini Madada ibu Nadana igini Nadana ibu Debidi igini hene.\x + \xo 3.31 \xt 2 Sml 5.14\x* \p \v 32 Debidi ibu Yasi igini Yasi ibu Obede igini Obede ibu Boasa igini Boasa ibu Salamono igini Salamono ibu Nasono igini hene.\x + \xo 3.32 \xt Lud 4.17-22, 1 Sml 16.1-13\x* \v 33 Nasono ibu Aminadaba igini Aminadaba ibu Adamini igini Adamini ibu Arani igini Arani ibu Heserono igini Heserono ibu Perese igini Perese ibu Yuda igini hene.\x + \xo 3.33 \xt Pig 29.35\x* \v 34 Yuda ibu Yagaba igini Yagaba ibu Aisaga igini Aisaga ibu Abarahama igini Abarahama ibu Tera igini Tera ibu Neho igini hene. \v 35 Neho ibu Serugu igini Serugu ibu Leu igini Leu ibu Pelege igini Pelege ibu Ebere igini Ebere ibu Sela igini hene. \v 36 Sela ibu Kainana igini Kainana ibu Arabagada igini Arabagada ibu Seme igini Seme ibu Noa igini Noa ibu Lamege igini hene.\x + \xo 3.36 \xt Pig 11.10-26\x* \v 37 Lamege ibu Medusela igini Medusela ibu Inogo igini Inogo ibu Yarede igini Yarede ibu Mahalalele igini Mahalalele ibu Kenana igini hene. \v 38 Kenana ibu Inoso igini Inoso ibu Sede igini Sede ibu Adama igini Adama ibu Ngode Datagaliwabe igini hene.\x + \xo 3.38 \xt Pig 4.25–5.32\x* \c 4 \s1 Dama Heyolabeme Yasu ko mo bia habehedabe hondole ba hendenego ogo \r (Madiu 4.1-11, Maga 1.12-13) \p \v 1 Yasu ibu iba Yodanaha howa dai biyagola Ngode Datagaliwabe Dinini Yasuha ho to̱laihe howa ibugua dindi ko wali agali nahaga wiagoria Yasu haru pu hene. \v 2 Ani haru pu hearia dama Heyolabeme horo pira mariani (40) Yasu ko mo bia habehedabe hondole ba handalu hene. Ani ba handalu hearia Yasu tomo nane hangu heane horo ogoni piai hayagola Yasu ibu garibilo hene.\x + \xo 4.2 \xt Har 34.28, 1 Kin 19.8\x* \p \v 3 Ani bu heago hondowa dama Heyolabeme Yasuhondo lalu, Í̠ Ngode Datagaliwabe Igini keyagua ege to̱le̱ ogo mo mberedi bu hina, lene. \p \v 4 Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Anduane Homogonaga \w mbugani\w* lo ngago ogo, Wali agalinaga holene tomo noleneme hangu miaga ndo, lalu gilibu nga, lene.\x + \xo 4.4 \xt Man 8.3\x* \p \v 5 Ani layagola dama Heyolabeme Yasu haru iraga halu wali agali dindi bibahendeni karu abaleore de pandi mugu laradagua ibuhondo walia hene. \v 6-7 Ani walia halu lalu, Bibahende ogoni i̱hondo ngiai henego i̱na mua biragohondo mibehe ko. Í̠na bulu paluwa i̱hondo bi pupu wiriyagua bibahendeore ogoni í̠na karulowa haru hai habelobi ti bibahende karume í̠naga mini yaraga hai helobi ngiai holebero, lene.\x + \xo 4.6-7 \xt Md 28.18, Yo 12.31, 14.30, Mo 13.2, 13.7\x* \p \v 8 Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Anduane Homogonaga mbugani lo ngago ogo, Anduane Homogo tínaga Ngode Datagaliwabe ibu andaneha haabo halu ibuni hangu mitangi bialu ibunaga minini howa lotu lalu halimu, lalu gilibu nga, lene.\x + \xo 4.8 \xt Man 6.13-14, 10.20\x* \p \v 9 Ani layagola dama Heyolabeme Yasu Yarusaleme haru pialu Anduane Homogonaga anda daligaoreni helowa ibuhondo lalu, Í̠ Ngode Datagaliwabe Igini keyagua ogoriani howa í̠nime porabupe harene. \v 10 Ogoninaga Anduane Homogonaga mbugani bi mbira lo ngago ogo, Ngode Datagaliwabehanda ibunaga dahuliyaliru lamialu hondo hole pudaba lolebira, lalu\x + \xo 4.10 \xt Iba 91.11\x* \v 11 bi mendebi ogodagua dege lo nga, Ege to̱le̱ ngagome í̠naga ge nabehedagola dahuliyali uruni tinaga gime í̠ taba yaraga holebira, lalu gilibu nga, lene.\x + \xo 4.11 \xt Iba 91.12\x* \p \v 12 Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Anduane Homogonaga mbugani ogodagua lo nga, Anduane Homogo tínaga Ngode Datagaliwabe ibunaga hongo abidabe hondole bahanda nabilimu, lalu gilibu nga, lene.\x + \xo 4.12 \xt Man 6.16, 1 Ko 10.9\x* \p \v 13 Dama Heyolabeme Yasu ko tara tara mo bia habehedabe ba handayagola nabialu binini awe dai bule mitangi bialu ibu Yasu helalu pene.\x + \xo 4.13 \xt Hi 2.18, 4.15\x* \s1 Yasuhanda Galilini biabe pigane tenialu bialu henego ogo \r (Madiu 4.12-17, Maga 1.14-15) \p \v 14 Ngode Datagaliwabe Dinini ibugua Yasu mo hongo hayagola ibu Galili dai bini. Yasuhanda biyagoni marume loyogo lalu howa wali agali bibahende ogoriani hearume hale hai hene. \v 15 Ani biyagola Yasuhanda \w ngoai\w* hagane andaruha howa mana lawai hayagola wali agali bibahende hearume ibunaga mini yaraga halu hene. \s1 Nasarete wali agalime Yasu hame nale henego ogo \r (Madiu 13.53-58, Maga 6.1-6) \p \v 16 Yasu ibu Nasareteni halu anda henegoria pu howa ibu \w Sabada\w* horongi biaga winidagua bialu \w ngoai\w* hagane andaha anda pene. Anda puwa ibugua Anduane Homogonaga \w mbugani\w* howa bi daga lole heyalu\x + \xo 4.16 \xt Md 2.23, Mg 6.1, Ab 13.14, 17.2\x* \v 17 mbirali heagome mana \w latagi\w* haga Aisaianaga mbuga ibuhondo miyagola Yasuhanda mbuga ogoni angalalu bi mbira gilibu wini wiago handa walia howa daga lalu henego ogo,\x + \xo 4.17 \xt Ais 61.1-2\x* \q1 \v 18-19 Anduane Homogonaga Dinini ibu i̱ha kagoni.\x + \xo 4.18-19 \xt Ais 61.1-2\x* \q1 Irane i̱na wali agali yagibano karuhondo bi mana debene lamuliya ibugua i̱ dabene. \q1 Wali agali dariba ho ngaruhondo golope holene nga lalu lamulenebi \q1 deme nahandabehe karu lone de hendelo mo bayale holenebi \q1 garabaya biabe ale bia haga karu golope holenebi \q1 Anduane Homogohanda ibunaga wali agalihondo pele mulene tu áyu nga lalu lamulenebi ogoni bibahende ibugua, Í̠na ani bule pu, lalu \m lenego gilibu nga, lene. \p \v 20 Ani daga lai howa Yasuhanda mbuga biago payuwa hondo haga biagohondo mialu mana lawai hole berene. Ani biyagola wali agali bibahende biru wiarume ibu handaya ho berene. \v 21 Ani bu bereagola ibugua tihondo lalu, Bi ogoni Anduane Homogonaga mbugaha howa daga larugola tígua hale ho birarimiore áyu ogoni lola haragoni, lene. \p \v 22 Ani layagola wali agali biru wiarume miniha mogo lowa lalu, Bi baya gibiore lagadago ibu Yosebe igini ndobe, lene.\x + \xo 4.22 \xt Iba 45.2, Md 13.54, Mg 6.2, Lg 3.23, Yo 6.42\x* \p \v 23 Yasuhanda tihondo lalu, Bi mbira laramiligo tígua i̱hondo lalu, Anogoda-o í̠ni mo dabi harene, loleberami. Tígua i̱hondo bi mendebi lalu, Kabaniamani howa mana bialu harigo hale harimago oali howabi bialu harene, loleberami.\x + \xo 4.23 \xt Md 4.13, Yo 2.12\x* \v 24 Galone mbira ogo i̱na langerogo. Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* hagame ibuni dindini howa bi laragola wali agali karume hale nahaga ka, lene.\x + \xo 4.24 \xt Yo 4.44\x* \p \v 25 Yasuhanda ani lowa lalu, Hale hadaba. Elaya ibu heneyangi Isaraele dindini howa wali dalo dewa biru winigo ogoni heneneore laro. Biru wiyangi mali tebira mane ogonaga ege waragaria dalu naibi gaea hangu bia ho wiaabo hene.\x + \xo 4.25 \xt 1 Kin 17.1, 17.7, 1 Kin 18.1\x* \v 26 Ani biyagola Ngode Datagaliwabehanda Elayahondo, Isaraele wali agali biamogo bule pu, nale howa wali dalo mbira Saidono dindinaga tano mbira mini Sarebadani berenego, Biamogo bule pu, lene.\x + \xo 4.26 \xt 1 Kin 17.8-16\x* \v 27 Ngode Datagaliwabe mana latagi haga Elaisa ibu heneyangi Isaraele dindini howa wali agali ge hamua dewa bu hene. Ani bu henego ti mbira mo dabi nahe Siria agali mbira mini Naimana ibu dege mo dabi hene, lene.\x + \xo 4.27 \xt 2 Kin 5.1-14\x* \p \v 28 Yasuhanda ani layagola wali agali ngoai hagane andaha biru wiarume hale howa ti keba timbuni hene. \v 29 Tigua keba timbuni howa heyalu anda bu heagoriani howa Yasu minu yalu tagira pene. Tinaga tano ogoni hombeneni hene. Tigua Yasu hombeneni minu yalu puwa bare bayanoha howa bape hole manda biyaria \v 30 Yasuhanda wali agali dewa bu heagoha bolo baga bialu puabo hene.\x + \xo 4.30 \xt Yo 8.59, 10.39\x* \s1 Agali mbira dama daragahe henego ogo \r (Maga 1.21-28) \p \v 31 Yasu ibu puabo halu Galilinaga tano mbira mini Kabaniama anda puwa \w Sabada\w* horongi ibugua wali agali hearuhondo bi mana lawai hene.\x + \xo 4.31 \xt Md 4.13, Mg 1.21, Lg 4.23\x* \v 32 Yasuhanda hongo holene taraore yu howa lawai hayagola wali agali bu hearume hale howa miniha mogo lai hene.\x + \xo 4.32 \xt Md 7.28-29, Yo 7.46, Ta 2.15\x* \v 33 \w Ngoai\w* hagane andaha agali mbira dama koore daragahe hene. Ibugua ga̱ timbuni lalu lalu,\x + \xo 4.33 \xt Md 8.29, Mg 1.23, Lg 8.28\x* \v 34 Nasareteali Yasu-o ina kamagoha í̠na agi bule ibiribe. Ina bo wahole ibiribe. Í̠ mbira Ngode Datagaliwabenaga bi lamule piaga loma biahe biago kego mandabu kogoni, lene.\x + \xo 4.34 \xt Lg 1.35, 4.41, Yo 6.69\x* \p \v 35 Ani layagola Yasuhanda dama biago talialu, Bi nalabe. Agali helalu í̠ tagira pu, lene. Ani layagola damame agali biago wali agali hearu wanakuini howa mo pila halu mo ko nahe howa tagira pene. \p \v 36 Wali agali bibahende bu hearume miniha mogo lai ho howa tini dege dege laga laga bialu lalu, Ibugua bi layagoni agi alebe. Damarume ibugua tagira pudaba laradagua pelo pudaba lolene hongo yu kagoni, lene. \v 37 Yasuhanda biyagoni wali agali dindi ogoriani hearume hale hai hene. \s1 Yasuhanda wali agali dewa mo dabi haga binigo ogo \r (Madiu 8.14-17, Maga 1.29-34) \p \v 38 Ani buwa Yasuhanda \w ngoai\w* hagane andaha howa pialu Saimononaga andaga pene. Saimono imane ibu poboyogo warago timbuni bo winigo tigua Yasu lamini. \v 39 Lamiyagola Yasu ibu wali warago bo wiagoria puwa, Dabi ha, layagola poboyogo ala biyago ereba halu dabi hene. Dabi howa wali ogonime heyalu ti tomo nelo mule manda manda bini. \p \v 40 Alendo ni paliyagola wali agalime tinaga damene warago tara tara bo wiaru Yasu hearia mo yalu ibini. Mo yalu ibiyagola Yasuhanda ti hangu hangu gime ela haga bialu ti bibahende mo dabi hai hene. \v 41 Wali agaliha howa damarubi tagira pugu bialu ga̱ lalu, Í̠ Ngode Datagaliwabe Igini kegoni, laga bini.\x + \xo 4.41 \xt Md 8.29, Mg 1.25, 1.34, 3.11-12\x* \p Ani bigi biyagola dama biarume Yasu ibu \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigo ibuore kalo mandabu henego Yasuhanda dama biaruhondo, Bi naladababe, lene. \s1 Yasuhanda \w ngoai\w* hagane andaruha mana lamialu henego ogo \r (Maga 1.35-39) \p \v 42 Muna biyagola Yasu heyalu dindi ogoniha howa tagira pialu mbirali naheore wiagoha pene. Wali agali hearume tai bima mama pene. Tigua ibu handa walia howa ibu napelo hongo hene. \v 43 Ani biyagola Yasuhanda tihondo lalu, Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Holenenaga Bi Mana Debene wali agali maruhondobi lamulene ngo. Ani buliya Ngode Datagaliwabehanda i̱hondo, Pu, laya, lene.\x + \xo 4.43 \xt Lg 8.1\x* \v 44 Yasuhanda ibaga bialu \w ngoai\w* hagane andaruha bi mana lamigi bima pene.\x + \xo 4.44 \xt Md 4.23\x* \c 5 \s1 Yasuhanda agali maria ibu talima ibilo olenego ogo \r (Madiu 4.18-22, Maga 1.16-20) \p \v 1 Horo mbirungi Yasu iba timbuni mini Genesarete angeni hearia wali agali dewame Ngode Datagaliwabe bi mana hale hole gengeda tago bu hene.\x + \xo 5.1 \xt Md 13.1-2, Mg 3.9-10, 4.1\x* \v 2 Ani biyagola Yasuhanda iba talu kira iba angeni yu íbu wiaria de hendene. Agali wena minagarume iba talu o biago labo ngelalu wena nu wiaru wayawaya bialu hene. \v 3 Yasu ibu iba talu mbira Saimononaga wiagoria anda puwa ibugua Saimonohondo lalu, Iba angeni howa iba talu emene he̱lo pela, lene. Saimonohanda ani biyagola Yasuhanda iba taluni biruwa wali agali dewa angeni ngoai ho hearu bi mana lawai halu hene. \p \v 4 Yasuhanda wali agali bi mana lawai howa ibu Saimonohondo lalu, Í̠bi agali wena minaga í̠ heba karubi tígua wena minule wena nu ibira hole iba talu emene edera pelo pelabe, lene. \p \v 5 Ani layagola Saimonohanda Yasuhondo lalu, Anduane-o iname mbiraga minule haabo harimago mbira naminiore kamagoni. Í̠na ani laregodago i̱na wena nu ibaha ibira haro, lene.\x + \xo 5.5 \xt Yo 21.3\x* \v 6 Ani lowa tigua wena nu ibaha ibira hayagola wena dewaore miyagola wena nu lerelabehe hene.\x + \xo 5.6 \xt Yo 21.6\x* \v 7 Ani biyagola tigua hangu yaraga nahabeheyagola maru tini aria iba talu mendeni hearume yamogo bule ibilo lowa gime gibu mini. Ani layagola tigua ibai howa iba talu kira biago laboni wena baraga ho wiyagola iba talu biago labo ibaha namu lole bini. \fig ... iba talu kira biago laboni wena baraga ho wiyagola iba talu biago labo ibaha namu lole bini.|src="LEAR 44.tif" size="2" ref="(5.7)" \fig* \v 8 O biyagoni hondowa Saimono Pidahanda Yasu buhayagi ge duli hanga ho biruwa lalu, Anduane Homogo-o i̱ koorene ko kogo i̱ helalu pu, lene.\x + \xo 5.8 \xt 2 Sml 6.9, 1 Kin 17.18\x* \p \v 9 Pidabi maru ibu heba wena minalu hayarubi wena dewa minu wiyago hondowa mogo lai ho hene. \v 10 Ogonidagua dege Saimononaga aria Sebedi igini Yone Yameselabi mogolo hene. Ani biyagola Yasuhanda Saimonohondo lalu, Gi nahabe. Áyu ogoni howa í̠na agali minalu hagane holebere, lene.\x + \xo 5.10 \xt Md 4.19\x* \p \v 11 Ani buwa tigua iba talu biago labo angeni yalu puwa ngelalu mbirale marubi ngelai halu Yasu piyadagua talima pene.\x + \xo 5.11 \xt Md 4.20, 19.27, Mg 1.18, Lg 18.28\x* \s1 Yasuhanda agali mbira mo dabi henego ogo \r (Madiu 8.1-4, Maga 1.40-45) \p \v 12 Horo mbiru Yasu tano mbirani hearia agali mbira ge hamuabi henego Yasu hearia ibuwa abale birape howa lalu, Anduane-o í̠na i̱ mo dabi hoa biyagua nde mo dabi habehe ke, lene. \p \v 13 Yasuhanda ibunaga gi dogola amu howa agali biago ela halu lalu, I̱na í̠ mo dabi hoabago dabi ha, lene. Ani layagola agali biagonaga ge hamuabi biago abaleore ereba hai hene. \v 14 Ani biyagola Yasuhanda ibuhondo hongo howa lalu, Maru nalami \w loma\w* binigo mo miaga agali kagome í̠ de hendelo ibu kagoria abale puabo halu pole pu. Ani bialu í̠ dabiore haridago walia hole wali agali karume de hendelo Mosesehanda bi lowini wiyadagua mbirale mbira loma bialu Ngode Datagaliwabehondo bo mibe, lene.\x + \xo 5.14 \xt LBM 14.1-32\x* \p \v 15 Anigo Yasuhanda biyagoni maru hearume lo yanga layagola wali agali dewaoreme Yasu ibugua bi layago hale hole ibalu howa warago bo wiaru mo dabi haga bilo ibini. \v 16 Ani biyagola Yasu ibu wali agali nahaga wiagoha pu bagi howa Ngode Datagaliwabela bi lalu hene.\x + \xo 5.16 \xt Md 14.23, Mg 1.35, 6.46\x* \s1 Yasuhanda agali mbira kuduguhe mo dabi henego ogo \r (Madiu 9.1-8, Maga 2.1-12) \p \v 17 Horo mbiru Yasu ibugua mana lawai halu hearia \w Perisi\w* agali marubi \w Mana\w* lowinigo lawai haga marubi ti tano bibahende Galili howabi Yudia howabi Yarusaleme howabi íbu ngoai ho berene. Ani bialu howa Yasuhanda warago tara tara bo wiaru mo dabi helo Anduane Homogonaga hongo Yasuha hene. \v 18 Ani biyagola agali maru hearume agali mbira kuduguhe henego ibu lebereni ira ho yalu ibuwa tigua anda Yasu heagoria ngelole lowa henge tai bialu hene. \v 19 Wali agali dewa ho gengeda tago bu heagola tigua anda tamuha yalu pobe nahe hene. Ani biyagola tigua agali biago anda dangini ira ho yalu iraga howa Yasu heago tigatiga anda dangi minu tidini. Tiduwa agali ira ho yayago lebere heba Yasunaga wanakuihayagi yarali hene. \v 20 Tigua mini mbiraore wu howa biyago hondowa Yasuhanda agali biagohondo lalu, Hamene-o í̠na ko birigo domai haya, lene.\x + \xo 5.20 \xt Lg 7.48\x* \p \v 21 Ani layagola Mana lowinigo lawai haga biarumebi Perisi agali biarumebi tini minime manda bigi bigi bialu, Ngode Datagaliwabe ibu hangume wali agali ko biyago domo wahabehe kago. Agali Ngode Datagaliwabe mege bialu kagoni ibu aidabe, lomanda bialu berene.\x + \xo 5.21 \xt Iba 32.5, Ais 43.25, Lg 7.49\x* \p \v 22 Ti ani lomanda bialu bereago hondowa Yasuhanda tihondo lalu, Tígua ogonidagua manda bialu bedamigoni agibe. \v 23 Í̠na ko birigo domai haya, lolenego tai bidabe be, Heyalu ibaga bu ha, lolenego tai bidabe. \v 24 Anigo Agali Hole Ibiyagome dindini howa wali agalime ko biyago domo waholene hongo yu kago tí manda bilimulo walia haro, lene. Ani lowa Yasuhanda agali kuduguhe biagohondo lalu, Í̠hondo larogo. Heyuwa í̠naga lebere mo yalu andaga pamia, lene.\x + \xo 5.24 \xt Yo 5.8\x* \p \v 25 Ani layaore agali biagome tinaga wanakuini abale heyalu ibunaga lebere biago mo yalu andaga pialu howa Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga hama pene. \v 26 Ani biyagola ti bibahende hearume miniha mogo lai halu gi howa tigua Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga halu, Mbirale baya burugule nahende tara aleore áyu de handarimadagoni, lene. \s1 Yasuhanda Libai olenego ogo \r (Madiu 9.9-13, Maga 2.13-17) \p \v 27 Ogoni biai halu Yasu pole pialu hearia dagisi muni miaga agali mbira mini Libai ibu dagisi muni miaganenaga andaha berearia hondowa Yasuhanda ibuhondo lalu, I̱ porodagua talima íbu, lene.\fig Yasu pole pialu hearia ... agali mbira mini Libai ibu dagisi muni miaganenaga andaha berearia hendene.|src="LEAR 8.tif" size="2" ref="(5.27)" \fig* \v 28 Ani layagola Libai ibu mbirale bibahende ngelai halu abale heyalu Yasu talima pene. \p \v 29 Ani buwa Libaihanda Yasu mitangi buwa ibu andagani tomo timbuni dawalu agali dagisi muni miaga dewalibi agali marubi, Tomo nole ibidaba, lene. \v 30 Ani layagola howa \w Perisi\w* agali marumebi \w Mana\w* lowinigo lawai haga maru Perisi aria hearumebi Yasunaga talima piaga hearuhondo bi gimigomo lalu, Tí dagisi muni miaga karu bababi ko biaga karu bababi ti heba mandagi tomobi ibabi nalu bedamigo agibe, lene.\x + \xo 5.30 \xt Lg 15.1-2\x* \p \v 31 Ani layago hale howa Yasuhanda tihondo ladai bialu lalu, Wali agali warago nabe karu anogodame ti biamogo bilo ibu karia napiaga. Warago bo ngaru hangu anogodame ti biamogo bilo ibu karia piaga. \v 32 I̱ ibirugo wali agali bayale karu mini beregedelo olole ndo wali agali ko biaga karu mini beregedelo olole ibirugoni, lene.\x + \xo 5.32 \xt 1 Ti 1.15\x* \s1 \w Tomo\w* nane hagane mana winigo ogo \r (Madiu 9.14-17, Maga 2.18-22) \p \v 33 Wali agali maru hearume Yasuhondo lalu, Yonenaga talima piaga biarumebi \w Perisi\w* agalinaga talima piaga biarumebi Ngode Datagaliwabehondo bi lole \w tomo\w* nane hagago í̠naga talima piaga biarume tomobi ibabi nalu hagadago agibe, lene.\x + \xo 5.33 \xt Md 9.14, Mg 2.18\x* \p \v 34 Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Tígua agali mbirame wali dabu biragola howa wali agali tomo nole ngoai hararume agali wali dabu biaga biago ti heba mandagi biruwa tomo nane holene nga loleberamibe. Ani naloleberamiore.\x + \xo 5.34 \xt Yo 3.29\x* \v 35 Anigo horo mbira ibulebirago ibiragola agali wali dabu biaga biago ti kagoria howa marume ibu haru poragola tigua tomo nane holene wulebira, lene. \p \v 36 Ani lowa Yasuhanda bi yobage ogo lalu, Mbiralime aga gahenge lere lowa aga mende gobani lebu para nahaga. Ibugua ani biyagua aga gahenge biago lere lalu mo ko howa aga gahengeme aga gobani lebu para haragola bia tago naholebira. \v 37 Ogonidagua dege mbiralime \w waini\w* iba gahenge bedago waini iba hambu wiaga nogo dongoneme wabini bamba taweha odo bere nalaga. Ani odo bere layagua waini iba gahengeme nogo dongoneme wabini biago mo lere lalu waini iba piai holebira. Ani biragola nogo dongone biagobi ko dege holebira. \v 38 Ani buligo waini iba gahenge bedago waini iba hambu wiaga nogo dongoneme wabini gahenge degeha odo bere lolene nga. \v 39 Mende larogo mbiralime waini iba ala tawego nowa waini iba gahengego noa nahaga. Ibugua lalu, Waini iba ala tawego karulapeore, lolebira, lene. \c 6 \s1 \w Sabada\w* horongi biabe nabiaga winigo ogo \r (Madiu 12.1-8, Maga 2.23-28) \p \v 1 \w Sabada\w* horongi Yasu ibu ladi ale mini widi teha pialu howa ibunaga talima piaga biarume widi biagonaga lini deago dowa gime yigiyugu buwa nama nama pene.\x + \xo 6.1 \xt Man 23.25\x* \v 2 Ani biyagola \w Perisi\w* agali maru hearume tihondo lalu, Tígua inanaga \w Mana\w* lowini ngago Sabada horongi nabulene wini ngago puguaramigoni agibe, lene.\x + \xo 6.2 \xt Har 20.10, Yo 5.10\x* \p \v 3 Ani layagola Yasuhanda tihondo ladai bialu lalu, Debidibi agali maru ibu heba henerubi tomo nawiyagola ti garibi lowa Debidihanda bini gilibu ngago tí nahende kamibe.\x + \xo 6.3 \xt 1 Sml 21.1-6\x* \v 4 Ibugua Ngode Datagaliwabenaga andaha anda puwa mberedi Ngode Datagaliwabehondo lomabu mini wiago muwa maru ibuni nalu maru agali ibu heba heneru nelo mo mini. Anigo inanaga Mana lowini ngagoria mberedi ogoni \w loma\w* binigo mo miaga agali degeme nolene nga lowinigo nga, lene.\x + \xo 6.4 \xt LBM 24.5-9\x* \p \v 5 Ani lowa Yasuhanda lamaro bialu lalu, Agali Hole Ibiyago ibu Sabada horonaga Anduane ka, lene. \s1 Agali mbira gi kohe henego ogo \r (Madiu 12.9-14, Maga 3.1-6) \p \v 6 \w Sabada\w* horo mendengi Yasu ibu \w ngoai\w* hagane andaha anda pu howa ibugua mana lawai halu hene. Mana lawai halu hayagoha agali mbira gi tiganaga mbariane kohe hene. \v 7 \w Mana\w* lowinigo lawai haga maru hearubi \w Perisi\w* agali maru hearubi tigua Yasuhondo, Í̠na koore biri, lolene irane wilo ti ha para howa ibugua Sabada horongi mbirali mo dabi harabe hondole handaya ho hene.\x + \xo 6.7 \xt Lg 14.1\x* \p \v 8 Tigua ogonidagua mitangi bialu heago hondowa Yasuhanda agali gi mbariane kohe biagohondo lalu, Heyalu i̱ kogoria íbu, lene. Ani layagola agali biagome heyalu pu hene.\x + \xo 6.8 \xt Lg 5.22, 9.47\x* \v 9 Ani heyu heagola Yasuhanda tihondo lalu, Sabada horongi inanaga \w Mana\w* lowinigo bulene nabulenebi agi lo ngabe. Biamogo bulene ngabe be mo ko holene ngabe. Agali nahomelo pele mulene ngabe be homelo bolene ngabe, lene. \v 10 Ani lowa Yasu ibugua ti bibahendeni handa de̱le̱ buwa agali biagohondo lalu, Í̠naga gi mbariane dogola, lene. Ani layagola agali biagome gi mbariane dogolayaore bayale ho dai bini. \p \v 11 Ani biyagola tigua keba timbuniore howa tini hangu laga laga bialu, Yasuhondo agi bimi̱yadabe, lalu hene. \s1 Yasuhanda \w abosolo\w* homberiali (12) dabenego ogo \r (Madiu 10.1-4, Maga 3.13-19) \p \v 12 Horo ogoningi Yasu ibu hombene mbirani iraga howa mbi mbiru Ngode Datagaliwabela bi lalu haabo hene.\x + \xo 6.12 \xt Md 14.23\x* \v 13 Gao layagola Yasuhanda ibunaga talima piaga biaru olalu, Ibidaba, lowa ibugua agali homberiali (12) dabalu tinaga mini \w abosolo\w* wini.\x + \xo 6.13 \xt Md 10.3-4, Mg 3.13-19, Yo 6.70\x* \v 14 Saimono Yasuhanda ibu ka̱i̱ mini Pida winigo ibubi ibu hamene Andurubi Yamesebi Yonebi Pilibibi Badolomiubi \v 15 Madiubi Tomasabi Alibiasa igini Yamesebi Saimono ibu ka̱i̱ mini \w Paidoro\w* winigo ibubi \v 16 Yamese igini Yudasabi Yudasa Isagariodo ibu Yasu nde lenego ibubi uruni ti Yasuhanda dabene. \s1 Yasuhanda mana lawai halu warago mo dabi halu henego ogo \r (Madiu 4.23-25) \p \v 17 Yasu ibunaga \w abosolo\w* agali biaru heba hombeneni henego daluwa yu dindi wiagoria ibu haruru piaga dewa ti heba bu hene. Wali agali dewaore Yudia bibahendeha howabi Yarusalemeha howabi solowara bereagoha Taia tano howabi Saidono tano howabi íbu ngoai ho hene. \v 18 Tigua Yasuhanda mana lawai hayago hale holebi warago bo wiaru mo dabi helobi ti ibini. Maru dama daragahe hearubi ibiyagola dama wara tagi halu mo dabi hene. \v 19 Yasuha howa hongo holene tagira ibiyagome ti bibahende mo dabi hai helo wali agali bibahendeme Yasu ela hoa hene. \s1 Turu holenebi dara holenebi ogo \r (Madiu 5.1-12) \p \v 20 Yasuhanda ibunaga talima piaga biaru handaya howa lalu, \q1 Tí yagibano kamiru Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria tínaga ngago turu ho holene nga.\x + \xo 6.20 \xt Md 5.3, 11.5, Ya 2.5\x* \q1 \v 21 Áyu garibilo kamiru mani nabe manga bulebirago turu ho holene nga.\x + \xo 6.21 \xt Iba 126.5-6, Ais 55.1, 61.3, Mo 7.16-17\x* \q1 Áyu dugu bialu kamiru mani oba holene wulebirago turu ho holene nga. \p \v 22 Agali Hole Ibiyagonaga kamigo hondowa wali agalime tí handabe manga haragolabi bo pelaragolabi mege bialu tí ko ngubi laragolabi tí turu ho holene nga.\x + \xo 6.22 \xt Md 5.11, Yo 15.19, 16.2, 1 Pi 2.19, 4.14\x* \v 23 Ogonidagua biragola tínaga emena timbuniore dahuliya andagaha wia do kago manda buwa tígua kulo howa mali luyu ibaga bulene nga. Tinaga mamali henedarume Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga heneruhondo ogonidagua dege binigo manda buwa turu ho holene nga.\x + \xo 6.23 \xt 2 Bit 36.16, Md 5.12, Ab 5.41, 7.52, Kl 1.24, Ya 1.2\x* \q1 \v 24 Anigo áyu homogo kamiru tí holene baya awadaga harimigo tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga.\x + \xo 6.24 \xt Amo 6.1, Md 6.2, 6.5, Ya 5.1\x* \q1 \v 25 Áyu nabe manga ho kamiru mani garibilo howa tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga.\x + \xo 6.25 \xt Min 14.13, Ais 65.13, Ya 5.1-6\x* \q1 Anigo áyu oba howa kulo kamiru mani tí yi lalu dugu bialu holeberamigo tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga. \p \v 26 Wali agali bibahendeme tí kamirunaga mini mo yaraga haragola tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga. Bamba tinaga mamali henedarume ke̱ howa mana latagi haga heneru hondowa ogonidagua dege bialu hene.\x + \xo 6.26 \xt Yo 15.19, 1 Yo 4.5\x* \s1 Waitigi karuhondo gubalini holene ngago ogo \r (Madiu 5.38-48, 7.12) \p \v 27 I̱na bi larogo hale haramigohondo laro. Tínaga waitigi karuhondo gubalini ho halimu. Tíhondo handabe manga ho karuhondo tígua bayale dege bia dai bilimu.\x + \xo 6.27 \xt Har 23.4, Min 25.21, Md 5.44, Lm 12.20\x* \v 28 Marume tíhondo ha halu homabe layagua tígua tihondo bayale bia dai bilimu. Tíhondo ko bialu karu bayale helonaga tígua Ngode Datagaliwabehondo tinaga bi la halimu.\x + \xo 6.28 \xt Lg 23.34, Ab 7.60\x* \v 29 Anigo mbiralime tínaga pe mendeyagi bayagua mendehayagibi belo beregedalimu. Ani buwa mbiralime tínaga dagare aga mo yalu piyagua aga mendebi tago bialu milimu.\x + \xo 6.29 \xt Md 5.39, 1 Ko 6.7\x* \v 30 Mbiralime tíhondo mbirale mbira moga ngidaba laragola milimu. Ani buwa mbiralime tínaga mbirale mo yalu piyagua lone yadai bia nalalimu.\x + \xo 6.30 \xt Man 15.7-10, Min 21.26, Md 5.42\x* \v 31 Wali agali marume tíhondo bilo hame laramilidagua nde tígua maru biaruhondo ani dege bilimu.\x + \xo 6.31 \xt Md 7.12\x* \p \v 32 Tí gubalini hagaru hangu gubalini harimiyagua tígua turubini ngago aginaga yuleberamibe. Ko biaga karume tihondo gubalini hagaru tibi gubalini dege haga ka.\x + \xo 6.32 \xt Md 5.46\x* \v 33 Ani buwa marume tíhondo bayale biagaruhondo hangu tígua bayale bia dai birimiyagua tígua turubini ngago aginaga yuleberamibe. Ko biaga karumebi ogonidagua dege biaga kagoni. \v 34 Tígua mbirale mbira mialu howa mo yu dai bibehegohondo mirimiyagua tígua turubini ngago aginaga yuleberamibe. Ko biaga karume tibi lone mo yu dai bulenaga ani moga miaga kagoni.\x + \xo 6.34 \xt Md 5.42\x* \v 35 Anigo tígua tínaga waitigi karu gubalini howa tihondo bayale dege bialu mbirale mbira moga yilo meramigo yadai bia nalalimu. Ani birimiyagua tígua emena timbuni ngago yuwa Ngode Datagaliwabe Daligaorene Daliga Kagonaga waneigini holeberami. Ogoninaga ibugua ka̱i̱ nalaga karuhondobi koore biaga karuhondobi bayale dege biaga ka.\x + \xo 6.35 \xt LBM 25.35-36, Iba 37.26, Md 5.45\x* \v 36 Tínaga Abahanda tí dara halu biamogo biagadagua tígua nde maru dara halu biamogo bilimu. \s1 Marume birago tígua daba ki bulene nawigo ogo \r (Madiu 7.1-5) \p \v 37 Tígua wali agali maru karume biragonaga daba ki nabilimu. Daba ki nabirimiyagua Ngode Datagaliwabehanda tígua beramigobi daba ki nabulebira. Tígua maruhondo hongo howa, Pani nabe, nalalimu. Nalarimiyagua Ngode Datagaliwabehanda tíhondobi nalolebira. Marume tíhondo ko biyago biadai nabi wahalimu. Anidagua birimiyagua Ngode Datagaliwabehanda tínaga ko birimigobi domo waholebira.\x + \xo 6.37 \xt Md 6.14, 7.1\x* \v 38 Ani buwa maruhondo milimu. Ani beramigola Ngode Datagaliwabehanda tíhondo ngulebira. Ibugua ngulebirago emene ndo dewaore mo tago howa ngiragola tínaga gime yu to̱lo holeberami. Tígua maruhondo mbirale meramigo daba nabi mirimiyagua Ngode Datagaliwabehanda nde tíhondo daba nabi ngulebira, lene.\x + \xo 6.38 \xt Min 19.17, Md 7.2, Mg 4.24, Ya 2.13\x* \p \v 39 Ani lowa Yasuhanda tihondo bi yobage lowa lalu, Agali de koheme de kohe dege mendeali haru pobe nahe. Haru piyagua libu haru ganaruaha pilo pagupagu bu wulebira.\x + \xo 6.39 \xt Md 15.14\x* \v 40 Lo manda biaga karu ti lawai haga kagobi ndo emene nira ale ka. Anigo lo manda biaga biagome lo manda biai howa ibu lawai haga kagobi dege holebira.\x + \xo 6.40 \xt Md 10.24-25, Yo 13.16, 15.20\x* \p \v 41 Tígua tí hamenenaga deni kugi emene ngago handaramiligo tíninaga deni ira goba ale ngago nahende kamigo agibe.\x + \xo 6.41 \xt Md 7.3\x* \v 42 Tígua tíninaga deni ira goba ale wu kamigo nahandabehe howa tí hamenehondo lalu, Í̠naga deni kugi emene ngago mero, lalu agua labehedabe. Tí tombene hondo kihe kamigoni. Tíninaga deni ira goba ale wu kamigo ala mo wahowa mani tí hamenenaga deni kugi emene ngago bayuwa handalu mibehe holeberami. \s1 Irame lini daganegonaga te ogo \r (Madiu 7.16-20, 12.33-35) \p \v 43 Ira bayale kagome lini ko nadaga. Ogonidagua ira ko kagome lini bayale nadaga.\x + \xo 6.43 \xt Md 7.16-17\x* \v 44 Ira bibahendeme lini darago hondowa ira ogobiore kalo manda beramili. Ira anihe kagome poge lini nadaga. Mamuni anihe ale kagome lini mbira mini \w gerebi\w* nadaga.\x + \xo 6.44 \xt Md 12.33\x* \v 45 Mbirali bayale kagome ibuninaga bu habaneha bayale ngagobi biatagi haga ka. Mbirali ko kagome ibuninaga bu habaneha ko ngagobi biatagi haga ka. Mbiralime ibuninaga bu miniha to̱lo ngagobi ne harigaha howa latagi haga ka.\x + \xo 6.45 \xt Md 12.34\x* \s1 Agali kirame anda binigo ogo \r (Madiu 7.24-27) \p \v 46 I̱na tíhondo bidaba lalu langirugo bia nabi howa tígua i̱hondo, Anduane Homogo-o Anduane Homogo-o, laabo harimigo agibe.\x + \xo 6.46 \xt Mal 1.6, Md 7.21, 25.11, Lg 13.25\x* \v 47 Mbirali i̱ kogoria ibuwa i̱na bi larogo hale howa biyagua i̱na ibu ogobi ka lalu walia holebero. \v 48 Agali mbirame ege to̱le̱ni uli wawa anda bayuwaore bu heagola dalu ibalu iba li timbuni piyagome dindi namu layagola anda bayale binigo ema nabi hongo ho hene. Agali ogoni ibu ege to̱le̱ni anda biyago ale ka.\x + \xo 6.48 \xt Md 7.24\x* \v 49 Anigo i̱na bi larogoni hale howa bia nabi kagome ibu agali mende anda bialu gene bayuwa nawe biyago ale ka. Ani biyagola howa dalu ibalu iba li timbuni pialu anda biago abale gialo yayagola poda ibira halu u emene agima ndo lowa kulu hangu lalu podope hene, lalu lamini. \c 7 \s1 Yasuhanda ami haru haganaga biabe bia haga mbira mo dabi henego ogo \r (Madiu 8.5-13) \p \v 1 Yasuhanda bi ogoni wali agalihondo lamiai halu ibu Kabaniama pene. \v 2 Lomo ami haru haga mbira ibunaga biabe bia haga ibu hamelo haga henego warago bowa tongolo mibeheore wini. \v 3 Ani wiagola marume Yasu ka layago hale howa ami agali biagome Yu \w agali\w* ala hene miniwi hearuhondo lalu, Warago mo dabi helo Yasu i̱ koria ibilo damu pudaba, lene. \v 4 Ani layagola tigua Yasu hearia puwa lalu, Agali ogoni bayaleore ibu í̠na biamogo bulene irane timbuniore nga. \v 5 Ibugua inanaga wali agali karu gubalini halu inanaga \w ngoai\w* hagane andabi ibuni hangu bia hene. \p \v 6 Ani laya handala Yasu ibu ti haru pene. Pialu howa ami haru haga agali biagonaga anda kaware ibalu hearia ami agali biagome ibunaga nenege maru hearuhondo bi lamialu lalu, Tígua Yasu lola hole puwa ibuhondo bi ogodagua lalimu. Anduane-o í̠ erekuibini i̱ andaga ibuleni. Agali ko i̱ alego andaga í̠ ibulene emene nakarulapego \v 7 i̱bi í̠ keria ibulenegobi emene nakarulape dege. Í̠na i̱naga biabe bia haga biago dabi helo bi dege labe. \v 8 Ami handa gimbu bu haga karunaga andaneha i̱ kogoni. I̱naga andaneha nde ami agali maru kagoni. I̱na mbiraligohondo, Pu, larogola ibu piaga. Mendalihondo, Íbu, larogola ibu ibaga. I̱na i̱naga garabaya biabe ale bia hagahondo, Ogo ale bibe, larogola ibu ogoni biaga, lalu lalimu, lene. \p \v 9 Ani lalimu layadagua tigua layagola hale howa Yasuhanda mogo timbuni lene. Ibugua beregedowa ibu haruru ibalu hearuhondo lalu, I̱na tí langerogo mbiralime mini mbiraore ogonidagua wu hearia i̱ nahendeore Isaraele wali agalimebi mini mbiraore ogonidaguaore nawiaga, lene. \p \v 10 Ani layagola bi lama piyaru ti ami haru haga biago andaga dai buwa biabe bia haga biago dabi ho hearia de hendene. \s1 Yasuhanda wali dalo igini mo heya henego ogo \p \v 11 Ani biyagola howa Yasu ibunaga talima piaga biarubi wali agali dewa bu hayaru heba Naina tano pene. \v 12 Tano o biagoria anda pialu hearia wali agali dewame homene tingini homaliha hora hole yalu pialu hearia hendene. Wali dalo mbira berenego ibu igini mbiraore ogoni hanguore henego homene. Ani biyagola wali agali dindi ogoniha hearume ibu heba dugu bima pene. \fig ... wali agali dewame homene tingini homaliha hora hole yalu pialu hearia hendene|src="LEAR 46.tif" size="2" ref="(7.12)" \fig* \v 13 Wali biagome dugu bima piyago hondowa Anduane Homogohanda ibunaga bu miniha wali biago dara timbuniore howa ibugua wali biagohondo lalu, Dugu nabibe, lene.\x + \xo 7.13 \xt Lg 8.52\x* \v 14 Ani lowa ibugua lebereni wiagoria puwa lebere biago ela hayagola agali ira ho yalu piyarume hondo hene. Ani biyagola Yasuhanda lalu, Igiri daliahe-o i̱na í̠hondo heya laro, lene.\x + \xo 7.14 \xt Lg 8.54, Yo 11.43, Ab 9.40, Lm 4.17\x* \v 15 Ani layagola igiri homene biagome heyu biruwa bi layagola Yasuhanda igiri biago ai̱yahondo lalu, Í̠ igini ogonida, lene.\x + \xo 7.15 \xt 1 Kin 17.23, 2 Kin 4.36\x* \p \v 16 Ani biyagola bibahende hayarume mogo timbuniore lowa tigua Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga halu lalu, Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga timbuniore ina kamagoria ha pani hayada. Ngode Datagaliwabehanda ibunaga wali agali pele ngule ibiyada, lene.\x + \xo 7.16 \xt Lg 1.68, 19.44, 24.19, Yo 4.19\x* \p \v 17 Yasuhanda biyago te ogoni dindi ogoni bibahendeha wu mabu biarume hale ho yogo lene. \s1 Baboraya biaga Yonehanda bi lawia hayago lamule penego ogo \r (Madiu 11.2-19) \p \v 18 Yonenaga talima piaga biarume Yasuhanda o biyagoni Yone lamiyagola ibugua kirali olalu, Ibidaba, lowa, \v 19 Anduane Homogo kagoria agua lamule pudaba. Í̠ Yonehanda mbirali ibulebira layagonibe be mbirali mani ibirabe hondole holomabe, lole pudaba, lene.\x + \xo 7.19 \xt Iba 40.7, Mal 3.1, Md 11.3, Mo 1.8\x* \p \v 20 Ani laya handala libugua Yasu heagoria puwa lalu, Baboraya biaga Yonehanda mbirali ibulebira layagoni í̠be be mbirali mani ibirabe hondole holomabe, lole pudaba laya handala ibiriba, lene. \p \v 21 Ogoningiore Yasuhanda wali agali dewa warago tara tara bo wini wiaru mo dabi haga bialu dama daragahe hearubi wara tagi halu de kohe hearubi de mo bayale halu hene. \v 22 Ani bialu hearia Yonehanda agali kira bi lamule pudaba lene ibiyago labohondo Yasuhanda lalu, Libugua Yone karia dai buwa hale haribigobi de handaribigobi ibuhondo lamilibu. Lamialu lalu, De kohe heneru de handalu ge kohe heneru ibaga bialu ge hamuabi heneru mo dabi halu hale tuluhe heneru hale halu homo tongolo mini wiaru mo heya ho helalu ani buwa yagibano hearuhondo Bi Mana Debene lamialu hea, lalu lamule pudaba.\x + \xo 7.22 \xt Ais 35.5-6, 61.1, Md 11.4-5, Lg 4.18\x* \v 23 I̱hondo mini kira nawi karume ti turu taraore ho holene nga, lene.\x + \xo 7.23 \xt Ais 61.1, Lg 4.18\x* \p \v 24 Agali bi lamule ibiyago labo dai biaha Yasuhanda wali agali bu hearuhondo Yone mitangi bialu lalu, Yone ibu dindi koni wali agali nahaga wiagoria ibu hangu heagoha puwa tígua minime agileore hondole manda bu yalu pirimibe. Tani puyabume elape howa hongo nahe yomagelo wiago hondole pirimibe.\x + \xo 7.24 \xt Md 11.7\x* \v 25 Tí penedago agi hondole penebe. Agalime aga bayaleore bu heago hondole pirimibe. Wali agali aga ogonibi karulalu dongonenaga tomobi dabudabubi dewa wu karume homogo anda baya gibi kagoha paliaga ka. \v 26 Tígua hondo penedago ogo ale hondole pirima lalu i̱ langidaba ndabe. Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga heago hondole pirimibe. E̱ aniore handarimi. Anigo Ngode Datagaliwabe mana latagi haga karu nira lowa Yone ibu daligaore hearia handarimi.\x + \xo 7.26 \xt Md 11.9, Lg 1.76\x* \v 27 Ogoninaga Yone mitangi bialu Anduane Homogonaga \w mbugani\w* lowini ngago ogo, Ngode Datagaliwabehanda lalu, I̱naga bi lamule piagago ibu í̠ bamba halu í̠naga hariga ba hama pelo ibuhondo, Pu, lolebero, lalu gilibu nga, lene.\x + \xo 7.27 \xt Mal 3.1\x* \v 28 Yasuhanda lone latago halu lalu, I̱na tí langerogo agali bibahende ala heneru mbirali Yone kagobi ndo ti nira hangu hene. Anigo Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria niraore kago ibu Yone bolangua howa duniniore ka, lene. \p \v 29 Ani layagola wali agali bibahendeme hale hai hene. Tibi dagisi muni miaga hearubi tigua Ngode Datagaliwabenaga tigabi bialu holene winigo bialu howa Yonehanda ti baboraya bia heneru hene.\x + \xo 7.29 \xt Md 21.32, Lg 3.12\x* \v 30 \w Perisi\w* agali hearumebi \w Mana\w* lowinigo lawai haga hearumebi Ngode Datagaliwabehanda hame leago wahowa Yonehanda ti baboraya bia helo hame nale hene. \p \v 31 Yasuhanda la ho wiaabo halu lalu, Wali agali áyu karuni i̱na ti agi ale ka lalu mo manda bu hondoabe.\x + \xo 7.31 \xt Md 11.16-17\x* \v 32 Ti waneigini magedi hamani mbolatola balu biru wiagago ale ka. Maru mbolatola balu biru wiyarume maru mbolatola balu bedaruhondo ola amu halu lalu, Iname tínaga pilipe la halu wali dabu bialu howa iba gana lagane la harimagola tígua mali nali harimi. Ani birimigola iname tínaga kiabu dugu bialu harimagola tígua dugu nabi dege harimi, lalu hagago ale ti ka. \v 33 Ani buwa baboraya biaga Yone íbu howa \w tomo\w* nane hagane mana ngadagua nane howa \w waini\w* ibabi nane hene. Ibu ani biyago hondowa tígua, Ibu dama daraga ho ka, larimi.\x + \xo 7.33 \xt Md 3.4, 11.18, Mg 1.6\x* \v 34 Ani buwa Agali Hole Ibiyago íbu howa ibugua tomobi waini ibabi ta nabi nalu hene. Ani biyago hondowa tígua lalu, Agali o kago ibu tomo nagimbu bialu waini iba naabo haga ka. Ibu dagisi muni miagabi mana ko biagabi karu baba nenege hinu mandagi kagonigo de handadaba, larimi.\x + \xo 7.34 \xt Md 11.19, Lg 15.2\x* \v 35 Anigo wali agali Ngode Datagaliwabenaga mini gigabiwi holene yutiga bu karume ogoni heneneore walia haga ka, lene. \s1 Wali ko biagame Yasu geni weli odo winigo ogo \p \v 36 \w Perisi\w* agali mbirame Yasu ibu andaga tomo nami̱ya ibabe layagola Yasu ibu puwa tomo nalu berene.\x + \xo 7.36 \xt Md 26.6, Mg 14.3, Lg 11.37\x* \v 37 Tano ogoniha wali mbira ko timbuniore biaabo haga berene. Ibu berearia Yasu ibu Perisi agali biago andaga tomo nalu beda layagola hale howa wali biagome weli baya taraore beha to̱lo winigo mo yalu ibuwa\x + \xo 7.37 \xt Md 26.7, Mg 14.3, Yo 12.3\x* \v 38 Yasu erembira gehayagi íbu howa dugu bialu de ibame Yasunaga ge damilene. Ani buwa ibunaga mandarime mo yobiahalu geni nu̱nu̱ lowa weli baya taraore nga te̱le̱ yayago odo wini. \v 39 Ani biyago hondowa Perisi agali biagome ibuni miniha mitangi bialu, Agali ogoni ibu Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* hagaore kale wali ogoni ibu ela haragome ibu ko hangu bialu biraabo haga biago ibu manda bidaleda, manda bini. \p \v 40 Ani manda bu bereagola Yasuhanda ibuhondo lalu, Saimono-o i̱na í̠hondo bi mbira loa ko, lene. \p Ani layagola ibugua lalu, Lawai haga-o e̱ langi, lene. \p \v 41 Yasuhanda lalu, Agali kirali henego labome agali mbiranaga muni dano ho hene. Agali mendegome muni handari duria (500) dano halu mendegome pira duria (50) dano halu bini. \v 42 Libu kirabalime muni yadai nabibeheyagola muni dano helo miaga biagome libuhondo, Muni yadai bulene nawidago wahadaba, lene. Ani binigo agali agome dano helo miaga biagohondo turu timbuniore holebirabe, lene. \p \v 43 Ani layagola Saimonohanda ladai bialu lalu, Muni dewa miyagome bada, lene. \p Ani layagola Yasuhanda lalu, Tigatiga lari, lene. \v 44 Ani lowa ibu beregedowa wali biago de handalu Saimonohondo lalu, Wali ogo hendedebe. I̱na í̠ andaga ibirugola i̱naga ge wayawaya buliya í̠na iba nangiri. Wali ogome i̱naga ge ibunaga de ibame damilalu mandarime domayagoni.\x + \xo 7.44 \xt Pig 18.4\x* \v 45 I̱ ibirugola í̠na turu howa, Ibiribe, lalu gi tigali nabiri. Wali ogome i̱ ibirugola howa ibugua i̱naga geni nu̱nu̱ laabo halu bedagoni. \v 46 Í̠na olibe lininaga weli i̱ haguaneni odo wuliya nangiri. Wali ogome i̱naga geni weli baya taraore nga te̱le̱me odo ha̱i̱ haya.\x + \xo 7.46 \xt Iba 23.5\x* \v 47 Anigo i̱na í̠hondo larogo ibugua i̱hondo gubalini taraore howa biyagome ibunaga ko dewa bu birayago domo wahaya lalu walia haya. Anigo mbirali gubalini emene hayagome ibunaga ko emene biyago domaya lalu walia haga, lene.\x + \xo 7.47 \xt 1 Ti 1.14\x* \p \v 48 Ani lowa Yasuhanda wali biagohondo lalu, Í̠na ko biriru domo wahaya, lene.\x + \xo 7.48 \xt Md 9.2, Mg 2.5, Lg 5.20-21\x* \p \v 49 Ani layagola maru tomo nalu biru wiarume tini miniha mitangi bialu lalu, Ko domo wahaga ogoni ibu aidabe lomanda bialu berene.\x + \xo 7.49 \xt Md 9.3, Mg 2.7\x* \p \v 50 Ani mandabu bereagola Yasuhanda wali biagohondo lalu, Í̠na Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wu birarigome í̠ pele ngiyago mo palia holene karulo yalu pu, lene.\x + \xo 7.50 \xt Md 9.22, Mg 5.34, 10.52, Lg 8.48, 17.19, 18.42\x* \c 8 \s1 Wali marume Yasu talima penego ogo \p \v 1 Emene halu Yasu ibu tano emenebi timbunibi wiaruha ibaga bialu howa Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagonaga Bi Mana Debene lamima pene. Piyagola ibunaga talima piaga homberiali (12) biaru ibu talima piyadagua\x + \xo 8.1 \xt Lg 4.43\x* \v 2 wali marubi pene. Wali biaru ti dama daragahe bereariabi warago bo wiariabi Yasuhanda mo bayale heneru ibu piyadagua pene. Magadala wali mbira mini Meri winigo abale ibu dama karia daraga hearia Yasuhanda wara tagi henego ibubi\x + \xo 8.2 \xt Md 27.55-56, Mg 15.40-41, 16.9, Lg 23.49\x* \v 3 wali mende Yoanabi ibu agalini Tusa ibugua Kini Herodonaga haru haga henego wali tebone Susanabi wali marubi Yasu piyadagua pialu howa tigua munibi tomobi wiyagome Yasubi ibunaga talima piaga biarubi biamogo bima pene. \s1 Bi yobage lowa tomo egene polama pene lenego ogo \r (Madiu 13.1-9, Maga 4.1-9) \p \v 4 Wali agali dewaoreme tano dewa wiagoria howa ala íbu maha íbu bigi bialu Yasu heagoria ngoai hene. Ngoai ho birai heagola Yasuhanda tihondo bi yobage lowa lamialu lalu, \p \v 5 Agali mbirame ladi ale mini widi egene mabuni ba a̱i̱ na̱i̱ bima pene. Ba a̱i̱ na̱i̱ bima piyagola howa egene maru hariga teneni ibira hayagola wali agalime hengedo mbalapu wiaria egame ibuwa mo nai hene.\x + \xo 8.5 \xt Md 13.3, Mg 4.3\x* \v 6 Egene maru ege to̱le̱ dindi emene mbaliahe wiagoriani ibira halu anda howa dindiha gomba naheyagola gau lene. \v 7 Egene maru ira anihe gandula anda hene wiagoria ibira hayaru ani heba mandagi anda hamaga howa ho gengedalu oge hayagola lini nadabehe hene. \v 8 Egene maru dindi bayale wiagoriani ibira hayaru anda halu irane hangu hangume lini pira pira (100) dene, lene. Yasuhanda lamaro bialu lalu, Tí hale kamiyagua nde hale halimu, lene. \s1 Bi yobage lolene irane winini lenego ogo \r (Madiu 13.10-17, Maga 4.10-12) \p \v 9 Ibunaga talima piaga biarume Yasuhondo lalu, Bi yobage larigoni irane langi, lene. \v 10 Ani layagola Yasuhanda tihondo ladai bialu lalu, Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagonaga manda bulene ala pani nahe ngelenego tíni manda bilimulonaga ngiya. Anigo maruhondo bi yobage lalu lamulebirago tigua deme handara tiraga galone handa walia naholebira. Haleme hale hara tiraga minime manda nabulebira.\x + \xo 8.10 \xt Ais 6.9-10, Mg 4.12\x* \s1 Bi yobage lenegonaga lone garealo minigo ogo \r (Madiu 13.18-23, Maga 4.13-20) \p \v 11 Bi yobage ogoninaga galone ogo. Ngode Datagaliwabenaga bi mana tomo egene ale nga.\x + \xo 8.11 \xt Hi 4.12, 1 Pi 1.23\x* \v 12 Wali agali bi mana hale hararu ti tomo egene harigani ibira hayago ale ka. Hale howa ti yu tiga nabilobi pele mulene nayilobi dama Heyolabeme tiha howa mo yalu piaga. \v 13 Tomo egene ege to̱le̱ dindi mbaliaheni ibira hayago ale wali agali marume bi mana abale hale howa turu halu mo yai haga. Ani buwa tinaga bu habaneha anda puabo habe nahedagola ti tigi mbira hangu yu tiga bu howa kome ba handaragola wahalu piaga. \v 14 Tomo egene dindi ani pini gandula anda hene wiagoria ibira hayago ale wali agali marume bi mana hale howa mini tumutumu wu holenebi homogo holenebi dindini howa mo turu holenebi mana urunime bi mana tiha mo yayago ho gengedalu oge haragola lini boga nabiaga. \v 15 Tomo egene dindi bayaleni ibira howa lini dewa dayago ale wali agalime bi mana hale howa mini bayale wialu tinaga bu miniha yu tiga biaabo halu yu ununu lalu howa tiha lini dewa daga ka, lene. \s1 Lamu hale te ogo \r (Maga 4.21-25) \p \v 16 Ani lowa Yasuhanda lalu, Mbiralime lamu hale delowa ndisime wia dambi nahaga paliagane dagia andanehabi nawiaga. Ibugua wali agalime tamuha anda ibalu hendelo lowa dagia daligani wiaga ka.\x + \xo 8.16 \xt Md 5.15, Lg 11.33\x* \p \v 17 Mbirale wia do kago mo pani halu mbirale yi ho ngago handa walia howa mo pani ho ngelolebira.\x + \xo 8.17 \xt Md 10.26, Lg 12.2\x* \p \v 18 Anigo tí bayuwa hale howa hondo holene nga. Mbiralime mbirale mbira yu kagohondo Ngode Datagaliwabehanda dewa mo tago halu mulebira. Mendealime mbirale mbira nayi howa emeneore yidogoni karulape dege yidolo mitangi birago ogoni Ngode Datagaliwabehanda yamulebira, lene.\x + \xo 8.18 \xt Md 13.12, 25.29, Lg 19.26\x* \s1 Yasu ai̱ya hamenerunaga te ngago ogo \r (Madiu 12.46-50, Maga 3.31-35) \p \v 19 Yasuhanda bi ani lalu hearia ibu aíya hameneru ibalu hearia wali agalime ho gengeda tago buwa heagola ti ibu heagoria ha para nahabehe hene. \v 20 Ani bu hearia mbirali heagome Yasuhondo lalu. Í̠ ai̱ya hameneru o tagirani howa í̠ mo bila hole ka, lene. \p \v 21 Ani layagola Yasuhanda ti bibahende berearuhondo lalu, Ngode Datagaliwabenaga bi mana hale howa yu tiga bialu karu ti i̱ ai̱ya hameneru uruni, lene.\x + \xo 8.21 \xt Lg 6.47, 11.28, Yo 14.21\x* \s1 Yasuhanda puyabu ibalahondo bi lenego ogo \r (Madiu 8.23-27, Maga 4.35-41) \p \v 22 Horo mbiru Yasu ibunaga talima piaga biaru heba iba taluni anda pu biruwa ibugua tihondo lalu, Iba kuyama timbuni o bedago domalu ange edeyagi ma, layagola ti ani pialu hene. \v 23 Ti iba talu yalu pialu howa Yasu ibu talu guaneha palia hondo hene. Palia hondo hearia puyabu hongo howa pu layagola iba yaribu timbuniore bialu talu guaneha iba anda ibalu ibame nai hole bini.\x + \xo 8.23 \xt Md 8.24, Mg 4.37\x* \v 24 Ani biyagola ibunaga talima piaga biarume Yasu palearia puwa ibu mo barila halu lalu, Anduane-o Anduane-o, ina homai haramago nahende palia hondo kebe, lene.\x + \xo 8.24 \xt Md 8.25, Mg 4.38\x* \p Ani layagola Yasuhanda heyuwa puyabuhondobi iba yaribu biyagohondobi bi layagola iba yaribu nabi puyabubi pu nale nimu lowa bayaleore wini. \v 25 Ani biyagola ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, Tínaga mini mbiraore wirimigo agoha ngabe, lene. \p Ani layagola howa ti mogo lowa gi howa tini minime laga laga bialu lalu, Ibugua puyabuhondobi iba yaribu biragohondobi bi laragola hale halu ema nabiagadago agali ogoni ibu aidabe, lene. \s1 Yasuhanda agali mbiraha dama daraga ho hearia wara tagi henego ogo \r (Madiu 8.28-34, Maga 5.1-20) \p \v 26 Ani bialu Yasubi ibunaga talima piaga biarubi iba talu yalu Galili iba kuyama domalu Gerasa anda pene. \v 27 Yasu ibu iba angeni ge ha ade halu hearia agali mbira dama dewa daragahe heago lola hene. Agali ogoni ala howa aga nabi pialu andaga napale homali egeanda wiaruha hangu paliaga hene. \v 28 Ibugua Yasu de hondowa ga̱ dalimu lowa Yasunaga geha birape howa hongo howa lalu, Ngode Datagaliwabe Daligaorene Daliga Kagonaga Igini Yasu-o i̱hondo agi bule ibiribe. I̱hondo pani nangibe, lene. \v 29 Ibugua bi ogoni lenedagoni Yasuhanda ibuha dama daraga hearuhondo, Pudaba, layagola lene. Ibu horo bibahendengi ibunaga gi gebi pu senime kabu bu ngagola damame ibuha karulowa pu seni tongo lalu ibu dindi ko wali agali nahaga wiagoha haru piaga hene. \p \v 30 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo lalu, Í̠ mini aibe, lene. Ani layagola ibugua ladai bialu lalu, I̱ mini Dewali, lene. Ani lenego irane dama dewa ibuha daraga ho hene. \v 31 Ani layagola dama biarume Yasuhondo hongo howa lalu, Ina dindi uli koha hole pudaba nalabe, lene.\x + \xo 8.31 \xt Mo 9.11\x* \p \v 32 Nogo dewa bare kawareni pi̱a̱ nalu bu hene. Ani bu kago manda buwa dama daraga ho hayarume Yasuhondo hongo howa lalu, Nogo karuha anda pu holoma̱ya pudaba la, lene.\x + \xo 8.32 \xt Md 8.30, Mg 5.11\x* \p Ani layagola Yasuhanda, Tí nogoha hole pudaba, lene. \v 33 Ani layagola dama biarume agali biago helalu nogo hayaruha anda pene. Anda piyagola nogo bibahende hayaru bareni dalipebe bialu dai lo yalu pialu iba timbuni bereagoha anda piai hayagola ibame nogo biaru nai hene. \p \v 34 Ibame nogo ani nai hayagola nogo haru haga hearume handalu gerai lalu pialu tanohabi dindi anda bu wiaruhabi lopebe bima pene. \v 35 O layago hale howa wali agali bu hearume agi biyadabe hondole pene. Ti Yasu hearia ibuwa tigua agali ala dama dewa daraga hayaru tagira piai hayagobi agali biago ibu mini bayale wia dai biyagobi aga biyagobi ibu Yasu geha berearia hondowa ti bibahendeme gi hai hene. \v 36 Maru handayarume wali agali íbu hearu hale helo, Au bialu dama wara tagi haya, lalu lamiya. \v 37 Wali agali dindi ogoniha hearu bibahendeme gi hai howa Yasuhondo lalu, Í̠ oali nahe wahalu pu, lene. Ani laya handala Yasu ibu iba taluni biralu pole biyagola \v 38 agali ala dama dewa daraga hene wara tagi hayagome Yasuhondo hongo howa lalu, Í̠ poredagua mba, lene. \p Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, \v 39 Í̠ andaga dai buwa Ngode Datagaliwabehanda í̠hondo biyago lamule pobe, lene. \p Ani layagola agali biagome tanoha pialu howa Yasuhanda ibuhondo biyago te lamima pene. \s1 Yairasa wanebi wali Yasunaga agani ela hayagobi te ogo \r (Madiu 9.18-26, Maga 5.21-43) \p \v 40 Ani buwa Yasu ibu iba ange edeyagi lone doma dai bialu heagola wali agali bibahendeme ibu ibilo hondo hearia ibiyago hondowa tigua, Yasu íbu, lai hene. \v 41-42 Ani bu hearia agali mbira mini Yairasa ibu \w ngoai\w* hagane andaha hondo hagane henego ibini. Ibuwa ibugua Yasu heagoria birape howa lalu, I̱ wane mbiraore mali pira mbirani kira (12) hangu berenego ai homarago iya i̱ andaga porabane, lene.\x + \xo 8.41-42 \xt Md 9.18, Mg 5.22\x* \p Yasu ibu piyadagua wali agali dewaore gengeda tago bu yalu pene. \v 43 Ti heba pialu howa wali mbira mali pira mbirani kira (12) warago baabo haga berenego ibubi ti haru pene. Ibugua wia ale bibahende anogoda agalihondo miyagola tigua ibu mo dabi habe naheyagola biraabo hene. \v 44 Ibugua wali agali gengeda tago bu heagoria Yasunaga erembirahayagi ibuwa Yasunaga aga nguinini ela hayagola warago bayago abaleore ereba hai hene.\x + \xo 8.44 \xt Md 9.20, Mg 5.28\x* \v 45 Ani biyagola Yasuhanda lalu, I̱ ela hayago aiwabe, lene. \p Ani layagola wali agali bu hearume, I̱ nabi, I̱ nabi, lai hayagola Pidahanda lalu, Anduane-o í̠ wali agali dewa gengeda tago bu karuni ndobe, lene. \p \v 46 Ani layagola Yasuhanda lalu, Mbiralime i̱ ela hayagola i̱naga hongo tagira piayuagola handaru, lene.\x + \xo 8.46 \xt Mg 5.30, Lg 6.19\x* \v 47 Ani layagola wali biagome ibu handa walia hayada manda bialu ibunaga miniha duru lama Yasu heagoria bira para hene. Wali agali bu hearume wanakuini biruwa lalu, Ogo ale biyane í̠naga agani ela harugola i̱ha warago bo wiaabo hayago abale ereba halu dabi haya, lene. \p \v 48 Ani layagola Yasuhanda wali biagohondo lalu, I̱ wane-o í̠na Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wirigome í̠ mo dabi hayago mo palia holene karulo yalu pu, lene.\x + \xo 8.48 \xt Lg 7.50\x* \p \v 49 Yasuhanda ani lalu hearia \w ngoai\w* hagane andaha hondo hagane biagonaga andaga howa mbiralime bi lama ibalu howa lalu, Yairasa-o í̠ wane biago tongolo miyago ai Lawai haga kago la pugua nabibe, lene. \p \v 50 Ani layagola hale howa Yasuhanda Yairasahondo lalu, Gi nahe Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wiriyagua ibu dabi holebira, lene. \p \v 51 Ani lowa Yasu ibu andaga anda pialu howa maru anda polene hame nale Pida Yone Yamese imaru wandari biago aba ai̱yama ti hangu anda pene. \v 52 Bibahende bu hearume wandari emene biagonaga yiyi lalu dugu bialu hene. Ani bialu heagola Yasuhanda tihondo lalu, Dugu nabidababe. Wandari emene ogoni ibu tongolo mia nabi palia dege bida, lene.\x + \xo 8.52 \xt Lg 7.13, Yo 11.11-13\x* \p \v 53 Ani layagola tigua Yasu hondo oba halu hene. Irane ibu tongolo minigo manda buwa hondo oba hene. \v 54 Ani biyagola Yasuhanda wandari biago gini yamuwa lalu, I̱ wane-o heya, lene.\x + \xo 8.54 \xt Lg 7.14, Yo 11.43\x* \v 55 Ani layaore wandari emene biago buhe̱ ladai bialu heyayagola Yasuhanda tihondo lalu, Ibu mbirale mbira nelo mo midaba, lene. \v 56 Ani layagola wandari emene biago aba ai̱yalame miniha mogo timbuniore lo heagola Yasuhanda libuhondo hongo howa lalu, O birudagoni wali agali mbirali nalamilibu, lene.\x + \xo 8.56 \xt Mg 7.36, Lg 5.14\x* \c 9 \s1 Yasuhanda homberiali (12) biaruhondo, Mana lama purogo ladaba, lenego ogo \r (Madiu 10.5-15, Maga 6.7-13) \p \v 1 Yasuhanda ibunaga talima piaga homberiali (12) biaru olalu, Mo ngoai hadaba, lowa tigua dama daragahe karu wara tagi helobi warago tara tara bo ngaru mo dabi helobi ibugua tihondo hongo holene mini.\x + \xo 9.1 \xt Md 10.1, Mg 3.13-15\x* \v 2 Ani buwa Yasuhanda lalu, Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagonaga bi mana lamima pialu howa warago bo ngaru mo dabi hole pilimu, lene. \v 3 Bi ogoni nale howa ala Yasuhanda tihondo lalu, Pialu howa mbirale nayi pilimu. Halimbubi muni ngi lowa hanagane nubi tomobi munibi tingiliya hunianebi nayiore pialu halimu.\x + \xo 9.3 \xt Lg 10.4-11\x* \v 4 Mbirame tíhondo, Palimi̱ya ibidaba, larago andaga haabo halu polene tu haragola pilimu.\x + \xo 9.4 \xt Md 10.11, Mg 6.10\x* \v 5 Tí poramigoha mbiralime tíhondo, Palimi̱ya ibidaba, naleyagua tigua biyagoni walia hole tínaga geni abalu para kago taulo wahalu pilimu, lene.\x + \xo 9.5 \xt Md 10.14, Mg 6.11, Ab 13.51\x* \p \v 6 Ani laya handala ibunaga talima piaga biarume tagira pialu Bi Mana Debene dindi bibahende wiaruha lamigi bima pialu howa warago bo wiaru mo dabi haga bima purogo lene.\x + \xo 9.6 \xt Mg 6.12\x* \s1 Herodo ibu mini burugulo henego ogo \r (Madiu 14.1-12, Maga 6.14-29) \p \v 7 Galili wali agali handame haga Herodo ibugua mbirale tara tara biayuago hale howa ibu mini burugulo hene. Irane wali agali marume lalu, Baboraya biaga Yone lone heyu daibu ka, lalu\x + \xo 9.7 \xt Md 16.14, Mg 8.28, Lg 9.19\x* \v 8 marume Elaya ibu lone ha pani ho ka, lalu marume, Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga mbiraligo lone heyu daibu ka, lalu lagalaga biyagola Herodo ibu mini burugulo hene. \v 9 Mini burugulo howa lalu, Yonenaga ma puguadaba, larugodago áyu mbirale tara tara biaruago agali aiwa biaruabe, lowa ibugua Yasu hondole henge tai bialu hene.\x + \xo 9.9 \xt Lg 23.8\x* \s1 Wali agali dewaoreme tomo no karula penego ogo \r (Madiu 14.13-21, Maga 6.30-44, Yone 6.1-14) \p \v 10 \w Abosolo\w* homberiali (12) biarume dai buwa tini bialu hayaru bibahende Yasuhondo lamiai hene. Ani lamiyagola Yasuhanda ti haru pialu tini hangu hole tano mbira mini Bedesaida pene. \v 11 Ti ani piyago hale howa wali agali bu hearume ti piyadagua haruru mama pene. Haruru mama ibiyagola Yasuhanda, Tí ibidaba, lowa Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagonaga mana lamialu howa warago bo wiarubi mo dabi halu hene. \p \v 12 Ni gai lole biyagola ibunaga talima piaga homberiali (12) biarume ibu hearia ibuwa lalu, Wali agali bu karu ogoria tomo nalu paluene henge nawidago tano emene ngaruhabi mabu anda bu karuhabi tai bima purogo lelo pudaba la, lene.\x + \xo 9.12 \xt Md 14.15, Mg 6.35-36, Yo 6.5\x* \p \v 13 Ani layagola Yasuhanda tihondo lalu, Ti tomo nelo tínime midaba, lene. \p Ani layagola tigua ladai bialu lalu, Mberedi duria wena kira lowa hangu henedama. Wali agali bibahende bu karunaga tomo yolo bu poloma̱ya hameledebe, lene. \v 14 Tigua ani layago irane agali dewaore daosini duria (5,000) agima hene. \p Yasuhanda ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, Wali agali bu karuni berelo pira duria (50) dege dege bira dugu bigi bilo biradaba ladaba, lene. \p \v 15 Ani layadagua talima piaga biarume biai hayagola \v 16 Yasuhanda mberedi duria biarubi wena kira biago labobi mo yuwa hariha handa daga halu Ngode Datagaliwabehondo turu halu ka̱i̱ lowa mberedi gaibu baga buwa ibunaga talima piaga biaruhondo mialu, Wali agali biru ngaru talebu midaba, lene. \v 17 Ani layadagua biyagola ti bibahende bu hearume no karula pialu ibira hayago ibunaga talima piaga biarume nu homberia hono to̱lai hene. \s1 Pidahanda, \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigo í̠ore íbu kegoni, lenego ogo \r (Madiu 16.13-19, Maga 8.27-29) \p \v 18 Horo mbiru Yasu ibu hangu howa Ngode Datagaliwabela bi lalu hearia ibunaga talima piaga biaru ibini. Ibiyagola ibugua tihondo lalu, Wali agali bu karume i̱ ai ka lalu kabe, lene.\x + \xo 9.18 \xt Md 16.13, Mg 8.27\x* \p \v 19 Ani layagola tigua ladai bialu lalu, Marume lalu, Í̠ baboraya biaga Yone kegoni, lalu marume, Í̠ Elaya kegoni, lalu marume, Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga bambali henego lone heyu daibu kegoni, lalu ka, lene.\x + \xo 9.19 \xt Md 14.1-2, Mg 6.14-15, Lg 9.7-8\x* \p \v 20 Ani ladai biyagola ibugua tihondo ladai bialu lalu, Tígua nde i̱ ai ka lalu kamibe, lene.\x + \xo 9.20 \xt Md 16.15-16, Mg 8.29, Yo 6.68-69\x* \p Ani layagola Pidahanda ladai bialu lalu, Ngode Datagaliwabenaga \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigo í̠ore íbu kegoni, lene. \s1 Yasuhanda ibuni tandaga nalu homolenenaga te lenego ogo \r (Madiu 16.20-28, Maga 8.30–9.1) \p \v 21 Ani layagola Yasuhanda tihondo hongo howa lalu, Mbirali nalamilimu, lene. \v 22 Ani lowa ibugua tihondo lone lalu, Agali Hole Ibiyago tandaga timbuni nalu \w agali\w* ala hene miniwi karubi \w loma\w* binigo mo miaga haguane karubi \w Mana\w* lowinigo lawai haga karubi tigua ibu hame nale howa homelo bolebira. Ani biragola howa horo kiru howa tebonengi Ngode Datagaliwabehanda ibu mo heya holebira, lene.\x + \xo 9.22 \xt Md 16.21, 17.22, Mg 8.31, 9.31, Lg 9.44, 18.32-33\x* \p \v 23 Ani lowa ibugua ti bibahendehondo lalu, Mbiralime i̱ porodagua ibua ho kayagua ibuni hame ledago mitangi nabi horo bibahendengi ibuninaga ira banga yalu i̱ talima ibulene nga.\x + \xo 9.23 \xt Md 10.38, 16.24, Mg 8.34, Lg 14.27\x* \v 24 Ogoninaga mbiralime ibuninaga holene mo tene hayagua nde holene ogoni ereba hai holebira. Anigo mbiralime ibuninaga holene wahai halu i̱ mo tene hayagua ogoni ibu holene gahenge yu holebira.\x + \xo 9.24 \xt Md 10.39, Lg 17.33, Yo 12.25\x* \v 25 Mbiralime dindi bibahendeni ngaru mo tene ho kaore ibuninaga holene maro biyagua ibu biamogo bulebirabe. Biamogo nabulebiraore.\x + \xo 9.25 \xt Md 16.26, Mg 8.36\x* \v 26 Mbiralime i̱ minibi i̱naga bi manabi lamulene taga hayagua Agali Hole Ibiyago ibunaga wá holene taraorebi ibu Abanaga wá holene taraorebi dahuliyali loma bia henerunaga wá holene taraorebi heba dai birangi ibugua nde o biago hondowa taga holebira.\x + \xo 9.26 \xt Md 10.33, Mg 8.38, Lg 12.9, 2 Ti 2.12\x* \v 27 I̱na tíhondo heneneore larogo maru áyu ogoria karu nahome kaore Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria de hondolebira, lene. \s1 Yasu mo tara ho hearia ti de hendenego ogo \r (Madiu 17.1-8, Maga 9.2-8) \p \v 28 Yasuhanda bi ogoni lai ho howa horo karu agima howa Pida Yone Yamese imaru haru halu dindi hombene wiagoria iraga halu Ngode Datagaliwabela bi lole pene.\x + \xo 9.28 \xt 2 Pi 1.17-18\x* \v 29 Ibugua Ngode Datagaliwabela bi lalu hearia Yasunaga dengui mo tara howa aga biagobi demborere bialu peleore hene. \v 30 Ani biyagola agali kira ibu heba te lalu hene. Agali kira hayago labo Mosese Elayalame \v 31 dahuliya andaganaga wá taraore holene karulo howa Ngode Datagaliwabenaga galone bulene bumaro bule Yarusalemeni howa Yasu ibu abale homolebiragonaga te Yasu heba lalu hene.\x + \xo 9.31 \xt Md 17.3, 17.9, Mg 9.4, 9.9, Lg 9.22, 13.33\x* \v 32 Pidabi agali kirali ibu heba hayago labobi palia hondo howa de ngala howa tigua Yasu ibu wá taraore holene karulo howa agali kirali ibu heba mandagi hearia de hendene.\x + \xo 9.32 \xt Md 17.2-3, Mg 9.2-4, Yo 1.14, 2 Pi 1.16-18\x* \v 33 Agali kira biago labo Yasu helalu pialu hearia Pidahanda Yasuhondo lalu, Anduane-o ina ogoria kamagoni bayaledago. Iname anda nemanda mbira í̠naga bialu mende Mosesenaga tebone Elayanaga lowa bia harama, lene. Pida ibu bi ogo ale laro nale bame lope hene. \p \v 34 Ibu bi lalu heaore beraliba mbira ibiyagome ti gumba hayagola talima piaga tebirali biarume gi hene. \v 35 Beralibaha howa bi lowa lalu, I̱ Igini i̱ni dabo heledogo ogoni. Ibugua bi larago hale halimu, lene.\x + \xo 9.35 \xt Ais 42.1, Md 3.17, 12.18, 17.5, Mg 1.11, 9.7, Lg 3.22\x* \p \v 36 Bi ogoni lai hayagola Yasu ibuni hangu hearia hendene. Talima piaga tebirali biarume o handayagoni horo uruningi maruhondo nalami ti bi nale hene. \s1 Yasuhanda igiri mbiraha dama daraga hearia wara tagi henego ogo \r (Madiu 17.14-18, Maga 9.14-27) \p \v 37 Horo mendengi Yasubi ibu talima piaga tebirali hayarubi ti bareni dalialu hearia wali agali dewali bu yalu ibuwa Yasu lola hene. \v 38 Wali agali bu heagoha howa agali mbirame laraga halu lalu, Lawai haga-o i̱ igini mbiraore ogoni hangugo í̠na dara howa de handa. \v 39 Damame ga̱ lalu ibu mo para howa biango bibi bia halu ne harigaha hangiau puda haea bialu mo tandaga haabo halu abale yu pe nahaga. \v 40 Ani biaabo hayagola í̠naga talima piaga biaruhondo, Wara tagi hadaba, larugola tigua wara tagi habe nahe haya, lene. \v 41 Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Wali agali tí Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore nawi howa mini pu tara ho haabo kamigoni. I̱na tí kamiruha horo agiru haabo holiyadabe. I̱na tí heba howa horo agiru tínaga genda yu haabo holiyadabe, lene. Ani lowa agali biagohondo lalu, Í̠naga igini ogoria haru íbu, lene. \p \v 42 Igiri biago haru ibalu hearia damame igiri biago dindini mo para howa biango bibi bia hene. Ani biyagola Yasuhanda dama biagohondo lalu, Tagira pu, layagola igiri biago bayale hayagola ibu abahondo, Í̠ igini ebere ibirago, lene. \v 43 Ani biyagola wali agali bibahende bu hearume Ngode Datagaliwabenaga hongo hondowa mogo lai ho hene. \s1 Yasuhanda ibuni homolenenaga te halu mende lenego ogo \r (Madiu 17.22-23, Maga 9.30-32) \p Wali agali bu hearume Yasuhanda biyagonaga mogo dege lo heagola Yasu ibugua ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, \v 44 Bi mbira o langerogoore embeda nahalimu. Marume Agali Hole Ibiyago minuwa agali hongo yu karuhondo mulebira, lene.\x + \xo 9.44 \xt Md 16.21, 17.22, Mg 8.31, 9.31, Lg 9.22, 18.32-33\x* \v 45 Ani layagola talima piaga biarume irane ogo alenaga laralo manda nabi hene. Ti manda nabilo lamia nabi ya do ho hayagola tigua ibuhondo hale hodai bulene giho hene.\x + \xo 9.45 \xt Mg 9.32, Lg 2.50, 18.34\x* \s1 Bolangua ho kago aibe lenego ogo \r (Madiu 18.1-5, Maga 9.33-37) \p \v 46 Ibunaga talima piaga biarume tini dege dege lalu, Bolangua howa duniniore ai ibu kabe, lowa lai lalu hene.\x + \xo 9.46 \xt Lg 22.24\x* \v 47 Yasuhanda tinaga miniha mitangibu heago manda buwa ibugua igiri emene mbira heago ibu adogeha helowa \v 48 tihondo lalu, Mbiralime i̱naga minini howa igiri emene ogobigohondo, I̱la habiya íbu, layagua i̱hondobi, I̱la habiya íbu, lara. Ani buwa mbiralime i̱hondo, I̱la habiya íbu, layagua i̱hondo, Pu, layagohondobi, I̱la habiya íbu, lara. Ogoninaga mbirali tí kamigoria howa mo dindi ho kago ibuore bolangua howa duniniore kagoni, lene.\x + \xo 9.48 \xt Md 10.40, 23.11-12, Mg 9.37, Lg 10.16, Yo 12.44, 13.20\x* \s1 Tí baba waitigi ndo karu tí aria ka, lenego ogo \r (Maga 9.38-40) \p \v 49 Ani layagola Yonehanda lalu, Anduane-o agali mbirame í̠naga minini howa dama daraga hearu wara tagi halu hearia iname hondowa, Nabi waha, lamirima. Irane agali ogoni ibu ina aria ndoyanenaga lamirima, lene.\x + \xo 9.49 \xt Dag 11.28, Mg 9.38\x* \p \v 50 Ani layagola Yasuhanda Yonehondobi talima piaga maru hearuhondobi lalu, Ibugua ani biragola, Nabibe, lole manda nabilimu. Mbirali tí baba waitigi ndo kago tí aria ka, lene.\x + \xo 9.50 \xt Md 12.30, Lg 11.23\x* \s1 Samaria wali agalime Yasu ibilo hame nale henego ogo \p \v 51 Yasu ibu dahuliya andaga iraga halu polene horo kaware ha para hayagola ibuni manda bialu Yarusaleme pole pialu hene.\x + \xo 9.51 \xt Mg 10.32, 16.19\x* \v 52 Pialu howa ibugua Samaria dindini marume mbirale mbirale manda manda bialu helonaga, Lama bamba hadaba, lene. \v 53 Anigo wali agali amugoniha hearume ibu Yarusaleme puabo holeyagola ti hearia ibilo hame nale hene.\x + \xo 9.53 \xt Yo 4.9\x* \v 54 Ani biyago hondowa talima piaga biagolabo Yamese Yonelame lalu, Anduane Homogo-o wali agali uruni irame ti dai helo iyame hariha howa ira hungu ibiraha larababe, lene.\x + \xo 9.54 \xt 2 Kin 1.9-16\x* \p \v 55 Ani layagola Yasuhanda beregedowa libu talini. \v 56 Ani lalu bialu Yasubi ibunaga talima piaga biarubi dindi mendehayagi pene. \s1 Yasu piyadagua haruru poa ho heneru ogo \r (Madiu 8.19-22) \p \v 57 Ti harigani pole pialu howa agali mbirame Yasuhondo lalu, Í̠ poregoha i̱na talima ibaga bulebero, lene. \p \v 58 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo ladai bialu lalu, Biango dudu ale karu dindi hau̱ha paliaga ega bedaru tinaga andaha paliaga Agali Hole Ibiyago ibu ha̱lo paluene henge nawi, lene. \p \v 59 Ani lowa Yasuhanda agali mendehondo lalu, I̱ porodagua talima ibabe, lene. \p Ani layagola agali biagome lalu, Anduane-o i̱ aba ala hora hole dai berogo, lene. \p \v 60 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo ladai bialu lalu, Homene karu tinaga homene tinime hora holene ngago. Í̠na Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagonaga mana lamule pu, lene. \p \v 61 Ani layagola agali mendeme Yasuhondo lalu, Anduane-o í̠ talima ibuliya i̱ damenehondo, Tí hondo halimu, ala lo porogo, lene.\x + \xo 9.61 \xt 1 Kin 19.20\x* \p \v 62 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo lalu, Mbirali ibugua dindi aliagame dindi alialu howa erembirahayagi handa dai biaabo hayagua ogoni ibu Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagonaga galone nabulene holebira. \c 10 \s1 Yasuhanda agali pira kariani kirahondo (72), Pudaba, lenego ogo \p \v 1 Ani lowa Anduane Homogohanda agali pira kariani kira (72) dabalu ibu dindi polebiragoha, Tí bamba halu kirali kirali pugu pugu bidaba, lowa\x + \xo 10.1 \xt Md 10.1, Mg 6.7\x* \v 2 ibugua tihondo lalu, Mabuni tomo dewaore ngago wali agalime tomo bialu mo mogo bulene ndia ka. Tomo mo mogo biagane maru ibilelo mabu anduanehondo bi lamulene nga.\x + \xo 10.2 \xt Md 9.37-38, Yo 4.35, 2 Te 3.1\x* \v 3 I̱na tí nogo sibi igini ale kamiru biango dudu ale kagoria pudaba laro.\x + \xo 10.3 \xt Md 10.16\x* \v 4 Pialu howa muni pauyibi muni ngi lowa hanagane nubi ge ge subi nayi pilimu. Pialu howa harigani wa̱e̱a na̱e̱a nabi bola balu pilimu.\x + \xo 10.4 \xt 2 Kin 4.29\x*\x + \xo 10.4 \xt Md 10.7-14, Mg 6.8-11, Lg 9.3-5\x* \v 5 Anda mbiraha anda poramigo pialu howa ala bi lalu, Anda ogoniha mo palia holene helo, lalimu. \v 6 Ogoriani kago mbirame mo palia holene hamelo heayagua tígua anda ogoniha mo palia holene helo larimigo ibu yu helo milimu. Ogoriani kago mbirame mo palia holene hame nale heayagua tígua mo palia holene helo larimigo tíni yadai bilimu. \v 7 Ani buwa tigua ngira ale iba nalu hina nalubi anda mbiraore paleremigoria palu haabo halimu. Biabe biagame yolo nolene ngago. Anda mendeha palia anda anda nabilimu.\x + \xo 10.7 \xt Md 10.10-11, 1 Ko 9.14, 10.27, 1 Ti 5.18\x* \v 8 Tano mbira anda poramigola maru karume, Palimi̱ya ibidaba, layagua ogoniha puwa tomo ngirago nalu palilimu.\x + \xo 10.8 \xt 1 Ko 10.27\x* \v 9 Tano ogoniha warago bo ngaru mo dabi halu howa, Ngode Datagaliwabenaga Handame Ho Holene tí kamigoria kaware íbu nga, lalimu. \v 10 Anigo tano mbiraha anda poramigola, Palimi̱ya ibidaba, nalayagua anda haneni hariga pedadagua pu tiga bialu howa lalu,\x + \xo 10.10 \xt Ab 13.51\x* \v 11 Tano ogonaga abalume inanaga geni para hayadago tígua birimigoni walia halu taulo badai bialu porama. Ngode Datagaliwabenaga Handame Ho Holene tí kamigoria kaware íbu ngago manda bilimu, lalimu.\x + \xo 10.11 \xt Md 10.14, Lg 9.5, Ab 18.6\x* \v 12 I̱na tíhondo heneneore larogo Daba Ki Bulene Horo harangi Ngode Datagaliwabehanda dara howa Sodomo wali agalihondo dabaradagua ndo wali agali tano ogoniha karu hongo howaore dabolebira, lene.\x + \xo 10.12 \xt Pig 19.24-28, Md 10.15, 11.24\x* \s1 Tano maruha wali agalime mini mbiraore nawi henego ogo \r (Madiu 11.20-24) \p \v 13 Yasuhanda lalu, Korasini wali agaliru tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago daraho ko. Bedesaida wali agaliru tíbi tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago daraho ko. Tí harimigoha agalime nabiaga ale biyadagua Taia Saidonolaha abale bidale nde ti mini beregedalu ko binigo wahai harima lalu dara howa walia helonaga aga karulo biruwa tinaga dongoneni be mo dugu hirame kaleda, lene.\x + \xo 10.13 \xt Ais 23.1-18, Ese 26.1–28.26, Yol 3.4-8, Amo 1.9-10, Md 11.21-23, Seg 9.2-4\x* \v 14 Daba Ki Bulene Horo harangi Ngode Datagaliwabehanda dara timbuni howa Taia Saidonolanaga wali agalihondo dabaradagua ndo wali agali tano uruniha kamiruhondo hongo howaore dabolebira. \v 15 Tí Kabaniamani kamiru dahuliya togo wialu polenaga tíni yaraga hoa kamibe. Tí heli dindiha minu bape ho helolebira, lene.\x + \xo 10.15 \xt Ais 14.13-15\x* \p \v 16 Ani lowa Yasuhanda ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, Mbirali tínaga bi hale haragome i̱naga bibi hale haragoni. Mbirali tíhondo handabe manga haragome i̱hondobi handabe manga haragoni. Mbirali i̱hondo handabe manga haragome i̱hondo, Pu, layagohondobi handabe manga haragoni, lene.\x + \xo 10.16 \xt Md 10.40, Mg 9.37, Lg 9.48, Yo 5.23, 13.20\x* \s1 Agali pira kariani kira (72) piyaru dai binigo ogo \p \v 17 Agali pira kariani kira (72) piyaru dai bialu howa turu hama dai bini. Dai buwa tigua Yasuhondo lalu, Anduane Homogo-o iname í̠naga minini howa dama daraga hearu, Tagira pudaba, larimagola hale halu tagira piya, lene. \p \v 18 Ani layagola Yasuhanda tihondo ladai bialu lalu, I̱na handalu hewaria dama Heyolabe hari daba ale bialu hariha howa pilope hayago de handaru.\x + \xo 10.18 \xt Yo 12.31, 16.11, Mo 9.1, 12.8-9\x* \v 19 Ai hale hadaba. Tígua puyabi alipiagobi ngago hengedalu pilimulobi dama Heyolabenaga hongo bolangua halimulobi tí mo ko nahelonagabi i̱na tíhondo hongo holene yu halimulo ngirugoni.\x + \xo 10.19 \xt Iba 91.13, Mg 16.18, Ab 28.5\x* \v 20 Anigo damarume tígua bi larimigo hale haragola ku nale howa tínaga mini dahuliya andagani gilibu nga manda buwa ogoninaga kulo halimu, lene.\x + \xo 10.20 \xt Har 32.32, Ais 4.3, Dan 12.1, Md 7.22, Pb 4.3, Hi 12.23, Mo 3.5, 21.27\x* \s1 Yasuhanda turu timbuni henego ogo \r (Madiu 11.25-27, 13.16-17) \p \v 21 Horo ogoningi Ngode Datagaliwabe Dinini ibugua turu holene Yasuha to̱lai hayagola Yasuhanda turu ho howa lalu, Aba-o hari daliganagabi dindinagabi Anduane Homogo í̠ kegoni. Dindi mana manda bu karubi mini gigabiwi karubi tihondo walia nahe harigo dindi mana manda nabi karuhondo í̠naga mana tara walia harigonaga turu halu ka̱i̱ laro. Anigo i̱ Aba í̠ni bule hame lededagua birida. \p \v 22 Anigo i̱ Abahanda mbirale bibahende i̱hondo ngiai haya. Bibahendeoreme Igini ibu ogo kalo manda nabi Aba ibuni hangu manda bu ka. Bibahendeoreme Aba ibu ogo kalo manda nabi Igini ibuni hangu mandabu ka. Igini ibugua ibu Aba walia hoa biragohondo walia haragola tigua Aba ogooreda lowa mandabu holebira, lene.\x + \xo 10.22 \xt Md 28.18, Yo 1.18, 3.35, 10.15, 17.2\x* \p \v 23 Ani lowa Yasuhanda beregedowa talima piaga biaru ti hanguhondo lalu, Mbirale biyaru de handaramigo turu timbuniore haramine.\x + \xo 10.23 \xt Md 13.16-17\x* \v 24 I̱na tí langerogo Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga dewa henerumebi kini dewa henerumebi tígua de handaramigo hondoa howa nahandabehe hene. Mana tígua hale haramigo hale hoa howa hale nahe hene, lene.\x + \xo 10.24 \xt 1 Pi 1.10\x* \s1 Bi yobage lowa Samaria agalime binigo te lenego ogo \p \v 25 \w Mana\w* lowinigo lawai haga mbirame Yasu mo hondo habehedabe hondole ibini. Ibuwa lalu, Lawai haga-o i̱na haabobo holene yule agi buabe, lene.\x + \xo 10.25 \xt Md 19.16, Lg 18.18\x*\x + \xo 10.25 \xt Md 22.35-40, Mg 12.28-34\x* \p \v 26 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo ladai bialu lalu, Anduane Homogonaga \w mbugani\w* bi agi lo wiabe. Bi lo ngadagua handalu agua manda birilibe, lene. \p \v 27 Ani layagola agali biagome ladai bialu lalu, Í̠na Anduane Homogo í̠naga Ngode Datagaliwabe kago í̠naga gubalinimebi minimebi hongomebi mandamebi gubalini ho habe. Ani buwa í̠ni gubalini harilidagua maru karu ta nabi gubalini ho habe lo wia, lene.\x + \xo 10.27 \xt LBM 19.18, Man 6.5\x* \p \v 28 Ani ladai biyagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Í̠na tigatiga larigo ogonidagua bialu hariyagua haabobo holene ngago yu holebere, lene.\x + \xo 10.28 \xt LBM 18.5, Neh 9.29, Ese 20.11-13, Lm 10.5, Ga 3.12\x* \p \v 29 Ani layagola Mana lowinigo lawai haga biagome i̱na birugo bayale biru lolenaga Yasuhondo lalu, Maru ta nabi i̱na nenege hinulene ti ai haruabe, lene.\x + \xo 10.29 \xt Lg 16.15\x* \p \v 30 Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Horo mbiru agali mbira Yarusaleme howa Yarigo pole dalipe halu pene. Pialu hearia pageali marume ibu de handalu minuwa ibunaga dabudabu yiaru ti gingila mialu ibuni bo mbaulo wahowa tongolo mibehe heagola hariga teneni ngelalu pene. \v 31 Horo ogoningi dege \w loma\w* binigo mo miaga agali mbira hariga ogonidagua dege pole pialu hearia agali homo wiago hondowa ibu hariga balalu bolangua halu pene. \v 32 Ogonidagua dege agali mende \w Libai\w* aguanene henego ibubi pialu hearia agali wiagoria handa hondowa ibu hariga balalu pene. \v 33 Anigo agali tebone Samaria agali hariga ogoniha dege pialu hearia agali biago homo wiago hondowa ibunaga miniha dara timbuniore hene.\x + \xo 10.33 \xt Yo 4.9\x*\x + \xo 10.33 \xt 2 Bit 28.15\x*\fig Samaria agali hariga ogoniha dege pialu hearia agali biago homo wiago hondowa ibunaga miniha dara timbuniore hene.|src="LEAR 53.tif" size="2" ref="(10.33)" \fig* \v 34 Ibugua agali biago wiagoria puwa dere biaruni welibi \w waini\w* ibabi odo wia halu dere biaru huba biai halu ibuninaga nogo dongini mo yalu pialu palu ngoai hagane anda mbira heagoha ngelowa ira to bule mo yalu pene. \v 35 Ani buwa horo mendengi Samaria agali biagome kina kira ale yalu puwa palu \w ngoai\w* hagane anda hondo haga heagohondo mialu howa lalu, Í̠na agali ogo bayuwa hondo habe. I̱ni dai bialu howa í̠na agali ogohondo miridadagua i̱na ani bia holiya ira to bialu habe, laya, lene. \p \v 36 Yasuhanda lamaro bialu lalu, Pagealime agali biago bo waho wiaria í̠ agali tebone agome biyago nenege hinayalo mandabu kebe, lene. \p \v 37 Ani layagola Mana lowinigo lawai haga biagome ladai bialu lalu, Agali tebone dara howa biamogo biyagome nenege hinaya, lene. \p Ani layagola Yasuhanda lalu, O biyadagonidagua í̠na bule pu, lene. \s1 Yasu ibu Mada Merila nenege penego ogo \p \v 38 Yasubi ibunaga talima piaga biarubi ti harigani pole pialu howa tano emene mbira wiagoha anda puwa wali mbira mini Mada berenegome ibu andaga, Ibidaba, lene.\x + \xo 10.38 \xt Yo 11.1\x* \v 39 Ibu hagibuni mende berenego mini Meri ibu Anduane Homogonaga geha bira para howa Yasuhanda mana lawai hayago bayuwa hale ho berene.\x + \xo 10.39 \xt Yo 12.2-3\x* \v 40 Anigo Mada ibu tomo nolene biaru mo manda manda bialu howa miniha genda ho yalu Yasu berearia puwa lalu, Anduane Homogo-o i̱ hangu erekuibi bialu kogo Merihondo í̠ biamogo bule pu la, lene. \p \v 41 Ani layagola Anduane Homogohanda ladai bialu lalu, Mada-o Mada-o mbirale dewa bu ngarunaga mini burugu lowa mini dege dindi ho kego \v 42 mbiraore hangu buru pade Merihanda mbirale ogoni dabayago ibuha yidago yamulene nawi, lene.\x + \xo 10.42 \xt Iba 27.4, Md 6.33\x* \c 11 \s1 Yasuhanda Ngode Datagaliwabehondo bi lolene lawai henego ogo \r (Madiu 6.9-13, 7.7-11) \p \v 1 Horo mbiru Yasu ibu dindi mbiraha Ngode Datagaliwabela bi lalu hene. Ibugua Ngode Datagaliwabela bi lamaro biyagola ibunaga talima piaga mbiragome ibuhondo lalu, Anduane Homogo-o Yonehanda ibunaga talima piaga biaru Ngode Datagaliwabehondo bi lelo lawai hayadagua iname nde ibuhondo bi loloma̱ya í̠na ina lawai ha, lene.\x + \xo 11.1 \xt Lg 5.33\x* \p \v 2 Ani layagola Yasuhanda tihondo lalu, Tígua Ngode Datagaliwabehondo bi lalu howa ogodagua lalimu,\x + \xo 11.2 \xt Md 6.9-13\x* \pi1 Ina Aba \pi1 í̠ mini baya gibiore ngego mo yaraga helobi \pi1 í̠naga Handame Ho Holene ibilobi hamelo ko. \pi1 \v 3 Iname horo bibahendengi tomo nolene buru padamagola ngiaabo habe. \pi1 \v 4 Marume inahondo ko biragola bia dai nabi waharamalidagua \q1 í̠na iname ko birimago domo wahabe. \pi1 Ina kamagoria ba hondolene hongohe nangelabe, \m lalu lene. \p \v 5-6 Ogonidagua lalimu lowa Yasuhanda ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, Tí kamiru mbiralime mbi hanuniore tí nenege andaga puwa ibuhondo lalu, Nenege-o i̱ nenege mbira dindi kaundia mbiraha howa i̱ andaga íbu bedago i̱ tomo nawi hewaria ibiyago mberedi homane tebira ngi, laragola \v 7 í̠ nenege tamuha paliyagome latagi halu lalu, Í̠na i̱ dalima nahabe. Panga payuwa howa i̱ waneigini heba dagiani mandagi padama. Í̠ mbirale mbira ngule heyabe nahe, layagua \v 8 agua buledabe. I̱na tíhondo larogo ogoni tí nenegeore kago manda buwa ibugua heyuwa namo ngiyagua taga nahe donge howa haya halu ngi laabo haramigola heyuwa ngi laramigo ale mo ngulebira, lene.\x + \xo 11.8 \xt Lg 18.1, 18.5\x* \p \v 9 Ani lowa, Tíhondo laro. Ngi, lalimu. Ngi, laramiyagua tígua yu holeberami. Tai bialu halimu. Tai bialu haramiyagua handa walia holeberami. Panga dugua, lalu halimu. Panga dugua, lalu kamigola tíhondo panga dugua holebira.\x + \xo 11.9 \xt Md 7.7, Mg 11.24, Yo 15.7, 1 Yo 3.22\x* \v 10 Ogoninaga bibahendeme, Ngi, lalu karuhondo miragola yulebira. Tai bialu karume handa walia holebira. Panga dugua, lalu karuhondo panga dugua holebira. \v 11 Waneigini aba kamiru tí iginime, Wena ngi, layagua mbiralime nogombi muleberamibe.\x + \xo 11.11 \xt Md 7.9-10\x* \v 12 Be tí iginime, Ega haba ngi, layagua alipiago muleberamibe. \fig ... Tí iginime, Ega haba ngi, layagua alipiago muleberamibe.|src="HK 2D (scorpion enlarged as in H.K. Series 3 page 13).tif" size="1" ref="(11.12)" \fig* \v 13 Tíni ko howa tí waneiginihondo bayale dege mulene manda bu kami. Ogonidagua ndo timbuni bolangua howaore tí Aba dahuliya andaga kagome ibuhondo, Ngode Datagaliwabe Dinini ngi, lalu karuhondo mulebiraore, lene. \s1 Yasu dama Heyolabelanaga te ogo \r (Madiu 12.22-30, Maga 3.20-27) \p \v 14 Agali mbiraha dama daraga ho howa bi labe nahe henego Yasuhanda dama biago wara tagi hayagola agali biagome bi lene. Ani biyagola wali agali dewa bu hearume miniha mogo lai ho hene. \v 15 Anigo wali agali maru hearume lalu, Ogoni dama bibahende karunaga haguane mini Heyolabe hongoni howa dama karu ibugua wara tagi haga ka, lene.\x + \xo 11.15 \xt Md 9.34, 10.25, 12.24\x* \p \v 16 Ani layagola agali maru hearume Yasu mo hondo habehedabe hondolenaga tigua Yasuhondo lalu, Ngode Datagaliwabehanda í̠ hondowa turu ho ka walia hole agalime nabiagane ale mbira hondoloma̱ya bia, lene.\x + \xo 11.16 \xt Md 12.38, 16.1, Mg 8.11\x* \v 17 Ani layagola Yasuhanda tinaga miniha manda bu heagoni manda buwa tihondo lalu, Dindi mbiraoreni howa tale bigi bigi bu howa wai bia a̱i̱ na̱i̱ bigi biyagua lu bia ho wiaabo naholebira. Ogonidagua dege hameigini mbiraore tale bigi bigi bu howa hangu hangu haga haga bu holebira.\x + \xo 11.17 \xt Md 12.25, Mg 3.24, Yo 2.25\x* \v 18 Anigo dama Heyolabeme haru kagoria howa tale bigi bigi bu howa tini wai biyagua bia ho wiaabo agua habehebe. Bi o larogoni tígua i̱hondo dama daraga karu wara tagi holene hongo dama Heyolabeme miya laramigonaga laro. \v 19 Aniyagua dama Heyolabeme i̱na dama maru karu wara tagi holiya hongo ngiyagua tínaga aria karume dama daraga karu wara tagi holene hongo miyadago aiwabe. Tíni aria urunime tí kagua manda birimigo walia haga ka. \v 20 Anigo i̱na Ngode Datagaliwabenaga hongome dama daraga ho karu wara tagi haruli. O berogome Ngode Datagaliwabenaga Handame Ho Holene tí kamigoria abaleore íbu nga lalu walia haragoni.\x + \xo 11.20 \xt Har 8.19\x* \p \v 21 Agali hongoheme wai biagane ale manda manda bu yuwa ibuni andagani mamage haragola ibunaga mbirale ngaru bayale wulebira. \v 22 Anigo agali mbira hongo gibiorehe ibuwa agali biago bo mbera ho ngelalu wai biagane aleni hana ho henego gingila mo yalu puwa agali maru baba talebu ta holebira.\x + \xo 11.22 \xt Kl 2.15\x* \p \v 23 Mbirali i̱ aria ndo kago ibu i̱la waitigi ibuni ho ka. Ani buwa mbirali i̱la mo mogo bulene hame nale kagome waro hila halu bo purogo la haga ka.\x + \xo 11.23 \xt Md 12.30, Mg 9.40, Lg 9.50\x* \s1 Dama mbira lone dai binigo ogo \r (Madiu 12.43-45) \p \v 24 Agali mbiraha dama daraga hayago wara tagi haya handala puwa ibu hole dindi tuhe mbira agiha ngabe hondole dindi bibahendeha tai bialu haga. Tai bialu howa mbira handa walia naheyagua ibuni hangu lo manda bialu lalu, I̱ni andaga biagoriani dai bulebero, lo manda biaga.\x + \xo 11.24 \xt Md 12.43\x* \v 25 Ani lalu ibuni andaga biagoha dai buwa handalu karia bayale gini bu ngaria handa walia haga. \v 26 Hondo wialu lone tagira puwa ibuni emene bayale lowa dama karia koorene ko haru dai bialu anda puwa anda ogoniha haga. Ani buwa dama biarume ibuha karulai haragola agali biago abale ko hayago bayale lowa mani koorene ko holebira, lene.\x + \xo 11.26 \xt Md 12.45, Yo 5.14, Hi 6.4, 2 Pi 2.20\x* \s1 Turu holene henene ogo \p \v 27 Yasuhanda bi ogoni lai hayagola wali agali biru wiaru dombeneha wali mbirame laraga halu lalu, Wali í̠ taba honowa andu miyago ibu turu holene wiarua, lene.\x + \xo 11.27 \xt Lg 1.28, 1.42, 1.48\x* \p \v 28 Ani layagola Yasuhanda la dai bialu lalu, Anidago Ngode Datagaliwabe bi mana hale howa bialu karume turu gibiore holene wiaruagoni, lene.\x + \xo 11.28 \xt Md 7.21, Lg 8.15, 8.21, Ya 1.25\x* \s1 Agalime nabiagane ale bia, lenego ogo \r (Madiu 12.38-42) \p \v 29 Wali agali bu hearume Yasu ho mabu bu heagola ibugua tihondo lalu, Wali agali áyu karume ko dege bialu haabo kago agidabe. Tigua agalime nabiagane ale mbira bia lalu kago ti hendelo mbira bia nabi Yonahondo biyago dege walia henego mitangi bulene nga.\x + \xo 11.29 \xt Md 16.4, Mg 8.12\x* \v 30 Ngode Datagaliwabe bi mana \w latagi\w* haga Yona manane ibuni howa Nineba wali agali hearu hendelo walia ho henedagua Agali Hole Ibiyagome wali agali áyu karume manane hendelo ibuni walia hole íbu ka.\x + \xo 11.30 \xt Yna 1.17, 2.10, 3.4\x* \v 31 Daba Ki Bulene Horo harangi Siba wali agali handame haga kuini wali ibugua wali agali áyu karu baba heyuwa tihondo, Nakarulapeore birimi, lalu hongo howa lolebira. Irane wali ogonime Solomonohanda mini gigabiwi howa bi mana wále lawai hayagola hale hole ibuni dindi kaundiaore howa ibaabo hene. Anigo i̱na tíhondo larogo áyu ogoriani kago ibu Solomono henegobi ndo ibu duniniore ka.\x + \xo 11.31 \xt 1 Kin 10.1-10, 2 Bit 9.1-12\x* \v 32 Daba Ki Bulene Horo harangi Niniba wali agalime wali agali áyu karu baba heyuwa tihondo, Tí nakarulapeore birimi, lalu hongo howa lolebira. Irane ti Yonahanda Ngode Datagaliwabe bi mana lamiyago hale howa mini beregedalu ko bibahende wahai hene. Anigo i̱na tíhondo heneneore larogo áyu ogoriani kago ibu Yona henegobi ndo ibu duniniore ka, lene.\x + \xo 11.32 \xt Yna 3.5\x* \s1 Tingininaga wá holene ogo \r (Madiu 5.15, 6.22-23) \p \v 33 Mbiralime lamu hale delowa do nahaga ndisi timbuni andanehabi nawiaga. Ani nabi wali agali maru tamuha anda ibirarume wá kago de hendelo dagiani ngelaga.\x + \xo 11.33 \xt Md 5.15, Mg 4.21, Lg 8.16\x* \v 34 Tínaga de libu tingininaga lamu ale ka. Tínaga de bayale kagola tínaga tinginiha wá haamehe holebira. Anigo tínaga de ko kagola tínaga tingini arumahe holebira.\x + \xo 11.34 \xt Md 6.22\x* \v 35 Anigo tíha wá kago ereba halu aruma holigo handaramine. \v 36 Tínaga tinginiha wá holeneme to̱lo tagi ho kamiyagua gembone mbirahayagi aruma holene mbira nawi kamiyagua lamu wá taraore de mborerebi tíni mo wá haraligobi ho holeberami, lene. \s1 Yasuhanda \w Perisi\w* agalibi \w Mana\w* lowinigo lawai hagabi hearuhondo, Kagua berami, lenego ogo \r (Madiu 23.1-36, Maga 12.38-40) \p \v 37 Yasuhanda bi lai hayagola \w Perisi\w* agali mbirame ibu andaga, Tomo nabiya íbu, layagola puwa tomo nalu berene.\x + \xo 11.37 \xt Lg 7.36, 14.1\x* \v 38 Yasu ibu gi wayawaya biagane mana nabi howa tomo nalu bereago hondowa Perisi agali biagome mogo lo berene.\x + \xo 11.38 \xt Md 15.2, Mg 7.3\x* \v 39 Ani manda bu bereago hondowa Yasuhanda ibuhondo lalu, Perisi agali kamiru tígua iba bebi beledibi tagirahayagi hangu wayawaya buwa tínaga bu habaneha bo wahaga haga bulenebi komebi to̱laihe kamigoni.\x + \xo 11.39 \xt Md 23.25, Mg 7.4, Ta 1.15\x* \v 40 Tí mini nawi lulu yu ibaga bu kamigo Ngode Datagaliwabehanda dongone daliga wabiyago wabialu howa bu habanehabi wabini ndobe. \v 41 Anigo tínaga iba behabi beledinibi ngaru yagibano karuhondo milimu. Ani bu meramigola tínaga wayawaya bulene ngaru bibahende Ngode Datagaliwabenaga deni bayale wiai holebira.\x + \xo 11.41 \xt Ais 58.7, Dan 4.27\x* \p \v 42 Perisi agali kamiru tígua tomo mo dende bia hagane palena ale tara tara hangarimigo pini pini Ngode Datagaliwabehondo loma bia halu muwa tigatiga bulenebi Ngode Datagaliwabehondo gubalini holenebi nahe kami. Tígua mana urunibi bialu howa maru wa nahe bibahende bimaga howa bulene nga. Ani nabirimiyagua tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga.\x + \xo 11.42 \xt LBM 27.30, Md 23.23\x* \p \v 43 Perisi agali kamiru tígua \w ngoai\w* hagane andaruha agali haguanerunaga biraganeni hangu birulebi magedi hamani puwa karume tínaga mini yaraga holenebi hame lo kami. Anigo tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara ho ko.\x + \xo 11.43 \xt Md 23.6-7, Mg 12.38-39\x* \v 44 Tí homali ngago wali agalime handa nabi howa pupe haga ngago ale kamiru tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga, lene.\x + \xo 11.44 \xt Iba 5.9, Md 23.27\x* \p \v 45 Ani layagola \w Mana\w* lowinigo lawai haga mbiragome Yasuhondo lalu, Lawai haga-o í̠na bi ogoni larigome inabi mege bere, lene. \p \v 46 Ani layagola Yasuhanda la dai bialu lalu, Mana lowinigo lawai haga kamiru tíguabi ogonidagua dege bialu wali agali marunaga gendabi nayabehe ngaru yu helo, Mo ya, laramili. Ani buwa tínime gi dogo lowa gendabi ngaru ti yamogo naberamili. Anigo tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga.\x + \xo 11.46 \xt Md 23.4\x* \v 47 Tínaga mamali henerume Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga bo waheneru uruniorenaga homali tínime bia howa yari bia haramili. Anigo tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga.\x + \xo 11.47 \xt Md 23.29-31\x* \v 48 Ani buwa tínaga mamali henerume binigonaga, Karulape bini, larami. Mamali o biarume Ngode Datagaliwabe mana latagi haga heneru homelo benego hora henegoria tí kamirume tinaga homali anda baya gibi bia haramili. \v 49 Irane ogoninaga Ngode Datagaliwabehanda mini Gigabiwi howa lenego ogo, I̱na ti karuha i̱naga mana latagi hagarubi bi lamule piagarubi ibilarogola tigua maru homelo bo wahalu maru mo tandaga halu bigi bulebira, lene. \v 50 Anigo pigane wabiyangi howa Ngode Datagaliwabe mana latagi haga heneru homelo bo wahayagonaga wali agali áyu karume pani no aribia holebira. \v 51 Ogonidagua pigane Abele homelo bo wahayangi howa mani dewaore bo wahaga bialu howa Segaraia ba maro bini. Segaraia ibu Ngode Datagaliwabenaga andaha howa Anduane Homogonaga mbirale bo lomabu delaganela Loma Bia Hene \w Hobanela\w* dombeneni hearia tigua Segaraia bo pe hene. Anigo tí heneneore langerogo bibahende homenerunaga pani wali agali áyu karume na holebira.\x + \xo 11.51 \xt Pig 4.8, 2 Bit 24.20-21\x* \p \v 52 Anigo Mana lowinigo lawai haga kamiru tígua mana ogoni manda bulenaga andaha tíni anda pu nabi howa marume anda pole biragola anda napelo tígua panganaga duguagane gi mo do haramili. Anigo tínaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga, lene.\x + \xo 11.52 \xt Md 23.13\x* \p \v 53 Yasu ibu ani lalu pole biyagola Mana lowinigo lawai haga biarumebi Perisi agali biarumebi ibuhondo la ade halu hongo howa mege bialubi, Irane agibe, lalubi lamialu hene. \v 54 Ani buwa tigua ibu mo hondo habehedabe hondole mo bila halu bi ko mbira au larabe hondowa minule hale ho hene.\x + \xo 11.54 \xt Lg 20.20\x* \c 12 \s1 Tombene hondo kihe karu de hondo holene ngago ogo \r (Madiu 10.26-27) \p \v 1 Wali agali daosini dewaore labe nahe gengeda tago buwa he̱lo ya haga bu heagola Yasuhanda ibunaga talima piaga biaruhondo ala lamialu howa lalu, \w Perisi\w* agalinaga mo hiwa hagane mini yidi lowa ti tombene hondo kihe karu larogo de hondo halimu.\x + \xo 12.1 \xt Md 16.6, 16.12, Mg 8.15\x* \v 2 Mbirale bibahende yi ho winiru mo pana hai halu ohowa biniru manda biai helalu bulebira.\x + \xo 12.2 \xt Md 10.26, Mg 4.22, Lg 8.17\x* \v 3 Anigo arumaha howa bi larimigo bibahende wá kagoria lo yu tagira ibalu anda tamuha howa ohowa hagarerebi lalu larimigo anda dangini howa awa lowa lalu holebira, lene. \s1 Ngode Datagaliwabehondo hangu gi ho holene ngago ogo \r (Madiu 10.28-31) \p \v 4 I̱ nenegeru-o tíhondo langerogo tingini hangu homelo baga karu mani mo koore nahabehego manda bialu ti hondowa gi nahalimu.\x + \xo 12.4 \xt Ais 51.7, Yar 1.8, Md 10.28, Yo 15.14-15\x* \v 5 I̱na tí ogohondo gi halimu larogo Ngode Datagaliwabe hongohe kagome mbirali homelo bowa mani heli dindi bo pe holebirago ibuhondo hangu gi holene nga, lene.\x + \xo 12.5 \xt Hi 10.35\x* \p \v 6 Ani lowa, Ega pimbi ale duria bedaru toea kirame yolo miaga ndobe. Anigo Ngode Datagaliwabehanda ega uruni ale homane mbira embeda nahaga ka hendeni. \v 7 Tínaga haguaneni mandari kamigo bibahendeore daga lai howa heleda hendeni. Anigo ega pimbi ale biru ngaru goyane lowa tí duniniore kamigo gi nahalimu.\x + \xo 12.7 \xt Lg 12.24, 21.18, Ab 27.34\x* \s1 Kerisonaga kogoni, lalu latagi holenebi Kerisohondo erembira mulenebi ogo \r (Madiu 10.32-33, 12.32, 10.19-20) \p \v 8 I̱na tíhondo heneneore larogo. Mbiralime wali agali bu karunaga wanakuini howa i̱naga mini lalu, I̱ Kerisonaga kogoni, lalu la tagi hayagua Agali Hole Ibiyagome nde Ngode Datagaliwabenaga dahuliyali bu karunaga wanakuini howa o biagonaga mini lalu lolebira.\x + \xo 12.8 \xt Lg 15.10\x* \v 9 Anigo mbiralime wali agali bu karunaga wanakuini howa i̱ mini nale erembira ngiyagua Agali Hole Ibiyagome nde Ngode Datagaliwabenaga dahuliyali bu karunaga wanakuini howa o biagonaga mini nale erembira mulebira.\x + \xo 12.9 \xt Mg 8.38, Lg 9.26, 2 Ti 2.12, 1 Yo 2.23\x* \p \v 10 Anigo mbiralime Agali Hole Ibiyago mege biyagua ko ogoni biyago Ngode Datagaliwabehanda domo wahabehe ka. Mbiralime, Ngode Datagaliwabe Dinini ibugua ko biaga, lalu mege biyagua ko ogoni biyago Ngode Datagaliwabehanda domo wa naholebiraore.\x + \xo 12.10 \xt Md 12.31-32, Mg 3.28-29, 1 Yo 5.16\x* \p \v 11 Anigo tigua tí \w ngoai\w* hagane andaruhabi gabumane hondo haga karuhabi haru haga maru karuhabi godi lole haru poragola gi halu toba toba howa tíni, Bi agua la dai buabe be bi agi lalu holedabe, lowa mini dege dindi ho nahalimu.\x + \xo 12.11 \xt Md 10.19-20, Mg 13.11, Lg 21.14-15\x* \v 12 Ogoningi Ngode Datagaliwabe Dinini ibugua tínaga miniha mo manda bia holebirago ogoni lalu halimu, lene. \s1 Bi yobage lowa homogo mbira mini nawi lalu ale henego te lenego ogo \p \v 13 Agali mbira wali agali biru wiago dombeneha biruwa Yasuhondo lalu, Lawai haga-o i̱ hamene iya abahanda paluni ngiyago talebu ki holobaya i̱ hamene lamia, lene. \p \v 14 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo la dai bialu lalu, I̱ nenege-o libu mo daba ki bule helolenebi libunaga mbirale uruni mo tale bia holenebi i̱ aiwa helenebe, lene. \v 15 Ani lowa ibugua bibahende bu hearuhondo bi la ho wiaabo halu lalu, Tíni de hondo howa mbirale bibahende wu kago nale timbuni dege wua howa dimagoli holigo mamage holene nga. Irane ibu homogoore gibi kayaguabi ibuninaga holene heneneore ibunaga mbirale bu ngaruha ndo nga.\x + \xo 12.15 \xt 1 Ti 6.7-10\x* \p \v 16 Ani lowa Yasuhanda bi yobage ogo tihondo lamini. Agali homogo mbirame ibunaga mabuni tomo dewaore bayale wu hene. \v 17 Ani wu howa ibuni hangu lo manda bialu howa lalu, I̱naga tomo bu ngogoni mbiraha wulene henge nawi kogoni. Ai agigo bule harudabe, lowa, \v 18 I̱na ogodagua bulebero. I̱ninaga anda bidoru gialowa lone maru timbuniore buwa i̱naga ladi ale mini widi hengedogobi i̱naga mbirale marubi anda uruniha bu paya anda holebero, lene. \v 19 Ani bu howa ibunime lalu, Ogoni birugome ai i̱ awadaga hondo kogoni. I̱na mbirale bayale mali dewaore howa buru pale holeberago ale áyu wu hai kogoni. Ani buwa bame habane nabulene howa iba nalu tomo nalubi horo mohole bialu baya awadaga kogoni, ibuni lo manda bini.\x + \xo 12.19 \xt Aga 11.9, 1 Ko 15.32, Ya 5.5\x* \v 20 Ibuni ani lo manda bu heagola Ngode Datagaliwabehanda ibuhondo lalu, Í̠ mini nawi\x + \xo 12.20 \xt Iba 39.6, 52.7, Yar 17.11, Ya 4.14\x* lulu ale yu kegoni. Áyu mbiraga í̠naga holene ereba holebirago í̠ni hangu mitangi bialu í̠naga mbirale bibahende bu wu keruni aiwa yu holebirabe, lene. \p \v 21 Yasuhanda lamaro bialu lalu, Wali agali tini dindini homogo holenenaga mbirale mo mogo bu wu howa Ngode Datagaliwabe kagohayagi homogo nahe ti ogonibi kagoni, lene.\x + \xo 12.21 \xt Md 6.19-20, 1 Ti 6.18-19, Ya 2.5\x* \s1 Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wu holene ogo \r (Madiu 6.25-34) \p \v 22 Ani lowa Yasuhanda ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, I̱na tí langerogo tígua tomo nalu holenenagabi tí tinginini aga bu holenenagabi buru padamigo agua buledabe lowa mini dege dindi ho nahalimu. \v 23 Tomo bagi hene lowa wali agali holenego duniniore ndobe. Agabi bagi hene lowa tingini dunini wigi bidago ndobe. \v 24 Tí ega bedaru de handaramine. Ti tomo egene nahangaga ladi ale mini widi kago gandu lowa do hagane andahabi nawiagago ti nelo Ngode Datagaliwabehanda miaga ka. Ega uruni emene niraore lowa wali agali tí dunini kamigo ndobe.\x + \xo 12.24 \xt Yob 38.41, Iba 147.9, Lg 12.7\x* \v 25 Tí kamigoni mbiralime dindini holenenaga mini dege dindi ho hayagua dindini haabo habehedabe. \v 26 Tí emene ngaru hondo habe nahe kamiyagua mbirale marunaga mini dege dindi ho abule kamibe. \v 27 Balawaya minana anda howa lini dedago agua anda halu haradabe mitangi bidaba. Tigua tini biabe nabiaga tininaga yári bule lowa agabi nawabiaga ka. Anigo i̱na tí langerogo Kini Solomono ibunaga mbirale dewa wu howa henego balawayanaga yári baya gibi bidagobi ndo ibugua aga emene nira hangu bu haga hene.\x + \xo 12.27 \xt 1 Kin 10.4-8, 2 Bit 9.3-6\x* \fig Kini Solomono ibunaga mbirale dewa wu howa henego balawayanaga yári baya gibi bidagobi ndo ibugua aga emene nira hangu bu haga hene.|src="LEAR 36.tif" size="1" ref="(12.27)" \fig* \v 28 Ngode Datagaliwabehanda datani minana anda halu karuni mo yári bia haga ka. Datani uruni áyu kago yawi haragola irani delolebira. Ngode Datagaliwabe ibugua o biaru mo yári bia hagadagua tí kamirubi aga bilimulo ngulebira ndobe. Tígua mini mbiraore emene wu kamigo agi bulenego wu kamibe. \p \v 29 Anigo tí iba hinabi agi nalu holedabe lowa mini dege dindi ho nahalimu. \v 30 Wali agali Ngode Datagaliwabe mitangi nabiaga dindi tara tarani karume dindini holene hangu mo tene halu mbirale uruninaga mini dege dindi ho haabo haga ka. Tí ogonibi holene nawi irane tí Abahanda mbirale uru ale buru pale kamilo manda bu ka. \v 31 Anigo ibugua Handame Ho Kagonaga tígua mitangi howa biabe beramigola ibugua mbirale uruni ngaru tíhondo ngiai holebira.\x + \xo 12.31 \xt Md 6.33\x* \s1 Dahuliya andagani homogo holenenaga mo do holene ngago ogo \r (Madiu 6.19-21) \p \v 32 I̱ aria emene tí kamiru Abahanda turu howa Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagonaga tíhondo ngulebirago gi nahalimu.\x + \xo 12.32 \xt Md 25.34, Lg 22.29, Mo 1.6\x* \v 33 Tínaga mbirale ngamiru yolo miai howa muni ngiragola wali agali yagibano karuhondo milimu. Ani buwa muni pauyi goba nahaga manda manda bialu dahuliya andagani ereba nahaga ngagoha mbirale homogo holenenaga mo do halimu. Ogoriani pagealime mo kayu bule anda pobe nahego wiaabo hagabi bombome nalu mo ko nahagabi nga.\x + \xo 12.33 \xt Md 19.21, Lg 18.22, Ab 2.45, 4.34\x* \v 34 Mbirale homogo holenenaga mo do ho ngagoria tínaga gubalini íbu haabo holebira. \s1 Biabe bia hagane bayuwa hondo holene ngago ogo \p \v 35 Agi birabe hondole manda manda bu howa lamu hale dela ho yalu dongoneni aga karulai ho howa bulene ngago bule halimu.\x + \xo 12.35 \xt Har 12.11, Md 25.1-13, Eb 6.14, 1 Pi 1.13\x* \v 36 Biabe bia haga agalime tinaga anduane ibu agali mbirame wali dabu biyagonaga tomo nalu howa dai birabe hondole manda manda bu hagadagua holene nga. Ti anduane o biagome ibalu, Panga duguadaba, laragola ibu anda ibilo tigua panga abale dugulebira.\x + \xo 12.36 \xt Mg 13.34-36, 1 Pi 1.13\x* \v 37 Biabe bia haga biarume palia hondo nahe dengala ho howa tinaga anduane ibilo manda manda bu karia ibiragola hondowa ti turu timbuniore holebira. I̱na tí langerogo ibugua ibunaga dagare tingiliya ale golo ngelowa lalu, Tí tomo nalimulo manda manda bu nguliya biradaba, lolebira.\x + \xo 12.37 \xt Yo 13.4\x* \v 38 Ibugua mbiraga mbi hanuni ibiyaguabi o mani howa ibiyaguabi ti manda manda dege bu karia ibiyagua nde ti turu timbuniore holebira. \v 39 Ani buwa galone mbira tí manda biaabo halimulo laro. Anda anduaneme pageali ogoningiore ibulebiralo manda bidale pagealime ibu andaga duanialu anda ibilo henge namidale.\x + \xo 12.39 \xt 1 Te 5.2, 2 Pi 3.10\x*\x + \xo 12.39 \xt Md 24.43-44\x* \v 40 Ani buwa tíguabi Agali Hole Ibiyago ogongi ibulebiralo tí manda nabi kamiria íbu pe holigo horo bibahendengi manda manda bu haabo holeneore nga, lene.\x + \xo 12.40 \xt Mg 13.33, 1 Te 5.6, 2 Pi 3.12\x* \s1 Biabe bia haga mini bilinahe bilina nahela ogo \r (Madiu 24.45-51) \p \v 41 Ani layagola Pidahanda lalu, Anduane Homogo-o yobage laregoni inahondo hangu larebe be maru bibahendehondo larebe, lene. \p \v 42 Ani layagola Anduane Homogohanda ladai bialu lalu, Anidago biabe bia haga mini bilinahebi mini gigabiwibi haruago aibe. Ibunaga anduane biagome biabe bia haga biago ibugua anda baya hangu hondo helobi biabe bia haga maru baba tomo tale bulene ngangi tale bilobi helayago ogoni ibu haruagoni. \v 43 Anduane biago ibu andaga dai biragola ibunaga biabe bia haga biagome biabe ogonidagua bialu karia ibiyagua nde biabe bia haga biagome turu timbuniore holebira. \v 44 Aniore bulebiragonaga i̱na tí langerogoni anduane ogonime ibunaga biabe bia haga biagohondo, I̱naga mbirale bibahende ngoru í̠na hondo habe, lolebira.\x + \xo 12.44 \xt Md 25.21-23\x* \v 45 Anigo biabe bia haga biagome ibuni lo manda bialu lalu, I̱ anduane emene lu howa dai bulebirago, lowa ibu biabe bia haga wali agali maru karu baba bo wahaga haga bialu howabi tomo na gimbu bialubi lulu iba ngaru nagimbu bialu howa lulu yu hayaguabi \v 46 ibunaga anduane ibilo manda manda nabi howa ibu angi ibirabe manda nabi karia ibunaga anduane biago íbu pe holebira. Ani ibuwa anduane biagome biabe bia haga biago mo ko howa balu maru bi mo wahaga biarubi pani mbiraore dege mulebira. \p \v 47 Biabe bia haga mbirame ibu anduaneme, Ogo ale bibe, laya lo manda buwa bia layadagua bule manda manda nabi hayagua ibu anduaneme ibu tibume hongo timbuniore howa bo mbera ho waholebira.\x + \xo 12.47 \xt Man 25.2, Ab 17.30, Ya 4.17\x* \v 48 Anigo biabe bia haga mbirame ibu anduaneme, Bibe, layago manda nabi howa tibume bolene irane wilonaga bialu hayagua ibu anduaneme emene hangu bolebira. Anigo marume dewa yu hayagua ya dai dewa dege bulene nga. Marume dewaore mo tago howa yu hayagua nde dewaore mo tago howa ya dai bulene nga.\x + \xo 12.48 \xt LBM 5.17, 1 Ti 1.13\x* \s1 Yasuhanda wali agali mo tu wia hole ibinigo ogo \r (Madiu 10.34-36) \p \v 49 I̱na dindi wiame kago heda hole ibirugo nde abaleore hungu bilo hame ledo. \v 50 I̱ homolenenaga baboraya yu holeberogo tu wilo tagi ogoninaga genda yu kogoni.\x + \xo 12.50 \xt Md 20.22, 26.38, Mg 10.38-39, Yo 12.27\x* \v 51 Dindi bibahendeni mo palia holene wule yalu íbu ka manda bu kamibe. I̱na mo palia holene yalu ndo mo tu wia holene yalu ibiyada manda bilimu.\x + \xo 12.51 \xt Md 10.34\x* \v 52 Anidago áyu ogoni howa ai̱ya igini hameiginima duria howa tale bialu tebira mendeyagi kira mendeyagi lowa hoba migimigi bu haga haga buwa tebira biarume kira biago labohondo hoba migimigi bu halu kira biago labome tebira biaruhondo hoba migimigi bu haga haga bu holebira. \v 53 Ani buwa igiri abame ti igini baba hoba migimigi bialu igirime ti aba baba hoba migimigi bu holebira. Ani buwa wandari ai̱yame ti wane baba hoba migimigi bialu wandarime ti ai̱ya baba hoba migimigi bu birulebira. Ani buwa igiri ai̱yame igiri one baba hoba migimigi bialu igiri oneme igiri ai̱ya baba hoba migimigi bu birulebira, lalu Yasuhanda lene.\x + \xo 12.53 \xt Mai 7.6\x* \s1 Aguaore bulebiralo manda bu holene ngago ogo \r (Madiu 16.2-3) \p \v 54 Ani lowa Yasuhanda wali agali bu hearuhondo lone lalu, Ni paliragohayagi howa hari beraliba ibirago hondowa daluore ibulubada áyu dege lo kamigola dalu henene ibaga. \v 55 Ani buwa ni tagira ibiragohayagi howa puyabu ibirago hondowa aiore gaea bulubadalo manda bu kamigola gaeaore biaga. \v 56 Tí tombene hondo kihe kamigoni. Tígua harinibi dindinibi dalubi nibi aguaore biralo handaramiligo hondowa áyu kamigonagaore birago irane ogo ale biralo manda nabi kamigo agibe, lene. \s1 Í̠la waitigi kago mo dambola holene ngago ogo \r (Madiu 5.25-26) \p \v 57 Tí tínime bayale tigabi ngagoore bulenaga daba nabi kamigo agibe. \v 58 Mbiralime í̠ heba godi lolenaga, Í̠la godi labiya mba, lalu haru pole biyagua í̠na harigani pialu godi lagane andaha anda nape howa ibu mo te la halu abale mo tiga bulene manda bibe. Ani nabiriyagua ibugua í̠ godi dabaga agali karia hongo howa haru poragola godi dabaga biagome í̠ dandayi agalihondo minu miragola dandayi biarume í̠ garabaya andaha helolebira.\x + \xo 12.58 \xt Min 25.8, Md 5.25\x* \v 59 Ani biragola í̠na ko birigonaga yolo miaiore habelo garabaya andaha helaabo holebirago i̱na langero, lene. \c 13 \s1 Ko birimigonaga homoligo mini beregedolene ngago ogo \p \v 1 Horo ogoningi dege agali marume Yasuhondo Pailatehanda Galiliali maru Ngode Datagaliwabehondo mbirale bo delalu hearia homelo bayagonaga te lamini. \v 2 Lamiyagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Galiliali biaru ogonidagua bayagoni irane Galiliali marume ko biyago goyane lowa tigua ko gibiore biyagonaga bayago manda birimibe.\x + \xo 13.2 \xt Yo 9.2-3\x* \v 3 Ani ndogo i̱na tí langerogo tígua ko birimigo wahalu mini beregeda nabirimiyagua ti homayadagua tí bibahendebi homai holeberami.\x + \xo 13.3 \xt Iba 7.12\x* \v 4 Wali agali pira mbirani halira (18) Sailoamani anda daligaore podope howa bayagola homai hayaru agua bulebirabe. Tigua ogoni biyadagoni Yarusalemeni heneru goyane lowa wali agali urunime koore henegonaga bayago manda birimibe. \v 5 Ani ndogo i̱na tí langerogo tígua ko birimigo wahalu mini beregeda nabirimiyagua ti homayadagua tí bibahendebi homai holeberami, lene. \s1 Bi yobage lowa pogeme lini nadaga te lenego ogo \p \v 6 Ani lowa Yasuhanda bi yobage ogo wali agali biru wiaruhondo lamialu lalu, Agali mbirame ibu mabuni poge mbira anda ho hene. Ani buwa ibugua lini dedabe hondo pialu hearia mbira nadeore hearia hendene.\x + \xo 13.6 \xt Ais 5.2, Md 21.19\x* \v 7 Ani biyagola ibunaga mabu biabe bia hagahondo lalu, De handa. I̱na mali tebira poge ogonime lini mbira dedabe hondo ibaabo harugo mbira dearia i̱ nahendeore. Galone nabulene howa dindi bene bedago no biba harago dibu waholene nga, lene.\x + \xo 13.7 \xt Lg 3.9\x* \v 8 Ani layagola mabu biabe bia haga biagome ladai bialu lalu, Anduane-o diba nabi mali mbiraore hangu ani helabe. I̱na teneha dindi godo mabu buwa nogo bulumaga time dugu homa buliya.\x + \xo 13.8 \xt 2 Pi 3.9, 3.15\x* \v 9 Ani berogola poge ogoninaga lini darabe hondole nadagayagua dibupe habehe holebere, laya, lalu lene. \s1 Yasuhanda \w Sabada\w* horongi wali mbira mo dabi henego ogo \p \v 10 \w Sabada\w* horo mbirungi Yasu ibu \w ngoai\w* hagane andahabi mana lawai halu hene. \v 11 Wali mbira damame warago mo ba hayagola mali pira mbirani halira (18) ibunaga tingini tigatiga habe naheore pola ki bu yu ibaga bu berenego ibu ogoniha berene. \fig Wali mbira ... ibunaga tingini tigatiga habe naheore pola ki bu yu ibagabu berenego ibu ogoniha berene.|src="LEAR 100.tif" size="1" ref="(13.11)" \fig* \v 12 Yasuhanda wali biago hondowa ola amu howa lalu, Wali-o warago balu bedegoni dabi habelo, lowa \v 13 ibunaga gi wali biagonaga erekunini ela hayagola abaleore dabi howa wali biagome ibuni tigatiga ho howa Ngode Datagaliwabenaga mini mo yaraga hene.\x + \xo 13.13 \xt Mg 16.18, Ab 9.17\x* \p \v 14 Ani biyagola ngoai hagane anda hondo haga heagome, Yasuhanda wali biago Sabada horongi mo dabi hayago, lalu lembo howa wali agali biru wiaruhondo lalu, Horo waragaru wiyagoriani howa biabe bialu horo uruninaga howa warago bo ngaru mo dabi helo ibulene nga Sabada horongi ndo, lene.\x + \xo 13.14 \xt Har 20.9-10, Man 5.13-14, Md 12.10, Mg 3.2, Lg 6.7, Yo 5.16\x* \p \v 15 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo ladai bialu lalu, Anidago tí tombene hondo kihe kamiru tí mbiralime Sabada horongi nogo bulumaga andaha puwa nogo bulumagabi nogo dongibi iba nelo haru piaga ka.\x + \xo 13.15 \xt Lg 14.5\x* \v 16 Anigo Abarahamanaga aguanene wali o bedago dama Heyolabeme mali pira mbirani haliraore (18) erene mo pola ki hayagola biraabo henego i̱na Sabada horongi hadape holene ngagoni ndobe, lene.\x + \xo 13.16 \xt Lg 19.9\x* \v 17 Ani ladai biyagome ibu baba waitigi ho hayaru taga timbuni hayagola wali agali maru hearume Yasuhanda agalime nabiaga ale bibahende biyago hondowa turu timbuni ho hene. \s1 Bi yobage lowa ira \w masada\w* egenenaga te lenego ogo \r (Madiu 13.31-32, Maga 4.30-32) \p \v 18 Yasuhanda tihondo lalu, Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria agi ale ngabe. I̱na ogo ale lole agi ale lalu manda buabe. \v 19 Ogo ale lalu agali mbirame ira \w masada\w* egene mbira mo yalu puwa ibu mabuni hengene. Ani birago egene biago doai lalu ira anda ho kagola ega bedarume ira ogoni maganeni tinaga anda biaga. Ogoni ale Ngode Datagaliwabe Handame Ho Kagoria ngagoni, lene. \s1 Bi yobage lowa mo hiwa hagane mini yidi te lenego ogo \r (Madiu 13.33) \p \v 20 Yasuhanda lone lalu, Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria i̱na agi ale lalu manda bu hondoabe. \v 21 Ogo ale lalu walime balawa timbuni beha odape howa mo hiwa hagane mini yidi mo bimaga haragola balawa hiwa hai hagago ogoni aleore nga, lene. \s1 Panga haraba dorogone ngago ogo \r (Madiu 7.13-14,21-23) \p \v 22 Ani lowa Yasu dindi wiaruhabi tano wiaruhabi wali agali bu hearuhondo bi mana lawai haga bima Yarusaleme pole pene. \v 23 Mbiralime Yasuhondo lalu, Anduane-o wali agali mbira mbira hangu pele mule beda agini, lene. \p Ani layagola Yasuhanda wali agali hearuhondo ladai bialu lalu, \v 24 Anda polene panga haraba dorogone ngago ogoniha anda pialu pole tí hongo holene nga. Irane wali agali dewaoreme anda pialu pole lowa haruru biaabo haragola anda pobe naheoredane hondolebira.\x + \xo 13.24 \xt Md 7.13, Yo 7.34, Lm 9.31, Pb 3.12\x* \v 25 Ani biragola anda anduane biagome heyuwa panga paya pai holebira. Ani biragola tígua haneni howa pangani ngi̱la̱o̱ ngi̱la̱o̱ balu howa lalu, Anduane-o ina anda ibuluma̱ya panga dugua ha, laramigola ibugua tíhondo ladai bialu lalu, I̱na tí manda nabidogo tí ani howa ibirimibe, lolebira.\x + \xo 13.25 \xt Iba 32.6, Ais 55.6, Md 7.23, 25.10-12, Lg 6.46\x* \v 26 Ani laragola tígua howa lalu, Ina í̠ heba iba nalubi hina nalubi haramali. Ani buwa inanaga tanoni howa í̠na mana lawai hari, loleberami. \v 27 Ani laramigola ibugua halu mende lalu, Tí ani howa ibirimibe i̱ toba ko, lolebira. Wali agali mana ko hanguore mo tene haga kamiruni tí bibahende i̱ denguini nahe puabo hadaba, lolebira.\x + \xo 13.27 \xt Iba 6.8, Md 7.23, 25.41\x* \v 28 Ani laragola tígua tagirani howa Abarahamabi Aisagabi Yagababi Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga bibahende biarubi Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria kagola hondowa dugu tara bialu ne gingirulo hayaga bialu holebira.\x + \xo 13.28 \xt Md 13.42, 22.13, 24.51, 25.30\x*\x + \xo 13.28 \xt Md 8.11-12\x* \v 29 Wali agali dewaore ni ibiragohayagi howabi ni paliragohayagi howabi uyurahayagi howabi unurahayagi howabi íbu ngoai howa Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria tomo nole birulebira.\x + \xo 13.29 \xt Iba 107.3, Lg 14.15\x* \v 30 Ani buwa wali agali áyu maha karu mo bamba halu áyu bamba ho karu mo maha holebira, lene.\x + \xo 13.30 \xt Md 19.30, 20.16, Mg 10.31\x* \s1 Yasu ibu Yarusalemeni hearu gubalini ho henego ogo \r (Madiu 23.37-39) \p \v 31 Ani lalu heaore \w Perisi\w* agali marume Yasu hearia ibuwa lalu, Herodohanda í̠ bo wahole manda bialu kago í̠ ogoria nahe mbiraha poleneore nga, lene. \p \v 32 Ani layagola Yasuhanda tihondo ladai bialu lalu, I̱na dama daraga karu wara tagi halubi warago bo ngaru mo dabi haga bialubi áyu yawiru bialu howa luma i̱naga biabe ogoni biai holeberogo tígua biango dudu haruagoni biago lamule pudaba. \v 33 Anigo áyu yawi lumaru i̱ harigani pialu holeberogo ogoni Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga karu mbirani howa bolene nawi Yarusalemeni dege bolene nga. \p \v 34 Yarusalemeni kamiru-o Yarusalemeni kamiru-o tígua Ngode Datagaliwabe mana latagi haga heneru homelo balubi Ngode Datagaliwabenaga mana lamule ibiyagola to̱le̱me homelo balubi kami. Ega gogologo angibunime ibu igini ibuni tombeha mo mogo bu ngelai howa babaganeme dungu dambi hagadagua i̱na i̱naga gime wali agali bu kamiruni tí mo mogo buwa tali wu mabu bua haabo harugola tígua, Í̠na ani bia, nale harimi.\x + \xo 13.34 \xt Md 23.37\x* \v 35 Anigo Ngode Datagaliwabenaga anda tíninaga laramiligo tabuanda helo wahalu polebira. I̱na tíhondo henene larogo tu áyu howa be lirahayagiore mbira tígua i̱ lone nahende haabo howa, Mbirali Anduane Homogonaga minini howa ibirago Ngode Datagaliwabehanda ibu mo turu helo, laramingi i̱ de hondoleberami, lene.\x + \xo 13.35 \xt Iba 118.26, Ais 1.7, Yar 22.5, Mai 3.12, Md 21.9, Mg 11.9-10, Yo 12.13\x* \c 14 \s1 Yasuhanda agali mbira warago bo wiago mo dabi henego ogo \p \v 1 \w Sabada\w* horo mbirungi Yasu ibu \w Perisi\w* agali mini lene mbiranaga andaga tomo nole piyagola wali agali bu hearume Yasu handaya ho hene.\x + \xo 14.1 \xt Lg 11.37\x* \v 2 Agali mbira gibi gebi tohe henego ibuwa Yasu heagoria hayagola \v 3 Yasuhanda \w Mana\w* lowinigo lawai hagabi Perisi agalibi hearuhondo lalu, Inanaga Mana lowinigo ngagome Sabada horongi mo dabi holene nga lagabe be nalagabe, lene.\x + \xo 14.3 \xt Md 12.10, Lg 6.9\x* \p \v 4 Ani layagola tigua bi mbira ladai nabiore hene. Ladai nabiyagola Yasuhanda agali biago yamuwa mo dabi howa, Ai í̠ andaga pamia, lene. \v 5 Ani buwa Yasuhanda tihondo lalu, Tí kamiruni mbiraligonaga iginibi nogo bulumagabi Sabada horongi iba uliha pilayagua ogoningi abale duguleberamibe be naduguleberamibe, lene.\x + \xo 14.5 \xt Har 23.5, Man 22.4, Md 12.11, Lg 13.15\x* \p \v 6 Ani layagola tigua ladai bibe nahe hene.\x + \xo 14.6 \xt Md 22.46\x* \s1 Mo dindiha holenebi wali agali biamogo bulenebi ngago ogo \p \v 7 Yasuhanda handalu hearia agali maru tomo nole tamuha anda ibiyarume dagia bayale wiagoria hangu birule dabayagola hondowa ibugua bi yobage ogo ti bibahendehondo lamini.\x + \xo 14.7 \xt Md 23.6\x* \v 8 Lamialu howa lalu, Mbirame wali dabu bialu howa tomo nami̱ya ibabe laragola puwa dagia bayale ngagoria habu lowa daligani birule manda nabibe. Tomo dawa wiaga biagome í̠ dindiha lowa agali mende, Ibabe, laganego\x + \xo 14.8 \xt Min 25.6-7\x* \v 9 agali ibabe laga biagome í̠ bedegoria ibuwa, Dagia ogoriani ibu berela, lolebira. Ani laragola taga emene ndoore howa dindiha birape holebere. \v 10 Ibabe, laragola puwa dindini birabe. Ani birariyagua í̠ ibabe laga biagome í̠ bederia ibuwa, I̱ hamene-o daligani iragaho bira, lolebira. Ani lalu maru íbu bedaruni heba howa bi ogoni laragome í̠ mini yaraga holebira. \v 11 Mbiralime ibuni mo yaraga hayagua ibu mo dindiha ho helolebira. Mbiralime ibuni mo dindiha hayagua ibu mo yaraga ho helolebira, lene.\x + \xo 14.11 \xt Min 29.23, Md 23.12, Lg 18.14, Ya 4.6, 1 Pi 5.5\x* \p \v 12 Ani lowa Yasuhanda ibu tomo nami̱ya ibabe laga biagohondo lalu, Í̠na horombe alendobi tomo nole howa í̠ nenegebi hamenebi damenebi í̠la homogo handa a̱i̱ na̱i̱ padagobi urunibigo, Tomo nami̱ya ibidaba, nalabe. Tigua nde mani í̠ dano hangalu, Tomo nabiya íbu, lolebira. Ani laragome í̠na birigonaga yolo buwa haragoni. \v 13 Í̠na tomo mbira dawariyagua yagibano karubi kuduguhe karubi ge kohe karubi de kohe karubi, Nami̱ya ibidaba, labe.\x + \xo 14.13 \xt Man 14.29, Neh 8.10-12\x* \v 14 Ani lariyagua urunibime dano hangabe nahego, Nami̱ya ibidaba, larigo í̠ mo turu holene yulebere. Wali agali mini tigabiwi howa homayaru heyulene horo harangi Ngode Datagaliwabehanda í̠naga yadai bulebira, lene.\x + \xo 14.14 \xt Yo 5.29\x* \s1 Bi yobage lowa tomo timbuniore dawa wini lenego ogo \r (Madiu 22.1-10) \p \v 15 Agali mbira tomo wiaga dagia wiagoria bira para heagome ogoni hale howa Yasuhondo lalu, Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria tomo nole birule birarume turu timbuniore holebira, lene.\x + \xo 14.15 \xt Lg 13.29, Mo 19.9\x* \p \v 16 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo ladai bialu lalu, Agali mbirame tomo timbuniore dawale manda buwa ibugua wali agali dewaore, Nami̱ya ibalimu, lene. \v 17 Agali biagome tomo biagoni dawawa nolene tu hayagola ibunaga biabe bia haga heagohondo lalu, Wali agali ibalimu laruru tomo dawa ngago nole ibilo lamule pu, lene.\x + \xo 14.17 \xt Min 9.2, 9.5\x* \v 18 Ani lamiyagola tigua manila alala bialu lalu, I̱ ogodagua bulebero i̱ ogodagua bule ko, laga bini. Agali mbiragome lalu, I̱ dindi mbira yolo birugo handa kia bu porogo naibagua larogoniore hale halu manda bibe, lene. \v 19 Agali mendegome lalu, Biabe bulenaga nogo bulumaga pira (10) áyu dege yolo birugo mandabu hondole porogo naibagua o larogoniore hale halu manda bibe, lene. \v 20 Tebonegome lalu, I̱ wali áyu dege dabu birugo irane ogoninaga naibabehe ko, lene.\x + \xo 14.20 \xt 1 Ko 7.33\x* \p \v 21 Ani layagola biabe bia haga biagome dai buwa o layaruni ibu anduane biago lamule pene. Ani lamiyagola tomo dawa wiaga anduane biago lembo howa ibunaga biabe bia haga biagohondo lalu, Tanoha hariga emene pedagohabi timbuni pedagohabi abale puwa yagibano karubi kuduguhe karubi de kohe karubi ge kohe karubi haru dai bule pu, lene. \v 22 Ani layagola howa biabe bia haga biagome abale pialu dai buwa lalu, Anduane-o í̠na laridagua biai harugo birulene henge wia dege bida, lene. \v 23 Ani layagola tomo anduane biagome ibunaga biabe bia haga biagohondo lalu, Tamu henge ngago to̱lai helo hameore ledogo í̠na hariga pedadagua puwa tinaga mabu andaga karuha puwa haru ibai hole pu. \v 24 I̱na tí bibahende langerogo wali agali uruni, Tomo nami̱ya ibidaba, laruru ti bibahendeme naneore holebira laro, laya, lalu Yasuhanda bi yobage ogoni lene.\x + \xo 14.24 \xt Md 21.43, 22.8, Ab 13.46\x* \s1 Yasunaga talima piaga hole bulene ngago ogo \r (Madiu 10.37-38) \p \v 25 Horo mbirungi wali agali dewaoreme Yasu piyadagua mama ibalu hearia ibugua beregedowa tihondo lalu, \v 26 Mbirali i̱ kogoria ibua kago i̱naga talima ibagane hole ibu abahondo gubalini howa ibu ai̱yahondobi ibu onehondobi ibu waneiginihondobi ibu hamenehondobi ibu mbalinihondobi ani bialu ibunihondobi gubalini hayago goyane lowa i̱ ala gubalini nahayagua i̱naga talima ibagane habe nahe holebira.\x + \xo 14.26 \xt Man 33.9, Md 10.37, Lg 18.29, Yo 12.25, Mo 12.11\x* \v 27 Ani buwa ibuninaga ira banga nayi howa i̱ porodagua ibirago ibu i̱naga talima ibagane habe nahe holebira.\x + \xo 14.27 \xt Md 10.38, 16.24, Mg 8.34, Lg 9.23, 2 Ti 3.12\x* \p \v 28 Tí kamigoha mbiralime anda daligaore bima iraga hole mandabu kayagua anda daliga ogoni bumaro bulene muni karulape ngabe hondole ibugua ala biruwa muni agirame bulene karula polobadabe handalu ala manda manda biaga. \v 29 Ani nabiyagua anda gene wawa anda daliga biago biai habe nahe holebira. Ani biai nahe biala ho ngago handararume ibu hondo oba holebira. \v 30 Oba halu tigua lalu, Agali ogome anda bule biyago biai habe naheyane wahayada, lolebira. \p \v 31 Kini mbirame agali daosini pira (10,000) haru halu kini mendeme agali daosini pira kira (20,000) haru halu ibirago baba wai bulenaga hongo karula polobadabe nakarula polobadabe manda bulebira. \v 32 Mandabu hondowa nakarula pobehe manda biyagua wene amura ibalu kaore agali marume wai mo palia hole pelo, Bi lama pudaba, laga, lene. \v 33 Yasuhanda lamaro bialu lalu, Ogonidagua tí mbiralime i̱naga talima ibagane hole ibuninaga mbirale ngaru bibahende wahai nahayagua i̱naga talima ibagane habe nahe holebira, lene.\x + \xo 14.33 \xt Pb 3.7-8\x* \s1 Ibiha dende irane napaliagago ogo \r (Madiu 5.13, Maga 9.50) \p \v 34 Ibi bayale nga. Ibi ibuninaga dende ereba hayagua lone mo dende bia habe nahe nga.\x + \xo 14.34 \xt Md 5.12, Mg 9.50\x* \v 35 Ibi ogonibigo dindi himu ngagohabi nogo bulumaga ti hilu mogo bu ngagohabi nawiagago waholene nga. Tí hale kamiyagua nde hale halimu, lene. \c 15 \s1 Bi yobage lowa nogo sibi mbira pu ereba hene lenego ogo \r (Madiu 18.12-14) \p \v 1 Horo mbirungi dagisi muni miagarubi ko biaga marubi Yasuhanda bi layago hale hole ibiyagola\x + \xo 15.1 \xt Lg 5.29-30\x* \v 2 \w Perisi\w* agalibi \w Mana\w* lowinigo lawai hagabi hearume bi gimigomo lalu, Agali ogome mana ko ngubi biaga karuhondo, Hami̱ya, lagabi ti heba tomo nalu biragabi ka, lene.\x + \xo 15.2 \xt Ab 11.3, Ga 2.12\x* \v 3 Ani layagola Yasuhanda ti bi yobage ogo lamini. \p \v 4 Tí mbirame nogo sibi handari mbira (100) hinuwa mbirago pu ereba hayagua ibu agi bulebirabe. Ibugua pira dirani dira (99) tani nalu helalu pu ereba hayago tai bima ibaga bialu handa walia haga.\x + \xo 15.4 \xt Ese 34.11, 34.16, Md 18.12, Lg 19.10\x*\fig Ibugua ... nogo sibi pu ereba hayago tai bima ibaga bialu handa walia haga.|src="LEAR 14.tif" size="2" ref="(15.4)" \fig* \v 5 Handa walia howa ibu turu tara haga. Ani buwa ibuni payani yalu \v 6 andaga dai biaga. Dai buwa ibu nenegerubi ibula handa a̱i̱ na̱i̱ padarubi mandagi olo ngoai howa lalu, I̱naga nogo sibi mbira pu ereba hayago handa walia harugo ai turu taraore ho kogo ina haru turu ho hama, lolebira.\x + \xo 15.6 \xt 1 Pi 2.10, 2.25\x* \v 7 Ogonidagua dege bulebiragonaga i̱na tí langerogo wali agali pira dirani dira (99) bayale howa mini beregedolene nawi karunaga ndo mbira koore biaga henego mini beregedalu dai biyagonaga dahuliya andagani turu taraore holene wulebira, lene.\x + \xo 15.7 \xt Lg 5.32\x* \s1 Bi yobage lowa muni ereba hene te lenego ogo \p \v 8 Ani lowa Yasuhanda lalu, Wali mbirame muni kuni pira winiru pinigo ereba hayagua ibugua agi bulebirabe. Ibugua lamu hale hedo yuwa tai bialu handa waliaore hole lowa durumbu hilo ba tagi howa baya hangu tai biame haga. \v 9 Ibugua handa walia howa ibu nenegerubi ibula handa a̱i̱ na̱i̱ padarubi olowa lalu, Muni kuni mbira ereba hayago handa walia harugo ai mandagi turu ho hami̱ya ibidaba, lolebira. \v 10 Ogonidagua dege i̱na tí langerogo mbira koore biaga henego mini beregedalu dai biyagua Ngode Datagaliwabenaga dahuliyalirume turu taraore holebira, lene. \s1 Bi yobage lowa igiri pu ereba hene lenego ogo \p \v 11 Yasuhanda la ho wiaabo howa lalu, Agali mbira ibu igini kira hene. \v 12 Ani howa igiri heyogonegome ibu abahondo lalu, Aba-o munibi mbirale marubi i̱ ngule wiridago tale bialu áyu ogoni ngi, lene. Ani layagola agali biagome ibunaga mbirale wiyaruni ibu igini biago labohondo mo tale bia hene. \v 13 Ani buwa horo kiru tebiru agima howa igiri heyogone biagome ibunaga mbirale yayaruni yolo miai halu muni hangu yalu ibu andaga wahalu pene. Dindi kaundiaoreha pu howa ibuninaga mini bayuwa haru nahe howa muni yayago ko galone nabulene wiaru hanguni mohole bialu hene.\x + \xo 15.13 \xt Min 29.3\x* \v 14 Ani buwa mbirale yayaruni bibahendeore biba hai hene. Ani bu hearia dindi ogoniha hina gari timbuniore piyagola igiri biago ibu mbirale mbira nayiore hene. \v 15 Ani biyagola agali mbira heagome ibunaga mabuha, Nogo haru hole pu, layagola nogo haru ha hole pene. \v 16 Haru hearia mbirame ibuhondo tomo emeneore namiyagola garibi timbuni lowa tomo hingilu wahayago noa timbuni ho hene.\x + \xo 15.16 \xt Min 23.21\x* \v 17 Ani buwa mani mini wia dai bialu lalu, I̱ abanaga biabe bia haga karume tomo timbuni nalu maru nabe manga ho kago i̱ nde ogoria nane howa tongolo mibeheore kogoni. \v 18 I̱na áyu ogoni heyalu i̱ aba kagoria puwa ibuhondo lalu, Aba-o i̱na Ngode Datagaliwabehondobi í̠hondobi ko bialu hoba mu harugoni.\x + \xo 15.18 \xt Iba 51.4, Yar 3.12-13\x* \v 19 Ai áyu i̱na í̠ igini labe nahe kogoni. Í̠naga biabe bia haga karuhondo bialu harilidagua i̱hondobi bialu habe lolebero. \v 20 Ani mitangi bialu ibu aba hearia pole heyalu andaga dai bini.\x + \xo 15.20 \xt Ab 2.39, Eb 2.13, 2.17\x* \fig ... ibu abahanda hondowa ibunaga bu miniha daraore ho howa abale gerai puwa yu hurubale buwa nu̱nu̱ lene.|src="LEAR 48.tif" size="2" ref="(15.20)" \fig* \p Ibu andagani anda íbu nabi wene amuraore ibalu hearia ibu abahanda hondowa ibunaga bu miniha daraore ho howa abale gerai puwa yu hurubale buwa yu nu̱nu̱ lene. \v 21 Ani biyagola ibu igini biagome lalu, Aba-o i̱na Ngode Datagaliwabehondobi í̠hondobi hoba mu howa koore birugo ndobe. Ai i̱na í̠ igini labe nahe kogoni, lene.\x + \xo 15.21 \xt Iba 51.4\x* \v 22 Ani layagola ibu abahanda ibunaga biabe bia haga biaru, Ibai hadaba, lowa, Aga bayaleore abale mo puwa gi hondoneni magibi karula halu ge su mo karula halu bidaba. \v 23 Ani bialu nogo bulumaga igini habahe mbira kago bo puwa dawadaba. Ani buwa turu halu nami̱ya. \v 24 I̱ igini ogoni homayago ai dére ho kagoni. Pu ereba hayago ai handa walia kogoni, lene. Ani layagola howa ti tomo biagoni dawalu hene.\x + \xo 15.24 \xt Lg 15.32, Eb 2.1, 2.5, 5.14, Mo 3.1\x* \p \v 25 Ani bialu hea tambu igiri wahene biago mabuha biabe bialu hene. Ibugua andaga kaware dai bialu howa hale halu hearia amu andaga biagoha mbira bi anda howa iba ganaru lalu mali lialu hayuane hale hene. \v 26 Ani biayuagola biabe bia haga mbira heago olowa hale halu lalu, O biaruagoni agi birabe, lene. \v 27 Biabe bia haga biagome ladai bialu lalu, Í̠ hamene biago andaga íbu dai biyagola í̠ abahanda ibu igini biago homo ereba nahe heneda lowa nogo bulumaga igini habahe mbira heago bo dawalu ka, lalu lamini.\x + \xo 15.27 \xt Lg 15.2\x* \p \v 28 Ani layagola hale howa igiri wahene biagome kera gibiore howa andaga anda pu nabi hene. Ani biyagola ibu abahanda abale tagira puwa yu hurubale buwa, Andaga mba, lene. \v 29 Ani layagola ibu abahondo lalu, I̱na mali bibahende biagoni í̠na bi larigo mbira mo wa nahe garabaya biabe ale biaabo halu harugoni. Í̠na i̱ agile ngiribe. I̱ nenege karu baba nogo memebi mbira bo dawaliya nangiriligo manda berene. \v 30 Í̠ igini ogoni í̠naga mbirale wiriru mohole bialu walime kayu bibiya ngi layagola mialu andaga íbu dai biyagola nogo bulumaga igini habahe mbira heago ba harida, lene. \v 31 Ani layagola ibu abahanda lalu, I̱ igini-o í̠ horo bibahendengi i̱la haabo howa mbirale i̱na wu hewaru í̠naga ho haribagoni. \v 32 Anigo áyu nogo balu uru halu kamago nde í̠ hamene biago homayago dére halu pu ereba hayago handa walia halu birimagonaga beramagoni, lene, lalu Yasuhanda lamini. \c 16 \s1 Bi yobage lowa biabe bia haga mini ohewi hene lenego ogo \p \v 1 Yasuhanda ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, Agali homogo mbira henegome biabe bia haga mbirahondo ibunaga mbirale wiaru hondo helo helene. Ani hondo heagola mbiralime agali homogo biago lamialu lalu, Í̠naga mbirale wiru hondo helariyagome í̠naga muni bame biba helara, lene. \v 2 Ani lamiyagola ibugua biabe bia haga biago olalu, Íbu, lowa lalu, Í̠na biri layane hale harugo agibe. I̱naga mbirale wiwaru hondo harigo baya hangu dagalo manda bialu gili biai hole pu, lene. Ani biai halu í̠ i̱naga biabe bia haga habe nahedago wahalu tagira polebere, lene. \v 3 Ani layagola biabe bia haga biagome lalu, I̱ anduaneme i̱ biabe wahalu tagira pu lolebirago ai agi buabe, lalu ibuni hangu lo manda bini. I̱ gana walenebi hongo nahego wali agalihondo muni mbiralebi ngi lolene taga ko. \v 4 Ai i̱na ogo ale bule lo manda bidogo buwa i̱ biabe nabi kogola i̱ nenege karume i̱ ti andaga, Íbu, lolebira manda bido, lene. \p \v 5 Ani lo manda buwa ibugua ibu anduanenaga agali dano ho hayaru olalu, Ibidaba, lowa mbiragohondo lalu, Í̠na i̱ anduanela dano agira ho kebe, lene. \v 6 Ibugua ladai bialu lalu, Olibe lininaga weli be heba handari mbira (100) dano ho ko, lene. Ani layagola biabe bia haga biagome agali biagohondo beba mialu, Í̠naga dano harigonaga ogoni. Í̠na biruwa ogoriani pira duria (50) gili bibe, lene. \v 7 Ani lowa ibugua mendehondo lalu, Í̠na i̱ anduanela dano agira ho kebe, lene. Ani layagola mendeali biagome ladai bialu lalu. Ladi ale mini widi nu heba daosini mbira (1,000) dano ho ko, layagola biabe bia haga biagome ibuhondo beba mialu lalu, Í̠naga dano harigonaga ogoni. Í̠na biruwa beba ogoriani handari halira (800) gili bibe, lene. \p \v 8 Ani biyagola ibu anduane biagome biabe bia haga mini tigatiga ndo ohewi biagohondo lalu, Mini ohe harigo bayale birida, lene. Wali agali dindini holene hangu mitangi bu karume tinaga biabe bialu howa wali agali wá kagoria karume biabe biagadagua ndo tigua miniha o timbuniore howa biaga ka, lalu Yasuhanda ani lene.\x + \xo 16.8 \xt Yo 12.36, Eb 5.8, 1 Te 5.5\x* \p \v 9 Ani lowa Yasuhanda la ho wiaabo halu lalu, Anigo i̱na tí langerogo dindinaga mbirale yu kamigome wali agali mo nenege hinulene nga. Ani bialu howa homaramingi Ngode Datagaliwabehanda haabobo holene ngagoria, Hole íbu, lolebira.\x + \xo 16.9 \xt 4.27, Md 6.19-20, Lg 14.14, 1 Ti 6.17-19\x* \v 10 Mbiralime mbirale emene ngago bayuwa hondo hayagua timbuni ngarubi bayuwa hondo holebira. Mbiralime emene ngago bayuwa hondo nahayagua timbuni ngarubi bayuwa hondo naholebira.\x + \xo 16.10 \xt Md 25.21, Lg 19.17-26\x* \v 11 Aniyagua í̠na mbirale dindi yu holene ngago mohole bialu hariyagua homogo holene henene ngago agua yu holeberebe. \v 12 Ani buwa í̠na mbiralinaga mbirale bayuwa hondo nahariyagua mbirale í̠ninaga yu habelo aiwa ngulebirabe. \p \v 13 Biabe bia haga mbiraoreme anduane kiranaga garabaya biabe ale bia haga habe nahe ka. Ibugua anduane mendego handabe manga halu mendego gubalini holebira. Ani bialu howa anduane mendegome bi larago hale halu bialu mendegome bi larago hale howa mo waholebira. Tígua Ngode Datagaliwabenaga biabebi muninaga biabebi kirabali gi tale bu howa bibe naheore kamigoni, lene.\x + \xo 16.13 \xt Md 6.24\x* \s1 Yasuhanda bi lagane maru lenego ogo \r (Madiu 11.12-13, 5.31-32, Maga 10.11-12) \p \v 14 Yasuhanda bi uruni layago hale howa \w Perisi\w* agali hearume Yasu handabe manga howa talialu hene. Irane ti muniore gubalini timbuni haga hene.\x + \xo 16.14 \xt Md 23.14\x* \v 15 Ani biyagola Yasuhanda tihondo lalu, Tígua tíni wali agali maru karunaga deni howa, Bayaleda, lelo mo ho kamigo Ngode Datagaliwabehanda tínaga bu miniha mitangi bu kamigoni manda bida. Mbirale bayale timbuni hongohe ngaruni agalime mo dunu bia ho kagoni uruni Ngode Datagaliwabenaga deni howa galone nabulene nga.\x + \xo 16.15 \xt 1 Sml 16.7, Iba 7.9, Min 6.16-17, Md 23.28, Lg 10.29, 18.9-14\x* \p \v 16 Mosese heneyangi \w Mana\w* lowini ngagobi Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* hagarume bi gilibu wini ngagobi uruni baboraya biaga Yone hayangi winigo wima ibaabo halu Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagonaga Bi Mana Debene lamiaabo halu bibahendeoreme anda pelo hongo howa piaga ka.\x + \xo 16.16 \xt Md 4.17, 11.12-13, Lg 7.29\x* \v 17 Anigo ogoni hari daligabi dindibi ereba holene tai nabi awadagago Mana lowini ngagonaga bi emeneorebi ereba nahe wiaaboore ho wulebira.\x + \xo 16.17 \xt Iba 102.26-27, Ais 40.8, Md 5.18, 1 Pi 1.25\x* \p \v 18 Agali mbirame ibu one wahalu wali mende lone dabu bu aribia hayagua ibugua wali mende biago kayu biragoni. Ani buwa wali wahayago agali mendeme dabu biyagua ibugua wali kayu biragoni, lene.\x + \xo 16.18 \xt Md 5.32, Mg 10.11, 1 Ko 7.10-11\x* \s1 Agali homogola Lasarasila te ogo \p \v 19 Yasuhanda lowa, Agali homogo mbira henegome aga bayaleru muni timbunime muwa bu howa anda bayale hanguni palialu tomobi bayale hangu nalu hene. \v 20 Ani buwa agali mende mini Lasarasi ibu ko yagibanoore dereme dongoneni biamehego agali homogo biago anda haneni marume haru íbu biraabo helene.\x + \xo 16.20 \xt Md 15.27\x*\fig Lasarasi ibu ko yagibanoore dereme dongoneni biamehego agali homogo biago anda haneni marume haru íbu biraabo helene.|src="LEAR 51.tif" size="2" ref="(16.20)" \fig* \v 21 Biraabo howa agali homogo biago ibu tomo nalu hingilu dagiani howa ibira hayago Lasarasihanda noa howa biraabo hene. Biangomebi ibu dongoneni dere bidago domo naabo halu hene. \v 22 Lasarasi yagibano biago homayagola dahuliyali hearume ibu Abarahama dahuliya andagani tomo dawa wiaru nalu bereagoria berelole yalu pene. Ani biyagola mani agali homogo biago homayagola hora hene. \v 23 Ani buwa Heli dindi tandaga timbuniore nalu howa handa daga halu hearia Abarahama uyuraore Lasarasila berearia hendene. \v 24 Ani bu bereago hondowa ola daga howa lalu, Aba Abarahama-o i̱hondo dara ha. Í̠na Lasarasi ibu gi hondoneni iba mbira wai ho yalu i̱naga hége dege mo gomba hole ibilo ibilabe. I̱ ira dedagoria howa tandaga timbuniore nalu kogoni, lene.\x + \xo 16.24 \xt Ais 66.24, Seg 14.12, Mg 9.44\x* \p \v 25 Ani layagola Abarahamahanda ladai bialu lalu, I̱ igini-o í̠ dindini haringi mbirale bayale hangu hanguni harigo Lasarasi ibu mbirale ko hangu hanguni hayago mitangi bibe. Í̠ tandaga nalu kegola áyu Lasarasi ibuni turu ho ka.\x + \xo 16.25 \xt Yob 21.13, Lg 6.24\x* \v 26 Ani buwa ina kamagoria tubari timbuniore ngago mbiralime ina kamagoria howa tí kamigoha bolangua halu naibilobi tí kamigoria howa ina kamagohayagi bolangua halu naibilonagabi tubari timbunioreme ngagoni, lene. \v 27 Ani layagola agali homogo biagome lalu, I̱na í̠hondo heneneore larogo aba Abarahama-o Lasarasi ibu i̱ aba andaga pialu \v 28 i̱ hamene duria kago uruni kagoria puwa tandaga nalu kogoria ti naibilo lamule pu labe, lene. \p \v 29 Ani layagola Abarahamahanda ladai bialu lalu, Í̠ hamene uruni ti Mosese ibugua bi gilibu wini ngagobi Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga henerume bi gilibu wini ngagobi yu kagoni. Tigua agi larabe í̠ hamene biarume hale holene ngagoni, lene.\x + \xo 16.29 \xt Ais 8.20, Yo 5.39, 5.45, Ab 15.21\x* \v 30 Ani layagola agali homogo biagome lalu, Aba Abarahama-o ogonime nakarulapeda. Mbiralime tongolo minigo lone heyalu ti kagoria piyagua dege nde ti ko bialu hayagoria howa mini beregedolebira, lene. \v 31 Abarahamahanda lalu, Anigo Mosesehanda bi gilibu wini ngagobi Ngode Datagaliwabe mana latagi haga henerume bi gilibu wini ngagobi tigua hale nahayagua mbirali tongolo minigo lone heyalu piyaguabi manda nabulebiraore, lamini, lalu Yasuhanda lene.\x + \xo 16.31 \xt Yo 11.44-48, 12.10-11\x* \c 17 \s1 Ko mo bia holene te lenego ogo \r (Madiu 18.6-7,21-22, Maga 9.42) \p \v 1 Yasuhanda ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, Mbirale tara tara ngarume wali agali ko mo bia haga nga. Anigo mbiralime ko mo bia hagago ibunaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga.\x + \xo 17.1 \xt Md 18.6-7, Mg 9.42, 1 Ko 11.19\x* \v 2 Waneigini mini boga nabi karu ko bilo mbiralime ko mo bia hayagua ogoni ibu ege to̱le̱ timbuni ngago pume ibunaga mani pongo bia howa iba timbu bedagoha bape hayagua ogoni karulape. \v 3 Anigo tígua beramigo tiga hondowa bulene nga.\x + \xo 17.3 \xt LBM 19.17, Min 17.10, Md 18.15, Ya 5.19\x* \p Í̠ hamene mbirame ko biyagua talibe. Ani buwa ibu mini beregedalu dai biyagua ibugua ko í̠hondo biyago la nabi wahabe. \v 4 Ani buwa ibugua í̠hondo horo mbiru hanguni ka halu ko buwa kane halugo bialu í̠ keria ibuwa, Ai í̠hondo ko birugo wahalu mini beregedaru, layagua ibugua ko biyagoni la nabi wahabe. \s1 Mini mbiraore wu holene ogo \p \v 5 \w Abosolo\w* agali biarume Anduane Homogohondo lalu, Iname mini mbiraore wu kamago mo timbu ha, lene.\x + \xo 17.5 \xt Mg 9.24\x* \p \v 6 Ani layagola Anduane Homogohanda ladai bialu lalu. Tígua mini mbiraore \w masada\w* egene emeneore ngago ale wu kamiyagua nde lini daga ira o kagohondo lalu, Í̠na í̠ni pini heba dugu yalu puwa iba solowara bedagoria í̠nime hangabe, laramigola hale halu bulebira, lene.\x + \xo 17.6 \xt Md 17.20, 21.21, Mg 9.23, 11.23\x* \s1 Biabe bia hagame bulene ngago ogo \p \v 7 Tí kamigoni mbirame tínaga biabe bia haga mabu dindi alialu howayaguabi nogo sibi haru howayaguabi andaga dai biragola, Tomo abale nabe laramilibe. \v 8 Ani nalaramiligoyago. Tígua ibuhondo agua laramili, I̱naga tomo manda manda bu dawabe. Ani buwa aga mbira mo bo buwa tomo i̱ noliya dugu yalu ibabe. Ani buwa maniore í̠ni tomo nolebere, laramili.\x + \xo 17.8 \xt Lg 12.37\x* \v 9 Ani laramigo, Bibe, larimidagua biabe bia hagame biai haragola ibuhondo, Bayuwa birida turu halu ka̱i̱ laro, lolene irane nawi. \v 10 Tíni nde ogonibi dege kamigoni manda buwa, Bulene nga, layago biaiore howa au labe. Ina biabe bia haga howa bia layagoni dege birima lolene nga, Yasuhanda lene.\x + \xo 17.10 \xt Md 25.30, Lm 3.12, 1 Ko 9.16-17, Pm 11\x* \s1 Yasuhanda agali pirali mo dabi henego ogo \p \v 11 Yasu ibu Yarusaleme pole pialu howa Samaria Galilila tubari wiadagua pialu hene.\x + \xo 17.11 \xt Lg 9.51-52, 13.22, Yo 4.4\x* \v 12 Ibu tano emene mbira wiagoha anda pialu hearia agali pira ge hamuabi lola hene. Ti amura howa\x + \xo 17.12 \xt LBM 13.46\x* \v 13 ladaga halu lalu, Yasu-o Anduane-o ina dara howa biamogo bia, lene.\x + \xo 17.13 \xt LBM 13.45-46\x* \p \v 14 Ani layagola Yasuhanda ti hondowa lalu, \w Loma\w* binigo mo miaga karume tí de hendelo ti karia pudaba, lene.\x + \xo 17.14 \xt LBM 13.2, 14.1-32, Md 8.4, Lg 5.14\x* \p Ani laya handala pole harigani pialu hearia tinaga ge hamuabi biagoni ereba haiore hene. \v 15 Mbiragome ibunaga ge hamuabi biago ereba hayiyagola hondowa bi dalimu lalu Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga halu Yasu hearia lone íbu dai bini. \v 16 Dai buwa ibugua Yasu heagoria dindini birape howa Yasuhanda ibu mo dabi hayagonaga ka̱i̱ lene. Agali ogoni ibu Samariali hene. \v 17 Ani layagola Yasuhanda lalu, Agali pira dabi hayago dira biaru agoha kabe. \v 18 Agali mbiraore dindi tarali ogome dege ibu Ngode Datagaliwabehondo ka̱i̱ lole dai biyago agibe, lene. \v 19 Ani lowa Yasuhanda ibuhondo lalu, Í̠ni Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wirigome í̠ mo dabi hayago heyalu pamia, lene.\x + \xo 17.19 \xt Md 9.22, Mg 5.34, Lg 7.50\x* \s1 Ngode Datagaliwabenaga Handame Ho Holene ibulebiragonaga te lenego ogo \r (Madiu 24.23-28,37-41) \p \v 20 \w Perisi\w* agali maru hearume Yasuhondo lalu, Ngode Datagaliwabenaga Handame Ho Holene angi ibulebirabe, lene. Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Ngode Datagaliwabenaga Handame Ho Holene panigi hendene naibaga.\x + \xo 17.20 \xt Yo 3.3, 18.36\x* \v 21 Mbiralime lalu, O kago handadaba amu kago handadaba, nalabehe. Irane Ngode Datagaliwabenaga Handame Ho Holene nde tí kamigoha íbu kagoni, lene.\x + \xo 17.21 \xt Mg 13.21, Lg 17.23, Lm 14.17\x* \p \v 22 Ani lowa ibugua ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, Agali Hole Ibiyago lone ibulene hororu harangi mbira hondoa ho howa handa nabuleberami.\x + \xo 17.22 \xt Md 9.15, Yo 17.12\x* \v 23 Marume tíhondo lalu, Amu kago handadaba, layaguabi, O kago handadaba, layaguabi o laragoni hale howa handa nabilimu.\x + \xo 17.23 \xt Md 24.23, Mg 13.21, Lg 17.21, 21.8\x* \v 24 Hari daba bialu wá ho banga bialu mendehayagi howa mendehayagi ho bolangua hagadagua Agali Hole Ibiyagonaga dumbiyalu ogoningiore hondoleberami.\x + \xo 17.24 \xt Md 24.27\x* \v 25 Anigo ala ibu tandaga timbuni nalu wali agali áyu karume ibu handa tara halu erembira mulebira.\x + \xo 17.25 \xt Mg 8.31, 9.31, Lg 9.22\x* \v 26 Agali Noa heneyangi wali agalime bialu hayadagua Agali Hole Ibiyago lone ibulene hororu harangi wali agalime bialu holebira.\x + \xo 17.26 \xt Pig 6.5-8, 7.1-24, Md 24.37\x* \v 27 Wali agali bibahende bu hearume hina nalubi iba nalubi wali agali dabu bigi bialu heaore horo ha para hayagola Noa ibu iba taluha anda piyagola ibali timbuniore ibalu bibahendeore ibame nai hene.\x + \xo 17.27 \xt Pig 7.6-24\x* \v 28 Ani buwa Lode heneyangi biyadagua bulebira. Wali agali bibahende bu hearume hina nalubi iba nalubi mbirale yolo bialubi mbirale yolo mule wialubi tomo hangalubi anda bialubi hene.\x + \xo 17.28 \xt Pig 18.20–19.25\x* \v 29 Ani bialu heagola horo mbirungi Lode ibu Sodomo wahalu tagira piyagola hariha howa ira hungu heba ege to̱le̱ ale ambuabi mini saloba kundibi alebi ibira howa bibahendeore do mundulo wa helene. \v 30 Agali Hole Ibiyago lone ha pani harangi ogonidaguaore bulebira.\x + \xo 17.30 \xt 2 Te 1.7\x* \p \v 31 Horo ogoningi agali anda dangini bedagome tamuha ibuninaga dabudabu mo anda pole daluene henge nawulebira. Ogonidagua dege agali mabuha mabu biabe bialu kagome ibuni andaga dai bulene henge nawulebira.\x + \xo 17.31 \xt Pig 19.17, 19.26, Md 24.17-18, Mg 13.15-16\x* \v 32 Lode one biyago mitangi bayuwaore bilimu.\x + \xo 17.32 \xt Pig 19.26\x* \v 33 Mbiralime ibuninaga holene ngago mo tene hayagua holene ogoni ereba holebira. Ai mbiralime ibuni holene hado wahayagua holene gahenge yu holebira.\x + \xo 17.33 \xt Md 10.39, 16.25, Mg 8.35, Lg 9.24, Yo 12.25\x* \v 34 I̱na tí langerogo mbiraga ogoniorengi kirali dagia mbiraoreni padaria mendego palelalu mendego yamulebira.\x + \xo 17.34 \xt Md 24.40-41, 1 Te 4.17\x* \v 35 Wali kirame ladi ale mini widi dambialu mandagi bedaria mendego berelalu mendego yamulebira. [ \v 36 Ogonidagua agali kirame mabuha biabe mandagi bialu karia mendego helalu mendego yamulebira,] lene. \p \v 37 Ani layagola ibunaga talima piaga biarume ibuhondo lalu, Anduane Homogo-o o lariruni agohayagi bulebirabe, lene.\x + \xo 17.37 \xt Yob 39.30, Md 24.28\x* \p Yasuhanda tihondo ladai bialu lalu, Homenenaga tingini ngagoha ega bodo hariawe aleme nole íbu ngoai holebira, lene. \c 18 \s1 Bi yobage lowa wali dalo godi lagane agalila biyago te lenego ogo \p \v 1 Ani lowa Yasuhanda ibunaga talima piaga biarume, Wahalu poro, nale Ngode Datagaliwabehondo bi laabo halu helo ti lawai halu bi yobage ogo lamini.\x + \xo 18.1 \xt Lm 12.12, Eb 6.18, Kl 4.2, 1 Te 5.17\x* \v 2 Ibugua lalu, Dindi mbiraha godi lagane agali mbira henego ibugua Ngode Datagaliwabehondo gi nahagabi agali hearu hondowa dara nahagabi hene. \v 3 Ani buwa dindi ogoniha dege wali dalo mbira berenegome godi lagane agali biago hearia puabo howa lalu, I̱nagaore bayuwa mo tiga bia halu i̱la hoba mu kagonaga i̱ biamogo bia habe, lalu la debodebo biaabo haga berene. \v 4 Ani laabo halu berea tambu godi lagane agali biagome hale halu mbira bia nabiagaore henego mani howa ibuni hangu lo manda bialu lalu, Ngode Datagaliwabehondo i̱ gi nahe wali agalihondobi dara nahaga kogo \v 5 wali dalo o bedagome horo bibahendengi lawanana biaabo halu i̱ mo lulu ya harago i̱na tiga handalu wali ogoninaga genda yu bedagoni mo tiga bulebero. Ani nabiruyagua wali ogonime i̱ koria iba ho wiaabo halu i̱ mo genda holebira, laya, lene.\x + \xo 18.5 \xt Lg 11.7-8\x* \p \v 6 Anduane Homogohanda laabo halu lalu, Godi lagane agali tigabi ndo ogonime biamogo bialu howa o layadagoni hale halu manda bilimu. \v 7 Anigo Ngode Datagaliwabehanda tigatiga hanuniore dabagane kagome ibunaga wali agalime horombe mbiragabi ibuhondo, Biamogo bia, laabo halu haragola biamogo nabulebirabe. Ibugua tendoreore biamogo bulebirabe.\x + \xo 18.7 \xt Mo 6.10\x* \v 8 I̱na tí langerogo ibugua hanuniore howa dabalu abaleore ti biamogo bulebira. Anigo Agali Hole Ibiyagome dindini lone ibuwa wali agali mini mbiraore wu karia handa hondolebirabe, lene.\x + \xo 18.8 \xt Hi 10.37, 2 Pi 3.8-9\x* \s1 Bi yobage lowa \w Perisi\w* agalibi dagisi muni miaga agalibi biyago te lenego ogo \p \v 9 Yasuhanda bi yobage lowa wali agali maru hearume tini bayale tigabi hangu biaga kama lalu wali agali maru karu ko biaga ka laga hearuhondo lalu,\x + \xo 18.9 \xt Lg 10.29, 16.15\x* \v 10 Agali kira mendego \w Perisi\w* agali mendego dagisi muni miaga agali libugua Anduane Homogonaga andaha Ngode Datagaliwabehondo bi lole pene.\fig Agali kira ... libugua Anduane Homogonaga andaha Ngode Datagaliwabehondo bi lole pene.|src="LEAR 16.tif" size="2" ref="(18.10)" \fig* \p \v 11 Perisi agali biagome ibuni hanguore howa Ngode Datagaliwabehondo bi lalu, I̱ ko nabiaga mbirale kayubi wali kayubi nabiaga marume ko biagadagua nabiruligonaga Ngode Datagaliwabe í̠hondo turu halu ka̱i̱ laro. Dagisi muni miaga na̱i̱ kagome biagadagua i̱na nabiruligo í̠hondo ka̱i̱ laro.\x + \xo 18.11 \xt Iba 135.2, Ais 1.15, 58.2, Lg 16.15, Mo 3.17\x* \v 12 I̱na Sarere mbiranaga horo kiru \w tomo\w* nane haruli horo bibahendengi yolo merogo mialu pinigo í̠naga lowa wiruli, lalu Ngode Datagaliwabehondo bi lene.\x + \xo 18.12 \xt Pig 14.20, Ais 58.2-3, Md 23.23\x* \p \v 13 Ibu ani lalu hea tambu dagisi muni miaga biagome amuraore howa Ngode Datagaliwabehondo bi lalu hearia hariha handa daga nahe ibuni galu kunini balu lalu, I̱ koorene kogo Ngode Datagaliwabe í̠na i̱hondo dara habe, laya, lene.\x + \xo 18.13 \xt Iba 51.1\x* \v 14 Yasuhanda lalu, I̱na tí langerogo libu andaga dai buwa Ngode Datagaliwabela mo mbiraore ho henego Perisi agali biago ndo dagisi muni miaga biago ibu hene. Ogoninaga mbiralime ibuni mo yaraga hayagua ibu mo dindiha helalu mbiralime ibuni mo dindiha hayagua ibu mo yaraga ho helolebira, lene.\x + \xo 18.14 \xt Yob 22.29, Md 23.12, Lg 14.11, Ya 4.6, 1 Pi 5.5-6\x* \s1 Yasuhanda waneigini emene mo turu henego ogo \r (Madiu 19.13-15, Maga 10.13-16) \p \v 15 Wali agali maru hearume Yasuhanda ti waneigini emene haguaneni gi wialu mo turu helo lowa taba yalu ibu hearia íbu ngoai hene. Ani biyagola ibunaga talima piaga biarume hondowa o biyagoni nabilo ti talini.\x + \xo 18.15 \xt Md 19.13, Mg 10.13\x* \v 16 Ani biyago hondowa Yasuhanda, Waneigini i̱ kogoria ibidaba, lowa, Waneigini i̱ kogoria ibiragola naibilo ha pai nahalimu. Irane Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria waneigini urubi karunaga ka.\x + \xo 18.16 \xt Md 19.14, Mg 10.14, 1 Ko 14.20, 1 Pi 2.2\x* \v 17 Tíhondo larogo manda bilimu. Waneiginime Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria hoa hagadagua hoa nahe karume nde anda napolebira, lene.\x + \xo 18.17 \xt Md 18.3, Mg 10.15\x* \s1 Agali homogo mbira henego ogo \r (Madiu 19.16-30, Maga 10.17-31) \p \v 18 Yu wali agali hondo haga mbirame Yasuhondo lalu, Lawai haga bayale-o i̱na haabobo holene mo yule agi buabe, lene.\x + \xo 18.18 \xt Md 19.16, Mg 10.17, Lg 10.25\x* \p \v 19 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo ladai bialu lalu, Í̠na i̱ bayale larigo irane agibe. Mbirali bayale nahe Ngode Datagaliwabe ibuni hangu bayale ka. \v 20 Bi \w mana\w* lowini ngago í̠na manda bu kegoni. Wali agali kayu nabibe. Wali agali homelo nababe. Mbirale page nabibe. Ke̱ howa dibade nahabe. Aba ai̱yala mo yo handa nabi laradagua hale halu bibe, lene.\x + \xo 18.20 \xt Har 20.12-16, Man 5.16-20, Lm 13.9, Eb 6.2, Kl 3.20\x* \p \v 21 Ani layagola agali biagome ladai bialu lalu, Bi o lariruni bibahende lo ngago i̱na igiri emeneoreni howa biai harugoni, lene. \p \v 22 Ani ladai biyagola hale howa Yasuhanda agali biagohondo lalu, Í̠na mbiraore hangu bibehe kego í̠naga mbirale wiruni bibahende yolo miai hole pu. Ani buwa muni ngirago yagibano karu mo meregola dahuliya andagani homogo holene í̠naga wulebira. Ani buwa i̱ porodagua talima ibabe, lene.\x + \xo 18.22 \xt Md 6.19-20, 19.21, 1 Ti 6.19\x* \v 23 Bi ani layago hale howa agali biagome ibu homogo gibi henego dara halu tingini biagoni bibahende pirila paya bini. \p \v 24 Yasuhanda agali biago darabi howa tingini pirila paya bu heago hondowa lalu, Homogo karume Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria anda polene erekuibiore wulebira.\x + \xo 18.24 \xt Md 19.23, Mg 10.23, Min 11.28\x* \v 25 Nogo kameleme háli diriha anda polene erekuibi lowa homogo karume Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria anda polene erekuiore wulebira, lene. \p \v 26 Wali agali bu hearume Yasuhanda bi layago hale howa ibuhondo lalu, Ai imame pele mulene yu holebirabe, lene. \p \v 27 Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Wali agalime bibe naheore ngago Ngode Datagaliwabehanda biai habeheore kagoni, lene.\x + \xo 18.27 \xt Yar 32.17, Seg 8.6, Md 19.26, Mg 14.36\x* \p \v 28 Ani layagola Pidahanda lalu, Ai handa, Inanaga dindi andabi wahalu í̠ talima ibirimagoni, lene.\x + \xo 18.28 \xt Md 4.19-20, 19.27, Mg 10.28\x* \p \v 29 Ani layagola Yasuhanda tihondo lalu, E̱ anigo i̱na tíhondo heneneore larogo mbiralime dindi andabi onebi hamenebi aba ai̱yabi waneiginibi helai halu Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoria hangu handaya ho yalu poragola\x + \xo 18.29 \xt Man 33.9, Md 19.29, Mg 10.29-30\x* \v 30 áyu dindini ka tambu timbuniore yu howa mani haabobo holene ngago yu holebira, lene.\x + \xo 18.30 \xt Md 19.29, Mg 10.30\x* \s1 Yasuhanda ibuni homolenenaga te halu tebone lenego ogo \r (Madiu 20.17-19, Maga 10.32-34) \p \v 31 Yasuhanda ibunaga talima piaga homberiali (12) biaru haru pu bagi howa tihondo lalu, Hale hadaba. Ina Yarusaleme pole poramagoni. Puwa mbirale bibahende Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga henerume Agali Hole Ibiyagonaga mbiwia halu gilibu wini ngago lola hai holebira.\x + \xo 18.31 \xt Iba 22, Ais 53, Md 16.21, Mg 10.32, Lg 24.44\x* \v 32 Mbiralime Agali Hole Ibiyago Yu agali ndo agali tara karuhondo minu miragola tigua ibuhondo mege bialubi bi ko lalubi hamiaga tolo ba halubi bulebira. \v 33 Tigua ibu pu payini tibume balu tongolo milolebira. Ani biragola horo kiru howa tebonengi ibuni mo heya holebira, lalu lamini.\x + \xo 18.33 \xt Md 27.2, Lg 9.22, 9.44, 23.1, Yo 18.28, Ab 3.13\x* \p \v 34 Ibunaga talima piaga biarume o layagoni irane ogo alenaga laya lalu manda nabiore hene. Ti ogoninaga bi galone manda nabilo mo do hene. Ani biyagola tigua Yasuhanda layagoni ogo ale layalo manda nabiore hene.\x + \xo 18.34 \xt Mg 9.32, Lg 9.45, Yo 10.6, 12.16\x* \s1 Yasuhanda agali de kohe mo dengala henego ogo \r (Madiu 20.29-34, Maga 10.46-52) \p \v 35 Yasu ibu Yarigo anda ibule biyagola agali mbira de kohego hariga leneha biruwa munibi mbiralebi, Ngidaba, laabo haga berene. \v 36 Ibugua wali agali dewa bi lama piayuago hale howa lalu, O laruago agidabe, lene. \p \v 37 Tigua ibu lamialu lalu, Nasareteali Yasu o bolangua halu poragoni, lene. \p \v 38 Ani layagola ibugua abale olowa lalu, Debidi Igini Yasu-o i̱ dara howa biamogo bia, lene.\x + \xo 18.38 \xt Md 15.22\x* \p \v 39 Ani olayagola Yasu maha helalu wali agali bamba halu piyarume agali biago talialu lalu, Bi nale waha, lene. Ani layagola ibu donge howa dalimuore olalu, Debidi Igini-o i̱ dara howa biamogo bia, lalu laabo hene. \p \v 40 Ani olayagola hale howa Yasuhanda ema nabi hondo howa lalu, Agali de kohe amu bedago i̱ koria haru ibidaba, lene. Ani layagola tigua ibu haru halu howa de kohe biago Yasu heagoria ha para hayagola Yasuhanda lalu, \v 41 I̱na í̠hondo agi buliya hamelo kebe, lene. \p Ibugua ladai bialu lalu, Anduane-o i̱ lone de hondoa ko, lene. \p \v 42 Yasuhanda ibuhondo lalu, De handa. Í̠ni Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wirigome í̠naga de mo ngala hayagoni, lene.\x + \xo 18.42 \xt Lg 7.50, 17.19\x* \p \v 43 Ani layaore de kohe biago ibunaga de abaleore dabi halu de handabehe hayagola ibugua Ngode Datagaliwabehondo turu halu ka̱i̱ lalu Yasu piyadagua pene. Wali agali bu hearume o biyago hondowa ti bibahendeme Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga halu hene. \c 19 \s1 Yasu Sagiasila te ogo \p \v 1 Yasu ibu Yarigo anda pialu bolangua halu pole pene. \v 2 Ani biyagola ogoniha agali mbira henego mini Sagiasi ibu dagisi muni miaga karunaga haguane howa homogo gibiore hene. \v 3 Ibu Yasu ibayuago aidabe hondole biyaria ibu agali tumagiore howa wali agali dewa gengeda tago bu heagoha Yasu handabe naheore hene. \v 4 Wali agali piyagoha ibu ala mo bamba halu gerai puwa Yasu o ibiyagohayagi poragola hondole lowa ira mbira heago hondowa iraga ho berene. \v 5 Yasu ibu bereagoria íbu pialu howa Yasuhanda ira mane biagoha handa daga howa Sagiasihondo lalu, Sagiasi-o i̱ áyu í̠ andaga holeberogo abale dalialu íbu, lene. \p \v 6 Ani layagola Sagiasi abaleore dalipe halu turu taraore howa Yasu ibu andaga, Tomo nalu palibiya íbu, lene. \v 7 Ani layagola wali agali bu hearume bi gimigomo lalu, Agali ogoni ko ngubiore biaga biagonaga andaga nenege hole poragoni, lene.\x + \xo 19.7 \xt Md 9.11, Lg 5.30, 15.2\x* \p \v 8 Ibu andaga puwa Sagiasihanda heyu howa Anduane Homogohondo lalu, Anduane-o hale habe. I̱na mbirale bu ngoru hanuni talebu ki howa yagibano karu mulebero. Ani buwa mbiralinaga mulene wiadagua ndo dibaudu howa ngi larugonaga i̱na ibuhondo ma halu dewaore yadai bigi bulebero, lene.\x + \xo 19.8 \xt Har 22.1, Dag 5.6-7, 1 Sml 12.3, 2 Sml 12.6\x* \p \v 9 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo lalu, Í̠bi í̠ andagani hagarubi áyu pele mulene yu holeberami. Ogoninaga agali ogo ibu Abarahamanaga aguanene henene kagoni.\x + \xo 19.9 \xt Lg 13.16, Ab 16.31, Lm 4.11-13, Ga 3.7\x* \v 10 Agali Hole Ibiyagome wali agali pu ereba heneru haru dai bule tai bialu pele mule ibini, lene.\x + \xo 19.10 \xt Md 10.6, 18.11, Lg 15.4, Yo 3.17, 1 Ti 1.15\x* \s1 Bi yobage lowa muni kuninaga lenego ogo \r (Madiu 25.14-30) \p \v 11 Wali agali bu hearume bi layago hale ho bereagola Yasuhanda la ho wiaabo halu bi yobage lalu hene. Ibu Yarusalemeni ha para ho heagola tigua manda bialu howa Ngode Datagaliwabenaga Handame Ho Holene ha pani holene kawareore wiyada manda bini.\x + \xo 19.11 \xt Md 25.14-30, Ab 1.6\x* \v 12 Ani manda binigo Yasuhanda lalu, Agali haguane duniniore mbira henegome dindi kaundiaoreha kini mo helelo pialu ibuni andaga dai bulenenaga pongo bo wialu pene. \v 13 Ibu pu nabi howa ala ibugua ibunaga biabe bia haga pirali olowa tihondo muni kuni mbira kina pira kira (20) ale dege dege hangu hanguhondo ta halu lalu, I̱ pedoha o ngerogome biabe bialu mo tago halu halimu, lalu pene. \v 14 Ani piyagola ibunaga dindini wali agali hearume ibu handabe manga howa tigua lalu, Agali ogonime inanaga kini helo hame naledamago, lowa marume lamilo, Lamule pudaba, lene.\x + \xo 19.14 \xt Yo 1.11\x* \p \v 15 Ani biyagola howa agali biago kini mo helayagola dai bini. Ibu dai buwa ibunaga biabe bia haga biaruhondo muni miyagome ti biabe bialu mo tago au hayadabe hondole ibugua, I̱ kogoria ngoai hadaba, lene. \v 16 Ti ngoai howa agali mbiragome ibuwa lalu, Anduane-o í̠na muni kuni mbira ngirigome i̱na biabe bialu mo tago howa muni kuni pira o mo yidogo handa, lene. \v 17 Ani layagola ibugua ogonihondo lalu, Bayuwaore biridagoni í̠ agali biabe bia haga bayaleore ke. Í̠na emene biaru baya hangu hondo haridago i̱na í̠hondo tano timbuni pira hondo habelo nguliya, lene.\x + \xo 19.17 \xt Md 25.21, Lg 16.10\x* \v 18 Agali mendegome ibuwa lalu, Anduane-o í̠na muni kuni mbira ngirigome i̱na biabe bialu mo tago howa muni kuni duria mo yidogo handa, lene. \v 19 Ani layagola ibugua ogonihondo lalu, I̱na tano timbuni duria ngago í̠na hondo habelo nguliya, lene. \p \v 20 Agali tebonegome ibuwa lalu, Anduane-o í̠naga muni kuni o yidogo agame huba bu do haru. \v 21 Irane í̠ agali kerahe harigoyane i̱ gi haru. Mbirale í̠naga ndogo í̠na mo yalu pialu tomo í̠ni hengene ndogo nariligo, lene.\x + \xo 19.21 \xt Md 25.24\x* \v 22 Ani layagola ibugua agali biagohondo lalu, Í̠ agali ko mangahe kegoni. I̱na í̠ninaga bi laregome pani nabelo ngulebero. Í̠na manda birigola i̱ agali kerahe ka manda biridago mbirale i̱naga ndogo i̱na mo yalu pialu tomo i̱ni hengene ndogo naruligo manda birida.\x + \xo 19.22 \xt 2 Sml 1.16, Yob 15.6, Md 12.37, 25.26\x* \v 23 Anidago i̱naga muni biago mbeniha wia nabiridago agibe. Mbeniha widele i̱ dai berogola dewa mo tago howa ngidele, lene. \p \v 24 Ani lowa ibugua heyu bu hearuhondo lalu, Ibugua muni kuni mbira amu yidagoni yamuwa biabe bia haga muni kuni pira yu kagohondo mo midaba, lene. \v 25 Ani layagola tigua ibuhondo lalu, Anduane-o ibugua kuni pira abale yayago yu ka, lene. \v 26 Ani layagola ibugua ladai bialu lalu, I̱na tíhondo larogo mbiralime mbirale yu kayagua yu kago nale mia tago dege holebira. Mbiralime mbirale nayi kayagua nde emeneore yidagoni yamulebira.\x + \xo 19.26 \xt Md 13.12, 25.29, Mg 4.25, Lg 8.18\x* \v 27 Anigo i̱ baba waitigi ho karu i̱ tinaga kini nahole layaru tígua i̱ kogoria haru ibuwa homelo bai halimu, laya lalu Yasuhanda lene. \s1 Yasu Handame Haga Kini ale howa Yarusaleme anda penego ogo \r (Madiu 21.1-11, Maga 11.1-11, Yone 12.12-19) \p \v 28 Yasuhanda ani lalu bialu Yarusaleme pole ibugua ala ti mo bamba halu pene. \v 29 Ibu Bedabayabi Bedanibi kaware ibuwa Hari Olibe heagoria ha para howa ibugua ibunaga talima piaga kiralime bamba halu pelo \v 30 libuhondo, Ogodagua bule pudaba, lowa lalu, Dindi amugoniha anda bu kagoria anda pialu kabiria nogo dongi igini mbira ala mbirame naberene dariba karia de hondoleberabi. Dongi ogoni hadalu ogoria haru dai bilibu.\x + \xo 19.30 \xt Md 21.2-3, Mg 11.2-3\x*\fig Yasuhanda ... nogo dongi igini mbira ala mbirame naberene dariba karia de hondoleberabi, lene.|src="LEAR 113.tif" size="2" ref="(19.30)" \fig* \v 31 Mbiralime libuhondo lalu, Ogoni agi bule hadarabibe, layagua libugua ibuhondo ogodagua lalibu, Anduane Homogo kagome ogoriani biralu polene ngagola hadaraba, lalibu, lene. \p \v 32 Ani layagola libu hariga peadagua puabo halu hebiria Yasuhanda bulebira layadagua biai hearia hendene.\x + \xo 19.32 \xt Lg 22.13\x* \v 33 Talima piaga kira biago labome nogo dongi igini biago hadalu hebiria nogo dongi anduaneme libuhondo, Ogoni agi bulenaga hadarabibe, lene. \p \v 34 Libugua ladai bialu lalu, Anduane Homogo kagome biralu polene ngagola hadaraba, lene. \v 35 Ani lalu libugua nogo dongi igini hadalu haru halu Yasu hearia dai bini. Dai buwa libugua aga nogo dongi biagoni dunga halu Yasu nogo dongini iraga ho berelo biamogo bini.\x + \xo 19.35 \xt 2 Kin 9.13, Md 21.7, Mg 11.7, Yo 12.14\x* \v 36 Ani biyagola ibu nogo dongi biagoria biralu piyagola wali agalime tinaga aga harigani dunga haga bini.\x + \xo 19.36 \xt 2 Kin 9.13, Md 21.8\x* \p \v 37 Ti Yarusaleme anda polene kaware ngelowa Hari Olibe weagoria hariga dalipe holeneni Yasu talima piaga dewaore biaru o biyagoria howa tigua agalime nabiagane ale handayarunaga hongo howa awa lalu Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga hama pene. \v 38 Tigua lalu, Handame Haga Kini Anduane Homogonaga minini howa ibirago Ngode Datagaliwabehanda ibu mo turu helo. Dahuliya andagani mo palia holenebi Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga holenebi wilo larama, lama pene.\x + \xo 19.38 \xt Iba 118.26, Lg 2.14, 13.35, Eb 2.14\x* \p \v 39 Ani layagola \w Perisi\w* agali marume wali agali heagoniha howa Yasuhondo lalu, Lawai haga-o í̠naga talima piaga karuni bi naladababe la, lene. \p \v 40 Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, I̱na tíhondo larogo tigua bi nale hayagua ege to̱le̱ wiaru tinime bi hongo howa lolebira, lene.\x + \xo 19.40 \xt Hab 2.11\x* \s1 Yasuhanda Yarusaleme mitangi howa dugu binigo ogo \p \v 41 Yasu ibu Yarusaleme kawareore pialu howa handaya howa dugu bialu\x + \xo 19.41 \xt Yo 11.35\x* \v 42 lalu, Mo palia holene ngogo mo yulenaga tí áyu ogonibi manda bua kamiyagua o haru. Ani nabirimigo ai manda bibe nahe kami.\x + \xo 19.42 \xt Ais 6.9-10, Md 13.14, Lm 11.8\x* \v 43 Tí waitigime tí bolene horo ha para kago. Tí waitigime tí ho mabu biaiore howabi hariga hangai howabi bole holebira.\x + \xo 19.43 \xt Ais 29.3-4, Yar 6.3, 6.6, Lg 21.20\x* \v 44 Tigua tíbi wali agali bibahende tí mandagi kamirubi bo wahai howa ege to̱le̱ pabe bu mabu bidamigobi anda bidamigobi bibahendeore gialo paya bulebira. Irane tígua Ngode Datagaliwabehanda tí pele mule ibiyangi manda nabi harimigoni, lene.\x + \xo 19.44 \xt Dan 9.24, Mai 3.12, Md 24.2, Mg 13.2, Lg 1.68, 21.6\x* \s1 Yasuhanda Anduane Homogonaga andaha puwa binigo ogo \r (Madiu 21.12-17, Maga 11.15-19, Yone 2.13-22) \p \v 45 Ani lowa Yasu ibu Anduane Homogonaga andaha puwa agalime mbirale yolo bialu wu berearubi bo ba tagitagi bialu\x + \xo 19.45 \xt Md 21.12, Mg 11.11, 11.15, Yo 2.14-15\x* \v 46 tihondo lalu, Anduane Homogonaga \w mbugani\w* Ngode Datagaliwabehanda lo ngago ogo, I̱naga anda kago Ngode Datagaliwabehondo bi lagane anda kagoni lolebira, lalu gilibu nga. Tígua nde pagebibi karu ha do hagane anda bu hinu helarimidagoni, lene.\x + \xo 19.46 \xt Ais 56.7, Yar 7.11\x* \p \v 47 Horo bibahendengi Yasu ibu Anduane Homogonaga andaha howa mana lawai halu haga hene. Ani lawai halu henego \w loma\w* binigo mo miaga haguane hearumebi \w Mana\w* lowinigo lawai haga hearumebi wali agali haru haga hearumebi Yasu homelo bole manda bialu hene.\x + \xo 19.47 \xt Lg 21.37, 22.53, Yo 7.19, 8.37, 18.20\x* \v 48 Ani manda bu hearia wali agali bu hearume Yasuhanda mana lawai hayago bi mbira hale nahe holigo bayuwa hale ho ibaabo hayagola tigua Yasu bolene henge handa walia nahe hene.\x + \xo 19.48 \xt Md 21.46, Mg 14.1-2, Lg 20.19\x* \c 20 \s1 Yasu í̠na hongo yu kegoni aiwa ngiyabe, lenego ogo \r (Madiu 21.23-27, Maga 11.27-33) \p \v 1 Horo mbirungi Yasu ibu Anduane Homogonaga andaha howa wali agali berearuhondo bi mana lawai halu Bi Mana Debene lamialu howabi \w loma\w* binigo mo miaga haguane hearubi \w Mana\w* lowinigo lawai haga hearubi \w agali\w* ala hene miniwi hearubi ti mandagi ibuwa tigua \v 2 Yasuhondo lalu, Mbirale uruni í̠na bialu kegoni bialu habelo hongo aiwa ngiyane berebe. Ogoni bibelonaga hongo ogoni aiwa ngiyabe. Ogome ngiya lalu ina hale holoma̱ya langi, lene.\x + \xo 20.2 \xt Ab 4.7, 7.27\x* \p \v 3 Ani layagola Yasuhanda tihondo lalu, I̱na bi mbira tíhondo hale harogo \v 4 Yonehanda baboraya binigo bulene hongo miyago Ngode Datagaliwabeha tawebe be agaliha tawebe langidaba, lene. \p \v 5 Ani layagola agi ladai bimabe lowa tini dege dege laga laga bialu lalu, Iname Ngode Datagaliwabeha tawe larimayagua o Yonehanda mana langiyago yu tiga nabi harimidago agibe lolebira. \v 6 Iname agaliha tawe larimayagua wali agali o biru ngaru tigua Yone ibu Ngode Datagaliwabenaga mana \w latagi\w* haga hayago lagago ina homelo to̱le̱me bolebira, lene.\x + \xo 20.6 \xt Md 14.5, 21.26, Lg 7.29\x* \v 7 Aniyagola tigua ladai bialu, Ina manda nabiore kama, lene. \p \v 8 Ani layagola Yasuhanda tihondo lalu, Anidago nde i̱na mbirale uruni berogo buliya hongo ngiyadago ogoha tawe nalangulebero, lene. \s1 Bi yobage lowa, \w Gerebi\w* mabu hondo halimu, laya lenego ogo \r (Madiu 21.33-46, Maga 12.1-12) \p \v 9 Ani lowa Yasuhanda bi yobage ogo wali agalihondo lamini. Agali mbirame pu mbira lini daga mini \w gerebi\w* dewa hongo dugu dugu bini. Ani buwa ibugua agali maruhondo lalu, Mabu biabe bia halu hondo ha halimu, lalu ibuni dindi mbiraha pu wahalu pene.\x + \xo 20.9 \xt Ais 5.1\x* \v 10 Gerebi lini biago dolene tu hayagola mabu anduane biagome ibunaga garabaya biabe ale bia haga mbiralihondo, I̱naga mabu hondo ha haga karuhondo, Lini maru do ngidaba, lole pu, lene. Ani laya handala ibu lole piyagola hondo ha haga biarume garabaya biabe ale bia haga biago minu balu mbira nayiore dai bilene.\x + \xo 20.10 \xt 2 Bit 36.15-16\x* \v 11 Ani biyagola mabu anduane biagome lone ibunaga garabaya biabe ale bia haga mendehondo, Pu, layagola hondo ha biarume mege taraore bialu minu balu mbira nayiore dai bilene. \v 12 Ani dege biyagola mabu anduane biagome ibunaga garabaya biabe ale bia haga tebonehondo, Pu, lene. Piyagola mabu hondo ha haga biarume ibu minu ba dege buwa tagirahayagi ba tagi hene. \v 13 Ani biyagola mabu anduane biagome, Ai nde agi buabe, lowa, i̱ni igini i̱na gubaliniore ho kogonigohondo, Pu, larogola tigua ibu mitangi bialu ibuhondo tigatiga bulebira manda bido, lene. \v 14 Ibu igini biago piyagola hondo ha haga biarume ibu hondowa tigua lagalaga bialu lalu, Mabu anduane biago iginiore ogonigo ai ibunaga paluni ina karulami̱ya homelo bama, lowa \v 15 tigua mabu tagirahayagi minu ba tagi howa homelo bene, lene. \p Ani lowa Yasuhanda tihondo lalu, Ani biyago mabu anduane biagome ibu mabu hondo ha haga biaruhondo agi bulebirabe. \v 16 Ibugua ibuwa hondo ha haga biaruni bibahende homelo bai howa mabu ogoni marume hondo ha helo mulebira, lene. \p Wali agali biru wiarume bi ogoni hale howa tigua lalu, Ani bibe naheore, lene. \p \v 17 Ani layagola Yasuhanda ti handaya howa lalu, Anidago Anduane Homogonaga \w mbugani\w* bi ogo lo ngago irane agi lowa lo ngabe.\x + \xo 20.17 \xt Iba 118.22, Md 21.42\x* \q1 Ege to̱le̱ mbira anda biagame galone nabibehedago lowa dabo wahenego \q1 ege to̱le̱ ogoniore mo timbuni duniniore ho heleda, \m lalu gilibu nga. \v 18 Ege to̱le̱ ogo ngagoriani wali agali pilo paga hararu to̱le̱ ogonime ti bibahendeore budu baga bu waholebira. Ani buwa ege to̱le̱ ogonime mbiralini podo dambi hayagua dambu mberegedo waholebira, lene.\x + \xo 20.18 \xt Ais 8.14-15, Dan 2.34-35, Md 21.44\x* \s1 Dagisi muni mulene ngabe nawibe, lenego ogo \r (Madiu 22.15-22, Maga 12.13-17) \p \v 19 \w Mana\w* lowinigo lawai haga hearumebi \w loma\w* binigo mo miaga haguane hearumebi Yasuhanda bi yobage ogoni layagonaga ti mitangi bialu layago manda buwa minule bialu hearia wali agali dewa bu hea handala gi howa wahene.\x + \xo 20.19 \xt Md 21.46, Mg 14.1-2, Lg 19.47-48\x* \v 20 Tigua ibu minulene henge agiha ngabe hondole tai dege bialu hene. Tigua agali maru hearuhondo lalu, Muni nguluma̱ya agali tigatiga hetingi ho yalu puwa Yasuhanda mbira agiore ladai birabe hondole baya hangu hale ho howa Lomonaga haru haga hongoyi kagohondo minu mimi̱ya bi ogo ibuhondo hale hole pudaba, lene.\x + \xo 20.20 \xt Lg 11.54\x* \v 21 Ani laya handala agali ohe biarume puwa Yasuhondo lalu, Lawai haga-o iname manda bialu hemaria í̠na bi lariligobi mana lawai hariligobi tigatigaore larili. Ani buwa iname manda bialu hemaria í̠na agali mini timbuniwi hongohe karu hondowa gi nahe Ngode Datagaliwabehanda hame ledago mana wali agalihondo lawai hariligo tigatigaore larili. \v 22 Ai bi mbira langibelo inanaga \w Mana\w* lowini ngago manda bialu Lomonaga Kini kagohondo iname dagisi muni mulumabe be namulumabe, lene. \p \v 23 Ani layagola Yasuhanda tinaga miniha yageyage palu howa layagoni manda buwa tihondo lalu, \v 24 Muni kuni mbira i̱ hondoliya walia hadaba, lene. Walia hayagola ibugua tihondo lalu, Muni kuni ogoriani dengui muguni ngagobi mini gili bu ngagobi ainagadabe, lene. \p Tigua ladai bialu, Lomonaga Kini kagonagada, lene. \p \v 25 Ani ladai biyagola Yasuhanda lalu, Anidago mbirale Lomonaga Kini kagonaga ngago nde ibunihondo milimu. Mbirale Ngode Datagaliwabe kagonaga ngago nde ibunihondo milimu, lene.\x + \xo 20.25 \xt Md 22.2, Mg 12.17\x* \p \v 26 Ani layagola agali biarume bi o layagoria wali agali hearu wanakuini mo paga howa minabe naheyagola bi ladai biyago hale howa ema nabi ne ndogolo hinu hene. \s1 Homenego agua heyuledabe, lenego ogo \r (Madiu 22.23-33, Maga 12.18-27) \p \v 27 \w Sadiusi\w* agali hearume wali agali homeneru naheyulebira lagane maru hearume Yasu hearia ibuwa lalu,\x + \xo 20.27 \xt Md 22.21, Mg 12.18, Ab 23.8\x* \v 28 Lawai haga-o Mosesehanda mana mbira ina buluma̱yanaga gili bu wini ngago ogo. Agali mbira waneigini nahe one dalo berelalu homayagua homayago hameneme wali dalo biago aribia howa waneigini homayagonaga hono wia holene nga, lo nga.\x + \xo 20.28 \xt Man 25.5\x* \v 29 Anigo igiri karia hamenema howa wahenegome wali mbira dabu bu howa waneigini nahe heaore homene. \v 30 Homayagola ibula pagu bini biagome dabu bu aribia howa waneigini nahe heaore dege homene. \v 31 Ani biyagola tebonegome dabu buwa ani bima pu gimbu bialu igiri karia biarume wali o biago dege dabu buwa waneigini nahe heaore homai hene. \v 32 Ani bialu maniore wali biago homa maro bini. \v 33 Ani binigo igiri karia biaru bibahendeme wali o biago dege dabu biyago horo mbiru homeneru mo heya harangi wali biago agonaga one birulebirabe, lene. \p \v 34 Anidagua layagola Yasuhanda tihondo ladai bialu lalu, Wali agali áyu ka tagi dabu bialu kagonigo \v 35 wali agalibi mini tigabi howa homeneru mani holeneha hole mo heya harangi wali agali dabu bulene nawiore ndobe. \v 36 Ti dahuliyali nahomaga karu ale dege holebira. Ti homayagoria howa mo heya hayago ti Ngode Datagaliwabenaga waneigini holebira.\x + \xo 20.36 \xt Lm 8.23, 1 Ko 15.42, 15.49, 15.52, 1 Yo 3.1-2\x* \v 37 Ani buwa Mosesehanda baya hanguore walia howa lalu, Wali agali homeneru mo heya holene nga, lowini. Anduane Homogonaga \w mbugani\w* ira mbira delo hungu biyagonaga bi te lo ngago Mosesehanda lalu, Anduane Homogo kago ibu Abarahama Aisaga Yagaba imarunaga Ngode Datagaliwabe kagoni, lenego gilibu nga.\x + \xo 20.37 \xt Har 3.6\x* \v 38 Ani lenego ibu wali agali holenehe kagonaga Ngode Datagaliwabe kagoni homenenaga ndo kago ti bibahende homa nabi hai kagoni Ngode Datagaliwabehanda manda biaga ka, lene.\x + \xo 20.38 \xt Lm 6.10-11, 14.8-9\x* \p \v 39 Ani ladai biyagola \w Mana\w* lowinigo lawai haga maru hearume lalu, Lawai haga-o bayaleore ladai biri, lene. \v 40 Yasuhanda bi ani layago hale howa Sadiusi agali biarume bi maru hale holene gi howa la nabi wahene. \s1 \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigonaga hale henego ogo \r (Madiu 22.41-46, Maga 12.35-37) \p \v 41 Yasuhanda tihondo lalu, \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigo ibu Debidinaga aguanene holebira lagago agua hole biaruabe. \v 42-43 Ogoninaga nde Debidi ibunime Iba Gana mbugani lo ngago ogo,\x + \xo 20.42-43 \xt Iba 110.1\x* \q1 Anduane Homogohanda i̱naga Anduane Homogohondo lalu, \q1 Í̠naga waitigi karu í̠naga geni malia ho wilo i̱na mo malia heloliya \q1 í̠ i̱naga gi tigahayagi ogoria birabe, lene. \m \v 44 Debidihanda ibuhondo Anduane Homogo layagobi Mbirali Dabo Helenego ibulebira lowinigo ibu Debidinaga aguanene hayagobi mbiraore agua habehebe, lene. \s1 Yasuhanda, \w Mana\w* lowinigo lawai haga karu de hondo halimu, lenego ogo \r (Madiu 23.1-36, Maga 12.38-40) \p \v 45 Wali agali bu hearume ibugua bi layago hale ho heagola Yasuhanda ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, \v 46 \w Mana\w* lowinigo lawai haga karu de hondo halimu. Tigua aga lu karulalu ibaga bialu magedi hamani wali agalime ti hondowa tinaga mini yaraga helobi \w ngoai\w* hagane andaruha puwa agali haguanerunaga biraganeni hangu birulebi wali agali dewa tomo mandagi nole ngoai haragola tomo anduane heba birulebi hame laga ka.\x + \xo 20.46 \xt Md 23.5, Lg 11.43\x* \v 47 Ani buwa tigua wali dalo bedarunaga andaga mbirale ngaru mo kayu biaga howa wali agali mo hondo hole Ngode Datagaliwabehondo bime dege bi lu la ho wiaabo haga ka. Ani biragonaga pani timbuniore mia tago howa mulene nga, lalu lene. \c 21 \s1 Wali dalo mbirame muni winigo ogo \r (Maga 12.41-44) \p \v 1 Yasuhanda handa a̱i̱ na̱i̱ bigi bialu hearia agali homogo hearume Anduane Homogonaga andaha muni wiagani muni wialu hearia hendene.\x + \xo 21.1 \xt Mg 12.41\x* \v 2 Ani buwa wali dalo mbirame muni emeneore kuni kira toea mbira ale ibira halu hearia ibu de handa dege bini. \v 3 Ani hondowa ibugua lalu, I̱na tí langerogo marume muni wiyaru emene lowa wali dalo yagibano ogome muni dewaore wiya.\x + \xo 21.3 \xt 2 Ko 8.12\x* \v 4 Marume homogoore howa maru tale buwa wiya. Wali dalo yagibano ogome mbira nayiore biruwa ibu tomo yolo bule yinigo bibahendeore wiai haya, lene. \s1 Yasuhanda, Anduane Homogonaga anda gialo waholebira, lenego ogo \r (Madiu 24.1-2, Maga 13.1-2) \p \v 5 Yasunaga talima piaga marume Anduane Homogonaga anda handaya howa lalu, Anda baya buruguleore ege to̱le̱ timbuni hongoheme bidagoda. Mo yári bia karubi Ngode Datagaliwabehondo turu halu bame minida, lene. Ani layagola Yasuhanda lalu, \v 6 Mbirale uru tígua hendedamigo ege to̱le̱ wia gimbu gimbu bima iraga karuni horo mbira ibulebirago ibirangi homane mbiraore winidagoria ngeladai nabi bibahendeore gialo ibira ibira biai holebira, lene.\x + \xo 21.6 \xt Md 24.2, Mg 13.2, Lg 19.44\x* \s1 Mo ko holenebi mo tandaga holenebi wulebira, lenego ogo \r (Madiu 24.3-14, Maga 13.3-13) \p \v 7 Ibunaga talima piaga biarume lalu, Lawai haga-o ogoni angi bulebiragonaga ina langibe. Iname ala agi birane hondowa henge karulolene horo ha para hayada lolomabe, lene. \p \v 8 Yasuhanda ladai bialu lalu, Marume tí mo hondo holigo mamage holene nga. Agali dewaoreme i̱naga mini lalu, \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigo i̱ íbu kogoni, lalubi, Horo ha para haya, lalubi ibulebira. O laragoni hale nahalimu.\x + \xo 21.8 \xt Md 24.4-5, Mg 13.5-6, Eb 5.6, 2 Te 2.3\x* \v 9 Wai timbuni tara tara bira, laragolabi, Dindi mbiraoreni talebu ki buwa mo ko hara, laragolabi hale howa gi nahalimu. Mbirale uruni ala ani bia bulebirago ani laragome horo hamaro bulene kawareore nga lalu ndo larago gi nahalimu, lene. \p \v 10 Ibugua laabo halu lalu, Dindi mende mendela wai bia a̱i̱ na̱i̱ bialu gabumane tara tarala wai bia a̱i̱ na̱i̱ bialu holebira.\x + \xo 21.10 \xt Md 24.6-7, Mg 13.7-8\x* \v 11 Dumbirumbi emene ndoore mo ko howa bialubi hina gari timbuniore pialubi warago timbuni ba gimbu bialubi dindi bibahendeha bulebira. Nahendene alebi mo gi timbuni holene tara tarabi hariha howa ibulebira. \v 12 Uruni nabi howa marume tí minalu mo tandaga holebira. Ani buwa godi lole \w ngoai\w* hagane andaruha minu yu puwa garabaya andaha helolebira. Ani buwa i̱naga mini yu tiga bu kamigo kini karubi gabumane haru haga karubi karia tí haru pu helolebira.\x + \xo 21.12 \xt Md 24.9, Mg 13.9\x* \v 13 Ogoningi Bi Mana Debene lamilimulonaga henge wulebira. \v 14 Minu yalu poragola miniha mbira agi ladai buledabe lolenaga ala mini dege dindi ho nahalimu.\x + \xo 21.14 \xt Md 10.19, Mg 13.11\x*\x + \xo 21.14 \xt Lg 12.11-12\x* \v 15 Irane i̱na tínaga ne hambuha howa bi lolenebi miniha manda bulenebi ngerogola tí waitigi karume bi ogoni mo wahabi hale nahabi nabulebira.\x + \xo 21.15 \xt Ab 6.10\x* \v 16 Tínaga aba ai̱yalamebi hamenemebi damenemebi nenegemebi agali maruhondo tí minu mialu tí maru homelo bolebira.\x + \xo 21.16 \xt Mai 7.6, Md 10.21-22, Mg 13.12, Ab 7.59, 12.2\x* \v 17 Tígua i̱naga mini yu tiga bu kamigo hondowa wali agali bibahendeme tí handa tara holebira.\x + \xo 21.17 \xt Md 10.22\x* \v 18 Anigo tínaga haguaneni mandari kamigo homane mbiraoreorebi tongolo wa naholebira.\x + \xo 21.18 \xt 1 Sml 14.45, Md 10.30, Lg 12.7\x* \v 19 Tí hongo howa ema nabi ho ununu lowa tíni pele mialu holeberami, lene.\x + \xo 21.19 \xt Md 10.22, 24.13, Hi 10.36\x* \s1 Yasuhanda, Yarusaleme mo ko holebira, lenego ogo \r (Madiu 24.15-21, Maga 13.14-19) \p \v 20 Tígua handalu kamira ami agali dewaoreme Yarusaleme ho mabu bu karia hondowa mo ko holene kaware wiarua manda bilimu.\x + \xo 21.20 \xt Md 24.15, Mg 13.14\x* \fig Tígua handalu kamiria ami agali dewaoreme Yarusaleme ho mabu bu karia hondowa mo ko holene kaware wiarua manda bilimu.|src="LEAR 38.tif" size="2" ref="(21.20)" \fig* \v 21 Ani buwa Yudiani karume hari hombene ngaruha hondo yalu gerai polene wulebira. Yarusaleme ogoriani padarume ibida piai holene wulebira. Ani buwa dindi udura amura ale padarume Yarusaleme ogoniha anda ibulene nawulebira. \v 22 Ogonigo horo uruni Pani Nolene Hororu wiragola Anduane Homogonaga \w mbugani\w* bi lo ngadagua lola holebira.\x + \xo 21.22 \xt Man 32.35, Yar 5.29, 46.10, Dan 9.26-27, Hos 9.7\x* \v 23 Horo uruningi wali gali bere bedarubi gali andu mialu bedarubi dara timbuniore holene nga. Ani buwa dindi ogoria mo ko holene timbuniore ibira halu Ngode Datagaliwabehanda wali agali uruni pani nelo wia holebira.\x + \xo 21.23 \xt Md 24.19, Mg 13.17, 1 Ko 7.26\x* \v 24 Ani buwa wali agali maru wai bulene ayu tibume bo wahai halu wali agali maru garabaya wali agali haru poradagua bialu dindi tara tararu kaundiaoreha haru polebira. Ani buwa Ngode Datagaliwabe manda nabi hope hene karume Yarusaleme karulo halu Ngode Datagaliwabehanda horo hairi holene pongo bo winingi hairi helo helolebira, lene.\x + \xo 21.24 \xt Esr 9.7, Iba 79.1, Ais 63.18, Lm 11.25, Mo 11.2\x* \s1 Agali Hole Ibiyago lone ibulebira lenego ogo \r (Madiu 24.29-31, Maga 13.24-27) \p \v 25 Ani lowa Yasuhanda laabo halu lalu, Ninibi egenibi yapibiyanibi manane tara nahendene ale bulebira. Ani biragola dindini howa iba solowara timbuniore bedagome ta̱la̱ amu nana bima u lama ibiragola wali agali bibahende dindi tara tarani karume mogo taraore lowa gi timbuni holebira.\x + \xo 21.25 \xt Iba 46.2-3, 65.7-8, Ais 13.10, Ese 32.7, Yol 2.31, Md 24.29, 2 Pi 3.10-12, Mo 6.12-13\x* \v 26 Hari daligaha hongo haga karu tarame mo ema bia haragola wali agalime hondowa dindi bibahendeha agua bulubadabe lowa gi halu mogo timbuniore lowa odo pebe bulebira. \v 27 Ani biragola Agali Hole Ibiyago hongo timbuniore holenebi wá taraore holenebi heba hari beralibaha ha pani halu ibulebira.\x + \xo 21.27 \xt Dan 7.13, Md 24.30, 26.64, Mo 1.7, 14.14\x* \v 28 Mbirale uruni tongo hinalu biragola tígua heyalu handa daga ho halimu. Irane tínaga pele mulene abale ha para haragoni, lene.\x + \xo 21.28 \xt Lm 8.19, 8.23, 13.11\x* \s1 Yasuhanda pogenaga te lenego ogo \r (Madiu 24.32-35, Maga 13.28-31) \p \v 29 Ani lowa Yasuhanda bi yobage ogo tihondo lamialu lalu, Poge kagobi ira maru karubi manda bilimu. \v 30 Yuni gahenge mabirago hondowa ni poboyogobi dolene tu kawareda manda beramili. \v 31 Ogonidagua dege tígua mbirale uruni bigi biragola handalu kamiria Ngode Datagaliwabenaga Handame Ho Holene áyu dege ibulebira manda bilimu. \p \v 32 Ogoninaga tí manda biaabo halimulo wali agali áyu kamiru nahome ogobi dege dege kamiore mbirale uruni bibahende bulebirago laro. \v 33 Hari daligabi dindibi ereba hai holebira. I̱naga bi mana dege ereba nahe wiaabo holebira, lene.\x + \xo 21.33 \xt Iba 102.26-27, Ais 40.8, Lg 16.17, 1 Pi 1.25\x* \s1 Mamage howa de hondo holene nga, lenego ogo \p \v 34-35 Mamage howa de hondo holene nga. Tomo timbuni dawa naabo halubi iba na gimbu biaabo halubi dindini mbirale ngaru mo te te hangu bialubi nahalimu. Ani bialu harimiyagua Horo ogoni tagira ibirangi gono ngagoha poragola dagadagua ti abale doligo. Horo ogoni wali agali dindi bibahendeha kagoria tagira ibulebira.\x + \xo 21.34-35 \xt Md 24.48-50, Mg 4.19, Lg 17.27, Lm 13.13, 1 Te 5.3, 5.6, 1 Pi 4.7\x*\x + \xo 21.34-35 \xt 1 Te 5.2, 2 Pi 3.10, Mo 3.3, 16.15\x* \v 36 Urunidagua biragola horo bibahendengi tígua bayuwa hongo ho holebi Agali Hole Ibiyago deni holebi mamage howa Ngode Datagaliwabehondo bi laabo halu holene nga, lene.\x + \xo 21.36 \xt Md 24.42, Mg 13.33, Lg 18.1, Eb 6.13, Mo 6.17\x* \p \v 37 Horo uruni bibahendeni Yasu ibu Anduane Homogonaga andaha mana lawai halu biraabo howa alendo haya handala Hari Olibe weagoria puwa mbiraga ogoniha palima piaga hene.\x + \xo 21.37 \xt Lg 19.47\x* \v 38 Wali agali bibahende hearume horo bibahendengi egerebagiore Yasuhanda bi mana lawai hayago hale hole Anduane Homogonaga andaha ibaabo haga hene. \c 22 \s1 Yasu homelo bole manda manda binigo ogo \r (Madiu 26.1-5, Maga 14.1-2, Yone 11.45-53) \p \v 1 \w Mberedi\w* Yidi Nahe Hirinigo Horonagabi \w Bolangua\w* Halu Penegonaga Horonagabi kaware wini.\x + \xo 22.1 \xt Har 12.1-27\x* \v 2 Ogoningi \w loma\w* binigo mo miaga haguane hearumebi \w Mana\w* lowinigo lawai haga hearumebi wali agali dewa bu heagola gi howa tigua ohowa Yasu bo donge hole henge tai bialu hene.\x + \xo 22.2 \xt Iba 2.2, Lg 20.19, Ab 4.27\x* \s1 Yudasahanda Yasu ndelole penego ogo \r (Madiu 26.14-16, Maga 14.10-11) \p \v 3 Ani biyagola Yasunaga talima piaga hombeanego Yudasa ibu mini mende Isagariodo laga henego ibuha dama Heyolabe anda pene.\x + \xo 22.3 \xt Md 26.14, Mg 14.10, Lg 4.13, Yo 13.2, 13.27\x* \v 4 Ani piyagola Yudasahanda loma binigo mo miaga haguane hearubi Anduane Homogonaga anda mamage hagarunaga haru haga hearubi hearia puwa ti baba bi lalu, I̱na Yasu aguaore berogola minalimu, lowa ndelalu hene. \v 5 Ani layagola agali biarume turu taraore howa tigua, Muni nguluma̱ya, layagome Yudasanaga mini bamini.\x + \xo 22.5 \xt Seg 11.12\x* \v 6 Ani buwa ndelo waho ngelalu puwa Yudasahanda wali agalime nahendedaha tihondo Yasu minu mule lowa henge aguaore ngabe hondole tai bialu hene. \s1 \w Bolangua\w* Halu Penego Horonaga tomo nole Yasuhanda manda manda binigo ogo \r (Madiu 26.17-25, Maga 14.12-21, Yone 13.21-30) \p \v 7 \w Mberedi\w* Yidi Nahe Hirinigo Horonaga uruni mbirangi \w Bolangua\w* Halu Penegonaga nogo sibi iginiru bolene tu hene.\x + \xo 22.7 \xt Har 12.1-27\x* \v 8 Ani hayagola Yasuhanda Pida Yonelahondo lalu, Bolangua Halu Penego Horonaga tomo ina noloma̱ya dawa manda manda bu wule pudaba, lene. \p \v 9 Ani layagola libugua ladai bialu lalu, Agoha dawa wule pudaba laribe, lene. \p \v 10 Ibugua lalu, Yarusalemeha anda pialu kabiria agali mbira iba be payani yalu pialu karia lola holeberabigo agali ogoni ibu anda poradagua anda pilibu. \v 11 Anda pu howa anda ogoni anduanehondo agua lalibu, Lawai haga kagome í̠hondo lalu, I̱naga talima piaga karubi i̱bi iname Bolangua Halu Penego Horonaga tomo noloma̱ya anda hobane mbira agoha ngabe, laya lalibu. \v 12 Ani larabigola ibugua anda hobane mbira daligaha ngago dagia manda bu winigo walia holebirago ogoriani tomo dawa manda manda bu wilibu, lene. \p \v 13 Ani laya handala libu pialu hebiria mbirale bibahendeore Yasuhanda agua bulebira layadaguaore bu wiai hearia hondowa libugua Bolangua Halu Penegonaga tomo nole dawa manda manda bu wini.\x + \xo 22.13 \xt Lg 19.32\x* \s1 Anduane Homogonaga tomo nenego ogo \r (Madiu 26.26-30, Maga 14.22-26, 1 Korindi 11.23-25) \p \v 14 Tomo nolene tu hayagola Yasu ibu biragane dagiani ibunaga \w abosolo\w* agali biaru heba tomo nole berene. \v 15 Ani biruwa Yasuhanda tihondo lalu, I̱ tandaga nane howa tí heba \w Bolangua\w* Halu Penego Horonaga tomo ogo ala nole hame timbuni lalu haru. \v 16 Ogoninaga tí langerogo i̱na áyu narogonidagua lone nane Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagoriani howa ogoninaga galone lola harangi nolebero, lene.\x + \xo 22.16 \xt Lg 13.29, 14.15, Ab 10.41, Mo 19.9\x* \p \v 17 Ani lowa Yasuhanda iba be yamuwa Ngode Datagaliwabehondo turu halu ka̱i̱ lowa lalu, Ogo yamuwa tínime no gombedaga bidaba. \v 18 I̱na tí langerogo \w waini\w* iba áyu o narongi howa nane kone Ngode Datagaliwabehanda Handame Ho Kagola howa nolebero, lene. \p \v 19 Ani lowa ibugua mberedi mbira yamuwa Ngode Datagaliwabehondo turu halu ka̱i̱ lowa gaibu baga buwa tihondo mialu howa lalu, I̱naga tingini ogonigo tí pele ngialu ngerogo. Ogoni nalu howa i̱ mitangi bialu nalimu.\x + \xo 22.19 \xt Md 26.26, Mg 14.22, Lg 24.30, 1 Ko 11.24\x* \v 20 Mberedi ogoni nai howa ogonidagua dege ibugua iba be yamialu howa lalu, Be ogoniha bedago Ngode Datagaliwabehanda habo nalolene bi gahenge lowinigo tene i̱naga daramaha nga. I̱naga darama ogoni tínaga pela harogoni.\x + \xo 22.20 \xt Yar 31.31-34, 1 Ko 10.16\x* \p \v 21 Anigo mbirali i̱ minilo ndelalu walia holebirago i̱ bedogoria tomo nalu bedagonigo de handadaba.\x + \xo 22.21 \xt Iba 41.9, Md 26.21-23, Mg 14.18, Yo 13.21-22, 13.26\x* \fig Mbirali i̱ minilo ndelalu walia holebirago i̱ bedogoria tomo nalu bedagonigo de handadaba, Yasahanda lene.|src="GW 114.tif" size="2" ref="(22.21)" \fig* \v 22 Ngode Datagaliwabehanda manda bu winidagua Agali Hole Ibiyago homolebira. Ibu minilo ndelalu walia haragome ibunaga mo ko holene timbu gibiore wulebirago dara holene nga, lene.\x + \xo 22.22 \xt Md 26.24, Ab 2.23, 4.28\x* \p \v 23 Ani layagola tini dege dege la a̱i̱ na̱i̱ bialu lalu, O bulebira layagoni a bedagome bulebira layabe, lalu berene.\x + \xo 22.23 \xt Md 26.22, Yo 13.22, 13.25\x* \s1 Yasunaga talima piaga biarume, Bolangua ho kago aibe, lowa lai lenego ogo \p \v 24 Talima piaga biarume lai lalu howa, Ina bolangua hole haruago aibe, lalu hene.\x + \xo 22.24 \xt Md 18.1, Mg 9.34, Lg 9.46\x* \v 25 Ani lalu heagola Yasuhanda tihondo lalu, Wali agali tara taranaga kini karume hongo yu howa handame haga ka. Ani buwa wali agali haru haga karu ti mini Wali Agalinaga Biamogo Biagaru laga ka.\x + \xo 22.25 \xt Mg 10.42-45\x*\x + \xo 22.25 \xt Md 20.25-27, Mg 10.42-44\x* \v 26 Anigo tígua ogonidagua holene nawiore. Tí kamigoni mbiralime bolangua ho kagome mo heyogone ale ho holene nga. Ani buwa haru haga kagome biabe bia hagane ale ho dai bulene nga.\x + \xo 22.26 \xt Md 23.11, Mg 9.35, Lg 9.48, 1 Pi 5.3\x* \v 27 Timbuni kago aibe. Mbirali birape howa tomo nalu bedagodabe be ibu tomo nelo mo yu tono bialu kagodabe. Mbirali birape howa tomo nalu bedago ibuore timbuni kagoda. Anigo i̱ tí baba mandagi howa biabe bia hagame kagodagua kogoni.\x + \xo 22.27 \xt Md 20.28, Lg 12.37, Yo 13.12-15, Pb 2.7\x* \p \v 28 I̱ tandaga nalu harungi tí i̱ heba haabo harimigoni.\x + \xo 22.28 \xt 2 Ko 1.7, 2 Ti 2.12, Hi 4.15\x* \v 29 I̱ Abahanda handame ho holenenaga hongo i̱hondo ngiyagobi i̱na nde tíhondo ogonidagua dege ngulebero.\x + \xo 22.29 \xt Lg 12.32\x* \v 30 Ani buwa i̱na Handame Ho Holene ngagoria howa i̱naga dagiani tígua tomo ibabi nalu biruleberami. Ani buwa tígua haru hagane biraganeni biruwa Isaraele hameigini homberiaru (12) haru holeberami, lene.\x + \xo 22.30 \xt Iba 49.14, Md 19.28, 1 Ko 6.2, Mo 3.21\x* \s1 Yasuhanda Pidahondo, Í̠na i̱ manda nabido lolebere, lenego ogo \r (Madiu 26.31-35, Maga 14.27-31, Yone 13.36-38) \p \v 31 Saimono-o Saimono-o í̠na hale habe. Tomo hangaga agalime ladi ale mini widi bogabidagola lini aeanela mo talebu ki biagadagua dama Heyolabeme tí bibahende ko bayalela talebu ki helo Ngode Datagaliwabehanda ibuhondo henge mini.\x + \xo 22.31 \xt Amo 9.9, 2 Ko 2.11, 1 Pi 5.8\x* \v 32 Ani biragola í̠na mini mbiraore wu kego hado wa nahabelonaga i̱na Ngode Datagaliwabehondo í̠naga bi la halu ko. Ani buwa i̱ kogoria daibu howa í̠na talima piaga maru karu mo hongoore habe, lene.\x + \xo 22.32 \xt Iba 51.13, Yo 17.9-11, 17.15, 17.20, 21.15-17\x* \p \v 33 Ani layagola Pidahanda ladai bialu lalu, Anduane Homogo-o í̠ garabaya andaha poredagua pialu homaredaguabi mandagi homabiyaore manda bu kogoni, lene.\x + \xo 22.33 \xt Lg 22.54\x* \p \v 34 Ani layagola Yasuhanda lalu, Pida-o í̠hondo langerogo áyu mbiraga ega gogologome bi naledaha halu teboore í̠na i̱ manda nabido lolebere, lene.\x + \xo 22.34 \xt Md 26.34, Mg 14.30, Yo 13.38\x* \s1 Muni pauyibi nubi wai bulene ayu tibubi yu holenenaga ogo \p \v 35 Ani lowa Yasuhanda ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, I̱na tí bi mana lawai hama pilimulo tígua muni pauyibi nubi ge subi nayi pilimu larungi mbirale mbira buru palu harimibe, lene.\x + \xo 22.35 \xt Md 10.9-10, Mg 6.8-9, Lg 9.3, 10.4\x* \p Tigua ladai bialu, Naburu paleore harima, lene. \p \v 36 Yasuhanda lalu, Anidago áyu ogoni mbiralime muni pauyibi nubi yidago yalu polene nga. Ani buwa mbiralime wai bulene ayu tibu nayi kayagua ibuninaga dagare tingiliya bidagome yolo muwa mbira yolo bulene nga.\x + \xo 22.36 \xt Lg 22.49\x* \v 37 Ogoninaga i̱na tíhondo langerogo Anduane Homogonaga \w mbugani\w* lo ngago ogo, Ko biagame pani nalu homagadagua ibuguabi homolebira, lalu gilibu ngadagua i̱ mitangi bialu lola holeneore nga. Irane i̱ mitangi bialu bi gilibu ngadagua áyu lola haragoni, lene.\x + \xo 22.37 \xt Ais 53.12, Mg 15.28, Lg 22.52\x* \p \v 38 Ani layagola ibunaga talima piaga biarume lalu, Anduane Homogo-o iname wai bulene ayu tibu kira yidamago handarene, lene. \p Ibugua lalu, Ogoni karulape, lene. \s1 Yasu Hari Olibe weagoria Ngode Datagaliwabela bi lalu henego ogo \r (Madiu 26.36-46, Maga 14.32-42) \p \v 39 Yasu ibu Yarusalemeni howa abale piagadagua pialu Hari Olibe weagoha pialu howa ibunaga talima piaga biaru ibu heba pene.\x + \xo 22.39 \xt Lg 21.37, Yo 18.1\x* \v 40 Ti hari weagoria anda pu howa Yasuhanda ibunaga talima piaga biaruhondo lalu, Ko ngagome tí ko mo bia holigo Ngode Datagaliwabehondo bi lalu halimu, lene.\x + \xo 22.40 \xt Md 6.13, 26.41, Mg 14.38, Lg 22.46\x* \p \v 41 Ani lalu Yasu ibu ti helalu ibuni hangu amura mbiraha ege to̱le̱ agima ba amu haralidagua puwa ge duli hanga ho biruwa ibugua Ngode Datagaliwabela bi lalu, \v 42 Aba-o tandaga nolene beha ngago nanoliya mo yalu polene ngayagua mo yalu pobe. I̱ hame ledodagua ndo í̠ hame lededagua hangu bibe, lene.\x + \xo 22.42 \xt Md 6.10, Yo 5.30, 6.38\x* \v 43 Ani lalu berearia dahuliya andaga howa dahuliyali mbirame ha pani howa ibu mo hongo hene. \v 44 Ibu mini burugu lowa tibalua howa bede labeheore howa donge halu hongo howa Ngode Datagaliwabela bi layagola tingini poboyogo bialu pingitigi darama ale dindini bondolope hene.\x + \xo 22.44 \xt Yo 12.27, Hi 5.7\x* \p \v 45 Ibu Ngode Datagaliwabela bi lai halu talima piaga biaru birayagoria dai bialu hearia tini dara timbuniore hayagome palia hondo hearia hendene. \v 46 Hondowa ibugua tihondo lalu, Agi bialu padamibe. Ko ngagome tí ko mo bia holigo heyuwa Ngode Datagaliwabehondo bi lalu hadaba, lene. \s1 Yasu mininigo ogo \r (Madiu 26.47-56, Maga 14.43-50, Yone 18.3-11) \p \v 47 Yasuhanda ibunaga talima piaga biaru heba bi lalu hearia ibunaga talima piaga hombeane Yudasa henegome agali dewa haru halu ibini. Yudasa ibu abale ibuwa Yasunaga peni nu̱nu̱ lole ibini.\x + \xo 22.47 \xt Md 26.47, Mg 14.43, Yo 18.3\x* \v 48 Ani ibiyagola Yasuhanda Yudasahondo lalu, Agali Hole Ibiyago minule beramidago ani nu̱nu̱ lowa minule beramibe, lene. \p \v 49 Ibunaga talima piaga ibu heba hayarume ogo aleore bulubada manda buwa Yasuhondo lalu, Anduane Homogo-o ina wai bulene ayu tibu yidamagome agi bulumabe, lene.\x + \xo 22.49 \xt Lg 22.36\x* \v 50 Ani lowa ti mbiragome \w loma\w* binigo mo miaga haguane timbuni heagonaga garabaya biabe ale bia haga heagonaga hale tigago bagadape hene. \p \v 51 Ani biyagola Yasuhanda lalu, Ogonidagua nabulene, lowa ibugua agali biagonaga hale biago ela howa lone mo heladai bini. \p \v 52 Ani buwa Yasuhanda loma binigo mo miaga haguanerubi Anduane Homogonaga anda mamage hagarunaga haru hagarubi \w agali\w* ala hene miniwirubi ibu minule íbu hearuhondo lalu, Tígua wai bulene ayu tibu kangoru yalu ibirimidago pageali minaramilidagua minule ibirimibe.\x + \xo 22.52 \xt Lg 22.37, Yo 7.30, 8.20, Kl 1.13\x* \v 53 I̱ horo bibahende tí heba Anduane Homogonaga andaha haabo harungi mina nabirimi. Anigo áyu ogoni aruma holenenaga hongome bolangua ho kagoni howa bialu harimida, lene.\x + \xo 22.53 \xt Lg 19.47, 21.37, Yo 12.27\x* \s1 Pidahanda, Yasu manda nabido, lenego ogo \r (Madiu 26.57-58,69-75, Maga 14.53-54,66-72, Yone 18.12-18,25-27) \p \v 54 Tigua Yasu \w loma\w* binigo mo miaga haguane timbuninaga andaha minu yalu piyagola Pida ibu amuraore howa mayu̱lo handaga bima pene.\x + \xo 22.54 \xt Iba 31.11, Lg 22.33\x* \v 55 Ani buwa pabe payanda heago tamuha anda puwa Pida ibu ira deagoria maru bira mabu bu bereagoria mandagi berene. \v 56 Ani bereago hondowa biabe bia haga wandari mbirame Pida handa kia biaabo howa lalu, Agali o bedagobi Yasula mandagi haga, lene.\x + \xo 22.56 \xt Ab 4.13\x* \p \v 57 Ani layagola Pidahanda lalu, Wali i̱ ndo. I̱ mandabi heba nabido hendeni, lene. \p \v 58 Ani layagola emeneore howa agali mbira heagome Pida manda buwa lalu, Í̠bi ibu heba hariligoni ndobe, lene. \p Ani layagola Pidahanda lalu, Agali i̱ ndoya hendeni, lene. \p \v 59 Ani layagola emene howa agali mbira heagome hongo howa lalu, Agali ogoni Galilialioredago Yasulaore haga, lene. \p \v 60 Ani layagola Pidahanda lalu, Agali o laregoni agi larebe i̱ tobaho ko hendeni, lene. \p Ogonidagua lalu heaore ega gogologome bi lene. \v 61 Bi layagola Anduane Homogohanda Pida handa kia biyagola Pida ibugua Anduane Homogohanda, Áyu mbiraga ega gogologome bi naledaha halu teboore í̠na i̱ manda nabido lolebere, ala layago mitangi bu dai bini.\x + \xo 22.61 \xt Lg 22.34\x* \v 62 Ani mitangi buwa Pida ibu tagira pialu dugu emene ndoore yi lalu dugu bialu hene. \s1 Tigua Yasu mege bialu benego ogo \r (Madiu 26.67-68, Maga 14.65) \p \v 63 Agali maru Yasu mamage ho hayarume mege taraore bialu hale to̱a̱ baga bini. \v 64 Ani buwa ibunaga de agame yi howa ibuhondo lalu, Í̠na manda biade halu í̠ bayagoni ogome la, lene. \v 65 Ani lowa tigua ibuhondo bi ko dewa laga bini. \s1 \w Ganisolo\w* agalirume godi lelo Yasu haru penego ogo \r (Madiu 26.59-66, Maga 14.55-64, Yone 18.19-24) \p \v 66 Egerebagi ni tagira ibiyagola \w agali\w* ala hene miniwi hearubi \w loma\w* binigo mo miaga haguane hearubi \w Mana\w* lowinigo lawai haga hearubi mandagi mo mogo buwa ti \w Ganisolo\w* agali heagoria godi lelo Yasu haru ibini. \v 67 Haru ibuwa tigua Yasuhondo lalu, \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigo í̠ ibu keyagua í̠na langi, lene.\x + \xo 22.67 \xt Yo 3.12, 8.45, 10.24\x* \p Ibugua ladai bialu lalu, I̱na tí langiruyagua tígua i̱hondo mini mbiraore nawuleberami. \v 68 Ani lalu i̱na tíhondo bi maru hale haruyaguabi ladai nabuleberami. \v 69 Tu áyu ogoni howa be lirayagi Agali Hole Ibiyago ibu Ngode Datagaliwabe Hongo Haiheore Kagonaga gi tigahayagi birulebira, lene.\x + \xo 22.69 \xt Ab 7.56, Hi 1.3, 8.1\x* \p \v 70 Ani layagola ti bibahendeme ibuhondo lalu, Ngode Datagaliwabe Iginiore í̠ kegonibe, lene.\x + \xo 22.70 \xt Lg 4.3, 4.9\x* \p Yasuhanda ladai bialu tihondo lalu, Tígua ani larimigoni, lene. \p \v 71 Ani layagola tigua lalu, Lamogo bia holene mbira hame naleore kamagoni. Inaneme ibuni layagoni hale hai ho kama, lene. \c 23 \s1 Yasu Pailate hearia haru penego ogo \r (Madiu 27.1-2,11-14, Maga 15.1-5, Yone 18.28-38) \p \v 1 Bibahende bu hearunime heyai howa Yasu Pailate hearia haru pene. \v 2 Tigua haru puwa lalu, Yu wali agalime nabiagane wimaru agali ogo ibugua mo bia halu hearia handa walia harima. Ani bialu ibugua lalu, Lomonaga Kinihondo muni dagisi mulene nawi, lalu, ibu \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigo handame haga kini ogoni i̱ kogoni, laya, lene.\x + \xo 23.2 \xt Md 17.27, Lg 20.25, Yo 19.12, Ab 17.7\x* \p \v 3 Tigua ani layagola Pailatehanda Yasuhondo lalu, Yu wali agalinaga handame haga kini í̠ kebe, lene.\x + \xo 23.3 \xt Md 27.11, 1 Ti 6.13\x* \p Ani layagola Yasuhanda ladai bialu lalu, Í̠na o laregoni, lene. \p \v 4 Ani layagola Pailatehanda \w loma\w* binigo mo miaga haguane hearuhondobi wali agali dewa bu hearuhondobi, Agali ogome kagua biya lolene irane nawida, lene.\x + \xo 23.4 \xt 1 Pi 2.22\x* \p \v 5 Ani layagola tigua hongoore howa, Agali ogonime mana lawai haragonaga Yudiani wali agali bibahende karu mo gungu ale bia haga ka. Pigane ibu Galilini bialu henego áyu ogoriani ani bule ibiragoni, lene. \s1 Yasu Herodo hearia haru penego ogo \p \v 6 Tigua bi layago hale howa Pailatehanda lalu, Agali ogoni ibu Galilialibe, lene. \v 7 Ibugua manda bu handalu hearia Yasu Herodohanda handame ho kagoha howayane Herodo áyure dege Yarusaleme íbu hayuagola, Yasu Herodo karia haru pudaba, lene.\x + \xo 23.7 \xt Lg 3.1\x* \v 8 Herodo ibu bambaore howa Yasu hondoa ho haabo henego haru ibiyago hondowa ibu turu timbuniore hene. Yasuhanda agalime nabiagane ale biragola de hondole Herodo ibu hamelo hene.\x + \xo 23.8 \xt Md 14.1, Mg 6.14, Lg 9.9\x* \v 9 Ani buwa Herodohanda Yasuhondo bi maru hale hayagola Yasuhanda mbira ladai nabiore hene. \v 10 \w Loma\w* binigo mo miaga haguane hearumebi \w Mana\w* lowinigo lawai haga hearumebi íbu ha para halu hongo howa lalu, Agali ogonime ko gibiore biya, lalu hene. \v 11 Ani layagola Herodobi ibunaga wai biaga ami agali hearubi tigua Yasu mege taraore bialu handabe manga howa aga bayaleore mbira mo karula howa, Pailate karia haru dai bidaba, lene.\x + \xo 23.11 \xt Ais 53.3\x* \v 12 Pailate Herodola waitigi ho haga haga biaga henego horo ogoningiore nenege hinini.\x + \xo 23.12 \xt Ab 4.27\x* \s1 Yasu homelo ba, lenego ogo \r (Madiu 27.15-26, Maga 15.6-15, Yone 18.39–19.16) \p \v 13 Pailatehanda \w loma\w* binigo mo miaga haguane hearubi wali agali haru haga hearubi wali agali hearubi, Mandagi ngoai hadaba, lowa \v 14 tihondo lalu, Tígua agali ogo i̱ hewaria haru ibuwa lalu, Ibugua wali agali mo hondo halu kago, larimigo i̱na tínaga wanakuini helowa ibugua kagua mbira agi biyadabe hondole ibuhondo hale halu tai biaabo haru. Ani buwa ibugua kagua ogo biya larimiru mbira handa walia nahe ko. \v 15 Herodohandabi handa walia nahe dege howa ina hemaria dai bilayagoni. Anidago agali ogome ko mbira nabidago ibu homelo nababeheda. \v 16 I̱na agali maruhondo, Ibu tibume bowa pelalimu, lolebero, lene.\x + \xo 23.16 \xt Md 27.15, Yo 18.39\x* [ \v 17 \w Bolangua\w* Halu Penegonaga Horo harangi agali mbira garabaya heago wali agali hearume, Gola, laragola Pailatehanda golaga hene.] \p \v 18 Pailatehanda ani layagola wali agali bibahendeme hongo howa dalimu lalu, Agali ogoni homelo balu Barabasa inane kamaria golalu dai bila, lene. \v 19 Barabasahanda Yarusalemeni howa mo gungu bia hayagolabi agali mbira bo tongolo milayagolabi garabaya andaha garabaya bu helene. \p \v 20 Ani layagola Pailatehanda Yasu, Wahalu pu, loa howa lone wali agali bu hearuhondo bi layagola \v 21 tigua hongo howa dalimu ladai bialu lalu, Ibu ira bangani ba para ha. Ibu ira bangani ba para ha, lene. \p \v 22 Ani layagola Pailatehanda tihondo halu tebone lalu, Ibugua kagua agi biyabe. Ibu homelo bolenaga kagua biyago i̱ handa walia nahe ko. Ogoninaga i̱na agali maruhondo, Ibu tibume bowa pelalimu laro, lene. \p \v 23 Ani laya tiraga tigua, Ira bangani ba para habe, lalu bi hongo howa layagome Pailatenaga bi lo dambi hene. \v 24 Ani layagola Pailatehanda lalu, Tíni hame lowa bule harimidadagua bilimu, lene. \v 25 Ani lowa agali mbirame Lomo gabumane baba wai bialu agali mbira bo wahayagola garabaya andaha helenego agali ogoni tigua golelo hame layago Pailate ibugua golope hene. Ani buwa ibugua agali hearuhondo lalu, Tíni hame ledamidagua bilimu, lalu Yasu tihondo mini. \s1 Yasu ira bangani ba para henego ogo \r (Madiu 27.32-44, Maga 15.21-32, Yone 19.17-27) \p \v 26 Ami agali hearume Yasu minu yalu pialu hearia Sairiniali mbira mini Saimono Yarusalemeha anda ibalu hearia harigani lola hene. Lola hayagola tigua ibu minuwa Yasunaga ira banga ibunaga payani mo ya hayagola ibugua yalu Yasu piyadagua mama pene.\x + \xo 23.26 \xt Md 27.32, Mg 15.21\x* \p \v 27 Wali agali dewaore Yasu piyadagua pialu howa wali marume Yasunaga dugu yiyi lama ibiyagola \v 28 Yasu ibu handa dai buwa lalu, Yarusaleme waliru-o i̱naga dugu bulemini tíninagabi tí waneigininagabi dugu bilimu, lene. \v 29 Ani lowa ibugua lalu, Horo maru tagira ibirangi wali agali karume agua lolebira, Wali waneigini nahe bedarubi wali gali taba nahene bedarubi wali gali andu nami bedarubi ti turu taraore ho birulebira, lalu lolebira.\x + \xo 23.29 \xt Md 24.19, Lg 21.23\x* \v 30 Ogoni ibirangi wali agalime gi howa hari wedaruhondo, Ina bu dambi hadaba, lalu dindi hombene ngaruhondo, Ina ge hela, lalu holebira.\x + \xo 23.30 \xt Ais 2.19, Hos 10.8, Mo 6.16\x* \v 31 Ira kago bayale mindibi gumbile kaore mbirale urunibi biyagua ira ogo gau laragola agua bulebirabe, lalu Yasuhanda lene.\x + \xo 23.31 \xt Yar 25.29, Ese 20.47, 1 Pi 4.17\x* \p \v 32 Agali kira mana ko biaga henego kirabali Yasu heba mandagi homelo bole haru pene. \v 33 Ti dindi mbira mini Haguane Kuni laga winigoria anda puwa tigua Yasu ira bangani ba para howa agali ko biaga biago labo mendego gi tigahayagi mendego gi lehayagi lowa ti ira banga tebirani ba para hai hene.\x + \xo 23.33 \xt Md 27.33, Mg 15.22, Yo 19.17-18\x* \fig Ti dindi mbira mini Haguane Kuni laga winigoria anda puwa tigua Yasu ira bangani ba para hene.|src="GW118.tif" size="2" ref="(23.33)" \fig* \v 34 Ani biyagola Yasuhanda lalu, Aba-o tigua ogo ale berama nale bupe harago tinaga ko biragoni domo wahabe, lene.\x + \xo 23.34 \xt Iba 22.18, Ais 53.12, Md 5.44, Ab 3.17, 7.60\x* \p Ani layagola tigua ibunaga aga ai ibu harabe hondole tadu bialu berene. \v 35 Wali agali bu hearume handaya ho hearia Yu wali agali haru haga hearume Yasu mege bialu lalu, Ibu \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigo Ngode Datagaliwabehanda dabene ibu kayagua ibugua wali agali maru pele miralidagua ibuni pele mila, lene.\x + \xo 23.35 \xt Iba 22.7, Seg 12.10, Md 27.39, Mg 15.29\x* \p \v 36 Ami agali biarumebi mege dege bialu ibu wiagoria ha para howa \w waini\w* iba kaubi nelo yade halu\x + \xo 23.36 \xt Iba 69.21\x* \v 37 lalu, Í̠ Yu wali agalinaga handame haga kini keyagua í̠nime í̠ni pele merene, lene. \p \v 38 Ira banga daligani bi ogo gilibu wini. Yu wali agalinaga Handame Haga Kini ogoni ibu, gili bini. \p \v 39 Agali mana pugualu ko biaga ira bangani ba para hayago mendegome Yasu mege bialu lalu, Mbirali Dabo Helenego ibulebira lowinigo í̠ ndobe. Í̠ni pele mialu iyabi pele ngerene, lene. \p \v 40 Ani layagola mendegome o layago hale howa ibu talialu lalu, Í̠na Ngode Datagaliwabehondo mogo nale kebe. Ibu tandaga naradagua dege í̠bi naregoni. \v 41 Iyame kagua biribagonaga pani nolene winidaguaore narabago o tigabida. Agali ogome pani narago ibugua ko mbiraore nabiore howa naragoni, lene. \v 42 Ani lowa ibugua Yasuhondo lalu, Yasu-o í̠ Handame Haga Kini howa eberengi i̱ mitangi bibe, lene.\x + \xo 23.42 \xt Md 16.27-28\x* \p \v 43 Ani layagola Yasuhanda ibuhondo lalu, I̱na buleberoore lalu langerogoni áyu dahuliya andaga iya haru pu holeberaba laro, lene. \s1 Yasu tongolo minigo ogo \r (Madiu 27.45-56, Maga 15.33-41, Yone 19.28-30) \p \v 44 Horombe hanuniore hayagola ni da nabi hundialu dindi ogoniha wiagoni bibahendeore aruma haho wiane alendo ni gai layagola ni dadai bini.\x + \xo 23.44 \xt Amo 8.9\x* \v 45 Ani biyagola Anduane Homogonaga andaha labolabo timbuni gerela ho winigo daliga howa buda ki bini.\x + \xo 23.45 \xt Har 26.31-33, 36.35\x* \v 46 Aniore biyagola Yasuhanda bi dalimuore lalu, Aba-o i̱ dinini í̠naga gini ya harogoni, lowa tongolo mini.\x + \xo 23.46 \xt Iba 31.5, Ab 7.59\x* \p \v 47 Ami agali haru haga heagome o biyago hondowa ibugua Ngode Datagaliwabe mini yaraga halu lalu, Ibu agali bayaleore haya, lene. \p \v 48 Wali agali agi birabe hondole íbu ngoai ho hearume o biyaruni hondowa dara timbuni halu tinaga \w galuhombeneni\w* bama andaga dai bini.\x + \xo 23.48 \xt Lg 18.13\x* \v 49 Yasu ibu baba hagarubi wali maru Galili howa Yasu ibiyadagua haru ibiyarubi o biyaruni amuraore howa handa amu ho hene.\x + \xo 23.49 \xt Iba 38.11, Lg 8.2-3\x* \s1 Yasu tingini hora henego ogo \r (Madiu 27.57-61, Maga 15.42-47, Yone 19.38-42) \p \v 50-51 Agali mbira mini Yosebe ibu Yudianaga tano mbira mini Arimadia howa íbu hene. Ibu agali baya mini lene henego Ngode Datagaliwabenaga Handame Ho Holene ibilo hondo hene. Ani buwa ibu \w Ganisolo\w* agali howa Ganisolo agali marume bulene manda biyadagua ibu bulene hame nale hene.\x + \xo 23.50-51 \xt Lg 2.25, 2.38\x* \v 52 Agali ogonime Pailate hearia puwa lalu, Yasu tingini mule poaba, lene. \v 53 Ani lowa Yasu tingini ira bangani howa mo yalu daluwa labolabo peleoreme kabu buwa ege andaha ala guabu wuwa mbirali hora nahene winigoha yalu puwa hora hene. \fig Yasu tingini ... ege andaha ala guabu wuwa mbirali hora nahene winigoha yalu puwa hora hene.|src="LEAR 115.tif" size="2" ref="(23.53)" \fig* \v 54 Ogoni ani biyagola \w Sabada\w* horo holene kaware wini. \p \v 55 Wali maru Yasu ibiyadagua Galili howa mama ibiyarume Yosebehanda Yasu tingini mo yalu piyago hondowa homali ege anda wiago hondole pene.\x + \xo 23.55 \xt Lg 23.49\x* \v 56 Handalu andaga dai buwa welibi mbirale ngabioreru mo manda manda bini.\x + \xo 23.56 \xt Har 20.10, Man 5.14\x* \p Ani buwa Sabada horongi \w Mana\w* lowini ngadagua ti ha̱lo hene. \c 24 \s1 Yasu ibuni mo heya henego ogo \r (Madiu 28.1-10, Maga 16.1-8, Yone 20.1-10) \p \v 1 Horo Sandengi egerebagiore wali biarume mbirale ngabiru mo manda manda bu wiyago mo yalu Yasu hora hayagoha pene. \v 2 Homali egeanda wiagoria puwa handalu hearia panga biago dugua ho wiaria hendene. \v 3 Hondowa Anduane Homogo Yasu tingini ngabe hondole anda pialu hearia nawiyane hendene. \v 4 Ani biyiyagola wali biarume mini dege dindi howa o biagoria hearia agali kira aga pele de mborerebi ogobi labo labo ti heagoria abaleore ha pani hene.\x + \xo 24.4 \xt Ab 1.10\x* \v 5 Ani biyagola wali biarume gi howa dindini bulu palene. Bulu paliyagola agali biago labome wali biaruhondo lalu, Agali heyu kago tí homene wiagaha tai beramigo agibe.\x + \xo 24.5 \xt Lg 2.9\x* \v 6 Ibu ogoha nawi ibuni mo heya halu piya. Ibugua Galilini howa langiyago mitangi bu dai bilimu.\x + \xo 24.6 \xt Md 16.21, 17.22-23, 20.18-19, Mg 8.31, 9.31, 9.31, 10.33-34, Lg 9.22, 18.31-33\x* \v 7 Agali Hole Ibiyago ko biaga karuhondo minu mulebira. Ani minu miragola tigua ibu ira bangani ba para haragola horo kiru howa tebonengi ibuni mo heya holebira, layagoni, lene. \v 8 Ani layago hale howa wali biarume Yasuhanda bi ogoni ala layago mitangi buwa \v 9 homali biagoria howa dai buwa mbirale handayagobi hale hayagobi ibunaga talima piaga bereali biarubi maru hearubi lamiai hene.\x + \xo 24.9 \xt Mg 16.10\x* \v 10 Wali uruni mini Magadala wali Meribi Yoanabi Yamese ai̱ya Meri imaru tibi wali maru heba piyarubi o biyaruni \w abosolo\w* agali biaru lamiai hene.\x + \xo 24.10 \xt Lg 8.3\x* \v 11 Wali biarume ani layagola abosolo agali biarume wali bame mini nawi howa lara manda buwa ti mini kira kira wu hene.\x + \xo 24.11 \xt Mg 16.11, Lg 24.25\x* \v 12 Ani biyagola Pida ibu abale heyalu egeanda biagoha gerai puwa bulu paluwa handa anda halu hearia maru nahende labolabo ibu kabu bini biago dege wiaria hendene. O biyiyago hondowa ibu mini dege dindi ho yalu andaga dai bini. \s1 Agali kirali Emaiasa harigani pialu henego ogo \r (Maga 16.12-13) \p \v 13 Horo ogoningi Yasu haruru piaga henego agali kirali Yarusaleme howa kilomida bearia (11) agima bolangua halu dindi mbira mini Emaiasa pole pene. \v 14 Harigani pialu howa mbirale biyarunaga libuni lade̱le̱ bigi bima pialu hene. \v 15 Ani lade̱le̱ bigi bima pialu hebiria Yasu ibuni kaware ibalu libu piyadagua pene.\x + \xo 24.15 \xt Md 18.20, Lg 24.36\x* \v 16 Ani biyagola handa handayago aguabe tobane buwa libugua ibu ogoore kagonilo manda nabi hene.\x + \xo 24.16 \xt Yo 20.14, 21.4\x* \v 17 Ani buwa Yasuhanda libuhondo lalu, Harigani ibaabo halu howa agi dege lade̱le̱ bigi bima eberabibe, lene. \p Ani layagola libunaga dengui dara biniore howa ema nabi hondo hene. \v 18 Agali mendego mini Kiliobasa henegome ladai bialu lalu, Mbirale abe lebe dege biyago manda nabini í̠ dege mbiraha howa áyu íbu kebe, lene.\x + \xo 24.18 \xt Yo 19.25\x* \p \v 19 Ani layagola ibugua ladai bialu lalu, Mbirale agilebe, lene.\x + \xo 24.19 \xt Md 21.11, Yo 6.14, Ab 2.22\x* \p Libugua ladai bialu lalu, Nasareteali Yasuni mbirale biyaruni. Agali ogonime Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga howa ibugua mana lawai hayagobi biabe biyagobi bibahende hongo taraore howa biyagoni lowa Ngode Datagaliwabehandabi wali agali bibahende kamarumebi ani manda bu harima. \v 20 Inanaga \w loma\w* binigo mo miaga haguane hearumebi haru haga hearumebi ibu minuwa wai biaga ami agali hearuhondo minu miyagola tigua ibu homelo ira bangani ba para haya.\x + \xo 24.20 \xt Lg 23.1, Ab 13.27-28\x* \v 21 Ani biyagola iname ibu Isaraele wali agali pele mialu golope holebira mitangi bu harima. Anigo mbirale uruni biyago horo áyu kamagoni tebone.\x + \xo 24.21 \xt Lg 1.68, 2.38, 19.11, Ab 1.6\x* \v 22 Ogonigo wali marume áyu egerebagi muna biyagola egeanda biagoha hondo pialu dai buwa ina mo mogola haya.\x + \xo 24.22 \xt Md 28.8, Mg 16.10, Lg 24.1-11, Yo 20.18\x* \v 23 Tigua ibu tingini handa nabi dai bialu howa lalu, Ina de gandeba ale handalu dahuliyalirume ina langialu ibu heyu ka laya, lama dai biya. \v 24 Ani langiyagola ina heba haga marume egeandaha pialu hearia wali biarume layadaguaore hondowa tigua ibu handa nabi dege, lene.\x + \xo 24.24 \xt Yo 20.3-10\x* \p \v 25 Ani layagola Yasuhanda libuhondo lalu, Libu mini nawi haabo kabigo dege agidabe. Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga henerume mana bibahende lowini ngago tendoreore manda bigi berabigo dege agidabe. \v 26 \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibulebira lowinigo ibugua mbirale uruninaga tandaga nalu howa ibuninaga mini daliga taraore karulai holene irane ndo winibe, lene.\x + \xo 24.26 \xt Lg 9.22, 24.44, Ab 17.3, 1 Pi 1.11\x* \v 27 Ani lowa Yasuhanda Anduane Homogonaga \w mbugani\w* Mosesehandabi mana latagi haga henerumebi gilibu wini wiaru pigane ogoriani howa lama pialu ibuninaga bibahende lowini wiaru libuhondo garealo miai halu hene.\x + \xo 24.27 \xt Pig 3.15, Dag 21.9, Man 18.15, Iba 22.1-21, Ais 7.14, Dan 9.24, Mal 3.1, Yo 13.31, Ab 3.13\x* \p \v 28 Libu pole biyagoria anda polene kaware howa Yasu ibu bola balu pole biyagola \v 29 libugua bime mo luma howa lalu, Alendo halu ne lolebiaruago áyu oali iya baba ho hama, lene. Ani layagola ibu libu heba andaga pu hene. \v 30 Ibu libu heba tomo nole biruwa ibugua mberedi mo yuwa Ngode Datagaliwabehondo ka̱i̱ lowa gaibu ki howa libuhondo mini.\x + \xo 24.30 \xt Md 14.19, Lg 22.19\x* \v 31 Ani biyagola libunaga de mo ngala hayagola ibu Yasuore bedagoni lole biyagola o birayagoriani howa ereba halu libugua ibu de nahende hene. \v 32 Ani biyagola libuni lade̱le̱ bialu lalu, Harigani ibalu howa ibugua iyahondo Anduane Homogonaga mbugani bi lo wiaru bayuwa garealo ngiai hayagola iyanaga bu miniha irame daradagua biayua handarini, laga bialu berene. \p \v 33 Ani biya handala libugua abale heyalu Yarusaleme ibunaga talima piaga beariali (11) biarubi wali agali marubi ngoai ho hayagoria abale dai biyagola \v 34 wali agali bu hearume libuhondo lalu, Anduane Homogo ibu heneneore heyu howa Saimono hendelo ha pani haya, lene.\x + \xo 24.34 \xt 1 Ko 15.4-5\x* \p \v 35 Ani layagola libugua harigani biyagobi ibugua mberedi yamuwa gai biyagola ibu Anduane Homogoda lowa manda biribigobi baya hangu garealo miai haribi. \s1 Yasu ibunaga talima piaga biaru hearia ha pani henego ogo \r (Madiu 28.16-20, Maga 16.14-18, Yone 20.19-23, Abosolo 1.6-8) \p \v 36 Agali kira biago labome te lamialu hebiore Anduane Homogo ibuni ti heagoria abaleore ha pani howa lalu, Mo palia holene tí heba helo laro, lene.\x + \xo 24.36 \xt 1 Ko 15.5\x* \p \v 37 Ha pani hayagola ti mogo taraore lowa homayago dinini daibu kabe toba ho hene.\x + \xo 24.37 \xt Md 14.26\x* \v 38 Ani bu heago hondowa ibugua tihondo lalu, Aginaga gi ho kamibe. Tínaga miniha mini kira wulene ogoni wiyadagoni agibe. \v 39 I̱ i̱niore kogo i̱naga gi gebi bayuwa handa beramine. Homene dininime dongonebi kunibi o kogobi nahagago tí manda bule tíni gime ela haramine, lene. \p \v 40 Ani lowa ibugua ibunaga gi gebi tihondo walia hene. \v 41 Walia hayagola ti turu ha howa lulunda hope howa mini mbiraore wibe nahe hene. Ani bu heagola Yasuhanda tihondo lalu, Tomo mbira ngamibe, lene.\x + \xo 24.41 \xt Yo 21.5\x* \v 42 Ani layagola tigua wena hiru winigo miyagola \v 43 ibugua tinaga wanakuini howa nene. \p \v 44 Ani buwa ibugua tihondo lalu, Abale tí baba harimangi howa i̱na mbirale heneneore biyaruni langiai harugoni. I̱na ogonidagua bulebira lalu Mosese heneyangi \w Mana\w* lowinigo gilibu ngarunibi Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga henerume gilibu ngarunibi Iba Gana mbugani gilibu ngarunibi bibahende lola hai helo lowini, lene.\x + \xo 24.44 \xt Md 16.21, 20.18, Mg 8.31, Lg 9.22\x* \p \v 45 Ani lowa Anduane Homogonaga \w mbugani\w* bi gilibu ngagoni manda biai helo ibugua tinaga mini mo wála hene.\x + \xo 24.45 \xt Lg 24.27, Ab 16.14\x* \v 46 Ani buwa tihondo lalu, Anduane Homogonaga mbugani lo ngadagua ogo, \w Mbirali\w* Dabo Helenego ibu tandaga noleneore wulebira. Tandaga nowa horo tebonengi tongolo miyagoria howa mo heya holebira.\x + \xo 24.46 \xt Iba 22, Ais 50.6, 52.14–53.12, Hos 6.2, Lg 24.26, Ab 17.3\x* \v 47 Ani biragola ibunaga minini howa wali agalime mini beregedalu dai bilobi ko biyago domo wahelobi mana ogoni Yarusaleme ala lamima pialu mani dindi bibahendeha lamima tagira polene nga.\x + \xo 24.47 \xt Ais 49.6, 49.22, Yar 31.34, Mai 4.2, Mal 1.11, Md 28.19, 1 Ti 3.16\x* \v 48 Mbirale uruninaga walia hagane tí kamigoni.\x + \xo 24.48 \xt Yo 15.27, Ab 1.8, 1.22, 2.32\x* \v 49 I̱ Abahanda ngulebero lo wiyadagua i̱nime tíni hole dalilolebero. Anigo tíni hongo holene daliga howa dalu helo Yarusaleme ogoriani hondo holene nga, lene.\x + \xo 24.49 \xt Ais 44.3, Yol 2.28, Yo 14.16, 14.26, 15.26, 16.7, Ab 1.4\x* \s1 Yasu dahuliya andaga iraga halu penego ogo \r (Madiu 16.19-20, Abosolo 1.9-11) \p \v 50 Ani lowa Yasuhanda ti Yarusaleme howa haru tagira pialu amuraore Bedani puwa ibunaga gi yaraga halu Ngode Datagaliwabehanda ti biamogo bilo lalu ti mo turu hene. \v 51 Ibugua ti mo turu howa ti hea handala ibu dahuliya andaga iraga halu pene.\x + \xo 24.51 \xt Yo 20.17, Eb 4.8\x* \v 52 Ani biyagola tigua ibuhondo mitangi bialu ibunaga mini yaraga halu turu timbuniore holene tiha to̱lai ho yalu Yarusaleme dai bini.\x + \xo 24.52 \xt Yo 14.28, 16.22\x* \v 53 Ani dai buwa tigua horo bibahendengi Anduane Homogonaga andaha howa Ngode Datagaliwabehondo ka̱i̱ lalu haabo hene.\x + \xo 24.53 \xt Ab 2.46, 5.42\x*