\id 1TI - Huli Bible [hui] -Papua New Guinea 2011 (web version -2013 bd) \h 1 TIMODI \toc1 Polohanda Timodihondo beba mbira ogo gilibu wia hene \toc2 1 Timodi \toc3 1 Ti \mt1 1 Timodi \mt2 Polohanda Timodihondo beba mbira ogo gilibu wia hene \imt1 Mbuga ogoha gilibu ngarunaga nemandi ogo \ip Timodi ai̱ya ibu Keriso hamewane howa Yu wali berene. Ibu aba Girigi agali hene. Timodi ibu Keriso hameigini bayaleore hearia hondowa Polohanda Bi Mana Debene lo yogo lama pole ibu Timodihondo, Biamogo bule mba, lene. Puwa mani Polohanda Timodihondo lalu, Keriso hameigini Ebesani karu biamogo bialu ti heba habe, lene. \ip Polohanda Timodihondo beba mbira ogo gili bu wia henedagoni galone dunini tebiranaga gilibu wia hene. \io1 Mbira \io1 Ngode Datagaliwabe mana henene ngadagua ndo lawai haga karume Keriso hameigini mo hondo holigo de hondo habe, lalu lenego. \io1 Mende \io1 Keriso hameigini tigua agua bialu holene nga lalubi agua bialu Ngode Datagaliwabe mini yaraga holene nga lalubi wali agali haru hagame ogodagua bulene nga lalubi lamini. \io1 Tebone \io1 Polohanda Timodihondo lalu, Timodi í̠ Keriso Yasunaga biabe bia hagane agali bayale hole ogobi holene nga, lalubi, Keriso hameigini dindi tara tarani karu ti í̠na hondo habelo hondo haganaga biabe ngiyago bayuwaore hondo howa bialu habe, lalu lamaro bini. \iot Bu̱lu̱ baga buwa kuni gili bu ngago \io1 \ior 1.1-2\ior* \io1 Polohanda bi ala lenego \ior 1.3–3.16\ior* \io1 Keriso hameiginimebi tinaga haru hagamebi ogobi bialu holene nga lenego \ior 4.1–6.21\ior* \io1 Timodihondo, Agua bibe agua habe, lalu laminigo \c 1 \p \v 1 I̱ Polo Keriso Yasunaga \w abosolo\w* kogoni. Inanaga Pele Ngiaga Ngode Datagaliwabehandabi Keriso Yasu ina mini dunubia ho hagane tene kago ibuguabi i̱ abosolo helayagome kogoni.\x + \xo 1.1 \xt Kl 1.27\x* \p \v 2 Timodi-o í̠ mini mbiraore henene wu kegome i̱ igini ale kegoni. Aba Ngode Datagaliwabebi inanaga Anduane Homogo Keriso Yasubi libunaga biamogo bia holenebi dara holenebi mo palia holenebi í̠hondo ngilo hamelo ko.\x + \xo 1.2 \xt Ab 16.1, Ta 1.4\x* \s1 Ngode Datagaliwabe mana henene ngadagua ndo mbira lawai halu kago de hondo habe lenego ogo \p \v 3 Masedonia pole pialu howa i̱na í̠ Ebesani hondo habe larudagua hondo habelo hame ledo. Ebesali marume Ngode Datagaliwabe mana henene ngadagua ndo mbira lawai halu kago í̠na tihondo, Ogonidagua lawai nahalimu, lalu lamulene nga.\x + \xo 1.3 \xt Ga 1.6, Pb 2.24\x* \v 4 Tigua mamali te lalubi mamali mini dewa lo bila halubi tigua ogonidagua lalu kago bi ogoni aleme tini mo ko hagane nga. Bi ogoni ale laragome wali agalime Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wilo biamogo nabiaga.\x + \xo 1.4 \xt 1 Ti 4.7, 2 Ti 2.14-16, Ta 1.14\x* \v 5 Bi larogo irane ogonaga laro. Bu mini gahenge holenebi miniha ko mbira do nahe holenebi Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore henemane wulenebi yu tigabu haramagome mana uruniha howa gubalini holeneore walia hatagi holebira.\x + \xo 1.5 \xt Lm 13.8-10, Ga 5.14, 2 Ti 2.22\x* \v 6 Wali agali marume mana bayale ogoni wahalu bi galone nawini bi anda halu lulu yu ibaga bu ka. \v 7 Tigua Ngode Datagaliwabe mana lowinigo lawai haga hoa howa mine halu ogo ale larama lowa tene bayuwa manda nabi howa lawai haga ka.\x + \xo 1.7 \xt 1 Ti 6.4, 6.20, Ta 1.10\x* \p \v 8 \w Mana\w* lowini ngago bulene ngadagua birimayagua bayale ogoni.\x + \xo 1.8 \xt Lm 7.12, 7.16, 7.22\x* \v 9 Mana bulene nabuleneru wabu wiagago wali agali bayale biaga karunaga ndo wabu wiaga. Wali agali mana puguagabi ko biagabi Ngode Datagaliwabe mitangi nabiagabi mini kowibi Ngode Datagaliwabe mana hame nalagabi dindi mana dege mitangi biagabi aba ai̱yala homelo bo wahagabi wali agali maru homelo bo wahagabi\x + \xo 1.9 \xt Ga 3.19, 5.23\x* \v 10 wali agali kayu biagabi mana ko ngubi taraore biagabi yolo yalu damu ibilo lowa wali agali waneiginibi minu yalu piagabi ke̱ hagabi ke̱ howa henene laro lagabi mana henene ngago hame nale howa ko bulene ngago bia dege biagabi mana uruni ale biaga karunaga bulene nabuleneru wabu nga.\x + \xo 1.10 \xt Pig 19.4-5, 1 Ti 6.3, 2 Ti 4.3, Ta 1.9\x* \p \v 11 Mana henene larugoni bi mana debeneha ngago Ngode Datagaliwabe ibunaga turu holenebi wá taraore holenebi Bi Mana Debene ogoni i̱na lawai holiya ngiya.\x + \xo 1.11 \xt Ga 2.7, Kl 1.25, 1 Te 2.4, 1 Ti 6.15\x* \s1 Ngode Datagaliwabehanda i̱ dara hayago mitangi bialu ka̱i̱ lalu ko, lenego ogo \p \v 12 Inanaga Anduane Homogo Keriso ibugua i̱ mini bilinahe ka manda bialu ibunaga biabe bia holiya i̱hondo hongo ngiya. Ibugua ani biyago i̱na ibuhondo turu howa ka̱i̱ lalu ko.\x + \xo 1.12 \xt Ab 9.15, Ga 1.15-16\x* \p \v 13 Ala i̱na ibu mini mege bialubi mo tandaga halubi bi ko marubi lalu harugoni. I̱na Keriso Yasuhondo mini mbiraore nawi howa ko bero manda nabi bialu hewago hondowa Ngode Datagaliwabehanda i̱ dara howa biamogo biya.\x + \xo 1.13 \xt Ab 3.17, 8.3, 9.4-5, 1 Ko 15.9-10, Ga 1.13\x* \p \v 14 Ani bialu Anduane Homogohanda biamogo bia holene timbuni gibiore ngialu mini mbiraore wulenebi gubalini holenebi ina Keriso Yasuha ho gimbu bu kamagonaga ngago i̱hondo ngiya.\x + \xo 1.14 \xt Lg 7.47, Lm 5.20, 1 Ko 15.10, 2 Ti 1.13\x* \p \v 15 Iname bi henene hale halu yu tiga buluma̱ya ngago ogo. Wali agali bibahende mini kowi kamaru pele ngule Keriso Yasu dindini dalu hene. Ko biaga maru karubi ndo i̱ ko timbuniore biaga harugo kogoni.\x + \xo 1.15 \xt Lg 15.2, 19.10, Lm 5.8, 1 Ti 3.1, 4.9, 2 Ti 2.11, 1 Yo 3.5\x* \p \v 16 Ani bialu hewagola wali agalime i̱ handalu maha Keriso Yasuhondo mini mbiraore wialu haabobo holene yu holebiraru tihondo Keriso Yasuhanda ibunaga keba ala awane naholene i̱ha howa walia haya. Ani walia holiya Ngode Datagaliwabehanda i̱ dara howa biamogo timbuni biya. \p \v 17 Handame Haga Kini haluhe nahomagabi iname de nahandabehebi ibuni dege Ngode Datagaliwabe ka lowa ibuhondo ka̱i̱ lolenebi ibu mini mo yaraga holenebi wiaabo halu holene nga. Aniore bilo laro.\x + \xo 1.17 \xt Dan 7.14, Yo 1.18, Lm 16.27, Hi 11.27, 1 Yo 4.12\x* \p \v 18-19 I̱ igini Timodi-o ala í̠ mitangi bu howa iname mbiwia halu bi lo wirimaru ngago manda buwa í̠na bibelonaga laro. Mini mbiraore wiaabo halu howa miniha ko do nahe Ngode Datagaliwabenaga wai bayuwa hongo howa bialu habe laro. Agali marume tinaga miniha ko biyago mitangi bialu bayale lamiyago hale halu bia nabi hayagome Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wu hayaru wahai haya.\x + \xo 1.18-19 \xt 1 Ti 6.12, Yu 3\x*\x + \xo 1.18-19 \xt 1 Ti 3.9, 6.9\x* \p \v 20 Ani bialu hayaru aria agali kira Haimeniasa Alegandala kagoni. Libugua maha Ngode Datagaliwabe mege nabilonaga i̱na agali ogoni labo dama Heyolabenaga giha ya helaru.\x + \xo 1.20 \xt 1 Ko 5.5\x* \c 2 \s1 Ngode Datagaliwabehondo bi lolene mana lenego ogo \p \v 1-2 Í̠na mbira bibelo hame ledogo ala langero. Iname wali agali bibahende karubi kini karubi gabumane bibahende karubi mitangi bialu Ngode Datagaliwabehondo bi lolene nga. Iname Ngode Datagaliwabehondo mitangi bulene ngadagua mitangi bialu mana tigabi bialu howa karulape holenebi mo palia holenebi yu holoma̱ya Ngode Datagaliwabehondo, Biamogo bia, lolenebi, Ngi, lolenebi, Ka̱i̱, lolenebi nga.\x + \xo 2.1-2 \xt Yar 29.7, Ese 6.10, Lm 13.1, Eb 6.18, Pb 4.6\x* \v 3 Bi bayale lolene ogonibime inanaga Pele Ngiaga Ngode Datagaliwabe mo turu haga. \v 4 Ibugua wali agali bibahende pele mulene yu helobi mana henene ngago manda bu helobi hamelo ka.\x + \xo 2.4 \xt Ese 18.23, Yo 3.16-17, 17.3, 1 Ti 4.10, 2 Ti 2.25, 2 Pi 3.9\x* \v 5 Ngode Datagaliwabe mbiraore hangu ka. Agali mbiraore Keriso Yasu kago ibu degeme dombegua howa Ngode Datagaliwabebi wali agalibi mo mbiraore haga ka.\x + \xo 2.5 \xt Lm 3.29-30, Ga 3.20, Hi 8.6, 9.15, 12.24\x* \v 6 Keriso Yasuhanda wali agali bibahende haru dai biai hole horo pongo bo winigongiore ibugua ibuninaga holene pelene. Ogoningi Ngode Datagaliwabehanda wali agali bibahendeore pele mule hame lowa walia hoa ho winigobiore walia hene.\x + \xo 2.6 \xt Md 20.28, 1 Ko 1.6, Ga 1.4, Eb 1.7-9, 2 Te 1.10, Ta 1.3\x* \v 7 Irane ogoninaga Ngode Datagaliwabehanda i̱ \w abosolo\w* biabe buliya dabo helaya. Yuali ndo wali agali tara tara karuhondo henene lolene manabi Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wulene manabi lawai haga holiya Ngode Datagaliwabehanda i̱ dabo heleayago ko. Bi o larogo tindule ndo heneneore larogoni.\x + \xo 2.7 \xt Ab 9.15, Ga 1.16, 2.7-8, Eb 3.7-8, 2 Ti 1.11\x* \p \v 8 Keriso hameigini dindi bibahendeni karume Ngode Datagaliwabehondo bi laabo helo hamelo ko. Agali urunime tini Ngode Datagaliwabehondo loma bia hene howa keba holenebi lai lolenebi mbira miniha do nahe howa Ngode Datagaliwabehondo bi lalu holene nga.\x + \xo 2.8 \xt Ais 1.15, Mal 1.11, Yo 4.21\x* \s1 Walime mana bulene nga lenego ogo \p \v 9 Ai bi mende ogo laro. Walime mine nahe howa agabi mbirale dongoneni karuledaru bayuwa karulolene nga. Mandari yáribi tingini yáribi mbirale ngolome wabini ngarubi \w pealobi\w* aga yolo timbunime minirubi bulene nawi.\x + \xo 2.9 \xt 1 Pi 3.3-5\x* \v 10 Wali Ngode Datagaliwabenaga bi mana yu tiga biaga bedarume biabe bayale bulene nga.\x + \xo 2.10 \xt 1 Ti 5.10\x* \v 11 Walime mine nahe biruwa bi nale Ngode Datagaliwabe bi mana hale halu yu tiga bulene nga. \v 12-13 I̱na bi mbira larogo ogo. Ngode Datagaliwabehanda ala Adama wabuwa mani Iba wabini. Walime agali lawai helobi haru helobi helolene nawi. Walime bi naleore birulene nga.\x + \xo 2.12-13 \xt 1 Ko 14.34\x*\x + \xo 2.12-13 \xt Pig 2.7, 2.21-22, 1 Ko 11.8-9\x* \v 14 Dama Heyolabeme Adama mo hondo nahe Iba ala mo hondo hayagola Ngode Datagaliwabe mana lowinigo wali biago ibugua puguai hene.\x + \xo 2.14 \xt Pig 3.1-6, 2 Ko 11.3\x* \v 15 Ani binigo manda buwa walime waneigini taba hanalu biruwa Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wu biruwabi gubalini ho biruwabi mini tigabi wu biruwabi mine nahe bialu birayagua Ngode Datagaliwabehanda ibu pele mulebira. \s1 Keriso hameigini ogobime haru holene nga lenego ogo \c 3 \p \v 1 Bi henene lo ngago ogo. Agali mbirame Keriso hameigini haru hoa ho kayagua ibu biabe bayale hamelo kagoni.\x + \xo 3.1 \xt Ab 20.28, Eb 4.12, Pb 1.1, 1 Ti 1.15\x* \v 2 Agali Keriso hameigini haru haga hole manda biyagua ibu mini tigabi holene nga. Ibu one mbira hangu bereme holene nga. Ibugua mbirale bibahende ngaru minila haru howa biagabi ibuni mini haru howa mana tigabi biagabi wali agali ta nabi ibu andaga ibilo nenege hinagabi lawai holene mugubeyimebi holene nga.\x + \xo 3.2 \xt 1 Ti 5.9, 2 Ti 2.24\x*\x + \xo 3.2 \xt Ta 1.6-9\x* \v 3 Lulu yule \w waini\w* iba timbuni nagimbu biagamebi gungu bule abale porabu para hagamebi holene nawi. Wali agali bayuwa mitangi biagamebi mo palia hagamebi muni dimagoli nahagamebi holene nga. \v 4 Ibu one waneigini bayuwa haru hagamebi ibugua bi laragola ibu waneiginime hale hagamebi holene nga. \v 5 Agali ogonime ibu one waneigini bayuwa haru nahagayagua nde Keriso hameigini karu haru habe nahe holebira. \v 6 Ibu Keriso hameigini ayure heneme holene nawi. Ibu mine halu karia Ngode Datagaliwabehanda dama Heyolabe bo batagi ho helayadagua agali ogonibi ani buligo handalu habe. \v 7 Keriso hameigini ndo karume agali ogoni mini tigabi ka lene holene nga. Irane ibu Ngode Datagaliwabe mege bialu karia dama Heyolabeme gono ngagoha doligo.\x + \xo 3.7 \xt Ab 22.12, 1 Ko 5.12, 2 Ko 8.21, 1 Te 4.12, 1 Ti 6.9\x* \s1 Biamogo biaga agali ogobi holene nga lenego ogo \p \v 8 Biamogo biaga agaliruni ti mini bayalewi bi kira nalagamebi holene nga. \w Waini\w* iba nagimbu nabiagabi ohowa muni dibaudu nahagabi \v 9 miniha ko do nahe howa Ngode Datagaliwabehanda bi henene walia hene ngago yu tiga biaabo hagame holene nga. \v 10 Ti agi birabe hondole ala ba handalu keria karulape ka manda biriyagua ti biamogo biaga agali helo helolene nga. \v 11 Wali ti onemebi nde miniha ko mbira do nahebi diburibu nalagabi mbirale bibahende minila haru howa biagabi mana bibahende tigabi hangu bialu birulene nga.\x + \xo 3.11 \xt Ta 2.3\x* \v 12 Biamogo biaga agali ogoni ibu one mbiraore hangu bereme holene nga. Ani bialu ibu one waneiginibi bayuwa haru holene nga. \v 13 Biamogo biaga agali urunime biabe bayale birago wali agalime hondowa lalu, Agali uruni ti mini tigabiwi ka, lolebira. Ani laragola tigua Keriso Yasuha ho gimbu bu howa ibuhondo mini mbiraore wulene mana hongo howa lamulebira. \s1 Ngode Datagaliwabe bi mana nga lenego tene ogo \p \v 14 I̱na beba ogoni gili bialu howa í̠ kegoria abale ibulene mitangi bu ko. \v 15 Anigo emene ha dai bu haruyagua beba o gilibu wia harogoni daga lowa i̱na Ngode Datagaliwabenaga wali agali haru holene mana bayuwa manda bulebere. Ngode Datagaliwabenaga wali agali larogo ti Ngode Datagaliwabe holenehe kagome olo helayaru kagoni. Tigua Ngode Datagaliwabe mana heneneme anda gene dunini ale howa tini tiaga kagola kagoni.\x + \xo 3.15 \xt Eb 2.19-22, 2 Ti 2.20\x* \v 16 Mana tene ala mo pani nahe ngelenego galone dunini timbuniore ngago mbiralime galone ndo nalabeheore. \q1 Ibu agali henene hole dindini dalini. \q1 Ngode Datagaliwabe Dinini ibugua Yasu tigabiore ka lalu walia hene. \q1 Dahuliyalirume ibu de hendene. \q1 Ibunaga bi mana wali agali dindi tara tarani hearu bibahendehondo loyogo lene. \q1 Wali agali dindi tara tarani hearume ibuhondo mini mbiraore wini. \q1 Ngode Datagaliwabehanda ibu dahuliya andaga haru dai bini.\x + \xo 3.16 \xt Mg 16.19, Yo 1.14, 16.8-9, 1 Pi 1.12, 3.18\x* \c 4 \s1 Agalime mana henene ngadagua ndo lawai haga ka, lenego ogo \p \v 1 Ngode Datagaliwabe Dinini ibugua mo wála howa lalu, Maniore haragola wali agali marume Ngode Datagaliwabe mana wahalu polebira. Ti wahalu puwa mo hondo hagane mana hale howa damanaga mana lawai harago yu tiga bulebira.\x + \xo 4.1 \xt 2 Ti 3.1, 1 Pi 1.20, 2 Pi 2.1, 3.3, 1 Yo 2.18, Yu 18, Mo 9.20, 16.14\x* \v 2 Mana ogoni mo hondo haga agalime ke̱ howa lawai hagago irame dene motudu ngagoria amburi biagadagua tinaga miniha ko do ho haabo kagome tinaga mini amburibi ka. \v 3 Agali urunibime lawai halu howa agalime wali dabu bulene nawi lalubi tomo maru nolene nawi lalubi lawai haga ka. Ngode Datagaliwabehanda tomo bibahende wali agalime nelo wabini. Ani binidago manda buwa Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wu karume Ngode Datagaliwabehondo turu halu ka̱i̱ lowa nolene nga.\x + \xo 4.3 \xt Pig 9.3, Lm 14.6, 1 Ko 8.8, 10.30-31, Kl 2.20-21, Hi 13.4\x* \v 4 Ngode Datagaliwabehanda mbirale bibahende wabiniru bayale dege wabinigo uruni aria mbira waholene nawi. Iname Ngode Datagaliwabehondo turu halu ka̱i̱ lowa mo nolene nga.\x + \xo 4.4 \xt Pig 1.31, Ab 10.15, Lm 14.14, 14.20, 1 Ko 10.25, Ta 1.15\x* \v 5 Irane Ngode Datagaliwabehanda bi lowinigomebi iname ibuhondo bi laramagomebi Ngode Datagaliwabehanda, Ogoni bayaleda, lolebira. \s1 Keriso Yasunaga biabe bia haga bayale ogobi holene nga lenego ogo \p \v 6 Í̠na bi uruni Keriso hameiginihondo lamialu hariyagua nde Keriso Yasunaga biabe bia haga bayale holebere. Ngode Datagaliwabe mana lo ngagobi mana henene lawai harugo yu tiga bu kego mini mo hongo holene tomo ogoni í̠ni nalu haridane hondolebere. \v 7 Wali agali marume bi galone nawini bi anda howa lalu karu kagoria nahe í̠ wandialu habagi ho habe. Ngode Datagaliwabenaga bi mana galone ngago hangu lo manda biaabo halu habe.\x + \xo 4.7 \xt 1 Ti 1.4, 6.20, 2 Ti 2.16, 2.23, Hi 5.14\x* \v 8 Tingini hongo helonaga bia manda biriyagua o emene karulape. Áyu kamagonagabi awe holeberamagonagabi mini ibu hongo halu bayale helo Ngode Datagaliwabenaga bi mana lo manda biaabo harimayagua o karulapeore ogoni.\x + \xo 4.8 \xt Iba 37.4, Md 6.33, Lm 8.28, Kl 2.23, 1 Ti 6.6\x* \v 9 Bi henene ogo hale haiore howa yu tiga buluma̱yanaga lo nga.\x + \xo 4.9 \xt 1 Ti 1.15\x* \v 10 Ngode Datagaliwabe ibugua wali agali bibahendeore Pele Miaga ka. Ibugua ani bialu kago iname nde ibuhondo mini mbiraore wu kamagonaga Pele Ngiagaore ka. Irane ogoninaga iname ibuhondo mini dunu bia ho howa biabe timbuni erekuibibi biaabo halu kamagoni.\x + \xo 4.10 \xt Iba 36.6, 1 Ko 4.11-12, 1 Ti 2.3-4\x* \p \v 11 Í̠na wali agalihondo mana uruni, Bulene nga, lalu hongo howa lamialu habe. \v 12 Wali agalime í̠ hondowa, Í̠ igiri emene ke, nalelo í̠na bi laregobi mana beregobi gubalini holenebi mini mbiraore wu kegobi mini gahengehe holenebi Keriso hameigini karume í̠ de handalu tibi í̠ kegobi helo habe.\x + \xo 4.12 \xt 1 Ko 16.11, Ta 2.7, 2.15, 1 Pi 5.3\x* \v 13 I̱ ibuliya ketambu Anduane Homogonaga \w mbugani\w* bi lo ngago wali agali hale helo daga lowa mana ogoni lawai halu lamigi bialu habe. \v 14 Ngode Datagaliwabe mana \w latagi\w* haga hearume mbiwia hayangibi \w agali\w* ala hene miniwi hearume í̠naga haguaneni gi wiyangibi Ngode Datagaliwabe Dinini ibugua í̠hondo mugube ngiyago yu kego ha do wa nahabe.\x + \xo 4.14 \xt Ab 6.6, 8.17, 13.3, 19.6, 1 Ti 1.18, 2 Ti 1.6\x* \v 15 Wali agali bibahendeme mana bayale í̠ha anda harago hendelo í̠na mana uruni bu manda bialu hole í̠ni hongoheore howa bialu habe.\x + \xo 4.15 \xt 1 Ti 5.22\x* \v 16 Í̠nibi í̠na mana lawai haregobi bayuwa de hondo habe. Ani bialu hariyagua í̠bi í̠na wali agali mana lamerego hale hararumebi pele mulene yu holeberami.\x + \xo 4.16 \xt Ab 20.28, Lm 11.14, 1 Ko 9.22, Ya 5.20\x* \c 5 \s1 Keriso hameiginihondo ogodagua holene nga lenego ogo \p \v 1 Agali wahe karuhondo talialu nalabe. Í̠ abahondo larilidagua dege lalu lo tiga bibe. Agali daliahe karuhondo í̠ hamenehondo larilidagua dege labe.\x + \xo 5.1 \xt LBM 19.32\x* \v 2 Wali wahe bedaruhondo í̠ ai̱yahondo birilidagua dege bibe. Wandari daliahe bedaruhondobi nde í̠ mbalinihondo mitangi tigabi birilidagua dege bialu habe. \p \v 3 Wali dalo bedaru biamogo biaga mbirali nahe ibu hangu bereagua biamogo bulene nga. \v 4 Wali dalo mendego ibunaga waneiginibi aguanebi kayagua tigua Ngode Datagaliwabe mana mitangi bialu wali dalo ogoni biamogo bulene nga. Irane ibugua ti ala emeneni biamogo biyago mitangi bialu biamogo bulene nga. Mana ogonidagua bialu karume Ngode Datagaliwabe mo turu haga ka.\x + \xo 5.4 \xt Md 15.4, Eb 6.1-2, 1 Ti 2.3\x* \p \v 5 Anigo wali dalo ibuni hanguore bedagome ibu Ngode Datagaliwabehondo mini dunubia ho biruwa horombe mbiragabi ibuhondo bi lalu, Í̠na i̱ biamogo bia, laabo halu biraga.\x + \xo 5.5 \xt Lg 2.37, 18.1, 18.7, Ab 26.7, 1 Ko 7.32\x* \v 6 Wali dalo tebonego ibu ibuninaga tinginini bulenego hangu hame lalu mo tene haga bereagua ibunaga mini dininila kiroba homene beda. \v 7 Wali agali marume wali dalo bedaru mana ko birago hondowa mege buligo í̠na wali dalo biarubi ibu damenebi tihondo bi ogodagua lamibe. \v 8 Mbiralime ibu damenebi hameiginibi de handalu biamogo nabiyagua ibu Ngode Datagaliwabe mana lo ngago pugualu Ngode Datagaliwabe mitangi nabiaga karubi ndo ibu koorene ko ka.\x + \xo 5.8 \xt Ais 58.7, Md 18.17, Ga 6.10, Ta 1.16\x* \p \v 9 Wali dalorunaga mini bebani gilibu ngegoha wali dalo maru mali pira waragaria (60) nape bedaru tinaga mini gili biatago nahabe. Wali dalo ala agali mbira hangu penegobi \v 10 biamogo biaga wali abogo beda lenegobi berene. Ibu waneigini bayuwa haru hagabi wali agali tara tara ibu andaga ibilo nenege hinagabi Keriso hameigininaga wali agali genda yu karu biamogo biagabi mana bayale tara tara biagabi berene. Wali dalo mana urunibi biaga berene bedaru tinaga mini hangu gili biatago holene nga.\x + \xo 5.10 \xt Hi 13.2\x* \p \v 11-12 Anigo wali dalo daliahe bedaru tinaga mini gili nabibe. Irane ogonaga larogo tigua agali maru polene hame lowa Kerisonaga biabe bialu biruliya lalu bi lowiyago pugualu Keriso erembira mialu polebira. \v 13 Ani bialu tigua tinaga horo pongo bo wiyago mohole bialu wali agali andaga ngaruha ge hai halu ko marubi bia tago halu bi diburibu loyu ibaga bialu wali agali mini lowa ndelalu bi nalene ngago lama ibaga bu haga.\x + \xo 5.13 \xt 2 Te 3.11\x* \p \v 14 Inahondo handabe manga ho karume ina mege bulene henge nawilo i̱na hame ledogo ogo. Wali dalo wahe ndo daliahe bedarume agali mende puwa waneigini taba hanalu tinaga andagani biabe bayuwa bialu birulene nga laro.\x + \xo 5.14 \xt 1 Ko 7.9\x* \v 15 Wali dalo marume hariga tigabi ngago wahalu dama Heyolabe talima piaga beda. \v 16 Keriso hamewane mbira bedago ibu damene maru wali dalo bedayagua Keriso hameigini karu ti genda nahelo damene tinime biamogo bulene nga. Ani bialu Keriso hameigini karume wali dalo tini hanguore bedaru biamogo bibeheore wulebira. \p \v 17 \w Agali\w* ala hene miniwi karume wali agali bayuwa haru howa mana lamialubi lawai halubi biabe erekuibi uruni bialu howa ti yolo karulape nolene nga.\x + \xo 5.17 \xt 1 Ko 16.18\x* \v 18 Anduane Homogonaga \w mbugani\w* bi lo ngago ogo, Widi gandulo winigo lini hondo ibira ibira bilo nogo bulumaga geme hengedama pelo haru howa bulumaganaga ne hangane huba bulene nawi, lalu gilibu nga. Bi mendebi lo ngago ogo. Biabe biaga kagome biabe biradagua yolo nolene nga, lalu gilibu nga.\x + \xo 5.18 \xt Man 25.4, Md 10.10, Lg 10.7, 1 Ko 9.9\x* \fig Widi gandulo winigo lini hondo ibira ibira bilo nogo bulumaga geme hengedama pelo haru haga hene.|src="Lear 57.tif" size="2" ref="(5.18)" \fig* \v 19 Mbirame lalu, Agali ala hene miniwi abogohanda ko mbira biya, layagua ogoni hale nahabe. Kirali tebiralimebi, Henene ko biyaria de handarima, layagua o karulape mo tiga bulene nga.\x + \xo 5.19 \xt Man 17.6, 19.15, 2 Ko 13.1\x* \v 20 Ani mo tiga bialu keria henene biniyagua Keriso hameigini bibahende karu deni helowa ti hale halu gi helo í̠na agali ko biyago hongo howa talibe.\x + \xo 5.20 \xt Man 13.11, Ga 2.11, 2.14, Eb 5.11, Ta 1.13\x* \p \v 21 I̱na Ngode Datagaliwabenaga denibi Keriso Yasunaga denibi dahuliyali loma bia henerunaga denibi howa í̠hondo bi hongo howa ogodagua laro. Í̠na bibelo bi maru o gilibu wia haroruni biai halu wali agali maru í̠ hame nalederuhondo ko bialu í̠ hame lederuhondo turubini bialu nabibe. Ani nabi bibahendehondo mana mbiraore hangu bialu habe.\x + \xo 5.21 \xt 1 Ti 6.13, 2 Ti 2.14, 4.1\x* \v 22 Wali agali Anduane Homogonaga biabe bilo lowa loma bia helo haguaneni gi abale nawibe. Marume ko biyarunaga í̠ha para holani í̠ Ngode Datagaliwabenaga deni bayale hole manda buwa habe.\x + \xo 5.22 \xt Ab 6.6, 13.3, 1 Ti 4.14, 2 Yo 11\x* \p \v 23 Iba ibuni hangu nanabe. Í̠ tombeha warago baraligo manda buwa \w waini\w* iba emene mbira naga bialu habe. \p \v 24 Agali marume ko birago panigiore biagago wali agali bibahendeme manda biai howa lo tiga bule abale laga. Agali marume ko birago mendealime manda nabi bu donge ho kago maniore bia tagi haga. \v 25 Ogonidagua dege marume bayale birago wali agali bibahendeme manda biai haga. Bayale binigo maru manda nabini ngarubi do ho haabo habe nahe holebira. \c 6 \s1 Garabaya biabe ale bia haga henerunaga te ogo \p \v 1 Agali marume Ngode Datagaliwabebi ibunaga bi mana iname lawai haramagobi mege nabilo garabaya biabe ale biahaga karume tinaga anduane mitangi bialu tigua bia laradagua bulene nga.\x + \xo 6.1 \xt Lm 2.24, Eb 6.5, Kl 3.22, Ta 2.5, 2.8-9, 1 Pi 2.18\x* \v 2 Garabaya biabe ale bia haga karu tinaga anduane Keriso hameigini mbira heagua ogoni ibu agali dege kagoni lowa ibunaga bi larago mo waholene nawi. Tigua tinaga anduane biamogo birago ibu Keriso hameigini tini gubalini ho kago manda buwa biabe bayuwaore bulene nga.\x + \xo 6.2 \xt Kl 4.1, 1 Ti 4.11, Pm 16\x* \s1 Ke̱ hagane manabi homogo henene holenenagabi te ogo \p Mana uruni lamia lawai ha bigi bialu habe. \v 3 Mbiralime ina Anduane Homogo Yasu Kerisonaga bi henene lenego hame nale howa Yasu mana iname yu tiga bu kamagoni ngadagua ndo mana tara lawai hayagua\x + \xo 6.3 \xt Ga 1.6-9, 2 Ti 1.13\x* \v 4 agali ogoni ibu manda nabi howa mine halu lawai halu ka. Ibu mini nawi howa bi dewa la gimbu bialu lai lolenebi bi gungubi biaga. Ani bima pialu dimagoli mini wuwa wali agali karu talebu ki bidagobi agua biya bada lowa lahiragabi\x + \xo 6.4 \xt 1 Ko 8.2, 1 Ti 1.4, 1.7, 2 Ti 2.23, Ta 3.9\x* \v 5 lai laabo hagabi mana urunibi hangu mo anda haga. Agali ogonibi biaga kago ibunaga mini ko howa mana henene ngaru yu wahai hene ka. Tigua manda bialu hearia Ngode Datagaliwabenaga mana lo ngagome ti mo homogo holebira manda biaga.\x + \xo 6.5 \xt 1 Ko 11.16, 2 Ti 3.8, 4.4, Ta 1.11, 1.14, 2 Pi 2.3\x* \p \v 6 Mbiralime Ngode Datagaliwabe mana yu tiga bu howa dimagoli nahe ibuni wini ngagoore wu hayagua homogo heneneore holebira.\x + \xo 6.6 \xt Iba 37.16, Min 15.16, Pb 4.11-12, 1 Ti 4.8, Hi 13.5\x* \v 7 Ina ai̱yahanda ina taba hanayangi mbira agi yalu ibirimabe. Mbira nayi ibirima ndobe. Dindini howa mbira agi yalu poleberamabe.\x + \xo 6.7 \xt Yob 1.21, Iba 49.17, Min 27.24, Aga 5.15\x* \v 8 Mbira nayi poleberama. Aniyagua mbirale tinginini bulenebi tomo nolenebi karulape ngamayagua nde karulape ogoni.\x + \xo 6.8 \xt Min 30.8, Hi 13.5\x* \v 9 Anigo dindini dabudabu mo wia gimbu bule dimagoli ho karume ko mo bia holenenaga mana ngagoria pialu haga. Puwa mini nawi ale howa mo ko hole hame lolene gono ngagoha ti do wiaabo howa mo koore halu habane nabulene holebira.\x + \xo 6.9 \xt Min 23.4, 28.22, Md 13.22, 1 Ti 1.19, 3.7, Ya 5.1\x* \v 10 Muni gubalini holene ngagome ko tara tara bibahendenaga tene nga. Wali agali marume muni gubalini hayagome Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore ala wiyago wahaya. Ani biyagome tinaga gubaliniha nogoba howa tandaga gibi naabo halu ka.\x + \xo 6.10 \xt Har 23.8, Man 16.19, Eb 5.5\x* \fig Muni gubalini holene ngagome ko tara tara bibahendenaga tene nga.|src="HK 58B (See Pisin).tif" size="2" ref="(6.10)" \fig* \s1 Haabobo holene hongo howa yu holene ngago ogo \p \v 11 Anigo í̠ Ngode Datagaliwabenaga agali kegoni howa mana urunibi ngagoria wandialu habe. Ani bialu howa bulene ngaru uru. Mini tigabi holenebi Ngode Datagaliwabe mitangi bialu bulenebi Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wulenebi gubalini holenebi hibu lolenebi bayale helo gedaore holenebi mana urunibi bialu habe.\x + \xo 6.11 \xt 2 Ti 2.22\x* \v 12 Wali agalime bolangua hole hongo howa gerai lagadagua í̠na Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wirigome haabobo holene yu kegoni yu howa bolangua hole hongo howa gerai labe. Í̠na wali agali dewame hale helo Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wu ko lalu lapani haringi Ngode Datagaliwabehanda haabobo holene ogoni yu habelo ngule í̠ olayagoni.\x + \xo 6.12 \xt 1 Ko 9.25-26, 1 Ti 1.18, 2 Ti 4.7\x* \v 13 Bibahendenaga holene miaga Ngode Datagaliwabe kago ibu deni howabi Keriso Yasuhanda Pondiasa Pailatehondo lapani halu i̱ Keriso kogoni lenego ibu deni howabi í̠na mbira bibelo í̠hondo hongo howa larogo ogo.\x + \xo 6.13 \xt Yo 5.21, 18.36-37, 19.11, 1 Ti 5.21, Mo 1.5\x* \v 14 Ngode Datagaliwabehanda í̠hondo bibe layago mbira pugua nabi latago nahebi bialu keore dege Anduane Homogo Yasu Keriso hapani holene Horo tagira ibilo ani bialu habe.\x + \xo 6.14 \xt Pb 1.6, 1.10, 1 Te 3.13, 5.23\x* \v 15 Ngode Datagaliwabehanda Horo ogoni pongo bo winigo lola haragola Keriso ibu hapani holebira. Ngode Datagaliwabe ogoni ibu turu holene tene howa wali agali bibahende haru hai haga ibuni hangu ka. Dindini kini bibahende karunaga Handame Haga Kinibi dindini anduane homogo bibahende karunaga Anduane Homogobi ibu dege ka.\x + \xo 6.15 \xt Man 10.17, 1 Ti 1.11, 1.17, Mo 17.14, 19.16\x* \v 16 Ngode Datagaliwabe mbiraore hangu kago ogoni ibu nahomaga ka. Ibu wá holene teneore kago mbiralime ibu kagoha hapara habe nahe. Dindini karume Ngode Datagaliwabe de handabe nahe henego áyubi nde handabe nahe dege ka. Ibu mini mo yaraga habehebi ibu hongo haabo ka labehebi Ngode Datagaliwabe ibuninaga nga. Aniore wiaabo helo laro.\x + \xo 6.16 \xt Har 33.20, Yo 6.46, Pb 4.20, Yu 25\x* \s1 Dindini dabudabu dewawi karuhondo bi lamulene nga lenego ogo \p \v 17 Dindini dabudabu dewawi karuhondo bi uru hongo howa lamibe. Mine nahe howa dindi dabudabu ereba haga ngaruha mini dunubia nahe Ngode Datagaliwabeha dege mini dunubia ho holene nga. Ngode Datagaliwabe ibugua mbuni nabi howa ina turu holoma̱ya bibahende bayale ngiai haga ka.\x + \xo 6.17 \xt Iba 62.10, Mg 10.24, Lg 12.20-21, 1 Te 1.9\x* \v 18 Dindi dabudabu dewawi biaruhondo bi hongo howa ogodagua lamibe, Biabe bayale dewa bulenebi biamogo bulenebi dabudabu ngamiru habua nabi tale bialu mulenebi mana uruninaga bulene ngadagua bialu halimu, lalu lamibe.\x + \xo 6.18 \xt Lm 12.13, Ga 6.6, Ta 3.8, Hi 13.16, Ya 2.5\x* \v 19 Tigua ogonidagua biragome tininaga mani holene mo tiga bu wulebira. Ani buwa holene heneneore ngago yu holebira.\x + \xo 6.19 \xt Md 6.19-20\x* \s1 Í̠na biabe berego bayuwa de hondo habe lenego ogo \p \v 20 Timodi-o Ngode Datagaliwabehanda biabe í̠na bibelo í̠hondo ngiyago bayuwa de hondowa bialu habe. Wali agali marume bi galone nawini bi anda halu, Ina mana manda biai kama, lalu kagoria nahe í̠ wandialu habe.\x + \xo 6.20 \xt 1 Ti 4.6-7, 2 Ti 1.14, 2.14, Ta 1.9, Mo 3.3\x* \v 21 Ti marume lalu, Ina mana manda timbuni bu kama, lowa Ngode Datagaliwabehondo mini mbiraore wulene mo ba tara haya. \p Ngode Datagaliwabenaga biamogo bia holene tí bibahendeha haabo helo hamelo ko.\x + \xo 6.21 \xt 1 Ti 1.16, 1.19, 2 Ti 2.18\x*