\id 2CH - Huli Bible [hui] -Papua New Guinea 2011 (web version -2013 bd) \h 2 BI TE \toc1 2 Bi Te \toc2 2 Bi Te \toc3 2 Bit \mt1 2 Bi Te \imt1 Mbuga ogoniha gilibu ngarunaga nemandi ogo \ip Bi Te mbuga mende ogoni Bi Te mbuga mbira biago aria dege nga. Anigo bi lo ngarunaga irane handa walia hole Bi Te mbuga mbira biagonaga bi nemandi gilibu ngagoha howa bi ledagome mo walia kago hondolene nga. \ip Kini henerunaga mbuga mbiragome Kini Solomono henedangi howa binirunaga te lama ibalu Isaraele wali agali talebuki howa dindibi tu wiaki halu hameigini paligi paligi binirunaga leda. Libu haru ani hebira wai tigime anda ibuwa dindi bo gialahole bialu mo wai labu hai henegonaga leda. Anigo mbuga ogonime Isaraeleali uyurayagi henedarume binidarunaga te dewa nale dindi unurayagi Yuda dindiha binidarunagabi Yarusaleme tanoha binidarunagabi bi te dewa gilibu nga. \iot Bu̱lu̱ baga buwa kuni gilibu ngago (1.1–9.31) \io1 Solomono ibu kini howa bialu henego \io2 1.1-17 \io1 Ibugua Anduane Homogonaga andaneha howa bialu henego \io2 2.1–7.10 \io1 Anduane Homogonaga anda binigo \io2 7.11–9.31 \io1 Solomono ibu kini haabo howa hamaro binigo \ior 10.1-19\ior* \io1 Isaraele hameigini talebu ki howa hangu hangu henego \ior 11.1–36.12\ior* \io1 Yuda dindi handame haga kinirunaga te gilibu ngago \ior 36.13-23\ior* \io1 Yarusaleme tano bo gialabaga bialu mo wai labu henego \c 1 \s1 Solomonohanda Anduane Homogohondo mini gigabi wulene ngibe lalu bi lenego ogo \r (1 Kini 3.1-15) \p \v 1 Anduane Homogo Kini Debidi igini Solomononaga Ngode Datagaliwabehanda Solomono biamogo timbuniore biyagola ibu kini hongoheore hene. \p \v 2 Kini Solomonohanda ami agali daosini mbira (1,000) haru haga hearubi handari mbira (100) haru haga hearubi ibunaga gabumane haru haga hearubi hameigini haru haga haguane hearubi Isaraele wali agali bibahendeore mo ngoai hene. \v 3 Mo ngoai heagola ibugua tihondo lalu, Anduane Homogo mitangi bialu inanaga lotu laga dindi dunini mbira Gibeono ngagoha mali̱ya, lene. Dindi ogoriani Anduane Homogo lola holenaga \w Balai\w* Anda ala Mosese ibugua dindi koha bu helene. \v 4 Ani helayagoyu Anduane Homogonaga Habo Nalolene Bi lo winigonaga Mbogoyi dindi ogoriani nawini. Ala Kini Debidihanda Mbogoyi biago Kiriada Yarimi tanoha howa yalu ibalu Yarusalemeni balai anda mendeha ngelene.\x + \xo 1.4 \xt 2 Sml 6.1-17, 1 Bit 13.5-14, 15.25–16.1\x* \v 5 Gibeono dindiha lomabu delaga dabu mbira Uri igini Besalele ibu Hua aguanene henego ibugua dabu ogoni boronosime wabinigo Anduane Homogonaga Balai Anda haneni bu helenegoria Solomono ibubi wali agali bibahendebi Anduane Homogo mitangi bialu lotu lalu hene.\x + \xo 1.5 \xt Har 38.1-7\x* \v 6 Ani bialu howa Solomono ibugua dabu boronosime wabini heagoha bulumaga sibirubi daosini mbira (1,000) loma bialu bo delai hene. \p \v 7 Ani bialu horo ogoningi mbiraga Solomono ibu palearia Anduane Homogohanda emagaha howa lalu, I̱na í̠hondo mbirale mbira ngi lalu hale harego nguliya agile ngi loleberebe, lene. \p \v 8 Ani layagola Solomonohanda lalu, I̱ aba Debidi í̠nioreme ibu gubalini halu mbirale bayale hangu biaabo haga kegoni. Áyubi nde í̠na ibu kini henegoria i̱ ha aribia holiya dabo helarigoni. \v 9 Anigo i̱naga Anduane Homogo Ngode Datagaliwabe-o i̱ igiri emene mana manda biai nahe kogo í̠naga wali agali baya hangu agua haru holedabe tobaho kogoni. Áyu i̱ í̠naga wali agali í̠nime dabo helene biaru heba mandagi hewaria ainde ti daga labe nahe dewaore bu kago ai í̠nime i̱ abahondo buleore lalu bi lo wirigo\x + \xo 1.9 \xt Pig 13.16, 28.14\x* \v 10 í̠naga wali agali uruni i̱na baya hangu haru holiyanaga í̠na mini gigabi wulenebi manda bayale bulenebi ngibelo hame ledo. Ani ngeregola i̱na mana ogo tigabi ogo tiga nabi lalu baya hangu tale bulene karulape holebero. Nangiriyagua nde í̠naga wali agali dewaore labe nahe o bu karuni i̱na agua haru holiyadabe, lene. \p \v 11 Solomonohanda bi layadagoni hale howa Anduane Homogo ibugua bayaleore laya manda bialu ibunaga bu miniha dungulo hene. Ani howa ibugua Solomonohondo lalu, I̱na Isaraele wali agali baya hangu haru holiya mini gigabi wulenebi manda bayale bulenebi ngi larigo bayuwa lari. I̱na dindini luore holiya biamogo bibe lalubi ndo muni mbiraleru dewa ngi lalubi ndo í̠naga waitigi bu karuni bo wahabe lalubi ndo hale harigo bayuwaore larigoni. \v 12 Ogoni heneneore larigo í̠na mbirale i̱hondo ngi lalu hale harigoni i̱na ngulebero. Áyu ogoni howa í̠ha mini mandala timbuniore gigabiwi habelo ngulebero. Abale agali mbira manda timbuni ogonibi mbira ha nabini. Manibi nde agali mini mandala timbuni gigabiwi í̠ ale mende naholebiraore. Í̠na i̱hondo mini lene holenebi muni mbiraleru yu holiya ngi lalu ndo larigo i̱nime mbirale uruni bibahende ngiai harogola yu holebere. Ani yu kegola kini mini lene maru karubi ndo í̠ mini lene daligaore holebere, lalu Anduane Homogohanda Solomonohondo lamini.\x + \xo 1.12 \xt 1 Bit 29.25, 2 Bit 9.22\x* \s1 Kini Solomono ibu homogo henego ogo \r (1 Kini 10.26-29) \p \v 13 Mani Solomono ibu Gibeono dindini Anduane Homogo mitangi bialu Balai Anda heagoha lotu laga winigo ngelalu Yarusaleme dai buwa ibugua Isaraele wali agali haru haga hene. \v 14 Solomono ibugua wai biagane garo ale karisirubi ibu ami agalirunaga nogo hosirubi dewaore yolo bu hela ngela bigi bini. Ani buwa ibugua karisirubi hosirubi tale bialu maru dindi ibugua handayaho haga wiyadaruha talebu pelalu maru Yarusalemeni ngelo hene. Wai biagane karisi daosini mbirani handari maria (1,400) wialu wai biagane ami agalirunaga hosi daosini mbirani hombearia (12,000) hene.\x + \xo 1.14 \xt 1 Kin 4.26\x* \v 15 Solomono ibu kini henedangi muni ngolo silibaru dewaore daga labe nahe ege to̱le̱ dugu paya biradagua bialu Yarusalemeni yu anda ibugu biaga wini. Ira tamiabi aulolebe tobahe bame Isaraele dindi hari bare wiaruha howa ira hearu damene bibahendeore dibu yu ibai hene wiradagua bini. \v 16 Solomono ibugua biyinaya biaga agali hearuhondo ibunaga hosiru Silisia dindiha howabi Musiri dindiha howabi yolo bule pudaba laga hene.\x + \xo 1.16 \xt Man 17.16\x* \v 17 Ani lara handala biyinaya biaga agalidarume Musiri dindiha puwa wai biaga karisirubi hosirubi yolo mule piaga hene. Karisi mbira mbiranaga yolo muni siliba kina dege daosini waragaria (6,000) aleme mialu hosi mbira hangunaga yolo muni siliba kina daosini mbirani handari duria (1,500) aleme yolo miaga hene. Yolo ani mialu agali uruni tigua hosiru haru ha karisiru mo ya bialu Hidiali kini karia pialu Siriali kini kariabi pu bigi biragola ogonilabo libugua mbirale yalu piagadaruni munime yolo bigi biaga hene. \c 2 \s1 Solomonohanda Anduane Homogonaga anda bule manda manda binigo ogo \r (1 Kini 5.1-18) \p \v 1 Kini Solomonohanda anda mbira Anduane Homogo mitangi bialu lotu lolebi anda mende ibuninagabi bule manda bini. \v 2 Ani manda buwa hari bareha to̱le̱ poda tiga bilo ibugua agali daosini pira halirame (80,000) bilimu lalu agali daosini pira kariame (70,000) to̱le̱ irabi yu tono bigi bilo dabo helene. Biabe biraru handayaho helo ibugua agali daosini tebirani handari waragaria (3,600) dabo helene. \p \v 3 Solomonohanda Taianaga kini mbira mini Hirama heagohondo bi lo pelowa lalu, Abale i̱ aba Kini Debidi heangi í̠na ibu biamogo bialu ibuni anda bayaleore bilo ira tamia dewa dibu miridagua ai i̱bi nde biamogo bialu ira dibu ngibelo hame ledogoni. \v 4 Anigo i̱na Anduane Homogo i̱naga Ngode Datagaliwabe kago ibunaga mini yaraga helo anda timbuniore bialu kogoni. Anda ogoni loma biahene tara halu i̱bi i̱naga wali agali karubi iname Anduane Homogo mitangi bialu lotu lole hagua nga bilo \w inisenesi\w* delalu mberedi loma bia howa ibu de hendelo migi bulene wulebira. Ani bialu egerebagi alendobi \w Sabada\w* horongibi horo timbuni Ege Mbira Ngabulo harangibi horo marunagabi bibahendengi nogo loma bialu bo delaga bulene wulebira. Anduane Homogo ibugua ogodagua lalu, Isaraele wali agali tígua ani biaabo holene nga, lene. \v 5 Anda timbuni taraore buleberogo irane Ngode Datagaliwabe ibuni hangu daligaore mini lene kago ibu ale mende naheore kagonaga. \v 6 Anigo Ngode Datagaliwabe ibu helo anda mbira aiwa bibehe kabe. Ibuni holene hari daliga bibahendeha nakarulape degego i̱na anda emeneore áyu bule kogo ibu agua holobadabe. Anda berogo nga biagane inisenesime ibuhondo delolene hangu holebira.\x + \xo 2.6 \xt 1 Kin 8.27, 2 Bit 6.18\x* \p \v 7 Ai agali mbira ibu giligili bulene mugubeyi ngolo silibamebi ege to̱le̱ boronosimebi aeanemebi mbirale mbirale wabulene mugubeyibi labolabo hari mindini handalehebi tagalitayabi daramabibi wabulene mugubeyibi kago i̱ kogoria ibilabe. Ala i̱ aba Debidihanda Yudalibi Yarusalemealibi mugubeyi hearu hondowa dabeneru ibu ti heba biabe bilo. \p \v 8 Ani bulebirago i̱na í̠naga agali ira dibaga mugubeyi kane hendedogo maru Lebanono irabuha ira tamiabi guraya alebi yuluba alebi dibalu ibilaga bibe. I̱naga biabe biaga agali karu í̠naga biabe biaga agali biamogo bilo pudaba lolene manda bu kogoni. \v 9 Anda ogoni berogo timbuni taraore buleberogo ira dewa manda manda bu wulene holebira. \v 10 Í̠naga biabe biaga agali karu tigua tomo nelo i̱na widibi balibi genda magi tono daosini kira (2,000) dege degebi \w waini\w* iba lida magi daosini handari mariabi (400,000) olibe lininaga weli lida magi daosini handari mariabi (400,000) ibilolebero, lalu bebani gilibu wia hene. \p \v 11 Hirama ibugua Solomonohanda beba ogoni gilibu wia hayago muwa beba gilibu dai bialu lalu, Anduane Homogo ibugua Isaraele wali agali gubalini timbuniore howa í̠ tinaga kini helo dabo helayiya. \v 12 Anduane Homogo Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabe ibugua haribi dindibi wabiai henego kago ibunaga mini yaraga hai holene nga. Ibugua Kini Debidi igini mbira mini bayale gigabiwi manda timbunibi holene miyiya. Ibu igini ogoni í̠ kego í̠na Anduane Homogonaga andabi í̠ninaga andabi bule manda manda bu ke, lene. \v 13-14 Ani lowa Hiramahanda lalu, Agali mbira mini Hurama kago ibu ai̱ya Dana hameigini berenego ibu aba Taia tanoali hene. Agali ogoni ibugua mbirale tara tara ngolo silibameru boronosimeru aeanemeru ege to̱le̱meru irameru wabiaga mugubeyi kago ibugua labolabo tara tara hari mindini handalehebi tagalitayabi daramabibi wabulene mana mandabi kago ibu í̠ keria ibilo pu larugoni. Ibugua giligili baya gibi biaga kago bigiya wabu ngadagua bibeheore kagoni. Ibugua í̠naga biabe ogonibi bulene mandabi karubi biabe biaga maru í̠ aba Kini Debidinaga heneru tibi bibahende mandagi howa í̠naga biabe bilo bilabe. \v 15 Anigo ai í̠na widi balibi waini iba olibe lininaga welibi ngulebero larigo abale wia habe. \v 16 Ina Lebanono hari irabuha puwa i̱naga biabe biaga agali karume ira tamia í̠ hamelededagua dibalu iba solowara bedagoria yu tagira pu ngelolebira. Tigua ani yu íbu wiai howa pume daba homagamaga buwa ibani ibilalu í̠nime Yoba tanoni yu ibabe lariyagoria mo yalu ibulebira. Ani yu íbu ngelaragola í̠ninaga biabe biaga agali karu tinime mo yalu Yarusaleme polene nga, lalu Kini Hiramahanda beba ogoni Solomonohondo ibilene. \s1 Solomonohanda Anduane Homogonaga anda pigane binigo ogo \r (1 Kini 6.1-38) \p \v 17 Solomono ibugua Isaraele dindini agali dindi tara taraha howa íbu hearu abale ibu aba Debidihanda dagalayadagua dagalai howa agali daosini dege handari mbirani pira duriani tebira halu handari waragaria (153,600) hene. \v 18 Ani dagalai howa ibugua agali daosini pira halira (80,000) ti hari bare wiagoha ege to̱le̱ podelo dabo helalu agali daosini pira karia (70,000) tigua ege to̱le̱ podo winiru mo yu tono bilo dabo helalu biabe uruni haru halu handayaho helo agali daosini tebirani handari tebira (3,300) dabo helene. \c 3 \p \v 1 Solomonohanda Anduane Homogonaga anda Yarusalemeha hari mini Moraiani anda ogoni tenialu bini. Ala dindi ogoriani Yabusuali Araunanaga widi iraneru lini hondo ibira ibira halu lini aeanela mo tale biaga wiagoria Anduane Homogo ibu Debidi hearia hapani hayangi Debidihanda ogoriani Anduane Homogonaga anda bulene nga manda bu hene.\x + \xo 3.1 \xt Pig 22.2\x* \v 2 Solomono ibu kini mali tebira howa manegonaga ege mende layagola biabe ogoni pigane bini. \fig Solomono ibu kini mali tebira howa manegonaga ege mende layagola biabe ogoni pigane bini.|src="H.K.64 E.tif" size="2" ref="(3.2)" \fig* \p \v 3 Solomonohanda Anduane Homogonaga anda lunaga mida magi pira kirani karia (27) halu arane yangalenaga mida magi dira manda bini. \v 4 Anda hobane mbira harabahayagi helenego ogoninaga arane timbuni mida magi dira dege howa daliganaga mida magi pira duriani maria (54) hene. Tamu hobane ogoni ngolo bayale wiagome ira hela dambi hai hene. \p \v 5 \w Hobane\w* Loma Bia Hene tamuhayagi Solomonohanda ira guraya ale pelowa anda háini bapara howa ngolo bayalegome ira paraho dambi hai hene. Ani buwa ngolo ogoriani bigiya dewa ayage alebi pu seni alebi giligili bini. \v 6 Kini ibu ngolo ogoni dindi mini Parabaimiha howa minigomebi ege to̱le̱ tara tara muni dewaore miagagomebi Anduane Homogonaga anda biago yári tara tara helaga bini. \v 7 Anda ogoni tamuha anda daligahabi háibi harababi pangabi bibahende ngolo bayaleme hela dambi hai hayagola biabe biaga mugubeyi biarume anda háini dahuliyali handalehenaga bigiya dewa wabigi bini. \p \v 8 Anda biagonaga yangale magi winidagua \w Hobane\w* Loma Bia Heneorenaga arane yangale mida magi dira wialu lunaga mida magi dira dege wini. Hobane Loma Bia Heneorenaga hái hela dambi helo ngolo genda magi tono pira kirame (20) helene.\x + \xo 3.8 \xt Har 26.33-34\x* \v 9 Milinaga haguane dambi helo ngolo genda magi garama handari waragaria (600) mialu anda tamu hobane daliganaga háiha ngolo degeme dambi hai hene. \p \v 10 Solomonohanda ibunaga biabe biahaga agali biarume mbirale dahuliyali handalehe kira babaganehe wabu ngelowa ngolome para hodambi hai halimu lene. Tigua ogonidagua biai howa Anduane Homogonaga anda Hobane Loma Bia Heneore biagoha mo yanda howa ngelene.\x + \xo 3.10 \xt Har 25.18-20\x* \v 11-13 Dahuliyali handalehe wabini biagolabo tamu hobane hanuni ogoniha mandagi heleagola libu tamu hobane biagonaga pangaha handade ho ngelene. Libu babagane kira kirahe howa libunaga babagane yanga lowa haragaho helowa babagane lunaga mida magi kira bolanguahe hene. Dahuliyali handalehe biago labonaga babagane mende mendeme anda hái ela howa mendego labome tamu hanuni libuni ela hagabu helene. Babagane maria biaru yangalai howa mida magi dira ale hene. \p \v 14 Anda Hobane Loma Bia Henebi Hobane Loma Bia Heneorebi hobaki hole labolabo baya taraore timbuni mbira wabini. Labolabo timbuni ogoni pu tara tarame biamaga howa kala mindibime guyini hari mindini handalehe wiarumebi tagalitayame guyini wiarumebi daramabime guyini wiarumebi mo yári bia hene. Ani buwa dahuliyali handaleheru labolabo ogoriani yári bia ho helaga bini.\x + \xo 3.14 \xt Har 26.31\x* \s1 Ege to̱le̱ boronosime anda gene luni kira wabu helenego ogo \r (1 Kini 7.15-22) \p \v 15 Solomonohanda ibunaga biabe biahaga agalirume ege to̱le̱ boronosime anda gene luni kira wabuwa Anduane Homogonaga anda haneni helalimu lene. Gene biago labonaga luni mida magi duriani maru bolangua halu ogoni labonaga nguni daligahayagi hela dambi holene wabu wiyago luni mida magi kirani bolanguahe wini. \v 16 Daligahayagi dege yári pu seni ale boronosime wabigi bialu ira mbira lini mini pomegaranade lini handalehe handari mbira (100) pu senini helaga bini. \v 17 Anda gene kira ogoni labo wabiai howa anda haneni talebu helene. Anda gene mende mini Yagini lalu anda haraba unurayagi wiagoria helene. Anda gene mende mini Boasa lenego abene uyurayagi helene.\f + \fr 3.17 \ft Mini Yagini ogoni Hiburu bi lalu Ngode Datagaliwabehanda wabu wini lale ka. Mini Boasa ogoni Hiburu bi lalu Ngode Datagaliwabenaga hongome bini lale ka.\f* \c 4 \s1 Anduane Homogonaga andaha mbirale tara tara wilo wabinigo ogo \r (1 Kini 7.23-51) \p \v 1 Kini Solomonohanda lomabu delaga dabu timbuni wabinigo luninaga magibi yangalenaga magibi mbiraore mida dira bolanguahe dege dege wialu daliganaga magi mida maria bolanguahe wini.\x + \xo 4.1 \xt Har 27.1-2\x* \v 2 Iba dange mbira wagarorobi boronosime wabialu daliganaga mida magi kirani bolanguahe halu aranenaga mida magi mariani bolanguahe dege wabu wini. Ani bialu timbuni mabubinaga mida magi pira mbirani tebira (13) bolanguahe wini. \v 3 Iba dange ogoninaga neneni mbirale mbira nogo bulumaga wangabe handalehe wabuwa duguni kira mabubupe helene. Ani buwa dombeneha mida mbira mbira yu wahaga buwa bigiya pira pigane iba dange wabialu howa wabumaga henego uruni mo helene. \v 4 Nogo bulumaga wangabe handalehe pira mbirani kira (12) wabu winigoria erekunini iba dange biago mo wini. Ani mo wiagola bulumaga uruninaga herenehayagi iba dange biago tibinime dambi helalu wanakui handa tagitagibu helaga bini. Mbirale bulumaga handalehe uruni aria tebira ni tagira ibiragohayagi handa amuho helalu tebira mende ni paliragohayagi handa daibu helalu tebira dege tebone uyurahayagi handa uyu howa helalu tebira dege mane unurahayagi handa unuho helene. \v 5 Iba dange biagonaga tamuhayagi howa tagirahayagi tohenaga magi sendimida halira gi hondone dunuyanego ale wini. Ani wiagola dange biagonaga poneni balawaya ale lini yanga nale wene dedaligobi wini. Iba dange ogoniha iba timbuniore lida magi daosini dege pira waragaria (60,000) birulene wabu wini. \v 6 Tigua iba dange emene pira wabu wini. Uruni wabiai howa duria Anduane Homogonaga anda manda abene unurahayaginaga heagoria wialu duria mende anda manda abene uyurahayaginaga heagoria wini. Iba dange pira biaru nogo podene ngago irame dai helonaga dange uruniha wayawaya ala biaga hene. Iba dange timbuni biago \w loma\w* binigo mo miaga ti wayawaya bilo wini.\x + \xo 4.6 \xt Har 30.17-21\x* \p \v 7-8 Tigua lamu hale delaho ngelolenaga irane pira ngolome wabulene winidagua wabialu dagia pirabi ngolome anidagua wabuwa bibahende Anduane Homogonaga anda tamu \w Hobane\w* Loma Bia Henegoha duria dege dege uyurahayagibi duria dege dege unurahayagibi ngelaga bini. Ndisi be handari mbira (100) ngolome wabigi bini.\x + \xo 4.7-8 \xt Har 25.23-40\x* \p \v 9 Ani biai howa tigua loma binigo mo miaga ngoai haga hama emene godo wialu wali agalibi ngoai helonaga hama timbuni godo wini. Ani buwa ege to̱le̱ pabe kira hama hangu hangu wilo wamabu bini. Ege to̱le̱ pabe kiranaga panga boronosime paraho dambi hai hene. \v 10 Iba dange timbuni biago Anduane Homogonaga anda tagiraha abene unurahayaginaga gibuni wiagoria mo ngelene. \p \v 11 Huramahanda wayawaya bulene ndisibi nama tabulirubi ndisi emenerubi bibahende wabiai hene. Ani bialu Hurama ibugua Anduane Homogonaga andaha biabe uruni bibe lalu Kini Solomonohanda mo miyaruni bibahende biai hene. Huramahanda wabinidaruni bibahende lamaga halu uru ale dege. \v 12 Anda gene luni boronosime kira wabuwa ogoni labonaga nguni daligahayagi dambi holene manda ale kira wabuwa nu ale nguni daliga dambi hayago mo yári bia holenebi wabini. \v 13 Ira mini pomegaranade lini handalehe bigiya handari maria (400) nu ale wabu helayagoria mo yári bia halu pongo bia haga bulenerubi anda gene mbira mbirani pomegaranade lini handalehe biagonaga bigiya duguni kira labolabo wabu helalu bini. \v 14 Ani bialu wilibaro ale pira wabialu iba dangebi wilibaro ogoriani pira dege wabu berelaga bini. \v 15 Ani bialu iba dange timbuni biagobi nogo bulumaga handalehe pira mbirani kira (12) iba dange ogoni yu heleagobi dege wabini. \v 16 Ndisirubi nama tabulirubi kanogo deherubi ndisi emene emenerubi wabiai hene. Hurama ibugua Solomonohanda anidagua bibe layagola mbirale uruni boronosime wabu wiai howa ngiringara lelo mbirale ha̱i̱ hagame baya hanguore ha̱i̱ howa domo mbaralo wahowa Anduane Homogonaga andaha wulene ale uruni bibahende wabu wiai hene. \p \v 17 Kini Solomono ibugua Huramahondo mbirale wabia layagoni dindi ulini mbira iba Yodana angehayagi Sugodo Seredaha tanola hengene wiagoha howa wabialu hene. \v 18 Ani buwa Hurama ibugua mbirale boronosime wabinidaruni dewaore wabu wini. Ani biyagola Solomonohanda agali maru hearuhondo boronosime mbirale wabiyadaruninaga genda magi agiradabe hondole daga ladaba nale wahene. Uruninaga genda magi ogodagua lalu agali mbiramebi manda nabi hene. \p \v 19 Solomono ibugua agali biabe biaga hearuhondo Anduane Homogonaga andaha ngelole ngolome mbirale maru wabidaba lene. Ani layagola biabe biaga agali hearume lomabu delaga dabubi wali agalime mberedi Anduane Homogohondo minigo mo wulene dagiabi ngolome wabu helene. \v 20 Ani bialu ngolo bayaleore wiarume lamu hale iraneru wabu helowa Anduane Homogonaga anda \w Hobane\w* Loma Bia Heneore laga heagonaga anda hái tagirahayagi lamu hale delo wigi bulenaga manda manda bialu lo wiyadagua wabu wini. \v 21 Ani bialu ngolome dege balawaya handalehe wabialu lamu hale wabialu ira tabolene perobi wabu wigi dege bialu \v 22 nogo darama loma binirunaga darama hambu yule gabo bebi ndisi marubi mbirale mbira lamu hale mo hundia haga alebi ira hagua ngabiaga \w inisenesi\w* delolene beledibi ira dene hedo yulene beledibi uruni bibahende ngolo bayaleme wabigi bini. Anduane Homogonaga anda panga tagirahayagibi tamuha Hobane Loma Bia Heneoreha anda polene pangabi ngolome dege paraho dambi hai hene. \c 5 \p \v 1 Kini Solomonobi ibunaga biabe biaga hearubi tigua Anduane Homogonaga andaha biabe bulene winigo biai hene. Biai hayagola Solomono ibugua ngolo silibabi mbirale tara tarabi ibu aba Debidihanda Anduane Homogonaga loma biaho winiru bibahende anda hobane uruni ale wiagane heagoha mo yu puwa ngelaga bini.\x + \xo 5.1 \xt 2 Sml 8.11, 1 Bit 18.11\x* \s1 Habo Nalolenenaga Mbogoyi Anduane Homogonaga andaha mo yalu ibinigo ogo \r (1 Kini 8.1-9) \p \v 2 Kini Solomonohanda, Isaraele hameigini hearunaga agali haguane bibahende hearubi hameigini emene emenenaga agali haguane hearubi ti bibahendeore i̱ni koria Yarusaleme ibai halimu lalu lama pudaba, lene. Uruni tigua Debidinaga tano Saiononi Anduane Homogonaga Habo Nalolene Bi lo winigonaga Mbogoyi biago ibunaga anda Yarusalemeni ngelole mo yalu ibule pudaba lolenaga ani lamule bi yalu purogo ladaba lene.\x + \xo 5.2 \xt 2 Sml 6.12-15, 1 Bit 15.25-28\x* \v 3 Ani laya handala bi ogoni hale halu agali uruni tigua mali ogoninaga ege kane layagola Isaraele wali agali ti ege ogoningi Horo Timbuni \w Anda\w* Nemandaruha Palu Holene winigo ti bibahende íbu ngoai hene. \v 4 Agali haguane biaru íbu ngoai heagola \w Libaiali\w* hearu tigua Mbogoyi biago mo yalu \v 5 Anduane Homogonaga anda heagoria yalu pene. Ani buwa \w loma\w* binigo mo miagarubi Libai agali hearubi tigua Anduane Homogonaga \w Balai\w* Anda heago gialo yalu Balai Anda ogoniha wiaga wiaru bibahende mo yai halu Anduane Homogonaga anda heagoria kawareni pene. \v 6 Ani mo yalu ibiyagola Solomonobi Isaraele wali agali bibahendebi Mbogoyi biago mo yalu ibiyagoria mo ngoai ho hene. Ani mo ngoai howa tigua nogo sibi bulumaga wangaberubi dewaore daga labenahe Anduane Homogohondo loma biniru bo delalu hene. \v 7 Ani bo delai halu loma binigo mo miaga biaru tigua Mbogoyi biago Anduane Homogonaga anda biago tamu \w Hobane\w* Loma Bia Heneore biagoha mo yalu anda puwa dahuliyali handalehe wabini biagolabonaga babagane andaneha ngelene. \v 8 Babagane yabulalu haradaguabi wabu helayagome Mbogoyi biagobi iraho yaga ira luni kira biagolabobi bibahende babagane kira biagolabome dambi hai helene.\x + \xo 5.8 \xt 2 Bit 3.10-13\x* \v 9 Ira kira Mbogoyi iraho yaga ogonilabo lunioreyagola anda tamu Hobane Loma Bia Hene laga mende tagirahayagi heagoria howa ira ogonilabonaga nguni panigi handabehe wini. Ani binigo tagirahayagi howa handabe nahe wini. Ira ogonilabo ogoriani wiaabo haga wini. \v 10 Mbogoyi ogoniha ege to̱le̱ kira Anduane Homogonaga bi mana gilibu wini biagolabo dege wini. Bamba Isaraele wali agali Iyibi dindi wahalu Hari Sainai heagoria íbu heangi Anduane Homogohanda ti heba Habo Nalolene Bi mbira lowinigo ogoni ege to̱le̱ kirani gili buwa Mosesehanda Mbogoyi ogoniha yu ngelene.\x + \xo 5.10 \xt Man 10.5\x* \s1 Anduane Homogonaga wá taraore holene demborerebi hatagi henego ogo \p \v 11-14 Ani ngelowa loma binigo mo miaga biaru ti Hobane Loma Bia Hene heagoha howa tagira ibini. Ani ibuwa loma binigo mo miaga tanabi bibahende hearu tini Anduane Homogonaga deni dodo nahelonaga mana bulene winigo biai hene. Libaiali iba gana lagaru ngida ale tara tara bagaru Asaba Hemana Yahudunu imaru ti igini damenerubi labolabo bayale tara karulowa ni tagira ibiragohayagi lomabu delaga dabu wiagoria heyu hene. Tigua heyu howa ngida ale tara tararu ngi̱li̱nge̱le̱ lagane beledi ale boronosime wabiniru yalu ti heba loma binigo mo miaga handari mbirani pira kira (120) hearume bigulibi yuwa mandagi hene. Iba gana laga hearume ti iba gana lalu howa marume biguli aleru pulalu marume ngi̱li̱nge̱le̱ lagane belediru balu ti bibahende mandagi howa Anduane Homogonaga mini yaraga halu lalu,\x + \xo 5.11-14 \xt 1 Bit 16.34, 2 Bit 7.3, Esr 3.11, Iba 100.5, 106.1, 107.1, 116.1, 136.1, Yar 33.11\x*\x + \xo 5.11-14 \xt Har 40.34-35\x* \q1 Anduane Homogohanda bayale biaga kagonaga iname ibuhondo ka̱i̱ timbuni lami̱ya. \q1 Ibugua ina gubalini haho wiaaboore haga kagoni, \m lalu hene. \p Ani bialu loma binigo mo miaga biaru tigua Mbogoyi biago tamuha mo ngelalu tini tagira ibiyagola beraliba aleme Anduane Homogonaga anda biagoha to̱lai hene. Anduane Homogonaga wá taraore holeneme beraliba biagoha howa wá timbuni demborerebi hatagi hene. Ani biyagome loma binigo mo miaga biarume tinaga biabe bulene wiaru bule dai bibe nahe hene.\f + \fr 5.11-14 \ft Anduane Homogo i̱ni Isaraele wali agali baba kogoni lalu walia halu ibuni beralibaha howa ibaga. Beraliba ogonime ti Iyibi wahalu tagira ibiyangi dindi ko wali agali nahaga wiagoria ibuni haru bamba hene. Haru Penego Be 13–21 handabe.\f* \c 6 \s1 Solomonohanda wali agalihondo bi lenego ogo \r (1 Kini 8.12-21) \p \v 1 Ani biyagola Solomono ibugua Anduane Homogohondo bi ogodagua lene. \p Anduane Homogo-o í̠nime lalu, I̱ hari beraliba mindini ngaruha holebero, larigoni. \v 2 Anigo ai áyu i̱na í̠naga anda baya taraore bia kogonigo í̠ni ogoniha haaboore habelo, lene. \p \v 3 Kini Solomono ibugua Anduane Homogohondo bi lai howa wali agali bu hearuha handa amu howa Ngode Datagaliwabehanda tí mo bayale helo lowa bi la hene. \v 4 Ibugua lalu, Anduane Homogo ina Isaraele wali agali kamarunaga Ngode Datagaliwabe kago ibunaga mini mo yaraga hama. Ibugua bamba i̱ aba Debidihondo mbira bulebero lo winigo áyu biyada.\x + \xo 6.4 \xt 2 Sml 7.1-13, 1 Bit 17.1-12\x* \v 5 Anduane Homogohanda Debidihondo ogodagua layagoni. I̱na i̱naga wali agaliru Iyibi dindi howa haru tagira ibirungi hama ibinigo ibalu áyu ogoni howa tigua íbu ngoai halu i̱ni mitangi bialu lotu lalu holene anda mbira Isaraele dindiha tano wiyaru mbirani bilimu lalu nalami haru. I̱naga wali agaliru haru habelo agali mbirabi dabo nabi dege. \v 6 Anigo mani howa i̱na wali agali i̱ni koria ibalu i̱ mitangi bialu lotu lolene dindi Yarusaleme dabalu Debidi ibubi Isaraele wali agali haru haga helo dabalu birugoni, lalu Anduane Homogo ibugua Debidihondo lamini lalu, Solomonohanda lene. \p \v 7 Ibugua laho wialu lalu, Bamba i̱ aba Debidi ibugua wali agalime Anduane Homogo Isaraelealinaga Ngode Datagaliwabe mitangi bialu ibuhondo lotu lelo ibunaga anda mbira bule manda bialu hene. \v 8 Ani bule biyagola Anduane Homogohanda ibuhondo lalu, Í̠na i̱naga anda mbira bia hole manda birigoni bayale degego \v 9 anda ogoni í̠na nabulebere. Í̠ iginiore mbira kago ibugua i̱naga anda ogoni bia holebira, lene. \p \v 10 Ani lamiyadagua Anduane Homogo ibugua bi lo winigo áyu heneneore lola hai helayada. Ai ina bibahende ibuni kagoria kaware pialu lotu lami̱yanaga i̱na Anduane Homogo Isaraelealinaga Ngode Datagaliwabe kagonaga anda mbira bidogoni. \v 11 Anda ogoniha Anduane Homogonaga Habo Nalolene Bi lo winigonaga Mbogoyi biago tamuha mo yu íbu ngeledogoni. Mbogoyi ogoniha bamba inanaga mamali Iyibi dindiha howa haru tagira ibiyangi ege to̱le̱ kirani ina baba Habo Nalolene Bi gilibu wini biagolabo ogoniha nga, lalu Solomonohanda lene. \s1 Solomono ibugua Ngode Datagaliwabehondo bi lenego ogo \r (1 Kini 8.22-53) \p \v 12 Ani lai howa Solomono ibu Isaraele wali agali bibahendenaga deni howa lomabu delaga dabu heagoria pu howa ibugua gi yaraga halu Ngode Datagaliwabehondo bi lalu hene. \v 13 Solomono ibugua dagia mbira boronosime wabu helayago lunaga magi aranenaga magibi mbiraore mida kira bolangua halu dege daliga magi mida mbira bolanguahe ogoni iraga hene. Iraga howa wali agali bibahende ngoaiho hearume ibu handaiore helo ibugua ge duli hangaho biruwa gi kirabali yaraga halu lalu, \v 14 Anduane Homogo ina Isaraele wali agali bibahendenaga Ngode Datagaliwabe-o dahuliya andagahabi dindihabi í̠ kegobi mende naheore. Ani kego howa iname mana beremaru í̠ninaga deni bayale hangu bialu howa mana ko ngaru mitangi nabi kamagola í̠na í̠ninaga Isaraele wali agali baba habo nalolene bi lo wirigo mitangi bialu ina gubalini haabo haga ke. \v 15 Í̠na bamba í̠naga biabe biahaga i̱ aba Debidihondo bulebero lalu bi mbira lo wirigo mitangi bialu áyu bi ogoni heneneore lola helarida. \v 16 Ai Anduane Homogo Isaraelealinaga Ngode Datagaliwabe-o áyu i̱na í̠hondo bi mbira hale harogo. Bamba i̱ aba Debidihondo mbira bulebero lalu bi mende lo wiriyagobi manda bibe. Í̠na ibuhondo lalu, Debidi-o í̠ igini aguaneru tigua i̱ni baya hangu talima ibaabo halubi i̱naga deni ti tigatiga ibagabu halubi í̠na bialu haga wiridagua biyagua nde í̠naga aguanene uruni aria hangume Isaraele wali agalinaga kini haabo holebira, lariyagoni.\x + \xo 6.16 \xt 1 Kin 2.4\x* \v 17 Ai ina Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabe-o i̱ aba Debidi í̠naga biabe biahaga biagohondo ani buleore lalu bi ogonidagua lo wiriyagobi heneneore lola helonaga ani bibe lalu langero. \p \v 18 Anigo Anduane Homogo-o í̠ dindi ogoria ina wali agali kamaru heba mandagi habehe kebe. Dahuliya andaga timbuniore ngagoha í̠ holene nakarulape kegodago ai anda emeneore i̱na áyu o bu hela kogoha í̠ agua holebe.\x + \xo 6.18 \xt 2 Bit 2.6\x* \v 19 Ai Anduane Homogo i̱naga Ngode Datagaliwabe-o áyu i̱naga bi ogoale bibe lalu í̠hondo hale harogo í̠naga biabe biahaga i̱ kogonigo i̱na bibe lalu langerogo bibe. \v 20 I̱nime lalu í̠naga anda ogonigo wali agaliru ti anda ogoniha anda ibalu í̠ni kegoria kaware ibilo dabarigoni. Ani birigo horombe mbiragabi bibahendengi anda ogoha de handape haga bibe. Ani beregola i̱na horo bibahendengi anda ogoha handa amuho howa í̠hondo biamogo bibe larogola í̠na i̱naga bi hale halu bibe.\x + \xo 6.20 \xt Man 12.11\x* \v 21 Anduane Homogo-o í̠ni dahuliya andagaha kegonigo i̱nibi í̠naga Isaraele wali agali bu kamarubi iname í̠ anda ogoha handa amu howa í̠nihondo bi mbira laramagola inanaga bi laramago hale halu iname ko birimadaru domo wahaga bibe, lene. \p \v 22 Solomonohanda laabo halu lalu, Mbirali ibu damene mendeali kagome í̠ kagua mbira biri laragola ogoni ibugua anda ogoha anda ibuwa í̠naga lomabu delaga dabu kagoria kaware ibalu ogoni ibu bi heneneore laro lalu i̱ kagua nabi layagua \v 23 nde Anduane Homogo-o í̠ dahuliya andaga howa mbirali ibunaga bi ogoni larago hale halu í̠na mana tigabi ngadagua bialu mo tiga bibe. Mbirali mana ko birago ibuni biyadagobi pani mibe. Wali agali bu karunaga deni ko mbira para nahe kago ibu tigabi ka lalu pelabe. \p \v 24 Í̠naga Isaraele wali agali kamarume ina waitigi baba wai bialu kamaria iname í̠hondo mana ko birimagome waitigime ina balu ti wayali helaregola iname ko birimadarunaga mini beregedalu í̠ni keria anda ogoha ibuwa í̠hondo bi lalu, Inanaga ko birimaru domo wahabe larimayagua \v 25 í̠na dahuliya andaga howa í̠naga wali agali bu kamarunaga bi hale halu ko birimago domo wahabe. Ani bialu waitigi karume ina dindi tara mendeha haru piyagua í̠nime dindi bamba ina mamaliruhondo miriyago dindi ogoria ina lone haru dai bibe. \p \v 26 Ina wali agali í̠naga bu kamarume í̠hondo mana ko mbira bialu kamaria ina pani ngialu inanaga dindi ogoria iba dalu naibilo gaea hangu biaho ngelaregola mani ina mini beregedalu anda o kagoha í̠ni keria handa amu howa bi larimayagua\x + \xo 6.26 \xt 1 Kin 17.1, 2 Bit 7.13-14\x* \v 27 Anduane Homogo-o í̠ dahuliya andaga howa í̠naga Isaraele wali agali bu kamaru dara halu iname ko birimadaru domo wahabe. Ani bialu iname mana tigabi bayale ngaru hangu talialu bialu holoma̱ya lawai habe. Ani bialu ai Anduane Homogo-o dindi ogo inanaga dindi ogoniore ngelo í̠na bamba inanaga mamaliruhondo mini wirigoria iba dalu ibilabe. \p \v 28 Solomonohanda laabo halu lalu, Inanaga dindi ogoria hina gari timbuni piyaguabi warago hongohe tara tagira ibiyaguabi puyabu poboyogobi hongohe tara mbira ibalu inanaga mabuha tomo andaho karu mo ko hayaguabi pagaya ale dewaore ibalu mabuha tomo karu nai hayaguabi ina waitigirume ibalu inanaga tanoruha kamaria ina bole ho mabu bupe hayaguabi warago tara tara ngaru inaha anda ibalu ina mo ko hayaguabi \v 29 í̠hondo bi laramagola hale habe. Í̠naga Isaraele wali agali ina kamaru aria mbirame í̠hondo ko biyagonaga mitangi bialu bu miniha genda howa dara halu anda o kagoha í̠ keria handa amu howa gi dogolalu í̠hondo bi layagua \v 30 í̠na dahuliya andaga howa tinaga ko biyadago domo wahalu tigua bi larago hale habe. Í̠nime hangu wali agali bibahendenaga bu miniha mitangi bu kagobi manda biai ho kegoni. Ani bu kegome wali agali tigua mana koyaguabi bayaleyaguabi biyadadagua dabalu pani miadai bibe. \v 31 Ai í̠naga wali agali kamaru í̠na dindi ogoni inanaga mamaliruhondo miriyago ogoriani howa ina bayale tigabi bialu í̠ni andaneha haabo holoma̱ya ogonidagua bibe. \p \v 32 Dindi tara tara ngaruha howa wali agali bu karume í̠naga mini timbuni daliga mini lene kego hale halubi biabe timbuni í̠naga wali agali bu kamaru biamogo biridago hale halubi mbiralime ibunaga dindi yu wahalu í̠ mitangi bialu lotu lole anda ogoha ibuwa í̠nihondo bi layagua \v 33 í̠na dahuliya andaga howa ibugua í̠hondo bia lalu hale harago ale bibe. Í̠naga Isaraele wali agalirume í̠ andaneha kamadagua wali agali dindi tara taraha karume í̠ manda biai halu í̠ andaneha ibalu hai helo ani bibe. Ani bialu howa i̱na anda o bidogo í̠ andaore kagonidalo manda bialu wali agali bibahendeme anda o kagoha ibalu í̠ni mitangi bialu lotu lolene ogoha ngalo manda biai holebira. \p \v 34 Í̠na inahondo, Dindi mendeha waitigi karu baba wai bule pudaba, laregola bialu howa ina dindi tara tanabi kamagoha howa anda ogo Anduane Homogo í̠naga helo binigobi tano ogoni í̠na dabo ngelarigobi ogoniha handa dai bu howa bi larimayagua nde \v 35 í̠na dahuliya andaga howa inanaga bi laramaru hale howa dara halu ina waitigiru balu wayali holoma̱ya pele ngibe. \p \v 36 Wali agali bibahendeme ko biai haga kamago ai í̠naga wali agalime í̠hondo ko bialu kamaria í̠na i̱nahondo keba howa ina waitigi karume ibuwa ina bo garabaya bu yalu dindi tara kaundia kawarehayaguabi minu yalu piyagua í̠naga wali agali bu kamarume í̠hondo bi laramago hale habe. \v 37 Mani ina waitigi dindi tara uruniha howa inanaga ko birimaruni mitangi bu dai bialu inane mini beregedarimayagua nde Anduane Homogo-o í̠na inanaga bi laramago hale habe. \v 38 Heneneore ina waitigi dindi ngaruha pu howa í̠nihondo mini mbiraore wuwa í̠ hangu mitangi biaabo halu inane mini beregedai howabi bamba í̠na dindi ina mamaliruhondo mini biagohabi í̠ninaga tano dabo wirigohabi i̱na í̠naga anda wali agaliru ti ogoniha ibalu í̠ni keria ibilo bia harugohabi handa daibu howa í̠hondo bi lalu, Iname mana ko dewaore bialu harimago, lapani halu langirimayagua \v 39 í̠na dahuliya andaga howa iname bi laramagola hale howa dara halu biamogo bialu ko birimarubi domo wahabe. \p \v 40 Ai i̱naga Ngode Datagaliwabe-o í̠na iname anda ogoriani kamaria de handalu í̠hondo bi laramago hale habe. \v 41 Anduane Homogo Ngode Datagaliwabe-o í̠ni í̠naga Mbogoyi biago heba anda ogoriani haabo hole ibabe. Mbogoyi ogonime Anduane Homogo í̠ hongo gibihe kego walia ho ngagoni. Í̠naga \w loma\w* binigo mo miaga karu tigua mana tigabi bilo biamogo bibe. Ani bialu í̠naga wali agali bu karume í̠na tihondo bayaleore birigonaga mitangi bialu turu timbuniore helo hamelo kogoni.\x + \xo 6.41 \xt Iba 132.8-10\x* \v 42 Anduane Homogo Ngode Datagaliwabe-o í̠naga biabe biahaga Debidi gubalini timbuniore ho harigoni mitangi bialu Kini í̠nime dabo helene kogoni handa tara halu erembira nguleni, lalu Solomonohanda Anduane Homogohondo bi ogoni lai hene. \c 7 \s1 Solomonohanda Anduane Homogonaga anda mo loma bia ho helenego ogo \r (1 Kini 8.62-66) \p \v 1 Solomonohanda Anduane Homogohondo bi layago lai heagola dahuliya andagaha howa ira hedope halu loma bini wiaru irani dai helo loma bini maru wiarubi bibahende irame dai helene. Ani bialu Anduane Homogonaga wá holene hongoheore anda biagoha anda ibalu to̱latagi helene.\x + \xo 7.1 \xt LBM 9.23-24\x* \v 2 Anduane Homogonaga wá holene hongo taraore ogonime anda biagoha to̱latagi heagola \w loma\w* binigo mo miaga agali bu hearu tigua anda ogoni tamuha anda pobe nahe hene. \v 3 Isaraele wali agali bu hearu tigua dahuliya andagaha howa ira minalu hungu bialu heaore ibira hayago hondowabi Anduane Homogonaga wá holene hongoheore anda biagoha to̱latagi hayago hondowabi ti anda haneni ege to̱le̱ mo dabadaba ho wini wiagoria howa ge duli hanga halu dindini bulu palene. Ani buwa tigua Anduane Homogohondo lotu lalu ibunaga mini yaraga halu lalu,\x + \xo 7.3 \xt 1 Bit 16.34, 2 Bit 5.13, Esr 3.11, Iba 100.5, 106.1, 107.1, 118.1, 136.1, Yar 33.11\x* \p Anduane Homogo ibu bayaleore biaga kagoni. Horo bibahendengi ibugua inahondo gubalini ho haabo haga kagoni, lalu lene. \v 4 Ani lowa Solomono halu ibunaga wali agali bu hearume Anduane Homogohondo loma bini maru tara tarabi irani delelo mia dege bini. \v 5 Solomonohanda \w Anduane\w* Homogola ho gimbu bulenaga loma bule bulumaga wangabe daosini dege pira kirani kirabi (22,000) sibi daosini dege handari mbirani pira kirabi (120,000) haru ibalu bo lomabu mini. Kini Solomonobi ibunaga wali agali bibahendebi tigua anda biagoni Anduane Homogonaga andaore ka lene helo habagi howa tigua mo loma biaho helene. \v 6 Loma binigo mo miaga biaru ti mendehayagi ho dabadaba bu heagola \w Libai\w* agali hearu tibi nde ngida ale tara tara baga wabu wiaru yuwa mendehayagi ho dabadaba bu hene. Abale Kini Debidihanda Anduane Homogonaga mini yaraga halu bi laga biyagola Libai agali uruni tigua ngida uruni baga bialu Anduane Homogohondo ka̱i̱ lalu ibunaga mini yaraga halu iba gana laga bini. Tigua iba gana mbira laga winigo ogo. \p Anduane Homogonaga gubalini holene wiaabobo ka, laga wini. Ani laga winigo wali agali ti heyu heagola Libai agali biaru tigua iba gana ogoni lalu hearia handa de̱le̱ bialu hearia loma binigo mo miaga biaru tigua pilipe ale mini biguli pu laanda halu hene. \p \v 7 Horo ogoningi Solomonohanda Anduane Homogonaga anda haneni dindi podene mbira wali agali mo ngoai ho haga wiago hanuni Anduane Homogo ibuninaga tu wabagi ho ngelene. Ani ngelowa dindi podene ogoriani Solomono ibugua loma biniru irani dai helo delagane alerubi widirubi delalu nogo abeneru \w Anduane\w* Homogola ho gimbu bulenenaga loma binirubi bu delaga bini. Tigua lomabu delaga dabu anda haraba boronosime bu helayagoria loma biniru dewa ogonidaguago delai habe naheyagola tigua tagirani lomabu mini biagoria loma bini uruni delai hene. \p \v 8 Isaraele wali agali Yarusalemeni ngoai heneru ti dindi uyurahayagi Hamada polene hariga peagoria howabi ibalu unurahayagi Iyibi dindila tubari wiagoria howabi bibahendeore hilalu ibai hene. Ani ngoai howa horo karu Solomono halu anda biagoni Anduane Homogonaga andaore ka lole ngoai hene. \v 9 Horo karu uruni ha maro buwa tigua Ngode Datagaliwabenaga loma biniru delaga dabu biago ibunaga wiabagi heneore ngelonaga mo loma bia hene. Ani buwa horo karu mende Solomono heba Isaraele wali agali bibahendeore Horo Timbuni Anda \w Nemandaha\w* Palu Holene mana laga winigo tigua bilonaga Yarusalemeni lone hadai bini. Ti horo deria bibahende hai howa lone dege halu mbira dewaliore mo ngoaiho hene.\f + \fr 7.9 \ft 2 Bit 5.3 ngago handa dai bibe.\f* \v 10 Ogoni hai halu ege kanenaga horo pira kirani tebira (23) hayagola Solomonohanda Isaraele wali agali bu hayaru bibahende tini daluha pugu pugu bialu andaga dai bidaba lene. Ani laya handala tigua turu timbuni hama andaga pugu pugu binigo irane Anduane Homogohanda Debidihondo bayale dege biaabo hayagonagabi Solomonohondo biyagonagabi Isaraele wali agali bibahendehondo biyagonagabi tigua turu timbuni hama tini andaga pugu pugu bini. \s1 Solomono hearia Anduane Homogo lone hapani henego ogo \r (1 Kini 9.1-9) \p \v 11 Kini Solomonohanda Anduane Homogonaga anda bu helalu ibuni andabi bu helene. Anda kira ogoni laboha bulene manda bu heneru bibahende biaiore hene. \v 12 Biai ho heagola mani Anduane Homogo ibuni mbiraga Solomono hearia hapani howa lalu, Í̠naga bi i̱hondo larigoni hale harugo ai anda ogoni wali agalime i̱nihondo loma biniru yalu ibalu delaga bigi bilonaga helarogoni. \v 13 Anigo tígua mine halu mana ko biaabo harimiyagua i̱na dalu naibilo mo waharogolabi tínaga mabuha tomo hengedemiruni pagaya aleme nai helo ibilarogolabi i̱naga wali agali bu kamiruniha warago ko mbirame ti belarogolabi irane tígua ko birimigonaga.\x + \xo 7.13 \xt 2 Bit 6.37-39\x* \v 14 Horo ogoningi i̱naga wali agali i̱na dabo helene tí kamirume ko bialu harimirunaga tíni mo dindiha howa mini beregedarimiyaguabi i̱hondo bi henene larimiyaguabi nde i̱na dahuliya andaga howa tínaga bi laramigo hale halu tínaga ko wu harimidagobi domo wahai halu tínaga dindibi lone mo gumbila helolebero. \v 15 Horo bibahendengi i̱na anda ogoniha handaya ho holebero. Tígua anda ogoniha anda ibalu i̱nihondo bi laramigo bibahende i̱ni kaware tí heba íbu howa hale hai holebero. \v 16 Ani larogoni irane i̱na anda ogoni i̱ninaga miniore yaraga haabo helonaga dabo helarugoni. Ani birugo ai wali agalime i̱nihondo mitangi bialu bi lole i̱ni kogoria anda ogoniha ibaabo helo. I̱naga anda ogoniha horo bibahendengi handa dali howa handaya ho haabo halu mitangi biaabo holebero. \v 17 Anigo Solomono í̠na i̱ninaga deni howa tigatiga ibagabu haabo habe. Ani bialu í̠ aba Debidihanda i̱naga bi mana lowini ngago bibahende baya hangu taluwa bialu henedagua i̱na í̠hondo bi langerogoni bayuwa taluwa bialu habe. \v 18 Í̠na urunidagua bialu hariyagua nde i̱na buleore lalu í̠ aba Debidila habo nalolene bi lo wirudagua biai holebero. Ibuhondo bi ogodagua lamirugo, Debidi í̠ igini aguaneneru degeme kini ha aribia haabo helo helaga bulebero, lalu lamirudagua bulebero.\x + \xo 7.18 \xt 1 Kin 2.4\x* \v 19 Anigo Isaraele wali agali tígua i̱ yu wahalu puwa i̱naga bi mana tíhondo langirugo talialu bialu ha nabi howa mbirale dama mitangi bialu gime wabini ngaruhondo bi pupu wima pirimiyagua nde \v 20 dindi i̱na tí ngirugoriani kamiria bo batagi holebero. Ani bialu i̱na anda i̱ninagaore helo lowa loma bia ho helarugoni yu wahalu handa tara holebero. Ani berogola wali agali dindi tara tarani bu karume ibuwa anda ogoni mo ko heago de hondowa mege bulebira, lalu Anduane Homogohanda lene. \p \v 21 Anduane Homogohanda laabo halu lalu, Áyu anda ogoni mini lene kagonigo ai tígua i̱ni yu wahalu pirimiyagua anda ogoni mo ko holebira. Wali agali hariga anda henedagoria bolangua halu pugu birarume ko hene ngago hondowa mogo timbuni lolebira. Mogo lowa tigua lalu, Anduane Homogohanda dindi ogobi anda bayale ogobi mo ko hayadago aginaga biyadabe, lolebira. \v 22 Anidagua laragola wali agali marume ladai bialu lalu, O biyadagoni irane Isaraele wali agali tigua Anduane Homogo tinaga mamalirunaga Ngode Datagaliwabe bamba ti Iyibi dindiha garabaya hemiria golalu haru tagira ibalu dindi ogoha helo haru ibini. Ani haru íbu heleagola tigua ibuni yu wahalu puwa mbirale dama mitangi bialu gime wabini wiaruhondo bi pupu wialu uruni talima piyagola Anduane Homogo ibunime mo ko hene nga, lalu lamigi bulebira, lalu Anduane Homogohanda lene. \c 8 \s1 Solomono ibugua mbirale marubi bigi binigo ogo \r (1 Kini 9.10-28) \p \v 1 Solomonobi ibunaga biabe biaga agali hearumebi mali pira kira (20) biabe biaabo halu Anduane Homogonaga anda biagobi ibuninaga andabi biai hene. \v 2 Biai halu mani ibugua tano maru Kini Hiramahanda ibuhondo miniru mo tiga bialu bu aribia haga biai howa Isaraele wali agali maru tano uruniha helaga bini. \v 3 Solomonohanda wai bule puwa Hamada dindibi Soba dindibi bo podai halu ibu karulai hene. \v 4 Ibugua dindi ko dalu naibagaha tano mbira mini Tadamoro mo tiga buwa bu aribia halu Hamadaha tano marubi wai biagane alerubi tomorubi do holene anda hearu mo tiga bialu hene. \v 5 Ani bialu ibugua Bedehorono tano hari barehayagi wiagobi Bedehorono tano dindihayagi wiagobi mo tiga bialu ege to̱le̱me wai pabe wamabu bialu wai pabe pangaru hongohe helo tamuha howa panga payatagi holenenaga bengena aeaneme wabinigo payaga hene. \v 6 Balada tano wiagobi tano maruha wai biaga aleru tomorubi do hagane anda hearubi mo tiga bialu tano maruha ibunaga wai biaga garo ale mini karisibi nogo hosibi helaga bilo tano uruni mo tiga bialu hene. Solomonohanda anda dewaore bialu Yarusalemehabi Lebanono dindihabi dindi bibahende ibugua handayaho henegoha bule lo mandabu winiru biaiore hene. \v 7-8 Wali agali Isaraele dindiha hene Kenana aguanene Amoroaliru Hidialiru Peresealiru Hibialiru Yabusualiru ti haga bini. Bamba Isaraele wali agalime hameigini uruni bo wahai henego aria yu wahene maru haga bini. Ani heagola Solomono ibugua wali agali yu wahene uruni garabaya biabe ale bialu helo minu helai henego áyubi ani bialu haabo ka.\f + \fr 8.7-8 \ft Áyubi ani bialu haabo ka layadagoni ina áyu kamangi ndo abale agali mbuga ogo pigane gili biyadangi manda bialu lene.\f* \p \v 9 Anigo Solomonohanda Isaraele wali agali garabaya biabe bialu helo hela nabini. Ami agalibi ami haru haga agali haguanebi marume karisini heyu howa wai biaga hearu handayaho halu marume nogo hosini biruwa wai biaga hearu handayaho halu bini. \v 10 Solomono ibunaga biabe biagaru bibahende handayaho haga agali haguane handari kirani pira duria (250) bibahende hene. \p \v 11 Ainde Solomono one Iyibi kininaga wane berenego ibu Debidinaga Tano biago wahalu Solomonohanda anda gahenge biyagoha pu berene. Ibugua lalu, I̱ one biago ibu Isaraelenaga Kini Debidi andagaha habe nahego irane ala Habo Nalolene Bi lo winigonaga Mbogoyi ogoriani wini. Ani winigoria bibahende loma biaho wini nga, lo mitangi bialu ani lene. \p \v 12 Solomono ibugua lomabu delaga dabu Anduane Homogonaga anda haneha ibunime bu helenegoria nogo bulumaga sibiru loma bialu bo delaga bini. \v 13 Ibugua Mosese heangi mana lo winidagua \w Sabada\w* horongibi Ege Ngabulo harangibi mali mbira mbirani Horo timbuni tebira uru \w Mberedi\w* Yidi Nahe Hirinigo Nolenengibi Mabuha Widi Lini Denego Gandu Lolenengibi Anda \w Nemandaruha\w* Palu Holene Horongibi Solomonohanda horo uruni bibahendengi nogo bulumaga sibiru bo lomabu mialu delaga bini.\x + \xo 8.13 \xt Har 23.14-17, 34.22-23, Dag 28.9-15, 28.16–29.39, Man 16.16\x* \v 14 Ibu aba Debidihanda mana bulene lo winidagua Solomono ibugua \w loma\w* binigo mo miaga biaru horo bibahendengi tinaga biabe bulene winidagua bilo ti haru halu \w Libaiali\w* maru ti loma binigo mo miaga biamogo bilobi iba gana lolene lamogo bilobi ibu haru halu biabe mo talebu tahaga hene. Solomono ibugua Libaiali marume Anduane Homogonaga andaha horo bibahendengi mamage helo tibi nde haru howa biabe mo talebu tahaga hene. Ibugua bibahende biyago Ngode Datagaliwabenaga agali Debidihanda lo winidagua bialu halimu layadagua \v 15 loma binigo mo miagarubi Libaialirubi tigua biabe bayuwaore bialu mbirale mbirale mo do hagane andabi muni andabi mamage halu hene. \p \v 16 Solomonohanda biabe bulene bibahende manda manda bu wiyadagua biai hene. Anduane Homogonaga anda gene pigane wayangibi howa bumaro biningibi bibahende bayaleore bialu hene. \p \v 17 Mani Solomono ibu Idomo dindiha pialu Esiongebe tanobi Elada tanobi wiagoria pene. Tano ogonilabo iba solowara mini Daramabi bereagoria Agabahayagi iba biraanda hene wiagoria wini. \v 18 Ani pu heagola Kini Hiramahanda ibunaga iba sibirubi agali iba sibiruha biabe biaga hearubi Solomononaga biabe biaga agali hearu baba biabe mandagi bialu helo ibilene. Ani bialu iba sibi uruni Obiri dindiha pialu ngolo wiaru mo yalu Solomono hearia yu dai bigi biaga wini. Ngolo dewa genda magi timbuni tono pira mbirani waragaria (16) mo yu ibugu biaga wini. \c 9 \s1 Seba dindinaga kuini walime Solomono hondo ibinigo ogo \r (1 Kini 10.1-13) \p \v 1 Seba dindinaga kuini wali berenegome hale halu hearia Solomono ibu mini lene timbuni ka layane hale hene. Ani layago hale howa kuini wali ogoni ibugua Solomononaga manda biaru ba handalu ibugua bi ladai bibe naheru maru Solomono hale hole ibini. Kuini wali ogonime ibunaga biabe biahaga agali dewaore haru halu nogo kamelerubi dewaore haru ha bialu Yarusaleme anda ibini. Tigua ngolo dewaorebi mbirale tara tara pauda ale tomo mo dende bia haga wiarubi ege to̱le̱ bayale yolo timbunime miaga wiaru alebi nogo kamelenaga erekunini mo paga howa yalu ibini. Ani yalu anda ibalu ibugua Kini Solomono lola howa bi maru Solomonohanda ladai bibe nahe manda manda bu yalu ibinidaru hale hene.\x + \xo 9.1 \xt Md 12.42, Lg 11.31\x* \v 2 Solomono ibugua mbirale hale hayaruni bibahende tiga tigaore wiadagua ladai biai hene. Bi hale hayadaruni Solomono ibugua ladai bibe nahe mbira nawi bibahende ladai biai hene. \v 3 Ani lai hayagola kuini wali biagome Solomononaga manda timbuni mini gigabi wiagobi kininaga anda timbuni biniyarubi bibahende handai hene. \v 4 Ani hondowa kuini wali biagome Solomono ibugua horo bibahendengi tomo bayale dege naabo haga wiagobi ibunaga agali haguaneru ti haga wiarubi bibahendeore hendene. Kini ibunaga biabe bia haga agali hearubi tinaga aga bayale tara tara biaga wiarubi agali \w waini\w* iba odo tale biaga hearubi hendene. Uruni hondowa Solomonohanda Anduane Homogonaga andaha nogo tara tara loma biniru bo delaga dabu wiarubi hendene. Mbirale uruni biaga wiaru handai howa mogo lalu ibugua bi mbira labe naheore hene. \p \v 5 Ani howa ibugua Solomono lamialu lalu, I̱ni dindiha howa hale harugola í̠naga mini mandaru bayale timbuniwi ke layane bibahende hale hai harugo áyu bi layadaruni heneneoredane handa walia ko. \v 6 Abale i̱na bi hale harudaruni mo henene nahe henego áyu i̱nime handalu hewaria ai heneneoredane hendedo. Heneneore abale bi hangu hale harugo goyane lowa i̱ni deme taraoredane hendedogoni. Í̠naga mini mandala gigabi ngeru layane hale dege harugo emene nira lowa í̠naga mini gigabi bayale timbuniore ngego hendedo. \v 7 Ai í̠naga biabe biahaga agali bu karuni ti turu hagabu haabo kagoni. Agali haguane haru haga karuni tibi nde í̠naga mini mandala bayale ngegome ti haru kegola í̠ni heba turu ho haradane hendedo. \v 8 Anduane Homogo í̠naga Ngode Datagaliwabe ibugua í̠hondo ibunaga miniha howa turu halu Isaraele wali agalirunaga kini habelo dabo helayadagonaga i̱na ibunaga mini yaraga harogoni. Ibugua Isaraele wali agali tíha ibunaga gubalini holene timbuniore horo mbiruorebi ereba naholene wiaabo howa í̠na manda timbuni bidegomebi mini tigabi bayale ngegomebi manani tigatiga tale bialu ti haru habelo í̠ kini helayada, lalu kuini wali biagome lai hene. \p \v 9 Ani lowa Seba dindinaga kuini wali biagome ngolo dewa daga labe naheore genda magi timbuni manda bialunaga tono maria Solomono mini. Ege to̱le̱ tara tara yolo timbunime miaga wiarubi padua ale tomo mo dende bia haga tara tara wiarubi mia dege bini. Mo dende bia hagane uruni ale Isaraele dindiha ala nayalu ibinidagua kuini wali biagome timbuniore yalu íbu mini. \v 10 Kini Hiramanaga iba sibini biabe biaga hearume Obiri dindiha pialu ogoniha howa ngolo dewaorebi ira bayale mbiranaga podenerubi ege to̱le̱ tara yolo timbunime miaga dewaore wiarubi Isaraele dindiha mo yalu ibini. \v 11 Ani mo yalu ibiyagola Solomonohanda agali ibunaga biabe biahaga hearuhondo lalu, Ira bayale urunime Anduane Homogonaga andabi i̱ni andanagabi egageria bia hadaba, lene. Ira bayale uruni aria marume iba gana lalu ngida aleru belo wabidaba, lalu lamini. Uruni ale Yuda dindini ala nawini. \p \v 12 Seba dindinaga kuini wali biagome mbirale Solomonohondo miyadarubi ndo Kini Solomono ibugua mbirale tara tara dewaore kuini wali biago ibuni hame lalu ngi layaru damene miai halu marubi wali agali dindi tara howa ibiraruhondo miagadagua mia tago halu mini. Ani miya handala kuini wali biagobi ibunaga biabe bia haga ibu heba ibinidarubi bibahende tini dindi dai bini. \s1 Kini Solomono homogo henego ogo \r (1 Kini 10.14-25) \p \v 13 Mali bibahendengi Solomono ibugua ngolo dewaore genda magi timbuni tono pira kirani tebira (23) dindi tara taraha howa mo yu anda ibugu bialu hene. \v 14 Muni marubi nde agali biyinaya biaga hearume dagisi bu mirarubi mo yu anda ibaga hene. Arebia dindiha kini hearumebi Isaraele dindiha dindi dunini mbira mbira handayaho haga hearumebi ngolo silibabi yalu íbu migi biaga hene. \p \v 15 Solomono ibugua agali biabe bia haga hearuhondo lalu, Ira pelene wiarume wai humbi timbuni wabidaba, layagola tigua humbi timbuni dewa handari kira (200) wabini. Wabu ngelowa ngolome paraho dambi hai hene. Ngolo para hayadaruninaga genda magi kilogarama karia ale humbi mbira mbirani para hene. \v 16 Ani bialu humbi maru emene handari tebira (300) wabuwa ngolome paraho dambi hene. Ngolo paraho dambi hayadaruninaga genda magi kilogarama kira dege dege hene. Ani biai heagola Solomonohanda agali ibunaga biabe bia haga biaruhondo lalu, Humbi uruni anda hobene mbira mini Lebanono Irabu Anda laga henegoha mo yaanda howa ngeladaba, lene. \p \v 17 Ani bialu Solomonohanda kini biragane dagia mbira wabidaba layagola wabini. Ani buwa kini biragane dagia ogoni ngoloru nogo elebeninaga ne gayaneme mo yári bia howa ngelene. \v 18-19 Kini biragane dagia ogoni daliga ngelowa ogoriani birule iraga holenaga ge holene egageria waragaria wialu ge dogolo wiaganebi ngolome wabini dege wini. Ge halu iraga holene lene laboha laiono handalehe mbira mbira wabuwa talebu helama pene. Laiono handalehe bu helearu daga lamaga halu homberia (12) wabu helene. Biragane dagiadagonaga gi paga holene wini. Gi paga holene kirabaliha laiono handalehe lene laboha wabu helene. Dindi tara maruha kini hearu bibahendenaga biragane dagia baya gibiore ogonibi mbira nawi mbiraore ogoni hangu wini. \p \v 20 Solomononaga gabo berubi bibahende ngolome wabu wini. Anda hobene mini Lebanono Irabu Anda laga biagoha peledi alerubi ngolo hangume wabu wiai hene. Kini Solomono henedangi siliba nagalonedalo manda buwa mbirale mbirale uruni ale ngolo hangume wabiai hene. \v 21 Solomononaga iba sibi dewa solowara timbuniha piaga winiru Kini Hiramanaga iba sibi wiaru heba mandagi dindi bibahendeha yalu piai haga wini. Iba sibi urunime solowarani dindi tara taraha piai halu mali tebirani dai nabi tagira dege ibagabu howa ngolo silibarubi dewaore mo yalu nogo elebeninaga ne gayane dewa mo yalu nogo mongi tara tararu minu yalu Isaraele dindi dai bigi biaga wini. \p \v 22 Kini Solomono ibugua munimebi mbirale tara tara maru ale wiarumebi ibunaga mini bayale gigabi wiagomebi kini maru hearu bibahende bolangua haihe hene. \v 23 Agali haguane dindi bibahendeha hearume Anduane Homogohanda mini bayale gigabi Solomono miniyago ti hale hene. Tigua Solomonohanda bi larago hale hoa howa ibu hearia ibaabo haga hene. \v 24 Mali bibahendengi agali dindi tara tarani howa ibalu mbirale mbirale maru Solomono mule yalu ibugu biaga wini. Tigua ibugu bialu howa mbirale ngolo silibarume wabinirubi aga bayalerubi wai biaga yandarerubi tomo mo dende bia haga pauda ale tara tararubi nogo hosiru dongirubi Kini Solomono mule yalu ibugu biaabo haga wini. \p \v 25 Solomono ibugua wai biagane garo ale mini karisirubi ibunaga ami agalirunaga nogo hosirubi dewaore yolo buwa hela ngela bigi bialu daosini maria (4,000) andaha helo anda dewa bini. Ani buwa ibugua karisirubi hosirubi tale bialu maru dindi ibugua handayaho haga wiaruha talebu pelalu maru Yarusalemeni hela ngela bialu wai biaga ami agalirunaga hosi daosini homberia (12,000) hene.\x + \xo 9.25 \xt 1 Kin 4.26\x* \v 26 Ani howa Isaraele dindi bibahendeha tubari ni tagira ibiragohayagi Iba Yuberedisi poragoria howa pialu mendeha ni paliragohayagi Pilidialiru baba tubari wiari halu unurayagi Iyibila dindi tubari wiagoria Solomono ibugua handame ho hene.\x + \xo 9.26 \xt Pig 15.18, 1 Kin 4.21\x* \v 27 Solomono ibu kini henedangi muni siliba dewaore daga labenahe ege to̱le̱ dugu paya biradagua bialu Yarusaleme yu anda ibugu biaga wini. Ira tamiabi aulolebe tobahe Isaraele dindi hari bare wiaruha howa ira damene bibahendeore dibu wiradagua bini. \v 28 Solomono ibugua agali biyinaya biaga hearuhondo hosiru Iyibi dindiha howabi dindi bibahendeha howabi yolo bialu haru ibule pudaba laga hene.\x + \xo 9.28 \xt Man 17.16\x* \s1 Solomono homenego ogo \r (1 Kini 11.41-43) \p \v 29 Mbirale tara tara Solomono ibugua biniru bibahende mbuga mbira mini Mana \w Latagi\w* Haga Nadananaga Bi Te laga ngagohabi mbuga mende mini Mbiwia Haga Siloali Ahiyanaga Bi Te laga ngagohabi mbuga tebone mini Mana Latagi Haga Ido Ibugua De Gandeba Hendenegonaga Bi Te laga ngagohabi gilibu nga. Mbuga tebira uruniha Nebada igini Yaroboama ibugua binigo tebi gilibu nga. \v 30 Solomono ibu mali pira maria (40) Yarusalemeha kini howa Isaraele wali agali handame ho hene. \v 31 Ani halu ibu homayagola tigua ibu Yarusalemeni Debidinaga tano laga wiagoha hora hene. Homeagola Solomono igini Lehoboama ibugua ibu aba henegoria kini ha aribia hene. \c 10 \s1 Isaraele hameigini uyurahayagi palearu ti hoba mialu tini hangu henego ogo \r (1 Kini 12.1-20) \p \v 1 Lehoboama ibu Isaraele wali agali bibahendeme ibu tinaga kini helole lowa Segeme tanoha íbu ngoai ho heagoria pene. \v 2 Ala Nebada igini Yaroboama ibugua Kini Solomonohanda ibu bole heago hondowa ohalu Iyibi dindi pu henego ai Isaraele wali agali tigua Lehoboama tinaga kini helo dabo helara layago hale howa ibu Iyibi dindi wahalu ibuni dalu dai bu hene. \v 3 Ani manda bu heagola Isaraele wali agalirume Yaroboama dai bilo agali marume, Lama pudaba, lene. Yaroboama anda ibiyagola ibubi Isaraele wali agali bibahendebi Lehoboama hearia puwa tigua ibuhondo lamialu lalu, \v 4 Í̠ aba Solomono ibugua ina biabe ndelahe wiaru mo ngiyagola iname biabe erekuibi mangabiore bialu harima. Ai áyu í̠na inahondo mbirale bayale hendore bulene ngadagua bialu gendabi ndelahe ngaru mo wahabelo hamelo kama. Í̠na ogonidagua biriyagua ina haru habelo í̠ andaneha holeberama, lene. \p \v 5 Ani layago hale howa Lehoboama ibugua tihondo lalu, Horo tebiru andaga halu i̱naga mini ngogo tí mani languliya dai bule áyu andaga pudaba, lene. Ani laya handala ibu helalu ti andaga pugupugu bini. \p \v 6 Ani piya handala Lehoboama ibu andaga puwa agali haguane ala hene miniwi ti ibu aba Solomono mini bayale talebu miaga heneru hearia puwa lalu, Wali agali o biarunihondo bi agua ladai buliya hamelo kamibe, lene. \p \v 7 Ani hale hayagola tigua ibuhondo lalu, Í̠na wali agali uruni dara halu ti biamogo bulene hamelo keyagua nde áyu tihondo bi bayale lolene nga. Í̠na ogonidagua biriyagua ti í̠ andaneha holebira, lalu lamini. \p \v 8 Ani layago hale howa bia nabi mo wahalu Lehoboama ibugua igiri daliahe haguane mini bogabi ndo ibunila haru mandagi andaho hene hearume ibuni mini bayale talebu milo hearia pene. \v 9 Puwa ibugua tihondo lalu, Wali agali biarunime tiha genda maru bamba i̱ abahanda mo ya hene wiaru mo waholiya hamelo kago ai áyu i̱na tihondo agua ladai buliya hamelo kamibe, lene. \p \v 10 Ani hale hayagola igiri haguane daliahe biaru tigua ibuhondo lalu, Í̠na bamba í̠ aba ibugua wali agali uruniha genda mo ya henedaru mo wahole manda buwa tihondo bi ladai bule hamelo keyagua tihondo bi ogodagua lolene nga. I̱ abahanda tí genda mo ngiyalo manda bu kamiyagua ogoni timbuni ndo emene dege ngiya. I̱naga gi hondone mbiraore hangunaga hongo kagome i̱ abanaga hongo ogoni bolangua ka. \v 11 I̱ aba ibugua tí heneneore genda mo ngiyagonigo i̱na tí genda timbuniore ngulebero. I̱ aba ibugua tí tibu emeneme bayago i̱na tí tibu timbunime hongo howaore bolebero lalu lamibe, lene. \p \v 12 Ani layagola horo tebiru hai halu Yaroboamabi Isaraele wali agali biarubi bibahende Lehoboama ibugua dai bilimu layadangi ibuni hearia dai bini. \v 13-14 Ani íbu heagola kini ibugua agali haguane ala hene miniwi hearume labe layadagua nale wahalu igiri daliahe haguane ibuni ale hearume labe layadagua wali agali biaruhondo bi hongohe lamini. Ibugua tihondo lamialu lalu, Heneneore i̱ abahanda tíhondo genda mo ngiyagonibi ndo i̱na tí genda timbuniore mo ngulebero. I̱ abahanda tibu emeneme tí bayago ai i̱na tibu timbunioreme tí minu bolebero, lene. \v 15 Anduane Homogo ibunime bilo hame lenedagua lola helonaga Lehoboama ibugua wali agali biarunaga bu miniha hamelo hearu talia nabi mo wahene. Anduane Homogo ibunime agali mbira ibunaga bi mana \w latagi\w* haga Silo dindini haga mini Ahiya ibuha howa Nebada igini Yaroboamahondo agua bulebira lalu ala mbiwia ho wiyago lola helonaga anidagua bini.\x + \xo 10.15 \xt 1 Kin 11.24-39\x* \p \v 16 Ani layagola wali agali biaru tigua manda bu handalu hemiria kini ibugua tinaga bi layago hale habe naheyane tigua bi hongo howa ladaga halu lalu, Ina Debidi damenerunaga andaneha holene manga ho kama. Ina Debidi ariabi ndo ibu igini áyu o kago ibu ariabi ndo dege kamagonigo Lehoboama ibuni hondo holene nde ibunaga biabedago áyu ina Isaraele wali agali kamaru inane daluha pugupugu bima, lene.\x + \xo 10.16 \xt 2 Sml 20.1\x* \p Ani lowa tigua Lehoboama helalu tini daluha pene. \v 17 Ani piyagola Isaraeleali maru Yuda hameigini heba Yuda dindihayagi hayaruni ti dege Kini Lehoboama andaneha haabo hene. \p \v 18 Mani howa Kini Lehoboama ibugua agali mbira Adonirama ibu kininaga biabe bia haga agali hearu handayaho haga henego ogoni ibu Isaraele wali agali wahalu pene biaru hearia pelo pu lene. Adonirama ibu Isaraele wali agali biaru hearia piyagola tigua ibu ege to̱le̱me bo homelene. Ani biya layago hale howa Kini Lehoboama ibuninaga wai biagane garo ale mini karisini iraga halu abale Yarusaleme ibida pene. \v 19 Horo ogoningi howa Isaraele wali agali uyurahayagi hama piyaru tigua doga halu Debidi aguaneneru mbiragome kini hayagua urunime ti haru helo hame naleore haga hene. \c 11 \s1 Ngode Datagaliwabenaga bi mana \w latagi\w* haga Semaiahanda bi latagi henego ogo \r (1 Kini 12.21-24) \p \v 1 Lehoboama ibu Yarusaleme anda puwa ibugua ami agali hongohe Yuda hameigini hearubi Beniyamini hameigini hearubi ti bibahende olayagola íbu ngoai hene. Ogoningi agali íbu ngoai ho henedaru dagalalu daosini dege handari mbirani pira halira (180,000) íbu hene. Lehoboama ibugua ami agali urunime Isaraele wali agali uyurahayagi palearu baba wai bialu wali agali uruni ibuni andaneha helo haru dai bule manda buwa ani bule pudaba lene. \v 2 Anigo Anduane Homogohanda bi mana \w latagi\w* haga Semaiahondo lamialu lalu, \v 3 Í̠na áyu ogoni puwa Kini Lehoboamabi Yuda hameiginibi Beniyamini hameiginibi wali agali dindi ogoniha karubi ti bibahende karia puwa ogodagua lamibe. \v 4 Anduane Homogo i̱na larogo tí hameneore Isaraele karu baba wai nabilimu. Áyu tí bibahende andaga dai bidaba. I̱nime hame lewadagua Isaraele wali agali tigua tí yu wahalu tini hangu hatara hayagoni. Anidagua biyagoni i̱nime biru, lene. Ani laya handala Semaia ibugua pialu Anduane Homogonaga bi ogonidagua latagi hayagola hale howa ti bibahende Yaroboama baba wai bule nape tini andaga pugupugu bini. \s1 Lehoboamahanda tano maruha wai pabe hongohe bia dai binigo ogo \p \v 5 Lehoboama ibu Yarusalemeni howa agali biabe biaga hearuhondo lamialu, Yuda dindiha tano wiarunaga wai pabe bu mabubu wiaru hongo helo mo tiga bidaba, lene. \v 6 Ani layagola tigua Bedeleheme tanobi Edama tanobi Tegoa tanobi \v 7 Bedesu tanobi Sogo tanobi Adulama tanobi \v 8 Gede tanobi Maresa tanobi Sibi tanobi \v 9 Adoraimi tanobi Lagisi tanobi Asega tanobi \v 10 Sora tanobi Aiyalono tanobi Heberono tanobi uruni bibahendeni wai pabe baya hangu hongohe helo bia dai bini. Tano uruni bibahende hameigini Yuda Beniyaminila libu dindiha dege wini. \v 11 Tigua tano uruninaga wai pabe hongohe helo bialu hene. Ani biai hayagola Kini Lehoboama ibugua tano uruni bibahendeha ami agali marume tidi mbira agima howa handayaho helo agali haguane mbira tano mbira mbirani helaga bini. Ani bialu tomo tara tara dewaorebi olibe lininaga welibi \w waini\w* ibabi \v 12 humbi yandare dewabi mo manda mandabu wini. Anidagua buwa ibugua tano uruni mo hongo halu Yuda hameiginibi Beniyamini hameiginibi haru hai hene. \s1 \w Loma\w* binigo mo miaga hearubi \w Libaiali\w* hearubi Yarusaleme ibinigo ogo \p \v 13 \w Loma\w* binigo mo miaga hearubi \w Libaiali\w* hearubi ti bibahendeme Yuda dindi bibahendeha howa tini dalu wahalu Lehoboama baba hole ibini. \v 14 Ti ani ibinidagoni irane Isaraele wali agalinaga Kini Yaroboamabi kini maru maha ha aribia henedarubi tigua loma binigo mo miaga biarubi Libaiali biarubi ti Anduane Homogonaga biabe biaga wiago bo dugualu purogo lelowa haga haga bini. Ani biyagola tigua tinaga dindi andaru wahai halu Yarusalemenibi Yuda dindi wiaruhabi hole ibini. \v 15 Yaroboamahanda loma binigo mo miaga uruni bo taliatagi hai howa ibugua Libaiali ndo agali tara ibuni aria hearu minalu mbirale dama mitangi bialu bi pupu wule gime wabini wiarunaga loma binigo mo miaga helo dabo helaga bini. Ani biyagola loma binigo mo miaga ha aribia heleneru uruni tigua dama tara tarabi Yaroboama ibugua nogo bulumaga wangabe handalehe wabu wiaruhondobi bi pupu wialu haga hene.\f + \fr 11.15 \ft Dama lalu gilibu ngagoni nogo meme handalehe wabu helene.\f*\x + \xo 11.15 \xt 1 Kin 12.31\x* \v 16 Isaraele hameigini bibahende hearume Anduane Homogo tinaga Ngode Datagaliwabehondo mitangi bialu lotu henene lole hamelo heneru tigua loma binigo mo miagabi Libaiali biarubi heba Anduane Homogo ti mamalirunaga Ngode Datagaliwabehondo lotu lole Yarusaleme piyadagua talima pene. \v 17 Wali agali uruni ti Yuda wali agali baba howa tigua mo hongo halu hene. Ani bialu mali tebirani tigua Solomono igini Lehoboama heba mandagi howa Kini Debidi Kini Solomonolame bialu henedagua bialu hene. Anidagua biyagome Kini Lehoboama ibu hongoheore helene. \s1 Lehoboamahanda wali dewa dabu buwa waneigini dewaore henego ogo \p \v 18 Lehoboama ibu wali mbira Yarimodo wane mini Mahalada dabu bini. Yarimodo ibu Kini Debidi aguane hene. Mahalada ai̱ya ibu Yasi igini Eliaba wane Abihaili berene. \v 19 Mahalada ibugua igiri tebira Yausu Semaria Sahama layaru taba hanaga bini. \v 20 Mani howa Lehoboamahanda wali mende Abasalomo wane Maga dabu buwa libu igini maria henego mini Abiya Adai Sisa Selomidi layaru hene. \v 21 Ani heagola Lehoboama ibu wali pira mbirani halira (18) dabu bialu ibu one henene berene. Ibu wali halu mende bereneru aria pira waragaria (60) biralu bini. Ani biruwa wali uruni tigua igiri pira kirani halira (28) taba hanalu wandari pira waragaria (60) taba henene. Lehoboama ibu wali dewaore dabu binigoyu ibugua Magaore gubalini timbuni ho haga hene. \v 22 Ani howa Lehoboama ibugua lalu, I̱ homarogola i̱ one wali Maga igini Abiyahanda i̱ henegoria kini ho aribia helo, lowa dabo helene. Ani helowa ibugua Abiyaore ibu hamene bu hearunaga deni mo duniniore howa helene. \v 23 Ani buwa Lehoboama ibu miniwi howa ibugua tanonaga wai pabe hongohe helonaga bu tiga buwa ibu igini bu hearume Yuda dindihabi Beniyamini dindihabi tano wiaru handayaho howa haru helo dabo helaga bini. Ani helowa ibugua tano uruniha tomo dewaore mo wialu ibu iginirubi wali dabu bilo dabo migi bini. \c 12 \s1 Yuda wali agalirume ko biyagola Anduane Homogo ibugua mo tiga binigo ogo \r (1 Kini 14.25-28) \p \v 1 Lehoboama ibu haru haga hongoheore heangi ibugua Anduane Homogonaga bi mana yu wahayagola Yuda wali agali tiguabi ani dege bini. \v 2 Tigua ani biyagola Lehoboama ibu mali duria hangu kini hearia Anduane Homogohanda tihondo pani mialu Iyibialinaga Kini Sisaga ibunaga amiru haru halu ti Yarusalemeni wai bule ibilene. \v 3 Kini Sisaganaga ami uruni tinaga garo ale mini karisi daosini mbirani handari kira (1,200) heba ami agali nogo hosini biralu piaga ti daosini dege pira waragaria (60,000) uruni heba ami agali maru Libialibi Sugialibi Sudanalibi ti daga labe nahe dewalioreme wai bule pene. \v 4 Iyibialinaga kini ogoni ibu ami agali biaruni heba pialu Yuda tano wai pabe hongohe bu hearu karulama pialu Yarusaleme anda polene kaware hene. \p \v 5 Ani biyagola Anduane Homogonaga mana \w latagi\w* haga agali mini Semaia ibugua Kini Lehoboamabi Yudalinaga agali haguane hearubi ti Sisaga ibulilono Yarusalemeha ibida pialu ngoai ho hearia anda pene. Anda puwa ibugua tihondo lalu, Anduane Homogohanda bi ogo langiyago tí langero, Tígua i̱ erembira ngialu wahalu pirimigo ai i̱na tí wahalu Sisaganaga giha mo ya helo helaro, laya lalu lamini. \p \v 6 Ani lamiyagola Kini Lehoboamabi agali haguane biarubi tigua ko biyago lapani halu tini mo dindi howa lalu, Anduane Homogo ibugua inahondo mana tigabi biragoni, lene. \p \v 7 Tigua ani layagola hale howa Anduane Homogo ibugua bi halu mende Semaiahondo lalu, Yudali karu tigua ko biyagonaga lapani hayago i̱na ti bo wahai naholebero. Sisaga ibu ami agali heba wai bule ibuwa tigua Yudali bo wa nahelo i̱na ti baba keba haho wiaabo naholebero. \v 8 Anigoyu Sisaga ibugua ti ibu andaneha helaragola tigua i̱ andaneha holenego bayaledane handalu dindi agali haguane andaneha holenego erekuibi ndelahedane hondolebira, lalu lene. \p \v 9 Kini Sisaga ibu Yarusaleme anda puwa ibugua Anduane Homogonaga andahabi kininaga andahabi mbirale bayale wiaru damene bibahende mo yai hene. Wai humbi Solomonohanda wabuwa ngolome paraho dambi hene wiarubi mo yai halu Iyibi dindiha yalu pene.\x + \xo 12.9 \xt 1 Kin 10.16-17, 2 Bit 9.15-16\x* \v 10 Ani mo yalu peagola mani Kini Lehoboamahanda agali ibunaga biabe biahaga hearuhondo wai humbi Iyibiali biarume mo yalu piyadago aribia holenenaga maru ege to̱le̱ boronosime wabidaba layaru wabu wiagola ami agali maru kini andaga harabani mamage haga hearume handaya ho helo mini. \v 11 Kini ibu Anduane Homogonaga anda loma biahene biagoha pole porangi ami mamage haga uruni ti heba humbi yalu pialu dai bialu anda hobane humbi uruni wiagadagoha ngelaga biaga hene. \v 12 Lehoboamahanda Anduane Homogonaga andaneha lone ho dai biyagola Anduane Homogonaga keba holeneme ibu bo wanahe helalu Yuda wali agali tibi bayale helene. \s1 Kini Lehoboama ibu bialu henegonagabi homenegonagabi te ogo \r (1 Kini 14.21-22,29-31) \p \v 13 Lehoboamahanda Yarusaleme tanoni kini heangi ibunaga haru holene hongo timbunihe hene. Ibu ai̱yahanda taba henenegoria howa hama ibinigo mali pira mariani mbira (41) layagola kini pigane hene. Anduane Homogohanda Isaraele dindi bibahende wiaru aria mbirago Isaraele wali agali tigua ibuni kagoria kaware ibalu lotu lelonaga Yarusaleme loma biaho ngelalu Lehoboama ibu Yarusaleme ogoriani kini howa mali pira mbirani karia (17) haru hene. Ibu ai̱ya Amono wali mini Nama berene. \v 14 Lehoboama ibugua Anduane Homogonaga hame wiago hai nabi howa mana ko timbuni biaabo halu hene. \p \v 15 Lehoboamahanda pigane howa bialu hama ibiniru tebi ibunaga malubi Anduane Homogonaga mana latagi haga mini Semaia Idola libugua bialu henegonaga mbugaha gilibumaga ho nga. Lehoboama Yaroboamala libu kini hebingi wai bialu haabo haga hene. \v 16 Lehoboama ibu homayagola tingini ibunaga mamali maru kini halu homenerunaga homali Debidinaga Tano winigoha hora hene. Homayagola ibu igini Abiyahanda ibu aba henegoria ho aribia howa kini hene. \c 13 \s1 Abiya Yaroboamala wai binigo ogo \r (1 Kini 15.1-8) \p \v 1 Yaroboama ibu mali pira mbirani karia (17) Isaraele dindiha kini henego mali pira mbirani halini (18) hayagola ogoningi Abiya ibu Yuda dindini kini pigane hene. \v 2 Ibugua mali tebirani kini howa Yarusalemeni haru hene. Ibu ai̱ya mini Migaia ibu Gibea tanoali Uriele wane berene. \p Abiya Yaroboamala libu waitigi howa wai bialu hene. \v 3 Abiyahanda ami daosini dege handari maria (400,000) ho mandamanda bialu Yaroboama ibugua ami daosini dege handari halira (800,000) ho mandamanda bialu waitigi howa wai bialu hene. \p \v 4 Ami agali uruni ti Eberaimi dindi hari heagoria ngoai ho hearia Abiya ibugua Hari Semaraimiha irigi howa Yaroboamabi Isaraelealirubi olamu halu lalu, I̱na bi o larogo tí hale hadaba, lene. \v 5 Anduane Homogo Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabe ibugua Debidila habo nalolene bi lo wialu lalu, Debidibi ibunaga aguanenerubi ti Isaraele wali agalinaga kini haabo holebira, lalu lowinigo tí manda nabi kamibe, lene. \v 6 Abiyahanda laabo halu lalu, Nebada igini Yaroboama ibugua Kini Solomononaga bi mo wahaga hene. \v 7 Solomono igini Lehoboama ibu igiri mini boga nabi howa Yuda wali agali haru habe nahe hene. Ani howa agali mana ko biaga ibu heba hayaru tigua ko bima laragola ibugua i̱ nabule labe nahe hene. \v 8 Ai áyu tígua Anduane Homogohanda habo nalolene bi lo wialu Debidinaga aguanenehondo haru holene hongo minigo baba wai bule kamigo agibe. Tínaga ami agali timbuni dewaore helalu nogo bulumaga wangabe ale dama mitangi bialu bi pupu wulenaga Yaroboamahanda ngolome wabiniru yu kamigoni. \v 9 Tígua Arono aguanene Anduane Homogonaga \w loma\w* binigo mo miagarubi \w Libaialirubi\w* ti bo batagi harimi. Ani buwa uruni henegoria tígua hameigini tara dindi tarani karume tini dabalu loma binigo mo miaga helagadagua helaramili. Mbirali ta nabi kagome nogo bulumaga wangabe haru ibalu nogo sibi kariaru haru ibiyagua o biago ibu tínaga mbirale dama mitangi bialu bi pupu wulenaga wabu ngaruhondo loma binigo mo miaga helo dabo helaramili, Abiyahanda lalu hene. \p \v 10 Abiya ibugua laabo halu lalu, Tígua ani bialu haramiligoyu iname nde Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabe wahalu pu nabi ibunaga biabe bialu haabo kamagoni. Agali maru Arononaga aguanene karume Anduane Homogonaga loma binigo mo miaganaga biabe bialu Libaialirubi ti heba biabe mandagi biaga ka. \v 11 Horo bibahendengi egerebagi alendobi tigua Anduane Homogohondo mbirale ngabilo delaga mini \w inisenesi\w* lomabu delalu nogo sibi memeru bo loma bialu poda nabi howa bibahende lomabu delaga dabuni delai haga ka. Tigua mberedi loma bialu tebolo dagia dodo nahe ngagoriani mo wialu alendo haragola hale lamu irane ngolome wabu ngagoriani hale lamu ngaru delalu biaga kagoni. Iname Anduane Homogohanda bulene nga lowinigo ngadagua bialu kamagoyu tígua ibu wahalu pirimigoni. \v 12 Inanaga haguane timbuni Ngode Datagaliwabe ibuni kagoni. Ibunaga loma binigo mo miaga ina heba karume tí baba wai bulenaga mbelo biguli yu karu pu lole kagoni. Anigo Isaraelealiru-o tígua Anduane Homogo tí mamalirunaga Ngode Datagaliwabe baba wai nabilimu. Tí wayali habe nahe kamigoni, lalu Abiyahanda lene. \p \v 13 Abiya ibu ani lalu heatambu Yaroboama ibugua Isaraele ami maru Yudali ho heaore marume Yudali erembirahayagi wai bule ohalu pelene. \v 14 Yudali hearume beregedowa Isaraele ami biaru ti ho mabu bu hearia de hendene. De hondowa mogo lalu tigua Anduane Homogo olalu, Ina biamogo bia, lalu loma binigo mo miaga biarume tinaga mbelo buguli dalimuore pu lalu hene. \v 15 Ani bialu tigua bi dalimuore lalu Abiya ibugua ti haru halu Isaraele ami biaru baba wai bialu hene. Ngode Datagaliwabe ibugua ti biamogo biyagome tigua Isaraele ami agalinaga hongo bolangua hene. \v 16 Ani biyagola Isaraele ami biaru gerai ibida pialu hearia Ngode Datagaliwabehanda Yuda ami agaliru wayali helo biamogo bini. \v 17 Abiyabi ibunaga ami agalirubi tigua hongo timbuni halu wayali howa Isaraele ami agali wai hongo howa biaga mugube hearu bo wahalu daosini dege handari duria (500,000) homai hene. \v 18 Ani biyagola Yudalirume Isaraelealiru baba wai bialu wayali hayago irane tigua Anduane Homogo ti mamalirunaga Ngode Datagaliwabe mitangi bialu hanaho henegome ani bini. \p \v 19 Abiyahanda ibunaga ami agali heba Yaroboama baba wai bima talima pialu tano timbuni Bedelebi Yasanabi Eberonobi tano maru emene emene wia parapara bu wiarubi karulai hene. \v 20 Yaroboama ibugua Yudalinaga kini Abiya heangi lone haru holenenaga hongo nahe hearia Anduane Homogohanda ibu bayagola homene. \p \v 21 Ani biyagoyu Abiya ibu hongo timbuni howa haru haabo hene. Ibugua wali pira mbirani maria (14) dabu bialu ibunaga igini pira kirani kira (22) halu ibunaga wane pira mbirani waragaria (16) berene. \p \v 22 Abiya ibu Yudalinaga kini heangi bialu henedarubi bi lenedarubi mbuga mbira mini Mana \w Latagi\w* Haga Idonaga Bi Te laga ngagoha gilibumaga ho nga. \c 14 \s1 Asa ibu Yudanaga kini henego ogo \p \v 1 Kini Abiya homayagola tigua ibunaga tingini Debidinaga tano wiagoha hora hene. Hora howa ibu igini Asahanda ibu aba henegoria kini ha aribia hene. Asa ibu kini howa Yuda dindini haru heangi Yuda dindi wai mbira nabi dege mali pirani bayale hene. \v 2 Asa ibugua Anduane Homogo ibunaga Ngode Datagaliwabenaga deni howa mana bayale tigabi wiaru hangu bialu haga hene. \v 3 Asahanda Yuda dindiha mbirale wali agali dindi tara hearunaga dama mitangi bialu bi pupu wulenaga lomabu mulene dabu wabu helearu bo gialabagabu wahai hene. Ani bialu mbirale dama mitangi bialu bi pupu wiaga ege to̱le̱me anda gene ale wabu heleagobi bo pambulo wahalu dama wali beda mitangi bialu bi pupu wiaga mbirale ira mbira dibuwa dindini wene mini Asera laga helearubi dibu gabu wahai halu bini. \v 4 Ani buwa ibugua Yuda wali agalihondo lamialu lalu, Tígua Anduane Homogo tí mamalirunaga Ngode Datagaliwabe kagonaga hameledago baya hangu bialu halimu. Ani bialu howa ibunaga bi laragobi ibunaga mana lowini ngagobi taluwa bialu halimu, lalu lamini. \v 5 Ani lamuwa ibugua Yuda dindiha tano wiaru bibahendeni mbirale dama mitangi bialu bi pupu wule gime wabini wiarunaga anda bu helene hearu bibahende bo gialo wahai halu ira hagua ngabilo delaga mini \w inisenesi\w* dabu bu heleagobi bo gialo wahai hene. Ani buwa ibugua Yuda dindini wali agali baya hangu haru heagola wai mbira nabi bayaleore hene. \v 6-7 Asa ibugua Yuda wali agali bu hearuhondo lalu, Ai tano maru maru ngarunaga ege pabe hongohe bu mabu bialu mamageali handa de̱le̱bu holenaga anda bima irigi halu bu helaga bimi̱ya. Ani bialu tanonaga panga hongohe wabialu ndibulo payulenaga panga bengena aeaneme wabu helaga bimi̱ya. Áyu ina dindini bayale kamagoni irane iname Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabenaga hame ngago baya hangu taluwa bialu kamagome bida. Ani bialu Ngode Datagaliwabe ibunime inanaga dindi baya hangu handayaho kagome inaha genda mbira naibi bayale kamagoni, Asahanda lene. Ani lalu Asa ibugua agali biabe biaga hearume Yuda dindiha tano wiaru bibahende ege pabe bu mabu bule pudaba lene. Tigua biabe uruni bialu heangi wai mbira nabi ti bayale dege henego irane Anduane Homogohanda tinaga waitigi mbira anda ibuligo lowa handayaho haabo heagome anidagua bini. Ani howa Yudali biaru tigua biabe bigi biyaru bayaleore bialu hene. \v 8 Ani bialu henego Kini Asanaga ami agali Yuda hameigini hearu ti daosini dege handari tebira (300,000) howa tigua wai biaga yandare yalu humbi timbunibi yu haga hene. Beniyamini hameigini ti daosini dege handari kirani pira halira (280,000) howa tiguabi humbi emene yuwa danda timubi yaga hene. Ami agali uruni ti hongo timbunihe howa wai biaga mana mandabi bayaleore hene. \s1 Anduane Homogohanda Sudanali bope halu Asa wayali helenego ogo \p \v 9 Asa ibu Yuda dindini kini heangi Sudana dindinaga agali haguane Serahanda ami agali dewaore haru halu Yudaliru baba wai bule ibini. Sera ibunaga ami agali milini mbira (1,000,000) haru halu wai biaga garo ale mini karisi dege handari tebira (300) nogo hosime gili lama ibuwa Maresa tano wiagoria anda ibini. \v 10 Ani íbu heagola Kini Asa ibugua nde ibunaga ami agaliru haru halu wai bule pene. Yuda ami uruni ti Maresa tano kaware ngelowa dindi ulini buguni buguni mini Sebada laga wiagoria Seranaga amidaru lola hole pene. Anda puwa ami agali kirabalime wai bule mo manda manda buwa tidiyu haga haga bu hene. \v 11 Ani bu heagola Asahanda Anduane Homogo ibunaga Ngode Datagaliwabe olowa lalu, Anduane Homogo-o i̱naga ami agali hongo nahe howa dewa ndo o kamagonigo Sera ibunaga ami agali dewaore kagoni í̠ manda bide. Anigo ami hongohe kagome bope habehegoyu ai ina hongo nahe kamagome bope holoma̱ya biamogo birilidagua áyu ina biamogo bibe larama. Iname í̠ni hanaho howa í̠ minini ami agali hongo gibihe o kagoni baba wai bule eberemagoni. Anduane Homogo-o inanaga Ngode Datagaliwabe í̠ore kego mendealime í̠ bo wahowa wayali habe nahe ka manda bidamagoni, lene.\x + \xo 14.11 \xt 2 Bit 13.14, 13.18\x* \p \v 12 Asa ibugua Anduane Homogohondo bi lai halu ibunibi Yuda ami biaru heba Sudana ami biaru baba wai bule pene. Ani wai biyagola Anduane Homogohanda Sudana ami biaru bope hayagola ti ibida piai hene. \v 13 Ani ibida piyagola Asa halu ibunaga ami agali biarume talima haruru pialu Gera tano anda puwa ami agali dewaore minalu bogai hene. Ani bo wahai hayagola Sudana ami biaru ti dewa nahe howa wai biadai bibe nahe hene. Anduane Homogohanda ibunaga ami biaru biamogo biyagola tigua Sudana ami agali biaru bo podahana halu uruninaga dabudabu dewaore wiaru Yuda ami ti mo yai hene. \v 14 Ani bialu Anduane Homogohanda Gera tanoha wali agali bu hearu tiha gi holene mo wia hayagola ti gi ho heaore dege Kini Asanaga ami agali biarume tano ogoni hi nahe karulene. Tano ogoniha dabudabu bayale tara tararu winigo Asanaga ami agali biarume mo yalu piai hene. \v 15 Ani bialu puwa Asanaga ami agali urunime dindi ogoniha nogo sibi hinaga agali hearu baba wai bialu uruninaga nogo sibi kameleru bibahende ti haru hai halu Yarusaleme dai bini. \c 15 \s1 Kini Asahanda Yudalirume mana ko biaga winiru mo tiga bidaba lenego ogo \r (1 Kini 15.13-15) \p \v 1 Horo mbirungi Ngode Datagaliwabenaga Dinini ibu Odede igini Asaraiaha mo hongo hole ibini. \v 2 Ani mo hongo haya handala Asaraia ibu Kini Asa lola hole puwa ibugua olamu halu lalu, Kini Asabi Yuda hameiginibi Beniyamini hameiginibi tí bibahende bi o larogo hale hadaba. Tí Anduane Homogoha haparaho harimiyagua nde ibu tí heba mandagi holebira. Tígua ibu taya bialu harimiyagua nde ibu tí kamigoha kaware holebira. Anigo tígua ibu erembira mialu harimiyagua nde ibugua tí wahalu polebira.\x + \xo 15.2 \xt 2 Bit 24.20, Yar 29.13, Md 7.7, Ya 4.8\x* \v 3 Bambaore howa Isaraele wali agali ti heba Ngode Datagaliwabe ibuniore mandagi nahe winigo irane tinime ibu erembira miyagola ani bini. Ani bialu hearia Ngode Datagaliwabenaga \w loma\w* binigo mo miaga nahe howa bi mana lawai holenebi nahe dege ibunaga mana lo winigobi nawiore hene. \v 4 Ti ogonibi hearia genda tandaga tara tara Isaraele wali agaliha anda ibiragola tigua Anduane Homogo ina Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabe mitangi bialu ibu karia abale dai biaga hene. Tigua ibu taya bialu ti ibuni karia dai bilo yupe haga hene.\x + \xo 15.4 \xt Man 4.29\x* \v 5 Horo uruningi Isaraele wali agali hearu tigua mana ko tara tara tagira ibiyagome wali agali dindi tara taraha bu hearu bibahende mo ko hai haga wini. Ani wiagago mbirali ibu ibuni dindi wahalu dindi mendeha togo lalu ibida pole harigani pialu karia agali ko karume mo ko halu minu baga hene. \v 6 Horo uruningi dindi mbirahayagi hearume dindi mendeha hearu baba wai buwa mendego bope halu tano mbirahayagi hearume tano mendeha hearu baba wai bialu mendego bope haga hene. Ani henego irane Ngode Datagaliwabe ibunime wali agali bibahende genda mo mulenaga uruni bibahende ibilaga hene. \v 7 Anigo ai áyu tígua bayale bule hongoho haabo halimu. Anduane Homogohanda tí bayale bule hongoho kamigo de hondowa tínaga bayale holene wulebirago mitangi bialu anidagua bialu halimu, lalu lamini. \p \v 8 Odede igini Asaraiahanda bi ogoni lamiyagola hale howa Kini Asa ibu ibunaga miniha hongoho hene. Ani biyagola ibugua mbirale bi pupu wulenaga dama mitangi bialu gime wabini Yuda hameigini dindihabi Beniyamini hameigini dindihabi wiaru bibahende bo gialo wahai hene. Ani bialu Eberaimi dindi bare bare wiaruhabi dindi maru ibugua wai bialu karulene wiaruhabi pialu dama mitangi bialu bi pupu wiaga uruni ale bibahende bo gialo wahai hene. Mbirale bi pupu wule gime wabini uruni Ngode Datagaliwabe deni ko ngubiore wini. Ani bialu Asa ibugua bidaba layagola tigua lomabu delaga dabu mbira Anduane Homogonaga anda haneni heago baya hangu mo tiga bialu arema bidaba layagola tigua ani bini. \p \v 9 Anidagua biyagola Eberaimi hameiginibi Manase hameiginibi Simeono hameiginibi tigua handalu hemiria Anduane Homogo ibu Asa heba heago hondowa tini dindi Isaraele wahalu Yuda dindiha dindi abene unurahayagi anda ibalu Kini Asa baba Yuda dindiha hene. Ani íbu heagola Asa ibugua wali agali o ibiyadarunibi Yuda hameiginibi Beniyamini hameiginibi bibahende íbu ngoai hadaba lene. \p \v 10 Asa ibu kini heane mali pira mbirani dauninaga (15) ege tebone layagola wali agali bibahende Yarusalemeni íbu ngoai hene. \v 11 Horo ti íbu ngoai hayadangi nogo bulumaga handari karia (700) nogo sibi daosini kariabi (7,000) bibahende haru íbu ngoai hene. Nogo uruni aria maru wai bialu waitiginaga nogo hearu haru henego uruni bibahende tigua Anduane Homogohondo loma bialu bo miai hene. \v 12 Ani buwa tigua Anduane Homogo ti mamalirunaga Ngode Datagaliwabe mitangi bialu tinaga minimebi mandamebi hongomebi ibugua laradagua biaabo hole lalu bi hongohe lowini. \v 13 Ani buwa tigua lalu, Mbiralime bi uruni talialu nabiyagua ogoni ibu wandari igiri daliaheyaguabi wali agali waheyaguabi ta nabi homelo bo wahami̱ya. \v 14 Aniore bule lalu tigua Anduane Homogonaga deni bi hongohe lowini. Ani lalu tigua hoaro ladagadaga bialu pilipe ale biguli hongo howa pu lagalaga bialu hene. \v 15 Ani lalu tinaga bu miniha turu timbuni howa Yuda wali agali tigua Anduane Homogo talima pole hongo ho hene. Tigua Anduane Homogo talima polene hame timbuni lo hemigola nde Anduane Homogohanda ibuni karia ibilo yupe hene. Ani bialu ti daluha genda anda naibilo ibunime baya hangu handayaho hene. \p \v 16 Asa aguabuni Maga bereago ibugua mbirale dama wali beda mitangi bialu bi pupu wulenaga mini Asera gime wabu wiaria hondowa Asa ibugua biabe ogoni nabilo bo duguini. Ani bo duguayagola wali ogoni ibu kini ai̱ya mini lene birayago mo wahene. Asahanda agali bu hearuhondo lalu, Mbirale gime wabini ko ngubiore ogoni dibalu gabu dangiala hole bialu yalu tagira puwa unu Kidirono iba dindi ulini wiagoha irani delole yalu pudaba, lene. \v 17 Anidagua bialu Asahanda mbirale dama mitangi bialu gime wabini wiarunaga bi pupu wule ngoai haga anda bu hearuni bo gialo wahai nahe dege henegoyu ibugua Anduane Homogo gubalini timbuniore halu Anduane Homogo andaneha haabo haga hene. \v 18 Ani bu howa Asa ibugua mbirale ibu aba Abiyahanda Anduane Homogonaga lalu mo bagiho wini wiarubi ngolobi silibabi ndisi be tara tara ibunime Anduane Homogonaga mo bagiho wini wiarubi bibahende Anduane Homogonaga andaha mo wiai hene. \p \v 19 Horo ogoningi howa hama pialu Asa ibu Yuda dindiha kini heangi mali pira tebirani duria (35) wai nabi ti bayale hene. \c 16 \r (1 Kini 15.17-22) \p \v 1 Asa ibu Yudanaga kini heane dege mali pira tebirani duria howa waragane (36) hayagola Isaraelenaga Kini Basahanda ami agaliru haru halu Yudaliru baba wai bule pene. Tigua puwa Lama tano karulalu wali agali tano ogoniha howa Yuda dindiha pu íbu nabilonaga hariga hangai halu tanonaga ege pabe heago baya hangu arema bu tiga bialu hene. \v 2 Ani bialu heagola Kini Asa ibugua muni ngolo silibaru Anduane Homogonaga andaha wiarubi kini andagaha wiarubi maru yamini. Ani yamialu muni uruni ibunaga biabe biaga agali hearuhondo mo mialu Sirianaga Kini Benehadada Damasagasani haru ho hearia mule yalu pelo mini. \v 3 Ani mialu howa ibugua ibunaga agali biarume Benehadada lamilo lawia halu lalu, Bamba iya aba libu nenegeore heneyadagua áyu iyabi nde nenege dege habiya hameledo. Ani habiya lowa áyu muni ngolo silibaru bame í̠naga wia haro. Ani berogo ai í̠na Isaraelenaga Kini Basala nenegeore habiya lalu bi hongohe lo wiribigoni wahabe. Ani beregola ibugua ibunaga amiru haru halu i̱naga dindi yupe halu tagira pelo ani bibe, lalu lamini. \p \v 4 Kini Benehadada ibugua Kini Asahanda bi lawia hayiyago hale howa bi ogoni karulape lene. Karulape lowa ibugua ibunaga ami agali haru hagane haguane hearuhondo lalu, Inanaga ami agali hayadaru haru halu puwa Isaraelenaga tano ngaruha wai bule pudaba, lene. Ani laya handala tigua puwa wai bialu Iyono tano bo poda hana halu Dana tanobi Abele Bedemaga tanobi Nabadali dindiha tano maru wai biagane danda timurubi tomorubi do haganeru karulai hene. \v 5 Ani biya layago hale howa Kini Basa ibugua Lama tano mo tiga bialu hayago biabe biala halu wahalu pene. \v 6 Ani biyago manda buwa Kini Asahanda ibunaga biabe biaga agali Yuda dindiha howa haru ibai hene. Ani haru ibalu tigua Lama tano pialu ege to̱le̱bi pabe bulene ira bibahendebi Kini Basahanda Lama tano mo hongo halu wai paberu bule ira ege to̱le̱ru yu íbu wiaruni mo yalu ibini. Asa ibugua Geba tanobi Misiba tanobi wai pabe podo winigo arema bialu mo hongo haga bini. \s1 Anduane Homogonaga mana \w latagi\w* haga Hananaihanda bi lenego ogo \p \v 7 Horo uruningi mana \w latagi\w* haga agali mbira mini Hananai ibugua Kini Asa hearia puwa ibuhondo lalu, Í̠na Anduane Homogo í̠naga Ngode Datagaliwabe mo tene nahe howa Sirialinaga kini kago mo tene harigo ai Isaraele wali agalirunaga kini ibunaga ami í̠na balu minabe nahe ti ibida piyagoni.\x + \xo 16.7 \xt Ais 31.1, Yar 17.5\x* \v 8 Idiobialirubi Libialirubi tinaga ami agalibi garo ale mini karisibi nogo hosini biralu piaga ami agalibi ti dewaore daga labe nahe hene ndobe. Ani henegoyu ti baba wai bu pirimingi í̠na Anduane Homogo mo tene harigonaga ibugua tí mo hongo hayagola wayali harimigoni. \v 9 Anduane Homogo ibugua wali agali ibuhondo mini mbiraorewi karu ti mo hongo holenaga ibu dindi bibahendeore handa amunana bu haabo kagoni. Í̠na mini nawi howa birigome áyu ogoni howa waitigiru í̠ baba wai bule ibaabo holebira, lalu lamini. \v 10 Hananaihanda bi ogoni lamiyago hale howa Asa ibugua keba timbuniore howa ibunaga biabe bia haga agali hearuhondo lalu, Tígua agali o kago minalu seni pume dariba hadaba, lalu lamini. Ogoningi dege Asahanda ibunaga wali agali hearu mo tandaga haabo hayagola ti genda timbuni ho hene. \s1 Kini Asa homenego ogo \r (1 Kini 15.23-24) \p \v 11 Te maru Kini Asahanda pigane howa bialu henedaru bibahende mbuga mbira mini Yuda Kinibi Isaraele Kinibi Henerunaga Bi Te laga ngagoha gilibumaga ho winigo nga. \v 12 Asa ibu kini howa mali pira tebirani dini (39) hayagola ibunaga ge ko halu warago timbuni bo wini. Warago timbuni ogoni bayagola Asa ibu Anduane Homogohondo biamogo bia nale anogoda hangu mitangi bini. \v 13 Ani henego ibu mali pira mariani mbira (41) haru haabo howa homayagola \v 14 tigua ibu tingini ibu mamaliru hora haga Debidinaga tano laga ege anda ibuni guabu winigo wiagoha hora hene. Tigua pauda ale nga biagane tara tarabi weli mbagua ale ngabi ibunaga tinginini ha̱i̱ halu ibu homayagonaga dugu bilo tigua ira timbuniore delayagoria dugu bialu hene. \c 17 \s1 Yahosabada ibu Yudanaga kini henego ogo \p \v 1 Yahosabada ibugua ibu aba Asa henegoria Yuda dindiha kini ho aribia hene. Ani howa ibugua Yuda dindiha Isaraelealime wai anda ibulilono ami agali mo hongo halu dewaore helene. \v 2 Ibunaga ami agaliru Yuda dindiha tano wai pabe hongohe bu mabubi hearuha helalu Yuda dindi bibahendehabi helai dege hene. Ani bialu ibugua ami agali maru ibu aba Asahanda Eberaimi dindiha wai bialu dindi karulowa tano bu wiaruha helaga bini. \v 3 Kini Yahosabada ibugua kini howa mana bayale ibu abahanda kini pigane heangi bayale bialu hagadagua bialu hene. Ani bialu Yahosabada ibu mbirale dama mitangi bialu gime wabini mini Bala wiagohondo bi pupu nawiaga hene. Ani bialu heagola Anduane Homogo ibu heba mandagi howa biamogo bigi bialu hene. \v 4 Yahosabada ibugua ibu abanaga Ngode Datagaliwabe talima pialu Anduane Homogonaga bi mana bayale lowini wiaru taluwa bialu howa ibugua Isaraelenaga kini bu hearume mana ko tara tara bialu hagadagua nabiaga hene. \v 5 Ani heagola Anduane Homogohanda Yahosabada mo hongo halu kini hongoheore heleagola ibu Yuda dindiha kini hongohe howa handayaho hene. Wali agali bibahendeme ibu mo turu halu mbirale tara tara bame mule yalu ibugu biyagome muni mbiralebi dewa wu howa Yuda wali agalinaga deni ibu timbuni mini lene mbira hene. \v 6 Yahosabada ibugua hongo howaore Anduane Homogo talima pialu howa ibu Yuda dindi bibahendeha ibaga biai halu dama mitangi bialu mbirale gime wabini wiaruhondo bi pupu wiaga andabi wali dama beda mitangi bialu gime wabini mini Asera wiarubi bibahende bo gialo wahai hene. \p \v 7-9 Yahosabada ibu kini howa mali tebonengi ibugua agali haguane marubi \w Libaiali\w* diralibi maru \w loma\w* binigo mo miaga kiralibi heba Yuda dindinaga tano bibahendeha piai hadaba lene. Ani layagola agali uruni tigua Anduane Homogonaga bi mana gilibu winigo mo yalu Yuda dindiha tano bibahendeni wali agali bu hearu lawai hole pene. Agali haguane piyaru mini uru Benehaili Obadaia Segaraia Nedanele Migaia imaru pene. Libaiali piyaru mini uru Semaia Nedanaia Sebadaia Asahele Semiramodo Yahonadana Adoniya Tobia Tobadoniya imaru pene. Agali loma binigo mo miaga kirali Elisama Yahoramalabi ti haru Yuda dindiha ibaga biai halu Anduane Homogonaga bi mana gilibu wini wiago lawai hole pudaba layagola yalu pene. \s1 Yahosabada ibu kini hongoheore mbira henego ogo \p \v 10 Yahosabada ibu kini heangi dindi tara taraha hameigini dewaore Yuda dindiha hapara para bu hearu bibahendenaga kini hearubi agali haguane hearubi bibahendeore Anduane Homogohanda mo gi hai heagola tigua gi halu Yuda baba wai nabi hene.\x + \xo 17.10 \xt Pig 35.5, 2 Bit 14.14\x* \v 11 Pilidiali bu hearume siliba maru Yahosabadanaga dagisi muni yu ibugu bialu dabudabu marubi ibu bame mule yalu ibugu dege bini. Ani bialu Arebiali bu hearu tiguabi nde nogo sibi wangabe daosini kariani handari karia (7,700) haru ibalu nogo meme wangabe daosini kariani handari karia dege (7,700) Kini Yahosabadahondo mulenaga haru ibini. \p \v 12 Ani biyagola Kini Yahosabada ibu hongo emene haga bima irigi halu hongo gibihe hene. Ani howa ibugua agali maru Yuda dindini tano bu wiaruha purogo lelaya handala tigua puwa tomoru wai biagane aleru do holenaga anda dewa tano uruniha bu helaga bini. Ani bialu tigua wai tigiru anda ibulilono ami agalime mamage ho helonaga pabe hongohe bu helaga bini. \v 13 Ani bu helowa Yahosabada ibugua ami agalirunaga dabudabu dewaore anda uruniha mo wiai hene. Ani mo wiai howa Yahosabada ibugua ami agali hongohe maru hearu Yarusaleme tanoha helene. \v 14 Ami agali uruni ti one waneigini heba mandagi howa agali haguane haru haga mbira mbirame ami agali daosini mbira (1,000) dege dege haru haga bini. Yuda tinaga ami agali haguane haru haga mini Adana ibugua ami agali hongoheru daosini dege handari tebira (300,000) handayaho howa haru haga hene. \v 15 Agali haguane dege mende ibu Adana andaneha howa haru haga henego mini Yahohanana hene. Ibugua ami agali hongoheru daosini dege handari kirani pira halira (280,000) handayaho howa haru haga hene. \v 16 Ami agali haguane dege tebone Sigiri igini Amasaia hene. Agali ogoni ibugua Anduane Homogonaga biabe biahole lalu ibuni lomabia halu ami agali hongoheru daosini dege handari kira (200,000) handayaho howa haru haga hene. \v 17 Beniyamini hameigini tinaga ami agali haguane haru haga henego mini Eliada ibuore ami agali hongo gibihe mbirago howa ibugua ami agali hongohe maru humbi danda timuru yuwa wai biaga daosini dege handari kira (200,000) handayaho howa haru haga hene. \v 18 Ami agali haguane dege Eliada erembiraha howa biamogo biaga mende mini Yahosabadi henego ibugua ami agali daosini dege handari mbirani pira halira (180,000) handayaho howa haru haga hene. Horo bibahendengi ami agali uruni ti wai bule manda manda bu haabo haga hene. \v 19 Ami agali uruni ti Yarusalemeni howa kininaga biabe bialu haabo haga hene. Ani bialu kini ibunaga ami agali marubi Yuda dindi bibahendeha tano wai pabe hongohe bu hearuha hai helene. \c 18 \s1 Mbiwia haga agalime Ahaba homolebere lenego ogo \r (1 Kini 22.1-28) \p \v 1 Yahosabada homogo mini lene timbuniore howa ibugua Isaraelealinaga Kini Ahabala mini mbiraore holenaga ibu iginime Ahaba wane dabu bilo manda bu howa ani bini. \v 2 Mali maru howa Yahosabada ibugua Samaria tano Isaraelealinaga Kini Ahaba hearia nenege pole pene. Ani piyagola Ahabahanda nogo bulumaga sibirubi dewaore Yahosabada halu ibu ariarubi ti nelo bo dawene. Ani binigo irane Ahabahanda ibu Gileada dindiha Lamodo tano karulolenaga Yahosabada ibula wai biamogo bilo mo turu hene. Ani buwa ibugua Yahosabada mo bila halu lalu, \v 3 Í̠na i̱ pele ngialu Gileada dindiha wai bialu Lamodo tano karulole mandagi mali̱yabe, lene. \p Ani layagola Yahosabada ibugua ladai bialu lalu, Í̠na hamelederu ale talialu bulene karulape dege manda bu ko. I̱ biamogo bulene i̱naga wai biagane ami agalirubi nogo hosirubi bibahende manda mandabu hai ka. \v 4 Anigo iname mbirale uruni bule howa Anduane Homogo ibunaga hame ngago ala hale habiya, lene.\x + \xo 18.4 \xt 1 Sml 23.2-4, 23.9, 2 Sml 2.1\x* \p \v 5 Ani layagola Ahaba ibugua mbiwia haga agali hearu íbu ngoai hadaba lene. Mbiwia haga agali uruni handari maria (400) agima íbu ngoai hayagola ibugua tihondo hale halu lalu, I̱na Lamodo tano karulole wai bu polene karulapebe be nakarulapedabe, lene. \p Ani hale hayagola tigua ibuhondo ladai bialu lalu, Karulapego wai bule pu. Anduane Homogohanda í̠ biamogo bialu í̠na wai wayali holebere, lene. \p \v 6 Ani layago lelowa Yahosabadahanda Ahabahondo hale halu lalu, Anduane Homogonaga bi mana \w latagi\w* halu mbiwia haga mbira kabe nahebe. Mbira heagua nde iname Anduane Homogo ibuninaga hame ala hale hami̱ya, lene. \p \v 7 Ani layagola Ahabahanda ladai bialu lalu, Agali mbira Imila igini Migaia ibu Anduane Homogonaga bi mana latagi halu mbiwia haga ka. Anigo agali ogoni ibugua i̱hondo mbiwia halu bi bayale ndo langigi biagago i̱na ibuhondo turu naheore haruli. Ibugua mbiwia halu mo ko holene tagira ibulebira lalu i̱ langiaabo haga ka, lene. \p Ani layagola Yahosabada ibugua lalu, Í̠na bi ogonidagua lolene nawigo nalabe, lene. \p \v 8 Ani layago hale howa Ahabahanda ibunaga haru haga agali mbira heago íbu lowa lalu, Í̠na áyu ogoni gerai lalu puwa Imila igini Migaia abale haru dai bule pu, lene. \p \v 9 Kini Ahaba Yahosabadala libu haru kininaga aga biaga biago mo karulai howa kini biragane dagia Samaria tanonaga tagirahayagi hama tigabi widi iraneru lini hondo ibira ibira bilo bo taulalu aeane puyabume yu pelonaga dindi wiagoria mo yalu pu ngelowa libuni ogoriani berene. Libu bereagoria mbiwia haga agali hearume haparaho howa mbiwia halu bi dewa lalu hene. \v 10 Mbiwia haga agali henedaruni aria mbira Kenana igini Sedegaia heago ibugua aeane homane mbira wiago mo paulaki howa bulumaganaga haguaneni ne gayane heagobi wabini. Ani wabuwa ibugua ibuninaga emboneni mo paga howa lalu, Í̠na bulumaganaga ne gayane ogonibime wai buwa Siria ami agali karu bama pialu mbiraorebi mbira yu wanahe bibahende bo wahai halu bo maro bulebere lalu Anduane Homogohanda laya, lene. \v 11 Ani layadagua dege mbiwia haga agali maru hearumebi nde bi lo mbira howa lalu, Heneneore Anduane Homogohanda í̠ biamogo biragola í̠na wai bialu Lamodo tano karuloleberego wai bule pobe, lene. \p \v 12 Ti ani lalu beremiria haru haga agali mbira abale Ahabahanda Migaia haru daibule pu layago haru ibini. Libu wene harigani ibalu howa haru haga agali biago ibugua Migaiahondo lalu, Mbiwia haga agali maru karume lalu, Kini ibugua wai bialu wayali holebira, lalu mbiwia hayago í̠nabi nde kinihondo bi bayale ogonibi dege lamibe, lene. \p \v 13 Ani layago lelowa Migaia ibugua haru haga agali biagohondo lalu, Anduane Homogo haluhe kagonaga minini howa i̱na í̠hondo heneneore larogo Anduane Homogo ibugua i̱hondo bi ogo la lalu langiradagua dege latagi holebero, lene. \p \v 14 Migaia ibu Kini Ahaba bereagoria anda ibiyagola kini ibugua Migaia hale halu lalu, Migaia-o iname Lamodo tano karulole wai bu poramabe be waharamabe, lene. \p Ani layagola Migaia ibugua kinihondo yageyage paluwa lalu, Karulape í̠na tano ogoni karuloleberego wai bule pu. Í̠na wai bialu wayali habelo Anduane Homogohanda biamogo bulebirago pobe, lene. \p \v 15 Ani layagola Ahabahanda ibuhondo lalu, Ke̱ halu mbira nalabe. Í̠na Anduane Homogonaga minini howa heneneore labe lalu abale howa langiaabo haruligoni í̠ manda bu kegodago ai i̱naga bi ogoni angi hale holeberebe, lene. \p \v 16 Ani layagola Migaia ibugua Ahabahondo lamialu lalu, I̱na handalu hewaria Isaraele ami biaru nogo sibi haru haga nahe haradagua hari bare bare wiaruha ho giligala lo hearia handaru. Ani hondo hewagola Anduane Homogohanda bi mbira ogobi layua, Agali uruni tinaga haru haga agali haguane mbira nahe kago ai ti wai paluenaga wahalu tini andaga dai bialu pugu pugu bulene nga, layuane hale haru, lene.\x + \xo 18.16 \xt Dag 27.17, Ese 34.5, Md 9.36, Mg 6.34\x* \p \v 17 Ani layago hale howa Kini Ahaba ibugua Kini Yahosabada lamialu lalu, I̱na í̠ abale langirugoni ogoniyago. Anduane Homogonaga bi mana latagi haga agali ogoni ibugua mbiwia halu i̱hondo bi bayale mbira nalangiaga. Ibugua i̱ mo ko holene hangu laabo haga larugoni, lene. \p \v 18 Migaia ibugua bi laabo halu lalu, Áyu Anduane Homogohanda i̱hondo mo walia hayago languliya baya hangu hale mia howa hale ha. I̱na handalu hewaria Anduane Homogo ibuni dahuliya andagani haru howa biragane dagia wiagoria bereagola ibunaga dahuliyali bibahendeme ibu bereagoria ho mabu bupe hearia handaru. \v 19 Ani heagola Anduane Homogohanda tihondo hale halu lalu, Ahaba ibu Lamodo tanoha bo wahelonaga ohowa ndelalu karulapego pu lolene mbirali ai kebe, laya. Ani hale hayagola dahuliyali mbira mbira tininaga bi Anduane Homogohondo ladai bigibigi biya. \v 20 Tigua ani ladai bigibigi bialu heagola dinini mbira ibu Anduane Homogo bereagoria kaware puwa lalu, I̱na ibu mo hondo hole polebero, laya. Ani layagola Anduane Homogohanda ibuhondo hale halu lalu, Í̠na Ahaba mo hondo agua holeberebe, layagola \v 21 dinini biago ibugua Anduane Homogohondo ladai bialu lalu, I̱na puwa Ahabanaga mbiwia haga agali karume bi henene ndo ke̱ howa lamilo mo la holebero, laya. Ani layagola Anduane Homogohanda dinini ogonihondo lamialu lalu, Í̠na pialu í̠naga bi henene larebe toba howa mo henene ho helonaga ibu mo hondo hole pu laya, lene. \p \v 22 Ani lowa Migaia ibugua Ahabahondo bi tiga tiga lamialu lalu, Anduane Homogohanda í̠ homabelo hamelowa dinini ogoni ibugua í̠naga mbiwia haga agali biarume í̠hondo bi henene ndo mo hondo halu bi langilonaga ibilayadagome í̠ mo hondo hayada, lalu lamini. \p \v 23 Ani lamiyagola mbiwia haga Sedegaia henegome Migaiahanda bi layago hale howa ibugua ibunaga gi habeme Migaia to̱a̱ balu howa lalu, Anduane Homogonaga dinini i̱ agua yu wahalu puwa bi ogoni í̠hondo langiyabe, lene. \p \v 24 Ani layagola Migaiahanda Sedegaiahondo ladai bialu lalu, Mani waitigime ibalu ina Isaraeleali bo podaragola í̠ ibida puwa anda hobane mbiraha bira do holebere. Ani bira do keria Anduane Homogohanda bi ogoni heneneore i̱hondo langiyago i̱na latagi henedane hondolebere, lene. \p \v 25 Ani layagola Kini Ahaba ibugua ami haru haga agali haguane heagohondo lalu, Migaia o kago minu yalu tanonaga agali haguane Amonola i̱ igini Yoasala karia haru pudaba. \v 26 Ani haru puwa libuhondo lamialu, Agali ogo i̱ni wai bialu dai buliya libugua ibu garabaya andaha tomo emene migi bialu handayaho halibu laya, lene. \p \v 27 Migaiahanda Ahabahondo lone lamialu lalu, Í̠ waiha homa nabi dai biriyagua nde Anduane Homogohanda i̱ha howa bi lene ndodalo manda bibe, lene. Migaia ibugua laabo halu lalu, Wali agali bibahende kamiru tígua bi larogoni hale hai hadaba, lene.\x + \xo 18.27 \xt Mai 1.2\x* \s1 Kini Ahaba waime bayagola homenego ogo \r (1 Kini 22.29-36) \p \v 28 Ani bialu Isaraelenaga Kini Ahaba Yudanaga Kini Yahosabadala libu haru mandagi libunaga ami agali hearu haru halu Gileada dindiha Lamodo tanoni Siriali hearu baba wai bule pene. \v 29 Wai nape howa Ahaba ibugua Yahosabadahondo lamialu lalu, Wai hamani tagira pole howa wai tigime i̱ kinidalo manda nabilo kininaga aga bidogo golo iriari bialu ami agali mbira pene tingi holiya. Í̠ nde harugo kininaga aga bidegoni biaabo habe, lene. Ani lalu Kini Ahaba ibu aga tara wiaru bialu wai bule pene. \p \v 30 Wai anda piyagola Sirianaga kini heagome ibunaga ami agali wai biaga garo ale mini karisini hearu olalu ibidaba lowa lalu, Tígua Isaraeleali kini kago baba hangu wai hongo howa bilimu. Agali maru ibinidaru baba nabilimu, lene. \v 31 Ani laya handala puwa tigua Yudanaga Kini Yahosabada biago Isaraelenaga Kini Ahaba be toba howa wai hongo howa bialu hearia Yahosabada ibunime howa ga̱ hongo howa ladaga hayagome mo walia hayagola\x + \xo 18.31 \xt 2 Bit 13.14-15\x* \v 32 ti manda bialu ogoni ibu Isaraelenaga kini ndoyane hondowa tigua ibula wai hongo howa nabi wahene. \v 33 Tigua wai hongoheore ua laga bialu howa Siriali ami mbirame timu mbira Isaraeleru heagoha bo ibilayagome Kini Ahabanaga tingini mbiraha aga wai pole biaga aleme bia dambi nahe wiagoria bila hene. Ani bila hayagola Ahabahanda agali ibunaga nogo hosime karisi gililo yu ibaga bilo handayaho haga heagohondo lalu, Ai timu hombeni ho kogo karisi abale beregedalu wai hama yu wahalu tagira mba, lene. \v 34 Ani layagoyu ami mende mendehabi wai hongoheore biribigola Ahaba wai hama yu wahalu tagira pobe nahe wini. Ani biyagola ibunaga garo ale karisi biagoria ibunaga ami agali biarume gini mo maliaho heleagola Siriali biaru wai ibiyagohayagi handa amu ho hene. Ani heane dege alendo ni paluene tu hayagola Ahaba homene. \c 19 \s1 Anduane Homogonaga bi mana \w latagi\w* haga agali Yihuhanda Yahosabada dago binigo ogo \p \v 1 Yudanaga Kini Yahosabada ibu mo ko nahe wai hamani howa ibuni andaga Yarusaleme dai bini. \v 2 Horo ogoningi agali Anduane Homogonaga bi mana \w latagi\w* haga Hananai igini Yihu ibu Yahosabada lola hole puwa ibugua kinihondo lamialu lalu, Í̠na mandabu handalu keria agali ko biaga karu biamogo bialu Ngode Datagaliwabehondo gubalini nahaga karu baba mandagi holenego karulapeda lo mandabu kebe. Í̠na mana ogonidagua bialu harigonaga Anduane Homogohanda í̠hondo turu naheore kago ndobe. \v 3 Ani bia bialu kegoyu í̠na mana bayale ngagobi nde bia dege birili. Í̠na mbirale dama wali beda lowa bi pupu wule gime wabini mini Asera í̠ dalu Yuda dindi bibahendeha wiaru bo gialo wahai harigoni. Ani bialu Ngode Datagaliwabenaga hame wiago baya hangu talialu hole hongoho harigoni, lene.\x + \xo 19.3 \xt 2 Bit 17.4-6, 30.19\x* \s1 Agali marume godi larago hale howa mo tale biaga helo dabo helenego ogo \p \v 4 Kini Yahosabada ibu Yarusalemeni howa halu mbiru nde ibunaga wali agaliru de handama Yuda dindi bibahendeha ibaga biai halu dindi abene unurahayagi mini Beaseba tano wiagoria piai halu abene uyurahayagi Eberaimi hameigini dindi ege barebare wuyu peagoria piai haga hene. Ani puwa ibunaga wali agalihondo Anduane Homogo ti mamalirunaga Ngode Datagaliwabe ibuni karia dai bidaba laga bima piaga hene. \v 5 Ani bialu ibugua agali maru godi hale halu mo tale biaga helo dabaga bialu Yuda dindi bibahendeha tano wai pabe hongohe bu mabubi wiaruha howa godi hale halu helo helaga bini. \v 6 Ani heagola ibugua agali urunihondo lamialu lalu, Tígua biabe ogoni buleberemigo ai godi hale halu mo tale beremingi tiga tiga lolene ngadaguaore lalimu. Biabe ogoni agalinaga ndo Anduane Homogonaga biabeorego ibuni hongoni beremadalo manda buwa bialu halimu. Tígua godi lo tiga bialu kamingi Anduane Homogo ibuni ti heba mandagi haga ka.\x + \xo 19.6 \xt Man 1.17, Iba 82.1\x* \v 7 Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabe ibugua agali mendeali kago ke̱ halu mo guya howa godi laga kagobi tinaga damenego mo wialu biamogo buwa godi laga kagobi nogo muniru yolo bialu ngiragola ke̱ howa godi la haga kagobi mana uruni aleru ibu turu naheore ka. Ani biaga kago ai agali godi hale haga kamiru tí Anduane Homogo ibuni andaneha haabo howa mana tígua bialu kamiru baya hangu mamage halu de hondo halimu, lalu lamigi bini.\x + \xo 19.7 \xt Man 10.17, Ab 10.34, Lm 9.14, 1 Pi 1.17\x* \p \v 8 Yahosabada ibu ani ibaga bialu howa Yarusalemehabi ibugua \w Libai\w* agaliru \w loma\w* binigo mo miagaru hameigini emene haga binidadagua agali haguane mbira mbira bu hearubi tigua Yarusalemeni howa wali agalime Anduane Homogonaga mana puguarago godini hale helobi wali agali Yarusaleme tanoha bu hearunaga bi lai lalu keba hene wiaru mo tiga bialu helo dabo helene. \v 9 Ani dabo helowa Yahosabada ibugua agali godi hale haga biaruhondo lamialu lalu, Tígua biabe uruni bialu howa tíni Anduane Homogo andaneha howa ibunaga bi mana lowini ngago bayuwa talialu bialu halimu. Ani bialu biabe ogoni mini bilina howa baya hangu biaabo halu halimu.\x + \xo 19.9 \xt 2 Sml 23.3\x* \v 10 Godi hale haga tíni aria bu karume tí biamogo bialu godi hale hole ibidaba layagua nde tígua agali uruni bayuwa biamogo bialu godini tiga tiga hale holene ngadagua hale halu mbiralime agali homelo bo waheneyaguabi mana tara maru ngaru puguiniyaguabi tanabi mo tiga bulene ngadagua bialu halimu. Tiha bia ko hene mbira Anduane Homogo deni nawi howa manani ngadagua hale howa mo tale bialu halimu. Ani nabirimiyagua nde tíbi tí hameiginirubi Anduane Homogonaga keba holene tíha biba helolebira. Tígua tiga tiga bulene ngadagua birimiyagua nde tíni ko mbira para naholebira. \v 11 Agali kirali tínaga haguane howa godi larago damene baya hangu haru hai helo helalimu. Wali agalirume Anduane Homogonaga mana puguarago hale halu mo tale bulene agali mbira Loma Binigo Mo Miaga Haguane Timbuni mini Amaraia ibu holebira. Agali mende Isimale igini Sebadaia ibu Yuda dindiha gabumane haguane kago ibugua wali agalirume gabumanenaga mana puguarago hale halu mo tale bule ibu holebira. Libai agali tigua godinaga biabe bulene ngago biaiore helo Anduane Homogo ibuni mbirali mana bayale biaga kago baba haabo haga kago manda bialu tígua hongo ho howa mana bayale ngago bialu haabo halimu, lene. \c 20 \s1 Waitigirume Yuda baba wai bule anda ibinigo ogo \p \v 1 Mani howa Moabalibi Amonoalibi agali hameigini maru Amono dindiha hene bu hearubi ti bibahende Yuda baba wai bule mo mogo buwa tidi yalu anda ibini. \v 2 Marume Kini Yahosabada hearia ibuwa ibuhondo lamialu lalu, Siria ami agali dewa iba mini Homene Iba laga bedagoria ina baba wai bule anda ibiragoni ndobe. Ani bialu ti Hasasono Tama tano ngagoria áyu ogoni anda íbu ka, lene. Hasasono Tama tano ogoni Engedi tano ngagonaga mini mende ogoni wini. \v 3 Bi ogoni layagola hale howa Kini Yahosabada ibu gi timbuniore ho hene. Ani gi ho howa dege ibugua Anduane Homogonaga hame ngago ala hale holene hame lowa ibugua wali agali Yuda dindi bibahendeha bu hearuhondo bi lo pelalu, \w Tomo\w* nane howa Anduane Homogohondo bi hongo howa lalu holene nga, lene. \v 4 Ani laya handala Yuda wali agali bibahende tini dindi wahai halu Anduane Homogohanda ti biamogo bilo ibuhondo biamogo bia lalu bi lole Yarusaleme piai hene. \v 5 Ti Yarusaleme pialu wali agali bu hearu heba wali agali íbu ngoai ho haga hama gahenge mbira Anduane Homogonaga anda hane winigoriani ti mandagi ngoai ho hene. Ani ngoai ho hearia Kini Yahosabada ibugua wali agali hearu dombeneha pu howa \v 6 Anduane Homogohondo bi lalu, Anduane Homogo ina mamalirunaga Ngode Datagaliwabe-o í̠na dahuliya andaga howa wali agali bibahendeore handayaho hai haga kegoni. Ina mbiralime í̠la wai bialu bope habe naheore kamago í̠ hongo gibihe ke. \v 7 Í̠ore inanaga Ngode Datagaliwabe kegoni. Ina Isaraele wali agali bibahende dindi ogoriani anda ibirimagola í̠na wali agali ogoria abale henedaru bo taliatagi howa dindi ogo inanaga wiaabo helo ina mamali Abarahama ibu í̠naga nenege agali henego ibuhondo dindi ogo miriya.\x + \xo 20.7 \xt Ais 41.8, Ya 2.23\x* \v 8 Ani mirigola ina dindi ogoria luore harima. Wali agalime í̠ mitangi bialu í̠ni keria kaware ibalu lotu lalu helonaga bamba inanaga damene bu henerume anda timbuni ogo biniya. Tigua anda ogoni biai howa í̠hondo bi ogodagua laya. \v 9 Anduane Homogo-o mo ko holene mbira inaha anda ibiyaguabi waitigirume ina baba wai bule ibiyaguabi inaha warago ko tara ngaru ibiyaguabi hina gari timbuni tagira ibiyaguabi uruni damene bibahende mbirago tagira ibiyagua nde ina í̠ni wanakuihayagi anda ogoni haneni íbu holoma̱yanaga anda ogoni bini. Ani íbu howa inaha genda ngago mitangi bigi bialu genda ogoni mo waha lalu í̠nihondo bi loleberema. Anidagua laramagola nde í̠na inanaga bi laramago hale halu biamogo bulebere, lene. \p \v 10 Yahosabadahanda Anduane Homogohondo bi laabo halu lalu, Anduane Homogo-o Amono hameiginibi Moaba hameiginibi Idomo hameiginibi bibahende mo mogo bialu ina baba wai bule ibirago í̠ de hendedegoni. Bamba ina mamaliru ti Iyibi wahalu dindi ogoha ibule ibalu howa tigua hameigini uruninaga dindini wai bule anda pelo hame nale harigo manda buwa dindi urunihayagi anda nape wandialu peneya.\x + \xo 20.10 \xt Man 2.4-19\x* \v 11 Anigo ainde tigua inanaga mamalirume tihondo mana bayale biyago mitangi nabiyada. Ani manda nabi howa tigua mana ko bialu ina baba wai bule ibiragonida. Dindi ina holoma̱ya í̠na ngirigoria kamaria bo batagi hole ibiragoni ndobe. \v 12 Inanaga Ngode Datagaliwabe-o ami agali uruni ti dewaoreme ina baba wai bule ibiragonida. Ai nde iname ti baba wai bulene hongo naheore kamago í̠na waitigi uruni minu bai habe. Ani bialu iname mbirale mbira beregedalu bibe naheorego í̠na ina biamogo bibelo í̠ dege malia howa handayaho kamagoni, lene.\x + \xo 20.12 \xt Iba 25.15, 121.1-2\x* \p \v 13 Yuda agali bibahende ti one waneigini heba mandagi Anduane Homogo wanakuiha ibuni anda haneni íbu ngoaiho hene. \v 14 Ani ngoai ho hearia \w Libaiali\w* mbira mini Yahasiele heago ibu nde wali agali bu hearu dombeneha hene. Yahasiele ibu Segaraia igini hene. Segaraia ibu Benaia igini hene. Benaia ibu Yahiele igini halu Yaiele ibu Madania igini hene. Agali uruni ti Asaba aguanene halu Asaba ibu Libaiali dege mbira hene. Yahasiele ibu hearia Anduane Homogonaga Dinini ibalu Yahasieleha karula halu mo hongo hayagola \v 15 ibugua lalu, Kini Yahosabadabi Yarusaleme wali agali kamiru tíbi Yuda wali agali bibahendebi tígua bi o larogo baya hangu hale hadaba. Anduane Homogohanda lalu, Tígua ami agali dewaore o ibiragoni hondowa mogo lalu gi nahe halimu. Wai bulene ogoni tínaga biabe ndogo Ngode Datagaliwabe ibunaga ngago tígua gi halu miniha mogo nale halimu.\x + \xo 20.15 \xt Har 14.13, Man 1.29-30, 2 Bit 32.7\x*\x + \xo 20.15 \xt Man 20.1-4\x* \v 16 Yawi waitigi agali uruni tí baba wai bule Hari Sisi wedagoha hariga ibidadagua ibulebira. Ani ibulebirago ai tígua abale pialu dindi ulini panda panda ni tagira ibiragohayagi dindi ko iba dalu naibaga mini Yaruele ngagoria lola holeberemigo pilimu. \v 17 Ani puwa wai dege tínime ndo buleberemi. Tígua wai hamani tagira puwa bame handayaho kamigola Anduane Homogohanda tí mo wialu wai buwa ibugua wayali halu waitigi agali bo hilo wahai harane de hondoleberemi. Yarusaleme wali agali kamirubi Yuda wali agali bibahendebi tígua gi howa miniha genda nahalimu. Yawi tígua wai bu poramigola Anduane Homogo ibuni tí heba mandagi poleberemi, lene.\x + \xo 20.17 \xt Har 14.13-14, Dag 14.9, 2 Bit 15.2\x* \p \v 18 Ani layago hale howa Kini Yahosabadabi wali agali bu hearubi tigua dindini ge duli hanga howa bulu palu biruwa Anduane Homogonaga mini yaraga halu lotu lalu hene. \v 19 Ani lalu howa Libaiali Kohada aguanene hearubi Kora aguanene bu hearubi tigua heyuwa bi hongo howaore ladaga halu Anduane Homogo Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabenaga mini mo yaraga halu hene. \p \v 20 Ani bialu heane gao layagola horo mendengi tigua heyalu dindi ko iba dalu naibaga Tegoa tano kaware wiagoha pole manda manda bini. Ti Yarusaleme tanoha tagira nape wene pole dege howa Kini Yahosabada ibugua tihondo lamialu lalu, Yudalibi Yarusalemealibi tí bi o larogo baya hangu hale halimu. Tígua Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabe kagoha hanaho harimiyagua nde tí bayale hongohe haho wuleberemi. Tígua Ngode Datagaliwabenaga bi mana \w latagi\w* haga bu karume bi larago hale harimiyagua nde tígua waitigi karu bope halu wayali holeberemi, lene. \v 21 Ani bialu Kini Yahosabada ibugua wali agali tinaga hame hale howa mani Libai agali maru dabalu tigua Anduane Homogonaga mana bayale tigabiore ngagonaga lalu aga loma binigo karulowa ami agaliru mama ibilalu ti bamba halu iba gana ogodagua lama pene. Tigua lalu, Anduane Homogo ibugua ina gubalini haabo ho haga kagonaga iname ibunaga mini yaraga halu ka̱i̱ larama, lama pene. \p \v 22 Kini Yahosabada halu ibunaga ami agaliru piyagola agali iba gana lagane biaru tigua Anduane Homogonaga mini yaraga halu iba gana lama pialu heaore Anduane Homogohanda Amono ami hearubi Moaba ami hearubi Idomo ami agalibi bibahende tini dege dege mo lulu ya halu mo wai bia hene. \v 23 Pigane Amono amibi Moaba amibi tigua Idomo ami bo wahai hene. Ani bialu mani Amono Moabala libuni wai bialu dewaore timu ho wiai hene. \v 24 Ani bialu heagola Yuda ami agali biaru ti pialu dindi ko wali agali nahaga iba dalu naibaga wiagoria ami agali mamage haga anda mbira heagoria tagira pene. Puwa tigua anda ogoriani irigi howa handa amu nana hemiria waitiginaga tingini bo wahene bame dindini wima pearia mogolo hendene. Mbiraore hangubi nahome mbira wiaria nahene bibahende homene hangu wiai hearia hendene. \p \v 25 Ani wiagola Kini Yahosabada halu ami agali biaru tigua homene tingini wiagoha handama pialu hemiria dabudabu dewaore heba wiaria hendene. Ani hondowa nogo bulumaga dewaore hearubi tomo wiarubi aga bayale wiarubi dabudabu bayale tara tara wiarubi bibahende mo yai hene. Dabudabu dewaore wiagola tigua horo tebiru mialu hene. \v 26 Ani mialu howa horo manengi tigua dindi ulini mbira panda panda wiagoria puwa tihondo mbirale Anduane Homogohanda biyadagonaga ka̱i̱ lalu ibunaga mini mo yaraga hene. Irane ti anidagua biamogo biyagonaga tigua dindi ogoni mini Anduane Homogonaga Mini Yaraga Hagane lalu wini. \v 27 Ani buwa Yahosabada halu ibunaga ami agali biarubi bibahende ti Anduane Homogo ibugua ti biamogo bialu waitigi bo wahai hayagonaga turu timbuni hama Yarusaleme dai bini. \v 28 Ti Yarusaleme anda pialu howa ngida balu pilipe biguli pu lalu Anduane Homogonaga andaha puabo halu ibunaga mini yaraga hene. \v 29 Kinirubi agali haguanerubi dindi tara tara haga haga biaru bibahende Anduane Homogohanda Isaraele biamogo bialu tinaga waitigi bo homelai haya layane hale hayaru ti gi hai hene. \v 30 Ani bialu Yahosabada ibu kini heangi Isaraele dindiha wai mbira nabi wiaabo henego irane Ngode Datagaliwabehanda Isaraele dindi handayaho haabo heagome ani wini. \s1 Kini Yahosabada homenego ogo \r (1 Kini 22.41-50) \p \v 31 Yahosabada ibu mali pira tebirani duria (35) hayagola ibu Yuda wali agalinaga kini pigane hene. Ibu kini howa mali pira kirani duria (25) Yarusaleme dindini haru haga hene. Kini Yahosabada ai̱ya ibu agali Silihi wane mini Asuba berene. \v 32 Yahosabada ibugua ibu aba Asahanda biaga wiadagua bialu Anduane Homogonaga deni howa mana tigabi bayale talialu bialu haga hene. \v 33 Ani bialu ha howa dege ibugua bulene mbira wiago nabi henego dama mitangi bialu bi pupu wiaga anda bu hearu bo gialo wahai nahe helene. Ani bialu mendebi nde wali agalime ti mamalinaga Ngode Datagaliwabe kago mitangi bialu ibu talima polenego manda nabi hene.\x + \xo 20.33 \xt 2 Bit 17.6, 19.3\x* \p \v 34 Yahosabada ibu kini pigane henedangi howa bialu heneru bibahendenaga te mbuga mbira mini Hananai igini Yihunaga Bi Te laga wini ngagoha gilibu wiai henego nga. Ani binigo ai te ogoni mbuga timbuni mbira mini Isaraele Kini Henerunaga Bi Te laga ngagoha gili bumaga ho nga. \p \v 35 Horo mbirungi Yuda wali agalinaga Kini Yahosabada ibugua Isaraelenaga kini ko tara tara wiaru biai haga mini Ahasaia heago baba biabe mandagi bulene hamelo hene. \v 36 Ani bialu howa libugua iba sibi timbuniru Tasisi dindiha dabudabu yu pu íbu bilonaga wabini. Iba sibi ogoni wabiaga agali hearume Esiongebe tanoni howa wabialu hene. \v 37 Ani bialu hemiria Maresa tanoali Dodabahu igini Eliesehanda Yahosabadahondo bi hongo howa lalu, Í̠na kini ko Ahasaiala mandagi howa biabe bialu haridagonaga Anduane Homogohanda libunaga iba sibi uruni bibahende mo ko halu bo gialo wahai holebira, lene. Ani layadagua nde iba sibi uruni bibahende ko hai hayagola tigua Tasisi dindiha pole manda biyago napene. \c 21 \p \v 1 Mani howa Yahosabada homayagola tigua ibu mamaliru hora haga homali Debidinaga tano wiagoha hora hene. Ani homayagola ibu igini Yahorama ibu aba henegoria kini ha aribia hene. \s1 Yahorama ibu Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 8.17-24) \p \v 2 Yahosabada igini Yahorama ibu hamene waragaria heneru Asaraia Yahiele Segaraia Asariahu Migaele Sebadaia imaru hene. \v 3 Ti abahanda ngolo silibabi dabudabu tara tara dewaorebi tihondo mialu Yudanaga tano wai pabe ho mabu biniru ti haru helo hangu hangu mini. Ani buwa Yahosabada ibugua ibu igini wahene Yahorama ibu kini ha aribia helo dabo helene. \v 4 Mani Yahorama ibu kini hongoheore heangi ibugua ibunaga hamenerubi Isaraele haru haga maru hearubi homelo bo wahene. \p \v 5 Yahorama ibu hama ibinigo mali pira tebirani kira (32) hayagola ibu kini pigane hene. Ibu Yarusalemeni kini heane mali halira hene. \v 6 Ani howa ibu one Isaraelenaga Kini Ahaba wane mbira dabu bini. Anidagua buwa ibugua mana ko Ahaba damenerumebi Isaraele wali agalirumebi bialu haga wiago talialu Anduane Homogo deni mana ko dewaore bialu hene. \v 7 Ani bialu heago helowa Anduane Homogohanda Yuda dindi mo ko nahe dege hene. Ani binidagoni irane Anduane Homogo ibugua bamba ibunaga biabe biahaga Debidihondo habo nalolene bi mbira lo wialu lalu, Bibahendengi Debidinaga damene hangume kini haabo holebira. Ani haragola Debidinaga hale lamu nahundilonaga ani bulebira, lalu lowini.\x + \xo 21.7 \xt 1 Kin 11.36\x* \p \v 8 Ala Yahorama ibu Yuda dindiha kini heangi Idomo wali agali bu hearu tigua Yudanaga kini andaneha henego mani howa ti doga halu hene. Doga howa tigua tininaga kini mbira dabo helayagola kini ogonime Idomo wali agali haru hene.\x + \xo 21.8 \xt Pig 27.40\x* \v 9 Ani biyago hondowa Kini Yahoramahanda ibunaga ami agali karisini heyu howa wai biaga hearu haru halu Idomo dindiha wai bule anda pene. Ani pu heagola Idomonaga ami agali bu hearume ti baba wai bule ho hagira biai hene. Ani biyagola Yahoramabi ibunaga ami agali haguane karisi handayaho hearubi tigua Idomo baba wai timbuni mbiraga bialu Idomoali hayadaruni bo hiladai bialu ibida pene. \v 10 Ani biyagome Yuda ami tigua Idomo bo poda hana habe nahe hene. Anidagua biyagome Idomo tigua tinaga dindi tini henego áyu haabo ka. O binidagoningi dege Libina tanoha hearu tibi nde Yudanaga kinime handayaho nahelonaga tibi mine halu doga howa Yuda andaneha nahe tini hangu hene. Ani binigo irane Yahorama ibugua Anduane Homogo ibu mamalirunaga Ngode Datagaliwabe erembira mialu wahalu penegome ani bini. \v 11 Anigo ibugua dama mitangi bialu bi pupu wulenaga anda dewa hariruha biyagome Yuda wali agalirubi Yarusaleme wali agalirubi tigua Anduane Homogonaga mana wahai helo mo bia hene. \p \v 12 Anduane Homogonaga mana \w latagi\w* haga Elayahanda beba mbira gili buwa Yahoramanaga wia hene. Ibugua lalu, Anduane Homogo í̠ mamali Debidinaga Ngode Datagaliwabe ibugua au laya, Í̠na í̠ aba Kini Yahosabadabi ibu aba Kini Asabi libugua bialu henedagua ndo bialu harigoni. \v 13 Isaraelenaga kini henerume Isaraele wali agaliru tigua Anduane Homogo erembira mialu helo mo bia hagadagua í̠na Yuda wali agaliru Yarusaleme wali agalirubi ani bilo mo bia halu kegoni. Kini Ahababi ibu ariabi tigua Isaraele wali agali Anduane Homogonaga mana wahelo mo bia haganego í̠na nde bialu kegoni. Í̠naga hameneru í̠ kegobi ndo ti agali bayaleore hearia í̠na ti bibahende bo wahai harigoni. \v 14 Ani birigonaga Anduane Homogohanda í̠naga wali agalirubi í̠naga waneiginirubi í̠naga onerubi tihondo pani mialu í̠naga dabudabubi bibahende mo ko hai holebira. \v 15 Í̠nibi warago balu í̠naga tini mo ko halu horo bibahendengi warago ogoni ko timbuni bama anda poragola í̠naga tinibi dugu tagi holebira, laya lene. \p \v 16 Horo uruningi dege Anduane Homogohanda Pilidiali Arebialibi ti Sudana dindi solowara angeha haga biaru mo keba hayagola tigua Yahorama baba wai bule ibini. \v 17 Wai bialu tigua Yahorama andaga puwa ibunaga dabudaburu mo yalu one iginirubi bibahende minalu haru piai hene. Yahorama igini heyogoneore Ahasaia ibu dege helalu pene. \p \v 18 Ani binigo Anduane Homogohanda Yahoramanaga tiniha warago timbuni ibilene. \v 19 Mali kirani warago timbuni ba ho wialu ibunaga tini tagira pialu tandaga tara nalu homene. Yahorama mamali ala homayarunaga dara howa ira timbuni delagadagua Yahorama homayagonaga Yuda wali agalirume ira dela nabi wahene. \p \v 20 Yahorama ibunaga mali pira tebirani kira (32) hayagola ibu kini pigane hene. Kini howa ibu Yarusalemeni mali halira hangu haru halu homene. Ibu homayagola wali agalirume dara nahe hene. Tigua ibu kini maru hora henegoria ndo Debidinaga tano ogoniha dege hora hene.\x + \xo 21.20 \xt 2 Bit 24.25, 28.27, Yar 22.18, 22.28\x* \c 22 \s1 Ahasaia ibu Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 8.25-29, 9.21-28) \p \v 1 Ala Yahorama ibu kini henedangi Arebialime wai bule ibuwa tigua Yahorama igini maru homelo bo wahalu heyogone mini Ahasaia ibu dege nabe helene. Ani binigo Yarusaleme wali agalirume Ahasaia ibu aba henegoria kini ha aribia helene. \v 2 Ahasaia ibu mali pira kirani kira (22) hayagola kini pigane hene. Ibu kini howa Yarusalemeni mali mbira hangu haru hene. Ahasaia ai̱ya ibu Isaraelenaga Kini Ahaba wane Adalia berenego ibu Isaraelenaga Kini Omiri aguane berene. \v 3 Ahasaia ai̱ya ibu mana ko biaga Isaraelenaga Kini Ahaba aria bereagome Kini Ahasaia ibubi mana ogoni ale dege mo bia halu hene. \v 4 Ibugua Anduane Homogonaga deni mana ko dewaore Kini Ahaba ariame bia layadagua bialu hene. \v 5 Tigua bia layadagua bialu horo mbirungi Kini Ahasaia ibu Isaraelenaga Kini Yorama haru halu Sirianaga Kini Hasaele baba wai bule mba lene. Puwa Gileada dindiha Lamodo tano wiagoria wai bialu hemiria Siria ami mbirame Kini Yorama timume bayagola timu ho hene. \v 6 Timu ho yu puwa dabi harabe hondole Yaserili tanoni pu wini. Yaserili tanoha wiagola Kini Ahasaia ibu de hondo pole pene. \p \v 7 Ahasaia ibu Yorama hondole Yaserili tanoni anda pu heagola Ngode Datagaliwabehanda agali marume Ahasaia belo henge mini. Ahasaia Yoramala libu haru pialu hebira Nimisi igini Yihu lola hene. Yihu ogoni ibugua Ahaba damene igiri agaliru bibahende bo wahai helo Anduane Homogohanda abale manda manda bu helene. \v 8 Yihuhanda Ahaba aria ani homelo balu hearia ibu Yudalinaga haru haga agali marubi Ahasaia hamene iginirubi Ahasaia heba ibiyaria lola hene. Lola howa Yihu ibugua ti bibahende bo wahai hene. \v 9 Ani bai howa Yihunaga amialirume Ahasaia haibu pialu hemira Samaria tanoni ha do hearia handa walia hene. Tigua handa walia howa Yihu hearia minu yalu piyagola Yihuhanda Ahasaia abale homelo bene. Ahasaia homayagola ibuni dameneme ibu Yarusaleme yalu puwa hora hene. Ani binigo irane Ahasaianaga mamali Yahosabada ibu Anduane Homogonaga mana bayale talialu henego mitangi bialu ani bini. Ahasaia damene hongo nahe howa ti mbiralime Yudanaga kini habe nahe hene. \s1 Adalia ibu Yuda dindiha kuini berenego ogo \r (2 Kini 11.1-3) \p \v 10 Kini Ahasaia ai̱ya Adalia ibugua ibu igini Ahasaia bo wahaya layago hale howa ibugua abaleore ami agali bu hearu lamialu lalu, Yudanaga kini heneru aria agali bu karu damene bibahendeore bo wahai hole pudaba, lene. \v 11 Ani layagola Kini Ahasaia igini Yoasa ibu dege bo wanahe hene. Irane Kini Ahasaianaga mbalini Yahoseba ibu \w loma\w* binigo mo miaga agali mini Yahoiada one berenego ibugua Ahasaia igini mbira Yoasa ibu damene maru heba bo waholigo lowa haru pene. Haru pialu wandari mbira ibu handayaho haga heba Anduane Homogonaga andaha paliaga hobane mbira heagoha ha do heleagola Adalia ibugua Yoasa handa walia nahayagome ibu bo wanahene. \v 12 Ani biyagola Yahoseba ibugua Yoasa Anduane Homogonaga andaha mali waragaria ha do ho helene. Ani ha do ho heangi Adalia ibu Yuda dindiha kuini wali berene. \c 23 \s1 Yoasa ibu Yudanaga kini helenego ogo \r (2 Kini 11.4-16) \p \v 1 Anigo Adalia ibu Yuda dindiha kuini wali bereane dege mali kane hayagola \w loma\w* binigo mo miaga Yahoiada ibugua ami agali haguane duriali Yarohama igini Asaraiabi Yahohanana igini Isimaelebi Obede igini Asaraiabi Adaia igini Maseabi Sigiri igini Elisabadabi bibahende mo ngoai howa tihondo habo nalolene bi hongohe mbira lo wini. \v 2 Duriali o biarume Yuda tano bibahendeha puwa \w Libaialirubi\w* hameigini tara tara haru haga agalirubi Yarusalemeha haru dai bini. \p \v 3 Dai buwa ti Anduane Homogonaga andaha ngoai hayagola Yahoiada ibugua ti Kini Yoasa andaneha hole lowa habo nalolene bi hongohe mbira lo wini. Yahoiadahanda Kini Ahasaia igini Yoasa tinaga deni haru tagira ibuwa tihondo mo walia halu lalu, Anduane Homogohanda abale Debidi aguanene kini haabo holebirago lalu lowinigo ai Yoasa o kago ibu kini holebira.\x + \xo 23.3 \xt 2 Sml 7.12\x* \v 4 Anigo iname bulene maru ngago laro. Anduane Homogonaga loma binigo mo miagarubi Libaialirubi tidi tebirame biabe bialu howa \w Sabada\w* horo haragola tidi mbirago ibu aribia haga bialu mbirago ibu ha̱lo haga biaga kamigoni. Ha̱lo kagola mendego ibu biabe bia aribia haga kamigoni. Anigo ai Sabada horo áyu holeberemagonaga tidi tebira harimigoni tidi mbiragome Anduane Homogonaga anda panga haraba mamage halu, \v 5 tidi mendegome kini andaga mamage halu tidi tebonegome panga haraba mbira mini Su laga biago mamage halu hai holeberemi. Wali agali bibahende Anduane Homogonaga anda tagirayagi ngoai haga hama ngagoria ngoai holebira. \v 6 Loma binigo mo miagarubi Libaialirubi tini hangu loma bia howa biabe bulene wini ngago Anduane Homogonaga anda tamuha pobehe holebira. Anduane Homogohanda bi lowinigo ngadagua talialu wali agali maru tanabi tagira holene nga. \v 7 Libaialiru bibahendeme wai biaga ayu tibu yuwa Anduane Homogonaga andaha Kini Yoasa mamage kamiria ibu mbiraha pole hame layagua nde Libaialime haru polene nga. Agali maru karu aria mbira ibu kagoria kaware ibulani handaluore halimu. Agali mbira ibu anda ibiyagua ogoni ibu homelo bo wahalimu, lene. \p \v 8 Sabada horongi Libaialirubi Yudali haguanerubi tigua loma binigo mo miaga Yahoiada ibugua tihondo bilimu layadagua bialu mamageali maru tinaga biabe biai howa horo odangi ha̱lo hole hearubi maru biabe bu aribia hole hearubi bibahendeore Yahoiada hearia Anduane Homogo andaha haru ibai hene. \v 9 Ibai hayagola Yahoiadahanda Kini Debidinaga wai biagane yandarebi humbibi Anduane Homogonaga andaha winigo ami agali haguane hearuhondo yilo mo migi bini. \v 10 Ani miya handala ami agali biaru tigua Anduane Homogonaga andaha kini bayuwa mamage holenaga anda unurahayagi howa hama pialu uyurahayagibi bibahendeha haame hene. Tigua loma biniru delaga dabu heagoriabi anda heagoriabi mamage hai hene. \p \v 11 Ani haiore heagola loma binigo mo miaga Yahoiadabi ibunaga iginirubi tigua Yoasa haru tagira ibuwa kininaga manda ibunaga haguaneni mo karula hene. Ani buwa mbuga mbira kininaga haru holene mana gilibuwi wiago Yoasahondo mini. Ani muwa tigua Yoasanaga haguaneni kini dabo helolenenaga olibe lininaga weli odo wia hene. Ani biai hayagola wali agali bu hearume turu halubi hongo howa ladagadaga bialu gi habe balu lalu, Kini Yoasaore ibu kini luore haabo howa hodagua helo, lalu hene. \p \v 12 Wali agali bibahende bu hearume bi lagadaga bialu kini mini yaraga halu lalu hayuago hale howa kuini wali Adalia ibu andaga howa Anduane Homogonaga anda wali agali íbu ngoaiho heagoha abaleore pene. \v 13 Ani puwa ibugua Anduane Homogonaga anda haneni anda gene mbira heagoria hapara howa kinime hagadagua kini gahenge mbira ona hearia hendene. Ani handalu hearia ami agali haguanerubi agali maru pilipe ale biguli pu lagarubi ti kini heagoria kaware hapara ho hearia hendene. Ani hondowa Adalia ibu miniha keba timbuni howa ibunaga aga minu lerelene. Ani bialu howa ibugua lalu, Tí wali agali koore kamigoni. Tígua i̱hondo mana koore lehe bialu harimida, lene. \p \v 14 Ani biyagola Yahoiada ibugua Anduane Homogonaga andaha Adalia bo wahelo hame nale howa ami agali haguane hearuhondo lalu, Adalia minuwa Anduane Homogo andaha howa tagira haru pialu ami agali ho dugu bu karia dombeneha minu yalu pudaba. Agali mbirame wali biago pele mule manda bialu ibu poradagua talima piyagua agali ogoni homelo bo wahalimu, lene. \p \v 15 Ani laya handala tigua Adalia minu yalu pialu kini andagaha anda polene panga mbira mini Nogo Hosi Panga uba andatagi biaga hariga wiagoha minu yalu pene. Minu yalu pialu tano tagirahayagi puwa homelo bo wahene. \s1 Yahoiadahanda wali agalime Anduane Homogo talima pelo biamogo binigo ogo \r (2 Kini 11.17-21) \p \v 16 Loma binigo mo miaga Yahoiada ibugua Kini Yoasabi wali agali bu hearuhondobi lalu, Anduane Homogola habo nalolene bi mbira tíbi i̱bi ina bibahendeme ibunaga wali agaliore holeberema lalu lo wimi̱ya, lene. \v 17 Ani laya handala wali agali hearume dama mitangi bialu gime wabini mini Balanaga bi pupu wiaga anda heagoha puwa bo gialo wahai hene. Lomabu delaga dabu anda ogoniha heagobi dama Bala wiagobi bibahende bo gialo wahai hene. Ani buwa tigua Balanaga loma binigo mo miaga mbira mini Madana heago ibu lomabu delaga dabu kaware heagoria bo ngelene. \v 18 Ani biai heagola Yahoiadahanda loma binigo mo miaga agalirubi Libaialirubi Anduane Homogonaga andaha biabe bulene winiru bilo ala Debidihanda biabe mo tahayadagua ibugua tahaga bini. Mosese heangi bi mana lowinigo tigua loma biniru Anduane Homogohondo bo delolenebi wali agali ngoai harangi iba gana haru helobi dabo helene. \v 19 Ani dabo helai halu Yahoiadahanda Anduane Homogonaga anda panga haraba bibahendeni agali Anduane Homogonaga deni ko dodohe hearu anda naibilo agali mamage helaga bini. \p \v 20 Ani buwa Yahoiadabi ami haguane hearubi agali mini lene hearubi wali agali haru haga haguane hearubi Yuda wali agali bibahende hearubi tigua Anduane Homogonaga andaha howa kini haru halu kini ibuni andaga pole pene. Tigua pole pialu heagola wali agali bibahende mama talima pialu hene. Ti kini andaga panga haraba dunini wiagoria anda puwa Yoasa ibu kini biragane dagia wiagoria pu berene. \v 21 Adalia bo wahayagola wali agali bibahende hearu ti turu howa bu miniha dungu lowa turu haga bialu Yarusalemeni hene. \c 24 \s1 Yoasa ibu Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 12.1-16) \p \v 1 Yoasa ibu ai̱yahanda taba hanayangi howa hama ibinigo mali kane hayagola ibu Yuda wali agalinaga kini pigane ogoningi hene. Ibu ai̱ya Beaseba tano wali mini Sibia berene. Yoasahanda mali pira maria (40) Yarusalemeni kini howa haru hene. \v 2 Ibu kini heangi mana bayaleore Anduane Homogonaga deni turu holene wiaru hangu bialu haabo henego irane \w loma\w* binigo mo miaga Yahoiada henegome ibunaga mini mandaru baya hangu mo tiga binigome ani biaga hene. \v 3 Ani bialu Yahoiadahanda wali kira dabalu libu Yoasa one biruwa waneigini taba hanaga bini. \p \v 4 Maniore howa Yoasa ibugua Anduane Homogonaga anda mo tiga bulene nga manda bini. \v 5 Ani manda buwa loma binigo mo miagarubi \w Libaialirubi\w* olo ngoai howa lalu, Wali agalime Anduane Homogonaga anda arema bulenaga dagisi muni mali bibahendengi mulene winigo milo Yuda tano bibahendeha abale mo pialu yalu dai bilimu, lene. Ani layago hale howa Libaialirume abale nape emene hondo hene. \v 6 Ani hondo hemiria Yoasahanda loma binigo mo miaga haguane Yahoiada olowa lalu, Libaialirume dagisi muni Anduane Homogonaga biabe biahaga Mosese heangi mulene lo winigo Yuda dindihabi Yarusalemehabi abale mule pudaba larugo nape hondo harimigo irane aginagabe, lene. Dagisi muni ogoni Anduane Homogonaga anda arema bulenaga mo wiaga hene. \p \v 7 Ala wali ko biaga Adalia ibunaga aria Anduane Homogonaga anda mo ko halu mbirale maru Anduane Homogonaga loma bini wiaru mo yalu dama mini Balanaga bi pupu wule yalu pene. \p \v 8 Kini Yoasahanda Libaialiruhondo lalu, Mbogoyi mbira wabialu daligani diri mbira tombelowa Anduane Homogonaga anda panga harabaha mo widaba, layagola tigua ani bialu mo wini. \v 9 Ani biyagola ibugua wali agali Yarusalemeha hearumebi Yuda dindi bibahendeha hearumebi Ngode Datagaliwabenaga biabe biahaga Mosese heangi lo winigodagua dagisi muni Anduane Homogonaga andaha yalu ibilo beba gilibu wia haga bini. \v 10 Agali haguane hearubi wali agali hearubi ti bibahendeme turu howa muni siliba yalu ibugu bialu mbogoyi biagoha mo wini. \v 11 Horo bibahendengi Libaiali hearume mbogoyi biago muni handaya ho haga agali hearia yalu ibiyagola tigua handalu hemiria muni to̱layago hendene. Ani hondowa loma binigo mo miaga haguane timbuni heagobi kininaga beba gili bia dagala biaga heagobi libugua muni siliba haealai halu mbogoyi biago mo wiaganeha yalu dai biaga wini. Ani bigi biyagola muni siliba dewaore wini. \p \v 12 Yoasa Yahoiadala libugua muni siliba uruni Anduane Homogonaga anda biago goba halu mo ko hene wigi bini wiaru arema bilo haru haga agali hearuhondo mo migi biaga wini. Ani miyagola haru haga agali biarume irame anda biaga hearubi ege to̱le̱me anda biaga mugubeyi hearubi agali maru hari wiagoha howa ege to̱le̱ anda bule podaga hearubi tihondo yolo miaga wini. Biabe ogoni alego maru bulene wiyaguabi nde yolo bia dege biaga wini. \v 13 Tigua anda bayuwa arema bigi bialu Anduane Homogonaga anda ala hongohe hayagobi helo bia dai bini. \v 14 Biabe ogoni biaiore howa muni ngolo silibarubi ibira hayago kinibi Yahoiadabi libuhondo mialu libugua Anduane Homogonaga andaha wulene mbirale irani delelobi ndisirubi ngolo silibame wabigi bilo muni biaru mini. \p Yahoiada ibu nahome heangi mbirale loma biniru Anduane Homogonaga andaha lomabu delaga dabuni delaabo haga hene. \v 15 Yahoiada ibu mali handari mbirani pira tebira (130) halu homene. \v 16 Yahoiadahanda Ngode Datagaliwabenaga manani howa hongohe haabo halu Isaraele wali agali biamogo bialu Anduane Homogonaga andabi mo hongo halu mana bayaleore biaga henego mitangi buwa tigua ibu Debidinaga tano wiagoha kini hora haganegoria ibubi hora hene. \s1 Kini Yoasahanda mini tara wialu ko binigo ogo \p \v 17 Yahoiada homayagola Yuda dindini haru haga haguanerume Yoasa ko bilo mo bia halu hene. \v 18 Ani biyagola Yuda wali agalime Anduane Homogo ti mamalinaga Ngode Datagaliwabe mitangi nabi ibunaga andaha napiaga hene. Tigua dama mitangi bialu bi pupu wule mbirale gime wabinirubi dama wali mitangi bialu mbira mini Asera irame wabialu helenego ogonihondo bi pupu wiaga hene. Tigua ko ogoni biyagola Anduane Homogohanda Yuda wali agalibi Yarusaleme wali agalibi tihondo keba timbuni hene. \v 19 Keba timbuni howa Anduane Homogo ibugua ibunaga mana \w latagi\w* haga agali hearume wali agalihondo ibunaga bi mana lamule ibilayagola wali agali biaru hale habe manga ho hene. \v 20 Ani biyagola Ngode Datagaliwabenaga Dinini ibugua Yahoiada igini Segaraiaha karulayagola ibu wali agali deni heyu howa lalu, Anduane Homogo Ngode Datagaliwabe ibugua bi ogodagua layago hale hadaba. Tígua ibunaga mana waharimigome tíha ko timbuni anda ibilolebirago manda bilimu. Tígua ibu erembira mialu wahalu pirimigo ai ibugua nde tíhondo ani dege biragoni, lalu lamini.\x + \xo 24.20 \xt Md 23.35, Lg 11.51\x* \v 21 Ani lamiyagola Kini Yoasahandabi agali maru hearumebi Segaraia bo waholene nga layagola wali agali hearume Anduane Homogonaga anda ngoai haga hama wiagoria howa ibu ege to̱le̱me bo wahene. \v 22 Yoasahanda Segaraia aba Yahoiada ibugua biamogo timbuniore biaga henego mitangi nabi howa Segaraia bo waholene nga manda bini. Segaraia ibu homolene kaware hayagola ibugua bi dalimu lalu, Anduane Homogohanda tí beremigo hondowa pani ngilo hameledo, lene. \s1 Yoasa ibu kini hamaro binigo ogo \p \v 23 Mali gahenge hayagola Sirianaga amime Yuda dindibi Yarusaleme tanobi wai bule anda ibuwa agali haguane bibahende bo wahene. Ani bo wahowa tigua Yudalinaga dabudabu bayale damene bibahende mo yalu puwa tinaga kini Damasagasani heagohondo mini. \v 24 Siria ami agali dewaore ndo emene hangu henego Anduane Homogohanda tigua Yuda ami agali dewaore hearu bo wahelo henge mini. Ani binigo irane Yoasabi Yuda wali agalirubi tigua ti mamalinaga Ngode Datagaliwabe erembira mialu wahalu penegonaga ani bini. Ani binigonaga pani Kini Yoasahondo mini. \v 25 Wai bialu hearia Siria amime Yoasa hongo howa baya. Ani bo ngelalu mani ibunaga haru haga agali kirame ibu paliaganeni paleria pialu bo wahene. Ani binigo irane abale ibu loma binigo mo miaga Yahoiaida igini Segaraia bo wahayago mitangi bialu pani bene. Yoasa homayagola ibu Debidinaga tanoha kini hora haga wiagoria ndo mendeha hora hene. \v 26 Ibunaga haru haga agali kira ibu bo wahayago labo mbira ibu Amono wali mini Simeada berenego igini Sabada hene. Mendego Moaba wali mini Simiridi berenego igini Yahosabadi hene. \v 27 Ibu igini henerunaga bi tebi mana latagi haga agalime ibu mitangi bialu bi lenegobi Anduane Homogonaga anda ibugua arema binigobi te bibahende Kini Henerunaga Bi Te laga ngagoha gili bumaga ho nga. Yoasa igini Amasaiahanda ibu aba henegoria kini ha aribia hene. \c 25 \s1 Amasaia ibu Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 14.1-7) \p \v 1 Amasaia ibu ai̱ya Yarusaleme tano wali mini Yahoadinihanda taba henenegoria howa hama ibinigo mali pira kirani duria (25) hayagola Amasaia ibu kini pigane halu mali pira kirani dira (29) Yarusalemeni haru hene. \v 2 Amasaia ibugua Anduane Homogonaga deni mana bayale bialu henegoyu ibu mini mbiraore nawi howa bini. \p \v 3 Kini Amasaia ibu Yuda dindiha hongo howa haru heangi ibugua agali bu hearuhondo bidaba layadagua tigua agali haguane ala ibu aba Kini Yoasa bo wahayaru bibahende bo wahai hene. \v 4 Anigo agali haguane uruni ti waneigini bu hearu bo wa nahe helo wahene. Ibugua ani binidagoni irane bamba Anduane Homogonaga bi mana Mosesehanda gilibu wini wiago talialu ani bini. Anduane Homogonaga bi mana uruni ogodagua gilibu nga. Waneiginime mana ko biyagua ogoninaga pani aba ai̱yalahondo mialu bo waholene nawi. Anidagua dege aba ai̱yalame mana ko biyagua ogoninaga pani waneigini mia aribia halu bo waholene nawi. Mana ko birago ibuniore homelo bo waholene nga, lalu ogonidagua gilibu winigo nga.\x + \xo 25.4 \xt Man 24.16\x* \p \v 5 Amasaiahanda Yuda hameiginibi Beniyamini hameiginibi agali mali pira kira (20) pene hearu mo ngoai hadaba lowa dagalene. Ani dagalai howa daosini dege handari tebira (300,000) agali uruni wai yandare humbibi yabeheru hondowa amiali daosini mbira (1,000) haru hagabi handari mbira (100) haru hagabi ti hameigini headagua tale biaga bini. \v 6 Ibugua Isaraelenaga wai biaga agali daosini dege handari mbira (100,000) biamogo bilo muni siliba timbuni genda magi tono tebira ale yolo mini. \p \v 7 Ani biyagola Ngode Datagaliwabenaga mana \w latagi\w* haga agali mbira kini hearia ibuwa ibugua kinihondo lalu, Isaraele agali Eberaimiali o karume Anduane Homogonaga andaneha nahaganego ibugua ti biamogo nabulebirago ti í̠ heba wai bu polene nawi. \v 8 Tínaga hongoni í̠ polene manda biriyagua Anduane Homogo ibugua biamogo nabiragola í̠ waitigiru ti wayali holebira. Ngode Datagaliwabe ibugua biamogo bulenebi mo dindiha holenebi ibunaga hongome dege bibehe kagoni, lene. \p \v 9 Ani layagola Amasaia ibugua ladai bialu lalu, Ai muni siliba timbuniore tihondo mirugo agi buledabe, lene. Ani layago hale howa mana latagi haga agali biagome lalu, Anduane Homogo ibugua muni ngiatago halu dewa ngibehe kagonigo muni ogoni waha, lene. \p \v 10 Ani layagola Amasaiahanda Isaraele ami ibiyaruhondo, Tí andaga dai bidaba, laya handala ti Yuda wali agalihondo keba timbuniore halu andaga pole pene. \p \v 11 Ani piyagola Amasaia ibugua miniha mo hongo halu ibunaga ami heba dindi mbira mini Dindi Ulini Ibi Wiaga laga wiagoria pene. Ani puwa tigua wai bialu Idomo ami agali daosini pira (10,000) bo wahai hene. \v 12 Ibugua waitigi maru daosini pira (10,000) dege minuwa Sela tanoha haru pialu hari bareni howa he̱lope hayagola ti to̱le̱ni ibira halu bibahende homai hene. \p \v 13 Amasaia ani bialu heatambu Isaraele amiali Amasaia heba wai nape biaru ti andaga dai bialu howa Yuda tano maru Samaria tano Bedehorono tanola dombeniha wiaru baba wai bule anda pugupugu bini. Ani puwa tigua agali daosini tebira (3,000) bo wahalu dabudabu dewaore yalu piai hene. \p \v 14 Amasaia ibugua Idomoali bo wahai halu ibu Yarusaleme dai buwa Idomonaga dama mitangi bialu gime wabini wiaru mo yalu dai bini. Ani yalu dai buwa ibugua dama biaru helai howa tihondo bulu palialu bi pupu wialu \w inisenesi\w* ngabilo lomabu delaga bini. \v 15 Ibugua ani biyagola Anduane Homogohanda keba howa ibunaga mana latagi haga agali mbira Amasaia hearia pu layagola ibugua Amasaia hale halu lalu, Tígua Idomoali baba wai birimigola Idomoalinaga damame tini biamogo nabinigo ai í̠na dama urunihondo bi pupu wialu kego irane aginagabe, lene. \p \v 16 Ani lalu heaore Amasaiahanda la pugua bialu lalu, Bi nalabe. Iname kininaga mini mandaru talebu miaga mbira í̠ habelo angi dabo helarimabe. Bi lone lariyagua i̱na í̠ bo waha loleberogo ai í̠na bi nale waha, laya. \p Ani layagola mana latagi haga agali biago ibugua bi nale wahole manda buwa wahabe naheyagola bi galone mbira ala lalu, Í̠na dama biaruhondo bi pupu wialu harigonagabi i̱na bi larugo í̠ hale habe manga harigonagabi ogoni birigonaga Ngode Datagaliwabe ibugua í̠ bo waholebirago manda bido, lene. \s1 Kini Amasaiahanda Isaraeleali baba wai bule manda binigo ogo \r (2 Kini 14.8-20) \p \v 17 Yudalinaga Kini Amasaia ibugua Isaraelenaga Kini Yahoasa hearia bi lo pelalu lalu, Ina baba wai bimi̱ya ibidaba, lene. Yahoasa ogoni ibu Yahoahasa igini howa Yihu aguane hene. Agali bi yalu piyaru tigua Yahoasa hearia puwa Amasaiahanda bi layadagua lamini. \v 18 Ani lamiyagola Kini Yahoasa ibugua Amasaianaga bi layiyago ladai bialu bi yobage mbira tihondo ogodagua lene. Bamba Lebanono dindiha ira emene ko anihe mbira hari wiagoha heneyagome ira tamia timbuni heagohondo bi lo pelalu lalu, Í̠ wane bedago i̱ iginime dabu bilo ngibelo hamelo ko, laya. Ani lo heagola nogo gabua timbuni mbira ibu hariga ira anihe heagoha bolangua halu piyaria ibunaga geme ira anihe ogoni hengedayagola gabu hayiya, lene. \v 19 Yahoasa ibugua bi yobage ogoni lai howa bi maru Amasaiahondo ladai bialu lalu, Amasaia-o í̠na Idomoali baba wai buwa wayali hari layane hale harugo ai í̠naga bu miniha turu timbuni halu kulo howa í̠ninaga mini yaraga halu kedalo manda bu ko. Dindi ogoniha howa wai bialu wayali harigome í̠ mini lene harigo ai í̠ninaga dindi wiridagoria howa turu halu í̠ni andagani hondo holene nga. Bameore ina baba wai bule ibalu keria í̠ni mo ko halu Yuda wali agalibi heba mo ko hai holene yu anda ibuligo ema nabi hendore holene nga, lalu ladai bini. \p \v 20 Ani layago lelowa Amasaia ibugua bi ogoni mo wahene. Ani mo wahayago irane Amasaia ibugua Idomoalinaga dama mo tene howa tihondo bi pupu wialu hayagola Ngode Datagaliwabehanda Amasaia pani nelo ibunaga mini mo giambe hayagome ibu Yahoasanaga bi mo wahene. \v 21 Ani biyagola howa Isaraelenaga Kini Yahoasa ibugua ibunaga ami agali hearu haru halu Yuda dindiha Bede Semese tanoni puwa Amasaianaga ami agali hearu baba wai bialu hene. \v 22 Wai biaho wialu Isaraele ami biarume Yuda ami hearu bo poda hanaore hayagola Yuda ami biaru tini dindiha pora bialu ibida piai hene. \v 23 Ani piai hayagola Yahoasahanda Amasaia minu yalu ibubi ibunaga ami agali biarubi ti Bede Semese tano yu wahalu Yarusaleme tano anda pene. Anda pialu tigua tanonaga ege pabe timbuni wiagonaga panga haraba mbira mini Eberaiminaga Panga lagane henegoria howa bo gialama amuraore pialu pabe paulayagoria panga mende mini Paulagane wiagoria gialairi hene. Wai pabe gialenedago lunaga magi mida handari kira (200) agima gialai hene. \v 24 Gialai halu tanoha anda puwa Kini Yahoasa ibugua muni ngolo silibaru bibahende tanoha wiaru damene mo yai hene. Ani mo yai halu Anduane Homogonaga andaha anda puwa gabobi ndisibi bibahende Obededomo aguaneneme handaya ho hene wiaru mo yalu muni mbiraleru kini andagaha wiarubi mo yai dege hene. Ani bialu agali haguane maru Yuda dindiha hearu minu garabaya biai howa ibugua agali haguane biaru garabaya haru ha mbirale mo yayaruni ya bialu Samaria tano dai bini. \s1 Kini Amasaia homenego ogo \p \v 25 Isaraelenaga Kini Yahoasa ibu homeha Yudanaga Kini Amasaia ibu homa nabi mali pira mbirani duria (15) howa homene. \v 26 Amasaiahanda biabe maru pigane binirubi bu maro binirubi bialu henedarunaga te mbuga mbira mini Yuda Kinibi Isaraele Kinibi Henerunaga Te laga ngagoha gili bumaga ho winigo nga. \p \v 27 Kini Amasaia ibugua Anduane Homogonaga bi mana mo wahalu ibu Yarusaleme tanoha heagola agali maru hearume ibu homelo bo wahole ndilalu hene. Tigua bi uruni lalu ka layago hale halu Amasaia ibu Yarusaleme wahalu Lagisi tano ibida pu hene. Ani pu heagola waitigi biarume agali maru hearuhondo lamialu lalu, Kini Amasaia ibu Lagisi tanoha holebirago bo wahole pudaba, laya handala tigua Amasaia hearia puwa ibu bo wahene. \v 28 Ani bo wahayagola agali maru hearume Amasaianaga tingini nogo hosini mo paga halu Yarusaleme mo yu dai bini. Mo yu dai buwa ibu mamalirunaga homali Debidinaga tano winigoha hora hene. \c 26 \s1 Usia ibu Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 14.21-22, 15.1-7) \p \v 1 Yudali bu hearume Amasaia hora howa ibu igini Usia ibu aba henegoria kini ha aribia helo dabo helene. Usia ibu mali pira mbirani waragaria (16) hayagola Yudanaga kini hene. \v 2 Ibu aba Amasaia homayagola ibu kini howa ibugua wai timbuni bialu tano mbira mini Elada winigoria ogoni waitigirunaga giha howa ibuni mo yu dai bini. Ani bialu tano ogoniha mbirale giala hole bu wiaruni mo tiga bialu lone arema bialu hene. \p \v 3 Usia ibu ai̱yahanda ibu taba heneneyangi howa hama ibinigo ibunaga mali pira mbirani waragaria (16) hayagola ibu kini howa ibugua mali pira duriani kira (52) Yarusaleme tanoha haru hene. Ibu ai̱ya Yarusaleme wali mini Yagolia berene. \v 4 Usia ibugua Anduane Homogo turu helo ibunaga deni howa mana bayale ibu aba Amasaiahanda bialu haga wiadagua talialu bialu haga hene. \v 5 Segaraiahanda Kini Usia mini mandaru talebu miaga heangi Usia ibugua Anduane Homogo mana bayuwa talialu biaga hene. Ani bialu heangi Ngode Datagaliwabehanda ibuhondo turu halu biamogo bini.\x + \xo 26.5 \xt Pig 41.15, 2 Bit 24.2, Dan 2.19\x* \p \v 6 Ani biaga howa Usia ibugua Pilidiali baba wai bu pialu wayali howa Gada tanobi Yabane tanobi Asadodo tanobi tano uruninaga ege pabe biaru gialo wahene. Ani buwa Asadodo kawareha Pilidia dindi maruha tano gahenge wabialu ege to̱le̱ pabe bigi bini. \v 7 Ngode Datagaliwabehanda Usia biamogo timbuniore biyagola ibugua Pilidialibi Meunualibi Arebiali Gurubala tanoha henerubi bibahende bo podalu wayali hene. \v 8 Usia ibu hongo timbuniore hayagola Amonoalirume ibu andaneha howa ibuhondo dagisi muni miaga hene. Wali agali hapara para bu hearume ibu agali mini lene lalu Iyibi dindihayagi wali agali bu hearumebi ani laga hene. \p \v 9 Usiahanda Yarusalemeha wai mamage anda lu ege pabeni panga mini Pau Lagane Panga heagoriabi Uliyane Panga heagoriabi pabe bu mabu bini heagoriabi bialu mamage helo mo hongo hene. \v 10 Ibugua dindi ko dalu naibagahabi wai mamage haga anda luni bigi bini. Ibunaga nogo tara tara dewaore hininigo ti iba karulape nelonaga ibugua iba uli dewa dindi bare barehabi dindi bugubugu wiaruhabi tombo wigi bini. Usiahanda e hongolene hame timbuni lowa ibunaga biabe biahaga wali agalime pu mbira mini \w gerebi\w* mabu barehabi dindi bayale ibane berehabi bilo helaga bini. \p \v 11 Usia ibunaga ami agali dewaore wai biagane mana mandabi hongohe bayaleore hene. Usiahanda ibunaga beba gili bia dagala biaga agali Yaiele Maseala libugua biabe ogoni bilo agali mbira Hananaia ibugua libu haru hene. \v 12-13 Ibunaga ami agali daosini dege handari tebirani karia halu handari duria (307,500) heneru tinaga haru haga agali daosini kirani handari waragaria (2,600) hene. Ti bibahende hongo taraore howa kini waitigi hearu hongo nakarulape hene. \v 14 Usiahanda ami agalihondo yandarebi humbibi mandabi tingini dambi haganebi danda timubi ege to̱le̱ ba amu holenebi miaga bini. \v 15 Yarusalemeha agali mandabi maru hearume wai pabeha howa timubi to̱le̱ timbunibi hono gerela howa ba amu holenaga gurayagu̱ ale wabiaga hene. Anduane Homogohanda Usia biamogo timbuniore biaabo hayagola ibu hongoore haabo howa dindi bibahendeha wali agalime Usia ibu mini leneore ka laga hene. \s1 Usia ibu mine hayagonaga pani nenego ogo \r (2 Kini 15.5-7) \p \v 16 Usia ibu agali hongohe heagola ibunaga mine holeneme ibuni mo ko hene. Ibugua Anduane Homogo ibunaga Ngode Datagaliwabe yo handalu ira hagua ngabilo mini \w inisenesi\w* loma binigo delaga dabuni delole Anduane Homogonaga andaha pene.\x + \xo 26.16 \xt Man 32.15, 1 Kin 13.1-4, 2 Bit 25.19\x* \v 17 \w Loma\w* binigo mo miaga agali pira halira (80) Asaraia heba Usia haruru pene. \v 18 Ani haruru puwa tigua ibuhondo lalu, Usia-o í̠na ira hagua ngabilo inisenesi Anduane Homogohondo delolene nawiorego loma binigo mo miaga Arono aguanene kamaru iname dege ani bulenaga loma bini kama. Anduane Homogonaga mana puguarigo ibugua í̠ biamogo nabulebira. Í̠ ibunaga anda loma binigo ogoriani howa abale tagira pu, lene.\x + \xo 26.18 \xt Har 30.7-8, Dag 3.10, 16.39-40, 2 Bit 19.2\x* \p \v 19 Usia ibu inisenesi delagane be yalu lomabu delagane dabu kawareni heyu howa ibugua loma binigo mo miaga biaruhondo keba timbuni hene. Keba timbuni ho hearia ibunaga wanakuini ge hamua ale tagira ibini.\x + \xo 26.19 \xt 2 Kin 5.25-27\x* \v 20 Ani biyagola Asaraiabi loma binigo mo miaga maru biarubi Usia handawa bialu mogo timbuni lowa ibuhondo abale tagira pu lene. Anduane Homogohanda pani ngiyago hondowa Usia ibu abaleore tagira pene. \p \v 21 Ge hamua ale ogoni dabi habe naheore bu haabo haganego Usia ibu kini andaga yu wahalu ibuni hangu anda mendeha hama pialu Anduane Homogonaga andahabi pobe nahe hene. Ani hayagola ibu igini Yodamahanda kininaga biabe bulene wiaru bialu kini andagabi Yuda dindi bibahendebi ibuni handaya ho hene. \p \v 22 Biabe maru Kini Usiahanda bialu henedarunaga Anduane Homogonaga mana \w latagi\w* haga Emoso igini Aisaia ibugua mbuga mbira ngagoha gilibu winigo nga. \v 23 Kini Usia homayagola tigua ibu ge hamua ale biyago hondowa ibu kini hora hagaha ndo ibu mamaliru hora haga dindi wini wiagoha dege hora hene. Ani hora hayagola ibu igini Yodamahanda ibu aba henegoria Yuda dindiha kini ha aribia hene.\x + \xo 26.23 \xt Ais 6.1\x* \c 27 \s1 Yuda dindiha Yodama ibu kini henego ogo \r (2 Kini 15.32-38) \p \v 1 Yodama ibu ai̱yahanda taba heneneyangi howa hama ibalu ibunaga mali pira kirani duria (25) peagola ibu kini howa ibugua Yarusalemeha mali pira mbirani waragaria (16) haru hene. Ibu ai̱ya mini Yarusa ibu agali mbira Sadogo wane berene. \v 2 Yodama ibugua kini howa ibu aba Usiahanda bialu henedagua Anduane Homogo turu helo ibu deni howa mana bayale hangu wiaru bialu hene. Ibu abahanda Anduane Homogonaga andaha pialu ira hagua ngabilo \w inisenesi\w* delolene manda biyadagua ibu nabini. Anigo wali agali hearu tigua nde mana ko bialu dama mitangi bialu gime wabu wiaruhondo lomabu mialu mbirale delaga bialu hene. \p \v 3 Yodamahanda ibunaga biabe biahaga hearuhondo bidaba layagola tigua Anduane Homogonaga anda biago daliga uyurahayagi heagonaga panga haraba mini Daliga Panga laga bu helene. Ibugua Yarusaleme tanoha dindi hombene mini Obele ege pabe ogonihayagi arema bialu mo tiga bini. \v 4 Yuda dindi harihabi ibugua tano dewa bu helalu irabuhabi ami agalinaga andabi mamage holene anda hongohe luorebi bu helaga bini. \v 5 Yodamahanda Amonoali baba wai bialu wayali hene. Ani wayali howa ibugua Amonoalime ibuhondo mali tebiranaga muni siliba genda magi tono tebirabi widi tono daosini mbirabi (1,000) widi ale mini bali tono daosini mbirabi (1,000) ngilo mo bia hene. \v 6 Yodama ibugua Anduane Homogo ibunaga Ngode Datagaliwabe mitangi bialu ibu andaneha haabo howa ibu kini hongo timbuniorehe hene. \p \v 7 Biabe maru binirubi wai binirubi mana maru lo winirubi Yodamahanda bialu henedarunaga te mbuga mbira mini Isaraele Yudala Kini Henerunaga Te laga ngagoha gilibumaga ho winigo nga. \v 8 Yodama ibunaga mali pira kirani duria (25) peagola ibu kini howa ibugua Yarusalemeha mali pira mbirani waragaria (16) haru hene. \v 9 Mani Yodama homayagola tigua ibu mamalirunaga homali Debidinaga tano wiagoha ibu hora hene. Hora heagola ibu igini Ahasahanda ibu aba henegoria kini ha aribia hene. \c 28 \s1 Ahasa ibu Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 16.1-4) \p \v 1 Ahasa ibu ai̱yahanda taba heneneyangi howa hama ibalu ibunaga mali pira kira (20) peagola ibu kini howa Yarusaleme tanoha mali pira mbirani waragaria (16) haru hene. Ani haru howa ibu mamali Kini Debidihanda Anduane Homogo turu helo ibunaga deni mana bayale bialu henedagua ndo ibugua bayale bulene wiaru nabi hene. \v 2 Ani nabi howa ibugua Isaraelenaga kini ala hene biarume ko bialu hagadagua bialu haga hene. Ahasa ibugua bi pupu wulenaga dama mini Bala boronosime dewa wabialu \v 3 dindi mini Hinomo Ulini wiagoha howa ira hagua ngabilo \w inisenesiru\w* damahondo lomabu delaga bialu hene. Anduane Homogohanda wali agali dindi ogoniha bamba henedaruni bo taliatagi halu Isaraele wali agaliruhondo dindi ogoni mo miyagola urunime mana ko bialu henedagua ibugua ibunaga iginirubi damahondo lomabu delaga bini. \v 4 Ani bialu Ahasa ibu dama mitangi bialu mbirale gime wabinirunaga bi pupu wiaga andaruha piaga hene. Bi pupu wiaga anda uruni dindi hari wearuha wialu ira timbuni hearunaga tene gumba hearuhabi wiaga wini. Ani wiaga wiagoha howa Ahasa ibugua lomaru bo delalu ira hagua ngabilo inisenesi lomabu delaga bialu hene. \s1 Siria Isaraelela amirume Yuda baba wai bule ibinigo ogo \r (2 Kini 16.5) \p \v 5-6 Kini Ahasahanda mana ko dewa bialu heagola Yuda wali agalimebi nde Anduane Homogo ti mamalirunaga Ngode Datagaliwabe erembira mialu pene. Ani bialu heagola Sirianaga kini heagome ibunaga ami agali haru ibalu tigua Ahasa halu ibunaga ami agali hearu bo poda hana helo Anduane Homogohanda ibilene. Wai buwa Siria tigua Yuda wali agali dewaore Damasagasa garabaya bu yalu pene. Ani peagola mani Anduane Homogohanda Lemalaia igini Isaraelenaga Kini Pega heago ibunaga ami hearu heba Yuda dindiha wai bule ibilayagola tigua ibalu Kini Ahasabi ibunaga ami agali hearubi ti baba wai bialu horo ogoningi Yuda ami agali hongoheoreru daosini dege handari mbirani pira kira (120,000) bibahende bo wahai hene.\x + \xo 28.5-6 \xt 2 Kin 16.5, Ais 7.1\x* \v 7 Isaraele ami agali hongohe mbira mini Sigiri heagome Yuda dindiha agali haguane tebirali hearu homelo bo wahene. Agali haguane uruni Kini Ahasa igini Maseabi kini andaga handayaho haga Asarigamabi kini biamogo bialu haga Eleganabi uruni bo wahene. \v 8 Isaraele agalime ti hameneore Yudaliru dara nahe howa tigua Yuda wali waneiginirubi bibahende daga lamaga halu daosini dege handari kira (200,000) bibahende garabaya haru pialu dabudabu bayale damene wiarubi bibahende mo yai halu tini dalu Samaria tano dai bini. \s1 Anduane Homogonaga bi mana \w latagi\w* haga Odedehanda bi hongohe lenego ogo \p \v 9 Horo uruningi Samaria tanoha agali mbira mini Odede ibu Anduane Homogonaga bi mana \w latagi\w* halu mbiwia haga hene. Isaraele ami agali biaru wai hamaha howa andaga dai biyagola Odede ibugua lola hole puwa tihondo lamialu lalu, Anduane Homogo ina mamalirunaga Ngode Datagaliwabehanda Yuda wali agalihondo keba howa tínaga giha minu ya haya. Anidagua biyagoyu tígua nde keba timbuniore howa Yuda wali agali uruni mo ko howa bo waharimigoni. Anduane Homogo ibugua mana ko lehe ogoni birimigo handaya. \v 10 Ani buwa tígua Yuda wali agalibi Yarusaleme wali agalibi tínaga garabaya biabe biaga helole hame ledemigonidago ai agua manda bu kamibe. Tígua manda bu handalu kamiria Anduane Homogo tínaga Ngode Datagaliwabenaga deni bayale tigabiore kamabe toba ho kamibe. Mana ko ngubi uruni tí hamene mbalini biaruhondo birimigo Anduane Homogo ibuhondobi ko birimidalo manda nabi kamibe. \v 11 Ainde bi o larogo hale hadaba. Áyu ogoni howa tígua wali waneiginiru garabaya bu yalu ibirimidaruni tíni hamene mbaliniru ndobe. Anigo tígua tini dalu dai bilo yupe halu pu ladaba. Ani nabirimiyagua Anduane Homogohanda tandaga halu tíhondo keba timbuniore howa tí bo wahai holebira, lalu lamini. \p \v 12 Isaraele agali haguane marialime Isaraele ami agalime mana ko ogoni biyadago tibi turu naheore hene. Agali uruni mini Yahohanana igini Asaraiabi Mesilemodo igini Beregaiabi Salumu igini Yahisigaiabi Hadalai igini Amasabi tigua turu nahe hene. \v 13 Agali haguane mariali uruni tigua ami agali biaruhondo lamialu lalu, Tígua wali agali uruni garabaya bu yalu oali naibalimu. Anduane Homogo deni iname ko birimagonaga ibugua inahondo keba timbuni howa pani karulape ngibehe ndobe. Ai tígua mana ogonidagua birimiyagua nde inaha genda timbuniore Anduane Homogonaga deni wulebira, lene. \v 14 Ami agali biaru tigua bi ogoni hale howa Yuda wali agali garabaya haru hayarubi dabudabu mbirale mo yu ibiyarubi bibahende yupe halu agali haguane biarubi Isaraele wali agali bu hearubi tinaga giha ya hene. \v 15 Ani piyagola agali haguane mariali biaru tigua garabaya wali agali uruni handayaho howa aga maru ami agalime wai bialu dabudabu mo yu ibiyaru aria maru wali agali aga nabi hearu bilo mo migi bini. Ani bialu ge subi karulo helo migi dege bialu ti tomobi ibabi nelo mialu dere biarubi olibe lininaga welime ha̱i̱ halu kabu bigi bini. Ani bialu wali agali tini polene hongo nahe hearu bibahende nogo dongini berelalu garabaya wali agali bibahende tini dindiha ti dameneru hearia haru dai biai hene. Tigua haru pialu Yarigo tano wiagoria ira ayage ale mini dedi dewa bu heagoria yupe halu Isaraeleali ti Samaria dai bini. \s1 Kini Ahasa ibugua biamogo bibe lalu Asiriali hale henego ogo \r (2 Kini 16.7-9) \p \v 16-17 Isaraelealiru tigua Yudali bope halu peagola mani howa Idomoalirume ibalu wai lone bialu Yudali bo poda hana hene. Bo poda hana halu puwa Yuda wali agali garabaya biabe ale bialu haga helo minu yalu pene. Ani biyago hondowa Kini Ahasa ibugua bi lawia halu Asiria kini heago mini Tigilada Pilese heago ibugua biamogo bule ibabe lalu agali marume bi lo yu pelene. \v 18 Ogoningi dege Pilidiali tiguabi nde Yuda dindiha abene ni paliragohayagi tano emene hari barebare wiaruhabi dindi unurahayagibi wai bialu hene. Tigua ani anda ibuwa wai bialu Yuda wali agali bo poda hana halu Bedesemese tanobi Ayalono tanobi Gederodo tanobi ti karulene. Ani bialu Sogo tanobi Timina tanobi Gimiso tanobi dindi emene wiapara para bu wiaru heba karulai halu Pilidiali tigua tano uruni tininagaore wilo lowa mo wiai hene. \v 19 Kini Ahasa ibuhabi Yuda wali agalihabi genda ogoni anda ibiyadagoni irane Ahasa ibugua mana ko dewaore bialu Anduane Homogo erembira miyagola ibugua nde Yuda wali agali bope holenaga genda uruni henemane ani ibilene. \v 20 Mani howa Asiriali Kini Tigilada Pilese ibu Yuda dindi ibinigoyu ibugua Ahasa pele mia nabini. Ibubi ibunaga ami agali haru hayadarumebi tigua Ahasa mo ko halu hene. \v 21 Anidagua biyago hondowa Ahasa ibugua Kini Tigilada Pilese mo palia hole manda bialu ngolo damenego Anduane Homogonaga andaha wini wiarubi kini andagaha wini wiarubi agali haguane bu hearu andagaha wini wiarubi bibahende Tigilada Pilese mo miai hene. Ani miai hayagome Ahasa mbira biamogo nabini. \s1 Kini Ahasahanda Anduane Homogo waore henego ogo \p \v 22 Kini Ahasa ibu genda timbuniore ho heangi ibugua Anduane Homogo mitangi nabi hene. Ibugua Anduane Homogo erembira mialu mana ko dewaore biaabo halu hene. \v 23 Ibugua lalu, Sirianaga dama mitangi bialu bi pupu wiaga bu wiarume Siriali biamogo biyagoni ndobe. Ainde i̱bi dama urunihondo mbirale lomabu miruyagua urunime i̱ biamogo bulebira bada, lene. Ani lo manda buwa Kini Ahasahanda Sirialinaga dama mitangi bialu gime wabini wiaruhondo mbirale lomabu mialu hene. Ibugua anidagua binidagome ibunihabi Isaraele wali agalihabi mo ko holene timbuniore anda íbu wini.\x + \xo 28.23 \xt 2 Bit 25.14, Yar 44.17-18\x* \v 24 Ani bialu Kini Ahasahanda ndisi beledirubi bibahende Anduane Homogonaga andaha wiaga wiaru bo pambulo wahai hene. Ani buwa ibugua Anduane Homogonaga anda biago pangaru bibahende payu wahene. Ani buwa dama mitangi bialu bi pupu wulenaga lomabu delaga dabu Yarusaleme tano bibahendeha bu helai hene. \v 25 Ani bialu Yuda dindiha tano wiaru bibahendeha wali agalime dama mitangi bialu bi pupu wiaga anda dewa bu helene. Anda uruniha wali agalirume dama mitangi bialu mbirale gime wabini urunihondo bi pupu wialu ira hagua ngabilo delaga mini \w inisenesiru\w* lomabu delaga bialu hene. Mana ko ogonibi bialu hayadagome ibuniha Anduane Homogo ibu mamalirunaga Ngode Datagaliwabehanda tandaga timbuniore anda ibilene. \p \v 26 Biabe maru Kini Ahasahanda bialu henego ibu kini pigane hayangi howa hama ibalu homalu wahenegonaga te damene bibahende mbuga mbira mini Yuda Isaraelela Kini Henerunaga te lo ngagoha gilibumaga ho winigo nga. \v 27 Ahasa ibu homayagola tigua ibu Yarusalemeha Debidinaga tano laga wiagoria hora hene. Kini Ahasa homayagola ibu igini Hesegaia henego ogonime ibu aba henegoria kini ha aribia hene.\x + \xo 28.27 \xt Ais 14.28\x* \c 29 \s1 Hesegaia Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 18.1-3) \p \v 1 Hesegaia ibu ai̱yahanda taba heneneyangi howa hama ibalu mali pira kirani duria (25) hayagola ibu kini pigane howa mali pira kirani dira (29) Yarusalemeni haru hene. Ibu ai̱ya mini Abiya ibu Segaraia wane berene. \v 2 Hesegaia ibugua ibunaga mamali Kini Debidihanda Anduane Homogo turu helo ibunaga deni mana bayale wiaru bialu haga henedagua dege ibu ani bialu hene. \s1 Anduane Homogonaga anda mo bayale henego ogo \p \v 3 Hesegaia ibu kini halu mali piganenaga ege mbira layagola ibugua Anduane Homogonaga anda panga lone dugua hai howa panga uruni bayuwa mo tiga biai hadaba lene. \v 4 Ani lowa ibugua \w loma\w* binigo mo miaga hearubi \w Libaiali\w* bu hearubi bibahende Anduane Homogonaga anda hane ni tagira ibiragohayagi wali agali ngoai haga hama wiagoria mo ngoai hene. \v 5 Ani mo ngoai howa ibugua tihondo lamialu lalu, Libaiali kamiru tígua tíni Anduane Homogo ina mamalirunaga Ngode Datagaliwabehondo lomabu mialu ibunaga anda ogoni ibuni deni bayaleore helo mo tiga bia halimu. Ani bialu mbirale tara anda ogoniha Anduane Homogo deni mo dodo holene damene ngane hendedemigo bibahende mo wahai halimu. \v 6 Ina mamalirume Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabenaga bi hale halu talialu bia nabi ibunaga deni mana ko dewaore bialu haga hene. Tigua Ngode Datagaliwabe erembira mialu puwa anda ibuni hagaore biagobi wahalu pu dege bini. \v 7 Ai tigua Anduane Homogonaga anda panga bibahende payai halu hale lamu daho ngelaga biaru hundi hai halu bini. Tigua ira hagua ngabilonaga \w inisenesi\w* lomabu delaga biaru dela nabi wahalu Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabenaga lomabu delaga dabu heagoria loma marubi nadele wahene. \v 8-9 Yuda Yarusaleme wali agali bu hearu tigua mana ogonidagua bialu heagola Anduane Homogohanda ti baba keba timbuni halu waitigi bu hearu ibilalu ina mamaliru bo wahai helene. Ani bialu inanaga wali waneiginirubi minu yalu dindi taraha piai hene. Bi te ogonidagua biya layago wali agali tara tara bu hearume hale howa ti mini dege dindi halu gi hai ho hene. Mbirale uruni binidaruni ina manda biai ho kamagoni, lalu Hesegaiahanda lene. \p \v 10 Hesegaia ibugua laabo halu lalu, Anidagua binigo ai áyu Anduane Homogo Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabehanda ina baba lone keba nahelonaga i̱na habo nalolene bi hongohe mbira lo wulebero. \v 11 Ainde loma binigo mo miaga kamirubi Libaiali kamirubi tígua Anduane Homogonaga biabe bialu halimulo dabo helayago manda bilimu. Tígua Anduane Homogonaga deni howa ibunaga biabe ngago bialu wali agalime ibuni mitangi bialu lotuore lalu helobi ira hagua ngabilonaga inisenesiru lomabu delelobi baya hangu mo tiga bialu haru halimu. Anidagua bulene ngago manda bialu biabe uruni bialu halimu, lene. \p \v 12 Libaiali kininaga bi hale ho henedaruni tinaga mini uru Amasai igini Mahadabi Asaraia igini Yoelebi libu Kohada aria hene. Ani bialu Abadi igini Kisibi Yahalele igini Asariabi libu Merari aria hene. Simina igini Yoabi Yoa igini Idenebi libu Gesono aria hene. \v 13 Ani bialu agali kirali Simiri Yuelela libu Elisabana aria hene. Segaraia Madanaiala libu Asaba aria hene. \v 14 Yahuele Simaila libu Hemana aria hene. Ani bialu Semaia Usielela libu Yadudunu aria hene. \p \v 15 Libaiali uruni tini aria hearia puwa tigua Anduane Homogo deni tiha ko mbira para nahe holenaga biaga mana winidagua bima lalu bibahende biai hene. Tiha dodo mbira para nahe howa tigua Anduane Homogonaga mana talialu Kini Hesegaiahanda bilimu lalu lamiyadagua Anduane Homogonaga anda mo tiga bini. \v 16 Ani bialu loma binigo mo miaga hearu tigua Anduane Homogonaga anda tamuha puwa mbirale Anduane Homogo deni ko dodohe wiaru bibahende mo wahai hene. Tigua mbirale ko uruni mo yalu Anduane Homogonaga anda haneni hama timbuni wali agali ngoaiho haga wiagoria yu tagira pene. Ani bialu Libai agali biaru tigua tanoha howa yu tagira pialu Kidirono Dindi Uli laga wiagoha wahene. \p \v 17 Tigua Anduane Homogonaga anda bayale helo mbirale ko dodohe wiaru mo waholenaga biabe ogoni ege mbiranaga horo mbira layagola pigane bialu howa horo haliningi biabe ogoni biai halu anda haneni bima tagira ibini. Ani buwa anda ogoniha Anduane Homogo mitangi bialu lotu lolenaga anda bayale helo biabe ogoni horo haliru mende bialu hene. Ani biai halu horo pira mbirani waragaria (16) hayagola anda ogoniha bulene winigo biaiore hene. \s1 Anduane Homogonaga andaha wiagaru lomabu mialu henego ogo \p \v 18 Ani biaiore halu loma binigo mo miagarubi Libaiali biarubi tigua Kini Hesegaia berearia puwa lalu, Iname Anduane Homogonaga anda biago ibuninaga deni dodo nahe ngelonaga biabe bialu harimago bibahende biai harima. Ai loma biniru delai haga dabubi mberedi Anduane Homogohondo lomabu wulenenaga tebolo dagiabi mana ogoni bulenaga mbirale tara tarabi bibahende ibunaga deni dodo nahe bayale nga. \v 19 Ani bialu iname ndisi belediru mbirale tara tararu Kini Ahasahanda Anduane Homogo erembira mialu piyangi mo waheneru yu dai biai harima. Ani yu dai buwa iname Anduane Homogonaga deni dodo nahe ngelo mo bayale howa ibunaga andaha lomabu delaga dabu kagoria kawareni dege ngeledema, lene. \p \v 20 Kini Hesegaia ibugua bi ogoni hale howa horo mendengi gao layagola heyuwa Yarusalemeha agali haguane hearu mo ngoai hene. Ani ngoai ho heagola ti bibahende Anduane Homogonaga andaha pene. \v 21 Tigua nogo bulumaga wangabebi sibi wangabebi sibi iginibi meme wangabebi karia dege dege haru pene. Nogo urunime Yuda wali agalinaga ko domo wahelonagabi kinibi ibu one waneiginirubi tinaga ko domo wahelonagabi Anduane Homogonaga anda dodo nahe bayale helonagabi bo lomabu delole haru halu pene. Ani haru puwa Kini Hesegaia ibugua loma binigo mo miaga Arono aguanene bu hearuhondo lalu, Nogo uruni Anduane Homogonaga lomabu delaga dabu kagoria bo lomabu delalimu, lene. \v 22 Ani layagola tigua bulumaga wangabe karia biaru ala balu darama loma binigo mo miaga hearuhondo miyagola tigua darama mialu lomabu miaga dabu heago odo tindi tanda lalu hene. Ani buwa nogo sibi karia biarubi sibi igini karia biarubi bowa darama lomabu delaga dabu biagoriani ani dege bini. \v 23 Ani bialu meme wangabe karia biaru kini halu agali marubi hearia haru pialu tigua meme uruninaga haguaneni gi wigi bini. \v 24 Loma binigo mo miaga biaru tigua nogo meme uruni balu darama lomabu delaga dabu heleagoria odope hene. Anidagua binidagoni irane kini ibugua lalu, Loma ogoni Isaraele wali agali bibahendenaga ko domo wahelo irame dai holene lomabi Isaraele wali agali bibahende biamogo bilonaga delami̱ya, lalu layadagua ani bini. \p \v 25 Kini Hesegaia ibu Anduane Homogohanda ala ibunaga bi mana \w latagi\w* haga agali Gada Nadanalaha howa bi mbira Kini Debidi laminigo hale howa ibugua talialu ogodagua bini. Ibugua Libaiali hearu lamialu, Tígua ngida tara tara wiaru mo yalu Anduane Homogonaga anda tamuha hole pudaba, lene. \v 26 Ani laya handala Libaiali biaru tigua Anduane Homogonaga andaha pialu ngida tara tara Kini Debidinaga ala winiru mo yu howa loma binigo mo miaga hearu tiguabi nde pilipe biguli wiaru yuwa heyu ha dege bini. \v 27 Ti ani manda manda bu heagola Kini Hesegaiahanda loma binigo mo miaga hearuhondo lamialu, Loma irame dai helonaga lomabu delolene dabu biagoriani deladaba, lene. Ani delalu heagola wali agali hearume Anduane Homogonaga mini yaraga halu iba ganaru lalu hene. Tibi loma binigo mo miaga hearubi tigua biguli pu lalu Libaiali biaru tigua ngida tara tara Debidinaga wini biaru balu hene. \v 28 Wali agali tigua iba gana lalu Libaiali tigua ngida tara tara balu loma binigo mo miaga biarume pilipe biguli pu lalu ti bibahende hearume Anduane Homogo mitangi bialu lotu lalu hene. Ani lalu heane dege loma irame dai helonaga delayago bibahende daiore hene. \v 29 Tigua loma uruni bu miai heagola Kini Hesegaia halu wali agali bu hearubi bibahendeore tigua ge duli hangaho birai howa Anduane Homogo mitangi bialu lotu mandagi lalu hene. \v 30 Ani lalu howa Kini Hesegaiabi agali haguane hearubi tigua Libaiali hearuhondo lalu, Tígua iba gana bamba Debidibi Anduane Homogonaga bi mana latagi haga mini Asababi libugua Anduane Homogonaga mini yaraga halu iba gana lolene gilibu wini uruni ladaba, lalu lamini. Ani lamiyagola Libaiali biaru tigua turu timbuni halu ge duli hangaho biruwa Anduane Homogo mitangi bialu iba ganaru lalu lotu lalu hene. \p \v 31 Ti ani ngoai ho hearia Hesegaiahanda wali agali hearuhondo lamialu lalu, Áyu tíni Anduane Homogohondo loma bia halu Anduane Homogonaga bo lomabu mulenebi ibuhondo ka̱i̱ lalu loma mulenebi uruni Anduane Homogonaga andaha yalu ibalimu, lene. Ani layagola wali agali tigua kininaga bi layago hale howa loma uruni yalu ibini. Ani bialu wali agali marume tini manda bialu loma irame dai helo delole nogo tara tara haru ibini. \v 32 Tigua nogo bulumaga wangabe pira karia (70) sibi wangabe handari mbira (100) sibi iginibi handari kira (200) uruni bibahende bo loma bialu irame dai helonaga haru halu ibini. \v 33 Ani bialu tigua bulumaga wangabe handari waragaria (600) nogo sibi daosini tebira (3,000) Anduane Homogonaga lomabu mulene haru halu ibini. \v 34 Loma binigo mo miaga hearu ti dewa ndo howa tigua nogo tara tara haru ibiniru bo delolene biabe timbuni ogoni bibe naheyagola Libai agali maru hearume biabe ogoni abale biai holenaga ti biamogo bialu nogo balu podo manda manda bini. Tigua ogonidagua binidago irane Libaiali tigua Anduane Homogonaga deni tini dodo nahe holenaga mana biagadago abale biai hene. Tigua ani biyadagua loma binigo mo miaga maru ti nabi heneya. Mani loma binigo mo miaga uruni tini mo tiga biai halu Anduane Homogo deni dodo nahe holene mana biai hayagola Libaiali tigua biamogo bialu nogo bo manda manda bialu hayago wahene. \v 35 Loma binigo mo miaga hearu tigua loma irame dai helonaga delalu biabe ogoni hangu ndo dewaore bini. Tigua Anduane Homogola ho gimbu bulenaga loma nogo abene wiaru podo delalu wali agalime loma irame dai helonaga yu ibiyadagua \w waini\w* ibabi hambu yu ibalu biyagola urunibi odo lomabu delalu bini. \p Ani biai howa Anduane Homogonaga andaha dai buwa mana ala binidagua lone bialu lomabu mialu Anduane Homogo mitangi bialu lotu lalu hene. \v 36 Tigua ani bialu hayago irane Ngode Datagaliwabehanda ti biamogo biyago manda bialu Kini Hesegaiabi wali agali bu hearubi tigua ibuhondo turu timbuniore ho haabo hene. \c 30 \s1 \w Bolangua\w* Halu Penegonaga Horo mitangi bialu tomo nolene mo manda manda bialu henego ogo \p \v 1 Kini Hesegaiahanda Isaraele wali agali Yuda wali agalibi bibahendehondo lalu, Anduane Homogonaga anda kagoria Yarusalemeni íbu ngoai howa Ngode Datagaliwabehanda biamogo biyagome \w Bolangua\w* Halu Penegonaga Horo mitangi bialu tomo nole ibalimu, lalu lawia hene. Ani bialu ibugua Eberaimi hameigini hearubi Manase hameigini hearubi ti bibahendehondo beba gilibu wia halu ibalimu lene. \v 2-3 Tigua tomo ogoni ege mbira pigane ngabu laragola dawaga winigo ai ogoningi \w loma\w* binigo mo miaga maru hearu ti Ngode Datagaliwabenaga deni dodohe henego mo tiga nabi dege heagola ti nakarulape hene. Ani bialu wali agali dewa Yarusalemeni íbu ngoai nahe wini. Ani biyagola kinibi agali haguane bu hearubi tigua bi lo mbira halu horo mitangi bialu tomo nolene ogoni ege mendegonaga mo baede hene.\x + \xo 30.2-3 \xt Dag 9.9-11\x* \v 4 Kinibi wali agali bibahendemebi bi ogoni lo mbira halu karulapeda manda buwa turuho hene. \v 5 Tigua Isaraele dindi gibuni bibahendeha hearu unurahayagi Beaseba tano wiagoria howa bi loyogo lalu abene uyurahayagi Dana tano wiagoria lama tagira pene. Tigua wali agali bibahendehondo lawia halu lalu, Bibahendeore Yarusaleme íbu ngoai howa Anduane Homogo Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabe ibugua Isaraele wali agali Iyibi dindiha hearu ti ba nabi Bolangua Halu Penegonaga Horo mitangi bialu tomo nolene winigo nole íbu ngoai halimu, lalu bi loyogo lelene. Ngode Datagaliwabenaga \w mana\w* lowini ngadagua Isaraele wali agali ala mbiraore hangume mana ogoni talialu ngoai hagadagua ndo ogoningi ti bibahendeore ngoai hai hene. \v 6 Kini Hesegaiabi agali haguane bu hearubi tigua bebani bi gili bialu Isaraele dindi Yuda dindibi bibahendeha yu purogo lelene. Bi bebani gilibu winidago ogodagua. \p Isaraele wali agali Asiria amime bo wanahe emene yu wahene kamiru tí hale hadaba. Tí bibahende Anduane Homogo tí mamali Abarahama Aisaga Yagaba imarunaga Ngode Datagaliwabe ibuni karia dai bulene nga. Ani dai birimiyagua nde ibugua tí heba mandagi haabo holebira. \v 7 Ai tínaga mamali henerubi tí aba hamenerubi tigua mana ko bialu henedagua nabilimu. Tigua Anduane Homogo tinaga Ngode Datagaliwabe kago erembira mialu hearia ibugua ti pani nelo mialu bo wahai hene. Mbirale uruni biyago tínime de handarimigoni ndobe. \v 8 Tigua Anduane Homogonaga bi layaru hale habe manga hayadagua tígua ani nabi howa ibu andaneha haabo halimu. Tígua Yarusalemeni Anduane Homogonaga anda kagoria ibalimu. Anda ogoni ibuninaga haabo helo ibugua loma bia ho helene. Tígua anda ogoniha puwa Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabe kago mitangi bialu lotu lalu holene nga. Ibugua tí baba keba halu miniha tandaga nahelo ogonidagua bulene nga. \v 9 Ai waitigime tí daluha ibalu tí one waneigini damenerubi bibahende garabaya haru piai hayago tíni manda bidami. Anigo ainde tígua Anduane Homogo ibuni karia dai birimiyagua nde ibugua waitigi uruniha dara holene mo wia haragola tigua tínaga damene one waneigini garabaya haru piyaruni golope halu pudaba laragola tíni dalu ngagoria lone dai bilolebira. Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabe kago ibu dara holene irane nawiore ngagoria howa ina dara timbuni haga ka. Ani biaga kago manda bialu tígua mini beregedalu ibuni karia dai birimiyagua nde ibugua tí haru dai bialu tíhondo lone erembira nangulebira, lalu gilibu wia hene. \p \v 10 Agali marume beba ogoni yalu tano maru Eberaimi hameigini dindi wiaruhabi Manase hameigini dindi wiaruhabi uyuraore puabo halu Sebulunu hameigini dindi wiaruhabi pu layadagua yu purogo lai hene. Ani puwa tigua kininaga bi ogoni wali agali bibahende hale hai helo beba daga latagi hayagola wali agali maru hearume hondo oba howa mege bialu handabe mangaho hene. \v 11 Ani biyagoyu wali agali Ase hameiginibi Manase hameiginibi Sebulunu hameiginibi uruni marume Anduane Homogo ibuni deni tini mo dindiha halu ti Yarusaleme pole manda bini. \v 12 Tini ani biyagola Ngode Datagaliwabe ibunime Yuda wali agali mini mo mbiraore hayagola tigua bi hale halu Anduane Homogonaga manani howa tomo dawa nolene nga lalu kinibi agali haguane biarumebi layadagua Yarusalemeha pene. \s1 Bolangua Halu Penegonaga Horo mitangi bialu tomo nalu henego ogo \p \v 13 Ege mende horo pongo bo wiyangi wali agali dewaore \w Mberedi\w* Yidi Nahe Hirinigonaga Horo mitangi bialu tomo ogoni nole Yarusalemeni íbu ngoai hene. \v 14 Ani íbu ngoaiho howa tigua Yarusalemeha dama mitangi bialu mbirale gime wabini wiaru bi pupu wulenaga nogo tara tara bo lomabu mulene dabu hearubi maru ira hagua ngabilo mini \w inisenesiru\w* lomabu delolene dabu hearubi uruni bibahendeore gialo yu tagira puwa Kidirono Dindi Ulini laga wiagoha yalu pu wahai hene. \v 15 Ege mende ogoninaga horo dene (14) layagola Bolangua Halu Penegonaga Horo tomo nolenengi tigua nogo sibi igini biaru Anduane Homogohondo bo lomabu mini. Horo ogoningi \w loma\w* binigo mo miaga hearubi \w Libai\w* agali bu hearubi tigua Anduane Homogo deni ti dodo nahe holenaga mana wiago abale nabi henegome tini taga halu mo tiga bule pene. Mo tiga biai howa Anduane Homogo deni tiha dodo nahe bayale howa tigua loma irani dai helolenaga Anduane Homogonaga andaha pene. \v 16 Loma binigo mo miaga biarubi Libaiali biarubi ti Ngode Datagaliwabenaga \w mana\w* Mosese heangi lowini wiadagua biai halu ti Anduane Homogonaga andaha pu hene. Ani puwa Libai agali biarume nogo darama yu heago yamialu loma binigo mo miaga biaruhondo miyagola tigua yuwa nogo daramame lomabu delaga dabu heagoni tandalo ba hai hene. \v 17 Wali agali dewaore Anduane Homogo deni dodo nahe holenaga mana nabi howa tigua Bolangua Halu Penegonaga Horo mitangi bialu nogo sibi igini bo lomabu mibe nahe hene. Ani heagola Libaiali hearu tigua wali agali uruninaga nogo sibi igini ba halu Anduane Homogonaga loma bia heneore helo mo loma biaho ngelaga bini. \v 18 Ani bialu wali agali dewaore nogo sibi bo loma bini wiago nalu bereneru ti Anduane Homogo deni tini dodo nahe holenaga mana wiago nabi hene. Wali agali ani nabi hayadaruni maru Eberaimi Manase Isaga Sebulunu hameiginiru aria hene. Ti ogonibi heago hondowa Kini Hesegaiahanda wali agali uruninaga bi Anduane Homogohondo ogodagua lahalu lalu, \v 19 Anduane Homogo ina Isaraele mamalirunaga Ngode Datagaliwabe-o wali agali o karu ti í̠naga deni dodo nahe holenaga mana biaga wiago nabi í̠naga andaha íbu karuni í̠ni manda bide. Anigo ti í̠ni keria ibalu í̠ mitangi bialu lotu lole hame timbuni lalu íbu kagoni. Ti ani kago handalu Anduane Homogo-o í̠ni baya buruguleore kegonigo wali agali uruninaga ko ngago domo wahabe, lalu lahene. \v 20 Ani lahayagola Anduane Homogohanda Kini Hesegaianaga bi layago hale howa wali agali uruninaga ko wiago domo wahalu ti bo wa nahe helene. \v 21 Wali agali Yarusalemeni horo karu bibahende ngoai howa Mberedi Yidi Nahe Hirinigonaga Horo ogoni mitangi bialu ngoaiho howa turu timbuni ho hene. Ani howa loma binigo mo miaga hearubi Libai agali bu hearubi tigua Anduane Homogonaga andaha ngida tara tararu mo bila holene wiaru mo yuwa Anduane Homogonaga mini yaraga halu balu hene. Ngida tara tararu tigua balu hayadaruni bi hongoheore lagarume balu hene. \v 22 Anduane Homogohondo loma bayuwa bu milonagabi lotu bayale lelonagabi Libaiali tigua biabe bayaleore bialu tigatiga haru hene. Ani bialu heago hondowa Kini Hesegaiahanda Libaialiruhondo bayale birimida lalu bi bayale lamini. Wali agali tigua horo karuni tomo ogoni nalu Anduane Homogo mitangi bialu lotu bayaleore laabo halu hene. Tigua Anduane Homogo ti mamalirunaga Ngode Datagaliwabe kago mitangi bialu ibunaga mini yaraga halu turu howa ka̱i̱ lalu hene. \s1 Horo karia mende lone lotu lalu henego ogo \p \v 23 Mberedi Yidi Nahe Hirinigonaga Horo karia harimigo uruni piai heagola wali agalime bi lo mbira halu lalu, Iname horo karia mendeni ogonidagua dege Anduane Homogo mitangi bialu lotu lami̱ya, lene. Ani lowa ti horo karia mendeni turu howa ani bialu hene. \v 24 Wali agali tigua bo lomabu milonaga Kini Hesegaia ibugua nogo bulumaga wangabe daosini mbira (1,000) sibi daosini karia (7,000) mialu agali haguane hearu tigua nde bulumaga wangabe daosini mbira (1,000) sibi daosini pira (10,000) lowa wali agalirume bo lomabu milonaga mini. Horo ogoningi loma binigo mo miaga hearu aria dewaore Anduane Homogo deni tini dodo nahe holenenaga mana biaga wiadagua nabi henego ai tigua mana ogoni biai hayagola tini Anduane Homogo deni bayale hene. \v 25 Loma binigo mo miaga hearubi Libaiali hearubi Yuda wali agali bu hearubi Isaraele wali agali dindi abene uyurahayagi howa ibini hearubi wali agali tara dindi tara tara wiaruha howa Yuda dindini hole íbu henerubi Isaraele dindini hole íbu henerubi ti bibahende Yarusaleme íbu ngoaiho howa turu timbuniore hai hene. \v 26 Yarusaleme tanoha wali agali bu hearume turu holene to̱lai henedagoni irane bamba Kini Debidi igini Solomono ibu kini heangi ogonidagua binigo maha nabi wiaabo henego lowa horo áyu ogoni hangu tagira ibiyada manda bialu wali agalirume turu hai hene. \v 27 Mani Libaiali hearubi loma binigo mo miaga hearubi tigua heyuwa Anduane Homogohondo lalu, Wali agali uruni biamogo bialu mo bayale habe, lalu bi lahene. Ani la hayagola nde Anduane Homogo ibugua dahuliya andaga howa loma binigo mo miagarubi Libaialirubi tigua bi layago hale howa wali agaliru mo bayale hene. \c 31 \s1 Hesegaiahanda Anduane Homogonaga andaha biabe bulene wiaru mo tiga binigo ogo \p \v 1 Anduane Homogo mitangi bialu lotu lalu holene horo timbuni biaru piai hayagola wali agali Yarusaleme íbu ngoai hayarume Yuda dindi tano wiaru bibahendeha purogo lai hene. Tano uruniha dama mitangi bialu ege to̱le̱ mo hanga ho wiarubi dama wali beda lo mitangi biaga mbirale gime wabini mini Asera wiarubi damanaga lomabu delaga dabu hearubi dama mitangi bialu bi pupu wule ngoai hagane anda hearubi uruni bibahendeore wali agali bu hearume bo gialobaga bialu mo wahai hene. Ani buwa tigua Yuda dindi marubi Beniyamini hameigini dindibi Manase hameigini dindibi Eberaimi hameigini dindibi bibahendeha ibaga biai halu mbirale dama mitangi bialu biaga wiago damene bibahende gialobaga bialu mo wahai hene. Ani biai howa pugu pugu bialu tini andaga dai biai hene. \p \v 2 Ani biyagola Kini Hesegaia ibugua \w loma\w* binigo mo miaga hearubi \w Libaiali\w* hearubi hameigini mbira mbira bibahende headagua mo tahaga bialu tinaga biabe ala biagadagua bialu helo helene. Tinaga biabe loma irame dai helo delolenebi \w Anduane\w* Homogola ho gimbu bulenaga lomabu delaga wini. Ani bialu Anduane Homogonaga andaha ibu mitangi bialu lotu lolenebi ibuhondo ka̱i̱ lalu mini yaraga holenebi ibunaga andaha biabe bulene bibahende winigo bialu helo wini. \v 3 Ani bialu kini ibugua loma binigo mo miaga biaruhondo lamialu, Loma egerebagi alendobi bibahendengi irame dai helo delolenebi \w Sabada\w* horongi loma bialu bo delolenebi Ege Pigane Ngabu laragola horo timbuni tagira ibirangi loma bialu bo delolenebi horo timbuni lotu lolene maru tagira ibirangibi Anduane Homogonaga \w mana\w* lowini ngadagua bule nogo bulumagarubi sibirubi memerubi i̱ninaga pabeha karu aria balimu, lalu lamini.\x + \xo 31.3 \xt Dag 28.1–29.39\x* \p \v 4 Ani bialu kini ibugua Yarusaleme wali agali hearuhondo lamialu, Loma binigo mo miaga karumebi Libai agali karumebi tinaga biabe Anduane Homogonaga mana ngagome bibe lalu lowini ngadagua bilo tígua ti tomo nelonaga yalu ibugu bilimu, lene.\x + \xo 31.4 \xt Dag 18.12-13, 18.21\x* \v 5 Kini ibugua bi ogoni Yuda dindi bibahendeha loyogo layagola wali agali hearume widi lini bayaleore dewabi \w waini\w* ibabi olibe lininaga welibi mone ibanebi tomo tara tara ti mabuha hayadaru alebi uruni bibahende loma binigo mo miaga hearume Libaiali hearumebi ti nelonaga yu ibugu bini. Ani bialu tigua tinaga tomo uruni pihalu tale buwa \w pinigo\w* loma binigo mo miaga hearubi Libaiali hearubi ti nelo mini. \v 6 Ani bialu wali agali Yuda dindiha bu hearu tigua bulumaga pinigobi sibinaga pinigobi haru ibugu bini. Ani bialu tinaga dabudabu wiaru pihalu tale buwa pinigo Anduane Homogo tinaga Ngode Datagaliwabenaga loma biaho ngelaga bini. Ani buwa tigua yalu ibuwa dewaore wua haealadaga helene. \v 7 Wali agalime mbirale uruni ege teboneni howa yu ibalu wiatagoha dege bialu heane ege kane pene. \v 8 Mani Kini Hesegaiabi agali haguanerubi tigua wali agalime mbirale yu íbu wiyadaru hondowa turu timbuni halu Anduane Homogonaga mini yaraga halu Isaraele wali agalihondo turu timbuni howa ka̱i̱ lalu hene. \v 9 Ani bialu howa kini ibugua loma binigo mo miaga hearubi Libaiali hearubi tihondo hale halu, Tígua tomo dewaore o ngamigoni agua binibe, lene. \v 10 Ani hale hayagola Loma Binigo Mo Miaga Haguane Timbuni Sadogo aguanene Asaraia ibugua ladai bialu lalu, Anduane Homogohanda ibunaga wali agali biamogo bialu mo bayale hayagola tigua tomo dewaore Anduane Homogonaga andaha bu yalu ibiya. Tomo uruni aria dewaore iname nalu harimago ainde nai habe nahe ngamagoni ndobe. Ani binigo áyu tomo dewaore bu payabu ngagoni, lene.\x + \xo 31.10 \xt Mal 3.10\x* \p \v 11 Kini Hesegaia ibugua bidaba layadagua agali biabe biaga hearume Anduane Homogonaga andaha mbirale mbirale do holenenaga tamu hobane maru bu helene. \v 12 Ani heleagoha tigua tomo dewa biaru wali agalime mbirale maru Anduane Homogohondo lomabu mini wiarubi bibahende tamu hobane bu helaga biyadaruha mo wigi bini. Ani buwa tigua agali mbira Libaiali mini Konanaia henego ibugua handayaho helo helalu ibu hamene mende Simaihanda Konanaia biamogo bilobi helene. \v 13 Ani helalu Kini Hesegaiabi Anduane Homogonaga anda handayaho haga haguane mini Asaraiabi libugua Libaiali pira dabalu Konanaia Simaila biamogo bilo dabo helene. Agali uruni mini Yahiele Asasaia Nahada Asahele Yarimodo Yosabada Eliele Isimagaia Mahada Benaia layaru dabo helene. \p \v 14 Ani bialu Libaiali mbira ibu Anduane Homogonaga anda panga haraba ni tagira ibiragohayagi wiago handayaho haga mini Imina hene. Agali ogoni igini Korehanda wali agali hearume tini hameme mbirale Anduane Homogohondo lomabu yalu ibiyagobi wali agalime mbirale maru Anduane Homogonaga loma bia hene wiabagiho wiarubi ibugua mialu loma binigo mo miaga hearu mo tahaga bilo dabo helene. \v 15 Loma binigo mo miaga maru hearu tinaga tanoha Libaiali maru hearu tigua biabe ogoni bulene wiago Kore biamogo bialu mbirale bu wiaru mo tale bia haga bialu hene. Libaiali uruni mini Idene Miniamini Yasua Semaia Amaria Segania layaru hene. Tigua loma binigo mo miaga tano uruniha hearu tomo talebu miai hayagola igiri emene agaliyaguabi bibahende karulape yaiore hene. \p \v 16 Loma binigo mo miaga uruni ti igini mali pira tebira (30) piyagua igiri uruninaga mini loma binigo mo miaga dege helo mini gilibu wiagagoria gilibu winiru tigua Anduane Homogonaga andaha biabe bulene winigo bialu haga heneyagua nde tibi tomo nelo talebu ta hai haga hene. \v 17 Tigua loma binigo mo miaga hearunaga mini gilibu wialu howa tini hameigini hama ibidadagua mandagi dindiha gilibu wiaga wini. Ani biagadago irane biabe bulene wirangi tini damene baba mandagi bilonaga mini mandagi gilibu wini. Libaiali uruni ti igiri daliahe mali pira kira (20) bolangua hayagua nde loma binigo mo miaga tinaga biabe biaga mini gilibu wiagoha gilibu wigi biaga wini. \v 18 Agali uruni tini mini gilibu wiagoha ti one waneigini heba mandagi gilibumaga ho wiaga hene. Ani bialu wali agali uruni tini Anduane Homogo deni dodo nahe holenaga mana biaga wiaru biaabo haga hene. \p \v 19 Loma binigo mo miaga Arono aguanene maru hearu ti nde loma binigo mo miaga maru hearunaga tano wiagoria kaware palia para para biaruhondo loma binigo mo miaga marume tomo mo tale bia haga hene. Loma binigo mo miaga o biaru tinaga mini Libaialinaga mini gilibu wini wiagoha dege gilibu winirubi ti tomo nelo talebu miaga dege hene. \p \v 20 Kini Hesegaiahanda Yuda dindi bibahendeha mini bilinahe howa mana tigabi bayale hangu biaabo halu Anduane Homogo ibunaga Ngode Datagaliwabenaga hame leadagua talialu haga hene. \v 21 Kini Hesegaia ibugua bialu henego bibahende Anduane Homogonaga andaha biabe bulene wiago biaabo halu Mosese heangi mana lowinigo wiadagua biai halu ibunaga miniha Ngode Datagaliwabenaga hame leago baya hangu talialu hole miniha hongo timbuniho hene. Anidagua bialu henegome ibunaga biabe bialu hayaru bibahende bayale hai hene. \c 32 \s1 Asiria amime Yarusaleme karulole manda bialu henego ogo \r (2 Kini 18.13-37, 19.14-19,35-37, Aisaia 36.1-22, 37.8-38) \p \v 1 Hesegaiahanda Anduane Homogonaga andaneha howa mana baya hangu bialu heangi Asirianaga Kini Senageribi ibugua ibunaga ami hearu haru ibalu Yudali baba wai bialu Yuda dindinaga tano wai pabe hongohe bini wiaru karulai hene. \v 2-4 Senageribi ibu Yarusalemeha wai bule anda ibulebirago manda buwa Hesegaiahanda ibunaga agali haguanerubi ami haru hagarubi ti bi lo mbiraore howa Senageribinaga ami agalirume Yarusaleme hapara haragola iba nolene nawilo tagirahayagi iba payape hole lo manda bini. Tigua agali dewa Yarusaleme howa tagira haru pialu iba duguaga bibahende paya pai haga bini. \v 5 Ani buwa tigua Yarusalemenaga ege pabebi mo hongo halu arema bigi bialu hene. Pabe ogoriani mamage haga anda lu bialu ege pabe mendebi bini. Yarusaleme tanonaga pabe ni tagira ibiragohayagi uli mogo binidagoria mo hongo helo arema bini. Hesegaiahanda agali mugubeyi hearuhondo, Tígua yandare humbibi wabidaba, lene. \p \v 6 Kini ibugua Yarusaleme agali bibahende hearu haru helo ami agali haru hagaru ti bibahende ngoai haga hama tanonaga panga haraba kaware wiagoria mo ngoai hene. Mo ngoai howa tihondo lalu, \v 7 Tí bibahende hongo howa mini dunubia ho halimu. Asirianaga kinibi ibunaga amibi urunihondo gi holene nawi. Tinaga hongo ina kamarunaga hongo kamagobi ndo ti nakarulapeore ka.\x + \xo 32.7 \xt Man 31.6, 2 Kin 6.16, 2 Bit 20.15\x* \v 8 Ti tininaga hongoni ibulebirago iname Anduane Homogo inanaga Ngode Datagaliwabenaga hongo timbunioreni howa wai bimi̱ya kamagoni, lene. Kini Hesegaiahanda bi ogoni layago hale howa agali bibahendeme miniha dungulo hene.\x + \xo 32.8 \xt Yar 17.5, Lm 8.31, 1 Yo 4.4\x* \p \v 9 Asirialinaga Kini Senageribi ibunaga ami agali dewaore heba Lagisi tanoha howa ibugua ibunaga ami haru haga agali maru hearuhondo, Yarusaleme pudaba, lalu Hesegaiabi Yuda wali agali ibu heba Yarusalemeha ngoai ho hearubi tihondo bi mbira lawia hene. Tigua Yarusaleme ibuwa Hesegaiabi Yuda wali agalibi tihondo lalu, \p \v 10 Senageribi i̱ Asirialinaga Kini kogoni. Tínaga hongo abiale howa i̱ andaneha holene hame nale kamibe. Bi bame lo payapaya beremigome wai bialu agali balu wayali hagabe. Yarusalemeha karulape halu tí biamogo bulene mbira ai ibulubadalo manda buwa i̱hondo mine halu kamibe. \v 11 Hesegaiahanda tíhondo lalu, Anduane Homogohanda tí biamogo biragola tígua ina bope holeberama, larago lolene nawi. Ibugua tí mo hondo haragoni. Tí bibahende Yarusalemeha howa iba hinabi nane halu homoleberemi. \v 12 Hesegaia ibunime Anduane Homogonaga lotu anda hearu bo gialalu lomabu delaga dabu hearubi gialo wahai hayagoni. Ani bialu ibugua Yuda wali agali bu hearu bibahende Yarusaleme ibai halu lomabu delaga dabu mbiraore ogoni hanguni ira hagua ngabilo mini \w inisenesi\w* lomabu delalimu layagoni.\f + \fr 32.12 \ft Senageribihanda bi ogoni layago Anduane Homogo ibu wali agali dindi tara taraha hearunaga dama gime wabiniru ale ka manda bialu lene.\f* \v 13 I̱nabi i̱naga mamalirumebi wali agali tara tara palima pedaru bo wahai halu wayali haga harimago hale naharimibe. Ani birimago wali agali biaru tinaga damame ti pele miyagola Asirialinaga kini i̱ kogome ti bo wa naharuyabe. \v 14 Dindi dewaoreha tininaga dama henedaru helowa ina baba wai birimago ai tinaga dindi bayale ngelo tinaga dama urunime ti biamogo bialu ina bope nahego. Anigo Yarusaleme wali agali tí Anduane Homogohanda biamogo biragola tígua aginaga ina bope holeberemalo manda bu kamibe. \v 15 Hesegaiahanda tí mo hondo holigo ibunaga bi mo henene nahalimu. Wali agali tara tara hearume tinaga dama mo tene howa dama urunime ti biamogo nabibeheyagola ina wayali harima. Ogonigo tínaga Ngode Datagaliwabe ibunimebi tí biamogo bibe nahe holebira, lalu lamini. \p \v 16 Asiriali haru haga agali biarume Anduane Homogo Ngode Datagaliwabenaga minibi ibunaga biabe bia haga Hesegaianaga minibi mege timbuniore bigi bini. \v 17 Senageribi ibugua beba gilibu wia henedago Anduane Homogo Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabe mo yo hondowa lalu, Wali agali tara taranaga damame ti mo wibe naheyagola i̱na bolangua halu wayali harugonigo ainde Hesegaianaga Ngode Datagaliwabe ibunibi i̱naga giha howa ti mo wibe nahe holebira, lalu Senageribihanda gili bini. \v 18 Asiria ami haru haga agali biarume wali agali wai pabeni hearu gi hai halu ba dai nabilonaga bi uruni hale helo Hiburu bi lalu hongo howa ga̱ lalu lene. \v 19 Agali biarume bi ogoni layago Yarusaleme wali agalinaga Ngode Datagaliwabe mege bialu wali agali tara taranaga dama gime wabiniru ale dege mitangi bialu lene. \p \v 20 Tigua ani layago hale howa Kini Hesegaia ibubi Emoso igini mana \w latagi\w* haga Aisaiabi libugua Ngode Datagaliwabehanda Yarusaleme wali agali biamogo bilo ibuhondo bi lalu hene. \v 21 Libugua ani layago hale halu Anduane Homogo ibugua dahuliyali mbira ibilayagola dahuliyali biagome Asirianaga amibi tinaga haru hagabi bibahendeore bo wahai hene. Ani biyagola Kini Senageribi ibu taga timbuniore halu Asiria dindi dai bini. Ani daibu howa horo mbirungi ibugua ibunaga dama mitangi bialu gime wabini bi pupu wiaga anda heagoha anda puwa ogonihondo bi pupu wialu hearia ibu igini maru hearu tigua wai biagane ayu tibu yiarume Senageribi dibu homelene.\x + \xo 32.21 \xt 2 Kin 19.35\x* \p \v 22 Ani binigo Kini Hesegaia halu Yarusaleme wali agalibi ti Asirialinaga Kini Senageribibi waitigi maru henerubi tinaga giha hearia Anduane Homogohanda ti biamogo timbuniore bialu mo wigi bini. Ani biyagola ti luore wai nabi bayaleore hene. \v 23 Wali agalime dindi tara taraha howa mbirale mbira mo yalu Anduane Homogohondo lomabu miaga bialu Kini Hesegaiahondobi mbirale mbiraleru migi bini. Ogoningi howa wali agali hameigini dindi tara taraha hearume Hesegaia ibu agali timbuni mini leneore ka lalu hene. \s1 Kini Hesegaia warago balu dabi hayagola mine henego ogo \r (2 Kini 20.1-3,12-19, Aisaia 38.1-3, 39.1-8) \p \v 24 Horo uruningi Kini Hesegaia ibu warago timbuniore bowa homabeheore wini. Ani wuwa ibugua Anduane Homogohondo bi layagola Anduane Homogohanda hale howa ibu dabi holebira manda bilo manane mbira walia hene. \v 25 Ani biyagola ibugua Anduane Homogohanda ibuhondo bayale bigi biyaru mitangi nabi mine haga hene. Mine hayago hondowa Anduane Homogohanda turu nahe howa Hesegaiabi Yuda wali agalirubi Yarusaleme wali agalirubi ti bibahendeha mo ko holene anda ibilene.\x + \xo 32.25 \xt 2 Bit 24.18, 26.16, Iba 116.12\x* \v 26 Maniore Hesegaiabi wali agalirubi tini mo dindi halu, Iname nakarulapeore birimada, layagola Anduane Homogo ibugua Hesegaia kini heangi pani namini.\x + \xo 32.26 \xt 2 Kin 20.19, Yar 26.18-19\x* \s1 Hesegaia homogo timbuniore mini lene henego ogo \p \v 27 Hesegaia ibu homogo timbuniore hayagola wali agali bibahende hearume ibu mini leneore ka manda bini. Ibunaga ngolo silibarubi ege to̱le̱ tara tara muni timbunime minirubi mbirale padua ale nga bayale tara tara biagarubi wai humbirubi mbirale bayale tara tara muni timbunime miagarubi uruni bibahende wiai holenaga do hagane anda dewa bini. \v 28 Widibi \w waini\w* ibabi olibe lininaga welibi mo wiagane anda bialu nogo bulumaganaga anda timbunirubi nogo sibirunaga pabe dewarubi bu helaga bini. \v 29 Ani bu heleagola Ngode Datagaliwabehanda Hesegaia biamogo biaabo hayagola ibugua nogo sibi memerubi bulumagarubi yolo bigi bialu tano dewarubi mo wigi bini. \p \v 30 Biabe maru Kini Hesegaiahanda bialu henedaru mbira ibugua iba duguaga mini Gihono Yarusaleme tanoha iba dadabu yalu anda ibulenaga gana timbuni tano pabe tagiraha howa dindi andaneha gana wayalu tamuha anda ibini. Ibugua bibahende biyaru bayale hangu bini. \v 31 Babilono dindinaga haru haga agaliru ti Ngode Datagaliwabehanda agalime nabiagane ale mbira Yuda dindiha biya layago hale howa tigua agali maruhondo Kini Hesegaia hearia bayuwa hale hole pudaba lene. Tigua hale hayagola Ngode Datagaliwabehanda Kini Hesegaia ibugua agi birabe hondole ibuhondo bi mbira nale helene.\f + \fr 32.31 \ft 2 Kin 20.8-11 de handabe\f* \s1 Hesegaia ibu kini hamaro binigo ogo \r (2 Kini 20.20-21) \p \v 32 Biabe maru Kini Hesegaiahanda bialu henedarubi ibugua Anduane Homogo mitangi bialu ibu andaneha howa binirubi Emoso igini Anduane Homogonaga mana latagi haga Aisaianaga mbuga ngagoha gilibu wialu mbuga mende Yuda Isaraelela Kini Henerunaga Te lo ngagoha gilibumaga ho winigo nga. \v 33 Hesegaia ibu homayagola tigua ibu tingini dindi hombene Kini Debibinaga aguanene hora heagoria hora hene. Yuda wali agalirumebi Yarusaleme wali agalirumebi dugu bialu Hesegaianaga mini yaraga halu hene. Hesegaia igini Manase ibu aba henegoria kini ha aribia howa Yuda dindiha haru hene. \c 33 \s1 Manase Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 21.1-9) \p \v 1 Manase ibunaga mali homberia (12) hayagola ibu kini pigane hene. Ani howa ibu kini heane Yarusaleme dindiha mali pira duriani duria (55) haru hene. \v 2 Manase ibugua mana bayale wiaru nabi mana ko ngubi bamba wali agali henerume biyagola Anduane Homogohanda uruni ti dindi ogoriani howa bo taliatagi halu Isaraele wali agaliru tihondo mo minigo mana odaruni biaga wiadagua dege Manase ibugua bialu hene. Mana ko uruni bialu hayadagome Anduane Homogonaga deni howa ko timbuniore bini.\x + \xo 33.2 \xt Man 18.9, 2 Bit 28.3, Yar 15.4\x* \v 3 Bamba ibu aba Hesegaiahanda damahondo bi pupu wiaga wiaruni bo gialo wahai henego anda uruni ibugua lone mo tene howa biadai bigi bini. Mbirale dama mitangi bialu gime wabini mini Bala laga wiagonaga loma bo delaga daburubi bu hela bini. Ani buwa dama wali beda mitangi bialu gime wabini mini Asera wabu wialu bini. Urunidagua bialu howa ibugua yakundi bu karuhondobi bi pupu wialu haga hene. \v 4 Ani wialu howa ibugua dama mitangi bialu gime wabini uruninaga loma biniru bo delaga dabu Anduane Homogonaga anda heagoha bu helalu bini. Anigo bamba howa anda ogoninaga Anduane Homogohanda bi ogodagua lowini. Yarusalemeni anda timbuni o kagoni wali agalime i̱ni hangu mitangi bialu lotu laga karu tinaga ka lowinigo nga.\x + \xo 33.4 \xt 2 Bit 6.6\x* \v 5 Anigo Manase ibugua Anduane Homogonaga anda pabe tamuhayagi hama timbuni kira wiagoria yakundi bu hearuhondo bi pupu wule lowa lomabu delaga dabu bu helaga bini. \v 6 Ibugua loma biniru bo delagadagua dindi uli mini Hinomoha ibu iginiru dabu ogoriani bo delene. Ani buwa ibugua agali homenenaga dininime ibu biamogo bilo olalu agali de gandeba handaga hearume ibu biamogo bilo olalu gamu gamu tara tara wiarubi bialu hene. Manase ibugua Anduane Homogonaga deni howa mana koorene ko dewaore bialu haabo heagola ogonime Anduane Homogo mo tandaga hayagola keba hene. \p \v 7 Anidagua bialu Manase ibugua dama mitangi bialu mbirale gime wabiyago mo yu ibuwa Anduane Homogonaga anda biagoha mo wini. Bamba Anduane Homogohanda Debidi ibu igini Solomonola libuhondo lamialu lenego ogo, I̱na Isaraele hameigini homberia (12) karunaga dindi handai howa Yarusaleme tanoha anda o kagoni i̱ninagaore helo dombeneha loma biaho helarogoni. Horo bibahendengi Isaraele wali agali bu kamiruni tígua ibalu i̱ mitangi bialu i̱ni hanguhondo lotu lalu halimulonaga helaro.\x + \xo 33.7 \xt 1 Kin 9.3-5, 2 Bit 7.12-18\x* \v 8 Anigo i̱naga wali agali bu kamirume i̱na bi langerogo bia i̱naga biabe biahaga agali Mosese ibugua \w mana\w* lowinigo talialu bialu ha birimiyagua nde tí dindi ogo i̱na bamba tínaga mamaliruhondo mo mirugoria howa bo taliatagi nahe ogoriani haabo halimulo helolebero, lalu Anduane Homogohanda lene. \v 9 Manase ibugua wali agali mana ko wiaru bia timbu helo haru pu tara halu hene. Mana ko bamba wali agali henerume biyagola Anduane Homogohanda uruni ti dindi ogoriani howa bo taliatagi halu Isaraele wali agaliru tihondo mo mini. Ala hene urunime mana ko biaga winidaru nira dege lowa Manase halu Yuda wali agali tigua ko timbuniore bialu hene. \s1 Manase ibu mini beregedenego ogo \p \v 10 Kini Manasehanda mana ko urunidagua bialu heago hondowa Anduane Homogo ibugua ibunaga bi mana \w latagi\w* haga bu hearuha howa bi layagola Manasebi Yuda wali agali tibi hale howa bia nabi hene. \v 11 Tigua ani nabiyagola Anduane Homogohanda Asiriali ami haru haga hearume ti Yuda dindi anda ibilalu Manase minilo henge mini. Tigua Manase minuwa ibunaga nguiha hugu helalu pu senime huba buwa Babilono dindi haru pene. \v 12 Manase tandaga timbuni nalu howa ibu mini beregedalu mini mo dindi howa ibugua Anduane Homogo ibunaga Ngode Datagaliwabehondo biamogo bibe lene. \v 13 Ani layagola Anduane Homogohanda Manase heneneore mini beregedayago hondowa Manase ibu kini hadai bilo Yarusaleme haru dai bini. Ani biyago hondowa Manase ibugua Anduane Homogo ibu Ngode Datagaliwabeore ka manda bialu bayale hene.\x + \xo 33.13 \xt 1 Bit 5.20, Esr 8.23, Dan 4.25\x* \p \v 14 Mani Manasehanda Yarusalemenaga ege pabe ni tagira ibiragohayagi bu helenego arema bialu daliga bima irigi hene. Pabe arema binigo dindi ulini Gihononaga iba duguagagoha howa buyu pialu pabe panga haraba mini Wena Panga lagago bolangua halu hari mbira mini Obele bu mabu bialu mo tiga bini. Yuda dindinaga tano ege pabe bu mabu bini wiaru bibahendeha Manasehanda ami agali haru helo helaga bini. \p \v 15 Anduane Homogonaga andaha dama mitangi bialu mbirale gime wabini helearubi dama wali beda mitangi bialu ira lu ibunime abale wabu helenegobi uruni Manase ibugua bo gialo wahene. Ani buwa ibugua damahondo mbirale lomabu delaga dabu Anduane Homogonaga anda tagiraha kaware binirubi Yarusalemeha mbira mbirahayagi binirubi bo gialowa Yarusaleme tagirahayagi wahene. \v 16 Ani buwa Manasehanda Anduane Homogonaga lomabu delaga dabu arema bialu \w Anduane\w* Homogola ho gimbu bulenenaga bo lomabu delolenebi ibuhondo ka̱i̱ lolenaga loma bialu bo delolenebi migi bini. Ibugua Yuda wali agali bibahendehondo lalu, Tígua Anduane Homogo Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabe mitangi bialu ibuni hanguhondo lotu lalu halimu, lene. \v 17 Ani layagola wali agalime hale howa ani bialu hene. Tigua loma maru Anduane Homogonaga andaha ndo tini daluha howa tininaga lomabu delaga dabu winiruha loma bialu bo delaga bialu Anduane Homogonaga dege bo delaga bini. \s1 Manase homenego ogo \r (2 Kini 21.17-18) \p \v 18 Kini Manasehanda biabe maru bialu henedarubi ibunaga Ngode Datagaliwabehondo bi lenegobi Anduane Homogonaga mana \w latagi\w* haga henerume Anduane Homogo Isaraele wali agalirunaga Ngode Datagaliwabe minini howa ibuhondo bi lenerubi mbuga mbira mini Isaraele Kini Henerunaga Te lo ngagoha gilibumaga ho winigo nga. \v 19 Te maru Manase ibu Ngode Datagaliwabehondo bi lenegobi Ngode Datagaliwabehanda ladai binigobi Manase mini beregeda nabi heangi mana ko damene ibugua bialu henedarubi dama dewahondo bi pupu wule anda binirubi dama wali mbira mini Aseranaga ira luni helaga binirubi bibahendeore mbuga mbira mini Anduane Homogonaga Mana Latagi Haga Agali Henerunaga Te lo ngagoha gilibu winigo nga. \v 20 Manase homayagola ibu kini anda pabe bu yaanda hene wiagoha hora hene. Ani hora hayagola ibu igini mini Amono ibu aba henegoria kini ha aribia hene. \s1 Amono ibu Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 21.19-26) \p \v 21 Amono ibu ai̱yahanda taba heneneyangi howa hama ibinigo mali pira kirani kira (22) peagola ibu mali kira hanguni Yarusalemeni kini hene. \v 22 Amono ibugua mana ko timbuni ibu aba Manasehanda Anduane Homogonaga deni bialu hene wiadagua dege bialu hene. Ibugua mana ko ngubi ibu abahanda biaga wiadagua bialubi mbirale dama mitangi bialu gime wabini wiaruhondo ibu abahanda bi pupu wialu henedagua dege bialu hene. \v 23 Ibugua ibu abahanda mini beregedalu mini mo dindi howa Anduane Homogohondo mini mbiraore wiyadagua nawi hene. Ani nawiyagome ibu koore bia tago halu ko ala biniru bolangua hene. \p \v 24 Horo mbirungi Amononaga agali haguane bu hearu tigua Amono homelo bo wahami̱ya lalu henge hai bialu hene. Ani bialu howa mani Amono ibu kini andaga berearia anda puwa tigua ibu homelo bo wahene. \v 25 Ani biyagola Yudali hearume agali haguane Amono homelo bo wahaga biaru bibahende minalu tinibi homelo bo wahai howa tigua Amono igini Yosaia ibu aba henegoria Yuda wali agalinaga kini ha aribia hene. \c 34 \s1 Yosaia ibu Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 22.1-2) \p \v 1 Yosaia ibunaga mali halira hayagola ibu Yuda dindiha kini pigane howa ibugua mali pira tebirani mbira (31) Yarusalemeni Yuda wali agali haru hene.\x + \xo 34.1 \xt Yar 3.6\x* \v 2 Yosaia ibugua Anduane Homogonaga deni howa mana bayale hangu bialu haabo haga hene. Ibugua mana bayale tigabi bamba ibu mamali Kini Debidihanda bialu hagadagua bialu haabo hene. Ani bialu ibugua Anduane Homogonaga bi mana hale halu hongo howa talialu bialu haabo haga hene. \s1 Dama mitangi bialu mbirale gime wabini wiaru Yosaia ibugua mo wahai henego ogo \p \v 3 Yosaia ibu ibunaga mali halini layagola kini pigane hene. Ibu igiri emene ale dege heane mali nguini (15) hayagola ibugua ibu mamali Kini Debidinaga Ngode Datagaliwabe mitangi bialu lotu lalu hene. Ani bialu ibuni kini howa mali homberia (12) hayagola ibugua agali biabe biaga hearuhondo lamialu lalu, Tígua Yuda dindi bibahendehabi Yarusaleme bibahendehabi ibaga biai halu mbirale dama mitangi bialu gime wabini ngarubi bi pupu wulenaga anda bu karubi dama wali beda mitangi buwa mbirale gime wabini mini Aseranaga ira luni karubi maru tara tara bi pupu wule aeaneme wabinibi irame wabinibi ngaru bibahende bo gialo wahai halimu, lene.\x + \xo 34.3 \xt 2 Bit 15.2\x* \v 4 Ibugua bia layadagua agali biabe biaga uruni tigua bi pupu wule gime wabini mini Balanaga lomabu delaga dabu hearubi ibunaga ira hagua ngabilo mini \w inisenesi\w* lomabu delaga dabu kawareni bu helearubi bo gialo wahai hene. Tigua dama wali beda lo mitangi bialu mini Aseranaga ira luni wabu wiarubi dama mitangi bialu bi pupu wiaga maru wiarubi bibahendeore bo gingirulobaga bialu be abalu helene. Ani biai halu be abalu uruni mo yalu tagira puwa wali agali bamba mbirale urunihondo bi pupu wialu haga henedaru ti hora hene homalidagoriani bape hene.\x + \xo 34.4 \xt 2 Kin 21.3, 2 Bit 33.3\x* \v 5 Ani bialu ibugua dama mitangi bialu bi pupu wiaga uruninaga \w loma\w* binigo mo miaga homenerunaga kuni wiaru mo yu puwa tininaga lomabu delaga dabu hayadagoriani delaga bini. Ibugua mbirale uruni biai hayagola Yuda dindibi Yarusalemebi Ngode Datagaliwabe deni dodo nahe lone bayale wini.\x + \xo 34.5 \xt 1 Kin 13.2\x* \v 6 Kini Yosaia ibugua ani biyadagua dege tano maru Manase hameigini dindihabi Eberaimi hameigini dindihabi Simeono hameigini dindihabi piai halu uyuraore Nabadali hameigini dindihabi dama mitangi bialu bi pupu wiaga dindi waitigime bo giala togolene wiaruha lomabu delaga dabu hearu bo gialo wahaiore hene. \v 7 Ibugua Isaraele dindi uruni bibahendeha ibaga biai halu damanaga nogo mbiraleru bo lomabu delaga dabu hearubi dama wali beda mitangi buwa bi pupu wiaga Aseranaga ira luni wabu wiarubi dama mitangi bialu gime wabini maru wiarubi bibahende bo gingirulobaga bialu be abalu helene. Ani bialu ira hagua ngabilo inisenesi lomabu delaga dabu hearubi ani dege biai hene. Ibugua biabe uruni biai halu Yarusaleme dai bini. \s1 Anduane Homogonaga bi \w mana\w* lowinigo gilibuwi mbuga mbira wiaria handa walia henego ogo \r (2 Kini 22.3-20) \p \v 8 Yosaia ibu kini heane dege mali pira mbirani halira (18) peagola dama mitangi bialu bi pupu wiaga wiaru bibahende bo gialo wahai howa Yuda dindibi Anduane Homogonaga andabi Anduane Homogonaga deni dodo nahe lone bayale wiadai bilene. Ani bialu ibugua Asalia igini Sabanabi Yarusaleme hondo haga Maseabi agali beba gili bia dagala biaga Yoahasa igini Yoabi tihondo lalu, Anduane Homogonaga anda arema bule pudaba, lene. \v 9 \w Libaiali\w* maru Anduane Homogonaga anda panga mamage haga hearu tigua wali agalime Manase hameigini howabi Eberaimi hameigini howabi Isaraele dindi howabi Yuda dindi howabi Beniyamini hameigini dindi howabi Yarusaleme howabi muni migi bini Anduane Homogonaga andaha mo winidaruni agali tebira biarume \w Loma\w* Binigo Mo Miaga Haguane Timbuni Hiligaia heagohondo mo mini. \v 10 Ani miyagola Hiligaia ibugua Anduane Homogonaga anda mo ko hene wiaru agali maru lone arema biyaru yolo bilo agali biabe handayaho haga tebira biaru mo miya. \v 11 Tigua muni ogonime irame anda biabe biaga hearubi ege to̱le̱me anda biabe biaga hearubi ti yolo bialu irarubi ege to̱le̱rubi Yudanaga kini ala henerume Anduane Homogonaga anda ogoni nagalone hayagola ko henego arema bilonaga yolo milo muni mini. \p \v 12 Agali anda bialu haga hearu ti mini tigabiore howa biabe bayale bialu hene. Biabe uruni haru helo Libai agali maria dabene Merari hameigini howa Yahada Obadaiala dabalu Kohada hameigini howa Segaraia Mesulamala dabene. Libai agali uruni tigua iba gana haru helo ngida tara tarabi pilipe tabagebi mugubeyi hene. \v 13 Libai agali marume anda ogoni arema bulenaga ege to̱le̱ irabi yalu ibilo haru haga halu marume biabe uruninaga bebani gili bigi bialu marume anda harabani mamage haga hene. \p \v 14 Loma Binigo Mo Miaga Haguane Timbuni henego mini Hiligaia ibu Anduane Homogonaga anda hobane muni do hayagoha howa muni mialu hearia ibugua Anduane Homogonaga bi \w mana\w* Mosese heangi lowinigonaga mbuga mbira wiaria handa walia hene. Handa walia howa ibugua beba gilibia dagala biaga agali Sabana hearia puwa lalu, \v 15 Anduane Homogonaga anda biagoha mbuga mbira bi mana Mosese heangi lowinigo wiaria handa walia harugo o ngero, lalu mini. \fig Anduane Homogonaga anda biagoha mbuga mbira handa walia hene.|src="H.K. 71A.tif" size="1" ref="(34.15)" \fig* \v 16 Ani miyagola Sabanahanda mbuga ogoni kini hearia yalu puwa ibuhondo lalu, Í̠na bidaba laridagua birimagoni. \v 17 Í̠naga biabe biaga agali biaru tigua Anduane Homogonaga andaha muni wiaruni bibahende agali anda áyu arema bialu karunaga handayaho haga karuhondo mo mialu biabe bayale bialu ka, lalu lamini. \v 18 Ani lowa Sabana ibugua laabo halu lalu, Kini-o Loma Binigo Mo Miaga Haguane Timbuni Hiligaia ibugua mbuga ogo i̱ ngiya, lowa ibugua kini hale helo mbugadagoniha bi lo wiaru daga lene. \p \v 19 Ani daga layago hale howa Kini ibugua ibunaga bu miniha genda timbuni halu ibuninaga aga bu henego mini lerelene. \v 20 Ani buwa kini ibugua Hiligaiabi Sabana igini Ahigamabi Migaia igini Abadonobi kininaga beba gili bia daga la biaga Sabanabi kininaga biabe biahaga Asaiabi ti olalu ibidaba lene. \v 21 Ti íbu ngoaiho heagola ibugua tihondo lalu, I̱na mbuga áyu o yidogome Anduane Homogohanda mana iname bialu holene ogobi nga lalu lowiniyane handa walia kogoni. Anigo inanaga mamali heneyaru tigua mana uruni talialu bia nabi heneyagome Anduane Homogohanda miniha tandaga timbuni howa inahondo keba ho henego ka. Anigo áyu mbuga ogo handa walia harimago Anduane Homogohanda i̱bi Isaraele Yudala dindiha wali agali bibahende karubi iname agua bialu holoma̱ya hamelo kabe manda bule ibuhondo hale hole pudaba, lene. \p \v 22 Kini Yosaiahanda bi ogoni layagola hale howa Hiligaiabi agali maru biarubi tigua Yarusaleme tanoha anda gahenge mbira binigoha abale puwa Anduane Homogonaga bi mana \w latagi\w* haga wali mbira mini Huluda berenego berearia pene. Wali ogoni ibu agalini Salumu henego ibu Harasa aguane Tigiba igini howa ibugua loma binigo mo miaga hearunaga aga Anduane Homogonaga andaha howa biaga tamu hobane heagoha wiaru handayaho haga hene. Agali ibiyarume Huludahondo bibahende biyaru te lamiai hene. \v 23 Bi layaru hale howa Huluda ibugua tihondo ladai bialu lalu, Tígua áyu ogoni kini bedagoria dai buwa \v 24 Anduane Homogo ibugua bi ogodagua laya lalu, I̱ Anduane Homogo kogome i̱naga bi mana mbuga ogoniha gilibu ngaru kini hale helo daga layadagonidagua heneneore Yarusaleme bo gialabagabu waholebero. Wali agali Yarusalemeha kamirubi bibahende ko birimirunaga pani mulebero, laya. \v 25 Wali agali tigua i̱ erembira ngialu puwa dama mitangi bialu mbirale gime wabini wiaruhondo bi pupu wialu mbirale tara tara lomabu mini. Tigua mana ogonibi biyagome i̱na tihondo keba ho kogoni. Keba ogonime i̱na Yarusaleme wali agalihondo mo tandaga harago ereba naholebira. \v 26 Anduane Homogo Isaraele wali agalinaga Ngode Datagaliwabe i̱ kogome tínaga kini biagohondo bi ogodagua laro. Hiligaiahanda í̠hondo mbuga ogoniha bi gilibu ngaru dagalo ngiyago hale harigoni. \v 27 Ani hale harigonaga i̱na Yarusaleme bo gialabagabu wahowa wali agali tano ogoniha karu tihondobi buleore manda bu ngo laruyago hale howa í̠ mini beregedalu i̱naga deni í̠ni mo dindiha halu dugu timbuni bialu í̠naga aga lerelalu i̱hondo bi larigo hale haru. \v 28 Anigo i̱na í̠ kengi Yarusaleme mo ko holene ogoni tagira naibilarogola í̠ bayale dege holebere. Mani í̠ homaregola tigua í̠ homedaha mo ko holene ogoni Yarusalemeha ibilolebero, lalu Anduane Homogohanda ani laya, lalu wali biagome lene. \p Anduane Homogonaga bi mana latagi haga wali Huluda ibugua mbiwia halu bi ogoni agali biaru tihondo lamiya handala tigua kini hearia lamule dai bini. \s1 Kini Yosaiahanda Anduane Homogohondo habo nalolene bi lowinigo ogo \r (2 Kini 23.1-20) \p \v 29 Kini Yosaia ibugua agali haguane Yarusalemeha hearubi Yuda dindiha hearubi bibahende íbu ngoai hadaba lene. \v 30 Íbu ngoai hayagola kini ibugua loma binigo mo miaga hearubi Libaiali hearubi wali agali homogo yagibanobi bibahendeore Anduane Homogonaga andaha mo ngoai hene. Ani íbu ngoai ho heagola ibugua mbuga habo nalolene bi lowinigo Anduane Homogonaga andaha wiaria handa walia hene biago mo yuwa bi ogoniha gilibu wiaru wali agali ti hale hai helo daga latagi hene. \v 31 Ani daga latagi halu kini ibu Anduane Homogonaga andaha anda gene luni heagoria heyu howa habo nalolene bi mbira Anduane Homogohondo lowialu lalu, I̱na Anduane Homogonaga andaneha howa i̱naga minimebi gubalinimebi Anduane Homogonaga mbuga ogoniha bi gilibu wini ngaruni talialu biaiore holebero, lalu lowini. \v 32 Ani lowa ibugua Beniyamini hameiginirubi Yarusaleme wali agalirubi tigua habo nalolene bi ogoni talima pelo tihondo bi hongo howa lene. Ani layagola tiguabi nde, Habo nalolene bi mbuga ogoniha gilibu ngaru talialu biaiore holeberama, lalu lowini. Ani lowiyadagua Yarusaleme wali agalirume ti mamalirunaga Ngode Datagaliwabe andaneha hene. \v 33 Kini Yosaiahanda Isaraele dindi bibahendeha dama mitangi bialu mbirale gime wabu wini wiaru bo gialo wahai hene. Kini Yosaia ibu nahome heangi wali agalime Anduane Homogo ti mamalirunaga Ngode Datagaliwabe talima pelo hongo howa haru hene. \c 35 \s1 \w Bolangua\w* Halu Penegonaga Horo tomo nenego ogo \r (2 Kini 23.21-23) \p \v 1 Kini Yosaia ibugua Anduane Homogonaga mini yaraga halu \w Bolangua\w* Halu Penegonaga Horo tomo Yarusalemeha nole manda bini. Ege mbiranaga horo pira mbirani maria (14) haragola nogo sibi igini dewa loma bialu bo miaga wini. \v 2 \w Loma\w* binigo mo miagaru ti Anduane Homogonaga andaha biabe mbira mbira bayuwaore bilo Yosaiahanda tahaga bini. \v 3 Ani buwa ibugua \w Libaiali\w* tini Anduane Homogohondo loma bia howa Isaraele wali agalinaga lawai haga heneru tihondo lalu, Tígua Anduane Homogonaga Habo Nalolene Bi lo winigonaga Mbogoyi payani mo yalu ibaga bialu haramilidagua lone nabuleberemi. Mbogoyi ogoni Anduane Homogonaga anda Debidi igini Solomonohanda binigoha ngelalimu. Ani ngelowa tígua Anduane Homogo tínaga Ngode Datagaliwabenagabi ibunaga Isaraele wali agalirunagabi biabe biahaga halimu. \v 4 Anduane Homogonaga andaha hameigini hangu hangu howa biabe mbira mbira bulene Isaraelealinaga Kini Debidibi ibu igini Kini Solomonobi libugua ta howa gilibu winidagua tígua bule mandamanda bialu halimu.\x + \xo 35.4 \xt 2 Bit 8.14\x* \v 5 Ani buwa wali agali Anduane Homogo mitangi bialu lotu lole íbu kagola tígua ti biamogo bigi bulenaga mandamanda bialu halimu. \v 6 Tígua Anduane Homogonaga deni howa dodo nahe halimulo mana bulene ngadagua bialu howa wali agali urunime nogo sibi iginiru memerubi haru ibirago Bolangua Halu Penegonaga Horo nogo biaru Anduane Homogohanda Mosese heangi bi \w mana\w* lowini ngadagua bo mulene manda bilimu, lalu lamini. \p \v 7 Kini Yosaia ibugua ibunaga nogo sibirubi sibi iginirubi meme iginirubi daosini dege pira tebira (30,000) bulumaga igini wangabe daosani tebirabi (3,000) Bolangua Halu Penegonaga Horo ogoni wali agalirume bo lomabu mialu nelo mini. \v 8 Yosaianaga agali haguane hearu tigua loma binigo mo miaga hearubi Libaiali hearubi wali agali hearubi tihondo nogo tara tara bo lomabu mialu nelo mini. Anduane Homogonaga anda handayaho haga Loma Binigo Mo Miaga Haguane Timbuni Hiligaiabi Segaraiabi Yahielebi tigua loma binigo mo miaga hearuhondo nogo sibi memerunaga iginiru daosini kirani handari waragaria (2,600) mialu bulumaga igini wangabe handari tebira (300) bo milo mini. \v 9 Libai agalinaga haguane Konanaia Semaia ibu hamene Nedanele imaru Hasabaia Yaiele Yosabada imaru tigua Libai wali agaliruhondo nogo sibi memerunaga igini daosini duria (5,000) nogo bulumaga wangabe handari duria (500) Bolangua Halu Penegonaga Horo ogoninaga bo mule mini. \p \v 10 Bolangua Halu Penegonaga Horo mandamanda biai hayagola loma binigo mo miagarubi Libaialirubi tigua Kini Yosaiahanda tihondo layadagua tinaga biabe bulene winigo bule hondo hai hene. \v 11 Libai agalirume nogo sibi memerunaga igini balu dongone laga lalu howa darama hambuwa loma binigo mo miaga hearuhondo darama ogoni miyagola tigua bo lomabu delaga dabuni tandaloba haga bialu hene. \v 12 Ani buwa tigua nogo sibi memeru bulumagarubi podagadagua podo wigi bialu wali agali bibahende hameigini wabuni hearuhondo talebu migi bini. Ani buwa tigua Mosese heangi bi mana lowinigo ngadagua bialu loma irame dai helonaga dabuni delaga bigi bialu hene. \v 13 Libai agali tigua mana lowinigo ngadagua Bolangua Halu Penegonaga Horongi nogo sibi memeru hiruwa nogo bulumaga mbirini todobene be tara taraha dawaga bini. Ani dawaga buwa wali agalime nelo abale ta hagahaga bini.\x + \xo 35.13 \xt Har 12.8-9\x* \v 14 Ani biai howa Libai agali biarume tininaga tomobi loma binigo mo miaga Arono aguanene hearunaga tomobi dawa ta haga bini. Tigua ani binigo irane loma binigo mo miaga biarume nogo sibi memeru bo loma bialu irame dai helo dabuni delaga bialubi nogo habane delai haga bialubi haabo hayagome tininaga tomo dawalene henge nawiyagola Libaiali biarume ti biamogo bialu ani bini. \p \v 15 Ala Kini Debidibi Asababi Hemanabi Anduane Homogonaga mana kinihondo \w latagi\w* haga Yadudunu ibubi tigua iba gana lolebi ngida bolebi biabe uruni Anduane Homogonaga andaha bule mandamanda bu wini. Ani mandabu winidagua Asabanaga aguanene ti ngida balu iba gana laga hearume Anduane Homogonaga andaha biabe ogoni bulene wiaru bule hondo hene. Libai agali maru Anduane Homogonaga anda haraba mamage haga hearu tiguabi biabe bulene wiaru wanahe tibi Bolangua Halu Penegonaga Horo nolene Libai agali biarume dawa ta haga bini.\x + \xo 35.15 \xt 1 Bit 25.1\x* \p \v 16 Kini Yosaiahanda bilimu layadagua horo ogoningi wali agali bibahendeme Anduane Homogo mitangi bialu ibuhondo nogo sibi meme bulumagarubi bo loma bialu irani dai helo dabuni delai haga bialu Bolangua Halu Penegonaga Horo biabe bulene ti bayuwaore biai hene. \v 17 Isaraele wali agali bibahende hearume horo karu Bolangua Halu Penegonaga Horobi \w Mberedi\w* Yidi Nahe Hirinigonaga Horobi Anduane Homogo mitangi bialu nalu hene.\x + \xo 35.17 \xt Har 12.1-20\x* \v 18 Bolangua Halu Penegonaga Horo ogoningi binidagoni bambaore Anduane Homogonaga mana latagi haga agali mini Samuele ibu homayangi howa bima ibalu áyu turu halu henedagua nabi hene. Kini Yosaiahandabi loma binigo mo miagabi Libai agalibi Yuda wali agalibi Isaraele wali agalibi Yarusaleme wali agalibi tomo ogoningi nalu henedagua Isaraelealibi Yudalibi tinaga kini ala henerume nane lu haabo hene. \v 19 Anigo Yosaia ibu kini heane mali pira mbirani halini (18) hayagola Bolangua Halu Penegonaga Horo mitangi bialu tomo ogoni dawa nene. \s1 Kini Yosaia homenego ogo \r (2 Kini 23.28-30) \p \v 20 Kini Yosaiahanda Anduane Homogonaga andaha mana bulene wiaru mo tiga biyagola Iyibinaga Kini Negohanda ibunaga ami haru halu Asiria baba wai bule Iba Yuberedisi peagoria tano mini Kagemisini pene. Ani pu ka layago hale howa Yosaia ibu Negola wai bule pialu hearia \v 21 Negohanda bi lawia halu lalu, Yudanaga Kini-o i̱na í̠la wai bule ndo ibirugo Ngode Datagaliwabehanda i̱ni waitigi baba abale wai bule pu layagola pole ko. Í̠na i̱la wai biriyagua Ngode Datagaliwabe ibu i̱ heba kago ibugua í̠ pani ngulebirago wai nabibiya, lalu bi lawia hene. \v 22 Ani lawia hayago hale halu Yosaia ibu donge howa wai buleorelo manda bini. Ani manda buwa ibugua Iyibi amialime ibudalo manda nabilo labolabo tara karulalu yu dindi Megido wiagoria wai bule pene. \p \v 23 Wai bialu hearia Iyibi ami agali biarume Kini Yosaia timume bayagola ibugua ibunaga biabe biahaga agali biaruhondo lalu, I̱ bayago ai i̱ abale yalu pudaba, lene. \v 24 Ani layago hale howa tigua Yosaia ibunaga wai biagane karisini howa ibu mo yaraga halu karisi mendeni ngelalu Yarusaleme yalu dai bialu hearia homaya. Homayagola tigua ibu mamalinaga homali wiagoria hora howa Yuda wali agalibi Yarusaleme wali agalirubi bibahende dugu bialu hene. \p \v 25 Anduane Homogonaga mana latagi haga agali Yaremaiahanda Yosaia mitangi bialu dara howa iba gana mbira gilibu wini. Ani gilibu winidangi howa wali agali hama ibalu áyu Isaraele dindini karumebi Yosaia mitangi bialu iba gana ogoni lalu haabo haga. Mbuga mbira mini Yarusalemenaga Dugu gilibu winigoha dara howa iba gana ogoni gilibu winigo nga.\f + \fr 35.25 \ft Áyu Isaraele dindini karumebi ... bi ogoni gilibu nga ina kamangi ndo ala agali bite ogoni gili binidago ibu heangi mitangi bialu gili bini.\f* \p \v 26 Biabe maru Kini Yosaiahanda bialu henedarubi ibu Anduane Homogo mitangi bialu ibunaga mini yaraga halu lotu laabo henegobi ibu Anduane Homogonaga bi mana gilibu winigo ngadagua bayale bialu henegobi \v 27 ibu kini pigane henedangi howa bima ibalu henedarubi bibahendeore mbuga mbira mini Isaraele Yudala Kini henerunaga Bi Te laga winigoha gilibu winigo nga. \c 36 \s1 Yoahasa Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 23.30-35) \p \v 1 Yosaia homayagola Yuda wali agali hearume ibu igini Yoahasa kini ho aribia helo ibunaga haguaneni weli odo wia hayagola ibu Yarusalemeni kini hene. \v 2 Yoahasa ibunaga mali pira kirani tebira (23) peagola kini pigane howa ibu Yarusalemeni ege tebira hangu haru hene. \v 3 Ani bialu heagola Iyibinaga Kini Negohanda ibuwa Kini Yoahasa bo dugualu Yuda wali agalime dagisi muni siliba genda magi kilogarama daosini tebirani handari maria (3,400) wialu ngolo genda magi kilogarama pira tebirani mariabi (34) wilimu lene. \v 4 Ani buwa Kini Nego ibugua Yoahasa hamene Eliagimi dabalu Yuda dindiha kini helo helene. Ani helowa Kini Nego ibugua Eliagiminaga mini mende wia aribia halu Yahoiagimi wini. Ani bialu Nego ibugua Yoahasa Iyibi dindiha garabaya haru pene.\x + \xo 36.4 \xt Yar 22.11-12\x* \s1 Yahoiagimi Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 23.36–4.7) \p \v 5 Yahoiagimi ibunaga mali pira kirani duria (25) peagola Yuda dindiha kini pigane howa ibugua mali bearia (11) Yarusalemeni haru hene. Kini Yahoiagimihanda Anduane Homogonaga deni mana ko ngubi wiaru bialu haabo haga hene.\x + \xo 36.5 \xt Yar 22.18-19, 26.1-6, 35.1-19\x* \p \v 6 Yahoiagimi ibu Yuda dindiha kini heangi Babilononaga Kini Nebugadenesa ibugua ibunaga ami hearu haru ibuwa Yuda dindiha wai bialu Kini Yahoiagimi minuwa pu senime huba bialu Babilono haru pene.\x + \xo 36.6 \xt Yar 25.1-38, 36.1-32, 45.1-5, Dan 1.1-2\x* \v 7 Horo uruningi dege Nebugadenesahanda Anduane Homogonaga andaha puwa mbirale tara tara muni dewame miagane wiaru mo yalu Babilono dindi ibu andagaha wule yalu pene. \v 8 Kini Yahoiagimihanda biabe maru binidarubi mana ko ngubiore bialu henedarubi bibahende mbuga mbira Isaraele Yudala Kini Henerunaga Bite laga winigoha gilibumaga ho winigo nga. Ibu igini mbira mini Yahoiagini henego ibu aba kini henegoria ha aribia hene. \s1 Yahoiagini Yuda dindiha kini henego ogo \r (2 Kini 24.8-17) \p \v 9 Yahoiagini ibunaga mali pira mbirani halira (18) peagola Yarusalemeni howa ege tebirani horo pira hanguni kini hene. Yahoiagini ibugua Anduane Homogonaga deni howa mana ko wiaru mo tene howa bialu haga hene. \v 10 Horo uruningi Kini Nebugadenesa ibugua ibunaga ami agaliruhondo lalu, Yahoiagini mini yalu Anduane Homogonaga andaha mbirale bayaleore ngarubi mo yalu Babilono ibalimu, lene. Ani buwa Nebugadenesahanda Yahoiagini aba hamene Sedegaia henego ogoni ibu Yuda dindihabi Yarusalemehabi kini helo dabo helene.\x + \xo 36.10 \xt Yar 22.24-30, 24.1-10, 29.1-2, 37.1, Ese 17.12-13\x* \s1 Babilono amime wai bialu Yarusaleme karulenego ogo \r (2 Kini 24.18–25.21, Yaremaia 52.1-11) \p \v 11 Sedegaia ibunaga mali pira kirani mbira (21) peagola ibugua Yudanaga kini howa Yarusalemeni mali bearia (11) hanguni kini hene.\x + \xo 36.11 \xt Yar 27.1-22, 28.1-17\x* \v 12 Ani howa Kini Sedegaiahanda Anduane Homogonaga deni mana ko wiaru bialu haga hene. Anduane Homogonaga mana \w latagi\w* haga Yaremaiahanda bi mana layago hale howa ibuni mo dindi holene manda nabiore hene. \v 13 Kini Sedegaia ibugua Babilono kini heagonaga andaneha habe manga howa ibu habagi halu ibuni hangu hene. Abale Nebugadenesahanda Sedegaiahondo lalu, Í̠na Ngode Datagaliwabenaga minini howa i̱na bia larodagua biaiore holebero larene, lalu hongo howa layagola Sedegaia ibugua, E̱ ani bulebero, lalu ladai bini. Sedegaia ibu mini giambeore howa mini beregedalu Anduane Homogo Isaraelenaga Ngode Datagaliwabe karia dai bule hame nale hene.\x + \xo 36.13 \xt Ese 17.15\x* \v 14 \w Loma\w* binigo mo miaga hearubi Yuda wali agalinaga haguane hearubi tigua Anduane Homogo erembira mialu hameigini dindi tara tarani hearume dama mana koorene ko bialu mbirale gime wabiniruhondo bi pupu wiagadagua wialu Anduane Homogonaga anda loma biahene heago mo mebia hene. \v 15 Anigo Anduane Homogo Isaraele wali agali bibahendenaga mamali Ngode Datagaliwabe kagome ibunaga wali agalibi ibunaga andabi mo ko holene hame nale howa ibugua ibunaga mana latagi haga dewame bi hongo howa lamilo ibilaga bini. \v 16 Ibunaga bi mana latagi haga mana uruni hale hayagola wali agalime hale howa mo nagalone halu mege biaabo hayagola Anduane Homogo ibu keba timbuniore halu ti pani mulene manda bini. \p \v 17 Ani manda buwa Anduane Homogohanda Babilononaga kini baba wai bilo ibilayagola Nebugadenesa ibugua Yuda agali daliahe hearu balu Anduane Homogonaga andaha ha do hearubi bo wahaga bini. Nebugadenesahanda dara nahe howa wali agali wahebi waneiginirubi walibi agalibi ta nabi hongoherubi waragoberubi bibahendeore bo wahaga bilo Ngode Datagaliwabehanda kini biagonaga giha ya hai hene.\x + \xo 36.17 \xt Yar 21.1-10, 34.1-5\x* \v 18 Nebugadenesa ibugua Anduane Homogonaga andaha lotu lolenaga mbirale wiarubi ngolo silibaru do hagane hobaneha wiarubi kininaga andaha ngolo siliba wiarubi agali haguanerunaga andaha wiarubi bibahendeore mo yai halu Babilono dindiha yalu piai hene. \v 19 Ani buwa ibugua Anduane Homogonaga anda heago delalu Yudanaga kini andagabi anda bayale hearubi bibahendeore bo heda hai halu Yarusaleme tanobi ege pabebi bo gialo delai hene.\x + \xo 36.19 \xt 1 Kin 9.8\x* \v 20 Ani gialo delai howa ibugua wali agali maru yu wahene hearu bibahendeore garabaya bu yalu Babilono piai hene. Tigua Babilononi howa Nebugadenesanagabi ibu aguanerunagabi garabaya biabe ale biaabo halu hearia mani Pesianaga kini ibugua Babilono baba wai bialu wayali howa ti golope hene. \v 21 Bamba Yuda wali agalime mali waragariani biabe bialu kanengi tinaga dindi bayale wilo biabe nabi ha̱lo holene mana lo wiadagua nabi ti biabe biaabo haga hene. Ani nabinigonaga pani ti Babilono dindiha mali pira karia (70) garabaya heagola dindi ogoni dabulu wiaabo hene. Ani binidagoni Anduane Homogohanda ala Yaremaiaha howa mbiwia hayago lola hai hene.\f + \fr 36.21 \ft Loma Binigo Mo Miaganaga Biabe 25.1-7 de handabe.\f*\x + \xo 36.21 \xt Yar 25.11, 29.10\x* \s1 Kini Sairusihanda Yuda wali agali tini dindi dai bidaba lenego ogo \r (Esera 1.1-4) \p \v 22 Pesianaga Kini Sairusi ibu kini heane mali mbira peagola Anduane Homogo ibugua ibunaga mana latagi haga Yaremaiaha howa mbiwia henego lola hene. Ibugua Kini Sairusi mo mitangi bia howa bi ogobi gili bibe lalu mo walia hayagola wali agali dindi bibahende ibugua hondo heagoria hongo howa lo pela layadagua lo pelene. Ani layago ibugua bi lo pelenedaru uru. \p \v 23 Pesianaga Kini Sairusihanda wali agali tígua bilimulo bi mbira laro. Anduane Homogo dahuliya andaganaga Ngode Datagaliwabehanda i̱na dindi bibahende handa gimbu buliya i̱hondo hongo ngiya. Ani bialu ibugua ibunaga anda mbira Yuda dindiha Yarusalemeni bibe laya. Ngode Datagaliwabenaga wali agali kamiru tí bibahende Yarusaleme dai bilimulo golope haro. Anigo Anduane Homogo tínaga Ngode Datagaliwabe ibu tí heba mandagi helo hameledo, lalu gilibu pelene.\x + \xo 36.23 \xt Ais 44.28\x*