\id EST - Huli Bible [hui] -Papua New Guinea 2011 (web version -2013 bd) \h ESEDA \toc1 Eseda \toc2 Eseda \toc3 Esd \mt1 Eseda \imt1 Mbuga ogoha gilibu ngarunaga nemandi ogo \ip Esedanaga mbuga ogoniha Isaraele wali agali Pesia dindiha garabaya pu henegoha howa bialu henerunaga bi te lo nga. Wali mini Eseda Isaraele wali biruwa ibu Pesia dindiha kini heagome dabu bini. Ani pu biruwa waitigime Isaraele wali agali Pesia dindiha hearu bo waholene henge wiagola Eseda ibugua Isaraele biamogo binigonaga te nga. Isaraele wali agali tinaga horo timbuni mbira wiabagi hene ngago mini Purimi laga wini. Horo ogoni tagira ibirangi tigua wai bialu wayali hayagonaga turu timbuni ho haga wini. Mbuga ogoniha Ngode Datagaliwabe mini lalu mbira nagilibuwi. Anigo mbuga ogoni daga lowa handalu keria Ngode Datagaliwabenaga dara halu biamogo bia holene winidane handa walia holebere. \iot Bu̱lu̱ baga buwa kuni gilibu ngago \io1 \ior 1.1–2.23\ior* \io1 Eseda ibu kuini wali berenego \ior 3.1–5.14\ior* \io1 Hamanahanda Yu wali agali bo waholene manda binigo \ior 6.1–7.10\ior* \io1 Kini heagome Hamana bo wahenego \ior 8.1–10.3\ior* \io1 Yu agali hearume waitigiru bowa wayali henego \c 1 \s1 Kuini wali Basidi ibugua Kini Segesisinaga bi mo wahenego ogo \p \v 1-2 Kini Segesisi ibu Pesia dindini kini heangi Pesianaga tano timbuni Susa wiagoria ibu biragane dagia wiagoriani handame ho berene. Ani biruwa ibugua dindi handari mbirani pira kirani karia (127) bibahende India howa piaho wialu Idiobia handa gimbu bu berene.\x + \xo 1.1-2 \xt Esr 4.6\x* \p \v 3 Ibu mali tebira kini handameho howa ibugua gabumane agali dindi emene emene hondo biraga bibahenderubi gabumane agali haguane bibahenderubi mo ngoai howa ti tomo timbuni nelo dawa manda manda bini. Ami agali Pesia dindi howabi Midia dindi howabi haru haga hearu dindi mbira mbiranaga agali haguane hearu tibi bibahende íbu ngoai haga bini. \v 4 Agali haguane uruni ti íbu ngoaiho hearia kini ibugua ege waragariani horo bibahendengi ibunaga andaha bibahende wiarubi homogo holene wiarubi anda yári biaru bibahendebi agali ibiyarume de hendelo walia haga bini. Tigua uruni bibahende hondowa baya burugule taraoreyane de hendene. \p \v 5 Anidagua buwa Kini Segesisihanda agali homogo yagibanorubi Susa tanoha hearu bibahendeme tomo nole ibilo halu mende ibunaga anda pabe tamuha hama timbuni wiagoriani dawa manda manda bini. Tigua tomo ogoni nalu heane dege sarere mbira piai hene. \v 6 Tigua tomo nalu hayadagoriani yári bayaleore tara tara bu wini. Bamba agali marume to̱le̱ daramabimebi mindibimebi tagalitaya alemebi pelemebi halepange ale winigobi to̱le̱ tara dege mbira ngalasi ale winigobi uruni dindini duguni mo ngelaga buwa tigua dagia yári biru ogoriani wabu wini. Tigua tomo nole howa ogoniha aga pele mindibi tagalitaya alemebi yári bia howa pu bayaleme pongobia hene. Ani bialu tigua silibame yania holene gi pagida ale ngiringarale agani heaore windohayagi gerelape halu to̱le̱ gene bayale bu heagoria pongobia hene. Ti tomo nalu birayagoria biragane dagia ngolo silibame wabinirubi ona bu payabu ngelene. \v 7 Agali biarume gabo be ngolome wabini tara tara ale wiaru mbira mbira mialu \w waini\w* iba berelowa nalu berene. Kini ibugua agali uruni ti waini iba dewaore nelo mini. \v 8 Waini iba tigua nayadago magi manda bibe naheore nene. Kinihanda ibu andagaha biabe biahaga bu hearuhondo lalu, Agali mbira mbirame tini noa biradagua nelo hambu milimu, lene. \p \v 9 Horo ogoningi dege kini ibugua ibunaga tomo nalu heatambu kuini wali Basidi ibugua nde wali bibahende kininaga andagaha biru wiaru nelo tomo timbuni ibuni andagaha dawa manda manda bini. \p \v 10 Kini ibu tomo nalu heane horo kane hayagola ibu waini iba nayagome emene lulu yu hene. Lulu yu howa ibu andagaha biabe biahaga igiri karia biaru ibidaba lene. Igiri uruni tinaga mini uru. Mehumana Bisida Habona imaru Bigida Abagada Seda Kagasa imaru hene. \v 11 Kini ibugua tihondo lalu, Kuini Basidi ibu kuininaga manda karulalu haru ibalimu, lene. Kuini ibu wali bayaleorego ibunaga yári bidagome kini ibugua ibunaga agali haguanerubi agali maru tomo nami̱ya ibalimu layarubi bibahende mo walia hole manda bini. \v 12 Anigo biabe biahaga igiri biarume kininaga bi lowia hayago lamiyagola kuini ibugua bi mo wahalu pobe manga hene. Ani biyagome kini mo kebaore hene. \p \v 13 Kuini wali ibu bi mo wahayagonaga kini ibugua agali kinihondo mitangi bayale í̠na ogodagua bibe lalu talebu miaga heneru olo ngoai hene. Agali ti howa ogoale bulene nga manda bu helobi dindini howa gabumane mana lo wulenebi kini mitangi bayale talebu milo agali mitangi bayale talebu miaga hale holene ogoni kini ibunaga mana ogonidagua biaga wini. \v 14 Kinihondo mitangi bayale talebu miaga heneru tinaga mini uru. Kasena Seda Adamada imaru Tasisi Merese Masena Memugana imaru hene. Agali haguane karia uruni ti Pesia dindinagabi Midia dindinagabi haguane howa kinihanda handameho kagoria biabe daliga duniniru bialu kini ibu tigua laradagua hale halu biaga hene. \v 15 Ani biaga henego ibugua agali biaruhondo lalu, I̱ Kini Segesisi i̱na i̱naga biabe bia hagaruhondo bi lawia halu Kuini Basidi ibu i̱ hame ledodagua bilo ibabe larugola ibu i̱naga bi mo wahaya. Mana lo ngagome ibuhondo agi bulene lalu lo ngabe, laya. \p \v 16 Memuganahanda kinihondobi ibunaga agali haguane biaruhondobi lalu, Kini-o hale ha. Kuini wali Basidihanda ko ogoni í̠hondo hangu ndo biya hendedeni. Ibugua kininaga agali haguane hearuhondobi dindi í̠na hondo kego bibahendeha agali karuhondobi ko ogoni biyagoni. \v 17 Wali bibahendeore dindi í̠na hondo kegoha biru ngarume kuini walime biyiyago te hale harangi tigua ti agalini mo yo hondolene tagira ibulebira. Tigua howa lalu, Kini Segesisihanda Kuini Basidi ibu koria ibabe lalu bi lo wia hayiyago mo wahayiya, lolebira. \v 18 Kuini walime mana ko ogoni biyiyago Pesia dindihabi Midia dindihabi agali haguane karu tinaga onerume hale harangi tinaga agaliniru lamulebira. Ani lamialu howa wali bibahendeme ti agalini yohandalu tinaga bi mo wahalu laibi laabo haragome ti agalini mo keba holebira. \v 19 Kini í̠ni manda bialu iname bi o langeremago bayaleyagua wali agali í̠na hondo kego bibahendeha bu karuhondo bi mbira au lowia ha. Kuini wali Basidi mani i̱ koria ibulene nawi, lalu lowia ha. Bi ogoni Pesia dindihabi Midia dindihabi mana mbugaha lo wini ngagoria wiaabo helo gilibu wibe. Mana ogoni lone lo beregeda nabi wiaabo helo laro. Ani buwa í̠na Kuini Basidi dugu wahalu wali bayale mbira taya bialu kuini berela aribia habe. \v 20 Bi ogoni lowia haregola dindi bibahende í̠na hondo kegoha wali bibahende bedarume hale hai howa ti agalini homogoyaguabi yagibanoyaguabi ta nabi yo nahende bi bayuwa hale holebira, lalu kinihondo lamiya. \p \v 21 Kinibi ibunaga agali haguane biarubi tigua Memuganahanda ogodagua bibehedabe layago bayaleyagola hame lowa kini ibugua Memugananaga bi talialu bini. \v 22 Ani bialu dindi bibahende kini ibugua handayaho hearuha wali agali bibahende hearuhondo tininaga bi tara tara lagadagua lalu beba gilibu wia hai hene. Ibugua lalu, Agali ibu one waneiginirunaga haguane ibuni howa ibugua bi laragola tigua hale holene nga, lalu Kini Segesisihanda lo wini. \c 2 \s1 Eseda ibu kuini wali berelo dabo berelenego ogo \p \v 1 Kini ibu ala keba ho hayago emene hadayagola ibugua Basidihanda mbirale ibunihondo biyaru mitangibu dai bini. Ani buwa ibugua Basidiore kuini wali naberelo dugu wahenegobi manda bini. \v 2 Ani manda bialu berearia agali maru ibuhondo mini manda bayaleru talebu miaga hearume ibuni bereagoria birapara ho biruwa ibuhondo lamialu lalu, Í̠na wandari bayaleore bedaru taya bibeheda. \v 3 Dindi í̠na handayaho hene ngaru bibahendeha í̠naga agali haguane bu karu tihondo wandari bayaleore bedaru taya bialu gabumanenaga dindi haguane timbuni mini Susa tano ngagoria haru halu ibuwa í̠naga waliru mo mogobu berelaga anda kagoha bereladaba labe. Ani berelowa í̠naga wali uruni mamage haga agali Hegai ibugua mamage howa handayaho helo. Anda ogoniha biruwa wandari uruni tininaga tingini weliru baya hangu ha̱i̱ halu yáriru bialu bedagola ti baya taraore helonaga ani bialu berelo. \v 4 Anidagua bialu bedagola í̠nime mbira hameore larago dabalu Kuini Basidi berenegoria bira aribia halu kuini berelo dababe, lalu lamini. \p Anidagua layagola kini ibugua bi ogoni karulapeda lo manda bialu tinaga bi layago hale halu bibe layadagua bini. \p \v 5 Susa tano ogoniha Yudali mbira Beniyamini hameigini aria ibu mini Modegai hene. Modegai ibu Yairi igini howa Simai aguane hene. Ani howa ibu Kisi aguanene hene. \v 6 Bambaore Babilononaga Kini Nebugadenesa ibugua Yudanaga Kini Yahoiagini halu Yuda wali agali dewaore Yarusaleme howa Babilono dindiha garabaya bu yalu penego. Ani biyangi Modegai ibubi uruni heba mandagi garabaya pumaga halu pene.\x + \xo 2.6 \xt 2 Kin 24.10-16, 2 Bit 36.10\x* \v 7 Ani howa Modegai aba hamene heyogonenaga wane mbira mini Eseda berene. Eseda ogoni ibu mini Hiburu bi lalu Hadasa laga berene. Ani berenego ai wandari biagonaga ai̱ya abala homayagola Modegai ibugua Eseda mo mondo bialu ibuni waneore biraradagua berene. Ani bereagola Eseda ibu wandari maru berearu bababi bia tabe nahe wandari bayaore mbira ona berene. \p \v 8 Horo mbirungi Kini Segesisi ibugua dindi bibahendeha bi lope halu wali agali bibahendeme wandari bayaleore mbira bereagua ogoni Susa tano haru ibai halimu lalu bi lope hene. Ani layagola tigua wandari maru haru ibiyadagua Esedabi nde haru ibini. Haru ibuwa anda mbira kini ibuni dalu piagone wandia heagoha wandari maru biaru bereagoha dege Esedabi ti haru berelene. Ani berelowa Hegai ibugua wali uruni mamage howa handayaho hene. \v 9 Hegai ibugua Eseda wandari bayaoreyane hendene. Ani hondowa ibugua Esedahondo yári wiaru abale mo mialu ibunaga tingini bayale helonaga tomo bayale tara tara wiarubi nalu berelo dawa migi bini. Ani buwa wali wandia biagoha paliaga hobane dunini mbira heneyagoha Eseda ibu palelo mo mini. Mo mialu kini andagaha wandari kariali berearume Eseda biamogo bialu helo dabo berelene. \p \v 10 Abale howa Modegai ibugua Esedahondo ibu Yuda wali bedo nalabe lalu bi lamini. Anidagua lenego mitangi bialu Eseda ibugua nde ibu aba Modegaihanda bi layago hale howa berene. \v 11 Ani berenego Modegai ibu horo bibahendengi wali wandia biagonaga pabe haraba wiagoria bolangua haga bialu pu íbu biaga hene. Ani binigo irane Eseda ibu agua biraruabe hondolebi Esedahondo mbira agile bulubadabe te hale holebi ani pu íbu biaga hene. \p \v 12 Mali mbira agimani wandari biaru bayale berelonaga tinginini welime ha̱i̱ ha mo yári biaha tomo dawaha bialu hene. Ege waragariani tigua wandari biaru ira mbira mini \w muwe\w* kagonaga ibaneme ha̱i̱ halu ege waragaria mendeni tigua weli mbirale ha̱i̱ haga nga baya taraore biaga wiagobi biamaga howa ogonime ha̱i̱ halu hene. Anidagua biai halu tigua wandari uruni Kini Segesisihanda hendelo ibu berearia mbira mbira haru pugu bini. \v 13 Wandari mbirago ibu kini bedaria pole howa agabi yáribi ibunime bulene hame ledago ale bu yalu pugu bini. \v 14 Alendo haragola wandari mbira mbira hangu kini bedaria pialu kini ogoni andagaha bedane egabi laga biaga. Ani biragola wandari kini bedaria pialu dai birago ibu kininaga wali wabuni halu mende agali mbira mini Sasagasa henegome ti mamage haga biru wiagoha berelo haru pugu bini. Wali uruni ti anda ogoniha biruwa kini bedaria napiaga biruwa horo mbiruore kini ibunime wali mbirago mini lalu í̠ore i̱ koria ibabe lalu olayadago ibuore pugu biaga berene. Ibugua wali mbirago mini naleyagua nde wali ogoni ibu kini bedaria polene nawiore wini. \p \v 15 Ai Eseda ibu kini hondo polene horo tagira ibini. Eseda ibu Modegai aba hamene heyogone Abihaili wane berene. Eseda aba homayagola Modegai ibu haru puwa mo mondo bialu ibu wane biraradagua berene. Ani bereagola agali hearume Eseda de hondowa ti turu timbuni haga hene. Anigo Eseda ibu kini hondo polene tu hayagola ibugua yári ibunime hame leago ndo bini. Ibu yári wali biaru mamage haga Hegai ibugua ogoale karulabe lalu lamiyadagua karulene. \v 16 Horo ogoningi Kini Segesisi ibu mali waragaria kini hene heagola mali kane ogoninaga ege pini mini Tebede layagola tigua Eseda ibu kini berearia haru pene. \p \v 17 Ani haru piyagola kini ibugua Eseda de hondowa ibu hame timbuni lene.Ibugua wali maru hame lenedadagua ndo ibu Eseda hame timbuniore lo hene. Ibugua handalu hearia Eseda ibu wandari maru berearubi ndo ibu baya taraore mbira bereneyane hendene. Wandari maru ibiyarume kininaga gubalini bamia nabi degego ai Esedahanda ibunaga gubalini bamiyagola kini ibu abale puwa kuininaga tangi wiago Esedanaga haguaneni mo karula hene. Anidagua biyagola Eseda ibu Basidinaga henge mialu ibu kuini wali bira aribia ho berene. \v 18 Ani bereagola kini ibugua Eseda ibiyagonaga turu halu agali haguane bu hearu bibahendeore tomo mandagi nami̱ya ibidaba lowa tomo timbuniore dawene. Ani buwa dindi ibunime hondo haga wiaruha wali agali bibahende hearu horo ogoningi biabe nabi ha̱lo hai halimu lene. Ani lowa kini ibugua turu howa mbirale tara tara bayale wigi biaru wali agali bu hearu tale bialu migi bini. \s1 Modegaihanda kini pele mialu mo winigo ogo \p \v 19 Ogoningi dege Kini ibugua Modegai ibunaga anda hondo haga helo dabo helene. \v 20 Bamba Modegaihanda Eseda lamialu, Í̠ Yu wali bedo lalu wali agali nalamibe, lene. Anigo Eseda ibu wandari emeneni howa Modegaihanda de hondo heangi ibugua bi layaru hale howa biaabo haga berenedagua Modegaihanda bi ogoni layago hale halu Eseda ibugua wali agali mendealihondo, I̱ Yu wali bedo, lalu nalami berene. \p \v 21 Modegai ibu kininaga andagaha biabe bialu heangi agali kiralime Kini Segesisi handabe manga howa bo wahabiya lalu ndelo hene. Agali kirali ogonilabo libunaga mini Bigadana Teresela libunaga biabe kini andaga paliagane hobane heagoha panga haneni mamage haga hene. \v 22 Modegaihanda agali kira biago labome ndelo hearia handa walia hayago kini lamilonaga Kuini Esedahondo lamiai hene. \v 23 Agali kira biagolabome biyiyago henenedabe dabo handalu hearia henene ndelo winiyagola hondowa agali biagolabo irani bo manogo bia hayagola libu homene. Ani biyagola kini ibugua ibunaga agali haguane hearuhondo lamialu lalu, Mbirale o biyagoninaga bi gabumane mbugani gilibu widaba, layagola tigua ogonidagua gilibu wini. \c 3 \s1 Hamanahanda Yuda wali agali bo wahole manda manda binigo ogo \p \v 1 Mani howa agali mbira ibu mini Hamana henego ibu gabumane haru haga haguane helo Kini Segesisihanda dabo helene. Hamana ibu Hamedada igini howa Agaga aguanene hene.\f + \fr 3.1 \ft Ala Agaga ibu Amalegeali dindini kini heangi ibunaga wali agalime Isaraele wali agali baba waitigiho haabo haga hene.\f* \v 2 Kini ibugua ibunaga agali haguane bibahende hearuhondo lalu, Tígua Hamananaga mini yaraga halu ibuhondo ge duli hanga howa bulu palilimu, lalu lamini. Ti bibahendeme kini ibugua layadagua biai hayagola Modegai ibu hangu Hamanahondo ge duli hanga holene ogoni manga howa nabi hene. \v 3 Mani kininaga agali haguane maru hearume de hondowa tigua Modegaihondo hale halu lalu, Í̠na kininaga bi layadagua nabirigo irane agibe, lene. \v 4 Tigua horo dewa haluore Modegai lamialu, Í̠na mana ogonidagua biaabo hariligo nabibe, laga bini. Ani lamiyagola ibugua tinaga bi hale nahene. Modegaihanda tihondo lamialu lalu, I̱ Yu agali howa Hamanahondo ge duli hanga halu bulu palia nabibehe kogoni, lene. Modegaihanda bi o layadagoni hale howa agali haguane biarume Hamana lamini. Modegai ibu Hamanahondo ge duli hanga harabe be nahe bame harabe hondole tigua hondo hene. \v 5 Hamana ibugua handalu hearia Modegaihanda ibunaga mini yaraga halu ibuhondo ge duli hanga nahe hearia hondowa ibu keba taraore hene. \v 6 Mani Hamanahanda Modegai ibu Yu agaliore heneyane handa walia howa ibu homelo bo wahole lo manda bu hene. Hamana ibu Modegai hangu bo wahole mitangi bu hene ndo Yu wali agali bibahendeore Pesia dindini hearunibi bo wahaiore hole manda bu hene. \p \v 7 Kini Segesisi ibugua haru heangi mali hombeanegonaga (12) ege mbira mini Nisana hayagola Hamanahanda lalu, Yu wali agali bo waholene horo ege agonaga harabe dabo handami̱ya iname tadu bima, lene. Tigua tadu buwa handalu hearia ege hombeane (12) Adanaga horo halene (13) laragola Hamanahanda ti bo wahelo lalu lo wini.\f + \fr 3.7 \ft Isaraele wali agali tinaga ege Nisana ogoni inanaga bi lalu ege tebone mane agima labehe. Ai tinaga ege Ada tagira ibagago inanaga lalu ege mende tebone agima. Ogonigo Hamana ibugua ege bearia hondo holene wulebira. Ani buwa ibugua bule manda bu hayada ale bilo.\f* \p \v 8 Ani lo howa Hamanahanda kini hearia puwa ibuhondo lamialu lalu, Wali agali hameigini mbira dindi í̠na handayaho kego bibahendeha paliame hearia handaru. Ai tigua mana bialu hearu dindi í̠na handameho kegonaga mana lowini ngadagua ndo biragoni. \p Ti ani bialu kago í̠na dindi ogoriani ti haabo helariyagua ani beregome wali agali í̠na hondo kego biamogo ndo bere. \v 9 Kini-o í̠na bi o larodagua bulene hame ledeyagua í̠na wali agali bibahende karuha bi lo pelai habe. Ani lo pelaregola tigua wali agali uruni bibahende homelo bo wahai helo. Anigo í̠na ogonidagua biriyagua i̱na í̠hondo heneneore larogo í̠naga muni wiagane andaha siliba muni dewaore miliono pira duria (50 miliono) agima i̱na wia holebero. Ani werogola muni ogonime í̠na gabumanenaga biabe bibelo, lene. \p \v 10 Hamanahanda ibu bi o layago hale hai howa Kini ibugua ibunaga gini gi magi mbira wu henego ogonime mana lo wule wabu wiraru ibunaga minini howa magi ngelaga wu henego ogoni ibuninaga gi hondoneni howa golalu Yu wali agalirunaga waitigi agali Agaga aguanene Hamedada igini Hamanahondo mini. \v 11 Ibugua ani mialu howa Hamanahondo lalu, Muni ngia nabi wahalu í̠na wali agali urunihondo bule hamelede ale bibe, lene. \p \v 12 Ege mbiranaga horo halene (13) layagola Hamanahanda kininaga beba gili biaga bibahende hearu olalu ngoai hadaba lene. Ibunaga bi bibahende tihondo lamiai hayagola tigua gilibu wigi bini. Tigua dindi ogoni bibahendeha wali agali bu hearu tininaga bi hangu hangu lalu gili bini. Beba gilibu wiyaruni haru hagarubi agali haguanerubi gabumane biabe biaga bibahenderubi tihondo wia hene. Beba gilibu wia hayago bibahendeni Kini Segesisinaga gi magi Hamanahondo golo miyagome magi ngela hayagola kini ibunioreme gili bini mbau lene. \v 13 Agali beba yalu piaga biarume dindi kini ibugua handameho heago andaneha dindi mbira mbira wiarunaga agali haguaneru hearia yalu pene. Beba gili bialu pelayaru bibahendeni bi ogodagua lo wini. Ege mini Adanaga horo halene (13) laragola tígua Yu wali agali bibahende homelo bo wahai halimu. Horo ogoningiore wandari igiri daliaherubi wali agali waherubi waneiginirubi bibahendeore homelo bo hilo wahai holene wulebira. Tí dara nahe howa bibahende bo hilo wahai halu tinaga mbirale bibahende ngarubi mo yai halimu. \v 14 Agali haguanerume wali agali bibahende hale helo beba ogoni dagalope holene nga. Bibahendeme hale hai howa horo ogoni tagira ibirangi tigua Yu wali agali bo wahai hole manda mandabu helo, lalu gilibu wini. \p \v 15 Agali beba yalu piaga biarume beba biagoni yalu dindi bibahendeha abaleore pume hene. Tigua bi yalu piyagoni tano timbuni Susa wiagoriabi lope hayagola wali agalime hale hai hene. Hamana kinila libu hangu bu miniha dungulo biruwa waini iba nalu berene. Anigo wali agali Susa tanoha bu hearume bi ogoni lope hayago hale howa mogo lalu ti mini dege dindiho hene. \c 4 \s1 Modegaihanda ibu biamogo bia lalu Eseda hale henego ogo \p \v 1 Modegai ibu bi ogoni layago hale howa gi timbuni ho hene. Ibunaga bu miniha genda timbuni halu mini burugu layagola ibunaga aga bu heago minu lerelene. Ani buwa aga ko wiago mo karulalu ibunaga haguaneni be abalu dugu ngelene. Anidagua biai halu tanoha anda puwa kiabu dugu hongo howa bima ibaga bialu hene. \v 2 Ani bima pialu kini andaga haneni bolangua hene. Ibu kini andaga anda polenego maname aga ko bu yalu kini andagaha anda napiaga winigo mitangi bialu nape tagiraha hene. \v 3 Horo ogoningi kinihanda bi ogodagua laya lalu latagi hayago dindi bibahendeha Yu wali agali bu hearu ti hale hai hene. Hale howa ti bibahende hearume genda timbuni halu mini burugulo hai hene. Ani howa tigua \w tomo\w* nane wahalu kiabu dugu hongo howa bialu haga haga bini. Yu wali agali dewalioreme aga ko budabagabi wiaru karulowa be abalu wiagoria palima pene. \p \v 4 Wali agali Esedanaga biabe biahaga bu hearume Modegai ibugua anidagua bialu ka lalu lamiyagola Eseda ibu genda timbuni howa mini burugu lo berene. Ani biruwa ibugua aga bayale wiaru Modegai ibu aga ko bu hayadago golo wahalu karula aribia helonaga mule yalu pudaba lene. Ani mule piyagola Modegai ibugua aga uruni yamialu karula nabi hene. \v 5 Ani biya handala Eseda ibugua ibunaga biabe biahaga agali mbira mini Hadaga kinihanda dabo helenego ogoni íbu lowa ibuhondo lalu, Modegai ibugua irane aginaga biyadabe hondole ibuni karia hale hole pu, lene. \p \v 6 Ani laya handala Hadaga ibugua Modegai ibu kini andaganaga pabe tagirani wali agali íbu ngoaiho haga hama wiagoria berearia hondo pene. \v 7 Ani biyagola Modegai ibugua mbirale biyaru bibahende Hadagahondo lamiai hene. Ani lamialu, Yu wali agali bibahende bo wahai hayagua muni ogodagua kininaga muni andaha wulebero lalu Hamanahanda layaya, lalu lamia dege bini. \v 8 Ani lalu Modegai ibugua beba Hamanahanda gilibu ta hayadaruni aria mbira yu heneyago Hadaga mo mini. Mo miyagola handalu hearia beba ogoniha howa Yu wali agali bibahende bo wahai halimu lalu gilibu wiaria hendene. Modegai ibugua Hadagahondo beba ogoni Eseda mule yalu pelo mialu mbirale uruni bibahendenaga te Eseda hale helo lawia hai hene. Ani bialu kini ibugua Yu wali agaliru bo wahai nahe dara helo Eseda í̠na kini lamule pobe lalubi lawia halu bini. \p \v 9 Ani laya handala Hadaga ibugua Eseda berearia pialu bi o layaruni lamiai hene. \v 10 Ani lamiyagola Eseda ibugua Hadagahondo bi mbira Modegai lamule pu lalu lamini. \v 11 Ibugua lawia halu lalu, I̱na kini bedaria napobehe bedo. Mbirali kini ibunime ogo í̠ ibabe larago ibu dege kini andaga pugu biaga.Ibugua ibabe naledago bame anda piyagua ogoni homelo bo wahaga nga. Anigo mana ogoni wandialu polene hariga mbiraore hangu nga. Mana ogoni mbirali kini bedaria ibabe nalego bame anda poragola kini ibugua kininaga kango ngolome wabini ngago mo yaraga halu ogonime mbirali bame anda porago yaangua hayagua ogoni ibu bo wa naholebira. Mana ogoni wali agali kininaga biabe biaga karubi wali agali bibahende bu karubi ti manda biaihe ka. Anigo ainde kini ibugua ege mbira agima i̱ ibabe lalubi o nale henego ka, lalu Modegai lamibe, lene. \p \v 12 Modegai ibugua Esedahanda bi lawia hayayago hale howa \v 13 ibugua ladai bialu lalu, Í̠ kini andagaha bira bedegonigo í̠ ani biruwa nahomoleberobe toba holeni. Ina Yu wali agali maru kamaru mo ko holene wulebiradagua dege í̠bi nde mo ko holene dege wulebira. \v 14 Anigo áyu í̠na bi nale birariyagua nde ina biamogo bulene mbira taraha howa ibulebira. Anigo í̠bi í̠ damene lenegobi mbira yu wa naheore bibahende homai holebira. Anigo í̠ kuini wali birarigo bame ndo horo ko áyu o ibiragonaga ina Yu wali agali biamogo bialu mo wule bede bada, lene.\x + \xo 4.14 \xt Yo 12.27\x* \p \v 15 Ani layayago hale howa Eseda ibugua Modegaihondo lawia halu lalu, \v 16 Í̠na áyu ogoni Susa tanoha ibaga bialu Yu wali agali bibahende lamiai halu ti bibahendeme i̱ mitangi bialu horo tebiru mbi tebiru lowa tomobi ibabi naneore halimu. I̱nibi wali maru i̱naga biabe biahaga bedarubi iname nde tomobi ibabi nane ani dege holeberama. Ani biai howa mani kininaga mana ngago pugualu i̱na kini bedaria polebero. Anidagua berogola ibugua i̱ bo wahayagua nde karulapego homoliya waha, lene. \p \v 17 Esedahanda bi ogoni lawia hayagola Modegai ibugua hale halu bibe layadaguaore bule kini andaga pabe tagirahayagi henego wahalu pene. \c 5 \s1 Esedahanda Kini Segesisi Hamanala ibu andaga tomo nami̱ya ibalibu lenego ogo \p \v 1 Eseda ibu \w tomobi\w* ibabi nane dege horo tebiru berene. Ani berenego horo tebonengi ibu kuininaga aga biaga wiaru mo karulalu kini andaganaga hobane tamuha anda pialu kininaga tamu hobane timbuni wiagoha anda puwa kini biraga dagia wiagoha anda polenaga harabani handa anda ho hene. Ani handa anda ho heagola kini ibu kininaga biraga dagia wiagoriani biruwa panga harabahayagi handa tagi hene. \v 2 Handa tagi howa handalu hearia Eseda tagirani íbu hearia hondowa kini ibu miniha turu howa abale gi dogola amu halu kango ngolome wabini biago yaamu halu Eseda ibilo karulape lalu walia hene. Ani biya handala Eseda ibu abale kini bereagoria kaware ibalu kango ngolome wabini biago ngunini ela hene. \v 3 Ani biyagola kini ibugua lalu, Kuini Eseda-o í̠ agile hame lowa íbu kebe. Dindi bibahende i̱na haru kogo í̠ tuwu ngi lariyaguabi nde nguliyago agi nguabe, lalu hale hene. \p \v 4 Ani hale hayagola Eseda ibugua ladai bialu lalu, Kini-o Hamana libu haru áyu alendo ina tomo timbuniore mandagi nami̱ya ibulene turu ho keyagua nde libu ibalibulo hame lo kogoni, lalu hale hene. \p \v 5 Ani layago hale howa kini ibugua Hamana olalu ibuhondo lalu, Eseda andaga tomo mandagi nami̱ya abale ne naledaore mbaliya ibabe, lalu lamini. Ani bialu kinibi Hamanabi libu haru Eseda ibugua tomo manda manda bialu dawenego mandagi nole pene. \v 6 Pialu ti \w waini\w* iba nalu biruwa kini ibugua Esedahondo hale halu lalu, Í̠na i̱hondo mbirale mbira ngi lalu hale harego ta nabi ngiai holeberogo ai nguliya agile hame lo bedebe. I̱hondo ngi larego bibahendeore ngiai holebero. I̱naga dindi timbuni ngelowa handame ho kogo tuwu ngi lariyaguabi nde mendeyagi í̠na handame howa haru habelo nguleberogo la, lene. \p \v 7 Ani layagola Eseda ibugua kinihanda bi layago ladai bialu lalu, \v 8 Kini-o i̱na í̠hondo hale holeberogo damene e̱ lai holeoreyagua nde yawi alendo tomo lone dawa manda manda biaguago Hamana libu haru tomo halu mende nole dai bilibu. Ani nole eberabigola i̱naga hame wirudago languliya, lene. \s1 Hamanahanda Modegai bo wahole mandabu henego ogo \p \v 9 Hamana ibu tomo nalu birayago biralu puwa ibu miniha turuore howa dungulo hene. Ibu pialu howa handalu hearia Modegai ibu kininaga andaga panga haraba kawareni naina berearia hendene. Anigo Modegai ibu Hamana timbuni daliga hayago hondowa heyalu ai horombeore ibirida lowa ibuhondo bi mbira naleore berene. Ani biyagola Hamana ibu keba taraore ho hene. \v 10 Hamana ibu miniha keba taraore ho donge howa ibugua mbirale mbira bia nabi andaga pene. Ibu andaga dai buwa ibunaga nenegeru olo ngoai halu ibu one Seresebi ti heba birami̱ya ibabe lene. \v 11 Ti íbu birai heagola Hamanahanda ti deni howa ibuninaga mini mo yaraga hene. Ibugua tihondo lamialu lalu, I̱ mbirale dewaore bu wialu munibi dewaore wialu igiribi dewaore bu heledogoni. Ai kini ibugua i̱ mo yaraga halu biabe timbuniore mo ngialu kininaga biabe biaga agali haguaneru bibahende i̱ andaneha ka, lene. \v 12 Hamanahanda la dege bialu lalu, Kuini wali Esedahanda tomo timbuni kini iyanaga hangu dawa haya ndobe. Ibugua wali agali maru tomo nami̱ya ibalimu nale kini iya hangu yawibi lone tomo nami̱ya ibalibu lenego iya turu howa polebereba. \v 13 Anigo i̱na Yu hameigini Modegai biago kini andaga panga haraba kaware naina bereago de handarogola i̱naga miniha handabe manga holene tagira ibalu ai i̱na manda berogola mbirale bayale uruni galone ndo mbau larua, lene. \p \v 14 Ani layagola Hamana one Seresehandabi ibunaga nenege biaru tiguabi ibuhondo lamialu lalu, Mini burugu nale waha. Agali marume ira luniore mida magi manda pira kira (20) ale dibuwa hengelo lamerene agi biaruabe. Anigo yawi egerebagiore haragola kini hale howa Modegai homelo irani bo manogo bia halu í̠ miniha turu howa dungu lalu tomo dawa nama pobelo, lene. Bi o layadago hale howa mitangi bialu Hamana ibu bayaleda manda buwa ibugua agali maru lamiyagola agali biaru tigua Modegai bo manogo bu gerela holenaga ira dibu hengene. \c 6 \s1 Kini ibugua Modegai mo yaraga henego ogo \p \v 1 Mbi ogoningi kini ibu u̱ palia nabi yange yange bu wiaabo howa ibugua ibunaga beba dagalaga hearuhondo lamialu, Dindi ogoriani mbirale maru ala binirunaga te gilibu winigonaga mbuga biago i̱hondo tigua bi maru dagalo ngule mo yalu ibidaba, lene. \v 2 Tigua te daga layagoha agali kira Bigadanabi Teresebi libugua kininaga anda haneru mamage henegonaga dagalope hene. Agali kira ogoni libugua kini bo wahole lowa hariga mbira tai bialu hene. Ani bialu henego mani Modegaihanda libugua mitangi bu heago handa walia howa libu manani helene, lalu gilibu wini wiago daga lalu lamini.\x + \xo 6.2 \xt Esd 2.21-22\x* \v 3 Ani daga layago hale howa kini ibugua lalu, Modegaihanda biabe ogoni biyagonaga ibu mini yaraga halu iname bayale mbira ibuhondo agi mirimayabe, lene. Ani layagola agali biarume ibuhondo lalu, Iname mbirale mbira ibuhondo nami, lalu ladai bini. \p \v 4 Ani layagola kini ibugua tihondo ogodagua hale hene. I̱naga agali haguane maru anda ogoniha kabe nahebe, lene. \p Ti bi ogoni lalu heaore Hamana ibugua ira dibuwa hongo manda biaho helayagoria Modegai bo manogo bia hole lowa kini hale hole pabe tamuha ubaanda halu ibini. \v 5 Ani ibiyagola hondowa agali biabe biahaga biarume kinihondo ogodagua lamini. Hamana ibu áyu dege ibuwa í̠ heba bi lole o hondo kagoni, lene. Ani layagola kini ibugua lalu, Ibu haru anda ibidaba, lene. \p \v 6 Hamana anda ibiyagola kini ibugua ibuhondo lamialu lalu, Agali mbira i̱na ibu timbuni helo mini mo yaraga holiya ona haruagoni. I̱na ibuhondo bayale maru agi bulene ngabe manda nabi kogonigo í̠na agi buliya hamelo kebe, lene. Ani layagola Hamanahanda ibuni hangu mitangi bialu kini ibugua mbirali timbuni helo yaraga holebiaruago aidabe agali mende nahego i̱oredalo manda bini. \p \v 7-8 Ani manda buwa ibugua kinihondo ogodagua ladai bini. Aga kini í̠ninaga biagane biago agali ogonihondo mibe. Ani buwa í̠ninaga nogo hosini biragane ale pume dariba halu kininaga yári nogo hosi haguaneni biahalu agali biago ibu ogoriani berelabe. \v 9 Í̠naga agali haguane hayaru aria mbirago ibugua agali ogoni í̠naga aga biagome yári bia helo dababe. Agali ogoni ibu yári bia howa nogo hosini berelalu agali haguane mbiragome haru halu tanonaga mo ngoai hagane hama timbuni ngagoria haru pelo. Libu pialu howa agali haguane ogoni ibugua bi hongo howa ogodagua ladaga halu lalu, Agali ogo de handadaba. Kini ibugua agali timbuni mbira mo yaraga heloa biyago o heledago de handadaba. Ibuhondo mana bayaleore biyadago de handadaba, laga bialu helo, lalu lamini. \p \v 10 Hamanahanda bi o layagoni hale hai howa kini ibugua ladai bialu lalu, Í̠na abaleore gerai puwa nogo hosibi haru halu agabi mo yalu ibuwa i̱naga biabe biahaga Modegai mo mibe. Yu agali ogoni ibu i̱ anda haraba panga kawareni biabe bialu hagago ibu timbuni helo mo yaraga halu mbirale bibahendeore áyu i̱na o larugonidagua ibuhondo biai habe, lene. \p \v 11 Ani layagola Hamanahanda kininaga agabi mo yalu nogo hosibi haru halu ibuwa kininaga aga biago Modegaini karula hene. Ani buwa Modegai nogo hosini berelalu Hamana ibugua hama timbuni mo ngoai hagane wiagoria haru pene. Libu pialu howa Hamanahanda wali agali hearuhondo bi hongo howa ladaga halu, Agali ogo de handadaba. Kini ibugua agali timbuni mbira mo yaraga heloa biyago o heledago de handadaba, lalu haga bima pialu hene. \p \v 12 Ogoni biai howa mani Modegai ibu kininaga biabe bule dai bini. Anigo Hamana ibu taga gibiore howa bu miniha gendaho yalu ibunaga dengui handa dindi ho yalu gerai abale ibuni andaga dai bini. \v 13 Andaga dai buwa ibugua mbirale bibahende ibuhondo biyago damene ibunaga nenegerubi ibu onebi lamiai hene. Ani lamiyagola ibu onebi ibunaga nenege mini gigabiwi biarubi tigua ibuhondo ladai bialu lalu, Áyu í̠naga hongobi mini lene harigobi ereba halu Modegai ibu í̠ bolangua hole biyada. Ibu Yu agali kago í̠na ibunaga hariga ha pai holene henge nawiore. Í̠naga hongo ereba halu Modegaihondo mia aribia holobada, lalu lene. \v 14 Ti wene bi lalu heaore dege kininaga biabe biahaga biaru ti Hamana haru halu Eseda andaga tomo nelo haru pole lowa abale ibini. \c 7 \s1 Esedahanda Hamana ibu ko biya lalu latagi henego ogo \p \v 1 Horo mende biangi Hamana kinila libu haru Eseda andaga tomo nole pene. \v 2 Pu biruwa ti \w waini\w* iba nalu biruwa kini ibugua Esedahondo hale halu lalu, Kuini Eseda-o í̠ore agi hamelo bedebe. Mbirale í̠na ngi lowa hame lo bedego nguliya la. Dindi timbuni i̱na handame howa haru kogo tuwu ngi lariyagua nde ngia dege bulebero, lene. \p \v 3 Ani layagola Kuini Eseda ibugua ladai bialu lalu, Kini-o í̠na i̱ gubalini timbuni howa i̱hondo mana bayaleore mbira bulene hame lo keyagua nde ogodagua bia. I̱nibi i̱naga damene bu karubi ina bibahende homolene hame nale bedogoni. \v 4 Agali mbirame i̱bi i̱naga wali agali bu karubi ina bibahende homai holoma̱ya bo wahai hole ndindelalu hayaya. Tigua ina minu garabaya bialu tinaga garabaya biabe ale bialu holoma̱ya heloledale nde i̱naga bi lolene nawi karulape degeda lo manda bidole. Nagalonedale i̱na í̠ mo genda nakolego. Ai ani ndo tigua ina bibahendeore bo wahai holebiragonaga bi ogoni latagi haro, lene. \p \v 5 Eseda ibu bi ogoni layago hale howa Kini Segesisi ibugua Kuini Esedahondo hale halu lalu, Ko urunidagua gi nahe howa bulenego agali o bialu haruagoni ibu aibe. Agali ogoni ibu agoha kabe langi, lene. \v 6 Ani layagola Esedahanda ladai bialu lalu, I̱na bi ogoni larugo agali Hamana o bedago ibugua biniya laro. Ibugua ina baba waitigi howa ina mo ko halu bo wahai hole ka, lene. \p Ani layagola Hamana ibu hale howa mogo lowa duru timbuni lalu berene. \p \v 7 Kini ibugua bi ogoni hale howa keba timbuni halu tomo nalu berenego wahalu ibu anda mandaha mabu wiagoha tagira pialu pene. Ani piyagola Hamana ibugua handalu hearia kini tagira piyago irane ibu mo ko howa bolene wiyada lo manda bini. Ani manda buwa Hamana ibugua Kini Segesisihanda ibu mo ko holene nawilonaga Kuini Esedahondo i̱ dara halu biamogo bia lalu berene. \v 8 Ani lalu ibugua Eseda ibu tomo nalu dagia o bereagoriani bulu palu wini. Ani wiaria kini ibu mabuha ibagabu halu andaga tomo nalu birayagoha dai buwa ibugua Hamana de hendene. Hamana ibu dara halu biamogo bia lowa Esedahondo hale halu berearia kini ibugua bi hongo howa ladaga halu lalu, Ae agali ogo ibugua i̱ andagani kuini wali o bedago i̱naga deni howa kayu bule mbauleda, lene. \p Kini ibugua bi ani lalu heaore dege agali biabe biahaga hearume labolabo mbira mo yalu ibuwa Hamananaga haguane bu yi hai hene. Ani binidagoni irane kini ibugua mbirali homelo bo waholobadane hondowa mana ogoni biaga winidagua bini. \v 9 Ani biyagola agali biabe biahaga mbira mini Habona henegome kinihondo lalu, Hale habe. Agali Hamana o kagome ibuni andagani ira luni mbira Modegai ogoriani bo manogo bia hole lowa dibu hengedago manda bidebe. Anigo bamba kini í̠naga waitigime í̠ bo wahole ndelalu hearia Modegai ibugua handa walia howa í̠ni langiyagome í̠ biamogo biyagoni ndobe, lene. \p Ani layagola kini ibugua lalu, Hamana ibuni ira dibu hangayadagoogoriani ibuni homelo bo manogo bia hole haru pudaba, lene. \v 10 Ani laya handala tigua Hamana haru puwa ibunime Modegai bo manogo bia hole ira dibu hengene heagoria bo manogo bini. Tigua anidagua biyagome kini ibu keba timbuni ho hayago ereba hene. \c 8 \s1 Kuini Esedahanda ibunaga hameigini Yu wali agali hearu homai holilono tinaga bi lahalu Kinihondo lamialu berenego ogo \p \v 1 Horo ogoningi dege Kini Segesisi ibugua Yu wali agalirunaga waitigi Hamana ibunaga andabi mbirale bibahende wiarubi Kuini Esedahondo mo miai hene.Ani bu howa mani Esedahanda kinihondo lalu, Modegai ibu i̱ hameigini mbiraore ka, lalu lamini. Ani layago hale howa kini ibu andaga Modegai ibu nenege ibugu bilo lene. \v 2 Ani buwa kini ibunaga gi magi mbira Hamana wu henego ogoni ibuni golo yu henego Modegainaga gi hondoneni mo karula hene. Gi magi ogoni kini ibuni hangunaga magi heaore mini. Ani biyagola Eseda ibugua Modegaihondo Hamananaga mbirale wiaru bibahende handayaho hai helo helene. \p \v 3 Ani bialu mani Eseda ibugua kini berearia puwa ibunaga geha bulu paluwa dugu bialu berene. Ani bialu biruwa ibugua Agaganaga aguanene Hamanahanda Yu wali agaliru bo wahai holene nga manda bialu bi lo wiyago nabilo kinihondo mo waha lalu berene. \v 4 Ani lalu bereagola kini ibugua ibunaga kango ngolome wabini biago mo yuwa Esedahondo dogola amu hayagola ibugua kango biago ela halu bi lole heyini. \v 5 Heyuwa lalu, Kini-o Hamana ibugua Yu wali agali í̠ daluha karu bibahende bo wahaiore halimu lalu lo wini. Anigo í̠na i̱hondo gubalini ho halu i̱na bi larugo bayaleyagua nde agali bu karume Hamananaga bi ko lo wiyago talialu buligo nabilonaga bi abale lo yalu purogo lelo ani bidaba la. \v 6 Tigua i̱naga hameigini bibahende uruni bo wahai hayagua nde i̱ bayale agua birulebodabe, lene. \p \v 7 Ani layagola Kini Segesisi ibugua Kuini Eseda Modegaila libuhondo lamialu lalu, Hale hadaba. Hamanahanda Yu wali agali mo ko holobada lo manda bialu i̱na ibuni bo waharugoni. Ani bialu ibunaga mbirale wiaruni bibahende Eseda í̠hondo mo ngiai harugoni. \v 8 Ani birugo tigua i̱naga minini howa bi gili bialu i̱naga gi magi wialu binidago ai lone i̱na mo iriari bibe nahe ko. Anigo libugua Yu wali agaliruhondo beba mbira gili bialu purogo leloleyagua nde karulapego ani bidaba. Libugua bi ogoni i̱naga minini howa gili bialu i̱ninaga gi magibi ngelalu bilibu, lene. \p \v 9 Libugua ege tebone mini Sibananaga horo pira kirani tebira (23) layagola ogodagua bini.\f + \fr 8.9 \ft Isaraele tinaga ege Sibana ogoni inanaga ege dauni waragane haragola tagira ibaga.\f* Modegaihanda kininaga beba gili biahaga bibahende olo ngoai hene. Ti íbu heagola ibunaga bi lamiyago tigua bebani gilibu wini. Ibugua beba uruni Yu wali agalihondobi gabumane dindi emene emene hondo biraga hearuhondobi gabumane agali haguane bibahendebi gabumane biabe biahaga bibahendebi dindi handari mbirani pira kirani karia (127) India howa piaho wialu Idiobiani hearu bibahendenaga gili bini. Tigua beba ogoni gili bialu howa Yu wali agali tinaga bi lalubi dindi mbira mbira ngaru tininaga bi lalu gili biagane wiadagua gili bini. \v 10 Modegaihanda tihondo lamialu, Beba ogoni Kini Segesisinaga minini howa gili bialu kininaga gi magibi ngelalu bilimu, lene. Agali beba yalu piaga biaru ti nogo hosi hongohe kininaga pabe tamuha hearu haru tagira puwa nogo hosini biralu beba biagoni yalu dindi bibahendeha purogo lai hene. \p \v 11 Bebani bi ogodagua gilibu wini. Kini Segesisihanda lalu, Yu wali agali tano bibahendeha kamiru tínaga one waneiginibi tínibi waitigi agalime bo wahole ibiragola tígua nde ti baba wai bule lowa manda manda bu halimu. Agali dindi ogoriani haga karumeyaguabi agali dindi tara mendeha howayaguabi Yu wali agali tí baba wai bule ibiragola tígua wai biadai bialu tíni mo wilimu. Ani bialu ti bibahende bo hilo wahai halu tinaga mbirale bibahende ngaruni Yuali tí mo yai halimu. \v 12 Hamanahanda Yu wali agali bibahende bo wahai hole lalu horo pongo bo wirangi tígua Pesia dindi bibahendeha anidagua bule lowa manda mandabu halimu. Tígua ege hombeane (12) Adanaga horo halene laragola anidagua bilimu. \v 13 Tígua dindi dunini mbira mbira wiyago bibahendeha wali agali bibahende karuhondo kininaga mana lo wiyago bi ogoni lope holene nga. Horo ogoni tagira ibirangi Yu wali agali ti waitigi baba wai biadai bule lowa manda manda bu helonaga, lalu bi ogoni gilibu wini. \v 14 Kinihanda layadagua agali bi yalu piaga biarume nogo hosini biralu abaleore gerai lalu pene. Susa tano timbuni wiagoriabi wali agali bibahende bu hearuhondo bi biagoni lope hai hene. \p \v 15 Kininaga aga mindibi hari mindini alebi pelebi Modegai biahowa tigua ibu aga luni tagalitaya ale mbirame bia dambi helene. Ani buwa manda timbuni ngolome wabini yári taraorebi wiago ibunaga emboneni karula hene. Ibu yári biai halu kini andaga yu wahalu tagira piyagola Susa tanoha wali agali hearume de hondowa turu halu mambolo balu bi timbuni ladagadaga bialu hene. \v 16 Ani bialu Yu wali agali ti turu howa bu miniha dungulo hene. Ti wayali harimagoni manda buwa lone bope holobada lomanda nabi turuore ho hene. \v 17 Dindi dunini mbira mbira biarunaga tano bibahendeha howa Yu wali agalime kininaga bi lope hayago hale howa tigua ha̱lo biruwa turu timbuni halu tomo nolene horo mbira pongo bo wini. Wali agali tara tara dewa bu hearume Yu wali agali hondowa gi halu Yu hameiginiha ho tago bigi bini. \c 9 \s1 Yu agalime tinaga waitigi hearu bo wahai henego ogo \p \v 1 Ala kini ibugua bi lo wialu ege Adanaga horo halene (13) laragola waitigi agalirume Yu wali agali bo wahai helo lalu bi lo winigo horo o biagoni tagira ibini. Ibiyagola waitigirume Yu wali agali bole hayago ndo Yu agalime beregeda dai buwa wayali halu waitigi bo hengedape hene. \v 2 Kini Segesisi ibugua dindi handame ho heago tano wiaru bibahendeha Yu agali hearume agali ti bo wahole ibiraru baba wai bule lowa manda mandabu hama pene. Ani biyagola wali agali dindi bibahendeha bu hearume Yu wali agali hondowa gi halu tigua mbirale mbira tihondo bibe nahe hene. \v 3 Gabumane dindi emene emene hondo biraga bibahende hearubi gabumane agali haguane hearu bibahendebi kininaga biabe hondo haga bibahende hearumebi Modegaihondo gi howa tigua Yu wali agali biamogo bialu hene. \v 4 Kini biagome hongo holene timbunibi mini lenebi Modegaihondo minigo dindi ibugua handame ho heagoha agali bibahende hearume manda biai hene. \v 5 Yu agali tigua waitigihondo hame laya ale bialu wai biagane ayu tibu ne gadele yu howa waitigi baba wai bialu agali dewaore bo wahai hene. \p \v 6 Susa tano timbuni wiagoha hangu Yuali tigua waitigi agali handari duria (500) bo wahene. \v 7-10 Wai ogoni bialu howa tigua Yu wali agali waitigi Hamana igini pirabi bo wahalu binigo tinaga mini uru. Pasandada Dalobono Asabada imaru Porada Adalia Aridada imaru Pamasada Arisai Aridai Baisada imaru Hamana igini uruni bo wahai hene. Anigo Yu agali hearume ti waitigi bo wahai halu tinaga mbirale wiaru mo ya nabi wahene. \p \v 11 Susa tanoha horo o biagoningi dege Yu agalime waitigi bo wahayaru kini hale helo daga lamini. \v 12 Lamiyagola kini ibugua Kuini Esedahondo lalu, Yu agalime Susa tanoha dege waitigi agali handari duria (500) bo wahai halu tigua Hamana igini pirabi bo wahai hayiyago ai i̱na manda berogola dindi emene emene maru wiyagoha wali agali daga aulole dewaore bo wahai ka bada manda bidogonigo ai áyu í̠ agi hamelo kebe. Í̠ni hameledego ale yuleberego i̱ ogoale hameledo lalu langia hangu berene, lene. \p \v 13 Ani layagola Esedahanda kinihondo ladai bialu lalu, Kini-o i̱na larogo bule í̠ hameledeyagua Yuali tigua áyu biyadagua yawibi ti waitigi karuhondo ani dege bilo bilabe. Ani bialu Hamana igini pira biarunaga tingini tigua ira wa helayagoria bo manogo bia helo, lene. \v 14 Ani layagola hale howa Kini ibugua lalu, Ogonidagua bilimu, lene. Ani lowa ibugua Susa tanonaga haru haga agali hearuhondo bi lowia hayagola tigua Hamana igini pira biarunaga tingini wali agali bibahendeme de hendelo irani bo manogo buwa gerela hene. \v 15 Ege Adanaga horo dene layagola Yu agali Susa tanoha hayaru lone mo ngoai howa agali handari tebira (300) bo wahalu tinaga mbirale wiaru mo ya nabi wahene. \p \v 16 Yu agali dindi dunini mbira mbira wiaruha bu hearume ti wayali howa holenaga wai hongo howa bialu hene. Tini mo wialu waitigi wali agali ti handabe manga haga biaru daosini pira kariani duria (75,000) bo hilo wahai hene. Ani bialu ti waitigi biarunaga mbirale wiaru mo ya nabi wahene. \v 17 Ege Adanaga horo halene (13) layagola wai ogoni binigo ai horo dene (14) layagola tigua wai nabi howa horo ogoningi tomo timbuni dawa nalu turu taraore ho hene. \v 18 Ani buwa Yu wali agali Susa tanoha hearume horo nguiningi (15) ti turu howa ha̱lo birulene horo pongo bo wini. Ani binigo irane tigua ti horo halenengi (13) denengibi (14) waitigi bo wahalu horo nguiningi wai nabi wahene. \v 19 Irane ogoninaga Yu wali agali tano pabe nahe emene emene ngaruha tigua ege Adanaga horo dene (14) ogoningi ha̱lo biralu turu howa tomo timbuni dawa nalu maruhondo tomo mbirale tini bame turu halu talebu migi migi bulene horo pongo bo wini. \s1 Tomo timbuni dawa nalu biraga mbira mini Purimi laga winigo ogo \p \v 20 Modegaihanda mbirale bibahende horo áyu dege biyagonaga te gili buwa Yu wali agali Kini Segesisihanda handame ho heagoha dindi kawarenibi kaundianibi bibahendeha hearuhondo beba gilibu purogo lelene. \v 21 Ibugua tihondo lamialu lalu mali bibahendengi ege Adanaga horo dene (14) nguinila (15) harangi horo ogonilabo timbuni lowa turu halu ha̱lo birulene pongo bo wilimu. \v 22 Horo kiru ogoningi Yu agali tigua ti waitigi biaru bo wahaga bialu hene. Ege ogoningi dege tinaga bu miniha genda halu daraho hayarubi bibahende ereba hai halu Yu wali agali ti miniha dungulo hene. Ani heagola Modegaihanda tihondo lamialu lalu, Horo kiru ogoningi tomo timbuni dawalu tinaga nenege karubi wali agali yagibano tomo nolene nawi burupale karubi tale bialu bame migi bilimu, lene. \v 23 Ani layagola Yu wali agalirume Modegaihanda bi layadagua bialu howa mani tinaga mana bu hinuwa mali bibahendengi turu halu biaabo haga hene. \p \v 24 Bamba Agaga aguanene Hamedada igini Hamana ibu Yu wali agali baba waitigi howa Yu wali agali bibahende homelo bo waholene horo agongidabe dabo hondole tadu bini. Hiburu bi lalu tadu ogoni mini Purimi laga wini. Hamanahanda Yu wali agali bibahende bo wahai hole lalu lo wini.\x + \xo 9.24 \xt Esd 3.7\x* \v 25 Anigo Eseda ibugua kini hearia lamule piyagola kini ibugua beba mbira gilibu wialu Hamanahanda Yu wali agaliru bo wahole lo winigo mo beregedalu ibuni homelo bo wahole lowini. Ogoninaga tigua ibuni ira wa helayagoria bo manogo bialu mani ibu igini biarubi bo manogo bia dege hene. \v 26 Irane ogoninaga tigua ha̱lo holene horo kiru ogoni mini Purimi laga wini. Purimi ogoninaga galone tadu lalu laga wini. Tigua ogonidagua biaganego irane tihondo mbirale tara biyagonagabi Modegaihanda tihondo beba purogo lelalu ti horo ogoningi ha̱lo biralimu lenegonagabi ani biaga wini. \v 27 Yu wali agalime horo timbuni Purimi ogoni tini manda bialu howa ti aguanene mani holebirarubi wali agali tara tara bu karu Yu hameiginiha ho tago holebirarubi bibahendenaga bi lowini. Mali bibahendenaga horo kiru ogoningi Modegaihanda bi layadagua mitangi bialu iname bialu hami̱ya lowini. \v 28 Tigua bi lo wialu lalu, Yu hameigini bibahende mani hama polebiraru wali agalibi waneiginibi wali agali dindi mbira mbiraha paliyu pedaru bibahendebi tano timbuni ngaru bibahendemebi horo timbuni Purimi ogoni mitangi bialu mali bibahendengi ha̱lo birulene nga, lalu lowini. \s1 Tomo timbuni dawa nalu biraga mbira mini Purimi laga winigo ogo \p \v 29 Abihaili wane Kuini Esedala Modegailame bi mbira bebani gili bialu beba ala Modegai ibugua pigane gili bialu horo kiru tomo dawa nalu holene mini Purimi laga ogoninaga bi lo pelenego mo hongo halu lone libugua bi ogoni gilibu pelene. \v 30 Libugua bi ogoni gili bialu Yu wali agali bibahende Pesia dindi bibahende handari mbirani pira kirani karia (127) wiaruniha gilibu purogo lelene. Beba ogoniha bi ogodagua lalu gilibu pelene. Tínaga bu miniha mo palia ho holene karulo howa wai bulene mbira manda nabi howa tí bayale halimu. \v 31 Ai tínaga waneigini mani ho aribia holebiraru tigua nde \w tomo\w* nane howa dara ho halu dugu bialu hene biago mitangi biaho holebiradagua horo kiru Purimi manda bialu horo ogonilabo tagira ibirangi tomo timbuni dawalu nolene ogoni mitangi bialu helo biawai halimu. Modegai i̱bi Kuini Esedabi iyame mana ogoni gili bialu tí bibahendehondo wia haraba, lene. \v 32 Kuini Esedanaga mana ogonime Horo Purimi ogoni mo hongo halu tigua beba mbirani gilibu wini. \c 10 \s1 Kini Segesisibi Modegaibi mini lene henego ogo \p \v 1 Kini Segesisihanda agali iba solowara angeha haga bu hearubi agali dindi ibugua hondo haga tamuha hearubi ti bibahende minuwa dindi ibugua handame heagoha garabaya biabe ale bia helo helene. \v 2 Ibugua Modegai mo yaraga halu mini lene helonaga mbirale bibahende bayale taraorebi timbunibi bialu bi bibahende layagobi mana biyagobi uruni bibahende Pesia dindinagabi Midia dindinagabi kinirunaga mbugani gilibu wini. \v 3 Ani buwa handame haga kini mbira Segesisi ibu hangu howa mende Yu agali Modegai ibu helenego kini ibugua hangu Modegai bolanguahe hene. Yu wali agalime Modegai hameore lowa ibu mini yaraga haga hene. Ibugua biabe biyagome Yu wali agaliru mitangi bialu ti bayale helonagabi ti hameigini mani hama polebirarubi mbirale mbiranaga gi nahe baya hangu hama pelonaga biamogo bialu hene.