\id DAN - Huli Bible [hui] -Papua New Guinea 2011 (web version -2013 bd) \h DANIELE \toc1 Daniele \toc2 Daniele \toc3 Dan \mt1 Daniele \imt1 Mbuga ogoniha gilibu ngarunaga nemandi ogo \ip Danielenaga mbuga ogoha bi te dunini waragaria lo wialu emaga hendenenaga bi te maria lo wialu bida. Bi te ogoni Yuda wali agali ti genda heba heangi tini mo hongo helonaga mbuga ogoni gili bini. Bi ogonime wali agali ti Ngode Datagaliwabe heba mandagiore haabo haga kago manda bilonagabi mani Ngode Datagaliwabehanda tinaga genda yu karu mo wahai halu ti biamogo biaga kago manda bilonagabi gilibu nga. \ip Danielenaga mbuga ogoniha bi irane kiranaga gilibu winigo nga. \io1 Mbira \io1 Be 1–6 Be uruniha howa Danielebi ibunaga nenegerubi tinaga waitigi hearume ti mo ko halu bo wahole bialu hene. Ani biyaria tigua Ngode Datagaliwabeore hongo howa yu tigabu haabo halu mini mbiraore hongohe wu hene. Tigua mana lehe mbira nabi hogorale bialu heagola tinaga waitigi biarume ti mo ko hole bialu henedaruni bibe nahe hene. \io1 Mende \io1 Be 7–12 Be uruniha Daniele ibugua emaga hendeneru garea lo nga. Horo uruni henedangi dindi timbuni wali agali dewa pale Ngode Datagaliwabe mitangi nabiaga hearume ti hongoheore hene. Tigua Ngode Datagaliwabenaga wali agali balu bo biba habehe hene. Anigo de gandeba walia hayadagome nde Ngode Datagaliwabehanda waitigi uruninaga hongo bope halu ibunaga wali agali haru tagira poragola ti bayale holebira lalu walia hene. \iot Bu̱lu̱ baga buwa kuni gilibu ngago \io1 \ior 1.1–6.28\ior* \io1 Danielebi ibunaga nenegerubi \ior 7.1-12\ior* \io1 Daniele ibugua emaga hendeneru \io2 7.1-28 \io1 Nogo ale tara tara maria hendenego \io2 8.1–9.27 \io1 Nogo sibi wangabebi meme wangabebi hendenego \io2 10.1–11.45 \io1 Dahuliyali mbiralime Danielehondo lamigi biniru \io2 12.1-13 \io1 Hamaro bulene tu holebiragonaga \c 1 \ms1 Danielebi ibunaga nenege tebirarubi bi te ngago (1.1–6.28) \s1 Yuda igiri maru kini andagaha henego ogo \p \v 1 Yahoiagimi ibu Yuda wali agalinaga kini mali tebira heagola Babilono dindinaga Kini Nebugadenesa ibugua Yarusaleme tano wiagoria ibunaga ami agalirume waranda howa wai bule ho mabu bupe hene.\x + \xo 1.1 \xt 2 Kin 24.1, 2 Bit 36.5-7\x* \v 2 Anduane Homogohanda Kini Nebugadenesa ibugua Yudanaga Kini Yahoiagimibi Yuda wali agali dewalibi minalu gabo beru beledirubi Anduane Homogonaga andaha winiyaru bibahende mo yai helene. Ani biyagola Kini Nebugadenesa ibugua wali agali minayaru haru pialu mbirale mo yayaru bibahende ibunaga damaru andaha wule mo yalu Babilono dindi pene.\x + \xo 1.2 \xt 2 Kin 20.17-18, 24.10-16, 2 Bit 36.10, Ais 29.7-8\x* \p \v 3 Ani bialu howa Kini Nebugadenesa ibugua ami agali haguane Asabenasa ibuhondo lalu, Yuda igiri karuni aria maru Kini Yahoiagimi andaga henebi agali haguaneru andagaha henebi uruni aria maru dabalu haru ibabe, lene. \v 4 Ibugua lalu, Huliya igiri tingini denguiru mo ko nahe bayale do mbaraleni howa sigulu bene manda maru abale mibehego handalu dababe, lalu lamini. Igiri uruni kini andagaha biabe bialu helolenaga ani dabene. Dabo helowa Asabenasa ibugua igiri uruni Babilono bi lalu bebaru daga lelobi gili bilobi lawai hole dabene. \v 5 Ani heagola kini ibugua lalu, Igiri uruni ti agali ibunaga biabe bialu ibu andagaha hagane hearu heba ti iba tomobi mandagi nagadagua nalu helo. Igiri uruni ti mali tebira sigulu bialu howa biai haragola kini ibu andagaha ibunaga biabe bia halu helo, lene. \p \v 6 Asabenasa ibugua igiri dabayaru aria Yuda igiri mariali dabo helene. Tinaga mini Daniele mbira Hananaia mende Misaele tebone Asaraia mane uruni dabo helene. \v 7 Ani heagola Asabenasa ibugua tinaga mini gahenge wia aribia haga bialu uru wigi bini. Daniele ibu mini Beledesasa wini. Hananaia ibu mini Sadaraga wialu Misaele ibu mini Misaga wialu Asaraia ibu mini Abedenego wigi bini. \p \v 8 Kini andaga howa tomo ibabi migi biyagola Daniele ibu nanaga hene. Ibugua mitangi bialu tomo \w waini\w* ibaru nayagua ogonime Ngode Datagaliwabenaga deni ibu dodohe holigonaga ibu ilili bialu nanole manda bini. Daniele ibugua tomo waini ibaru nanaga henedago irane agali kini ogoni dindiha dama hearunaga loma binibi mende nde ibugua tomo uruni nayagua ibugua kininaga bi larago bibahende hale hai hole lalu walia holeyane nane wahene bada. Ani howa ibugua agali haguane Asabenasahondo ibu tomo tara maru ngaru noliya ngibehebe lalu hale hene.\x + \xo 1.8 \xt Ese 4.13, Hos 9.3\x* \v 9 Ani hale hayagola Ngode Datagaliwabehanda Asabenasa ibugua Daniele dara helo biamogo bini.\x + \xo 1.9 \xt Pig 39.21\x* \v 10 Ani biyagola ibugua gi howa Danielehondo lalu, Kini ibunime tomo uruniore nalimu lalu dabo ngiyago i̱ giho kogoni. Irane kini ibugua handalu karia igiri maru tí haru mandagi ibini biaru tinaga tingini bayale halu hondowa tínaga ko hayagua nde i̱ homoliya bo waholobadago, lene. \p \v 11 Ani lowa Asabenasahanda Daniele Hananaia Misaele Asaraia imaru handaya ho helonaga agali mbira dabo helene. Ai Daniele ibugua agali ogoni hearia puwa lalu, \v 12 Í̠na inahondo ogodagua bia handabelo hame ledo. Ina tomo tara nemaru iba ibuniru hangu nalu holoma̱ya horo pira hangu henge ngi. \v 13 Ani kamagola inanaga tinginibi igiri tomo kini andagaha nagane karubi inanaga tingini handa handa beregola inabi nde ti ale degedabe be inanaga tingini obiyadabe handabelo. Ani hondowa mani í̠na inahondo bule winidago biai habelo, lene. \v 14 Kininaga haru haga agali biagome Danielehanda bi ogoni layagoni karulapeda lowa anidagua bini. \v 15 Anidagua buwa ai horo pira biago howa agali haru haga biagome igiri mariali biarunaga tingini bayaleore hongohe igiri maru kinihanda tomo nalimu lene nalu hagarubi ndo bolangua ho hearia hendene. \v 16 Ani hondowa agali haru haga biagome tomo bayale tarabi waini ibabi kinihanda mibe lene biaru nami wahalu Danielebi ibunaga nenege tebirali biarubi ti tomo nelo nema wiarubi iba henene wiarubi mialu hene. \v 17 Ai Danielebi ibunaga nenege tebirali biarubi ti Ngode Datagaliwabehanda biamogo bialu mini manda bayale talebu miyagola tinaga sigulu biyago bayale hangu bialu tinaga manda timbuniwi hene. Tinaga manda tara tara lawai hayaru bibahende manda biai hene. Anibi heagola Ngode Datagaliwabehanda emaga hendeneru baya hangu tale bilo manda bogaru mugube Danielehondo mini. \p \v 18 Ai igiri bibahende biaru kinihanda mali tebira sigulu balu halimu layaru bai hayagola Asabenasa ibugua kini ibuni hearia haru piau hene. \v 19 Ani piyagola kini biagome handalu hearia Daniele Hananaia Misaele Asaraia imarunaga manda timbuni igiri maru biarunaga manda bolanguahe heago hendene. Ani hondowa kini ibugua igiri uruni ibunaga biabe bialu helo dabo helene. \v 20 Ani buwa ibugua igiri biaruhondo bi maru hale haga buwa ba handalu hearia igiri mariali biarunaga manda timbuniore howa ibunaga Babilono dindiha agali manda timbunibi hearunaga manda biaru bibahende bolangua hai hearia hendene. Igiri uruninaga manda ti baba nakarulapeore hearia hendene.\x + \xo 1.20 \xt 1 Kin 10.1\x* \v 21 Daniele ibugua kininaga biabe bialu luore ho wahene. Ani bialu heane dege Babilononaga kini gahenge mbira mini Sairusi ibu kini ho aribia hene. \c 2 \s1 Nebugadenesa ibugua emaga hendenego ogo \p \v 1 Nebugadenesa ibu kini howa mali mendengi emaga mbira hendene. Emaga ogonime ibuni mo mini burugula hayagola ibu u baya hangu palibe nahe hene. \v 2 Ani biyagola ibugua agali maru de gandeba hendenegonaga irane mandabi hearubi gamugamu biaga hearubi mbirale mani bulebiragonaga ala hondo bamba haga hearubi bibahende olo ngoai hene. Ani mo ngoai howa ibugua tihondo lalu, Tígua i̱naga emaga handarugo irane langule ibidaba, lene. Uruni ti ibuwa kininaga wanakuini hemigola \v 3 ibugua tihondo ogodagua lene. Ai i̱na emaga mbira handaragome i̱ mo mini burugula kagoni. Ani bidagola emaga ogoninaga iraneore manda bua kogoni, lene. \v 4 Ani layagola tigua kinihondo Arama bi lowa ogodagua ladai bini. Kini-o í̠ luore haabo habelo. Ai í̠na emaga handaridagoni iname irane ogo aleda lalu daboloma̱ya inahondo latagiha, lene.\f + \fr 2.4 \ft Pigane ogoria howa gili bima pialu Be 7.28 Arama bi lalu gilibu wini. Tigua Hiburu bi lowa ndo gilibu wini.\f* \p \v 5 Ani layagola kini ibugua tihondo ladai bialu lalu, Heneneore larogo i̱na emaga handarudagoni tígua ogo aleda lalubi ogo ale bulebira lalu iranebi latagi hadaba. Latagi naharimiyagua nde i̱naga ami agali karuhondo tínaga gi geru minu dogo wahadaba larogola tí homai holeberami. Ani bialu tínaga andarubi bo gialo bagabu wahadaba lolebero. \v 6 Anigo tígua i̱na emaga handarudagoni latagi halu ogoninaga irane langirimiyagua nde i̱na mbirale dewaore ngialu tí agali mini lene timbuni helolebero. Ai áyu tígua i̱na emaga handarudagobi ogoninaga iranebi langidaba, lene. \v 7 Ani layagola tigua kinihondo lone hale halu lalu, Iname emaga ogoni irane ogo aleda loloma̱ya í̠na emaga hendenedago inahondo langi, lene. \v 8 Ani layagola kini biagome ladai bialu lalu, Tígua ohalu kamigo i̱ manda bidogoni. I̱na bi lone lo beregedoliyanaga emene lu hondo hole laramigo anidagua nabulebero. \v 9 Tígua i̱na emaga handarudago latagi halu irane langidaba larogo nalangirimiyagua nde pani uruni ti bibahende ogo dege dege noleberami. Irane tígua bi lo mbira howa i̱naga mini beregedoliya ohowa horo lu bolangua helonaga lalu harimidago. Ai tígua i̱naga emaga ogoni latagi habehe kamiyagua nde tí emaganaga iranebi langibehe kami i̱na manda bulebero, lene. \p \v 10 Ani layagola agali biaru tigua kininaga bi layago hale howa ladai bialu lalu, Kini-o í̠na áyu inahondo langidaba laregoni dindini hene agali bibahendeoreme nalabehe taibi taraore wiago langidaba laregoni. Kini-o dindini hene kini hongohe bogabioremebi ibunaga agali manda timbuniwi karuhondobi ibunaga de gandeba hendenegonaga irane mandabi karuhondobi ogonidagua langidaba lalu mbira hale hene nawi. \v 11 Ai kini-o bi áyu inahondo langidaba lalu laregoni gendabiore agali mbirame galone langibe nahedago dama bu karume dege karulapego. Anigo ai dama uruni ti agali baba mandagi nahaga ka.\x + \xo 2.11 \xt Pig 41.39, Ais 57.15, Dan 5.11\x* \v 12 Tigua bi uruni layago hale howa kini ibu keba timbuniore howa ibunaga ami agali Babilono dindi bibahendeha purogo lowa agali manda timbuniwi hearu bo wahai halimu lene. \v 13 Ani layagola tigua Danielebi ibunaga nenege igiri tebirali biarubi heba mandagi bo wahole hondo pene. \s1 Ngode Datagaliwabehanda emaga biagonaga irane Danielehondo laminigo ogo \p \v 14 Ami haru haga haguane henego Ariogo ibugua agali Babilono dindinaga manda timbuniwi hearu bo wahole pene. Ai Daniele ibu Ariogola bi bayale lolene mbira taya bialu hene. \v 15 Ani buwa Daniele ibugua Ariogohondo lalu, Kini ibugua irane aginaga agali manda timbuniwiru bo wahole bialu kabe, lalu hale hene. Ani hale hayagola Ariogo ibugua mbirale biyaruni bibahende Danielehondo lamiai hene. \p \v 16 Layago hale halu Daniele ibugua kini berearia gerai lalu puwa ibuhondo lalu, Í̠naga agali manda timbuniwi bogabi uruni abale bo wanahe emaga ogoninaga irane i̱na latagi holeberogo hondo habe, lene. \v 17 Ani layagola kinihanda ogoni karulapego ani bia laya handala Daniele ibu abale andaga dai buwa ibunaga nenege tebirali Hananaia Misaele Asaraia imaruhondo o layadaruni lamiai hene. \v 18 Ibugua lalu, Ngode Datagaliwabe dahuliya andaga kago ibuhondo mbirale wia do hene uruninaga irane ina dara halu langilonaga ibunihondo bi lami̱ya. Ani biragola ina Babilononaga agali manda timbuniwi bogabi uruni heba mandagi nahomami̱ya, lene. \v 19 Ai horo ogoningi dege mbiraga hayagola Ngode Datagaliwabehanda emaga ogo ale lalubi irane ogo ale lalubi Danielehondo de gandebaha walia hene. Ani walia hayagola Daniele ibugua Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga halu ogodagua lene. \v 20 Ngode Datagaliwabe-o manda bulenebi hongo holenebi í̠ha hangu ngegonaga i̱na í̠naga mini yaraga haabo hole. \v 21 Iba dalu ibilolenenaga hongobi gaea bilolenenaga hongobi í̠na yu halu agali mbirago ibu kini helo dabolenebi ibu bo dugu waholenenaga hongobi í̠na dege yu kegoni. Ani buwa í̠na dege agali maruhondo mini gigabibi manda boga timbunibi miaga kegoni.\x + \xo 2.21 \xt 1 Bit 29.30, Esd 1.13, Yar 27.5, Ya 1.5\x* \v 22 Wia do hene dewaore agalime handa mandabi biai habe nahe nga. Anigo Ngode Datagaliwabe í̠nime mbirale wia do hene uruni agalihondo walia haga biriligoni. Í̠ha wá holene haihe kegome mbirale arumaha wia do karu handa walia haga kegoni.\x + \xo 2.22 \xt Iba 139.11-12, Dan 2.28-29, Hi 4.13, Ya 1.17\x* \v 23 I̱naga mamalirunaga Ngode Datagaliwabe-o í̠na mini gigabibi hongo holenebi i̱hondo ngialu iname bi lalu emaga biago waliaha larimagola í̠na hale halu kinihanda emaga hendene biagobi galonebi ogo ale lalu walia harigonaga i̱na í̠naga mini yaraga halu ka̱i̱ laro, lalu Danielehanda lene. \s1 Danielehanda kininaga emaga hendenegonaga irane latagi henego ogo \p \v 24 Kinihanda agali manda timbuniwiru Babilono dindiha hearu bibahende bo wahelo dabo helene ami agali haguane Ariogo hearia Daniele ibugua puwa lalu, Agali manda timbuniwi karu bo wanahabe. I̱na kininaga emaga biagobi ogo aleda lalu iranebi lamuliya i̱ kini bedaria haru mba, lene. \v 25 Ani layagola Ariogo ibugua Daniele abaleore kini berearia haru puwa kinihondo lalu, I̱na Yuda igiri o haru eberogo ibugua í̠na emaga handaridagoni latagi holebira, lene. \v 26 Ani layagola kini ibugua Daniele mini mende lalu, Beledesasa-o i̱na emaga handarudagobi ogoninaga irane ogo lalubi í̠na karulapeore languleberebe, hale halu lene. \p \v 27 Ani layagola Daniele ibugua kinihondo lalu, Kini-o agali mini gigabiwibi manda dingi dangialebi bogabiorebi uruni aleme mbirale mbira wia do hene ogoni alego manda bibehe mbirali nahe. \v 28 Anigo Ngode Datagaliwabe dahuliya andaga kago ibugua dege mbirale wia do ho ngarunaga irane ogo ale lalu mo walia haga ka. Ai Kini-o Ngode Datagaliwabehanda mani urudagua bulebira lalu í̠hondo ala walia ho ngeleda. Í̠na áyu mbiraga paleria emaga handaridago i̱na languliya. \p \v 29 Kini-o í̠ palia hondo heria Ngode Datagaliwabe ibugua mbirale bibahende wia do karu handalu manda biaihe kagome mani bulebirago í̠hondo walia hayada. \v 30 Ai Ngode Datagaliwabe ogoni ibu degeme i̱hondobi mbirale wia do hene ogoni ogo ale lalu walia hayago. Ainde i̱na agali manda timbuniwi bu karuni bibahende bolangua howa i̱na manda timbuniore bidogonaga walia halu ndo. Ngode Datagaliwabehanda í̠na emaga handaridago ogoninaga irane ogo ale lalu i̱hondo mo walia hayago languliya.\x + \xo 2.30 \xt Pig 41.16, Dan 2.47, Ab 3.12\x* \v 31 Kini-o agali ale mbirale timbuni mbira gime wabini heane handaridagoni. Ai ogoni ibuni ngiringarale de daibiore heane hondowa gi timbuniore harigoni. \v 32 Ogoni ibunaga haguane ngolome wabini ngaraleore halu gi payanego labobi galu hombehayagibi ege to̱le̱ silibame wabiniyane handaridagoni. Ai dombeni ege to̱le̱ boronosime wabialu binigo handaridagoni. \v 33 Ai ge kirabali aeaneme wabini howa niraore dindi dongoma aeanelame biamaga howa wabini hearia handarida. \v 34 Ai ani handaho heria dege hari bare mbiraha howa ege to̱le̱ timbuni mbira minana ibuni podalu íbu daluwa agali ale gime wabini biagonaga ge kirabali dindi dongoma aeanelame wabumaga hene biagoria gingirulo baga bialu bo tagadabaga biyagola haeala togolayane handarigoni. \v 35 Ani hondo heria aeanebi dindibi boronosibi silibabi ngolobi bibahendeore gingirulo hole bialu abalu ale hayane hondo heria emene hingiluni mbira ibira nahe puyabume pulu wahai hayagoni. Ani biyago hondo heria ege to̱le̱ mbira ibalu gime wabini biagonaga ge heagoria ibira hayago biagome timbu halu yanga lowa ona hari timbuni íbu howa anda halu dindi bibahende karulai hayada. \p \v 36 Kini-o í̠na emaga handarigoni o langirugoni. Ai ogoninaga irane ogo ale lalu langero. \v 37 Kini-o í̠ agali kini timbuniore howa kini maru karu bolangua hai howa í̠ daligaore kegoni. Ngode Datagaliwabe dahuliya andagaha kago ibugua í̠ dabalu kini hongohe timbuniore daliga mini lene heledagoni. \v 38 Ibugua í̠hondo ibunaga wali agalibi dindini ema bialu piaga bedarubi bibahende handayaho hai habelo dabo heleda. Ai gime wabini agali ale biagonaga haguane ngolome wabini handaridagoni áyu í̠ni kegoni. \v 39 Ai kini mende mani ha aribia holebirago ibu timbuni í̠ kegobi ndo ibu emene ale howa nira holebira. Ai nira ege to̱le̱ boronosime wabini handaridagoni irane agali kini tebone mani holebira. Ogoni ibugua dindi bibahende handa gimbu bu howa haru holebira. \v 40 Maniore howa kini mane holebirago ogoni ibunaga manane gehayagi aeaneme wabini handaridagoni. Aeaneme mbirale bayagua bibahende dudubagabu waharaligoni. Anidagua dege dindi maru ala winirunaga kini karu bibahende bo haeala bagabu waholebira. \v 41 Ai geha nira ge hondonehayagi dindi dongoma aeanelame wabini handaridagoni irane ogo. Ai agali kini ogoni ibugua handayaho karu buda hole bialu haga haga bulebira. Anigo ti emene hongohe dege holebira. Aeane ge kirabaliha heane handaridagoni irane ogo. Kini uruni tinaga hongo abale biba halu ibira naholebira. \v 42 Ai ge hondoneha dindi dongoma aeanelame wabini handaridagonaga irane ogo. Dindi ogoninaga mendehayagi aeane ale hongohe kagola mendehayagi hongo nahe gede dindi dongoma ale holebira. \v 43 Gime wabini agali ale ogoninaga ge dindi dongoma aeanelame biamaga howa wabini handaridagoni irane ogo. Agali kini urunime kini maru ho giligalalo karu mo mogo bialu lone ho mbiraore hole lowa kini mbira mbirago wane bedaru dabu bule damu pialu holebira. Anigo manane dindi dongoma aeanela bayuwa paraho ndibu nalagadagua uruni tibi baya hangu mo mogo bialu mandagi habe nahe holebira. \p \v 44 Ai kini uruni ti kaore dege Ngode Datagaliwabe kago ibugua bibahendeha ibunime handayaho howa haru hai holene tu haragola ibulebira. Horo ogoni íbu wirangi ibugua handame howa haru haho wiaabo holene wulebira. Ani kagola kini maru karume ibugua handayaho kago bo podabe nahe holebira. Ngode Datagaliwabe ibugua dege tigua haru karu bo gialohole bialu ibugua haru halu handame ho holene wiaaboboore wulebira. \v 45 Ai agali ale aeanemebi boronosimebi dindi dongomamebi silibamebi ngolomebi wabini biago ege to̱le̱ mbirame podalu ibuwa bo dudubaga biyane handaridagoni irane ogo. Ege to̱le̱ ogoni ibu manane Ngode Datagaliwabenaga howa handagimbu bu holenenaga manane handarida. Ai Ngode Datagaliwabe mini lene kago ibugua í̠hondo mbirale mani bulebiragonaga walia hayadagoni. Ai í̠na emagaha handariyagoni ogo lalubi bulebiragonaga mo walia halubi langiai harugoni, lalu Danielehanda Kini Nebugadenesahondo lamini. \s1 Kini ibugua Danielenaga mini mo yaraga henego ogo \p \v 46 Kini Nebugadenesa ibugua Danielehanda bi layago hale hai howa ibu Danielenaga buha ge duli hanga halu bulu paluwa lalu, Ai tínaga dama karuhondo mbirale bo lomabu miagadagua Danielehondo bo mulene nga, lene. \v 47 Ani lowa kini ibugua Danielehondo lalu, Í̠naga Ngode Datagaliwabe ibugua dama karu nagalone lowa bolanguahe daligaore heneda. Ibu kini bibahende karunaga haru haga haguane howa ibugua mbirale wia do hene ngarunaga irane ogo ale lalu latagi haga kagoni. Áyu í̠na mbirale wia do hene biagonaga galone ogobi bulebira lalu tigatigaore langirigome ibuore baya hangu kago manda bidogoni, lalu kini ibugua lene. \v 48 Ani lowa kini ibugua Daniele ibu Babilono dindinaga haguane howa kini ibu mini mandaru mo boga bia haga agali hearu bibahende handayaho helo helene. Ani heagola kini ibugua mbirale dewaore Danielehondo miyagola Danieleore agali homogo mini lene mbira hene.\x + \xo 2.48 \xt Dan 2.6, 4.9, 5.11\x* \v 49 Ani howa Daniele ibugua ibunaga nenege tebirali Sadaraga Misaga Abedenego imaru Babilono dindiha biabe wiaru handayaho helo kini hale hayagola kini ibugua ti dabowa helene. Ani bialu Daniele ibuni kini andagaha haga hene. \c 3 \s1 Nebugadenesahanda, Agali ale ngolome wabini kagohondo bi pupu wialu hadaba, lenego ogo \p \v 1 Nebugadenesa ibugua bidaba layagola tigua ngolome agali ale mbira wabu heleneya. Agali ale ogoni ibu lunaga mida magi pira kirani karia (27) wialu timbuninaga mida magi tebira wabu helene. Ogoni Babilono dindi gunguni tigabi mbira mini Dura wiagoria wabu helene. \v 2 Ani wabu helowa kini ibugua lali, I̱naga agali haguane bibahende dindi ogoriani íbu ngoai halimu lamule bi yalu purogo ladaba, lene. Ani layagola agali haguane hearubi gabumane biabe biaga agali hearubi tinaga biamogo biaga hearubi muni handayaho haga hearubi godi dabaga hearubi bibahendeore íbu ngoai hene. Uruni ti bibahendeore Kini Nebugadenesahanda mbirale ngolome wabini loma bia ho helole íbu ngoai hene. \v 3 Ti íbu ngoai halu tigua mbirale ngolome wabini biagonaga buhayagi hondoho hene. \p \v 4 Ani hondo ho heagola gabumanenaga bi laga mbirame hongo howa bi laraga halu lalu, Ai wali agali bi tara tara lagaru dindi tara tarani howa hameigini mbira mbira bibahende íbu ngoai ho kamiru-o \v 5 tígua pilipe ale bigulibi ngida tara tara alerubi bibahende mo bila haruagola tí bibahendeoreme bulu paliai halu ge duli hanga hai halu Kini Nebugadenesahanda agali ale ngolome wabu heledagohondo bi pupu wilimu. \v 6 Ai mbiralime ge duli hanga halu ngolome wabini ogonihondo bi pupu nawiyagua ogoni ibu ira timbuni poboyogobiore daabo kagoha delo minu bape holeberema, lene. \v 7 Ani layagola pilipe alebi bigulibi ngida tara tara alebi mo bila hayuago hale howa wali agali dindi bibahende bi tara tara laga hameigini tara tara íbu hearume bulu palialu Kini Nebugadenesa ibugua mbirale ngolome wabini biagohondo bi pupu wiai hene. \s1 Yuda igiri tebirali biarume Kininaga bi mo wahenego ogo \p \v 8 Babilonoali marume kinihanda, Tí bibahendeore ngolome wabini biagohondo bulu palialu bi pupu wiai halimu, layago hale howa tigua Yuda igiri tebira biaru kini berearia manani helole puwa ogodagua lene. \v 9 Agali timbuni-o í̠ luore haabo habelo. \v 10 Kini-o í̠na bi mbira ogodagua lo wirigoni. Ai pilipe aleru bigulibi ngida tara tara alerumebi bi laragola wali agali bibahendeme bulu palialu ge duli hanga howa kinihanda agali ale ngolome wabu helene biagonaga mini yaraga halu bi pupu wilimu. \v 11 Ai wali agali mbirame ogonidagua nabiyagua ira timbuni dedagoha minu bape halu bo delole larigoni. \v 12 Anigo Yudali tebira í̠na Babilono dindi handayaho helo helarigo Sadaraga Misaga Abedenego imarume í̠naga bi larigoni mo wahaya. Uruni tigua í̠naga damahondo bi pupu nawiaga hene. Áyubi í̠na agali ale ngolome wabu helarigonaga bulu palialu bi pupubi nawi haya, lene. \p \v 13 Ani layagola kini ibugua keba timbuniore howa, Agali tebirali uruni ti i̱ bedoria haru ibule pudaba, lene. \v 14 Agali tebirali biaru ibiyagola kini ibugua tihondo ogodagua hale hene. Sadaraga Misaga Abedenego imaru-o tígua i̱naga dama kagohondo bi pupu nawiaga kami layane hale haru. Ai áyubi mbirale agali ale ngolome wabu helewagohondo bulu palialu bi pupu nawi kami layago henenebe. \v 15 Tígua pilipe ale biguli aleru ngida tara tara alerumebi bi layuago hale halu bulu paluwa ngolome wabini ogonihondo bi pupu wilimu larugoni. Anidagua nabirimiyagua nde ira timbuni dedagoha delo minu bape hadaba lolebero. Ani berogola tí pele ngulene mbirali mbira kabe, lene.\x + \xo 3.15 \xt Har 32.32, 2 Kin 18.35\x* \p \v 16 Ani layagola Sadaraga Misaga Abedenego imarume ladai bialu, Kini-o inahondo bule mandabu wiridagoni bulenego inanaga bi nawi. \v 17 Iname Ngode Datagaliwabe heneneore kagonaga mini yaraga halu ibu hangu mitangi bialu lotu laga kamagoni. Ai í̠ inahondo bule mandabu ngo laridagua biriyagua nde inanaga Ngode Datagaliwabe ibugua í̠naga hongome ina ira hongohe deledegoha howa yo pialu poloma̱ya biamogo bulebira. \v 18 Ibugua ina biamogo nabiyagua nde karulape degego iname í̠naga dama kagohondo bi pupu nawuleberama. Ngolome wabini agali ale biagonaga bulu paliabi nabuleberama, lene. \s1 Sadaraga Misaga Abedenego imaru ira deagoha minu bape henego ogo \p \v 19 Nebugadenesa ibu Sadaraga Misaga Abedenego imarume bi ogonidagua layago hale howa keba timbuniore halu ibunaga dengui daramabu hene. Ani bu howa agali ibunaga biabe bia haga hearuhondo lalu, Ira hongo howa dewaore delalimu, lene. Abale tigua ira nendebu hongo howa ogonidaguaore nadelaga winigo ogoningi dege delene. \v 20 Ani dalu heagola kini ibunaga ami agali hongohe hearuhondo, Sadaraga Misaga Abedenego imaru pu hongohe wiarume gi geru minu kabu buwa ira timbuni dalu kagoha delo bape halimu, lene. \v 21 Ani layagola igiri uruni tinaga agaru biaore gi geru minu kabu buwa ira timbuni dalu heagoha bape hene. \v 22 Kini ibugua ira hongo howaore dewa deladaba layadagua delenego. Ai ami agali biarume Yuda igiri tebirali biaru iraha delo baede hole yalu pialu hemiria ira hungu hegene timbuni do kiaulatagi hayagome dayagola ti homene. \v 23 Sadaraga Misaga Abedenego imaru ede ira timbuni kilikulu lalu heago dombeniore tinaga gi ge kabu biyaore minu bape hene. \p \v 24 Ai Nebugadenesa ibugua hondowa mogo timbuni lalu naina heyu hene. Ani howa agali maru ibu mini bayale talebu mialu mo bogabia haga hearuhondo lalu, Iname agali gi geru minu kabu buwa tebirali ndo bape harimagoda, lene. Ani layagola tigua ibuhondo lalu, Agali timbuni-o ani birimagoni, lene. \v 25 Ani layagola ibugua lalu, Aniyagua agali mariali ira deago dombeneha ibaga bialu karia hendedogo agua. Pume tinaga gi geru minu kabu birimaruni naheda. Irame ti da nabi kagoni. Agali manego dahuliyali mbira handalehedago, lene. \s1 Sadaraga Misaga Abedenego imaru irame da nabi henego ogo \p \v 26 Ira deleagoria Nebugadenesa ibugua haneni pu howa Sadaraga Misaga Abedenego imaru olowa lalu, Tí Ngode Datagaliwabe Daligaore kagonaga biabe bia hagaore henedago tí tagira ibidaba, lene. Ani layagola uru ti ira timbuni deagoha howa tagira ibini. \v 27 Tagira íbu heagola kininaga biabe bia haga agali timbuni bibahende íbu hearu tigua Yudali tebira biaru irame da nabi hearia hondole kaware ibini. Tigua handalu hemiria tebirali biarunaga mandari agarubi emeneore da nabi howa ira hagua ngubi mbira tiha para naheore hearia hendene. \p \v 28 Ani hondowa kini ibugua hongo howa lalu, Áyu iname Sadaraga Misaga Abedenego imarunaga Ngode Datagaliwabe kagonaga mini yaraga hama. Ibugua ibunihondo mitangi bialu mini mbiraore hongohe wialu lotu laga agali tebirali uru biamogo bilonaga dahuliyali mbira ibilayadago. Uruni tigua homolene gi nahe howa i̱naga mana lo wirugo mo wahaya. Tigua dama maru bu karuhondo bi pupu nawiaga howa tininaga Ngode Datagaliwabe kago mitangi bialu mo dunini howa lotu laga kagoni. \v 29 Áyu Sadaraga Misaga Abedenego imarunaga Ngode Datagaliwabe ibunaga wali agali biamogo biaga kagobi maru tinaga wali agali biamogo biaga naheore. Ai i̱na bi ogodagua lo wero. Wali agalime Ngode Datagaliwabe ogoni mege nabuleore laro. Dindi mbiraha howabi bi tara laga karumebi hameigini tara tara kamiru ariamebi Ngode Datagaliwabe ogonihondo mege birimiyagua ogoni ibu homelo bo budabagabu waholebero. Tinaga dindi andaru heba bo gialobagabu wahalu labu helolebero. \p \v 30 Kini ibugua bi lai howa Sadaraga Misaga Abedenego imaruhondo Babilono dindiha biabe ala bialu hayaru nira lowa ai biabe timbuni bilo mo mini. \c 4 \s1 Nebugadenesahanda emaga halu mende hendenego ogo \p \v 1 Kini Nebugadenesahanda wali agali dindi bibahendeha hearubi bi tara tara laga hearubi hameigini dindi mbira mbiraha hearubi ti bibahendehondo bi lawia haga bialu lalu, Tí bibahende bayuwaore halimu. \v 2 Ai áyu Ngode Datagaliwabe Daligaore kagome i̱hondo taraore walia hayago langerogo. \v 3 Ngode Datagaliwabehanda nahendene alebi agalime nabibehe ngaru tara dewaore walia hayago ibuni hongohe taraore kagoni. Ibuni hangume handame howa kini haaboboore holebira. \p \v 4 Ai i̱ Nebugadenesa i̱na andagani hendore bayale biruwa i̱ninaga dabudabu wiruru handalu uruni bayale degeyane hondowa turuho haru. \v 5 Anigo horo mbiru i̱nime emaga gibi hondowa mogo timbuni laru. \v 6 Ani hondowa Babilono dindini agali manda timbuniwi hearuhondo emaga ogoninaga irane langidaba laru. \v 7 Ani larugola agali manda tara tarawi hearu íbu ngoai haya. Ti ibiyagola i̱na emaga handarudagoni irane langidaba lalu hewaria tigua ogoni langibe naheore laya. \v 8 Ani lo hearia mani Daniele anda ibiya. Daniele mini mende Beledesasa i̱naga dama mbiranaga mini wini. Ai dinini hongohe taraore mbira ibuha hearia hondowa i̱naga emaga hendenedagoni latagiha lowa ogodagua laru. \v 9 Agali manda timbuniwi bu karunaga haguane Beledesasa-o. Ai dinini hongohe taraore kagome í̠hondo manda bayale ngiyagola mbirale mbira do nahe í̠ manda biai kegoni. Ai i̱na emaga handarudago larogo ogoninaga irane langule hale habe laru. \p \v 10 Ai i̱na palia hondo hewaria emaga mbira ogodagua handaru. Dindi bibahende dombeni ira timbuni mbira hearia handaru. \v 11 Ira ogoni ibu anda howa timbu halu guru luore uyuna hari damindini ela heagola wali agali dindi bibahendeha hearume ira ogoni handai habehe hearia handaru. \v 12 Ira ogoni ibunaga yuniru bayale mbiri mbarale howa ibunaga liniru dindi bibahendeha ema bialu piagarumebi wali agali bibahendemebi nalu no karulapobehe deane handaru. Nogo gabua tara tara karume ira ogoni teneha ni gumba palu ngoai halu ega bedaru tibi nde ira geha anda bu ngoai haga bialu ema bialu piaga tara tara bedaru tibi bibahendeme tomo ira ogoninaga lini dege nagaya. \p \v 13 Ani hondowa dege emaga ogoninaga mitangi bialu hewaria dahuliyali handayaho haga heneyaru aria mbiragome dalipe halu dindiha daliya. \v 14 Daluwa ibugua bi hongo howa ladaga halu lalu, Ira ogoni podelo dibuwa ginigene bibahende dando wahai halu yuni bibahende gilo wahai habe. Lini dedaruni bibahende do giligololo wahai habe. Nogo tara tara ira ogoni tene gumba kagoha palu ngoai karuni bo talia togolalu ega ira ogoni maganeha bedaruni bo talia togolabe. \v 15 Ani bialu ira tenedago datani bu kagoria pu seni ege to̱le̱ aeane boronosirume wabini ngagome dariba holene nga. Nogorume datani nagadagua tani karu nelo helowa mbiraga dalu pibiya ibira hararume damilo ani helolene nga. \v 16 Ibu agali mini nawi howa nogorume dataniru nalu hagadagua tani nalu mali kariaore holebira. \v 17 Dahuliyali mbirale bibahende ngaru handayaho haga hearume lalu mbirale uruni bibahende anidagua biai helo. Anidagua biragola wali agali karu bibahendeoreme Ngode Datagaliwabe Daligaore henedane hondolebira. Ibugua agali mini lene karubi yagibano karubi ta nabi ibunime kini heloa biraruhondo kini helaga ka, lene. \p \v 18 Ani lowa i̱na Danielehondo ogodagua laru. I̱na emaga hendenego langirugonigo ai Beledesasa-o áyu í̠na emaga ogoni irane ogo ale lalu langibelo bedogoni. I̱naga agali manda timbuniwi bogabi karu tigua irane langibe nahe dege bu karudane í̠ langerogoni. Langerogo irane dinini hongohe taraore kagome í̠ha mini giga bulene dewa ngidane hondo kogoni, lalu lamini. \s1 Emaga hendenegonaga irane latagi henego ogo \p \v 19 Ani layagola Daniele ibugua kinihanda emaga hendenedagoni irane manda biai howa ibugua kinihondo lamule turu nahe hene. Ai kini ibugua lalu, Beledesasa-o emaga ogonime í̠ha genda ngulene nawigo í̠na bu miniha genda nahabe. Agali mendeme i̱naga emaga langulene nahego, layagola Daniel ibugua ladai bialu lalu, Kini-o genda timbuni uruni í̠ha ibilo turu nahe kogoni. Í̠naga waitigi agali karuhaore genda uruni anda pelo hame ledogoni.\f + \fr 4.19 \ft howa 4.33 uruniha Kini Nebugadenesa ibugua wali agali hearuhondo bi lo pelenego nga 4.1 handabe. Uruniha kini ibuniha tagira ibinirunaga bi te nalene.\f* \v 20 Ira timbuni mbira mane luniore hari damindini elahe hearia dindi ngaru bibahendeni howa handai haga heane handaridagoni. \v 21 Ani hearia yuniru bayale howa wali agali dindi bibahende ngaruha howa ira ogoninaga liniru do nole íbu ngoai haga. Ani bialu nogo gabua tara tara karume ira ogoni andane gumba kagoha palu ngoai halu egarume anda bu ngoai hagada. \p \v 22 Kini-o ira ogoni í̠ni kegonaga manane ale hayada. Wali agali dindi bibahende karunaga deni í̠ agali mini lene timbuniore howa í̠na dindi bibahendeha haru kegoni. \v 23 Dahuliyali mbirale handayaho haga heneru aria mbira dahuliya andagaha howa dalialu ibuwa lalu, Ira ogoni diba. Dibuwa ira tene dege datani bu karuni heba helo helabe. Ani helowa aeane boronosirume wabini pu seni timbuni mbirame dariba habe. Ani helowa mbiraga dalu pibiya ibirarume damilo nogoru kadagua mali karia tagira helabe layadagoni. \p \v 24 Ai kini-o emaga ogoni irane ogodagua Ngode Datagaliwabe Daligaore kagome mbirale í̠niha mani bule ngagonaga walia haya. \v 25 Ai í̠ wali agali kagoria howa wara tagi haragola nogo gabua tara tararu heba holebere. Mali kariani nogo bulumaga tigua datani naga ale nalu howa tagira palu kegola dalu pibiyame í̠ damulebira. Ani buwa í̠na Ngode Datagaliwabe Daligaore dindi bibahende ngaru hondo hai kago ibunime kini helonaga hameledago dabo helaga ka manda bulebere. \v 26 Í̠na hale halu heria dahuliyalime ira tene dindini helo wahabe layadagoni irane ogo. Mani handalu keria í̠na Ngode Datagaliwabe ibu bibahendenaga handame haga kiniore kagoni manda bialu latagi harengi í̠ni lone kini holebere. \v 27 Ai í̠na lone kini howa bi áyu languleberogo biaore bibe. Í̠ mana ko ngaru nabi wahai howa mini beregedalu mana bayale ngaru bialu howa wali agali karu dara howa ti tumagiho karu biamogo bulene nga. Í̠na ogonidagua bialu hariyagua nde í̠ni bayaleore howa mana í̠na bereruni bayale hai holebira, lalu lamini.\f + \fr 4.27 \ft Agali marume manda bialu hearia 4.27 ogoniha layadagoni Daniele ibugua agali mendeme kini holebira lalu ndo Kini Nebugadenesa ibunime áyu howa ko ngaru wahalu mini beregedayagua genda uruni ibuha naibulebira leneda manda bini.\f* \p \v 28 Mani Kini Nebugadenesaha Danielehanda ogodagua bulebira layaruni bibahende tagira piai hene. \v 29 Ai ege homberia (12) hai howa horo mbirangi Nebugadenesa ibu Babilono dindiha ibuni andaga haneni dagia wiagoria ibaga bialu hene. \v 30 Ani howa ibugua ibuninaga mini yaraga halu lalu, Babilono biagoni tano timbuniore halu mini leneore hayada. Tano ogoni i̱ninaga mini timbuni ngogobi hongo timbuni kogobi wali agali bibahende karuhondo walia hole i̱na wabido, lene. \p \v 31 Bi lalu heaore dege dahuliya andaga howa bi mbira layuane hale hene. Bi layuagome lalu, Kini Nebugadenesa-o i̱na bi larogo hale ha. Ai dindi í̠na handaya howa haru kegoni áyu i̱na mo waharogoni. \v 32 Ani berogola tigua í̠ tinaga kini nahabelo wara tagi haragola í̠ nogo gabua tara tara karu heba hole polebere. Ani howa mali kariani nogo bulumaga karume datani nalu kadagua í̠bi datani nalu holebere. Ani dege howa í̠na Ngode Datagaliwabe Daligaore kago ibugua wali agali bibahende haru hai hagaore henedane hondolebere. Ibuninaga hameme agali mbira kini heloa birago helaga kagoni manda bulebere, layuane hale hene. \p \v 33 Ani leagola bi layuagome, Kini Nebugadenesa í̠ ogodagua bulebira, layadagua biai hene. Wali agali bu hearume ti heagoha kini nahelo bo batagi haya handala puwa nogo bulumagarume datani nalu hagadagua datani nalu hene. Ani nalu heagola mbiraga iba dalu pibiya ibiyarume kini biago damigi biyagola mandari ibalu ega boda hariawe bedarunaga irini haradagua bini. Ani bialu gi gibaru íbu dege bialu luni ega ge giba ale ibini. \s1 Nebugadenesa ibugua Ngode Datagaliwabenaga mini yaraga henego ogo \p \v 34 Nebugadenesa ibugua lalu, Ani hewane mali karia piai hayagola i̱nime hari daligaha handa daga halu hewaria i̱naga mini lone bayale tigabi ibiya. Ani biyagola i̱na turu timbuniore halu Ngode Datagaliwabe Daligaore kagoni manda buwa ibunaga mini yaraga halu kogoni. Ngode Datagaliwabe ibu kiniore haluhe haaboboore haga kagoni laro. \v 35 Ibugua dindini wali agali karunime mbirale mbira bibe nahedane hendeda. Dahuliya andagaha dahuliyali karubi wali agali dindini karubi bibahende ibugua handayaho haga howa mbirale bule ngago mbiralime hapai halu nabibe labe nahe ka. Agali mbirame í̠na agile bule kebe lalubi mbira hale habe nahe dege kagoni, lene. \p \v 36 Ani lowa lalu, Ai bi ogoni lai hewagola i̱naga mini bayale lone wia dai biyagola i̱ni hongo halu dindi abale i̱ni handayaho haga biaru lone handayaho haru. I̱na agali haguane helo dabo helene biarubi i̱naga agali mini bogabi biarubi ti lone i̱ni heba mandagi hole dai biya. Ani biyagola i̱ kini timbuniore mini lene abale harugobi ndo áyu bolangua howa daligaore haru. \v 37 Áyu Nebugadenesa i̱na turu timbuni howa Dahuliya andagaha Kini kago ibuninaga mini yaraga halu ibu timbuni mini leneore ka laro. Ibugua biagaru bibahende bayale tigabi dege biaga howa agali marume tininaga mini yaraga halu karu ibugua ti bope haga ka, lalu Nebugadenesahanda lene. \c 5 \s1 Kini Belesasahanda tomo timbuni dawenego ogo \p \v 1 Babilono dindini agali mbira mini Belesasa ibu kini howa ibugua tomo timbuniore dawawa ibunaga agali haguaneru dewaore daosini mbira (1,000) bibahende íbu ngoai howa tomo \w waini\w* ibarubi nalu berene. \v 2 Ani nalu biruwa Kini Belesasahanda ibunaga biabe bia haga agali hearuhondo lalu, Gabo be ngolo silibarume wabini wiaru mo yalu ibidaba, lene. Gabo be uruni Yarusalemeni Ngode Datagaliwabenaga andaha wiagani wini. Ibu aba Nebugadenesahanda Babilono dindiha mo yalu íbu winigo odaruni, Mo yalu ibidaba, lene. Kinihanda ibunaga agali haguane biarubi ibu one henene berenerubi ibu one dege halu mende berenerubi ti bibahende gabo be uruniha waini iba hambialu nole lowa, Mo yalu ibidaba, lene. \v 3 Ani layagola agali biabe bia haga biarume gabo be ngolome wabiniru mo yalu ibiyagola wali agali uruni tigua gabo be uruniha waini iba hambuwa nalu berene. \v 4 Ti waini iba nalu biruwa tinaga dama laga ngolomebi silibamebi aeanemebi iramebi wabigi bini wiarunaga mini yaraga halu berene. \p \v 5 Ani bialu beremiria tamu hobane ti bereagoha lamu haleme wá hongoheore deagoria gi mbira aube tobane pana howa anda háini bi mbira ona gili biyaria hendene. \v 6 Kini ibugua ani hondowa ibuni mogo lowa ibunaga dengui mo tara halu hongo holene biba howa ibunaga kuni bibahende durula gimbu bini. \v 7 Ani biyago hondowa kini ibugua agali manda timbunibi hearubi agali de gandeba handaga hearubi bibahende olowa, Íbu ngoai hadaba, lene. Ai ti íbu ngoai heagola kini ibugua tihondo lalu, Agali mbirame bi amu gilibu ngagoni irane ogo aleda lalu latagi hayagua nde i̱na agali ogoni ibu aga tagalitayabi bayale kini ibuni biaga ngago mo karula holebero. Ani buwa ibunaga mani magagua pu seni bayale ngolome wabini kininaga ngagobi mo karula holebero. Ani bialu wali agali maru karunaga deni agali ogoni ibu mini lene timbuniore halu ibu i̱naga gabumane haru haga haguane tebone helolebero, lene. \p \v 8 Kini ibugua ani layagola agali timbuni biarume bi gilibu wiago mbira dagalabe nahe howa kini biagohondo galone latagi habe nahe hene. \v 9 Ani biyago hondowa Kini Belesasa ibu genda timbuniore howa ibunaga dengui mo tara hayagola agali haguane biaru tigua mbirale mbira bibe naheoreyagola tibi genda timbuni ho hene. \p \v 10 Ai kini ai̱ya ibu hale halu hearia kinibi ibunaga agali haguane biarubi tigua bi timbuni pu dagadaga biayuago hale howa abaleore anda hobane kini heba tomo nalu bereagoha anda pene. Anda puwa lalu, Kini-o í̠ luore haabo habelo. Áyu nagalone emene bame o biyadagonime í̠naga bu miniha genda nahabe. \v 11 I̱na bi larogo hale ha. Agali mbira dinini tara hongohe heagome mini wulene dewa talebu miyagola miniru gigabiorewi í̠naga dindiha kagoni. Abale í̠ aba ibu kini heangi agali manda timbuni bialu mini gigabiwi ogoni dinini bu kago bidane hondowa ibu hondo pugu biaga henego kagoni. Ani heago hondowa í̠ aba Kini Nebugadenesa ibugua agali ogoni ibu agali manda timbunibi hearubi de gandeba handaga bu hearubi bibahende hearunaga haguane ibu helo dabo helenego ka. Í̠ aba ibugua ogonidagua binidagoni. \v 12 Irane agali ogoni ibunaga manda timbuni taraore howa emaga hendenerunaga iranebi bi manane lagarunagabi mbirale wia do hene ngarubi bibahende ogo aleore lalu lai hagago ka. Ai Kini Nebugadenesa ibugua agali Daniele ogoni ibu mini Beledesasa wialu dabo helenego kagohondo bi lawia halu ibabe labe. Ibalu ibugua anda háini bi gilibu wiyadaruni ogo ale lalu langulebirago langilo íbu labe, lene. \s1 Danielehanda bi gili biyagonaga irane ogo aleda lalu latagi henego ogo \p \v 13 Ai tigua Daniele haru ibuwa kininaga wanakuini íbu helene. Ani íbu heagola kinihanda lalu, Yuda agali Daniele ka layago í̠be. I̱ aba Kini Nebugadenesa ibugua Yuda agali haru ibiniyaru aria mbira í̠ kegonida. \v 14 I̱na hale halu hewaria dinini tara bu kagome mini dingi dangia lolene í̠ha wia heagola í̠naga mandaore daliga nge layane hale haru. \v 15 Ai i̱naga agali manda timbuniwi hearu bibahende ibai hadaba lowa bi amu anda háini gilibu ngagoni daga ladaba lalu hewaria tigua daga labe nahe haya. \v 16 Agali marume i̱hondo lalu, Í̠na bi tara tara ngarunaga irane latagi halu mbirale wia do karu handa walia hagaore ke layane hale haru. Ainde í̠na bi amu gilibu ngagoni latagi hariyagua nde i̱na aga tagalitayabi kininaga ngago í̠ mo karula halu magagua pu seni ngolome wabini ngago í̠naga mani wia halu bulebero. Ani berogola wali agali bibahendenaga deni í̠ agali mini lene timbuniore i̱naga gabumane haru haga haguane tebone í̠ helolebero, lene. \p \v 17 Ani layagola Danielehanda ladai bialu lalu, Í̠naga yári dabudabu bayale uruni agali maru karu í̠na mua biyagua nde mibelo. I̱na yári dabudabu bayale uruni mo ya nabulebero. Anigo kini-o bi gilibu wiyadago dagalalu ogoninaga irane dege languliya. \v 18 Ai hale ha. Í̠ aba Nebugadenesa ibu Ngode Datagaliwabe Daligaore kagome kini timbuni hongoheore helene. Ani helayagola ibu agali timbuni bibahende hearu dindiha lowa ibu daligaore bolangua hai hene mbira helene. \v 19 Ibu hongoheore heagola wali agali dindi bibahendeha hearubi hameigini bi tara tara lagalaga hearubi tigua ibu hondowa mogo timbuni lowa duru lagalaga bialu hene. Ani howa ibugua agali mbirago bo wahoa biyagua ogoni homelo bo wahaga hene. Agali mbirago bo wanahe helo wahoa biyagua nde helo wahaga hene. Ibugua dege agali mbiralinaga mini mo yaraga hoa biyagua nde agali ogoninaga mini yaraga haga. Agali mbirago warape halu mo ko hoa biyagua nde ani biaga hene. \v 20 Ani biaga henego ibunime manda bialu ibu gibiore kobe toba howa mana ko wiaru bialu mine halu hearia Ngode Datagaliwabehanda ibu bope halu kini hayagoni bo duguini. \v 21 Ngode Datagaliwabehanda ibunaga mini mo nogo ale helayagola wali agalime ibu wara tagi hene. Ani biyagola ibuni nogo dongi gabuaru baba dataniru naga bialu nogo bulumaga haradagua bini. Mbiraga dalu pibiya ibiyarume ibu damigi bini. Mani howa ibugua Ngode Datagaliwabe Daligaore kagome wali agali bibahende handaya ho haga heneda lalu handa walia halu ibunime agali mbiraligo kini heloa biyagua kini helaga heneyane handa walia hene. \p \v 22 Ai í̠bi nde Nebugadenesa igini kego í̠na uru bibahende manda biai ho kegoni. Ani manda buwa í̠ni mo dindiha nahole haabo kegonida.\x + \xo 5.22 \xt 2 Bit 33.23, 36.12\x* \v 23 Ani bialu howa dege í̠na Anduane Homogo dahuliya andaga kago mo dindiha halu í̠ni hangunaga mini yaraga halu kegoni. Agali í̠naga biabe biaga hearuhondo Ngode Datagaliwabenaga anda wini í̠ aba ibugua mo yalu ibini wiyaru yalu ibidaba lowa í̠naga agali haguane hearubi í̠ one henene berenerubi í̠ one dege halu mende berenerubi uruni baba \w waini\w* iba gabo uruniha howa nalu kami. Anidagua nalu howa tígua dama mitangi bialu mbirale agali gime ngoloru silibaru boronosiru aeaneru iraru ege to̱le̱rume wabini wiarunaga mini yaraga halu kamigoni. Ainde dama mitangi bialu gime wabini urunime de nahandaga bi hale nahaga minibi heba nawialu nawiore ngagoni. Ngode Datagaliwabe ibuni hangume í̠ bayale habelo handayaho howa í̠na bialu keruni bibahendeore ibunime handayaho hai ka. Ani helowa í̠na ibunaga mini yaraga nahaga kegoni. \v 24 Ani bialu kegonaga Ngode Datagaliwabe ibugua gi ogoni ibilowa bi ogoni gili biyada. \p \v 25 Bi ogoni ogobi gilibu wiya. Mene Mene inanaga bi lalu Dagala Dagala. Tegele inanaga bi lalu Genda Magi Manda. Ubasini inanaga bi lalu Tu Waki. \v 26 Dagalamaro layadagoni irane ogodagua. Ai Ngode Datagaliwabe ibunime í̠ dindi ogoria í̠na kini howa horo ogodagua holebere lalu dagalo winigo maro bira. \v 27 Genda magi manda layadago irane ogo. Ngode Datagaliwabe ibugua mana í̠na bini wiru genda magi handalu hearia í̠na mana bayale mbira nabiagaore hearia handaya. \v 28 Tu waki gilibu wiyadagoninaga irane ogodagua. Dindi í̠naga ngegoni Ngode Datagaliwabehanda tu waki howa hobane mbiraha Midialiru ti tu wa mialu hobane mendeha Pesialiru tu wa mulebira, lalu Danielehanda lamini. \v 29 Kini Belesasa ibugua bi ogonidagua layago hale howa agali bu hearuhondo kininaga aga tagalitayabi bayale wiagobi magagua ngolome wabini wiagobi Daniele mo karula hadaba lowa kini ibugua ibunaga gabumane haru haga haguane tebone Daniele ibu helo dabo helene. \v 30 Ani bialu hearia dege ogoningi mbiraga Midiali hearume wai anda ibalu Babilono dindi haru haga Kini Belesasa bo homelene. \v 31 Ani buwa Midia dindinaga Kini Dariusi ibuni ibalu Babilono dindi haru howa kini hene. Dariusi ibu ai̱yahanda taba henenegoria howa mali henego lamaga howa mali pira waragariani kira (62) hayagola ibugua Babilono dindi pigane karulowa haru haga kini hene. \c 6 \s1 Tigua Daniele gundu uli budi gabua laiono heagoha minupe henego ogo \p \v 1 Dariusi ibu kini howa agali handari mbirani pira kira (120) ibunaga dindi hobane mbira mbira wiaru haru helonaga dabo helene. \v 2 Ani helowa Daniele halu agali kiralibi tigua agali haguane biaru haru halu kininaga biabe bulene wiaru bibahende handayaho hai helo dabo helene. \v 3 Ani dabo helenego kini ibugua handalu hearia Danielehanda biabe biyaru bibahende bayaleore halu agali dabene bibahende biarubi haguane kirali ibula biabe mandagi biaga biago labobi bolangua howa biyago hendene. Ani heago hondowa kini ibugua dindi bibahende handayaho haga agali haguane Daniele ibu helo dabo helole manda bini. \v 4 Ani manda bialu hearia agali haguane biarubi agali Danielela biabe mandagi biaga kirali biago labomebi tigua ogonidagua bilo hame nale hene. Ani howa tigua Daniele ibu ko mbira biya lowa manani ibu helonaga hariga taya bialu hene. Ani bialu hemiria Daniele ibu agali tigabiore howa ibugua biabe tigabi hangu bialu heagola tigua ibu ko mbira biya labe nahe hene. Ibu ke̱ nahaga howa mana tigabi ngaru hangu biaga hene. \v 5 Ani heagola tini hangu lo manda bialu lalu, Ibugua ko mbira handa nabi kamagonidago. Ainde ibunaga Ngode Datagaliwabe kagonaga mana biaga ngagohayagi dege iname hariga taya buwa ibu manani íbu helami̱ya, lene. \p \v 6 Bi ogonidagua lo ngelalu tigua kini berearia puwa ogodagua lene. Kini Dariusi-o í̠ luore haabo habelo. \v 7 Ai í̠naga biabe biaga agali haguanerubi agali haguane dindi hobane mbira mbira ngaru haru haga bibahende kamarubi ina bibahendeme lo mbiraore halu í̠na mana hongoheore mbira wabibelo hamelo kamagoni. Mana ogoni ogodagua lolene nga. Wali agali bibahendeoreme horo pira tebirani (30) dama mbirahondobi agali mbirahondobi ibunaga mini yaraga halu bi pupu wulene nawi. Kini í̠ninaga mini hangu yaraga halu bi pupu wulene nga labe. Ani ledegola wali agali mbirame bi ogoni mo wahayagua ogoni ibu budi ale gabua laiono timbuni kagoha minu bape hami̱ya, lene. \v 8 Ani lowa lalu, Kini-o ai bi ogoni mana wilo bebani gilibu wuwa manaore wialu mo hongo helonaga í̠ninaga mini beba ogoriani gili bibe. Ani bidegola wali agali bibahendeme mana ogoni talialu bulebirago bilo. Mana ogoni dindi timbini Midia bibahendehabi Pesia bibahendeha karumebi talialu biai holene nga. Mendeali mbira mana ogoni mo iri ari bulene naheore, lene. \v 9 Ani larimigola Kini Dariusihanda mana ogonidagua bebani gili bidaba lowa gilibu wiagola bi ogoni karulape lalu beba ogoriani ibuninaga mini gili bini. \v 10 Daniele ibugua bi ogoni hale halu ibuni andaga pene. Puwa andaga ogoniha hobane mbira daliga henegoha puwa windo Yarusaleme handa amu howa heagoria duli hanga ho biruwa Ngode Datagaliwabehondo horo bibahendengi bi laga winidagua lalu berene. Ibugua horo mbirani Ngode Datagaliwabehondo bi halu tebira laga wini. \p \v 11 Ai emene howa agali haguane biarume Daniele andaga pialu hemiria Daniele ibu ibunaga Ngode Datagaliwabehondo bi lalu berearia handa walia hene. \v 12 Ani hondowa tigua kini berearia puwa lalu, Kini-o í̠na horo pira tebirani (30) wali agali bibahendeoreme í̠ni hangu mitangi bialu hale holene nga. Wali agali mbirame ogonidagua nabi howa dama mbirahondobi agali mbirahondobi bi lalu heagua ogoni ibu gundu uli budi ale gabua laiono timbuni kagoha minu bape hole larigoni, lene. Ani layagola kinihanda lalu, Bi ogoni henene. Mana hongoheore ogoni ina Pesia wali agalibi Midia wali agali bibahendenaga ngago mbiralime mo iri ari bulene nawiore, lene. \v 13 Ani layagola tigua kinihondo lalu, Yudali Daniele biagome í̠na bi larigo mo wahowa mana biago talialu nabi hea. Ibunaga Ngode Datagaliwabehondo horo mbirani halu tebira bi laga biagaya, lene. \v 14 Ani layago hale halu kini ibu miniha genda timbuni howa Danieleore biamogo bule lowa hariga tai bini. Mitangi dege bialu bereane alendo hayagola ibugua hariga bayale mbira handa walia nahe dege hene. \v 15 Alendo hayagola agali haguane biarume kini berearia lone dai buwa lalu, Kini-o ina Midiali Pesialirumebi biagane mana wirimagoni í̠ manda bide. Kini ibugua mana mbira wabu wiyagua mana ogoni mo aribia nahaga wiyagoni ndobe, lene. \p \v 16 Ani layagola kinihanda lalu, Daniele laiono haga gundu uli ngagoha minu bape hole pudaba, lene. Ani lowa kini ibugua Danielehondo lalu, Ngode Datagaliwabe í̠nime horo bibahendengi ibuhondo bi laabo halu mini mbiraore wiriligoni ibunime í̠ biamogo bilo, lene. \v 17 Tigua Daniele gundu uli biagoha minu bape howa to̱le̱ timbuni mbira uli biagoha panga paya anda hene. Paya anda howa wali agalime Daniele biamogo bulilono kinibi ibunaga agali haguane hearubi tigua hada bu ngelene. \v 18 Ani bu ngelalu kini ibu andaga pene. Horo ogoningi mbiraga kini ibu tomo nolenebi u paluenebi wahai howa napale hene. Wali agali maru ibu mo turu hagabu birule ibidaba laga winiru ibilo onale wahalu ibu mbiraha nape yange yangebu wiaho wini. \p \v 19 Egabi layagola egerebagiore panga dugu wahalu abaleore unu gundu uli biago wiagoria pole pene. \v 20 Pu howa ibugua bi hongo howa olowa lalu, Ngode Datagaliwabe haluhe kagonaga biabe biahaga Daniele-o Ngode Datagaliwabe í̠na horo bibahendengi ibuhondo bi laabo halu mini mbiraore hongo howa wialu hariligoni ibugua laiono biarume í̠ bo nane wahelo biamogo biyabe, lene. \v 21 Ani layagola Danielehanda uliha biruwa bi ladaga halu lalu, Kini-o í̠ luore haabo habelo, lene. \v 22 Ani lowa lalu, Ngode Datagaliwabe ibunime ibunaga dahuliyali mbira ibugua laionome i̱ bo nanelo tinaga ne hariga mo hangai helo ibilayagola tigua i̱ balu nane o kogoni. I̱na í̠hondo ko mbira nabi halu ko bulene mana mbira para nahe hewago hondowa ibugua i̱ baya hanguore handayaho haya, lene. \v 23 Ani layagola kinihanda turu timbuniore howa agali bu hearuhondo, Daniele iraga helo yamidaba, lene. Tagira ibiyagola tigua handalu hearia Daniele ibu Ngode Datagaliwabe yu tiga bialu mini mbiraore hongohe wu heagome laiono biarume ibu bo nane wahalu ibunaga tingini motudu emeneorebi mbira nawiore heago hendene.\fig ... tigua handalu hearia Daniele ibu Ngode Datagaliwabe yu tiga bialu mini mbiraore hongohe wu heagome laiono biarume ibu bo nane wahalu ibunaga tingini motudu emeneorebi mbira nawiore heago hendene.|src="Lear 075.tif" size="2" ref="(6.23)" \fig* \v 24 Ani hondowa kinihanda lalu, Agali Daniele homelo ndelaga biarubi uruni tinaga one waneigini bibahendebi haru ibuwa laiono gabua haga biagoha minu bape hai hadaba, lene. Ani minu bape hayagola laiono biarume wali agali uruni ibira nahe wene ibalu heaore dege porabu daga howa abale minu lerela migimigi bialu no garere bu wahene. \p \v 25 Ani buwa Kini Dariusi ibugua beba gili bialu dindi tara tara wiaru bibahendeha wali agali hearubi tara tara laga biaga hearubi hameigini mbira mbira hearu bibahendeha bi ogodagua gilibu pelene. Ai tíore bayuwa halimu. \v 26 Wali agali i̱na handayaho kogoha kamiru tígua bi ogo hale hadaba. Tí bibahendeoreme Danielenaga Ngode Datagaliwabe haluhe haabo haga kagonaga mini yaraga halu ibunaga andaneha haabo halimu. Ngode Datagaliwabe ogoni ibu haabo haga howa haru haga kini hongo haihe haaboboore holebira. Ibunaga hongo ibira nahe haho wiaga kagoni. \v 27 Ani howa ibunaga wali agali heneruha mo ko holene mbira anda ibiragola ibunime abale mo wahaga ka. Ibugua dahuliya andagahabi dindihabi biabe hongohe nahendene ale ngaru biai haga ka. Ai Ngode Datagaliwabe ogoni ibugua laionome Daniele balu nolilono baya hangu handayaho hayadagoni, lalu gilibu wini. \p \v 28 Dariusi ibugua kini heangibi Pesiali Sairusi ibu kini heangibi Daniele ibu bayaleore howa agali timbuni mini lene haabo hene. \ms1 Danielehanda emaga hendeneru garealo minigo (7.1–12.13) \c 7 \s1 Danielehanda emaga mbirale nogo tara tara ale maria hearia hendenego ogo \p \v 1 Belesasa ibu Babilononaga kini howa mali mbira piyagola Daniele i̱na mbiraga mbirungi mbirale emaga mbira handaru. Ani hondowa i̱na emaga ogoninaga te mbuga mbirani ogodagua gilibu wiru. \p \v 2 Mbirungi puyabu bibahendeha howa pulame hayagola iba solowara bereago puyabume pulo tangubaga biyane handaru. \v 3 Ani hondo hewaria nogo tara tara ale maria iba biagoha howa irigi halu tagira ibiyane handaru.\x + \xo 7.3 \xt Mo 13.1, 17.8\x* \v 4 Mbirago ibu budi ale timbuni gabua laiono aleni howa ibunaga babagane ega bodo hariawe alenaga hearia handaru. Ani handaya howa dege hewaria mbiralime ibunaga babagane heago podo wahayagola ai agali hagadagua dindini geme heyu haya. Ani heagola ibu agalinaga mini wiaga ale wilo miya.\x + \xo 7.4 \xt Mo 13.2\x* \p \v 5 Ani hondowa dege nogo ale mende handalu hewaria ibu biango dudu ale timbuni mbira mini bea laga bedago ogoni agali haradagua naina geme heyu heane handaru. Biango ale bea ogoni ibugua nogonaga kuabene kuni be tebira ibunaga ne harigaha hayaho heane handaru. Ani yu heagola bi mbirame lalu, Ai mbirini nendebu nabe, layuane hale haru. \p \v 6 Ogoni hale howa hayahe hewaria nogo tara ale tebone budi ale dege gabua timbuni mbira mini lebadi kago ogoni ale mbira naina íbu heane handaru. Ogoni ibunaga erembirani babagane mariaheyago lina egame yagalalu pialu haradaguabi howa ibunaga haguanebi maria dege heane handaru. Odagoni ibugua mbirale wiaru bibahendeore haru helonaga hongo yu heane handaru. \p \v 7 Ani handaho wiwane dege ai nogo tara ale mane ha pani haya. Ogoni ibu gibi hiriribioreni denguiru handabe nahe hongo taraheni ibunaga neru aeane nehe hiriribi heagome mbirale wiaruni bibahende no dangialo ba a̱i̱ hayane handaru. Nai howa hingiluni ibira hayago geme hengedo wahaya. Nogo tara ale ogoni ibu maru biaru ale ndo ibunaga embone haguaneni ne gayane pira hearia handaru.\x + \xo 7.7 \xt Mo 12.3, 13.1\x* \v 8 Ai nogo tara ale ogoni ibunaga haguaneni ne gayane pira hayadagoni handayaho hewaria dege ne gayane emene ko mbira odaruni hengeneha tagira ibiya. Emene ogoni ibugua abale pira hayago aria tebira dugu wahaya. Ai emene biago ibuni agalinaga dengui heane handaru. Ani howa ai ibu mine halu ibuninaga mini yaraga halu haya.\x + \xo 7.8 \xt Mo 13.5-6\x* \s1 Danielehanda mbirali haluhe haabo hene kago hendenego ogo \p \v 9 Ai emaga dege handalu hewaria kininaga biragane dagiaru mo yalu ibuwa naina ngelaya. Ani wiagoria mbirali haluhe haabo hene kago ibalu dagia mbira wiagoriani biraya. Agali odagoni ibunaga aga biago pele dege lalu hari beraliba ale howa ibunaga mandaribi nde peleore lalu nogo sibinaga irini aleyago naina íbu biraya. Kininaga biragane dagia ogoni garo ge aleheyago ai dagia ogoni ira hungu degeme mabu bupehe howa\x + \xo 7.9 \xt Mo 1.14, 20.4\x* \v 10 ira hungu hegeneme uyuna kikiaula tagi tagi biya. Ani biyagola wali agali daosini dewaore agali ogoninaga biabe bia halu heagola wali agali daga labe nahe milini dewaore haparaparabu heago handaru. Ani howa marume godi lolenaga beba mbuga yiniyaru angalalu hearia handaru.\x + \xo 7.10 \xt Mo 5.11, 20.12\x* \p \v 11 Ani handalu hewaria ne gayane emene ko nogo tara ale mane biagonaga haguaneni hayagome mine dege haabo halu ibuninaga mini yaraga halu balagala hayuane hale haru. Ani bialu heaore nogo tara ale mane biago balu iraha delaya. Ibunaga ne gayane biaru heba iraha bape hayagola do gindulo wahaya. \v 12 Ani buwa nogo tara ale maru tebira biarunaga hongo holene mo wahayagola tigua handayaho howa haru haga biaru yu wahaya. Ani buwa uruni ti abale homelo bo wa nahe emene tigi mbira hangu helowa haya. \p \v 13 Emaga handarudangi dege handalu hewaria agali mbira ina agali henene dindini kamaruni ale dege heane handaru. Agali ogoni ibu hari beralibaha howa i̱ hewagoria ibule ibiya. Ani ibiyagola tigua mbirali haluhe haabo hene biago berearia ibu haru halu piya.\f + \fr 7.13 \ft Agali inane ale layadagoni hameigini Arama bi lalu lenego ai Yasuhanda ibuni manda bialu Agali Hole Ibiyago mini laga hene.\f*\x + \xo 7.13 \xt Md 24.30, 26.64, Mg 13.26, 14.62, Lg 21.27, Mo 1.7, 1.13, 14.14\x* \v 14 Ani biyagola mbirali haluhe haabo hene biago ibugua agali ogoni ibu agali mini lene handame haga kini helo dabo helaya. Agali ogoni ibu kini haho wiaabo kagola mani agali mendeme ibu henegoria ho aribia naholebira. Ani kagola wali agali dindi bibahendeha howabi bi tara tara laga karubi hameigini tara tara bu karunibi bibahende agali kini mbiraore ogoni ibunaga andaneha íbu hai holebiragonaga emaga ogoni handaru, lene.\x + \xo 7.14 \xt Mo 11.15\x* \s1 Emaga hendenegonaga irane ogo \p \v 15 Ai i̱na emaga ogoni hondowa mogo timbuni lalu mini dege dindiho haru. \v 16 Ani howa i̱na kini biraga dagia wiagoria agali bu hearu aria mbira heagohondo, Emaga ogoninaga irane langi laru. Ani larugola ibugua lalu, \v 17 Ai nogo tara tara ale hongo holenehe maria uruni dindi hongohe maria wulebirago handarigoni. \v 18 Anigo mani Ngode Datagaliwabe Daligaore kago ibuninaga wali agalirume handame haga kininaga hongo holene yu howa ani haabobo holebira, lalu langiya.\x + \xo 7.18 \xt Mo 22.5\x* \p \v 19 Ani layago hale howa dege i̱na nogo tara ale mane hiriribi gi te̱le̱ aube tobahe biagonaga irane baya hangu manda bule hamelaru. Ogoni ibunaga ne aeane howa ibunaga ge gibaru ege to̱le̱ boronosime wabini hearia handaru. Ogoni ibugua mbirale bibahende wiaru no gindulo wahalu hingiluni ibira hayaru geme hengedo wahalu himu helaya. \v 20 Ani bialu ibunaga haguaneni ne gayane pira hayarubi ne emene mbira mani anda howa ne tebira ala hene biaru dugu wahalu ibu agalinaga dengui howa mine halu ibuninaga mini yaraga halu hayago o biagobi handarugonaga irane manda bua haru. Ne maru hayarunaga ina gi emene harugo ai nigoni ibu hondowa gi timbuniore haru. \p \v 21 I̱na handalu hewaria ne gayane emene ko ogoni ibugua mine howa Ngode Datagaliwabenaga wali agali hearu baba wai bialu ibu wayali haya.\x + \xo 7.21 \xt Mo 13.7\x* \v 22 Ani bialu hearia mbirali haluhe haabo hene biagome ibalu ne gayane emene denguihe ogoni manani godi lole íbu helowa ibugua ne ogonihondo lalu, Ngode Datagaliwabe Daligaore kagonaga wali agali karu mo ko halu mana yoleore bialu harigoni, laya. Ai Ngode Datagaliwabenaga wali agali uruni tigua handame haga kininaga hongo holene yu holenengi kaware íbu ngagoni, laya.\x + \xo 7.22 \xt Mo 20.4\x* \p \v 23 Ai agali i̱na hale harugo ibugua ladai bialu ogodagua laya. Emaga ogoninaga irane ogo. Nogo tara ale mane hongo holenewi handaridagoni ibu dindi kini timbuni mbiraha wulebirago. Dindi ogoni ibu maru ngarubi ndo wali agali ogoniha karu koore holebira. Ani howa tigua wali agali dindi bibahendeni karu baba wai timbu bialu dindi wayali howa bo podalu hongoheore holebira. \v 24 Ne pira hayadaruni agali kini pira dindi ogoria holebiraru handarida. Mani kini mbira holebirago ibu kini maru bu karunibi ndo ibu taraore howa kini tebira bope holebira.\x + \xo 7.24 \xt Mo 17.12\x* \v 25 Kini ogoni ibugua Ngode Datagaliwabe Daligaore kagohondo bi ko lalu ibunaga wali agali karu mo ko halu holebira. Kini ogoni ibugua lotunaga lolene ngarubi horo timbuningi lotunaga mana bibahende bulene ngarubi mo iri ari bua howa ibugua Ngode Datagaliwabenaga wali agali karu mali tebirani ege waragaria agima haru holebira.\x + \xo 7.25 \xt Mo 12.14, 13.5-6\x* \v 26 Horo uruni piai kagola Ngode Datagaliwabehanda godi lalu agali ogoni ibunaga hongo bope howa mo koore halu bo gialobaga bulebira. \v 27 Ani buwa Ngode Datagaliwabe Daligaore kagome kini bibahendenaga hongo timbuni yu hayaruni ibunaga wali agali karuhondo miragola ti yu holebira. Ani biragola tigua haru haga kini haabobo kagola wali agali dindi bibahendeha karume Ngode Datagaliwabenaga wali agali karu tinaga bi hale halu ti andaneha hai holebira, lalu langiya.\x + \xo 7.27 \xt Mo 20.4, 22.5\x* \p \v 28 Ai Daniele i̱na emaga mbira gibiore ogoni hondowa mogo lalu gi timbuni howa uruni bibahende miniha yu haru, lalu Danielehanda lene. \c 8 \s1 Danielehanda nogo sibibi memebi wangabe labolabo emaga hendenego ogo \p \v 1 Mali tebira Belesasa ibu kini heagola i̱na emaga mende handarugo ogobi. \v 2 I̱ abale puwa Elama dindiha tano Susa wiagonaga pabe tamuha anda puwa Ulai iba pedago angeni pu haruyane handaru. \v 3 Ogoriani pu howa handalu hewaria nogo sibi wangabe mbira iba angeni hearia handaru. Nogo sibi ogoni ibunaga haguaneni ne gayane luni kira howa mendego ibu emene mani heneyago ogoni ibu luniore heane handaru. \v 4 Ani handayaho hewaria nogo sibi ogoni ibugua ma buli halu gerai puwa mbirale wiaruni bibahende bai hayane handaru. Nogo ogoni ibu gerai lalu amu ni paliragohayagibi unurayagi uyurayagibi ibugua gerai lalu piai haya. Nogo tara tara karu bibahendeoreme ibu napelo hapai habe naheore howa marumebi nde ibu handalu ibida pobe nahe haya. Ani bialu ibu hongo taraore howa ibunime hame leadagua bialu hea. \p \v 5 Ani hondowa i̱na ogoni irane agiledabe manda bialu hewaore dege nogo meme wangabe mbira amu ni paliragoha howa gerai lalu ibiya. Gerai gibi lalu ibiyagoni dindini ge nahe aube tobane ibiya. Nogo ogoni ibunaga haguaneni ne gayane timbuni mbiraore hangu de kiranaga hengene wiagoria anda hatagi heneya. \v 6 Ai meme ogonime nogo sibi wangabe mbira iba ange biagoria heago hondowa ogoni hondo yalu abale gerai tungu laya. \v 7 Ani puwa ibugua hongo taraore howa nogo sibi biagonaga ne kira biago bo gaibu wahayagola nogo sibi biago ibugua gungu bia dai bibe nahe haya. Ani beagola meme biagome hongo taraore howa nogo sibi biago dindini bo hengedape howa lerelo yu ibagabu wahaya. Ani bialu heagola nogo sibi ogoni biamogo bulene mbirali naheya. \p \v 8 Ai nogo meme biago ibu hongohe howa mine taraore haya. Ani bialu howa hongo timbuniore halu hearia ibunaga ne gayane biago gaibu wahaya. Ani biyagola ne mbiraore ala hene biagoria ne maria anda ho aribia haya. Ne mani ha aribia hayadaruni ti ala hayagobi ndo timbuniore haya. Ti ani howa mbirago ibugua uyurahayagi handa uyu howa heagola mendego ibugua unurahayagi handa unu howa hea. Tebonego ibugua amu ni ibiragoha handa amu howa halu manego ibugua ni paliragoha handa dai buwa heane handaru. \v 9 Ne maria hayadaruni mbiranaga parane mbira anda howa ibugua hongo taraore halu wali agali unugohayagi hearubi amu ni tagira ibiragohayagi hearubi bibahende bope hai halu dindi Ngode Datagaliwabehanda ibunaga wali agaliru minigo biagobi bope haya. \v 10 Ani bialu ne biagome hongo timbuniore howa dahuliya andagaha ami dewa yakundi tini heneyago uruni ti baba wai bibehe hayagola wai bialu hemiria ne biago ibugua yakundi biaru maru dindini bope howa hengedo mbaralo wahaya.\x + \xo 8.10 \xt Mo 12.4\x* \v 11 Ani buwa dahuliya andaganaga ami hearunaga kini heagobi bope hole wai bialu haya. Ani bialu howa kini ogoni ibuhondo horo bibahendeni mbirale mbira bo lomabu delagane wiago ne biagome mo wahaya. Ani buwa ibugua wali agalirume Ngode Datagaliwabe mitangi bialu lotu lole mo ngoai haga anda heagobi mo mebia haya. \v 12 Wali agalime mana ko wiaru biyagome ne biago ibu hongo hayagola dahuliya andaganaga ami hearu bope halu horo bibahendengi mbirale bo lomabu delaga mana henene wiaru mo mebia hai haya. Ngode Datagaliwabenaga bi bibahende heneneore lowini ngaru wali agalime talialu nabilo lowa ne ogoni ibugua bi ogoni mo nagalone halu wali agalime hale howa talialu bulilono mo wahaya. Ani bialu howa ibunime buabiya alego bibahende biai halu haya. \p \v 13 Anigo i̱na dahuliyali mbirame bi lalu heagola mendeali heagome hale halu ogodagua layuane hale haru. Áyu mbirale koorene kome mo mebia ho ngaruni angi howa ereba holobadabe. Agongi howa wali agalime Ngode Datagaliwabehondo bo lomabu mulene dai bulubadabe. Mana ko mbirale bibahende mo mebia haga ngarubi biba halu ne ogoni ibugua ibunaga anda mo mebia haga bialu nabilobi dahuliya andaga ami karu dindini bope halu geme hengedowa nahelobi ibunaga hongo angi ibira holobadabe, layuane hale haru. \p \v 14 Ani hale hayagola dahuliyali bi lalu hayadago ibugua i̱hondo lalu, Ogonidagua ngane dege horo daosini kirani handari tebira (2,300) polebira, laya. Horo uruniha howa abale biagadagua tigua egereba alendobi bo lomabu mialu haga winidagua nabulebira. Horo uruni piai kagola nde tigua Ngode Datagaliwabenaga anda mo tiga bialu mbirale bo lomabu muleneru lone mialu holebira, laya.\f + \fr 8.14 \ft Hiburu bi lalu (2,300) ngago. Ai horo mbira mbiranaga manda bialu leneyagua o karulape lo nga. Ai horo mbiranaga lomaru halu kira migi biaga winigo manda bialu layagua nde horo ibuni (1,150) hangu holebira.\f* \p \v 15 Daniele i̱na emaga handarugo ogonaga irane dege agiledabe lowa mitangitangi bialu hewaria dege abaleore mbirali agali handalehe ona i̱ hewagoria kaware íbu heane handaru. \s1 Dahuliyali Gaberelohanda Daniele ibu emaga handayagonaga irane latagi henego ogo \p \v 16 Handalu hewaria i̱na Iba Ulai pedagoria howa bi mbirame ola ede halu lalu, Dahuliyali Gaberelo-o í̠na Daniele ibugua emaga handayagonaga irane ogo ale lalu lamia, laya.\x + \xo 8.16 \xt Lg 1.19, 1.26\x* \v 17 Ani layagola Gaberelo ibu ibalu i̱ hewagoria kaware íbu hayagola i̱na gi timbuni howa dindini pilo ibira haru. Ani birugola Gaberelo ibugua i̱hondo lalu, Í̠ dindiali dege kegonigo mbirale emaga handarigoninaga irane manda bulene ngalo manda bido. Ogoni mani horo hamarohayagi bulebirarunaga manane handarigoni, laya. \v 18 Ibugua bi lalu heaore dege i̱ de mborere bialu dindini pilope ho wiaabo haruya. Ani pilo wiwaria ibugua i̱ lone mo heya hayagola heyu haru. \v 19 Ani heyu hewagola ibugua lalu, I̱na Ngode Datagaliwabe ibunaga keba tandagala holene ngago biba holene horo tagira ibiragola bulebirago í̠ walia haro. \p \v 20 Nogo sibi haguaneni ne kirahe handaridagoni Midia dindi Pesia dindila handari. \v 21 Ai nogo meme handarigoni Girigi dindi ogoni howa ne mbiraore de labo hengeneha hanunini heane handaridagoni Girigi wali agali tinaga kini mbira holebirago manane handari. \v 22 Í̠na mani ne timbuni mbiraore biago gaibu wahalu maria andaho aribia hayane handaridagonaga irane Girigi dindi mahalu tu wigi bialu dindi hobane maria wulebirago handarida. Anigo dindi maria uruni abale dindi mbiraore hangu howa hongo ho hayagobi ndo holebira, laya. \p \v 23 Dindi uruni mo ko howa hamaro bulene kaware ngagolabi wali agalirume ko ngaru hangu mo tene halu kagolabi agali kuyama ko mbira kini holebira. Ibu koore howa mine halu wali agali bo wahagabi mo hondo hagabi holebira. \v 24 Ibu hongoore timbunihe howa ibugua mbirale ngaru mo ko halu holebirago uruni ibuninaga hongome ndo bialu holebira. Ibugua mbirale bule hame ledago biaiore habehe howa agali hongohe karubi Ngode Datagaliwabenaga wali agali karubi mo koore hai holebira. \v 25 Ibu wali agalihondo ke̱ haga howa mo hondo hagane mana timbuni ibuha ngagome ibuni timbuni bolanguahe holebira. Ibuninaga minime ibu timbuniore kogonida mandabu holebira. Ani howa wali agali ti bayale kamalo mandabu karia ibugua ti dewaore bo haealo wahai holebira. Ani howa ibugua mine halu kini karu bibahendenaga kini timbuni bolangua hene mbira kagola wai bule bialu karia ibuni agalinaga hongome ndo bo waholebira. \v 26 Ai bo lomabu mulene egereba alendola handarigonaga irane langirugoni. Mbirale handaridaruni bibahende tagira piai holebira. Anigo uruni abale áyu ogoni tagira íbu nabulebirago wali agali maru karu nalami í̠ni miniha yu habe, lalu langiya. \p \v 27 Bi ogoni hale howa i̱na bu miniha gendaho howa horo marungi warago bo wiru. Warago dabi haya handala Kini Belesasa ibugua biabe mo ngiyago bule dai biru. Ani howa emaga handarugonaga irane handa walia nahabehe howa mini burugulo haru. \c 9 \s1 Danielehanda Ngode Datagaliwabehondo Isaraele wali agalinaga bi la henego ogo \p \v 1 Dariusi Segesisi igini Midia dindiali henego ibu Babilono dindiha kini hene. \v 2 Ai Dariusi ibu mali mbira kini hene lowa Daniele i̱na Ngode Datagaliwabenaga \w mbuga\w* wiago dagalaru. Ani daga lalu hewaria mali pira kariani (70) Yarusaleme bo gialobaga bu wulebira lalu Ngode Datagaliwabehanda ibunaga bi mana \w latagi\w* haga agali Yaremaiaha howa mbiwia hene wiago dagalowa mitangi bialu haru.\x + \xo 9.2 \xt Yar 25.11, 29.10\x* \v 3 Ani dagalowa i̱na miniha dara timbuniore howa \w tomo\w* nane wahalu aga daraho howa biaga ale bialu be dugu hiru biruwa Anduane Homogo Ngode Datagaliwabehondo bi lalu haru. \v 4 Anidagua bu biruwa Anduane Homogo i̱naga Ngode Datagaliwabehondo bi hongo howa lalu Isaraele wali agalirume mana ko biniru lapani haru. \p I̱na bi uruni ogodagua lalu, Anduane Homogo Ngode Datagaliwabe í̠ daligaore kegonaga mini yaraga haramagoni. Bibahendengi í̠naga habo nalolene bi ina baba lo wirigoria í̠na talialu haabo howa wali agali í̠ni gubalini howa í̠naga bi hale halu karuhondo gubalini haga kegoni. \p \v 5 Ainde ina wali agali koore kamagoni. Iname mana ko bialu liahe dewa birimagoni. Iname í̠na mana bayale tigabi bilimu lalu langiriruni mo wahowa nabi harimada. \v 6 Agali í̠naga biabe bia halu bi mana latagi haga hearunaga bi iname mo wahalu harimagoni. Tigua kini hearubi agali haguane hearubi inanaga mamali hearubi inanaga wali agali bibahende hearubi uruni bibahendehondo bi í̠na langiriruni hale howa bia nabi mo waharimagoni. \v 7 Anduane Homogo í̠ mana tigabi ngaru hangu biaga í̠niore kegola inane Isaraele wali agalime mana ko ngaru birimagome inaneha taga holene mo yu anda ibirimagoni. Ina Yudiaha harimayaguabi Yarusalemeni heneyaguabi iname ko bialu hemaria dindi tara maruha hole pelarigoha howabi iname í̠naga bi mo habo lalu harimagonaga taga holene timbuniore inaha wiaabo kagoni. \p \v 8 Anduane Homogo inanaga kinirumebi agali haguane hearumebi ina mamali henerumebi bibahendeore mana ko wiaru bialu í̠hondo kagua dewa bini. \v 9 Iname í̠naga bi mo wahalu mana ko biagada lowa ina yu wanahe bibahende í̠na dara hai haga kegoni. \v 10 Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabe-o í̠na agali í̠naga biabe bia halu mana lowinigo latagi hearuha howa onahondo bi langiriruni iname hale nahe mo waharimagoni. \v 11 Ina Isaraele wali agali bibahende kamarume í̠naga bi lariruni pugualu mo wahai harimagoni. Anigo í̠naga biabe bia haga Mosesehondo bi mana lamiriruni inahondo langinigo bi urunime lalu, Í̠naga mana lowini ngego iname talialu nabirimiyagua ina mo ko halu bolebero lariyagoni. Ai iname í̠hondo ko birimagonaga ina pani ngule laridagua ngiridagoni.\x + \xo 9.11 \xt LBM 26.14-39, Man 28.15-68\x* \v 12 Ai í̠na inahondobi inanaga agali haguaneruhondobi bule lariyadagua birida. Yarusalemebi nde mo ko halu bo gialobaga biriyagoni. Í̠na Yarusaleme mo ko halu bo gialobaga biridagua dindi mende mbira ani bini nawi. \v 13 Mosese heneyangi bi mana lo wiyagoha howa genda bibahende ibulebira lariruni inaha ibai haya. Áyubi nde iname mana ko uruni wa nahe bialu haabo howa í̠naga mana henene ngaru baya hangu talialu bia nabi kamagoni. \v 14 Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabe-o iname mana ko birimagonaga pani ngule harigoni. Í̠ mana tigabi dege biaga kegome áyubi nde ina pani ngialu kegoni. Ani bialu kegola iname í̠naga bi mana hale naholeore harimagoni ndobe. \p \v 15 Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabe-o í̠ninaga hongo walia halu abale inanaga mamaliru Iyibi dindiha garabaya biabe bialu hearia golope halu haru tagira ibiriyago. Áyubi nde í̠ ogonidagua biaga ke lowa wali agali dindi maruha karume í̠na biabe hongohe biriruni manda biaiho howa í̠naga mini yaraga halu kagoni. Ai heneneore iname mana ko tiga nabi wiaru dewa bialu harima. \v 16 Inamebi inanaga mamalirumebi mana ko wiaru bialu heago hondowa í̠na pani inane mo ko halu inanaga tano Yarusalemebi bo gialahole birigoni. Ani birigo wali agali dindi maruha karumebi wali agali tano ogoniha kaware karumebi Yarusalemebi í̠ninaga wali agali kamarubi mege taraore bialu kagoni. Anigo áyu í̠naga tano Yarusaleme ogoni í̠naga hari loma bia hene o biagoria ngago hondowa keba haabo nahabe. Bamba ina biamogo bule howa biabe dewaore biriyago áyubi nde anidagua dege lone bibelo hame ledama. \v 17 Ngode Datagaliwabe-o i̱na bia lalu hale halu kogo biaore bibe. Wali agali dindi bibahendeha karume í̠ni mini lene harigo mandabu dai bilo í̠naga anda loma bini tigua ala bo gialo wahayago lone biadaiore bibelo hameledo. \v 18 Ngode Datagaliwabe-o iname dugu bialu kamaru handalu bi lalu kamaru hale ha. Genda timbuniore inahabi í̠naga tano biagohabi ngaruni handabe. Ina wali agali tigabi bayale howa ndo í̠ Ngode Datagaliwabe dara howa biamogo biagaore kegodane bia lalu hale haramagoni. \v 19 Anduane Homogo-o inanaga bi laramago hale halu ina biamogo bia. Anduane Homogo-o ko bibahende birimagoni domo wahai habe. Yarusaleme tano biagobi wali agali ogoniha karubi í̠nagaore kagoni. Anigo hondo ha nabi í̠ninaga mini timbuni yaraga hene kego manda bialu abaleore biamogo bibe, lalu Danielehanda Ngode Datagaliwabehondo bi ogoni lene. \s1 Dahuliyali Gaberelohanda Yaremaiahanda mbiwia henegonaga irane latagi henego ogo \p \v 20 Daniele i̱na Ngode Datagaliwabehondo bi lalu howa i̱nime ko birurubi i̱ninaga Isaraele wali agalirume ko biyarunagabi lahalu biru. Ani bialu Anduane Homogo i̱naga Ngode Datagaliwabehondo ibunaga anda hari ibunaga loma bia hene biagoria haga biago lone biadai bibe laru. \v 21 Ai Ngode Datagaliwabehondo bi lalu berewaria dahuliyali Gaberelo emaga ala pigane handarugo lone i̱ hewagoria daliape haya. Horo ogoni alendonaga lomabu mulenengi wini.\x + \xo 9.21 \xt Lg 1.19, 1.26\x* \v 22 Ibugua i̱naga mini mo wála holenaga bi ogodagua laya. Daniele-o í̠ agali mini gigabiwiore habelonaga í̠naga mini mo wála hole íbu kogoni. \v 23 Daniele-o Ngode Datagaliwabehanda í̠ gubaliniore ho howa í̠naga bi lariruni hale halu ibugua bi mbira layago í̠hondo langule ibirugoni. Ai í̠na emaga handariruninaga irane languliya baya hangu hale habe. \p \v 24 Gaberelohanda lalu, Ngode Datagaliwabehanda mali pira karia dege kahalu (490) pedagola í̠naga wali agalibi ibunaga Yarusaleme tanobi biamogo bialu mo heya holebero, laya. Ibugua wali agalirume ko biyaru domo wahai halu embeda haragola wali agali mana tigabi bayale ngaru hangu bialu holebira. Ani bialu kagola ibunaga anda loma bia hene lone helolebira. Emaga handayagobi agali Ngode Datagaliwabenaga bi mana latagi haga biagoha howa mbiwia ho winigo latagi hayagobi henene lola helonaga ani bulebira. \v 25 Ai í̠na hale halu manda bulene ngago Yarusaleme tano lone bule lowa mali karia dege kahalu (49) ala bolangua pedagola agali timbuni haru haga haguane helo dabo helene Ngode Datagaliwabehanda ibilole lene biago ibulebira. Ani bidagola tigua Yarusaleme tanoha hariga bayaleru mo pehalu ege pabe timbunirume bu mabu bupe holebira. Anigo Yarusaleme tano mali pira waragariani kira dege kahalu (434) holebirago ai mali uruniha genda tandagala hangu handaho wiaabo holebira. \v 26 Mali pira waragariani kira dege kahaludago (434) piai kagola Ngode Datagaliwabehanda agali dabalu ibilene ogoni agali maru karume irane nawini howa ibu bo waharagola ibunaga lenego mbirale mbira nawulebira. Agali kini hongohe mbiranaga ami agalirume ibuwa Yarusalemebi Ngode Datagaliwabenaga andabi bibahende bo gialo wahai holebira. Wai timbuni ogoni bialu mbirale uruniha ngaruni iba lime mbirale ngaru hilo yalu poralidagua bialu polebira. Wai timbuni ogoni bialu kane dege Ngode Datagaliwabehanda aniore bulebira lalu bi layadaguaore henene ngola halu horo hamaro bulene tagira ibulebira. \v 27 Ai kini ogoni ibugua wali agali karume ibunaga bi lo ngaru talilonaga habo nalolene bi pongo bu wialu hongohe lo wigi bulebira. Ibugua habo nalolene bi hongohe ogoni lo ngelowa kane dege mali karia dege polebira. Mali tebirani ege waragaria pedagola wali agalirume tinaga loma tara tara Ngode Datagaliwabehondo miaga winiru namilo kini biagome mo waholebira. Ani buwa ibugua Ngode Datagaliwabenaga anda daliga lumbuniore ngagoria mbirale koore Hiriribi Hondolene Gibiore mbira mo ngelolebira. Ani ngelowa agali ko mbirale mo ko haga biago ogoniha bedane dege Ngode Datagaliwabehanda ibu mo ko holene horo pongobu wiyago tagira ibalu ibunibi mo ko holebira, lalu dahuliyali Gaberelohanda Danielehondo lamini.\x + \xo 9.27 \xt Dan 11.31, 12.11, Md 24.15, Mg 13.14\x* \c 10 \s1 Daniele ibu Iba Taigirisi angeni howa emaga hendenego ogo \p \v 1 Sairusi ibu Pesia dindiha kini heane mali tebone hayagola Ngode Datagaliwabehanda Danielehondo bi mbira lamini. Daniele ibu mini mende Beledesasa wini. Bi lamiyagoni heneneore lamialu bi taibioreyagola Daniele ibu bayuwa manda bilo ibugua irane de gandebaha howa mo walia hene. Mo walia hayadagoni mo ko holene timbuni gibiore mani ibulebiragonaga mo walia hene. \p \v 2 Mali ogoningi dege i̱ Daniele i̱naga bu miniha genda timbuniore ho howa sarere tebirani dugu dege bialu haabo haru. \v 3 Sarere tebira o genda yu harudagoniha i̱ tomo bayalebi nogo egarubi \w waini\w* ibabi mbira nane dege howa i̱naga mandabi gumu nabi haru. \p \v 4 Ani howa i̱na mali ogoningi ege mbiranaga horo pira kirani maria (24) hayangi iba timbuni Taigirisi mbira peagoria angeni pu haru. \v 5 Ani pu howa handadaga halu handalu hewaria agali mbira aga labolabo pele baya mbira karuleni nogo dongone mandibu ngolo baya tara mbirame wabini mo karulowa heago handaru.\x + \xo 10.5 \xt Mo 1.13-15, 2.18, 19.12\x* \v 6 Agali ogoni ibunaga tingini ege to̱le̱ baya wá tara holenehe wiagagobi hearia handaru. Ibunaga wanakui wá taraore hari daba waga laralidagua waga laga biya. Ibunaga de ira hungu ale hearia handaru. Ibunaga gi geru ngiringarale ege to̱le̱ boronosime wabinini mbiraleme ha̱i̱ hene ngaligobi hearia handaru. Ani howa ibunaga bigo timbuniore wali agali dewalime laradagua biayuane hale haru. \p \v 7 Mbirale de gandeba ogoni i̱ni hanguore howa handaru. Agali i̱ heba mandagi harimadaru ti mbirale ogoni de handa nabi howa dege ti gi halu ibida pialu ha do hai haya. \v 8 Ani piai heagola i̱ni hangu howa mbirale taraore mbira ogoni de gandebaha handaru. O handarudagoni hondowa i̱naga hongo holene pirilape halu i̱naga dengui mo tara haya. Mo taraore ho hewaria mendealime i̱ de hondowa i̱oreda manda bibe nahe haru. \v 9 Ani howa i̱na agali biagonaga bi hale halu hewaria i̱ aube tobane buwa dindini pilape howa dengui bulu paluwa agali homo tongolo mini wiradagua biru. \v 10 Ani wiwaria mbiralinaga gime i̱ mo heya hayuane handaru. Ani mo heya hayagola i̱naga gi ge lagolirume heyu biraru. Ani bira biruwa gi haabo howa i̱naga tingini duru lalu haabo haruya. \p \v 11 Ani biyagola dahuliyali mini Gaberelo ibugua i̱hondo langialu lalu, Daniele-o Ngode Datagaliwabehanda í̠ore gubalini timbuni ho ka. Ani kago ai abale heyalu i̱na bi languleberogo bayuwa hale habe. Ngode Datagaliwabe ibunime i̱ í̠ heria pu laya handala ibiru, laya. Ibugua bi ogoni layagola i̱na heyu hewaore i̱naga tingini duru dege laabo haruya. \p \v 12 Ani duru lalu hewagola ibugua laabo halu lalu, Daniele-o í̠ gi nahabe. Í̠na mbirale Ngode Datagaliwabehanda biagaru hondo manda buleore lowa í̠ni mo dindiha ho haringi Ngode Datagaliwabe ibugua í̠naga bi hale hayago o larigonaga i̱ í̠ keria íbu kogoni.\x + \xo 10.12 \xt Dan 9.3-4, 9.22-23, Ab 10.4\x* \v 13 I̱na abale ibulene winigo ai Pesia dindinaga dama hondo haga heagome i̱ ibulilono horo pira kirani mbira (21) hapai howa haabo hayagola i̱ naibabehe haru. Pesianaga dama haguane biago baba i̱ hangu hewagola i̱ biamogo bulene mendeali naheyane hondowa dahuliyalinaga haguane mbira mini Maigelo ibugua i̱ hewaria ibalu biamogo biyagola ibiru.\x + \xo 10.13 \xt Dan 10.20-21, 12.1, Yu 9, Mo 12.7\x* \v 14 Horo hamaro bulene kaware haragola í̠naga wali agaliruhondo ogoale bulebira lalu i̱na langule ibiru. Mbirale mani bulebirarunaga ogoale bulubada lalu handa hondowa manda bu harigonigo ai marubi mo walia ha dege buliya, laya. \p \v 15 Ibugua anidagua layagola i̱na handa dindi halu i̱naga bi lolene ereba haya. \v 16 Ani biyagola ai dahuliyali agali handalehe biagome ibunaga gime i̱naga ne hambuni ela hayagola i̱ lone bi labehe haru. Anidagua biyagola i̱na ibuhondo lalu, Agali haguane-o i̱na mbirale de gandebaha mo walia hayago handarugome i̱ gi timbuni howa mogo larogome i̱naga hongo pirilape halu duru lalu kogoni. \v 17 Ani biyagome i̱naga hongo ereba hai halu biabe bia haga agalime ibunaga agali haguane kagonaga deni heyu howa bi labe nahe giho hagagobi kogoni. Anigo i̱na í̠hondo bi agua loabe. I̱naga buhe̱ lolenebi taiore bira, lalu lamiru. \p \v 18 Ani lewaore agali handalehe biago ibunaga gime i̱ yania hayagola i̱naga hongo lone hadai biya. \v 19 Ani biyagola ibugua i̱hondo langialu lalu, Ngode Datagaliwabehanda í̠ gubaliniore ho kago í̠na mbirale uruni hondowa gi nahe hongo ho holene nga, laya.\x + \xo 10.19 \xt Hgn 6.23\x* \p Ibugua ani layagola i̱ lone hongo timbuniho howa i̱na ibuhondo lalu, Agali haguane-o í̠na i̱ mo hongo harigonigo ai i̱hondo bi langule wiridaru langi, laru. \p \v 20-21 Anidagua larugola ibugua lalu, I̱ áyu í̠ keria ibirudagoni irane manda bidebe nabi. I̱na ibirudagoni Henene Lolene Mbuga ngagoha bi gilibu ngarunaga ogoale lalu lo wála holenaga ibiru. Anidagua binigo ai i̱ dindi ogoria lu habe nahe kogoni. I̱ abale dai bialu dama haguane Pesia dindiha handayaho haga kago baba wai bule dai bulebero. Wai ogoni biai kabagola Girigi dindinaga dama haguane kagobi ibulebira. Ibiragola i̱ biamogo bulene mbirali nahe tí Isaraele wali agalinaga mamage haga dahuliyali mini Maigelo kago ibugua dege i̱ biamogo biaga ka.\x + \xo 10.20-21 \xt Mo 12.7\x* \c 11 \p \v 1 Anidagua biyadagonigo Midia dindinaga Kini Dariusi ibu Babilononaga kini heangi i̱na nde dahuliyali Maigelo biago biamogo bialu mo hongo harugoni, lalu dahuliyali Gaberelo ibugua laya. \s1 Iyibialinaga kini Sirialinaga kinila wai binigo ogo \p \v 2 Ani lowa dahuliyali Gaberelo biagome laabo halu lalu, Daniele-o mbirale ogoale bulebira lalu langerogoni damene heneneore tagira ibai holebira. Mani Pesia dindini kini tebirame ha aribia haga bialu haru haga bulebira. Ani bialu maniore kini mane ha aribia howa haru holebirago ibugua kini ala henerume muni dabudaburu dewawi henedagua ndo ibu ti bolangua howa homogo timbuniore holebira. Ani ho kagola ibunaga muni dabudabu ngaru dewa haragome ibu mo hongoheore haragola Girigiali bibahendeme ibu handabe manga holebira. Ani biragola ibugua ti baba wai mo bua helolebira. \p \v 3 Mani kini hongohe mbira ha aribia harago ibugua dindi timbuni ngaru handayaho halu wali agali dewaore haru holebira. Ani haru howa ibunime bua birago ale bialu haabo holebira. \v 4 Ani howa ibunaga hongo timbuniore kagola dindi ibugua handayaho hayaruni ma halu tu wigi bialu ibu iginirume ndo agali marume handayaho aribia holebira. Ani kagola agali kini tara uruninaga hongo ibuninaga hongo hayagobi ndome haru holebira. \p \v 5 Ogonidagua birangi dindi abene unurahayagi Iyibinaga kini kago ibu hongoheore holebira. Anigo kini ogoninaga ami haru haga agali haguane mbira Iyibini haga kagome kini biagonaga hongo bolanguaore howa ibuninaga dindi timbuniore haru haga holebira. \v 6 Mali maru howa Iyibinaga kini kago wane dindi uyurayagi mini Sirianaga kini kagome dabu bulebira. Libugua dindi kirabali mo mbiraore holenaga ani bulebira. Anidagua biragola wali ogoni ibunaga hongo lu haho wiaabo naholebira. Mani howa ibu agalininaga hongobi ibira dege holebira. Tigua wali ogonibi wali agali biabe biahaga maru ibu heba penedarubi ibu ababi agalinibi iginibi bibahende homelo bo wahai holebira. \v 7 Emene howa wali ogoninaga damene dege mbirame kini ha aribia howa Iyibi dindi haru holebira. Ani ho aribia howa agali kini ogoni ibugua Siria dindiha pialu tanonaga wai pabe hongohe karu bo podaga bima anda pialu wai bialu bo poda hana holebira. \v 8 Ani buwa ibugua mbirale dama mitangi bialu gime wabini ngarubi dama uruninaga dabudabu bayale tara tara ngolo silibarume wabini lomabu ngarubi bibahende Iyibi dindiha mo yu dai bulebira. Anidagua bidagola mali maruni wai nabi howa \v 9 mani Sirianaga kini kagome Iyibi dindi wai bule ibulebira. Wai bialu wayali habe naheyane ibuni dalu dai bulebira. \p \v 10 Sirianaga kini igini bu karume ami agali dewaore wai bu polenaga mo manda mandabu holebira. Ani howa kini igini mbirago ibugua ami agaliru haru halu wai bule abaleore tagira polebira. Ani bialu dindi dewani pialu wai buwa bo poda hana haga bima iba li timbuni piagadagua polebira. Ani pialu tigua Iyibinaga kinime handayaho haga tanonaga ege pabe hongohe bu mabu bini karu bo podama polebira. \v 11 Ani biragola Iyibinaga kini ibugua nde keba timbuniore howa Siria dindinaga kini kago baba wai bulebira. Wai bialu tigua bo poda hana howa Siria ami agali dewaore biaru minalu garabaya hai helolebira. \v 12 Ani buwa ibugua ogoni biyadagonaga turu timbuni howa ami agali daosini dewaore bo wahai hayagoyu mani ibuni hongo nahe howa wayali haabo naholebira. \p \v 13 Ani biragola Sirianaga kini ibugua ami agali abale wai bule haru halu piyaru bolangua howa mani agali dewaore mo mogo bu holebira. Mani wai lone bu polene wirangi ibugua ibunaga ami agali hongohe uruni haru halu Iyibinaga kini kago baba wai bule polebira. Tigua ani pialu wai biagane danda timu yandareru yalu tomo nolene dewaore bu hanalu polebira. \v 14 Ani birangi agali tara tara bu karume Iyibinaga kini kago baba waitigi hai holebira. Ani biragola ai Daniele-o í̠ damene maru ami agali bu karu tigua de gandeba ale handayagonaga lola helo ti wai bule pialu karia Iyibinaga kini kagome ti bo podara handala dai bulebira. \v 15 Ani biragola Sirianaga kini kagome ibunaga ami agaliru haru halu Iyibi dindi tanonaga ege pabe hongohe bu mabubi kagoha hagira bialu wai buwa pabe bo podalu tano anda pialu karulo holebira. Ani biragola Iyibi ami agali hongohe pari wayaliore bu karume wai bule bialu karia bibe nahe halu tinaga hongo ibira holebira. \v 16 Ani buwa Sirianaga kini ibugua Iyibi dindini howa ibunime bua biradagua biai halu kagola agali mbirame agi berebe lolene mbira naholebira. Ibugua Ngode Datagaliwabehanda dindi Isaraele wali agaliruhondo mini ngagoriani howa dindi ogoni bibahende bo haealabaga bulenenaga hongo ibuni yu hai holebira. \p \v 17 Mani howa Sirianaga kini ibugua ibunaga ami agaliru bibahende haru halu Iyibi dindiha wai bu pole manda manda bu holebira. Ani manda bialu ibugua dindi Iyibi kinime haru ho kagoria bope halu karulolenaga ibu wane Iyibinaga kinime dabu bilo mulebira. Ani bialu kariabi ibugua manda bu hayago kobaragola ibuni mbirale mbira nayiore polebira. \v 18 Anidagua bialu ibugua dindi dewani hameigini tara tara iba solowara timbuni bedago angeangeha palima pedaru baba wai buwa ibu wayali holebira. Anidagua bialu ha holebirago mani howa dindi taranaga agali haguane mbirame Sirianaga kini biagola wai bialu Sirianaga mine holene ereba holebira. Ani biragola Sirianaga kinime ala mine howa biyagonaga ibuni tandaga nelo badai bulebira. \v 19 Ani bira handala Sirianaga kini ibuni daluha wai pabe hongohe kagoha dai buwa ha holebira. Mani howa kini ogoni ibira halu wali agalime ibu lone nahondolebira. \p \v 20 Mani Sirianaga kini mbira ha aribia haragome agali haguane mbira dabalu dindi bibahende ibunime hondo haga ngaruha wali agali hearu mo genda halu dagisi muni mima ibaga bia lalu lamulebira. Ani bulebirago irane ibuninaga mbirale mbirale ngaru mo timbuni helo dagisi muni mulene nga lolebira. Ani bialu kini ogoni ibuni lu nahe abale homolebira. Ibu wai bialu karia waime bene ndo homolebira. Anidagua dege mbiralime ibuhondo keba howa bene ndo homolebira, lalu bi ogoni dahuliyali biagome mbiwia halu Daniele lamini. \s1 Siria dindiha kini koorene ko henego ogo \p \v 21 Dahuliyali agali handalehe biagome i̱ Danielehondo bi laabo halu lalu, Mani Siria dindiha kini mbira ha aribia holebirago ogoni ibu agali koorene ko holebira. Agali ogoni ibu kini holene wini ndogo ibugua ke̱ howa bi ladeborebo bialubi wali agali mo guya howa bime dege lalubi ibuni pu daga halu Siria dindinaga kini holebira. \v 22 Ani howa dindi mendenaga ami agalirume ibu baba wai bule ibiyaguabi Ngode Datagaliwabenaga \w Loma\w* Binigo Mo Miaga Haguane Timbuni kagome kini biago ibuni hameledadagua nabilo hapai hayaguabi tanabi ibugua ti bope hai holebira. \v 23 Ibugua dindi emene koore haru haragoyu ibu dindi mendenaga kini karu baba habo nalolene bi lo wialu, Iya wai nabi mandagi habiya, lalu ke̱ howa mo hondo haga bulebira. Ani buwa ibu kini hongo timbuniheore holebira. \v 24 Ibugua dindi maru ti muni dabudaburubi dewawi homogo karu manda bialu ohalu ti baba wai bule polebira. Ani bialu ibunaga mamali henedaru tigua ala ogonidagua nabiaga henego ibugua bulebira. Ani buwa wai bialu wayali howa ibugua dabudabu ngaru mo yu dai bialu ibu talima piaga karuhondo talebu ta haga bulebira. Ani bialu ibugua tano mbira mbiranaga ege pabe hongohe bu mabubi karu bo podama pialu maru karulowa marubi karulole manda manda bialu kaore karulolene henge nawulebira. \p \v 25 Kini ogoni ibugua Iyibinaga kini kagohondo gi naholebira. Gi nahe howa ibugua Iyibi baba wai bule ami agali dewaore mo mogo bu holebira. Ani biragola Iyibinaga kini kago ibuguabi nde Sirianaga kini baba wai bule ibunaga ami agali dewa hongoheore haru howa wai bule manda mandabu holebira. Anigo agali marume Iyibinaga kini kagohondo ke̱ halu mo hondo hami̱ya lalu bi lo mbira howa kagola Iyibinaga kini ibugua Siriali baba wai birangi Sirialime ibu bope holebira. \v 26 Ibunaga ami agali haguane bu karume ibuni mo ko haragola Sirianaga kini kagomebi Iyibinaga ami bu karu dewaore bo wahai holebira. \v 27 Ani buwa mani kini ogonilabome tomo mandagi nalu birulebira. Ani bira birulebiragoyu libunaga bu miniha ko mitangi bu biruwa bi damene ngago ke̱ howa lo payapaya bialu libuni mo hondo haga haga bialu birulebira. Libugua ogoale bibiya lalu lo werabigo bame la hole bialu galone nabulene wulebira. Ani bulebirago irane Ngode Datagaliwabehanda mbirale bulene lo winigonaga horo ngago wene dege tagira naibidangi lo wulebira. \v 28 Ani bialu Sirianaga kini ibugua wai bialu dabudabu mo wiyaruni ibuni dalu mo yalu dai bulebira. Ani dai bialu ibugua Ngode Datagaliwabenaga wali agalime Ngode Datagaliwabe mana lowinigo ngaru mo ko halu bo gialabaga bu wahai holeore lo manda bialu hongo tara ho holebira. Ani manda buwa ibugua mbirale ibunime bulene hamelo kago damene bibahendeore biai halu ibuni dalu dai bulebira. \p \v 29 Ngode Datagaliwabehanda horo mbira pongo bo winigo tagira ibirangi Sirianaga kini ibugua Iyibi dindiha dai bialu Iyibialiru baba wai buwa abale wayali hayadagua lone wayali naholebira. \v 30 Ani biragola dindi amu ni paliragohayagi howa Lomoalirume iba sibini ibalu Iyibialiru baba wai bialu kagola Sirianaga kini biago gi timbuni holebira. Gi bira handala wahalu dai bialu howa keba timbuniore hama dai bulebira. Ani dai bialu howa ibugua Ngode Datagaliwabenaga wali agali bu karume Ngode Datagaliwabe mana lowinigo ngaru mo ko haga bulebira. Ibugua wali agali maru Ngode Datagaliwabe mana erembira mialu tagira pene karume bi lararu hale halu anidagua bulebira. \v 31 Ibunaga ami agali marume Ngode Datagaliwabenaga anda kago mebia halu ibuninaga deni mo ko holebira. Ani buwa tigua Isaraele wali agalirume Ngode Datagaliwabehondo mbirale lomabu namilo hangai howa Hiriribi Gibiore Hondolene ngago Ngode Datagaliwabenaga andaha mo yu íbu ngelolebira.\x + \xo 11.31 \xt Dan 12.11, Md 24.15, Mg 13.14\x* \v 32 Ani ngelowa kini ibugua wali agali Ngode Datagaliwabe erembira mialu pubagi hene karu ibu talima ibilonaga lahondo howa la deborebo bialu holebira. Anigo wali agali maru Ngode Datagaliwabenaga bi hale howa ibu andaneha haabo haga karu tigua ema nabi hibu lalu hongo ho howa kini ogoninaga bi mo wahaga bulebira.\x + \xo 11.32 \xt Dan 11.21, 11.34, Mai 5.7-9, Seg 10.3-6\x* \v 33 Ani bialu kagola Isaraele agali haguane mini gigabiwi karume wali agali maru mo mini wia halu biamogo bialu holebira. Anigo agali haguane uruni aria maru ayu tibume dibalu maru irani bo delaga biragola homaga bulebira. Agali haguane uruni aria maru karunaga andagaha mbirale ngaru mo page bialu garabaya helaga bulebira. Anigo tigua ogonidagua bialu lu haabo naholebira. \v 34 Waitigime agali haguane uruni bo wahaga bialu kaore dege agali marume agali haguane uruni biamogo bialu holebira. Anigo agali biamogo birarume mo hondo howa tini hangu mitangi bialu tininaga mini yaraga helonaga hame lowa bulebira. \v 35 Ani biragola waitigirume agali haguane maru bo wahaga biragome maru karu tibi nde Ngode Datagaliwabenaga deni ko mbira para nahe bayaleore bialu helonaga mo hongo holebira. Mana ogonidagua biaabo halu kagola Ngode Datagaliwabehanda horo mbira pongo bo wini ngago tagira ibiragola biamaro bulene wulebira. \p \v 36 Sirianaga kini ogoni ibugua mbirale bibahende ibunime hame ledadagua dege bialu haabo holebira. Ani bialu mine howa ibuninaga mini yaraga halu lalu, I̱ mbirale damaru mitangi bialu bi pupu wule gime wabini ngaru bibahende bolangua howa i̱ni daligaore kogoni, lolebira. Ani lowa ibugua bi tara tara lalu Ngode Datagaliwabe Daligaorene Daliga kagonaga mini mo ko halu mo nagaloneore helalu holebira. Anidagua bialu kane dege Ngode Datagaliwabehanda ibu pani mulene horo winigo tagira ibiragola pani karulape mulebira. Ngode Datagaliwabehanda buleore lalu lowinigo horo ogoningi biaiore holebira.\x + \xo 11.36 \xt 2 Te 2.3-4, Mo 13.5-6\x* \v 37 Kini ogoni ibugua ibu mamalirunaga dama mitangi bialu bi pupu wulenaga gime wabini ngago handabe manga hai halu dama mende walime gubalini haga ngagobi wahai holebira. Ibuni hangu daligaore dama karu bolangua hai howa duniniore kogoni lo mitangi bialu holebira. \v 38 Ani bialu howa mbirale dama lalu gime wabini mbiraore ngago ogonime tano ege pabe hongohe bu mabubi kago handayaho haga nga laganego ogonihondo dege ibugua bi pupu wialu holebira. Ani bialu howa ibugua muni ngolo silibaru dewaore dama ogonihondo lomabu mialu ege to̱le̱ tara tarabi dabudabu tara tara ngarubi lomabu migi bulebira. Ibu mamali bamba henerume dama ogonihondo bi pupu nawiaga hene. \v 39 Ibugua wai puwa tanorunaga ege pabe hongohe bu mabubi kago handayaho helo dindi tara bu karunaga damahondo bi pupu wialu biamogo bia lalu holebira. Ani bialu ibugua agali maru ibuni kini helo hamelo karunaga mini yaraga halu holebira. Ani buwa ibugua agali uruni ti agali haguaneru helo dabo helaga bialu ibunaga dindi maru ngaru ti tu wa migi bulebira. \p \v 40 Sirianaga kini ogoni hamaro bulene horo hapara haragola Iyibinaga kini kagome ibu baba wai bule ibulebira. Ani ibiragola Sirianaga kini biagome nde wai polenaga garo ale karisirubi nogo hosirubi iba sibi wai bu piaga ngarubi bibahende mo manda manda bialu wai hongo howa biadai bule abale polebira. Ibugua wai hongo howa bu pialu iba li timbuni pialu mbirale ngaru hilo yai halu piagadagua dindi dewaoreha hameigini tara tara karu bibahende bo hilo wahai holebira. \v 41 Ani bialu ibugua Ngode Datagaliwabehanda ibunaga Isaraele wali agaliruhondo dindi bayale mini biagoha anda ibalu wali agali dewaore daga labe nahe bo wahai holebira. Anigo ami uruni tigua Idomo dindibi Moaba dindibi wahalu Amonoali yu wahene karu tibi yo pialu polebira. \v 42 Kini ogoni ibugua dindi dewaoreha hameigini tara tara padaru baba wai bialu bo poda hana hai halu Iyibi dindiore bayale ngelo yu wa naholebira. \v 43 Ibugua Iyibi dindiha muni ngolo silibarubi dabudabu tara tara muni dewame mibehe ngarubi mo yalu piai holebira. Ibugua Libia dindi Sudana dindibi ti bope hai halu karulolebira. \v 44 Ani bialu karia bi te maru mani ni tagira ibiragohayagi bialu karubi dindi abene uyurayagi bialu karubi uruni bibahende ogoale bialu ka lalu te lama ibirago hale halu ibu gi timbuniore ho holebira. Ani gi howa ibugua ibunaga bu miniha lembo timbuni halu wai hongoore howa bialu wali agali dewaore bo hilo wahai haga bialu holebira. \v 45 Ani bialu ibugua iba solowara Medidereniana bedagoha hari loma bia hene Ngode Datagaliwabenaga anda bu kagola hengene ngagoria kininaga balai anda timbuniru bu helaga bulebira. Ani bialu kagola ibu biamogo bia halu mo wulene mbira nahe howa homolebira, lalu dahuliyali agali handalehe biagome bi ogoni Danielehondo lamini. \c 12 \s1 Hamaro bulene horo ogo \p \v 1 Dahuliyali agali handalehe biago ibugua Daniele i̱hondo langialu lalu, Horo ogoningi dahuliyalirunaga haguane mini Maigelo tí Isaraele wali agaliru mamage haga biago ibulebira. Ani ibiragola genda timbuniore dewa tagira ibulebira. Genda o ibulubadaruni abale dindi bibahende ngaru wabiningi howa tagira naibini aleore ibulebira. Genda uruni tagira ibirangi wali agali í̠ aria bu karu tinaga mini Ngode Datagaliwabenaga mbugaha gilibu ngaru ti haru dai bulebira.\x + \xo 12.1 \xt Md 24.21, Mg 13.19, Mo 7.14, 12.7\x* \v 2 Ani bialu Ngode Datagaliwabe ibugua wali agali ala homayaru mo heya hai holebira. Ani birangi maru ti haabobo holene yu holebira. Maru ti nayi howa taga pani nalu haabo holebira.\x + \xo 12.2 \xt Ais 26.19, Md 25.46, Yo 5.29\x* \v 3 Horo ogoningi wali agali maru mini gigabiwi howa manda bayalebi karu tiha harini wá timbuni haraligobi ho holebira. Ani kagola marume wali agali mana tigabi ngaru bialu helo biawai haga karu tiha wá yakundinaga kagobi ho haabo holebira, lalu lene.\x + \xo 12.3 \xt Dan 11.33-35, Md 13.43, 1 Ko 15.41-42, Ya 5.20\x* \p \v 4 Ani lalu ibugua i̱hondo lone lalu, Daniele-o marume mbuga ogoniha bi gilibu wini ngaru daga nalelo mbuga ogoni paulowa wagaya aleme mo ndibu lowa ngelabe. Mbuga ogoni ibu horo hamaro bulene ibilo ngelo waho holene nga. Horo ogoni naibi howa wali agali dewalioreme bi ogoninaga irane manda bulenaga tai dege biaabo holebira, laya.\x + \xo 12.4 \xt Mo 22.10\x* \p \v 5 Ani layagola i̱na de handalu hewaria agali kirali iba peagoria angeni íbu hearia handaru. Mendego ibu iba ange i̱ hewagohayagi hea mendego ibu iba ange ederahayagi hea. \v 6 Mendego ibugua agali handalehe aga bayale karule iba manehayagi heagohondo hale halu lalu, Mbirale nahendene ale uruni bulebiraru angiore biai halu ereba holebirabe, laya. \p \v 7 Ani hale hayagola agali handalehe aga bayale karule biago ibunaga gi kirabali hariha dogoladaga howa bi lalu, Ngode Datagaliwabe Haluhe kagonaga minini howa heneneore laro. Mbirale uruni biaho ngane dege mali tebirani ege waragaria polebira. Ani biragola Ngode Datagaliwabenaga wali agali loma bia henerunaga hongo ereba hai ho kagola mbirale uruni biaiore holebira, lene.\x + \xo 12.7 \xt Mo 10.5, 12.14\x* \p \v 8 Ibugua bi uruni layagola i̱na hale harugoyu ai bi irane ago layabe tene manda nabi haru. Anigo i̱na ibuhondo lone hale halu lalu, Agali haguane-o mbirale uruni agua bialu ereba holebirabe, laru. \p \v 9 Ani larugola ibugua ladai bialu lalu, Daniele-o áyu í̠ pamia. Mbuga ogoniha bi gilibu ngaruni horo hamaro bulene horo ibirangi angalalu daga lolene wulebira. Áyu mbuga ogoni ibu payu ngelo waholene nga. \v 10 Genda áyu tagira ibiraruni mani wali agali dewa tigua mana bayale tigabi ngaru hangu bialu howa Ngode Datagaliwabenaga deni tiha ko mbira para nahe helonaga ibira. Wali agali manda bayalebi mini gigabiwi karu ti hangume mbirale uruninaga irane manda bu holebira. Anigo wali agali mine howa mana ko biaga karu tigua mbirale uruninaga irane manda nabi howa tigua mana ko dege bialu haabo holebira.\x + \xo 12.10 \xt Mo 22.11\x* \p \v 11 Horo bibahendengi Ngode Datagaliwabehondo lomabu mulene wiyarunaga mana waharangi Hiriribi Hondolene Gibiore mbira Ngode Datagaliwabenaga andaha íbu ngagola horo daosini mbirani handari kirani pira dira (1,290) ala pu bolangua holebira.\x + \xo 12.11 \xt Dan 9.27, 11.31, Md 24.15, Mg 13.14\x* \v 12 Ai wali agali maru mini bilinahe halu hongo ho haabo howa horo daosini mbira handari tebirani pira tebirani duria (1,335) bolangua halu pelo handayaho karu ti turuore ho holebira. \p \v 13 Ani bulebirago ai Daniele-o í̠ horo hamaro bulene biago ibilonaga mini bilinahe halu hongo ho haabo habe. Í̠ homa homoleberego mani horo hamaro bulene ogoni wirangi í̠ homaliha howa heyulebere. Heyalu Ngode Datagaliwabe ibugua mbirale damene í̠ ngule layaru ngiragola yu holebere, lalu agali handalehe biagome i̱ Danielehondo langiya, lene.