\id HEB - Malei-Hote NT [hot] -Papua New Guinea 2010 (DBL 2014) 
\h Hiblu 
\toc1 Kapya hi hadêŋ avômalô Hiblu 
\toc2 Hiblu 
\toc3 Hib 
\mt2 Kapya hi hadêŋ avômalô  
\mt1 Hiblu  
\imt1 Abô môŋ  
\ip Ôpatu ba hato kapya êntêk miŋ hato anêŋ athêŋ ami. Ma hadêŋ 200 AD ma avômalô ŋaŋ iniŋ avaka te anêŋ athêŋ nena Teetulian hato nena Banabas hato kapya êntêk. Ma lêk doho enaŋ nena Apolo hato ma doho enaŋ nena Silas hato. Ma thêlô lôkthô enaŋ nena ôpatu ba hato kapya êntêk ma hato hasopa Wapômbêŋ anêŋ lahaviŋ.  
\ip Ôpatu ba hato ma anyô Islael te atu ba hêvhaviŋ Yisu. Hato hadêŋ avômalô Islael takatu ba êvhaviŋ Yisu. Kapya êntêk hik thô nena Yisu ma bêŋ ek Islael iniŋ plopet lôk aŋela ma Mose lôk ŋê êbôk da. Ma hik thô haviŋ nena Yisu ma anyô malêvôŋ ek Wapômbêŋ lôk alalô ma anêŋ athêŋ ma bêŋ ek Alon anêŋ lôk Islael iniŋ ŋê êbôk da sapêŋ. Lôk hanaŋ ek ŋê bôk êvhaviŋ nimiŋ lôklokwaŋ ma miŋ nendeni nesopa Islael iniŋ kobom bô ami. Yakô vovaŋ êpôm i êtôm sêbôk ba hapôm avômalô Islael halôk loŋ thiliv.  
\ip Hato kapya êntêk hadêŋ 68 AD la.  
\c 1  
\s1 Wapômbêŋ Nakaduŋ hamôŋ ek aŋela  
\p
\v 1 Sêbôk bôlada ma Wapômbêŋ hanaŋ abô hadêŋ alalôaniŋ bumalô lôbôlôŋ hathak lavôŋiŋ lomaloma hale plopet veŋiŋbôlêk.  
\v 2 \x * \xo 1:2 \xt Jon 1:3\x*Ma lêk êntêk ma pik lo leŋ anêŋ daŋ lêk habobo ba yani hawa Nakaduŋ abôlêk ba hanaŋ abô hadêŋ alalô. Wapômbêŋ habi baŋ hayô hêk yani ma hêv nômkama sapêŋ lôk hapesaŋ nômkama sapêŋ hathak yani iyom.  
\v 3 \x * \xo 1:3 \xt Jon 14:9; Kol 1:20; Hib 8:1\x*Yani hik Lambô anêŋ deda lôkmaŋgiŋ thô ma alalô ayê yani hatôm ayê Lambô da. Ma yani havatho avômalô lôk nômkama sapêŋ loŋ aleba ilumbak mavi hathak anêŋ abô anêŋ lôklokwaŋ. Yani havôkwiŋ alalôaniŋ lelaik lôkthô vê ma halôk hamô Wapômbêŋ Lôkmaŋgiŋ anêŋ baŋ vianôŋ hamô malak leŋ.  
\v 4 \x * \xo 1:4 \xt Plp 2:9\x*Aêŋ ba yani hamô vuliŋ ek aŋela ma athêŋ atu ba êv hadêŋ yani ma bêŋ aêŋ iyom.   
\p
\v 5 \x * \xo 1:5 \xt 1Sto 17:13; Ap 13:33\x*Ma abô atu ba Anyô Bêŋ bôk hanaŋ hadêŋ Yisu ma miŋ hanaŋ hadêŋ aŋela te ami. Mi. Hanaŋ hadêŋ Yisu iyom nena,  
\q1 “O ma yenaŋ okna,  
\q2 ma lêk êntêk ma yahabitak lemambô.” \rq Kapya Yeŋ 2:7 \rq*  
\p Lôk hanaŋ nena,  
\q1 “Ya anêm lemambô,  
\q2 ma o ma yenaŋ okna.” \rq 2 Samuel 7:14 \rq*   
\m
\v 6 \x * \xo 1:6 \xt Lom 8:29\x*Ma Wapômbêŋ hêv namalô bôp halôk ba halêm pik ma hanaŋ abô bute haviŋ nena,  
\q1 “Wapômbêŋ anêŋ aŋela lôkthô nênêm yeŋ êndêŋ yani.” \rq Lo 32:43 \rq*   
\m
\v 7 Ma hanaŋ hathak aŋela nena,  
\q1 “Anyô Bêŋ hapesaŋ anêŋ aŋela hatôm lovak  
\q2 ma anêŋ ŋê ku takêŋ ma hatôm atum dahalaŋ.” \rq Kapya Yeŋ 104:4 \rq*   
\m
\v 8 Ma doŋtom hanaŋ hathak Nakaduŋ nena,  
\q1 “Wapômbêŋ, oda tem ômô anêm loŋ lôkliŋyak wak nômbêŋ intu sapêŋ,  
\q2 ma tem oyabiŋ avômalô esak kobom thêthôŋ iyom.   
\q1
\v 9 Lemhaviŋ auk thêthôŋ ma hôpôlik ek auk lokbaŋ.  
\q2 Ba intu Wapômbêŋ anêm Anyô Bêŋ halam o ba haŋgasô anêŋ nôm lêŋlêŋ hayô hamô o ek onja athêŋ bêŋ ek indum lemmavi.  
\q2 Ma aŋela lôk avômalô miŋ êmôŋ ek o ami.” \rq Kapya Yeŋ 45:6-7 \rq*   
\m
\v 10 Ma abô yaŋ hanaŋ nena,  
\q1 “Sêbôk ba môŋ anôŋ ma O Anyô Bêŋ da holav pik anêŋ landiŋ,  
\q2 ma leŋlêvôŋ ma oda anêm ku hopesaŋ hathak bahem.   
\q1
\v 11 Lôkthô tem ititip êtôm sôp ba mi.  
\q2 Ma o iyom intu tem ômô thêthô.   
\q1
\v 12 Tem unduŋunduŋ pik êtôm kwêv daim,  
\q2 ma tem ômbi sôp bô atu thô ma nuŋgwik lukmuk.  
\q1 Ma oda tem ômô aêŋ,  
\q2 ma anêm sondabêŋ anêŋ daŋ ma mi.” \rq Kapya Yeŋ 102:25-27 \rq*   
\m
\v 13 Ma Wapômbêŋ bôk hanaŋ hadêŋ Nakaduŋ nena,  
\q1 “Ômô yabaheŋ vianôŋ endeba yatak ŋê takatu ba ik vovak hadêŋ o nêmô vemkapô vibiŋ am.” \rq Kapya Yeŋ 110:1 \rq*  
\m Ma miŋ bôk hanaŋ abô êŋ hadêŋ aŋela te ami ma mi.   
\p
\v 14 \x * \xo 1:14 \xt Sng 34:7; 91:11\x*Aŋela ma êtôm ŋgôk yôhôk ek nindum Wapômbêŋ anêŋ ku ek nênêm ŋê takatu ba tem neja bulubiŋ sa.   
\c 2  
\s1 Nodaŋô katô ba nosopa!  
\p
\v 1 Aêŋ ba alalô nadaŋô nôm takatu ba bôk alaŋô yôv ek miŋ natôm yeŋ atu ba lovak hayuv vôkê ami.  
\v 2 \x * \xo 2:2 \xt Gal 3:19\x*Ma abô takatu ba hale anêŋ aŋela veŋiŋbôlêk ba enaŋ intu bôk hik anôŋ yôv. Sêbôk ma avômalô miŋ elaŋô abô êŋ ami ba leŋôndôŋ kôtôŋ ba bôk ewa iniŋ vuli kambom êŋ yôv.  
\v 3 \x * \xo 2:3 \xt Hib 10:29; 12:25\x*Ma lêk Anyô Bêŋ da halôk ba halêm pik ba hanaŋ bêŋ nena tem alalô naja bulubiŋ. Ma avômalô bôk elaŋô ba esopa ma alalô ayê nena abô avanôŋ. Aêŋ ba anyô te havôliŋ dôm hadêŋ alalôaniŋ bulubiŋ bêŋ atu ma ôpêŋ miŋ hatôm êsôv ênjêk vovaŋ êŋ ami ma mi.  
\v 4 \x * \xo 2:4 \xt Mak 16:20; 1Ko 12:4,11\x*Ma Wapômbêŋ da hadum lavôŋiŋ lo nômbithi ma ku lôkmaŋgiŋ lomaloma. Ma hêv Lovak Matheŋ ek injik nôm mavi lomaloma sam êndêŋ avômalô hatôm Anyô Bêŋ anêŋ lahaviŋ ek injik thô nena abô avanôŋ.   
\s1 Yisu hatôm alalô ŋê pik  
\p
\v 5 Yêlô anaŋ hathak pik lukmuk atu ba tem êlêm. Ma Wapômbêŋ miŋ hatak aŋela ek neyabiŋ pik lukmuk êŋ ami.  
\v 6 Bôk hanaŋ hêk kapya nena,  
\q1 “Yêlô avômalô pik ma nôm oyaŋ.  
\q2 Ma doŋtom O Wapômbêŋ ma hothak lemhabi yêlô  
\q2 lôk lemhaviŋ ba hoyabiŋ anyô anêŋ nakaduŋ mavi.   
\q1
\v 7 Ma hotak yani hamô aŋela vibiŋ vauna,  
\q2 ma hopesaŋ yani hatôm anyô bêŋ ba hôêv athêŋ bêŋ lôk deda lôkmaŋgiŋ hadêŋ yani,   
\q2
\v 8 ma hotak nômkama lôkthô hamô yani vakapô vibiŋ.” \rq Kapya Yeŋ 8:4-6 \rq*  
\m Wapômbêŋ hatak nômkama lôkthô hamô yani vakapô vibiŋ. Ba nômlate miŋ hamô vuliŋ ek yani ami. Ma doŋtom miŋ hayabiŋ nômkama sapêŋ ami denaŋ.  
\v 9 \x * \xo 2:9 \xt Plp 2:8-9\x*Ma hadum ba Yisu intu yaôna lôk ek aŋela vauna ek Wapômbêŋ nêm anêŋ wapôm êndêŋ alalô esak yani anêŋ ŋama. Yani hawa vovaŋ ba hama ek nêm avômalô lôkthô sa. Ma lêk hawa athêŋ bêŋ lôk deda lôkmaŋgiŋ.   
\p
\v 10 Ma Wapômbêŋ hapesaŋ nômkama lôkthô ba hêv lôkmala hadêŋ sapêŋ. Yani hadum anêŋ ku thêthôŋ ba Yisu habitak anyô vovak laik môŋ anôŋ ek enja vovaŋ ek nêm avômalô lôkthô bulubiŋ ek endom avômalô ba ini ek neja lôkmala lôkmaŋgiŋ. Aêŋ ba Yisu anêŋ ku êŋ bôk hayô uŋlôv yôv.  
\v 11 \x * \xo 2:11 \xt Mat 25:40\x*Ba intu Yisu atu ba hadum ba avômalô ibitak matheŋ ma yani lôk avômalô takêŋ lêk ibitak ôdôŋ doŋtom. Aêŋ ba yani miŋ mama ek endam i nena iviyaŋ lo livi ami  
\v 12 ma hanaŋ nena,  
\q1 “Tem yandam anêm athêŋ êndêŋ yenaŋ aiyaŋ thêlô,  
\q2 ma tem yambô anêm athêŋ êmô avômalô êvhaviŋ malêvôŋ.” \rq Kapya Yeŋ 22:22 \rq*   
\m
\v 13 Ma abô yaŋ hanaŋ nena,  
\q1 “Tem yanêmimbiŋ Wapômbêŋ.” \rq Aisaia 8:17 \rq*  
\m Ma abô te hanaŋ nena,  
\q1 “Yêlô lôk avômena takatu ba Wapômbêŋ bôk hêv yôv hadêŋ ya êntêk.” \rq Aisaia 8:18 \rq*   
\p
\v 14-15 \x * \xo 2:14-15 \xt 1Jon 3:8; ALK 12:10\x*Avômena takêŋ ma iniŋ leŋviŋkupik lôk thalaleŋ hamô. Ba thêlô êkô ek nema ba êmô hatôm ŋê ekak veŋiŋ lo baheŋiŋ lusu wak nômbêŋ intu sapêŋ. Aêŋ ba Yisu êntêk habitak hatôm thêlôda ek ema ek imbuliŋ Sadaŋ, ôpatu ba havaloŋ ŋama anêŋ lôklokwaŋ lôk epole yak êŋ vê ênjêk avômalô.  
\v 16 Ma miŋ hêv aŋela sa ami. Mi. Hêv Ablaham anêŋ limi sa.  
\v 17 Ba intu Wapômbêŋ hapesaŋ Yisu êntêk êŋ hatôm iviyaŋ anôŋ ek imbitak êtôm avômalô iniŋ anyô bêŋ habôk da. Yani lahiki ba havaloŋ anêŋ ku loŋ ek indum Wapômbêŋ anêŋ ku ek nêm avômalô iniŋ kambom vê.  
\v 18 Ma Sadaŋ êŋ bôk halôk yani la ba hawa vovaŋ. Aêŋ ba tem nêm avômalô takatu ba Sadaŋ halôk leŋiŋ sa aêŋ iyom.   
\c 3  
\s1 Yisu ma bêŋ ek Mose  
\p
\v 1 \x * \xo 3:1 \xt Hib 4:14; 7:26\x*Aêŋ ba aiyaŋ thêlô, môlô ma avômalô takatu ba Wapômbêŋ bôk halam yôv ek nômô imbiŋ yani êmô malak leŋ ba intu môlô ma matheŋ. Ma môlô lemimimbi Yisu atu ba Wapômbêŋ hêv hatôm alalôaniŋ aposel lôk anyô bêŋ habôk da, ôpatu ba alalô anaŋ iniŋ êvhaviŋ bêŋ hathak.  
\v 2 \x * \xo 3:2 \xt Nam 12:7; Hib 3:5\x*Yani ma anyô ku anôŋ ba hadum ku takatu ba êv hadêŋ yani ek indum êtôm atu ba Mose bôk hadum ku hathak Wapômbêŋ anêŋ avômalô.  
\v 3-4 Unyak atu ba anyô halav. Ma anyô ma bêŋ ek unyak êŋ. Ma Wapômbêŋ da hapesaŋ nômkama sapêŋ. Aêŋ ba Wapômbêŋ ma bêŋ ek nômkama sapêŋ. Ma Yisu êntêk intu bêŋ ek Mose aêŋ iyom.  
\v 5 \x * \xo 3:5 \xt Hib 3:2; Nam 12:7; Lo 18:15-19\x*Mose thai lôk Yisu ma ŋê ku anôŋ. Ma Mose ma hatôm anyô ku ba hayabiŋ Wapômbêŋ anêŋ avômalô ba hanaŋ anêŋ abô atu ba tem imbitak embeŋ yam.  
\v 6 Ma doŋtom Yisu êntêk intu nakaduŋ ba hayabiŋ Wapômbêŋ anêŋ avômalô hatôm unyak alaŋ. Aêŋ ba alalô nabaloŋ iniŋ aêvhaviŋ loŋ lôklokwaŋ. Ma alalô namiŋ êtôm anyô ŋê ba nanêm maleŋiŋ, êŋ ma tem nambitak êtôm Wapômbêŋ anêŋ avômalô.   
\s1 Abô lôklokwaŋ hathak ŋê takatu ba miŋ êvhaviŋ ami  
\p
\v 7 \x * \xo 3:7 \xt Sng 95:7-11\x*Ba intu Lovak Matheŋ hanaŋ,  
\q1 “Lêk êntêk holaŋô Wapômbêŋ abôlêk,   
\q2
\v 8 \x * \xo 3:8 \xt Kis 17:7; Nam 20:2-5\x*ma miŋ ôpôlik êtôm  
\q1 sêbôk ba libumi êmô loŋ thiliv ba êvôliŋ dômiŋ ek yani  
\q2 ma elaŋ mathalaleŋ   
\q1
\v 9 lôk ethaŋ yani aleba hanaŋ nena,  
\q2 ‘Sondabêŋ 40 ma bôk yahadum ku lomaloma ba thêlô êyê yôv.   
\q1
\v 10 Ba intu yaleŋmaniŋ hathak thêlô ŋê bôlôŋ yaŋ sêbôk atu.  
\q2 Ba yahanaŋ, “Thêlô kapôlôŋ hi mayaliv wak nômbêŋ intu sapêŋ  
\q2 ba miŋ eyala yenaŋ loŋôndê ami.”   
\q1
\v 11 \x * \xo 3:11 \xt Nam 14:21-23\x*Êŋ ma yaleŋmaniŋ ba yahavak balabuŋ nena,  
\q2 “Thêlô miŋ hatôm nimbitak nêyô yenaŋ bamtu ami.” ’” \rq Kapya Yeŋ 95:7-11 \rq*   
\p
\v 12 Aiyaŋ thêlô, ôŋgô katô. Môlô miŋ nobaloŋ kambom loŋ ba notak unim ôêvhaviŋ ba nômbôliŋ dômim êndêŋ Wapômbêŋ lôkmala ami.  
\v 13 Lovak Matheŋ bôk hanaŋ yôv nena “lêk êntêk”. Ma lêk êntêk ma lêk êntêk êŋ ba wak êŋ miŋ bôk hale ba hi ami denaŋ. Ba intu môlô nôsôam ba noya wak nômbêŋ intu ek kambom miŋ esau môlô ek lemimôndôŋ kôtôŋ ami.  
\v 14 Ma alalô nabaloŋ alalôaniŋ aêvhaviŋ môŋ loŋ endeba pik lo leŋ anêŋ daŋ, êŋ ma tem injik thô nena alalô abitak Kilisi anêŋ avômalô.  
\v 15 \x * \xo 3:15 \xt Hib 3:7-8\x*Lêk yahanaŋ Lovak Matheŋ anêŋ abô atu,  
\q1 “Lêk êntêk holaŋô Wapômbêŋ abôlêk,  
\q2 ma miŋ ôpôlik êtôm sêbôk ba libumi êvôliŋ dômiŋ ek yani ami.” \rq Kapya Yeŋ 95:7-8 \rq*   
\p
\v 16 \x * \xo 3:16 \xt Nam 14:1-35\x*Ŋê alêla takatu ba bôk elaŋô ba êvôliŋ dômiŋ? Ŋê takatu ba Mose hawa i vê hêk Ijip!  
\v 17 \x * \xo 3:17 \xt 1Ko 10:10\x*Ŋê alêla takatu ba Wapômbêŋ lamaniŋ ek i hatôm sondabêŋ 40? Ŋê takatu ba idum kambom ba iniŋ kupik hêv yak hêk loŋ thiliv!  
\v 18 Ŋê alêla takatu ba Wapômbêŋ havak balabuŋ ek thêlô miŋ nimbitak nêyô anêŋ bamtu ami? Ŋê takatu ba miŋ elaŋô abô ami!  
\v 19 Ba intu alalô ayê nena ŋê takêŋ ma thêlôniŋ êvhaviŋ mi. Êŋ ma miŋ hatôm nêyô Wapômbêŋ anêŋ bamtu ami.   
\c 4  
\s1 Wapômbêŋ anêŋ bamtu  
\p
\v 1 Wapômbêŋ bôk habutiŋ abô ek avômalô nimbitak nêyô anêŋ bamtu kapô ba ini. Ma miŋ bôk hapole vê ami. Aêŋ ba alalô nayabiŋ i ek Wapômbêŋ miŋ ênjê nena alalô te intu hamiŋ yaiŋ ami.  
\v 2 Ma avômalô doho bôk enaŋ Wapômbêŋ anêŋ Abô Mavi hadêŋ alalô hatôm atu ba bôk enaŋ hadêŋ avômalô bôsêbôk. Ma doŋtom thêlô miŋ êvhaviŋ ami. Ba intu abô takatu ba thêlô elaŋô ma miŋ hêv thêlô sa ami.  
\v 3-4 \x * \xo 4:3-4 \xt Hib 3:11\x*Wapômbêŋ hapesaŋ pik lo leŋ aleba anêŋ daŋ ma hawa lovak aleba lêk êntêk. Ma hêk Wapômbêŋ anêŋ kapya bute ma hanaŋ hathak wak te baheŋvi ba lahavuju nena,  
\q1 “Wak te baheŋvi ba lahavuju êŋ ma Wapômbêŋ hawa lovak hathak anêŋ ku takatu ba hadum.” \rq Môŋ Anôŋ 2:2 \rq*  
\m Ba alalô takatu ba aêvhaviŋ lêk ayô bamtu êŋ haviŋ hatôm Wapômbêŋ bôk hanaŋ yôv nena,  
\q1 “Yaleŋmaniŋ ba yahavak balabuŋ nena,  
\q2 ‘Thêlô miŋ hatôm nimbitak nêyô yenaŋ bamtu ami.’” \rq Kapya Yeŋ 95:11 \rq*   
\m
\v 5 \x * \xo 4:5 \xt Sng 95:11\x*Avanôŋ! Wapômbêŋ bôk hanaŋ abô atu yôv nena,  
\q1 “Thêlô miŋ hatôm nimbitak nêyô yenaŋ bamtu ami.”   
\p
\v 6 Avômalô takêŋ bôk elaŋô Abô Mavi ma doŋtom miŋ esopa ami. Ba intu miŋ bôk ibitak êyô bamtu êŋ ami. Ma doŋtom avômalô doho tem nimbitak nêyô loŋ lovak êŋ.  
\v 7 Aêŋ ba Wapômbêŋ hatak wak yaŋ ba halam nena “Lêk êntêk”. Josua bôk hama bô ma Wapômbêŋ hêv abô hadêŋ Devit ba hanaŋ,  
\q1 “Lêk Êntêk holaŋô Wapômbêŋ abôlêk,  
\q2 ma miŋ ôpôlik ami.” \rq Kapya Yeŋ 95:7-8 \rq*   
\p
\v 8 \x * \xo 4:8 \xt Lo 31:7; Jos 22:4\x*Josua miŋ bôk hêv lovak hadêŋ avômalô takêŋ ami ba intu Wapômbêŋ hanaŋ hathak wak yaŋ ek nêm lovak êndêŋ alalô.  
\v 9 Aêŋ ba sonda leŋiŋmavi lêk hayô yôv ek Wapômbêŋ anêŋ avômalô nêmô anêŋ bamtu.  
\v 10 \x * \xo 4:10 \xt Hib 4:4\x*Ma opalê atu ba habitak hayô Wapômbêŋ anêŋ bamtu êŋ ma yani hawa lovak hathak anêŋ ku hatôm atu ba Wapômbêŋ hadum aêŋ iyom.  
\v 11 Aêŋ ba alalô mathalaleŋ ek nambitak nayô bamtu êŋ ek miŋ anyôla esopa limi iniŋ veŋiŋgwam leŋôndôŋ kôtôŋ ba nênêm yak ami.   
\p
\v 12 \x * \xo 4:12 \xt Ep 6:17; ALK 1:16; 19:13-15\x*Wapômbêŋ anêŋ abô ma lôkmala ba lôklokwaŋ bomaŋ. Ba anêŋ ma, ma ma bomaŋ hamôŋ ek biŋ vovak atu ba ma hêk luvi ek edabêŋ dahô lôk lôkmala ma lokwaŋ lôk tabilôk kisi. Ma hatitiŋ anêm auk lôk kapôlôm ba hayala katô anôŋ. \fig |alt="knife slicing taro" src="Action072.tif" size="col" loc="Heb 4:12" ref="Hiblu 4:12" \fig*  
\v 13 Nômlate hamô pik êntêk êŋ miŋ hatôm imbuŋ i ênjêk Wapômbêŋ ma ami. Nôm takatu ba havuŋ i, lôkthô tem nimbitak yaiŋ ba nimiŋ oyaŋ ek nindum abô esak yani.   
\s1 Yisu ma anyô bêŋ habôk da  
\p
\v 14 \x * \xo 4:14 \xt Hib 3:1; 10:23\x*Alalôaniŋ anyô bêŋ habôk da bôk hathak ba hi malak leŋ. Yani êŋ intu Yisu, Wapômbêŋ anêŋ namalô. Ba intu êvhaviŋ atu ba alalô anaŋ bêŋ ma nabaloŋ loŋ lôklokwaŋ.  
\v 15 Alalôaniŋ anyô bêŋ habôk da bôk êlôk la lôbôlôŋ ek indum kambom lomaloma hatôm êntêk ba alalô. Yani ma kambom mi. Ma doŋtom lahiki hathak alalôaniŋ kambom.  
\v 16 \x * \xo 4:16 \xt Hib 10:19\x*Ba intu alalô ana bidoŋ ek Wapômbêŋ ma miŋ nakô ami. Ma awa malaiŋ ma tem nêm kapô ek alalô ba napôm wapôm atu ba hêv ek nêm alalô sa.   
\c 5  
\p
\v 1 Sêbôk aleba lêk ma Wapômbêŋ da hathak halam anyô pik te ek imbitak anyô bêŋ habôk da. Hatak yani ek imiŋ malêvôŋ ek avômalô pik lôk Wapômbêŋ. Ba intu habôk avômalô iniŋ da êv leŋiŋmavi hadêŋ Wapômbêŋ lôk da êv iniŋ kambom vê.  
\v 2 Thêlô ma ŋê pik ba eyala nena alalô sapêŋ ma hatôm doŋtom iyom ba vau hakalabu alalô siŋ. Aêŋ ba intu thêlô leŋiŋhiki hathak alalô atu ba auk mi lôk aveŋ mayaliv.  
\v 3 \x * \xo 5:3 \xt Wkp 9:7; 16:6\x*Yanida ma anyô hadum kambom hatôm alalô sapêŋ. Ba intu yani hathak habôk da ek yanida anêŋ kambom lôk habôk da hathak avômalô lôkthô iniŋ kambom.   
\p
\v 4 \x * \xo 5:4 \xt Kis 28:1\x*Ma anyô te miŋ hawa ku lôk athêŋ êŋ hatôm yanida anêŋ lahaviŋ ami. Mi. Wapômbêŋ da endam êtôm atu ba halam Alon am.  
\v 5 Ma Kilisi aêŋ iyom. Yani miŋ hawa athêŋ anyô bêŋ habôk da hathak yanida anêŋ lahaviŋ ami. Mi. Wapômbêŋ hanaŋ hadêŋ yani nena,  
\q1 “O ma yenaŋ okna,  
\q2 lêk êntêk ma yahabitak lemambô.” \rq Kapya Yeŋ 2:7 \rq*   
\m
\v 6 \x * \xo 5:6 \xt Hib 6:20; 7:1\x*Ma hanaŋ hêk buyaŋ aêntêk,  
\q1 “O ma anyô ômbôk da êtôm wak nômbêŋ intu sapêŋ êtôm Melkisedek.” \rq Kapya Yeŋ 110:4 \rq*   
\p
\v 7 \x * \xo 5:7 \xt Mat 26:36-46\x*Yisu hamô pik ma hateŋ mek hadêŋ Wapômbêŋ atu ba hatôm enja yani vê ênjêk ŋama ba hanaŋ hik ôpêŋ liŋ lôklala lôk mathôk bêŋ. Yani hamô Wapômbêŋ vibiŋ ba intu halaŋô anêŋ abô.  
\v 8 \x * \xo 5:8 \xt Plp 2:6-8\x*Ondaŋô! Yani ma Wapômbêŋ nakaduŋ. Ma doŋtom hawa vovaŋ ek êndôŋ yani ek esopa lambô.  
\v 9 Ôpêŋ hadôŋ yani ba hadum anêŋ ku aleba hayô uŋlôv ba intu hadum ba avômalô takatu ba esopa yani ewa bulubiŋ.  
\v 10 Ma Wapômbêŋ halam yani ek imbitak êtôm anyô bêŋ habôk da êtôm Melkisedek.   
\s1 Miŋ notak unim ôêvhaviŋ ami  
\p
\v 11 Abô bêŋ anôŋ hêk ek nanaŋ. Ma doŋtom môlô lêk vau ba unim auk ma thôŋôthôŋ. Aêŋ ba malaiŋ ek nanaŋ abô êŋ anêŋ ôdôŋ bêŋ.  
\v 12 \x * \xo 5:12 \xt 1Ko 3:1-3\x*Môlô bôk oyalôv yôv ma doŋtom miŋ ubitak kêdôŋwaga ami denaŋ! Ba anyô yaŋ êlêm ek êndôŋ môlô esak loŋbô êtôm ŋê daluk esak Wapômbêŋ anêŋ abô. Môlô unum sum denaŋ ba miŋ hatôm oŋgwaŋ nôm atu ba thekthek ami.  
\v 13 Ôpatu ba hanum sum denaŋ, ôpêŋ hatôm amena ba hathôŋ nôm thêthôŋ paliŋ.  
\v 14 Ma doŋtom nôm thekthek êŋ ma avômalô bêŋ iniŋ nôm. Wak nômbêŋ intu ma thêlôda nêndôŋ i ek neyala mavi lo kambom.   
\c 6  
\p
\v 1-2 Abô takêntêk hathak nênêmimbiŋ ma avômena iniŋ auk ba môlô bôk oyala auk takêŋ yôv. Yahanaŋ hathak nede kapôlôŋiŋ liliŋ ek nôm takatu ba injik alalô vônô, nisik ŋaŋ, lôk netak baheŋ êyô ênjêk avômalô, ma ŋê ŋama tem nimbiyô lôk waklavôŋ nedaŋô abô. Alalô natak auk avômena takêntêk ma naja avômalô bêŋ iniŋ auk.  
\v 3 Ma Wapômbêŋ hêv alalô sa ek nambitak avômalô bêŋ, êŋ ma tem nambitak aêŋ.   
\p
\v 4-6 \x * \xo 6:4-6 \xt Mat 10:22; 12:31; Hib 10:26-27; 1Jon 5:16\x*Ba ŋê takatu ba bôk êyê deda lôk eyaŋ nôm mavi anêŋ malak leŋ ma ewa Lovak Matheŋ lôk ewa Wapômbêŋ anêŋ Abô Mavi lôk lôklokwaŋ atu ba tem êlêm êndêŋ waklavôŋ êŋ, thêlô êŋ te hawa nôm takêŋ lôkthô vêm ma hatak anêŋ hêvhaviŋ. Alikakna! Ôpêŋ habuliŋ yanida ba hamiŋ piklêvôŋ ma hanaŋ abôma hathak Yisu ek nijik yani vônô esak a esak loŋbô. Ba intu miŋ hatôm êmbôv yani ek ende kapô liliŋ esak loŋbô ami. Mi anôŋ!   
\p
\v 7 Ma pik takatu ba ôthôm hik halôk anêŋ nôm lôk ya ma halumbak mavi ek ŋê takatu ba idum ku êŋ, pik êŋ tem enja Wapômbêŋ anêŋ mek mavi.  
\v 8 \x * \xo 6:8 \xt Stt 3:17-18; Mat 13:7,22\x*Ma doŋtom pik atu ba kapaŋgik lôk sôkôsôk ibitak ma tem miŋ nêm avômalô sa ami. Ma pik êŋ ma Wapômbêŋ tem esaŋ ba embeŋ yam ma tem êmbôk esak atum.   
\p
\v 9 Aiyaŋ thêlô, yêlô athaŋ môlô. Ma doŋtom yêlô ayala nena nôm mavi lomaloma tem êpôm môlô. Avanôŋ! Tem noja nôm yaŋ atu ba mavi anôŋ, êŋ ma bulubiŋ.  
\v 10 \x * \xo 6:10 \xt Hib 10:32-34\x*Ma môlô bôk ôêv anêŋ avômalô matheŋ sa ba êntêk udum aêŋ ômô. Êŋ ma hik thô nena môlô lemimhaviŋ yani. Wapômbêŋ ma thêthôŋ ba tem miŋ lapaliŋ môlônim ku takêŋ ami.  
\v 11 Ma yêlô leŋiŋhaviŋ môlô nundum ku lôklokwaŋ aêŋ endeba anêŋ daŋ ek lôkmala atu ba ôêv malemim êŋ ma tem noja.  
\v 12 Miŋ nôŋgwêk vau ami. Malemkilik esak avômalô vi atu ba êvhaviŋ ba imiŋ lôklokwaŋ. Thêlô tem neja nômkama takatu ba Wapômbêŋ habutiŋ abô hathak.   
\s1 Abô atu ba havak ma miŋ hatôm epole vê ami  
\p
\v 13 Ma Wapômbêŋ halam anêŋ athêŋ ba habutiŋ abô haviŋ Ablaham. Athêŋ la miŋ bêŋ ek yani ami. Aêŋ ba intu havak abô hathak  
\v 14 ba hanaŋ,  
\q1 “Avanôŋ! Tem yanêm mek mavi êndêŋ o ek anêm libumi nimbitak bêŋ anôŋ.” \rq Môŋ Anôŋ 22:17 \rq*   
\m
\v 15 Ablaham hayabiŋ ba hamô maliŋyaô sawa daim vêm ka miŋ hapôm anêŋ abô atu ba habutiŋ anêŋ anôŋ.   
\p
\v 16 Anyô te havak abô hathak anyô yaŋ atu ba anêŋ athêŋ bêŋ ek yani ma injik abô êŋ loŋ lôklokwaŋ. Ma miŋ anyôla imbulav nena abô êŋ ma abôyaŋ ami.  
\v 17 Wapômbêŋ bôk habutiŋ abô haviŋ anêŋ avômalô yôv. Ma lahaviŋ thêlô neyala katô nena tem miŋ injik anêŋ auk liliŋ ami. Ba intu havak abô ek injik abô êŋ anêŋ anôŋ thô.  
\v 18 \x * \xo 6:18 \xt Nam 23:19\x*Ma bôk havak abô ba habutiŋ yôv ba tem miŋ enaŋ abôyaŋ ami. Ma nôm ju êŋ havatho alalô loŋ ba hik thô nena tem miŋ injik anêŋ auk liliŋ lôk epole abô êŋ vê ami ek alalô takatu ba alaŋviŋ hadêŋ yani ek naja bulubiŋ ma tem naja nôm takatu ba aêv maleŋiŋ hathak.  
\v 19 \x * \xo 6:19 \xt Wkp 16:2-3\x*Alalôaniŋ bulubiŋ êŋ hatôm yeŋ anêŋ aŋga ek alalô dahôlôŋ imiŋ lôklokwaŋ ba miŋ hatôm endowaliŋ ami. Ma bulubiŋ êŋ iyom intu habitak hayô loŋ matheŋ atu ba sôp hamiŋ loŋ siŋ.  
\v 20 Yisu intu ba hamôŋ ek alalô ba habitak hayô unyak kapô êŋ ba hi ek nêm alalô sa. Yani lêk habitak hatôm anyô bêŋ habôk da wak nômbêŋ intu sapêŋ hatôm Melkisedek.   
\c 7  
\s1 Melkisedek ma bêŋ ek ŋê Livai  
\p
\v 1 \x * \xo 7:1 \xt Stt 14:17-20\x*Melkisedek êŋ ma Selem iniŋ kiŋ ma Wapômbêŋ Lôkmaŋgiŋ anêŋ anyô habôk da. Ablaham hik vovak hadêŋ kiŋ doho ba hamô i lu ma havôhi. Ma Melkisedek hapôm ba hêv mek hadêŋ yani.  
\v 2 Ablaham hawa nômkama vovak ba habi sam hi ôdôŋ laumiŋ ba hêv ôdôŋ te hadêŋ yani. Yani anêŋ athêŋ anêŋ ôdôŋ nena “Anyô Thêthôŋ”. Anêŋ athêŋ yaŋ nena “Selem iniŋ Kiŋ” ba anêŋ ôdôŋ nena “Kiŋ Yôhôk”.  
\v 3 Yani anêŋ lambô lo talêbô mi ma miŋ ekatuŋ anêŋ limi ami. Miŋ eyala anêŋ waklavôŋ evathu lôk hama ami. Yani hatôm Wapômbêŋ nakaduŋ atu ba habôk da wak nômbêŋ intu sapêŋ.   
\p
\v 4 Odaŋô! Melkisedek êŋ ma anyô lôk athêŋ bêŋ. Ablaham ma avômalô Islael iniŋ lim, anyô lôk athêŋ bêŋ aêŋ iyom. Ma havak nômkama takatu ba hik vovak ba hawa vose hi ôdôŋ laumiŋ ba hêv ôdôŋ te hadêŋ Melkisedek.  
\v 5 \x * \xo 7:5 \xt Nam 18:21\x*Ma abô balabuŋ hanaŋ nena avômalô Islael nênêm iniŋ nômkama takatu ba evak vose hi ôdôŋ laumiŋ ba nênêm ôdôŋ te êndêŋ ŋê êbôk da. Ŋê êbôk da takêŋ ma Livai anêŋ limi. Thêlô lôkthô ma avômalô Islael ba ŋê lôk iviyaŋ. Thêlô ma Ablaham anêŋ limi.  
\v 6 Yani ma miŋ Livai anêŋ thalaleŋ te ami. Ma doŋtom hawa nômkama ôdôŋ laumiŋ takatu te ba hêv mek hadêŋ Ablaham atu ba Wapômbêŋ habutiŋ abô haviŋ yani.  
\v 7 Alalô lôkthô ayala nena anyô lôk athêŋ bêŋ hêv mek hadêŋ anyô lôk athêŋ yaô.  
\v 8 Ŋê ôdôŋ ju atu ba ewa nômkama ôdôŋ laumiŋ anêŋ ôdôŋ te. Ŋê êbôk da takêŋ ma ôdôŋ yaŋ êlêm anêŋ Livai anêŋ ba bôk ema. Ma yaŋ ma Melkisedek ba Wapômbêŋ anêŋ abô hanaŋ nena yani miŋ hama ami.  
\v 9-10 Auk yaŋ ma aêntêk. Yani hapôm Ablaham ma hayê nena Livai hamiŋ Ablaham kapô denaŋ. Ba intu Ablaham lo Livai êŋ ewa nôm ôdôŋ ali êŋ ba êv hadêŋ yani. Aêŋ ba ôpatu ba hathak hawa nôm ôdôŋ êŋ, lêk yani hêv hadêŋ anyô yaŋ.   
\s1 Da lukmuk anêŋ lôklokwaŋ ma bêŋ ek da bô  
\p
\v 11 Wapômbêŋ hêv abô balabuŋ hadêŋ avômalô. Ma hanaŋ hadêŋ Livai anêŋ thalaleŋ nena thêlô nimbitak ŋê êbôk da. Ma doŋtom thêlô miŋ idum Wapômbêŋ anêŋ ku ba êyô anêŋ uŋlôv ami. Aêŋ ba Wapômbêŋ hêv anyô habôk da lukmuk. Anyô lukmuk atu ba habôk da ma hatôm Melkisedek. Yani miŋ hatôm Alon lôk ŋê Livai ami.  
\v 12 Ma ôpatu ba habôk da lukmuk ma yaŋda ek ŋê êbôk da vi. Ba intu abô balabuŋ lukmuk habitak.  
\v 13 Abô balabuŋ hanaŋ nena ŋê êbôk da takêŋ ibitak anêŋ ôdôŋ te iyom iniŋ thalaleŋ. Ma anyô habôk da lukmuk êntêk ma miŋ habitak anêŋ ŋê êbôk da bô takatu iniŋ thalaleŋ te ami. Mi. Ôpêŋ anêŋ thalaleŋ miŋ ethak idum ku êmô loŋ êbôk da êŋ ami.  
\v 14 \x * \xo 7:14 \xt Ais 11:1; Mat 2:6; ALK 5:5\x*Alalô lôkthô ayala nena alalôaniŋ Anyô Bêŋ ma habitak anêŋ Juda anêŋ thalaleŋ. Ma Mose bôk hanaŋ nena Livai anêŋ thalaleŋ ma tem nimbitak ŋê êbôk da ma Juda ma mi.  
\v 15-17 \x * \xo 7:15-17 \xt Hib 5:6\x*Avanôŋ! Alalô ayê katô nena anyô êntêk êŋ habôk da ma yaŋda. Wapômbêŋ hanaŋ,  
\q1 “O ma anyô hôbôk da hatôm wak nômbêŋ intu sapêŋ hatôm Melkisedek.” \rq Kapya Yeŋ 110:4 \rq*  
\m Ôpêŋ habôk da hatôm Melkisedek ma doŋtom miŋ habitak anêŋ ŋê êbôk da iniŋ thalaleŋ hatôm abô balabuŋ hanaŋ ami. Mi. Anêŋ lôklokwaŋ ma bêŋ ba anyôla miŋ hatôm imbuliŋ yani ami. Aêŋ ba ôpêŋ ma anyô lukmuk ek habôk da. \fig |alt="priest in temple" src="HK00267B.TIF" size="col" loc="Heb 7:15" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972." ref="Hiblu 7:15-17" \fig*   
\p
\v 18-19 \x * \xo 7:18-19 \xt Lom 3:30; 7:7-8; 8:3; Gal 3:21; Hib 10:1\x*Abô balabuŋ môŋ ma anêŋ lôkliŋyak mi ba miŋ hatôm injik ku anêŋ daŋ siŋ ami. Ba intu Wapômbêŋ hêv abô balabuŋ êŋ vê. Ma hêv nôm mavi anôŋ yaŋ ba hawa balabuŋ bô êŋ anêŋ loŋ. Ma alalô aêv maleŋiŋ hadêŋ nôm lukmuk êŋ ek ana bidoŋ ek Wapômbêŋ.   
\p
\v 20 Ma Wapômbêŋ hêv ku nêmbôk da hadêŋ Livai anêŋ thalaleŋ. Ma doŋtom havak abô hathak anyô yaŋ.  
\v 21 \x * \xo 7:21 \xt Hib 5:6\x*Avanôŋ! Wapômbêŋ havak abô haviŋ ôpêŋ ek imbitak anyô habôk da ba hanaŋ,  
\q1 “Anyô Bêŋ bôk havak abô ma miŋ hatôm injik anêŋ auk liliŋ ami,  
\q1 ‘O ma anyô hôbôk da wak nômbêŋ intu sapêŋ.’” \rq Kapya Yeŋ 110:4 \rq*   
\m
\v 22 \x * \xo 7:22 \xt Hib 8:6; 12:24\x*Ba intu Yisu ma hatôm Wapômbêŋ anêŋ tabô lukmuk atu ba mavi anôŋ ba hamôŋ ek tabô bô.   
\p
\v 23 Sêbôk ma ŋê êbôk da ema ma yaŋ habitak hawa loŋ ek indum ku ba intu ŋê êbôk da bêŋ anôŋ.  
\v 24-25 \x * \xo 7:24-25 \xt Lom 8:34\x*Ma doŋtom Yisu hamô hatôm wak nômbêŋ intu sapêŋ ek enaŋ injik Wapômbêŋ liŋ ek nêm avômalô sa ba hik ku anêŋ daŋ siŋ. Aêŋ ba hêv bulubiŋ hadêŋ avômalô takatu ba êvhaviŋ yani ek ini êndêŋ Wapômbêŋ. Ma anêŋ ku êmbôk da intu anêŋ daŋ mi.   
\p
\v 26 Avanôŋ. Anyô bêŋ habôk da atu tem nêm alalô sa. Yani ma matheŋ ma kambom lo lelaik mi ma hamô seka ek ŋê kambom lôk hamô vuliŋ anôŋ ek nômkama nômbêŋ intu sapêŋ.  
\v 27 \x * \xo 7:27 \xt Hib 5:3\x*Yisu hêv i hatôm da ek nêm kambom vê. Da êŋ ma da lôkthô anêŋ daŋ. Ŋê bêŋ êbôk da vi ma wak nômbêŋ intu ma êbôk da ek nêm thêlôda iniŋ kambom vê vêm ka nêmbôk avômalô iniŋ da nênêm iniŋ kambom vê embeŋ yam. Ma Yisu êŋ ma miŋ hatôm ŋê êbôk da takêŋ ami.  
\v 28 Abô balabuŋ halam ŋê voloŋ ek nimbitak ŋê bêŋ êbôk da. Ma doŋtom abô atu ba havak haveŋ yam ma halam nakaduŋ ba hadum ku êŋ aleba hayô uŋlôv ek êmô êtôm wak nômbêŋ intu sapêŋ.   
\c 8  
\s1 Yisu ma tabô lukmuk  
\p
\v 1 Abô takatu ba lêk yêlô anaŋ yôv anêŋ ôdôŋ ma aêntêk. Alalôaniŋ anyô bêŋ habôk da te hamô. Yani bôk hamô Wapômbêŋ Lôkmaŋgiŋ anêŋ loŋ yôv hamô baŋ vianôŋ anêŋ malak leŋ.  
\v 2 Yani hadum ku hamô unyak matheŋ, êŋ ma malak yeŋ anôŋ atu ba Anyô Bêŋ da halav ma miŋ anyô elav ami.   
\p
\v 3 Anyô bêŋ habôk da tomtom ma elam thêlô ek nênêm da leŋiŋmavi lôk da atu ba ik alim ba êbôk. Ba intu yani hadum aêŋ iyom.  
\v 4 Ŋê êbôk da êmô pik ma êbôk hatôm balabuŋ hanaŋ. Ma Yisu êntêk atu ba hamô pik ma habitak anêŋ ŋê ôdôŋ yaŋda ba intu miŋ hatôm indum ku êmbôk da êŋ ami.  
\v 5 \x * \xo 8:5 \xt Kis 25:40; Kol 2:17; Hib 9:23\x*Ma ŋê êbôk da takêŋ idum iniŋ ku êmô malak yeŋ. Ma unyak êŋ hik malak leŋ anêŋ dahô thô. Ba intu Mose halav malak yeŋ ma Anyô Bêŋ hanaŋ abô lôkliŋyak hadêŋ yani nena, “Ondav katô. Opesaŋ nômkama lôkthô êtôm dahô atu ba yahik thô hadêŋ o halôk dumlolê.”  
\v 6 \x * \xo 8:6 \xt Hib 7:22\x*Ma doŋtom hêv ku hadêŋ Yisu ek imbitak tabô lukmuk ba hamô vuliŋ ek ŋê êbôk da iniŋ ku. Ma havak tabô lukmuk êŋ ba anêŋ abô hamô vuliŋ ek tabô bô. Aêŋ ba tabô bô anêŋ lôklokwaŋ yaôna lôk ek tabô lukmuk ma Yisu êŋ anêŋ ku anêŋ lôklokwaŋ ma hamôŋ ek ŋê êbôk da iniŋ ku.   
\s1 Tabô lukmuk ma bêŋ ek tabô bô  
\p
\v 7 Abô tabô bô anêŋ kambom mi, êŋ ma tem Wapômbêŋ nêm tabô lukmuk ami.  
\v 8 Ma Wapômbêŋ hapôm kambom hêk tabô bô ba intu hanaŋ,  
\q1 “Anyô Bêŋ hanaŋ, ‘Wak te tem êlêm ek yambak tabô lukmuk imbiŋ avômalô Islael lo Juda.\f * \fr 8:8 \ft Islael lo Juda thai ma ôdôŋ te iyom. Ma doŋtom evak i vose hi ôdôŋ ju ba intu elam nena “Islael lo Juda”.\f*   
\q1
\v 9 Sêbôk ma yahavak tabô haviŋ thêlôniŋ limi  
\q2 ma yahavaloŋ thêlô baheŋiŋ ba yahadadi thêlô vê hêk Ijip.  
\q1 Thêlô miŋ êwê yenaŋ abô tabô vibiŋ ami ba yahavôliŋ yadômiŋ hadêŋ thêlô.  
\q2 Aêŋ ba intu tabô lukmuk êntêk ma tem miŋ êtôm tabô bô ami.  
\q1 Ya Anyô Bêŋ yahanaŋ aêŋ.   
\q1
\v 10 Wak êŋ ma tem yambak tabô imbiŋ avômalô Islael aêntêk.  
\q1 Tem yato yenaŋ abô balabuŋ ênjêk thêlôniŋ auk  
\q2 lôk yato ênjêk thêlô kapôlôŋiŋ.  
\q1 Ma tem yambitak thêlôniŋ Wapômbêŋ  
\q2 ma thêlô tem nimbitak yenaŋ avômalô.  
\q1 Ya Anyô Bêŋ yahanaŋ aêŋ.   
\q1
\v 11-12 Yahêv thêlôniŋ kambom vê  
\q2 ma tem miŋ yaleŋimbi thêlôniŋ kambom esak loŋbô ami.  
\q1 Aêŋ ba ku mi ek anyô yaŋ êndôŋ yaŋ mena iviyaŋ la ba enaŋ, “Oyala Anyô Bêŋ”  
\q1 ek malê nena lôkthô tem neyala ya, ŋê athêŋ mi lôk ŋê athêŋ bêŋ.’” \rq Jelemaia 31:31-34 \rq*   
\p
\v 13 Wapômbêŋ halam abô tabô êntêk êŋ nena “lukmuk”. Aêŋ ba tabô bô lêk pulusikna ba mi. Ma nôm atu ba lêk hayalôv ba hatak anêŋ lôkliŋyak, nôm êŋ tem nêm yak ba ni.   
\c 9  
\s1 Malak yeŋ atu ba hamô pik  
\p
\v 1 \x * \xo 9:1 \xt Kis 25:23–26:30\x*Tabô bô atu lôk anêŋ abô majaŋ hathak nênêm yeŋ lôk anêŋ unyak matheŋ bôk hamô pik êntêk yôv.  
\v 2 Ma elav malak yeŋ te. Anêŋ kapô môŋ ma êdô atum lam lôk balê polom matheŋ hamô. Loŋ êŋ ma elam nena Loŋ Matheŋ. \fig |alt="tabernacle" src="LB00259B.TIF" size="col" loc="Heb 9:2" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Hiblu 9:2" \fig*  
\v 3 \x * \xo 9:3 \xt Kis 26:31-33\x*Ma kapô yaŋ atu ba sôp hayaŋ kisi ma elam nena Loŋ Matheŋ Anôŋ Biŋ.  
\v 4 \x * \xo 9:4 \xt Kis 16:33; 25:10-16; 30:1-6; Nam 17:8-11; Lo 10:3-5\x*Ma kapô matheŋ anôŋ êŋ ma alapa êmbôk kamuŋ ôv mavi lôk alapa evak tabô atu ba ik siŋ hathak gol êdô hamô loŋ êŋ. Ma alapa tabô êŋ anêŋ kapô ma êdô tase gol atu ba mana hamô kapô lôk Alon anêŋ kôm atu ba havuak ma valu abô tabô.  
\v 5 \x * \xo 9:5 \xt Kis 25:18-22\x*Alapa anêŋ vôv ma aŋela ju imiŋ ba Wapômbêŋ anêŋ deda lôkmaŋgiŋ habi hayô hêk i. Ma anêŋ ŋgabôm ma loŋ thalaleŋ hamô ek nêm avômalô iniŋ kambom vuli. Wakma lêk mi ba miŋ hatôm yanaŋ limamôk ami.   
\p
\v 6 \x * \xo 9:6 \xt Nam 18:2-6\x*Nômkama sapêŋ lêk hapesaŋ i yôv, ma ŋê êbôk da ibitak êyô unyak kapô matheŋ ek nindum iniŋ ku wak nômbêŋ intu sapêŋ.  
\v 7 \x * \xo 9:7 \xt Wkp 16:2-34\x*Ma Loŋ Matheŋ Anôŋ Biŋ êŋ ma sonda bêŋ tomtom anêŋ wak te iyom ma anyô bêŋ habôk da hawa alim thalaleŋ ba hi hayô ma hêv da êŋ ek nêm avômalô takatu ba idum kambom ba leŋiŋpaliŋ lôk yanida anêŋ kambom vê. Ma thalaleŋ mi ma ku êŋ mi.  
\v 8 Ma Lovak Matheŋ hadôŋ alalô nena kapô matheŋ êŋ êntêk hamô denaŋ ba avômalô miŋ hatôm nimbitak nêyô Loŋ Matheŋ Anôŋ Biŋ êŋ ba ini ami.  
\v 9 \x * \xo 9:9 \xt Hib 10:1-2\x*Êntêk ma abô dahô ek êdôŋ avômalô bôlôŋ êntêk. Ŋê êbôk da ethak êv da lôk nômkama leŋiŋmavi. Ma da takêŋ miŋ hêv alalô thêvô hathak kambom takatu ba adum ami.  
\v 10 Da takêntêk ma nôm leŋviŋkupik iyom, eyaŋ nôm mena inum ŋaŋ mena ithik i ek nêm lelaik vê. Ma doŋtom loŋôndê lukmuk tem êlêm ek êsô loŋôndê bô êŋ pôŋêŋ.   
\s1 Kilisi anêŋ thalaleŋ hatôm da  
\p
\v 11 Ma doŋtom Kilisi halêm ba hadum anyô bêŋ habôk da anêŋ ku ba hadum nôm mavi habitak. Yani habitak hayô malak yeŋ atu ba thêthôŋ anôŋ ba hamô vuliŋ ek malak yeŋ takatu ba hamô pik êntêk lôkthô. Unyak êŋ miŋ ŋê pik elav lôk miŋ nôm pik ami.  
\v 12 Yani miŋ hawa bokmeme lôk bokmaŋkao nakaduŋ iniŋ thalaleŋ ba habitak hayô Loŋ Matheŋ Anôŋ Biŋ êŋ ami. Mi anôŋ. Yanida hawa anêŋ thalaleŋ ba habitak hayô Loŋ Matheŋ Anôŋ Biŋ êŋ bôlôŋ doŋtom iyom ek epole kambom takatu ba havaloŋ alalô loŋ vê ek miŋ embaloŋ alalô loŋ esak loŋbô wak nômbêŋ intu ami.  
\v 13 \x * \xo 9:13 \xt Wkp 16:15-16; Nam 19:9,17-19; Hib 10:4\x*Ma ewa bokmeme lôk bokmaŋkao malô iniŋ thalaleŋ ma bokmaŋkao tiŋ atu ba êbôk ba kabukla ma epaliv hayô hamô ŋê lôŋgôlôŋ ek nimbitak matheŋ ek nêmô mabuŋ anôŋ. Ma doŋtom nôm êŋ ma hapesaŋ avômalô leŋviŋkupik iyom ek nênêm yeŋ.  
\v 14 \x * \xo 9:14 \xt 1Pi 1:18-19\x*Ma Kilisi anêŋ thalaleŋ ma hamôŋ ek alim iniŋ thalaleŋ ba hik ku êŋ anêŋ daŋ siŋ. Lovak Matheŋ atu ba hamô hatôm wak nômbêŋ intu sapêŋ havatho yani loŋ ba intu hêv ida hatôm da atu ba kambom mi ek Wapômbêŋ. Yani havôkwiŋ alalôaniŋ kapôlôŋiŋ ma hawa nôm takatu ba tem injik alalô vônô vê ek alalô nanêm yeŋ êndêŋ Wapômbêŋ atu ba hamô lôkmala.   
\s1 Thalaleŋ havatho tabô lukmuk loŋ  
\p
\v 15 Tabô bô bôk hayabiŋ avômalô takatu ba idum kambom ma Kilisi hama ek hapole thêlôniŋ kambom takêŋ vê. Aêŋ ba yani hatôm alalôaniŋ anyô môlô atu ba havak tabô lukmuk ek avômalô pik takatu ba Wapômbêŋ halam ma tem neja lôkmala atu ba tem nêmô êtôm wak nômbêŋ intu sapêŋ êtôm atu ba Wapômbêŋ bôk havak abô hathak.  
\v 16 Avômalô ethak ik alim ek hik thô nena thêlô evak tabô ek miŋ nema ami.  
\v 17 Alim hama êŋ ma tabô hamiŋ lôklokwaŋ. Ma alim hama ami, êŋ ma tabô êŋ anêŋ lôklokwaŋ mi.  
\v 18 Aêŋ ba thalaleŋ haŋgasô ek nêm lôklokwaŋ ek embatho tabô lukmuk lôk tabô bô loŋ.  
\v 19 \x * \xo 9:19 \xt Kis 24:6-8\x*Mose hasam abô balabuŋ lôkthô hadêŋ avômalô vêm ma hawa bokmaŋkao map iniŋ thalaleŋ haviŋ ŋaŋ lôk boksipsip kasa anêŋ vuluk haviŋ alokwaŋ isop thaŋaŋ ma hasoŋ halôk thalaleŋ ma hapaliv hathak kapya tabô lôk avômalô.  
\v 20 Ma hanaŋ, “Wapômbêŋ havak tabô ba thalaleŋ êŋ hêv lôklokwaŋ ba hanaŋ nena nosopa.”  
\v 21 \x * \xo 9:21 \xt Wkp 8:15,19\x*Ma Mose hapaliv alim thalaleŋ hayô hamô malak yeŋ lôk anêŋ nômkama êv yeŋ sapêŋ.  
\v 22 \x * \xo 9:22 \xt Wkp 17:11\x*Ma abô balabuŋ hanaŋ nena thalaleŋ tem isik nômkama sapêŋ ba nimbitak mabuŋ. Ma thalaleŋ mi, ma miŋ hatôm nênêm kambom vê ami.   
\s1 Kilisi hêv da bôlôŋ te iyom  
\p
\v 23 \x * \xo 9:23 \xt Hib 8:5; 10:1\x*Nômkama pik hik nôm malak leŋ thô ba intu ŋê êbôk da êv da takêŋ ek nômkama malak yeŋ lôkthô imbitak mabuŋ. Ma nômkama malak leŋ ma nênêm da ek imbitak mabuŋ aêŋ iyom. Da êŋ hamôŋ ek da yaŋ êntêk ek êmbôkwiŋ nômkama malak leŋ.  
\v 24 Aêŋ ba Kilisi habitak hayô malak leŋ ba hi hamiŋ Wapômbêŋ ma ek nêm alalô sa. Ma miŋ habitak hayô unyak matheŋ atu ba epesaŋ hathak baheŋiŋ atu ba loŋ anôŋ anêŋ dahô oyaŋ iyom ami.  
\v 25 Ma ôpêŋ miŋ hatôm anyô bêŋ habôk da ba habitak hayô Loŋ Matheŋ Anôŋ Biŋ lôbôlôŋ hadêŋ sondabêŋ lôkthô haviŋ thalaleŋ atu ba miŋ yanida anêŋ ami.  
\v 26 \x * \xo 9:26 \xt Hib 10:10\x*Mi! Sêbôk atu ba pik habitak aleba lêk ma Kilisi hawa vovaŋ lôbôlôŋ e? Ai! Mi! Wak lêk ma hatôm wak lôkthô anêŋ daŋ ma pik lo leŋ anêŋ daŋ ba yani halêm hêv yanida hatôm da ek imbuliŋ kambom lôkthô.  
\v 27 Alalô avômalô pik ama bôlôŋ doŋtom iyom vêm ma tem alalô nandum abô.  
\v 28 Ma Wapômbêŋ hêv Kilisi êntêk êŋ hatôm da bôlôŋ te aêŋ iyom ek nêm avômalô lôkthô iniŋ kambom vê. Ma avômalô takatu ba eyabiŋ yani ma tem endelêm esak loŋbô ek nêm i bulubiŋ. Ma hêv avômalô iniŋ kambom vê, ku êŋ bôk yôv ba ôpêŋ tem miŋ indum ku êŋ esak loŋbô ami.   
\c 10  
\s1 Kilisi da hêv i hatôm da  
\p
\v 1 Aêŋ ba abô balabuŋ ma abô dahô hathak nôm mavi lomaloma takatu ba tem imbitak. Nômkama takatu ba tem imbitak embeŋ yam ma nôm anôŋ. Ma balabuŋ tem miŋ injik ku anêŋ daŋ siŋ ba isik avômalô takatu ba êlêm ek nênêm yeŋ iniŋ kambom lôkthô vê ami. Avanôŋ. Da êv lôbôlôŋ hadêŋ sondabêŋ lôkthô miŋ hatôm indum ku êŋ ami.  
\v 2 Ma da takêŋ hik ku daŋ siŋ, êŋ ma ŋê êbôk da tem netak iniŋ ku êv da. Ma hathik avômalô takatu ba êv yeŋ ba ibitak mabuŋ, êŋ ma tem thêlô leŋiŋmalaiŋ esak iniŋ kambom esak loŋbô ami.  
\v 3-4 \x * \xo 10:3-4 \xt Hib 9:13\x*Ma bokmaŋkao malô lôk bokmeme iniŋ thalaleŋ êntêk êŋ miŋ hathak hêv kambom vê ami. Mi anôŋ. Aêŋ ba sondabêŋ nômbêŋ intu ma ethak êv da takêŋ ek avômalô leŋimbi iniŋ kambom.   
\p
\v 5 Aêŋ ba Kilisi halôk ba halêm pik ma hanaŋ,  
\q1 “Alim lôk ya lomaloma atu ba êbôk hatôm da ma miŋ hatôm anêm lemhaviŋ ami,  
\q2 aêŋ ba bôk hopesaŋ yaleŋviŋkupik yôv.   
\q1
\v 6 Da êbôk hathak atum lôk kambom anêŋ da  
\q2 miŋ lemmavi ami.   
\q1
\v 7 Êŋ ma yahanaŋ, ‘Ya êntêk. Bôk eto hêk kapya hathak ya nena  
\q2 yahalêm ek yandum O Wapômbêŋ anêm lemhaviŋ.’” \rq Kapya Yeŋ 40:6-8 \rq*   
\p
\v 8 Abô balabuŋ hanaŋ nena nênêm da, ma doŋtom Yisu hanaŋ, “Alim lôk ya lomaloma takatu ba êbôk hatôm da lôk da êbôk hathak atum lôk kambom anêŋ da ma miŋ lemhaviŋ lôk lemmavi ami.”  
\v 9 Vêm ma yani hanaŋ, “Ya êntêk. Yahalêm ek yandum anêm lemhaviŋ.” Yani hatak nôm lukmuk ek enja yaŋ bô anêŋ loŋ.  
\v 10 \x * \xo 10:10 \xt Hib 9:12\x*Ma hasopa Wapômbêŋ anêŋ lahaviŋ ba hêv anêŋ liŋkupik hatôm da ek indum alalô nambitak matheŋ ba hik ku êŋ anêŋ daŋ siŋ.   
\p
\v 11 \x * \xo 10:11 \xt Kis 29:38\x*Ŋê êbôk da imiŋ wak nômbêŋ intu ek nindum iniŋ ku nêmbôk da. Thêlô êbôk da êŋ lôbôlôŋ. Ma doŋtom iniŋ da êŋ miŋ hathak hêv kambom vê ami. Mi anôŋ. \fig |alt="priest burning incense" src="SIL-REV10.tif" size="col" loc="Heb 10:11" ref="Hiblu 10:11" \fig*  
\v 12 Ma anyô yaŋ atu ba hadum anêŋ ku habôk da ma habôk bôlôŋ doŋtom iyom ma da êŋ hadum ku hamô hatôm wak nômbêŋ intu sapêŋ ek hêv kambom vê. Vêm ma hi hamô Wapômbêŋ baŋ vianôŋ  
\v 13 \x * \xo 10:13 \xt Sng 110:1\x*ma hayabiŋ waklavôŋ atu ba netak ŋê ik vovak hadêŋ yani nêmô yani vakapô vibiŋ am.  
\v 14 Yani hêv da bôlôŋ doŋtom iyom. Ba intu hadum ba avômalô ibitak matheŋ ba lêk êyô uŋlôv atu ba nêmô êtôm wak nômbêŋ intu sapêŋ.   
\p
\v 15 Ma Lovak Matheŋ hathak hanaŋ hadêŋ alalô hathak nôm êŋ nena,   
\q1
\v 16 \x * \xo 10:16 \xt Hib 8:10\x* “Anyô Bêŋ hanaŋ nena,  
\q1 ‘Wak êŋ ma tem yambak tabô imbiŋ thêlô nena,  
\q1 “Tem yatak yenaŋ abô balabuŋ êndôk thêlô kapôlôŋiŋ lôk yato ênjêk iniŋ auk.” ’” \rq Jelemaia 31:33 \rq*   
\m
\v 17 Êŋ ma hanaŋ,  
\q1 “Thêlôniŋ kambom lôk ibuliŋ abô balabuŋ  
\q2 ma tem miŋ yaleŋimbi esak loŋbô ami.” \rq Jelemaia 31:34 \rq*   
\m
\v 18 Aêŋ ba nôm takatu ba bôk êv vê, êŋ ma tem miŋ nêmbôk kambom anêŋ da esak loŋbô ami.   
\s1 Alôana bidoŋ ek Wapômbêŋ  
\p
\v 19 \x * \xo 10:19 \xt Hib 4:16\x*Aiyaŋ thêlô, avanôŋ! Nômla miŋ havaloŋ alalô loŋ ek nayô Loŋ Matheŋ Anôŋ Biŋ kapô ba ana ami. Ma Yisu anêŋ thalaleŋ  
\v 20 \x * \xo 10:20 \xt Mat 27:51\x*hadabêŋ sôp êŋ kisi ba habitak hatôm alalôaniŋ loŋôndê lôkmala lukmuk atu ba hêv liŋkupik hatôm da ek ku êŋ.  
\v 21 Ba yani ma alalôaniŋ anyô habôk da mavi anôŋ atu ba hayabiŋ Wapômbêŋ anêŋ avômalô.  
\v 22 \x * \xo 10:22 \xt Wkp 8:30; Ese 36:25; Ep 5:26\x*Ma yani hapaliv thalaleŋ halôk alalô kapôlôŋiŋ ba hêv alalôaniŋ leŋiŋmalaiŋ vê. Ma alalôaniŋ leŋviŋkupik ma bôk ithik hathak ŋaŋ mabuŋ. Aêŋ ba alalô nanêm kapôlôŋiŋ lôk nabaloŋ alalôaniŋ aêvhaviŋ loŋ lôklokwaŋ ek alalô ana bidoŋ ek Wapômbêŋ.  
\v 23 Ôpatu ba havak abô êŋ ma miŋ hanaŋ abôyaŋ ami. Ba intu bôk alalô aêv maleŋiŋ hadêŋ aêvhaviŋ atu ba anaŋ hi yaiŋ lôklokwaŋ. Ma alalô nabaloŋ aêvhaviŋ êŋ loŋ ma miŋ nande lelaliliŋ ami.  
\v 24 Lôk naŋgik alalôaniŋ auk liŋ ma nambatho i loŋ esak kobom leŋiŋimbiŋ i ma nandum mavi lomaloma.  
\v 25 \x * \xo 10:25 \xt Hib 3:13\x*Avômalô vi êdô anêŋ nesak doŋtom. Ma alalô ma miŋ nandum aêŋ ami ma nasôi ba naya ek malê nena waklavôŋ lêk habobo.   
\s1 Alalô miŋ nandô Wapômbêŋ ami  
\p
\v 26 \x * \xo 10:26 \xt Hib 6:4-8\x*Ôpatu ba hayala Wapômbêŋ anêŋ abô anôŋ ma doŋtom hêv anêŋ auk ek indum kambom lôbôlôŋ, êŋ ma kambom anêŋ da bôk hale ba hi yôv.  
\v 27 \x * \xo 10:27 \xt Ais 26:11\x*Ba intu ôpêŋ hakô ba hayabiŋ ek indum abô lôk êndôk atum dahalaŋ atu ba tem imbuliŋ ŋê takatu ba leŋiŋmaniŋ hathak Wapômbêŋ.  
\v 28 \x * \xo 10:28 \xt Lo 17:6; 19:15\x*Sêbôk ba anyô te havôliŋ dôm ek Mose anêŋ abô balabuŋ ba anyô ju la êpôm ba enaŋ yani bêŋ, ôpêŋ ma ik vônô ba avômalô la miŋ kapôlôŋ malaiŋ hathak ôpêŋ ami.  
\v 29-30 \x * \xo 10:29-30 \xt Mat 12:30-32; 1Ko 11:27-29; Sng 135:14\x*Aêŋ ba lemhabi aisê? Alalô bôk ayala yani atu ba hanaŋ,  
\q1 “Nijik anyô leŋkadôk liŋ, êŋ ma yenaŋ ku ba tem yandum.” \rq Lo 32:35 \rq*  
\m Ma abô yaŋ hanaŋ nena,  
\q1 “Anyô Bêŋ tem indum abô ek anêŋ avômalô.” \rq Lo 32:36 \rq*  
\m Ba intu ôpatu ba havak Wapômbêŋ Nakaduŋ pesa ma hayê thalaleŋ tabô atu ba hadum yani habitak matheŋ hatôm nôm oyaŋ ba hanaŋ abôma hathak Lovak Matheŋ anêŋ wapôm, êŋ ma tem enja anêŋ vuli atu ba kambom anôŋ ek ŋê takatu ba evak Mose anêŋ balabuŋ pesa.  
\v 31 Alikakna. Hôêv yak halôk Wapômbêŋ Lôkmala baŋ ba havaloŋ o, êŋ ma malaiŋ bomaŋ.   
\s1 Alalôaniŋ êvhaviŋ imiŋ lôklokwaŋ  
\p
\v 32 Lemimimbi sêbôk ba owa deda. Ma uik vovak bêŋ ba owa vovaŋ ma doŋtom umiŋ lôklokwaŋ.  
\v 33 Wak doho ma etak môlô umiŋ piklêvôŋ ba ethaŋ môlô ma ik môlô. Ma wak doho ma othak umiŋ yani loŋ siŋ ek hôêv yani thêvô.  
\v 34 \x * \xo 10:34 \xt Mat 5:11-12; 6:20\x*Ma môlô lemimhikam hathak thêlô takatu ba êmô koladôŋ. O kambom mi ma sôp bidoŋ ewa anêm nômkama oyaŋ. Ma hoyala nena anêm nômkama mavi takatu ba anêŋ daŋ mi êntêk hovaloŋ loŋ denaŋ. Aêŋ ba lemimmavi.   
\p
\v 35 Anêm payeŋ mavi tem êpôm o. Ba intu miŋ ôkô ba ômbi anêm hôêvhaviŋ ni ami.  
\v 36 Ma umiŋ lôklokwaŋ ba undum Wapômbêŋ anêŋ lahaviŋ ek onja nôm takatu ba yani bôk havak abô yôv haviŋ avômalô takatu ba êvhaviŋ.  
\v 37 Kasana iyom,  
\q1 “Yani atu ba halêm ma tem êlêm ma tem miŋ esau ami.   
\q1
\v 38 Ma ŋê thêthôŋ ida êvhaviŋ wak nômbêŋ intu sapêŋ.  
\q1 Ma ôpatu ba havôliŋ dôm  
\q2 ma tem miŋ yaleŋmavi esak yani ami.” \rq Habakuk 2:3-4 \rq*   
\m
\v 39 Yôv. Alalô miŋ hatôm ŋê takatu ba êdô Wapômbêŋ ba tem nêpôm malaiŋ ami. Mi. Alalô ma avômalô aêvhaviŋ ba tem Wapômbêŋ nêm alalô bulubiŋ.   
\c 11  
\s1 Êvhaviŋ anêŋ vuli  
\p
\v 1 \x * \xo 11:1 \xt 2Ko 5:7\x*Anyô hêv ma ek nômlate ba miŋ hayê ami ma doŋtom hayala katô nena tem enja, ôpêŋ ma anyô hêvhaviŋ.  
\v 2 Bumalô thêlô idum aêŋ ba intu Wapômbêŋ hanaŋ abô mavi hathak thêlô.   
\p
\v 3 \x * \xo 11:3 \xt Stt 1:1; Sng 33:6; Jon 1:3\x*Alalô êvhaviŋ ba intu ayala nena sêbôk ma Wapômbêŋ hanaŋ abô ba hapesaŋ nômkama lôkthô. Ma miŋ hawa nômla ba hapesaŋ nômkama hathak ami. Mi, hanaŋ hathak abôlêk iyom ma nômbêŋ êŋ habitak.   
\p
\v 4 \x * \xo 11:4 \xt Stt 4:3-10\x*Abel hêvhaviŋ ba hêv da mavi hadêŋ Wapômbêŋ ba hamôŋ ek Kain anêŋ da. Yani hêvhaviŋ ba Wapômbêŋ hanaŋ abô mavi hathak anêŋ da ba hanaŋ, “O anyô thêthôŋ anôŋ.” Yani hama ma doŋtom anêŋ hêvhaviŋ êntêk hanaŋ abô hadêŋ alalô denaŋ.   
\p
\v 5 \x * \xo 11:5 \xt Stt 5:21-24\x*Ma Inok, yani hêvhaviŋ ba Wapômbêŋ hawa yani lôk liŋkupik ba miŋ hama ami. Ba intu miŋ êpôm yani ami ek malê nena Wapômbêŋ hawa yani vê. Avanôŋ. Enaŋ nena Anyô Bêŋ lamavi bêŋ anôŋ hathak yani ba intu hawa vê.  
\v 6 Ôpatu ba miŋ hêvhaviŋ ami tem miŋ nêm lamavi êndêŋ Wapômbêŋ ami. Ma opalê atu ba halêm ek yani ma nêmimbiŋ nôm lokwaŋju êntêk. Wapômbêŋ da hamô aêŋ ma ôpatu ba habôlêm Wapômbêŋ tem êpôm vuli mavi anôŋ.   
\p
\v 7 \x * \xo 11:7 \xt Stt 6:13–7:1\x*Ma Noa hêvhaviŋ. Ba Wapômbêŋ hanaŋ hathak nôm takatu ba miŋ bôk habitak ami denaŋ. Ma hakô ba halaŋô Wapômbêŋ ba hapesaŋ yeŋ te ek nêm anêŋ thalaleŋ sa. Ma anêŋ hêvhaviŋ hik avômalô iniŋ kambom thô ma hadum ba yani habitak thêthôŋ anôŋ.   
\p
\v 8 \x * \xo 11:8 \xt Stt 12:1-5\x*Ma Ablaham hêvhaviŋ ba Wapômbêŋ halam yani, “Nu loŋ atu ba tem yanêm êndêŋ o ek oyabiŋ.” Ma halaŋô Wapômbêŋ anêŋ abô ba hi ma doŋtom miŋ hayala loŋ êŋ ami.  
\v 9-10 \x * \xo 11:9-10 \xt Stt 35:12\x*Ablaham hapôviŋ ek ni pik atu ba Wapômbêŋ halav unyak lôk landiŋ lôklokwaŋ hatôm anêŋ auk. Ma Wapômbêŋ bôk havak abô nena Ablaham lôk limi takatu ba tem neja loŋ mavi êŋ. Ba intu ôpêŋ hêvhaviŋ ba hi hatôm anyô loŋ buyaŋ ma halav unyak kudum halôk hatôm bôk ba Aisak lo Jekop elav.   
\p
\v 11 \x * \xo 11:11 \xt Stt 18:11-14; 21:2; Lom 4:19\x*Yani hêvhaviŋ ba Sala avi yamu atu ba bôk hayalôv. Ma doŋtom hayala nena Wapômbêŋ tem indum nôm atu ba yani havak. Aêŋ ba hawa lôklokwaŋ ba hêv amena hadêŋ Sala.  
\v 12 \x * \xo 11:12 \xt Stt 15:5; 22:17\x*Ma yani ma anyô doŋtom iyom ba bôk anyô boŋ lôk hatôm anyô ŋama. Ma doŋtom limi ibitak bêŋ anôŋ hatôm vuliŋ leŋsawa lôk thathe ŋgwêk daŋ.   
\p
\v 13 \x * \xo 11:13 \xt Stt 23:4; 1Sto 29:15; Sng 39:12; 1Pi 2:11\x*Ma avômalô takêntêk êvhaviŋ ba êmô aleba ema. Ma miŋ thêlô êyê nôm takatu ba Wapômbêŋ bôk havak haviŋ i ami. Mi. Thêlô leŋiŋmavi iyom ba eyabiŋ nôm takatu ba lêk êyê ma doŋtom hêk daimbô denaŋ. Ma thêlô eyala katô nena thêlô hatôm ŋê loŋ buyaŋ ba pik êntêk ma miŋ thêlôniŋ ami.  
\v 14 Ma avômalô takatu ba enaŋ aêŋ hik thô nena êbôlêm pik buyaŋ ek êtôm thêlôda iniŋ loŋ.  
\v 15 Ma avômalô takêntêk miŋ leŋiŋhiki hathak pik takatu ba thêlô etak lôk leŋiŋhiki ek nendeni esak loŋbô ami. Mi.  
\v 16 Thêlô leŋiŋhiki hathak loŋ lukmuk mavi êŋ, malak leŋ atu ba Wapômbêŋ hapesaŋ malak lôŋ êŋ ek thêlô. Ba intu miŋ mama ek endam i nena anêŋ avômalô ami.   
\p
\v 17-18 \x * \xo 11:17-18 \xt Stt 22:1-14\x*Avanôŋ biŋ! Ablaham ma ôpatu ba Wapômbêŋ bôk habutiŋ abô haviŋ yani ba hanaŋ nena,  
\q1 “Aisak nali iyom intu libumi lukmuk tem nimbitak.” \rq Môŋ Anôŋ 21:12 \rq*  
\m Ma doŋtom saê hayô ma Ablaham hêvhaviŋ ba hadum ek nêm nakaduŋ doŋtom atu êtôm da.  
\v 19 \x * \xo 11:19 \xt Lom 4:17\x*Yani anêŋ auk nena, “Wapômbêŋ hatôm injik yani liŋ imbiyô ênjêk ŋama.” Ba intu havayuŋiŋ nakaduŋ laselo hathak biŋ ba hatôm hama ma doŋtom Wapômbêŋ hik yani liŋ ba hêv hadêŋ lambô hathak loŋbô.   
\p
\v 20 \x * \xo 11:20 \xt Stt 27:27-29,39-40\x*Ma Aisak hêvhaviŋ aêŋ iyom ba intu yani hêv mek hadêŋ Jekop lo Isau hathak nôm takatu tem imbitak embeŋ yam.   
\p
\v 21 \x * \xo 11:21 \xt Stt 47:31–48:20\x*Ma Jekop hêvhaviŋ ba hadum ek ema ma habi i loŋ hathak anêŋ kôm ba hamiŋ ma hêv mek hathak Josep nali lôk hêv yeŋ.   
\p
\v 22 \x * \xo 11:22 \xt Stt 50:24-25; Kis 13:19\x*Ma Josep hêvhaviŋ ba habobo ema ma hanaŋ hadêŋ avômalô Islael ek waklavôŋ atu ba etak Ijip ma neja anêŋ lokwaŋ imbiŋ.   
\p
\v 23 \x * \xo 11:23 \xt Kis 1:22; 2:2\x*Ma Mose talêbô lo lambô êvhaviŋ ba talêbô havathu yani ma êyê nena okna vuliŋ biŋ ba ivuŋ yani hatôm ayôŋ lô ma miŋ êkô ek kiŋ anêŋ abô balabuŋ ami.   
\p
\v 24 Yani halumbak ma hêvhaviŋ ba hadô nendam yani nena Pelo nalavi anêŋ nakaduŋ ba hanaŋ,  
\v 25 “Yaleŋhaviŋ yamô imbiŋ Wapômbêŋ anêŋ avômalô ek yanja malaiŋ. Ma yahapôlik hathak leŋmavi atu ba halêm anêŋ kambom anêŋ ba hamô wak doho iyom.”  
\v 26 Avanôŋ. Yani ma hadahaliŋ vuli mavi atu ba tem enja embeŋ yam. Ba anêŋ auk nena, “Ya ma Mesia anêŋ avômalô te ba avômalô enaŋ abô kambom hathak ya, êŋ ma nôm mavi anôŋ hamô vuliŋ ek Ijip iniŋ nômkama mavi lôkthô.”  
\v 27 Yani hêvhaviŋ ba hatak Ijip ma miŋ hakô ek kiŋ anêŋ laŋaŋa ami. Ma hawa malaiŋ ma doŋtom hayê ôpatu ba hamô loŋ kapô ba hamiŋ lôklokwaŋ.  
\v 28 \x * \xo 11:28 \xt Kis 12:21-30\x*Yani hêvhaviŋ ba hayabiŋ waklavôŋ Hale ba Hi ma hapaliv thalaleŋ ek aŋela atu ba hik amena môŋ vônô miŋ injik avômalô Islael iniŋ bôp vônô ami.   
\p
\v 29 \x * \xo 11:29 \xt Kis 14:21-31\x*Ma avômalô êvhaviŋ ba ibup êyô ŋgwêk elam nena “Thalaleŋ” hatôm pik moma. Ma doŋtom Ijip êlêm ek nindum aêŋ, ma ŋgwêk hayô i vôv ba halok i vônô.   
\p
\v 30 \x * \xo 11:30 \xt Jos 6:12-21\x*Thêlô êvhaviŋ ba êwê lawê malak lôŋ Jeliko hatôm wak baheŋvi ba lahavuju ma badêŋ haŋgôli.   
\p
\v 31 \x * \xo 11:31 \xt Jos 2:1-21; 6:21-25; Jem 2:25\x*Ma avi sek waliliŋ Lahap hêvhaviŋ ba hawa ŋê êyê loŋ vani thô ba intu miŋ hama haviŋ ŋê leŋôndôŋ kôtôŋ ami.   
\p
\v 32 \x * \xo 11:32 \xt Het 4:6–5:31; 6:11–8:32\x*Bêŋ anôŋ hêk ek yanaŋ ma doŋtom wakma halaŋviŋ. Ba tem miŋ yanaŋ esak Gidion lo Balak ma Samson lo Jepta ma Devit lo Samuel ma plopet lôkthô ami.  
\v 33 \x * \xo 11:33 \xt Dan 6:1-27\x*Thêlô bôk êvhaviŋ ba ik vovak ba ewa kiŋ vi iniŋ loŋ lôk idum thêthôŋ ba ewa nôm takatu ba bôk havak abô hathak yôv. Ma thêlô ik avuŋ laion abôlêk siŋ  
\v 34 \x * \xo 11:34 \xt Dan 3:23-27\x*ma ik atum dahalaŋ vônô. Ma idum ek nembatho thêlô esak biŋ vovak ma doŋtom êv yak. Thêlô ma vaunena ma doŋtom ibitak lôklokwaŋ ma ik vovak lôklokwaŋ ba ilupuniŋ ŋê loŋ buyaŋ ba i.  
\v 35 \x * \xo 11:35 \xt 1Kiŋ 17:17-24; 2Kiŋ 4:25-37\x*Ma avi vi atu ba nali ema ma iviyô hêk ŋama ba êmô haviŋ taluvi hathak loŋbô. Ma avômalô vi ma ibuliŋ i kambom anôŋ ma doŋtom evaloŋ iniŋ êvhaviŋ loŋ ek tem nijik i liŋ esak loŋbô ba nêmô mavi.  
\v 36 \x * \xo 11:36 \xt 1Kiŋ 22:26-27; Jer 20:2; 37:15; 38:6\x*Doho ma enaŋ abôma lôk ik hathak yak wabeŋ maŋgiŋ. Ma vi ma ekak loŋ ba êdô i hamô koladôŋ.  
\v 37 \x * \xo 11:37 \xt 2Sto 24:21\x*Ma doho ma ik hathak valu ma doho ma eŋgothe hathak sege hi buju ma doho ma ik vônô hathak biŋ vovak. Ma thêlôniŋ kwêv lo sôp ma boksipsip kupik lôk bokmeme kupik ba miŋ mavi ek nipuk lo nijik ami. Thêlô unyak lo nômkama mi ma ewa vovaŋ bêŋ lôk idum kambom lomaloma hadêŋ i.  
\v 38 Thêlô takêŋ ewa athêŋ bêŋ ek avômalô pik. Thêlôniŋ loŋ nêmô mi ba intu eveŋ mayaliv haveŋ loŋ thiliv lo dumlolê ma valu abyaŋ lo pik abyaŋ.   
\p
\v 39 Thêlô miŋ bôk ewa nôm atu ba Wapômbêŋ havak abô hathak ami. Ma doŋtom avômalô takêŋ êvhaviŋ ba intu Wapômbêŋ hanaŋ abô mavi hathak iniŋ ku.  
\v 40 Ma alalô avômalô bôlôŋ êntêk ma Wapômbêŋ bôk hêv nôm mavi êŋ hadêŋ alalô ek endom alalô lôk avômalô bôsêbôk lôkthô ba ana nayô loŋ mavi atu.   
\c 12  
\s1 Wapômbêŋ hêv malaiŋ ek êndôŋ alalô  
\p
\v 1 \x * \xo 12:1 \xt 1Ko 9:24-25\x*Môlô olaŋô e? Avômalô bôsêbôk takatu ma ekalabu alalô siŋ ba evatho alalô loŋ. Ba intu nambi nômkama kambom takatu ba hatôm gwasilim havaloŋ alalô loŋ ni. Ma nadaŋviŋ ni êyô anêŋ daŋ ma miŋ natak ami.  
\v 2 Alalô nagê Yisu iyom. Yani miŋ makilik ek nôm mavi lôk hakô ek alovalaŋaŋsiŋ ma miŋ lahiki hathak mama ami. Ma yani hamôŋ ek alalô ba intu hik anêŋ ku lôkthô anêŋ daŋ siŋ ek nanêmimbiŋ. Ma hi hamô Wapômbêŋ baŋ vianôŋ hamô anêŋ loŋ hayabiŋ pik lo leŋ.  
\v 3 Ŋê kambom ibuliŋ yani bêŋ anôŋ. Aêŋ ba alalô leŋiŋimbi yani ek miŋ nambitak vau lôk kapôlôŋiŋ malaiŋ ba natak yani ami.   
\p
\v 4 Môlô uik vovak hathak nôm kambom, ma doŋtom môlônim thalaleŋ miŋ haŋgasô ami.  
\v 5-6 \x * \xo 12:5-6 \xt Jop 5:17; ALK 3:19\x*Wapômbêŋ havatho nali loŋ hathak abô êntêk nena,  
\q1 “Yenaŋ okna, ya Wapômbêŋ yahêv malaiŋ hadêŋ avômalô takatu ba yaleŋhaviŋ  
\q1 lôk yahavali avômalô takatu ba yahawa i hatôm yenaŋ avômena.  
\q1 Ma wakma atu ba hik o thô ba hêv malaiŋ, ma miŋ lemimbi nena nôm yaôna ami.  
\q1 Ma hudum kambom ba yani hathaŋ o, ma miŋ lemmalaiŋ ami.” \rq Gutpela Sindaun 3:11-12 \rq*  
\m Bôk lempaliŋ abô êŋ e?   
\p
\v 7 \x * \xo 12:7 \xt Lo 8:5\x*Lami ethak êv malaiŋ hadêŋ nali ek êndôŋi. Ma Wapômbêŋ hadum aêŋ iyom hathak alalô hatôm nali ek namiŋ lôklokwaŋ esak auk thêthôŋ.  
\v 8 Ma aêŋ iyom ma avômena neja malaiŋ ek nindumbak lôk auk. Malaiŋ êŋ miŋ hapôm o ami, êŋ ma o hatôm amena loŋ sawa.  
\v 9 Alalôaniŋ wakamik pik hathak hêv malaiŋ ek êdôŋ alalô ba alaŋô anêŋ abô. Ma Wapômbêŋ ma dahôlôŋiŋ anêŋ alaŋ. Ba intu namô yani vibiŋ ek naja lôkmala.  
\v 10 Ma alalôaniŋ wakamik hêv malaiŋ lomaloma ek êndôŋ alalô bidoŋna hatôm iniŋ auk takatu ba êyê nena mavi. Ma doŋtom Wapômbêŋ hêv malaiŋ ek imbi anêŋ matheŋ anôŋ sam êndêŋ alalô.  
\v 11 \x * \xo 12:11 \xt Jem 3:17-18\x*Howa malaiŋ lôk vovaŋ bêŋ ba intu miŋ lemmavi ami. Ma doŋtom malaiŋ takêŋ tem injik anêŋ anôŋ mavi êtôm aêntêk, thêthôŋ lôk maliŋyaô.   
\p
\v 12 \x * \xo 12:12 \xt Ais 35:3\x*Aêŋ ba noto bahemim lo vemim takatu ba havuviŋ ba thotho.  
\v 13 \x * \xo 12:13 \xt Snd 4:26\x*Ombeŋ loŋôndê thêthôŋ ek avômalô veŋvuviŋ nimbitak mavi ma miŋ nênêm yak ami.   
\s1 Alalô miŋ nambôliŋ dômiŋ ek Wapômbêŋ ami  
\p
\v 14 Môlô lôkthô nundum ku lôklokwaŋ ek numbitak yôhôk lôk matheŋ. Matheŋ mi, ma miŋ hatôm anyôla ênjê Anyô Bêŋ ami.  
\v 15 Noyabiŋ am ek anyôla miŋ êmbôliŋ dôm ek Wapômbêŋ anêŋ wapôm ami. Ma nôŋgô katô ek livuk maniŋ kambom te miŋ indumbak ek imbuliŋ avômalô ba nimbitak lelaik ami.  
\v 16 \x * \xo 12:16 \xt Stt 25:29-34\x*Nôŋgô ek anyôla miŋ indum sek waliliŋ ami mena lapaliŋ Wapômbêŋ êtôm Isau ami. Yani ma okna môŋ ek eyabiŋ lambô anêŋ nômkama lôkthô ma doŋtom hêv nôm takêŋ vuli hathak nôm belev te.  
\v 17 \x * \xo 12:17 \xt Stt 27:30-40\x*Hoyala nena malê habitak. Yani lahaviŋ lambô enaŋ abô mavi lôk nêm anêŋ nômkama êndêŋ yani, ma doŋtom hadô ba hêv yani vê. Ma halaŋ ek enja nôm takêŋ ma doŋtom miŋ hatôm injik anêŋ kambom liliŋ ami.   
\p
\v 18 \x * \xo 12:18 \xt Kis 19:16-20; Lo 4:11-12\x*Lemimimbi dum Sainai. Môlô ôlêm ek Wapômbêŋ hatôm sêbôk ba môlô ôyô dum Sainai e? Mi. Sainai ma hamô pik ba avômalô bôsêbôk êyê dumlolê êŋ hatôm atum hathaŋ ba momaŋiniŋ hatôm bôlôvôŋ, maputup bomaŋ lôk kakalu lôk damak.  
\v 19-20 \x * \xo 12:19-20 \xt Kis 19:12-13; 20:18-21; Lo 5:22-27\x*Thêlô elaŋô lavuak halaŋ lôk abô habitak. Ba êkô kambom ba enaŋ, “Ai! Sêbôk atu ba enaŋ nena, ‘Malêla takatu ba hasôm dumlolê êntêk, alim yaônena mena anyô, ma tem nitu vônô esak valu.’” Êŋ ma enaŋ hadêŋ Mose nena miŋ enaŋ abô êndêŋ i ami.  
\v 21 \x * \xo 12:21 \xt Lo 9:19\x*Thêlô êyê nôm takêŋ ba êkô kambom ma Mose hanaŋ, “Ya lêk yahakô kambom ba yahalowaliŋ haviŋ.” Lêk ôlêm ek Wapômbêŋ ma miŋ hatôm aêsêbôk ami. Sêbôk ma yaŋda ma lêk ma yaŋda.   
\p
\v 22 Lêk môlô ôlêm ôyô dumlolê Saion ba ubitak ôyô Wapômbêŋ lôkmala anêŋ malak lôŋ, Jelusalem atu ba hamô malak leŋ. Ma lêk môlô ôlêm ôyô haviŋ aŋela lubuŋlubuŋ takatu ba ethak doŋtom ba ekaksa lôk leŋiŋmavi.  
\v 23 Ma môlô lêk ôyô ek avômalô êvhaviŋ takatu ba ibitak hatôm avômalô ôdôŋ môŋ ba iniŋ athêŋ bôk eto yôv hêk malak leŋ. Ma lêk ôyô ek Wapômbêŋ atu ba avômalô idum abô hathak lôk ŋê thêthôŋ iniŋ dahô atu ba Wapômbêŋ bôk hapesaŋ yôv aleba êyô uŋlôv.  
\v 24 \x * \xo 12:24 \xt Stt 4:10; Hib 8:6\x*Môlô ôyô ek Yisu, anyô môlô atu ba hapesaŋ abô tabô lukmuk lôk môlô ôlêm ek thalaleŋ atu ba epaliv ba hanaŋ abô mavi anôŋ ba hamô vuliŋ ek Abel anêŋ thalaleŋ.   
\p
\v 25 \x * \xo 12:25 \xt Hib 2:1-3; 10:26-29\x*Noyabiŋ am! Miŋ lemôndôŋ kôtôŋ ek nodaŋô Wapômbêŋ atu ba hanaŋ abô ami. Sêbôk ma hanaŋ abô hamô pik. Ma avômalô êdô anêŋ nedaŋô ba miŋ hatôm nêsôv ami. Ma doŋtom lêk ma hanaŋ abô hadêŋ alalô hamô leŋ, loŋ mavi anôŋ atu ba hamô vuliŋ ek pik êntêk. Ba intu alalô adô, êŋ ma miŋ hatôm nasôv ami.  
\v 26 Sêbôk atu ma anêŋ abô bôk hayôkwiŋ pik yôv halôk dum Sainai. Ma lêk habutiŋ abô ba hanaŋ nena,  
\q1 “Tem êyôkwiŋ pik esak loŋbô lôk leŋ imbiŋ.” \rq Hagai 2:6 \rq*   
\m
\v 27 Ba hanaŋ, “Tem yayôkwiŋ pik esak loŋbô.” Abô êŋ anêŋ ôdôŋ nena tem nêm nômkama takatu ba yani hapesaŋ vê. Nôm takêŋ tem êyôkwiŋ lôkthô ek nômkama vi atu ba miŋ hatôm yani êyôkwiŋ ami, êŋ ma tem nêmô.   
\p
\v 28-29 \x * \xo 12:28-29 \xt Lo 4:24; 9:3\x*Ba alalô tem naja loŋ êŋ, loŋ atu ba miŋ hatôm nêyôkwiŋ ami. Ma alalôaniŋ Wapômbêŋ ma hatôm atum ek esaŋ nômkama sapêŋ. Ba intu nanêm leŋiŋmavi êndêŋ yani lôk nanêm yeŋ ma nakô lôk nanêm i ni namô yani vibiŋ.   
\c 13  
\s1 Abô anêŋ daŋ  
\p
\v 1 Môlô nobaloŋ auk lemimimbiŋ môlôviyaŋ loŋ lôklokwaŋ.  
\v 2 \x * \xo 13:2 \xt Stt 18:1-8; 19:1-3; Lom 12:13\x*Ma noja avômalô loŋ buyaŋ thô. Avômalô doho bôk idum aêŋ ba ewa aŋela thô ma doŋtom êthôŋ paliŋ.  
\v 3 Ma lemimimbi ŋê takatu ba êmô koladôŋ ba nônêm i sa. Onja iniŋ malaiŋ êtôm atu ba oda hômô haviŋ i. Ma lemimimbi vi atu ba ewa vovaŋ. Onja iniŋ vovaŋ êtôm atu ba thêlô ewa.   
\p
\v 4 \x * \xo 13:4 \xt Ep 5:5\x*Avômalô takatu ba ewa i ma avômalô lôkthô miŋ nêgê nena nôm oyaŋ ami. Ma Wapômbêŋ tem indum abô esak ŋê takatu ba idum sek haviŋ anyô yaŋ yanavi lôk ŋê takatu ba idum sek waliliŋ. Ba intu ŋê takatu ba ewa i miŋ nimbuliŋ iniŋ loŋ êk ami.  
\v 5 \x * \xo 13:5 \xt Lo 31:6,8; Jos 1:5\x*Miŋ malemkilik limamôk esak valuseleŋ ami. Wapômbêŋ bôk hanaŋ,  
\q1 “Tem miŋ yatak o  
\q2 lôk yambi o ni ami.” \rq Lo 31:6 \rq*  
\m Ba intu onaŋ, “Yenaŋ nômkama sapêŋ ma hatôm ba yaleŋmavi”.  
\v 6 Aêŋ ba alalô abitak avômalô ŋê ba anaŋ nena,  
\q1 “Anyô Bêŋ hêv yêlô sa  
\q2 ba tem miŋ nakô ami.  
\q1 Ma opalê hatôm indum malê esak yêlô?” \rq Kapya Yeŋ 118:6-7 \rq*   
\p
\v 7 \x * \xo 13:7 \xt 1Ko 4:16\x*Lemimimbi ŋê bêŋ takatu ba eyabiŋ môlô lôk enaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô hadêŋ môlô. Ma ôŋgô iniŋ bôk lo loŋ lôk iniŋ êvhaviŋ ba nosopa veŋiŋgwam.  
\v 8 Yisu Kilisi da hatôm wakbôk ma lêk êntêk ma wak nômbêŋ intu sapêŋ.   
\p
\v 9 \x * \xo 13:9 \xt Lom 14:17\x*Ba intu miŋ nosopa auk thôŋôthôŋ lomaloma ami. Ŋê doho enaŋ auk mavi nena Wapômbêŋ anêŋ wapôm tem embatho alalôaniŋ kapôlôŋiŋ loŋ. Ma doŋtom esau nena nôm takatu ba êbôk hatôm da ma hêv ŋê eyaŋ sa, ma doŋtom miŋ hêv thêlô sa dokte ami.  
\v 10 Avômalô takatu ba idum ku êmô malak yeŋ bô iniŋ athêŋ mi ek nindum ku nêmô alalôaniŋ loŋ êbôk da.   
\p
\v 11 \x * \xo 13:11 \xt Wkp 16:27\x*Alim anêŋ thalaleŋ ma anyô bêŋ habôk da hawa ba habitak hayô Loŋ Matheŋ Anôŋ Biŋ hatôm kambom lomaloma iniŋ da. Ma doŋtom iniŋ leŋviŋkupik êbôk hêk malak lôŋ viyaiŋ atu. Ma miŋ eyaŋ ami.  
\v 12 \x * \xo 13:12 \xt Jon 19:17\x*Aêŋ ba Yisu hawa vovaŋ hêk malak lôŋ viyaiŋ ek indum avômalô nimbitak matheŋ hathak yanida anêŋ thalaleŋ.  
\v 13 \x * \xo 13:13 \xt Hib 12:2\x*Aêŋ ba alôana ek yani êndôk malak lôŋ êŋ viyaiŋ ek naja anêŋ mama atu ba bôk yani hawa.  
\v 14 \x * \xo 13:14 \xt Hib 11:10,16; 12:22\x*Pik êntêk ma tem êmô vauna. Ma doŋtom alalô ayabiŋ malak lôŋ atu ba tem êlêm ba êmô êtôm wak nômbêŋ intu sapêŋ.   
\p
\v 15 \x * \xo 13:15 \xt Sng 50:14,23\x*Yisu hêv i hatôm da. Ba intu alalô nandam anêŋ athêŋ ba nanêm yeŋ êndêŋ Wapômbêŋ wak nômbêŋ intu sapêŋ. Ba alalôaniŋ ku nanêm yeŋ hêk alalô veŋiŋbôlêk ek nanêm êtôm alalôaniŋ da ni êndêŋ Wapômbêŋ.  
\v 16 \x * \xo 13:16 \xt Plp 4:18\x*Ba alalô ma avômalô wapôm ba nandum mavi êndêŋ avômalô vi, êŋ ma Wapômbêŋ lamavi hathak da mavi êŋ. Ba intu alalô miŋ leŋiŋpaliŋ wapôm êŋ ami.   
\p
\v 17 \x * \xo 13:17 \xt 1Te 5:12\x*Môlônim ŋê bêŋbêŋ idum ku eyabiŋ môlô dahôlômim ma ŋê êŋ tem nenaŋ iniŋ ku lavôŋ êndêŋ Wapômbêŋ. Ba intu nodaŋô iniŋ abô ba nodovak vibiŋ ek thêlô nindum iniŋ ku lôk leŋiŋmavi ma miŋ leŋiŋmalaiŋ ami. Malaiŋ êŋ tem miŋ nêm môlô sa ami.   
\p
\v 18 \x * \xo 13:18 \xt Ap 24:16; 2Ko 1:12\x*Yêlô kapôlôŋiŋ miŋ hanaŋ yêlô bêŋ ami ba intu yêlô ayala nena yêlô leŋiŋhaviŋ namô batôŋ oyaŋ.  
\v 19 Yahanaŋ lôklokwaŋ ek môlô noteŋ mek ek yasôk ketheŋ.   
\p
\v 20 \x * \xo 13:20 \xt Jer 32:40; Ese 37:26; 1Pi 2:25\x*Wapômbêŋ bôk hawa alalôaniŋ Anyô Bêŋ Yisu, boksipsip anêŋ alaŋ anôŋ vê hêk ŋama hathak thalaleŋ tabô atu ba anêŋ daŋ mi. Ma Wapômbêŋ labali anêŋ ôdôŋ  
\v 21 nêm môlô auk mavi lôk lôklokwaŋ ek nundum malêla takatu ba yani lahaviŋ ma indum ku êmô alalô esak Yisu Kilisi ek indum yani lamavi. Athêŋ lôkmaŋgiŋ êndêŋ yani êtôm wak nômbêŋ intu sapêŋ. Avanôŋ.   
\p
\v 22 Aiyaŋ thêlô, yahato kapya bidoŋna iyom. Aêŋ ba yahanaŋ lôklokwaŋ ek môlô nodaŋô yenaŋ abô katô ek yambatho môlô loŋ.   
\p
\v 23 Odaŋô! Alalôaniŋ aiyaŋ Timoti bôk hale yaiŋ yôv. Ba yani hayô ketheŋ ma tem yambiŋ yani ba yasôk.   
\p
\v 24 Nônêm yêlôaniŋ leŋiŋmavi êndêŋ môlônim ŋê bêŋbêŋ lôk Wapômbêŋ anêŋ avômalô matheŋ sapêŋ. Avômalô Itali êv iniŋ leŋiŋmavi haviŋ.   
\p
\v 25 Wapômbêŋ anêŋ wapôm êmô imbiŋ môlô lôkthô.