\id 2CO - Malei-Hote NT [hot] -Papua New Guinea 2010 (DBL 2014) \h 2 Kolin \toc1 Kapya yaŋ atu ba Pol hato hi Kolin \toc2 2 Kolin \toc3 2Ko \mt2 Kapya yaŋ atu ba Pol hato hi \mt1 Kolin \imt1 Abô môŋ \ip Kêdôŋwaga abôyaŋ êmô Kolin ba enaŋ nena Pol miŋ aposel anôŋ ami. Lôk enaŋ nena Pol ma anyô abôyaŋ. Pol halaŋô abô takêŋ ba intu hato kapya êntêk ek injik thô nena ŋê takêŋ iniŋ abô ma abôyaŋ. Ma hanaŋ haviŋ nena da takatu ba thêlô bôk enaŋ nena tem nênêm ma nênêm ni. \ip Pol hamô Masedonia ba hato kapya êntêk hadêŋ 55 AD la. \c 1 \p \v 1 Ya Pol atu ba Wapômbêŋ lahaviŋ yambitak êtôm Yisu Kilisi anêŋ aposel yai lôk aiyaŋ Timoti ato kapya êntêk hadêŋ Wapômbêŋ anêŋ avômalô anêŋ Kolin lôk avômalô matheŋ takatu ba êmô plovins Akaia. \p \v 2 Wapôm lôk labali êlêm anêŋ Kamik Wapômbêŋ lôk Anyô Bêŋ Yisu Kilisi. \s1 Wapômbêŋ atu hêv alalô thêvô \p \v 3 \x * \xo 1:3 \xt Lom 15:5\x*Nambô Wapômbêŋ. Yani ma alalôaniŋ Anyô Bêŋ Yisu Kilisi anêŋ lambô ma lahiki anêŋ alaŋ ba hêv alalô thêvô lôk hêv alalô sa. \v 4-5 \x * \xo 1:4-5 \xt Sng 34:19\x*Alalô athak apôm Kilisi anêŋ malaiŋ lomaloma ba hayô siŋ ba halelope. Ma doŋtom yani hathak hêv alalô thêvô aêŋ iyom. Aêŋ ba alalô apôm malaiŋ ma hêv alalô thêvô ek nanêm avômalô takatu ba ewa malaiŋ thêvô esak thêvô atu ba bôk Wapômbêŋ hêv hadêŋ alalô. \v 6 Ma yêlô apôm malaiŋ ek môlô noja bulubiŋ lôk thêvô. Ma Kilisi hêv yêlô thêvô êŋ ek môlô noja aêŋ iyom. Aêŋ ba ôpôm malaiŋ hatôm yêlô êŋ ma thêvô êŋ hadum ba tem numiŋ lôklokwaŋ lôk maliŋyaô. \v 7 Môlô unim malaiŋ hatôm yêlôaniŋ ma yêlô aêv maleŋiŋ nena môlô tem numiŋ lôklokwaŋ ba noja thêvô êtôm intu yêlô awa. \p \v 8 \x * \xo 1:8 \xt Ap 19:23; 1Ko 15:32\x*Aiyaŋ thêlô, nodaŋô! Yêlô bôk amô plovins Esia ma awa malaiŋ lôk vovaŋ bêŋ aleba hamô yêlô lu ba malimmalim ba asoŋ nena tem nama. \v 9 Avanôŋ! Yêlô kapôlôŋiŋ hanaŋ nena tem yêlô nama êtôm enaŋ hathak anyô kambom hamiŋ loŋ idum abô. Malaiŋ êŋ hadum ba yêlô anaŋ nena, “Wapômbêŋ da iyom hatôm ma yêlô mi. Yani iyom intu hik ŋê ŋama liŋ.” \v 10-11 \x * \xo 1:10-11 \xt 2Ti 4:18\x*Yani hêv yêlô vê hêk malaiŋ takatu ba hadum ek injik yêlô vônô ma hawa yêlô hathak loŋbô. Môlônim ku hêk ek noteŋ mek ma yêlô aêv maleŋiŋ nena tem yani nêm yêlô bulubiŋ. Avanôŋ! Avômalô bêŋ anôŋ neteŋ mek êndêŋ Wapômbêŋ ma tem nêm wapôm êndêŋ yêlô. Ma tem avômalô bêŋ anôŋ nêgê lôk nenaŋ leŋiŋmavi êndêŋ Wapômbêŋ. \s1 Pol miŋ hasau avômalô Kolin ami \p \v 12-14 \x * \xo 1:12-14 \xt 2Ko 5:12; Plp 2:16\x*Yêlô miŋ asopa auk pik ami. Mi. Wapômbêŋ hêv wapôm ba intu yêlô lêk atitiŋ yêlôaniŋ ku ba ayê nena avaloŋ Wapômbêŋ anêŋ auk ba anaŋ abô anôŋ ma miŋ avôv môlônim auk ek yêlô aêv yêlôda liŋ ami. Yêlô adum aêŋ hadêŋ avômalô lôkthô. Ma sêbôk atu ba amô haviŋ môlô ma yêlô ayabiŋ i dedauŋ mavi ek nandum aêŋ iyom. Ma abô takatu ba bôk yêlô ato hadêŋ môlô êŋ ma yêlôaniŋ auk anôŋ ba môlô lêk osam ba oyala yôv. Aêŋ ba yêlô ayê yêlôaniŋ ku nena mavi. Ma lêk môlô oyala yêlôaniŋ auk dokte. Yakô vêmam ka tem môlô noyala yêlôaniŋ auk lôkthô ma tem alalô napesaŋ abô imbiŋ i. Ma waklavôŋ Anyô Bêŋ Yisu anêŋ endelêm ma tem môlô nobam yêlô êtôm atu ba tem yêlô nabam môlô aêŋ iyom. \p \v 15-16 \x * \xo 1:15-16 \xt 1Ko 16:5-6\x*Ma yahayala nena môlônim auk ma hatôm yenaŋ. Ba intu yaleŋhaviŋ yasôk ek môlô vêm ka yana plovins Masedonia ma yambôalêm esak loŋbô ek môlô nônêm ya sa ek nôpôpêk nômkama ek yana Judia. Ba intu yaleŋhaviŋ yasôk ek môlô bôlôŋ ju ma yanêm yaleŋmavi bôlôŋ ju êndêŋ môlô. \v 17 Ma doŋtom yahik yenaŋ auk liliŋ. Ba lêk môlô onaŋ nena ya anyô auk pik ba yahasau môlô ba miŋ yahathôk ami. Ba môlô onaŋ nena ya hathak yahanaŋ abô luvi nena “avanôŋ” lo “mi”, aêŋ e? \p \v 18 Wapômbêŋ hathak hanaŋ abô avanôŋ iyom. Ba intu yêlôaniŋ abô takatu ba anaŋ ma avanôŋ aêŋ iyom ba miŋ anaŋ abô takêŋ lôk leŋ luvi ami. \v 19 \x * \xo 1:19 \xt Ap 18:5\x*Yisu Kilisi ma Wapômbêŋ nakaduŋ ôpatu ba ya lôk Silas ma Timoti anaŋ anêŋ abô bêŋ hadêŋ môlô ba Wapômbêŋ hanaŋ abôla hathak yani ma miŋ hasau ami. Mi! Yisu Kilisi ma Wapômbêŋ anêŋ “avanôŋ!” \v 20 \x * \xo 1:20 \xt ALK 3:14\x*Wapômbêŋ habutiŋ abô lomaloma ba hanaŋ, “Avanôŋ! Yisu Kilisi tem injik yenaŋ abô sapêŋ thô.” Ba intu alalô aêvhaviŋ Kilisi ba anaŋ nena “avanôŋ” ek Wapômbêŋ enja athêŋ lôkmaŋgiŋ. \v 21 Ma Wapômbêŋ da hanaŋ nena alalô ma Kilisi anêŋ avômalô ba habi baŋ hayô hêk yani lôk alalô aêŋ iyom ek embatho alalô loŋ ek nambitak anêŋ avômalô. \v 22 \x * \xo 1:22 \xt 2Ko 5:5; Ep 1:13-14\x*Ma hakak sêk hayô hêk alalô ek injik thô nena alalô ma anêŋ avômalô ma hatak anêŋ dahô halôk alalô kapôlôŋiŋ ek nayala nena anêŋ abô tem injik anôŋ. \p \v 23-24 \x * \xo 1:23-24 \xt 1Pi 5:3\x*Yêlô miŋ anyô bêŋ ek nasaŋ môlô ba nanaŋ nena, “Nônêmimbiŋ.” Mi! Môlôda bôk ôêvhaviŋ ba umiŋ lôklokwaŋ yôv. Ba intu alalô ŋê lôk iviyaŋ ek nandum ku imbiŋ i ma nanêm leŋiŋmavi ni ba êlêm. Aêŋ ba yahamiŋ Wapômbêŋ ma ba yahanaŋ abô êntêk. Yakô yasôk Kolin ma tem yanêm malaiŋ êndêŋ môlô ba intu miŋ yahathôk ami. \c 2 \p \v 1 \x * \xo 2:1 \xt 1Ko 4:21\x*Ba yenaŋ auk thekthek nena tem miŋ yasôk lôk malaiŋ bôlôŋ te imbiŋ ami. \v 2 Yahêv malaiŋ hadêŋ môlô ma opalê te tem indum yaleŋmavi? Môlô takatu ba yahêv malaiŋ e? Yakô mi. \v 3 Môlô ma avômalô takatu ba othak udum yaleŋmavi. Aêŋ ba bôk yahato kapya ek alalô miŋ naja malaiŋ ami. Yenaŋ auk ma thekthek nena alalô lôkthô lêk athak doŋtom lôk leŋiŋmavi iyom. \v 4 \x * \xo 2:4 \xt Ap 20:31\x*Yaleŋmalaiŋ lôk yaleŋ hik ya ma yahalaŋ ma bôk yahato kapya bôsêbôk lôk yamaleŋ thôk. Miŋ yahato kapya êŋ ek nêm môlô malaiŋ ami. Mi. Yahato ek injik thô nena yaleŋhaviŋ môlô bêŋ anôŋ. \s1 Nodate kapôlômim ek ŋê idum kambom \p \v 5 Malaiŋ takatu ba ôpatu hêv hadêŋ ya Pol ma hatôm hêv malaiŋ êŋ hadêŋ alalô lôkthô. Betha ya iyom mena alalô lôkthô la. \v 6 Malaiŋ takatu ba bôk avômalô êvhaviŋ êv hadêŋ yani ma hatôm. \v 7 Ma ôpatu ba kapô malaiŋ kambom ma nodate kapôlômim ek yani ma noja yani itup siŋ ek miŋ la injiki ami. \v 8 Ba intu yahanaŋ lôklokwaŋ nena môlô nopesaŋ abô ba lemimmavi esak yani. \v 9 Bôk yahato hathak malaiŋ takatu ek injik môlô thô ek yaŋgê nena môlô ôtôm avômalô osopa abô mena mi e? \v 10 Injo. Betha ôpêŋ hadum kambom ami la. Ba intu nodate kapôlômim ek ôpêŋ ek yandate yenaŋ aêŋ iyom. Yahamiŋ Kilisi ma, ma tem ênjê nena lêk yahalate yakapôlôŋ ek yani ek yanêm môlô sa \v 11 \x * \xo 2:11 \xt Luk 22:31\x*ek alalô miŋ natak sawa bute ênjêk ek Sadaŋ esau alalô ami. Alalô ayala anêŋ auk êŋ. \s1 Aposel ma tabô lukmuk anêŋ ŋê ku \p \v 12 \x * \xo 2:12 \xt Ap 14:27; 1Ko 16:9\x*Anyô Bêŋ da hadum ba yaha Tloas ek yanaŋ anêŋ Abô Mavi atu ba hathak Kilisi bêŋ. \v 13 \x * \xo 2:13 \xt Ap 20:1\x*Ma doŋtom miŋ yahapôm Titi ami denaŋ ba yakapôlôŋ malaiŋ ba yahanaŋ yaŋsiŋ ma yaha plovins Masedonia. \p \v 14 Aêŋ ba nanêm leŋiŋmavi êndêŋ Wapômbêŋ. Yani lovak ba halom alalô takatu ba Yisu Kilisi anêŋ avômalô ba aloyeŋ lôk leŋiŋmavi. Wapômbêŋ hadum ku hamô alalô kapôlôŋiŋ ba intu avômalô tem neja anêŋ auk êtôm nômla ôv mavi embeŋ luvuluvu. \v 15 Alalô ma Kilisi anêŋ da atu ba ôv mavi ba êv hadêŋ Wapômbêŋ ba avômalô lôkthô iliŋu ôv êŋ. Avômalô takatu ba ewa bulubiŋ lôk takatu ba i loŋ nimbuliŋ i. \v 16 \x * \xo 2:16 \xt Luk 2:34; 2Ko 3:5-6\x*Avômalô vi iliŋu alalô hatôm nôm ôvpalê takatu ba hadum ek ema ba havôv thêlô i ek nema. Ma vi iliŋu alalô hatôm nôm ôv lôkmala takatu ba havôv i ek nêm lôkmala. Aêŋ ba anyôla miŋ lôkmaŋgiŋ anôŋ ek indum Wapômbêŋ anêŋ ku ami. \v 17 Avômalô doho iluviŋ Wapômbêŋ anêŋ abô ek neja valuseleŋ. Yêlô ma Kilisi anêŋ avômalô takatu ba Wapômbêŋ hêv ba amiŋ thohavloma. Aêŋ ba anaŋ abô te ma avanôŋ iyom. \c 3 \p \v 1 \x * \xo 3:1 \xt Ap 18:27; 2Ko 5:12\x*Môlô osoŋ nena yêlô aêv i liŋ e? Mi. Yêlô miŋ anaŋ hadêŋ môlô nena noto kapya lôk abô mavi ek avômalô vi neja yêlô thô ami. Mi. Avômalô vi idum aêŋ. Ma yêlô ma mi. \v 2 \x * \xo 3:2 \xt 1Ko 9:2\x*Môlôda intu yêlôaniŋ kapya atu eto hêk yêlô kapôlôŋiŋ. Ba avômalô lôkthô esam ba eyala. \v 3 \x * \xo 3:3 \xt Kis 24:12; Jer 31:33; Ese 36:26-27\x*Môlô uik thô nena môlô ma kapya halêm anêŋ Yisu. Ba yêlôaniŋ ku anêŋ anôŋ ma miŋ eto hathak kêlêpê ami ma hathak Wapômbêŋ lôkmala anêŋ Lovak Matheŋ. Miŋ eto hathak valu petap ami ma halôk anyô kapôlôŋiŋ. \p \v 4 Yêlô ma Kilisi anêŋ avômalô takatu ba amiŋ Wapômbêŋ ma. Aêŋ ba intu alalô ayala avanôŋ biŋ nena abô takêŋ ma avanôŋ iyom. \v 5 Yêlô da ma lôkmaŋgiŋ ba hatôm nanaŋ, “Yêlô hatôm.” e? Mi. Wapômbêŋ da hadum ba ku takatu ba yêlô adum ma habitak mavi. \v 6 \x * \xo 3:6 \xt Jer 31:31; Jon 6:63; 1Ko 11:25\x*Tabô bô takatu ba eto hathak hik avômalô vônô. Ma doŋtom Lovak Matheŋ hêv lôkmala. Wapômbêŋ hadum yêlô abitak lôklokwaŋ ek nandum tabô lukmuk anêŋ ku atu ba miŋ eto ami. Mi. Lovak Matheŋ da hayabiŋ. \s1 Tabô lukmuk anêŋ lôkmaŋgiŋ \p \v 7 \x * \xo 3:7 \xt Kis 34:29\x*Tabô bô ma edabêŋ valu ba eto hathak. Ma deda bêŋ habi hayô hêk Mose ba habi avômalô Islael maleŋiŋ loŋ ba miŋ hatôm nêgê Mose thohavloma ami. Vêm ma deda hale hi yaôna ma doŋtom thêlô miŋ hatôm nêgê ami denaŋ. Odaŋô! Tabô halêm lôk deda bêŋ ma doŋtom anêŋ ku ma havôv ŋama halêm haviŋ. \v 8 Ma Lovak Matheŋ anêŋ ku hamôŋ lôk anêŋ deda ma lôkmaŋgiŋ anôŋ ek tabô bô anêŋ. \v 9 \x * \xo 3:9 \xt Lo 27:26; Lom 1:17\x*Odaŋô! Tabô bô anêŋ ku ma halêm lôk deda. Ma doŋtom avômalô miŋ esopa ami ba intu Wapômbêŋ hanaŋ, “Môlô noma.” Ma tabô lukmuk anêŋ ku ma hapesaŋ loŋôndê ek indum avômalô nimbitak thêthôŋ. Ba intu anêŋ deda ma mabuŋ anôŋ hamôŋ ek tabô bô anêŋ. \v 10 Deda haveŋ yam hamôŋ ek yaŋ bô ba deda bô lêk hi ba mi. \v 11 Ma yaŋ halêm lôk deda ma doŋtom lêk hale hi mabô. Ma yaŋ ma tem ida imbi deda wak nômbêŋ intu. Ba intu anêŋ deda ma lôkmaŋgiŋ anôŋ ek yaŋ. \p \v 12 Aêŋ ba yêlô aêv maleŋiŋ hadêŋ tabô lukmuk. Ba intu miŋ akô ami ma anaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô bêŋ. \v 13 \x * \xo 3:13 \xt Kis 34:33\x*Yêlô miŋ avuliv maleŋiŋ siŋ hatôm Mose ami. Deda thohavloma hale hi yaôna ma doŋtom yani havuliv ma siŋ ba miŋ hatôm avômalô Islael nêgê ami. \v 14 Thêlô esam balabuŋ tabô takêŋ ma doŋtom iniŋ auk thekthek hatôm ivuliv i siŋ ba intu miŋ eyala abô takêŋ ami aleba lêk êntêk. Anyôla miŋ hatôm nêm sôp êŋ vê ênjêk anêŋ auk ek eyala abô takêŋ ami. Mi. Kilisi iyom. \v 15 Avanôŋ! Lêk êntêk ŋê bêŋbêŋ esam Mose anêŋ balabuŋ ma doŋtom sôp êŋ havuliv kapôlôŋiŋ siŋ denaŋ. \v 16 \x * \xo 3:16 \xt Kis 34:34\x*Ma anyôla hale i liliŋ ba hasopa Anyô Bêŋ êŋ ma hatôm hêv sôp êŋ vê. \v 17 \x * \xo 3:17 \xt Jon 8:36; Lom 8:2\x*Anyô Bêŋ ma hatôm Lovak Matheŋ. Ma loŋ atu ba Lovak Matheŋ haveŋ, êŋ ma hatôm hapole alalôaniŋ yak vê. \v 18 Alalô maleŋiŋ ma miŋ avuliv siŋ ami ba lêk ayê Anyô Bêŋ anêŋ deda lôkmaŋgiŋ hatôm alalô ayê thonaŋiŋ lo maleŋiŋ halôk liyali. Yanida intu Lovak Matheŋ êŋ ba hêv deda lôkmaŋgiŋ anôŋ halêm ba halêm aleba abitak yaŋda hatôm yanida. Alalô ma hatôm liyali ba ik deda êŋ thô ek avômalô vi nêgê. \c 4 \s1 Aposel ma êtôm uŋ anôŋ \p \v 1 Ma Wapômbêŋ lahiki hathak yêlô ba hêv ku êntêk hadêŋ yêlô. Ba intu yêlô namiŋ lôklokwaŋ ma miŋ natak ami. \v 2 \x * \xo 4:2 \xt 2Ko 2:17; 1Te 2:5\x*Yêlô avôliŋ dômiŋ ek nôm mama takatu ba hêk loŋ kapô ba miŋ avuŋ abô ba asau avômalô lôk aluviŋ Wapômbêŋ anêŋ abô ami. Wapômbêŋ hayê yêlô. Aêŋ ba yêlô ik abô avanôŋ thô ma avômalô ititiŋ yêlôaniŋ ku ba eyala nena yêlô adum thêthôŋ. \v 3-4 \x * \xo 4:3-4 \xt Ep 2:2; Kol 1:15; Hib 1:3\x*Ma doŋtom anyô bêŋ bôlôŋ êntêk Sadaŋ bôk havuliv avômalô maleŋiŋ siŋ ba miŋ êvhaviŋ ami. Ba intu yêlôaniŋ Abô Mavi hêk loŋ kapô ma avômalô takêŋ lêk idum ek nema ba miŋ hatôm nêgê Abô Mavi anêŋ deda atu ba enaŋ hathak anyô lôkmaŋgiŋ Yisu Kilisi ami. Yanida ma Wapômbêŋ. \v 5 Yêlô anaŋ bêŋ nena Yisu Kilisi ma Anyô Bêŋ. Ma yêlôda atôm môlônim ŋê ku ek nandum Yisu anêŋ ku. Ma yêlô miŋ aêv yêlôda liŋ ami. \v 6 \x * \xo 4:6 \xt Ais 9:2; 2Ko 3:18\x*Wapômbêŋ bôk hanaŋ, “Deda tem imbi êyô ênjêk momaŋiniŋ ba imbitak deda”. \rq Môŋ Anôŋ 1:3\rq* \m Ba Wapômbêŋ êŋ iyom intu habi deda êŋ halôk alalô kapôlôŋiŋ ek nagê Kilisi thohavloma. Êŋ ma hatôm alalô ayê Wapômbêŋ lôkmaŋgiŋ aêŋ iyom. \p \v 7 \x * \xo 4:7 \xt 2Ko 5:1\x*Ma deda lôk Abô Mavi êŋ ma hatôm payeŋ atu ba halôk uŋ anôŋ kapô ek injik thô nena anêŋ lôklokwaŋ lôkmaŋgiŋ ma Wapômbêŋ anêŋ ma miŋ halêm anêŋ alalô ami. \v 8 \x * \xo 4:8 \xt 2Ko 1:8; 7:5\x*Vovaŋ lomaloma hapôm yêlô ma doŋtom miŋ hakapiŋ yêlô loŋ ami. Hadum ek injik yêlô sesoŋ aleba nanaŋ aisê. Ma doŋtom miŋ hadum yêlô popabuk ami. \v 9 Maleŋ thêlêv hathak yêlô ma doŋtom ayala nena Anyô Bêŋ miŋ hatak yêlô ami. Êpêŋ yêlô ba ama yak ma doŋtom miŋ ama ami. \v 10-11 \x * \xo 4:10-11 \xt 1Ko 15:31; Lom 8:36\x*Wak nômbêŋ intu yêlô takatu ba asopa Yisu ba amô lôkmala ma avômalô idum ek nijik yêlô vônô êŋ ma hatôm ik Yisu anêŋ lôkmala atu ba hamô yêlôaniŋ kupik pik thô. Aêŋ ba Yisu anêŋ ŋama lêk hamô yêlô leŋviŋkupik kapô ek injik Yisu anêŋ ŋama lôk lôkmala thô. Luvi êntêk lêk hamô. \v 12 Aêŋ ba ŋama hadum ku hamô yêlô ma doŋtom lôkmala hadum ku hamô môlô. \p \v 13 Bôk eto hêk Wapômbêŋ anêŋ kapya nena, \q1 “Yahêvhaviŋ ba intu yahanaŋ.” \rq Kapya Yeŋ 116:10 \rq* \m Ma yêlô aêvhaviŋ aêŋ iyom. Ba intu yêlô anaŋ Anyô Bêŋ anêŋ abô mavi. \v 14 \x * \xo 4:14 \xt 1Ko 6:14\x*Ma yêlô ayala nena ôpatu ba hik Anyô Bêŋ Yisu liŋ hêk ŋama ma tem indum aêŋ êndêŋ yêlô ba endom alalô lôkthô ba ana namô imbiŋ Yisu. Aêŋ ba intu yêlô anaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô bêŋ. \v 15 Yahawa malaiŋ takêntêk ek nêm môlô sa ek Wapômbêŋ imbi anêŋ wapôm sam êndêŋ avômalô bêŋ anôŋ endeba leŋiŋmavi indumbak ni ba ni ek nebam anêŋ athêŋ lôkmaŋgiŋ esak leŋ. \p \v 16 \x * \xo 4:16 \xt Ep 3:16\x*Aêŋ ba miŋ hadum yêlô apôlik ba atak ku takêŋ ami. Mi. Alalô leŋviŋkupik lêk hapalê ma doŋtom dahôlôŋiŋ halumbak ba habitak lukmuk hi ba hi. \v 17 \x * \xo 4:17 \xt Lom 8:17-18\x*Ma alalôaniŋ malaiŋ ma vumvum ba hamô vauna. Ma doŋtom tem injik anêŋ anôŋ lôkmaŋgiŋ atu ba êmô êtôm wak nômbêŋ intu sapêŋ ba êmô vuliŋ ek nômkama lôkthô. \v 18 \x * \xo 4:18 \xt Kol 1:16\x*Ma nôm takatu ba hôyê ma tem nêm yak ba ni. Ma nôm takatu ba miŋ hôyê ami ma tem êmô êtôm wak nômbêŋ intu sapêŋ. Ba intu miŋ maleŋiŋkilik hathak nôm takatu ba ayê iyom ami. Mi. Alalô athak atitiŋ nôm takatu ba miŋ hatôm nagê ami. \c 5 \s1 Leŋviŋkupik lukmuk \p \v 1 \x * \xo 5:1 \xt 2Ko 4:7\x*Alalôaniŋ leŋviŋkupik ma hatôm unyak kudum. Ma ayala nena ibuliŋ unyak êŋ ma tem naja leŋviŋkupik yaŋ atu ba hatôm unyak anôŋ atu ba Wapômbêŋ hapesaŋ ba hamô malak leŋ ba tem êmô êtôm wak nômbêŋ intu sapêŋ. Unyak êŋ ma miŋ ŋê pik epesaŋ hathak baheŋiŋ ami. \v 2 \x * \xo 5:2 \xt Lom 8:23\x*Ma alalô alaŋ ba adum ek naŋgik leŋviŋkupik malak leŋ atu êtôm kwêv ba aêv lêlê \v 3 ek imbi êyô alalô vôv ek miŋ nambeŋ kôlôlôŋ ami. \v 4 Alalô amô pik hatôm avômalô leŋ popam ba intu alaŋ lôk leŋiŋmalaiŋ ek naja kupik malak leŋ ek lôkmala êtôkwêŋ kupik pik. \v 5 Wapômbêŋ hapesaŋ alalô ek nambitak aêŋ ma hatak anêŋ dahô halôk alalô kapôlôŋiŋ ek nayala nena anêŋ abô ma tem injik anôŋ. \p \v 6-7 \x * \xo 5:6-7 \xt Hib 11:13-16\x*Aêvhaviŋ hayabiŋ alalô. Ma miŋ aêv alalôaniŋ auk ek nôm atu ba ayê hathak maleŋdaluk ami. Aêŋ ba alalô ayala avanôŋ nena alalô amô lôk kupik pik ba intu miŋ amô haviŋ Anyô Bêŋ ami. \v 8 \x * \xo 5:8 \xt Plp 1:23\x*Avanôŋ! Alalô ayala auk êŋ ba apôviŋ ek natak kupik êntêk ba ana namô imbiŋ Anyô Bêŋ. \v 9-10 \x * \xo 5:9-10 \xt Kol 1:10; 1Te 4:1; Sav 12:14\x*Ma alalô lôkthô tem namiŋ Kilisi ma ek nandum abô esak malêla takatu ba adum mavi mena kambom ek alalô tomtom naja alalôaniŋ vuli. Ba intu amô pik mena amô haviŋ Anyô Bêŋ ma nanêm i videdauŋ ek nandum yani lamavi. \s1 Avômalô kapôlôŋiŋ esak doŋtom imbiŋ Wapômbêŋ \p \v 11 Yêlô ayala nena amô Anyô Bêŋ vibiŋ ba tem nandum abô. Aêŋ ba yêlô alôk avômalô leŋiŋ ek nesopa yani. Wapômbêŋ hayala yêlôaniŋ kapôlôŋiŋ. Ma yahêvhaviŋ nena môlô kapôlômim hayala yêlô aêŋ iyom. \v 12 Yêlô adum ek môlô nobam am esak yêlôaniŋ ku lôk nonaŋ bêŋ êndêŋ avômalô takatu ba êv thêlôda liŋ hathak nômkama viyaiŋ ma leŋiŋpaliŋ nômkama kapôlôŋiŋ. Ma miŋ yêlô aêv yêlôda liŋ ami. \v 13 Ma avômalô doho enaŋ nena yêlô adum molo. Yôv lôk. Hêk Wapômbêŋ da. Ma vi enaŋ nena yêlô awa auk mavi. Yôv lôk. Êŋ ma hêv môlô sa. \v 14 Alalô ayala nena anyô te iyom intu bôk hama ek hêv avômalô lôkthô sa ba intu lôkthô bôk ema yôv. Aêŋ ba Kilisi anêŋ lahaviŋ hayabiŋ alalô. \v 15 \x * \xo 5:15 \xt Lom 14:7-8\x*Avanôŋ! Yani hama ek avômalô lôkthô. Ba alalô ŋê lôkmala takatu ba asopa yani nasôŋ alalôda paliŋ ma lemiŋimbi ôpatu ba bôk hama ba haviyô hathak loŋbô ek hêv alalô sa. \p \v 16 Aêŋ ba miŋ alalô nabaloŋ avômalô esak auk pik ami. Sêbôk ma adum aêŋ hathak Kilisi. Ma doŋtom lêk ayala yani thêthôŋ. \v 17 \x * \xo 5:17 \xt Lom 8:1; Gal 6:15\x*Aêŋ ba anyôla haveŋ haviŋ Kilisi êŋ ma ku lukmuk lêk hayô ma nômkama bô lôkthô lêk hale ba hi ma nômkama lukmuk lêk habitak hayô ba halêm. \v 18 \x * \xo 5:18 \xt Lom 5:10\x*Ma Wapômbêŋ hadum nôm takêŋ lôkthô. Yani hêv Kilisi ek embak tabô. Ma hêv ku hadêŋ yêlô ek nanêm avômalô sa ek neyala ku êŋ. \v 19 \x * \xo 5:19 \xt Lom 3:23-25\x*Ku êŋ ma aêntêk. Wapômbêŋ hêv Kilisi hatôm tabô ek yani lapaliŋ alalôaniŋ kambom ek alalô namô labali mavi imbiŋ yani. Ma hêv ku ek nanaŋ abô êŋ êndêŋ avômalô. \v 20 Yêlô ma Kilisi anêŋ ŋê ku. Ba intu alaŋ ba awa Wapômbêŋ abôlêk lôk alôk môlô lemim hathak Kilisi anêŋ athêŋ nena môlô nôlêm noja Wapômbêŋ anêŋ tabô. \v 21 \x * \xo 5:21 \xt Hib 4:15\x*Kilisi ma kambom mi. Ma doŋtom Wapômbêŋ hêv alalô sa ba hêv alalôaniŋ kambom hayô hamô yani hatôm vuli ek nambitak thêthôŋ ênjêk Wapômbêŋ ma esak Kilisi anêŋ ku êŋ. \c 6 \p \v 1-2 Yêlô lôk Wapômbêŋ adum ku haviŋ i. Yani hanaŋ, \q1 “Bôk yahatak wak te yôv ek yanêm môlô sa. \q1 Ba môlô olaŋ ma yahalaŋô \q2 ba yahêv môlô bulubiŋ yôv.” \rq Aisaia 49:8 \rq* \m Môlô bôk owa Wapômbêŋ anêŋ wapôm yôv. Ba intu yêlô asoŋ môlô lokwaŋ, “Lêk êntêk hêv môlô sa. Lêk êntêk hêv môlô bulubiŋ.” \m Ba intu miŋ nundum ku êŋ imbitak êtôm nôm oyaŋ ami. \s1 Aposel ewa malaiŋ bêŋ hathak iniŋ ku \p \v 3 Yêlô adô ek anyôla enaŋ abôma esak Wapômbêŋ anêŋ ku. Ba intu adum ku êŋ ek miŋ nambuliŋ avômalô iniŋ auk ami. \v 4-5 \x * \xo 6:4-5 \xt 2Ko 11:23-27\x*Yêlô ma Wapômbêŋ anêŋ ŋê ku. Ba intu yêlô awa iniŋ ku mavi takatu sa hadêŋ môlô. Yêlô awa vovaŋ lôk malaiŋ hathak ku êntêk ba hakakô yêlô kambom. Epetav yêlô lôk etak yêlô halôk koladôŋ ma êkôki hathak abô. Yêlô adum ku lôk vovanik bêŋ ba aêv lêlê lôk nôm mi ba ama kisi. Malaiŋ nômbêŋ êntêk hapôm yêlô ma doŋtom amiŋ lôklokwaŋ. \v 6 \x * \xo 6:6 \xt 1Ti 4:12\x*Lovak Matheŋ hamô haviŋ yêlô ba ayala Wapômbêŋ anêŋ auk ba kapôlôŋiŋ ida hêk mabuŋ ma yêlô ŋê maliŋyaô lôk yôhôk ma wapôm. Ma yêlô leŋiŋhaviŋ avômalô ba miŋ asau thêlô ami. \v 7 Yêlô anaŋ abô avanôŋ iyom haviŋ Wapômbêŋ anêŋ lôklokwaŋ lôk avaloŋ anêŋ thêthôŋ hatôm nômkama vovak hamô baheŋ luvi. \v 8 Avômalô vi ebam yêlô ma vi etatale yêlô. Doho enaŋ abô mavi hathak yêlô ma doho enaŋ abôma. Yêlô ŋê abô anôŋ iyom ma doŋtom avômalô vi elam yêlô nena ŋê abôyaŋ. \v 9 \x * \xo 6:9 \xt 2Ko 4:10\x*Avômalô pik êthôŋ yêlô paliŋ ma doŋtom Wapômbêŋ hayala yêlô. Yêlô adum ek nama ma doŋtom nôŋgô, lêk amô lôkmala. Ik yêlô kambom ma doŋtom miŋ ama ami. \v 10 Leŋiŋmalaiŋ ma doŋtom leŋiŋmavi wak nômbêŋ intu. Yêlô ma ŋê nômkama mi ma doŋtom adum ba avômalô bêŋ anôŋ ibitak ŋê lôk nômkama bêŋ. Yêlô nômkama mi ma doŋtom nômkama sapêŋ ma yêlôaniŋ. \p \v 11 O yenaŋ avômalô Kolin! Yêlô anaŋ abô lôkthô hi yaiŋ ek môlô ma yêlô kapôlôŋiŋ hik i ek môlô nôlêm. \v 12 Yêlô miŋ avasiŋ kapôlôŋiŋ ek môlô ami. Mi. Môlô da. \v 13 \x * \xo 6:13 \xt 1Ko 4:14\x*Aêŋ ba yahanaŋ hadêŋ môlô hatôm lambô hanaŋ hathak nakaduŋ. Malêla takatu ba yêlô adum hathak môlô ma nundum aêŋ iyom lôk nodate kapôlômim ek yêlô. \s1 Ŋê daluk lôk ŋê êvhaviŋ miŋ nesak doŋtom ami \p \v 14 \x * \xo 6:14 \xt Ep 5:11\x*Môlô miŋ nômô imbiŋ ŋê daluk ami. Thêthôŋ lôk lokbaŋ hatôm doŋtom e? Deda lo momaŋiniŋ hatôm doŋtom e? \v 15 Sadaŋ Belial lo Kilisi hatôm leŋiŋmavi imbiŋ i e? Mena ŋê êvhaviŋ lo ŋê daluk hatôm nesak doŋtom e? \v 16 \x * \xo 6:16 \xt 1Ko 3:16\x*Ma Wapômbêŋ anêŋ unyak matheŋ lôk ŋgôkba hatôm nêmô imbiŋ i e? Milôk. Alalô ma Wapômbêŋ lôkmala anêŋ unyak matheŋ hatôm anêŋ abô hanaŋ, \q1 “Tem yamô lôk yambeŋ imbiŋ i \q1 ma ya tem êtôm thêlôniŋ Wapômbêŋ \q1 ma thêlô tem nimbitak yenaŋ avômalô. \rq Wok Plis 26:12 \rq* \q1 \v 17 \x * \xo 6:17 \xt ALK 18:4\x*Aêŋ ba notak avômalô takêŋ ma nômô daim. \q1 Ma miŋ nobaloŋ lelaik takêŋ ami ek batu yanja môlô thô. \rq Aisaia 52:11; Esekiel 20:34,41 \rq* \q1 Ya Anyô Bêŋ yahanaŋ aêŋ. \q1 \v 18 \x * \xo 6:18 \xt Jer 31:9\x*Ya tem yambitak môlônim lemambô \q2 ma môlô tem numbitak êtôm yenaŋ okna lo avena. \rq 2 Samuel 7:8, 14 \rq* \q1 Ya Anyô Bêŋ Lôklokwaŋ yahanaŋ aêŋ.” \c 7 \p \v 1 Aiyaŋ thêlô, Wapômbêŋ bôk habutiŋ abô haviŋ alalô ba amô yani vibiŋ. Ba intu natip ek nôm takatu ba hadum alalô leŋviŋkupik lôk dahôlôŋiŋ habitak lelaik ek nayô uŋlôv ba nambitak mabuŋ lôk matheŋ anôŋ. \s1 Avômalô Kolin ele kapôlôŋiŋ liliŋ ba Pol lamavi \p \v 2 Nodate kapôlômim ek yêlô. Yêlô miŋ adum kambom lôk abuliŋ anyôla lôk asau i ami. \v 3 Miŋ yahanaŋ abô êŋ ek yasaŋ môlô ami. Mi. Bôk yahanaŋ nena môlô ma yenaŋ avômalô môlô. Ba intu môlô ômô ma yahamô. Môlô oma ma yahama aêŋ iyom. \v 4 Yahayala avanôŋ nena môlô avômalô mavi ba yahabam môlô. Alalôaniŋ malaiŋ lomaloma hamô ma doŋtom yaleŋmavi hamô yakapôlôŋ siŋ aleba yaleŋ halôk biŋ. \p \v 5 \x * \xo 7:5 \xt 2Ko 2:13\x*Yêlô ayô Masedonia ma malaiŋ lomaloma hapôm yêlô aleba hik yêlô sesoŋ. Ibuliŋ yêlô lôbôlôŋ lôk ik vovak hadêŋ yêlô ma yêlô leŋiŋhiki hathak malaiŋ lomaloma vi haviŋ. \v 6 Ma doŋtom Wapômbêŋ atu ba hêv avômalô leŋiŋmalaiŋ thêvô, hêv Titi ba hayô. \v 7 Yani hanaŋ hadêŋ ya nena môlô lemhikam bêŋ anôŋ hathak malaiŋ lomaloma ba môlô vovaŋ ek alalô napesaŋ malaiŋ takêŋ imbiŋ i. Titi halaŋô môlônim abô êŋ ma hêv yani thêvô. Ba intu Wapômbêŋ hêv yani hayô ek ya ba hêv ya thêvô aêŋ iyom ba yaleŋmavi anêŋ dôêŋ. \p \v 8 \x * \xo 7:8 \xt 2Ko 2:4\x*Bôk yahato kapya ba hêv malaiŋ hadêŋ môlô. Ma doŋtom yada ma malaiŋ mi. Alikaknena. Yahêv malaiŋ atu ba hamô vauna ma yaleŋmalaiŋ aêŋ iyom. \v 9 Ma doŋtom lêk yaleŋmavi anôŋ. Ma yenaŋ kapya hêv malaiŋ hadêŋ môlô ba intu hadum yaleŋmavi e? Mi. Wapômbêŋ intu hadum ba hêv malaiŋ takêŋ hadêŋ môlô ba intu ole kapôlômim liliŋ. Aêŋ ba abô takatu ba yêlô anaŋ miŋ habuliŋ môlô ami. Ba intu hadum yaleŋmavi. \v 10 \x * \xo 7:10 \xt Mat 27:3-5; Hib 12:16-17\x*Wapômbêŋ hêv malaiŋ hadêŋ avômalô ek nede kapôlôŋiŋ liliŋ ek neja bulubiŋ. Êŋ ma miŋ malaiŋ bêŋ ami. Ma doŋtom malaiŋ pik hathak hadum anêŋ ku nena hik avômalô vônô. \v 11 Odaŋô! Môlônim malaiŋ halêm anêŋ Wapômbêŋ ba hik môlô thô nena môlô vovaŋ ek notak auk kambom lôk udum ek uŋgwik môlôda thô nena môlô ma kambom mi. Môlô lemimmaniŋ lôk ôkô ma vovaŋ ek ôŋgô ya ek napesaŋ malaiŋ êŋ ek nanêm malaiŋ êndêŋ ôpatu ba hadum kambom êŋ. Avanôŋ! Môlô udum aêŋ ba intu hik thô nena môlô kambom mi. \v 12 Aêŋ ba kapya atu ba bôk yahato ma miŋ yahato ek imbuliŋ ôpatu ba hamiŋ yenaŋ ku loŋ siŋ lôk nêm yada liŋ ami. Mi. Yahato ek môlô numiŋ Wapômbêŋ ma ek injik môlôda thô nena môlô lemimhaviŋ yêlô bêŋ anôŋ. \v 13 Ma nôm takêŋ hadum ba havatho yêlô kapôlôŋiŋ loŋ. \p Ba môlô ôêv Titi thêvô ba yani lamavi bêŋ anôŋ ba intu yêlô leŋiŋmavi bêŋ anôŋ aêŋ iyom. \v 14 Yahabam môlô ba yahanaŋ hadêŋ yani nena môlô ma avômalô mavi. Ba lêk udum mavi ba miŋ ôêv mama hadêŋ ya ami. Mi. Abô nômbêŋ atu ba yêlô anaŋ hadêŋ môlô, êŋ ma avanôŋ ba yêlôaniŋ abô mavi atu ba anaŋ hathak môlô hadêŋ Titi, ma abô êŋ hik anôŋ mavi aêŋ iyom. \v 15 Môlô ôkô ba olowaliŋ ma owa yani thô lôk olaŋô anêŋ abô. Hayê aêŋ ba lahaviŋ môlô bêŋ anôŋ. \v 16 Lêk yahayala avanôŋ nena môlô ma avômalô mavi ba intu yaleŋmavi anôŋ. \c 8 \s1 Numbitak avômalô wapôm \p \v 1 \x * \xo 8:1 \xt Lom 15:26; 2Ko 9:1-2\x*Aiyaŋ thêlô, yêlô leŋiŋhaviŋ môlô noyala wapôm atu ba Wapômbêŋ hêv hadêŋ avômalô êvhaviŋ takatu ba êmô plovins Masedonia. \v 2 Thêlô ewa malaiŋ bêŋ anôŋ ba êv i sêkêya. Ma doŋtom leŋiŋmavi bêŋ anôŋ ba hayô siŋ ba halelope ma iniŋ malaiŋ êv i sêkêya anêŋ anôŋ ma wapôm ba êv bêŋ anôŋ hatôm da. \v 3 Yahanaŋ avanôŋ biŋ nena êv iniŋ nômkama aleba miŋ hatôm ami. Êŋ ma thêlô êv doho haviŋ. Thêlôda iniŋ auk ma miŋ anyôla hanaŋ hadêŋ i ami. \v 4 Thêlô elaŋ hadêŋ yêlô nena, “Yêlô vovaŋ ek nandum ku imbiŋ avômalô vi ek nanêm Wapômbêŋ anêŋ avômalô matheŋ sa. Ba intu nundum mavi êndêŋ yêlô ba notak yêlô ek nandum ku êŋ.” \v 5 Ma yêlô asoŋ kambom! Avômalô takêŋ iniŋ ku môŋ ma êv i hadêŋ Wapômbêŋ vêm ma esopa Wapômbêŋ anêŋ auk ba êv i hadêŋ yêlô haviŋ. \v 6 Aêŋ ba yêlô apôviŋ Titi nena, “Nu Kolin ma undum anêm ku wapôm atu ba lêk habitak yôv endeba anêŋ daŋ am.” \v 7 \x * \xo 8:7 \xt 1Ko 16:1-2\x*Môlô avômalô vuliŋ biŋ ba udum unim ku mavi ba hêv liŋsiŋ. Ôêvhaviŋ ba onaŋ abô batôŋ oyaŋ lôk oyala auk ma ôpôviŋ ek nundum ku lôk lemimhaviŋ yêlô. Aêŋ ba intu nônêm lêlê esak ku wapôm atu ba hêv liŋsiŋ aêŋ iyom. \p \v 8 Ya miŋ hatôm anyô bêŋ te ek yanaŋ nena, “Undum aêŋ” ami. Mi. Ma doŋtom yahayê avômalô takatu ba êv i sêkêya leŋiŋhiki ek nênêm avômalô vi sa. Ba intu yaleŋhaviŋ yaŋgê nena môlônim lemimhaviŋ êŋ ma avanôŋ hatôm thêlô iniŋ mena mi e? \v 9 \x * \xo 8:9 \xt Mat 8:20; Plp 2:6-7\x*Ma môlô oyala Anyô Bêŋ Yisu Kilisi anêŋ wapôm. Yani lôkmaŋgiŋ. Ma doŋtom yani habitak hatôm anyô hêv i sêkêya ek nêm môlô sa ek batu numbitak lôkmaŋgiŋ. \p \v 10 Môlô ma avômalô mavi ba yenaŋ auk ma aêntêk. Sondabêŋ yaŋ wakbôk ma môlô ômôŋ ek ôêv unim da. Ma miŋ ôêv oyaŋ ami. Mi. Kapôlômim hik am ba ôêv. \v 11 Aêŋ ba valuseleŋ vithê la takatu ba ôpôm ma nônêm vi ek nundum ku esak ek môlônim kapôlômim lôk unim ku imbitak doŋtom iyom. \v 12 \x * \xo 8:12 \xt Mak 12:43-44\x*Nônêm lôk kapôlômim, êŋ ma mavi. Ba miŋ lemimbi nena nônêm nômkama sapêŋ êtôm da êndêŋ Wapômbêŋ ami. Nônêm êtôm vithêla takatu ba ôpôm ma tem indum Wapômbêŋ lamavi. \v 13 Yêlôaniŋ auk nena miŋ nôdêlêk am ba nônêm nômkama lôkthô ek nêm avômalô vi sa ma môlô mi ami. Mi. Nômbi sam esopa avômalô iniŋ bôk lo loŋ êmô. \v 14 Ma lêk môlônim bêŋ anôŋ hamô ba intu nônêm thêlô sa. Yakô embeŋ yam ma tem iniŋ bêŋ anôŋ ma tem nênêm môlô sa aêŋ iyom. Êŋ ma lôkthô tem êtôm doŋtom. \v 15 Hatôm bôk eto nena, \q1 “Opalê atu ba hawa bêŋ anôŋ ma tem miŋ êpôm bêŋ anôŋ ami, \q2 ma opalê atu ba hawa auviŋna ma tem miŋ nêm yak ami.” \rq Etak Ijip 16:18 \rq* \s1 Pol hêv Titi lôk anyô doho ba i Kolin \p \v 16-17 Yêlô anaŋ hik Titi liŋ ek êsôk ek môlô ba yani lamavi ba halôk ek êsôk. Ma miŋ yêlô alôk yani la ek êsôk ami. Mi. Yanida lahaviŋ ba hapôviŋ ek êsôk. Wapômbêŋ hêv yenaŋ auk hadêŋ Titi ba lahiki hathak môlô. Aêŋ ba yahêv yaleŋmavi hadêŋ Wapômbêŋ. \v 18 Tem yêlô nanêm anyô yaŋ imbiŋ yani. Ôpêŋ ma avômalô êvhaviŋ êyê nena anyô hadum Wapômbêŋ anêŋ ku mavi ba ebam yani. \v 19 Ba intu avômalô êvhaviŋ elam ôpêŋ ek ni imbiŋ yêlô ek nêm da wapôm atu ek Wapômbêŋ enja athêŋ lôkmaŋgiŋ lôk injik thô nena yêlô leŋiŋhaviŋ nanêm thêlô sa. \v 20 Yêlô akô ek avômalô netatale yêlô esak da wapôm atu ba yêlô ayabiŋ. Ba intu yêlô apesaŋ ku êŋ mavi \v 21 ek Anyô Bêŋ lôk avômalô sapêŋ nêgê nena yêlô adum ku êŋ thêthôŋ. \p \v 22 Ba intu yêlô êv anyô te haviŋ ba hathôk. Yani hik i thô nena lamavi ek nêm ku lomaloma sa lôbôlôŋ. Bôk hayê nena môlô ma avômalô mavi ba intu hapôviŋ ek êsôk. \v 23 Titi ma yenaŋ anyô môlô atu ba hadum ku haviŋ ya hamô môlô malêvôŋ. Ma aiyaŋ takêŋ ma avômalô êvhaviŋ iniŋ ŋê ku takatu ba êv athêŋ lôkmaŋgiŋ hadêŋ Kilisi. \v 24 \x * \xo 8:24 \xt 2Ko 7:13-14\x*Aêŋ ba uŋgwik am thô êndêŋ ŋê êntêk nena môlô ma avômalô lemimhaviŋ avômalô vi. Ba intu yêlô abam môlô. Ma tem avômalô êvhaviŋ lodôŋlodôŋ lôkthô nêgê nena yêlôaniŋ abô ma avanôŋ. \c 9 \s1 Kolin êv da ek nêm Wapômbêŋ anêŋ avômalô sa \p \v 1 \x * \xo 9:1 \xt 2Ko 8:1-7\x*Môlô bôk ovaloŋ ku da takatu ba ôêv ek nêm Wapômbêŋ anêŋ avômalô matheŋ sa. Ma doŋtom yaleŋhaviŋ yanaŋ abô doho imbiŋ. \v 2 Yahayala nena môlô lemimhaviŋ nônêm i sa. Ba yahabam môlô hadêŋ avômalô Masedonia nena sondabêŋ yaŋ wakbôk atu ma môlô avômalô Akaia kapôlômim hakak am ek nônêm da. Ba intu avômalô Masedonia doho elaŋô ba elom eveŋ ek nindum aêŋ. \v 3 Aêŋ ba yahêv aiyaŋ doho ba êthôk êtôm atu ba yêlô abam môlô ek miŋ imbitak êtôm abôyaŋ ami ma êtôm ku ek môlô nopesaŋ am êtôm atu ba yahanaŋ. \v 4 Sêbôk ma yahabam môlô ba yakô ŋê Masedonia doho nêlêm imbiŋ yêlô ba nêgê nena miŋ ôpôpêk am ami êŋ ma tem ya mama ma môlô ma tem noja mama bêŋ anôŋ lôk. \v 5 Aêŋ ba yahanaŋ hik aiyaŋ takatu liŋ ek nêmôŋ nêsôk nêgê môlô ek nêpôpêk da takatu ba bôk môlô ubutiŋ abô ek nônêm ek batu da êŋ imbitak êtôm da wapôm ma miŋ da paloŋ ami. \p \v 6 \x * \xo 9:6 \xt Snd 11:24-25\x*Lemimbi nôm êntêk. Opalê atu ba havatho yaŋvêk auviŋna ma tem enja dokte. Ma opalê atu ba havatho bêŋ anôŋ ma tem enja limamôk. \v 7 Wapômbêŋ lamavi hathak ôpatu ba hêv i lôk lavidoŋ. Ba intu avômalô tomtom nênêm malêla êtôm iniŋ leŋiŋhaviŋ. Ma miŋ nêpôlik ami. Ma anyô yaŋ miŋ êndôk anyô yaŋ la ek nêm ami. \v 8 Wapômbêŋ anêŋ wapôm tem indum ba anêm nômkama tem imbitak bêŋ anôŋ êtôm wak nômbêŋ intu ek anêm ku lomaloma indilup mavi. \v 9 Hatôm bôk eto nena, \q1 “Yani hathak hapaliv anêŋ wapôm hadêŋ ŋê nômkama mi takatu ba êmô lôbôlôbô, \q1 ma anêŋ thêthôŋ hêk wak nômbêŋ intu sapêŋ.” \rq Kapya Yeŋ 112:9 \rq* \m \v 10 \x * \xo 9:10 \xt Ais 55:10\x*Wapômbêŋ hêv yaŋvêk ek nembatho ma polom ek nejaŋ. Ma tem nêm yaŋvêk bêŋ anôŋ ek indum môlô numbitak thêthôŋ êtôm yaŋvêk atu ba hêv liŋsiŋ. \v 11 \x * \xo 9:11 \xt 2Ko 1:11; 4:15\x*Yani tem indum ba môlô numbitak lôkmaŋgiŋ ek nundum wapôm lôbôlôŋ ek yêlô nanêm da êntêk êndêŋ avômalô ma tem nênêm iniŋ leŋiŋmavi êndêŋ Wapômbêŋ. \p \v 12 Ku takatu ba môlô udum ma miŋ ôêv Wapômbêŋ anêŋ avômalô matheŋ iyom sa ami. Mi. Thêlô enaŋ iniŋ leŋiŋmavi bêŋ hadêŋ Wapômbêŋ aleba leŋiŋmavi takêŋ hayô siŋ ba halelope. \v 13 Ma da êŋ hik môlônim wapôm thô ek avômalô nêgê nena ôêvhaviŋ Kilisi ba osopa anêŋ Abô Mavi ba udum wapôm hadêŋ thêlô lôk avômalô vi haviŋ. Êŋ ma tem nêmbô Wapômbêŋ. \v 14 Ma thêlô tem nêgê Wapômbêŋ anêŋ wapôm takatu ba hêv hadêŋ môlô ba hayô siŋ ba halelope ma tem leŋinjiki ba neteŋ mek ek môlô. \v 15 Nanêm leŋiŋmavi êndêŋ Wapômbêŋ esak anêŋ wapôm takatu ba hêv hadêŋ alalô aleba hik alalôaniŋ auk vônô. \c 10 \s1 Pol hêv yanida kisi \p \v 1 \x * \xo 10:1 \xt 1Ko 2:3\x*Ya Pol yahasopa Kilisi ôpatu ba hatauviŋ i ba hamô maliŋyaô. Ma yaleŋ hik ya ek môlô ba yahanaŋ nena avômalô enaŋ nena yahamô haviŋ môlô ma ya anyô kupik. Ma doŋtom enaŋ nena yahamô daim ma yahakôk haveŋ ek yambitak anyô bêŋ. \v 2 \x * \xo 10:2 \xt 1Ko 4:21\x*Ma doho enaŋ nena yêlô asopa auk pik. Yakô tem yasôk êtôm anyô bêŋ ba yasaŋ i la. Ba intu yahanaŋ hik môlô liŋ lôklokwaŋ ek nopesaŋ abô êŋ vêmam ka yasôk nena mi ma tem yasôk êtôm anyô bêŋ. \v 3 Yêlô amô pik ma doŋtom miŋ ik vovak hatôm avômalô ethak idum ami. \v 4 \x * \xo 10:4 \xt Ep 6:13-17\x*Ma yêlô awa Wapômbêŋ anêŋ lôklokwaŋ ek abuliŋ nômkama pik takatu ba lôklokwaŋ ba nômkama vovak takatu ba yêlô ik vovak hathak ma miŋ nômkama pik êntêk ami. \v 5 Abô ebam i lôk êkôki takatu ba hamiŋ Wapômbêŋ anêŋ auk loŋ siŋ intu yêlô avak pesa. Ma yêlô ato auk lokbaŋ takêŋ ek imbitak thêthôŋ ênjêk Wapômbêŋ ma. \v 6 Ba intu node kapôlômim liliŋ yapiŋ ek yêlô athôk ma nanêm vovaŋ êndêŋ ŋê takatu ba leŋôndôŋ kôtôŋ iyom. Ma miŋ ole kapôlômim liliŋ ami ma ku êŋ tem mi. \p \v 7 Môlô othak ôyê nômkama hêk viyaiŋ iyom. Ma ôpatu ba habam yani nena Kilisi anêŋ, nodaŋô! Yêlô ma Kilisi anêŋ haviŋ. \v 8 \x * \xo 10:8 \xt 2Ko 13:10\x*Yahabam yada bêŋ anôŋ nena Anyô Bêŋ hêv athêŋ bêŋ hadêŋ yêlô ek nambatho môlô loŋ lôklokwaŋ ma miŋ nambuliŋ môlô ami. Ba intu miŋ ya mama ami. \v 9-10 Avômalô enaŋ nena yahato kapya hatôm anyô bêŋ lôk yamaleŋ thêlêv ba yahathaŋ avômalô. Lôk enaŋ nena yahalêm ma thêlô êyê ya hatôm anyô kupik lôk yenaŋ abô ma voloŋna. Nodaŋô! Môlô miŋ nosoŋ nena yahato kapya yaŋ atu ek indum môlô nôkô ami. Mi. \v 11 Môlô opalêla takatu ba osoŋ nena ya anyô kupik, ma nodek lemôndôŋ ba nodaŋô! Malêla takatu ba môlô osam hêk yêlôaniŋ kapya, nôm takêŋ iyom intu tem yêlô nasopa. \p \v 12 Hatôm yambam yada êtôm ŋê mavi takatu ba ebam thêlôda? Yanaŋ nena ya anyô lôkauk hatôm thêlô e? Alikaknena! Ya mi. Ŋê molo ethak idum aêŋ! Thêlô ethak êyê iniŋ ku ba ebam nena thêlôniŋ ku lêk habitak mavi. \v 13 \x * \xo 10:13 \xt Lom 12:3\x*Yêlô abam yêlôaniŋ athêŋ hathak ku takatu ba Wapômbêŋ hêv hadêŋ yêlô iyom. Ba môlô ma ômô ku êŋ kapô. Ma vi atu ba miŋ hêv ami ma miŋ abam yêlôda ba anaŋ abô mayaliv ami. \v 14 Ma avômalô doho enaŋ nena yêlô abam i hathak ku takatu ba miŋ yêlôaniŋ ami. Mi. Yêlô ma ŋê môŋ anôŋ ek ayô ek môlô haviŋ Kilisi anêŋ Abô Mavi. \v 15 Ba intu yêlô miŋ abam yêlôaniŋ athêŋ hathak ku takatu ba anyô vi idum ami. Yakô môlônim ôêvhaviŋ tem indumbak ma yêlôaniŋ ku tem ni embeŋ môlônim loŋ sapêŋ \v 16 ek yêlô nanaŋ Wapômbêŋ anêŋ Abô Mavi embeŋ luvuluvu. Aêŋ ba tem yêlô nabam yêlôaniŋ athêŋ esak ku kapô takatu ba anyô yaŋ hadum ami. \v 17-18 \x * \xo 10:17-18 \xt 1Ko 1:31; 4:4\x*Ôpatu ba Anyô Bêŋ habam yani intu tem Anyô Bêŋ imbi binôŋ esak. Ma ôpatu ba habam yanida intu tem athêŋ mi. Hatôm bôk eto nena, \q1 “Opalêla takatu ba êbôi ma nêmbôi esak Anyô Bêŋ iyom.” \rq Jelemaia 9:24 \rq* \c 11 \s1 Pol miŋ kêdôŋwaga abôyaŋ ami \p \v 1 Yahanaŋ abô molo ma doŋtom nômô maliŋyaô vêmam. \v 2 \x * \xo 11:2 \xt Ep 5:26-27\x*Yaleŋdaŋ hathak môlô hatôm atu ba Wapômbêŋ ladaŋ hathak alalô. Yahapesaŋ abô ek noja anyô doŋtom iyom intu Kilisi ba yahadum ek môlô kapôlômim ênjêk mabuŋ êtôm avi muk atu ba lêk êlôk la yôv ma doŋtom miŋ elom ami denaŋ. \v 3 \x * \xo 11:3 \xt Stt 3:4,13\x*Ma yakô avômalô doho nimbuliŋ môlônim auk endeba nôndô abô takatu ba ovak haviŋ Kilisi hatôm sêbôk atu ba umya havuŋ abô ba hasau Ewa. \v 4 \x * \xo 11:4 \xt Gal 1:8-9\x*Ŋê takêŋ êlêm enaŋ ba môlô osopa Yisu yaŋda ma miŋ Yisu atu ba yêlô bôk anaŋ hathak ami. Ma owa dahô yaŋda ma miŋ yaŋ atu ba sêbôk ba môlô owa ami. Ma osopa abô yaŋda ma miŋ abô mavi sêbôk ba môlô osopa ami. Aisê ka owa ŋê êŋ thô? \v 5 \x * \xo 11:5 \xt 1Ko 15:10; 2Ko 12:11\x*Môlô osoŋ nena kêdôŋwaga takatu ba olam nena “aposel lôkmaŋgiŋ” êmô vuliŋ ek ya e? Mi. Miŋ yahamô thêlô vibiŋ ami. \v 6 \x * \xo 11:6 \xt 1Ko 2:1,13\x*Ya anyô yaveŋbôlêk malaiŋ ba yahanaŋ abô thôthô. Ma doŋtom yenaŋ auk hamô ba bôk yahik lôkthô thô hadêŋ môlô ba oyala yôv. \p \v 7 \x * \xo 11:7 \xt 1Ko 9:18\x*Yahanaŋ Wapômbêŋ anêŋ Abô Mavi hadêŋ môlô ma doŋtom yahadô vuli ek yatauviŋ ya ma yanêm môlô liŋ. Êŋ ma kambom e? \v 8 \x * \xo 11:8 \xt Plp 4:15,18\x*Nodaŋô! Ya ma hatôm anyô vani ba yahawa ŋê êvhaviŋ vi iniŋ valuseleŋ ek batu yandum ku yanêm môlô sa esak. \v 9 \x * \xo 11:9 \xt 2Ko 12:13; Plp 4:15,18\x*Yahamô haviŋ môlô ba yahêv yak hathak nômkama ma doŋtom miŋ yahêv malaiŋ hadêŋ môlô ami. Aiyaŋ doho êlêm anêŋ Masedonia ba êv ya sa. Wak takêŋ ma yahadô yanêm malaiŋ lomaloma êndêŋ môlô ba tem miŋ yatak auk êŋ ami. \v 10 Kilisi anêŋ abô ma avanôŋ. Ma yenaŋ abô aêŋ iyom ba intu yahabam ya hathak nôm takêŋ. Môlô avômalô plovins Akaia miŋ hatôm numiŋ ya loŋ siŋ ami. \v 11 Miŋ yaleŋhaviŋ môlô ami ba intu yahadum aêŋ e? Wapômbêŋ intu hayala. \p \v 12-15 Sadaŋ hêv i liliŋ hatôm aŋela lôk deda. Ma anêŋ ŋê ku ele i liliŋ hatôm ŋê thêthôŋ aêŋ iyom ba ibitak aposel oyaŋ ma esau môlô nena thêlô ma Kilisi anêŋ aposel. Êŋ ma Sadaŋ da anêŋ kobom ba hathak hadum aêŋ ba intu miŋ nosoŋ kakapuk ami. Aêŋ ba tem yandum êtôm aêsêbôk ba yahadum ek miŋ yanja vuli esak Wapômbêŋ anêŋ abô takatu ba yahanaŋ ami ek yadabêŋ ŋê takêŋ iniŋ auk kisi. Thêlô idum ek nenaŋ nena, “Yêlô ma aposel hatôm Pol” ba intu idum ek yanaŋ injik môlô liŋ esak vuli. Êŋ ma tem thêlô nênêm iniŋ athêŋ liŋ esak iniŋ ku. Ŋê takêŋ iniŋ lôkmala anêŋ daŋ tem êtôm iniŋ ku kambom takatu ba idum. \s1 Pol hadum ku aposel ba hawa malaiŋ lomaloma \p \v 16 Bôk yahanaŋ yôv nena miŋ lemimimbi nena ya ma anyô molo te ami. Ma doŋtom tem yanaŋ abô molo ba yambam ya êtôm kêdôŋwaga abôyaŋ takêŋ ba intu nodaŋô bônôŋ êtôm atu ba othak udum hadêŋ ŋê molo vi. \v 17 Yahasopa auk molo ba yahabam ya ma miŋ yahasopa Anyô Bêŋ anêŋ abô ami. \v 18 Ma kêdôŋwaga abôyaŋ ethak ebam i hatôm avômalô pik ethak idum. Aêŋ ba intu tem yambam ya. \v 19 Môlô othak ômô labalina haviŋ ŋê auk molo. Êŋ ma môlô ŋê lôkauk e? \v 20 Odaŋô! Ŋê êŋ êyê môlô nena ôvathek lôk ibuliŋ môlô ma êv vovaŋ lôk êv thêlôda liŋ ma epetav môlô malemim daŋ. Ma doŋtom môlô miŋ ôpôlik ami! \v 21 \x * \xo 11:21 \xt Plp 3:4\x*Betha ya anyô vau lôk miŋ yahadum hatôm thêlô ami ba intu ôpôlik hathak ya? Ai! Lêk ya mama. \p Ŋê takêŋ miŋ êkô ami ma êv iniŋ athêŋ liŋ ba intu tem yandum êtôm anyô auk molo ek yambam yada aêŋ iyom. \v 22-23 \x * \xo 11:22-23 \xt Ap 16:23; Plp 3:5 \x*Thêlô ma Hiblu e? Mena Islael e? Mena Ablaham anêŋ limi e? Ma thêlô ma Kilisi anêŋ ŋê ku e? Ma ya? Ya ma bêŋ anôŋ lôk ek thêlô. Aêŋ ba ya hatôm anyô molo ba tem yambam ya da. Bôk yahadum ku bêŋ anôŋ lôk yahamô koladôŋ ma ik ya hathak yak lôkmaŋgiŋ lôk idum ek nijik ya vônô lôbôlôŋ hamôŋ ek i. \v 24 \x * \xo 11:24 \xt Lo 25:3\x*Avômalô Islael bôk ik ya bôlôŋ baheŋvi hathak yak lôkmaŋgiŋ hatôm 39.\f * \fr 11:24 \ft Islael iniŋ abô balabuŋ hanaŋ nena nijik anyô esak yak lôkmaŋgiŋ êŋ êtôm bôlôŋ 40 êŋ ma tem anyô ema. Ma 39 ma tem anyô êmô lôkmala. Ba intu evali Pol hatôm 39 iyom.\f* \v 25 \x * \xo 11:25 \xt Ap 16:22; 14:19\x*Ik ya hathak okdiba hatôm bôlôŋ lô ma ik ya hathak valu bôlôŋ te. Ma yahathak yeŋ ba yaha ma kakalu lôk damak ba yeŋ kambom hatôm bôlôŋ lô. Ma yahamô ŋgwêk malêvôŋ hatôm bôlôvôŋ yaŋ ma wak daluk yaŋ. \v 26 \x * \xo 11:26 \xt Ap 9:23; 14:5\x*Yaha ba yahalêm lôbôlôŋ ba ŋaŋbô lôk ŋê vani ma yada yenaŋ avômalô lôk ŋê loŋ buyaŋ ma avômalô malak bêŋbêŋ lôk loŋ oyaŋ ma ŋgwêk kambom lôk ŋê esau nena yenaŋ aiyaŋ lôkthô idum ek nimbuliŋ ya. \v 27 Yahadum ku malaiŋ lôk vovanik bêŋ ba miŋ yahêk ami. Yahathakmuniŋ lôk yahama kisi ma yaha yaleŋ oyaŋ. Ya nômkama mi ba yahasimbak. \v 28 Ma malaiŋ te haviŋ nena yaleŋ hik ya wak nômbêŋ intu hathak avômalô êvhaviŋ lôkthô. \v 29 Ŋê takatu ba lêk vau, êŋ ma ya lêk vau aêŋ iyom. Ma anyôla havôv anyô yaŋ ek indum kambom, êŋ ma yakapôlôŋ hathaŋ hatôm atum. \p \v 30 Lemimhaviŋ yambam ya aêŋ ba intu tem yambam ya esak yenaŋ ku vaunena takatu ba bôk yahadum iyom. \v 31 Wapômbêŋ alalôaniŋ Anyô Bêŋ Yisu anêŋ lambô atu ba nêmbô wak nômbêŋ intu sapêŋ hayala nena miŋ yahanaŋ abôyaŋ ami. \v 32 \x * \xo 11:32 \xt Ap 9:23-25\x*Aletas hatôm kiŋ ma yahamô Damaskas. Ma kiŋ anêŋ anyô bêŋ te hanaŋ hadêŋ ŋê vovak takatu ba eyabiŋ loŋ êŋ ek nebaloŋ ya. \v 33 Ma doŋtom etak ya halôk vak sam bêŋ te ba êlêlô ya halôk unyak lôk abyaŋ ba yahasôv ma miŋ evaloŋ ya ami. \fig |alt="Paul being lowered in basket" src="LB00333B.TIF" size="col" loc="2Co 11:33" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="2 Kolin 11:33" \fig* \c 12 \s1 Pol hayê wêŋ \p \v 1 Abô êntêk miŋ hatôm nêm avômalô sa mavi ami. Ma doŋtom tem yambam ya esak loŋbô esak wêŋ lôk auk takatu ba Anyô Bêŋ hik thô hadêŋ ya. \v 2 Yahayala anyô atu ba hêvhaviŋ Kilisi. Sondabêŋ 14 hale ba hi ma ewa yani ba i malak leŋ te lô. Ewa ôpêŋ lôk liŋkupik mena injo, êŋ ma yahathôŋ. Wapômbêŋ da hayala. \v 3 Yahayala nena anyô êŋ ewa lôk liŋkupik mena mi, êŋ ma yahathôŋ ma Wapômbêŋ iyom intu hayala \v 4 ba ewa yani ba i malak leŋ elam nena “Paladais”. Yani halaŋô abô loŋ kapô lomaloma ba ik yani kisi ek miŋ enaŋ bêŋ ami. \v 5 Anyô anêŋ aêŋ ma tem yambam yani. Ma doŋtom yada ma tem yambam yenaŋ ku vaunena takatu. \s1 Nômla hatôm yak lôkmaŋgiŋ havatho Pol \p \v 6-7 \x * \xo 12:6-7 \xt Jop 2:6\x*Wapômbêŋ bôk hêv ku lôk abô ma auk lôkmaŋgiŋ hadêŋ ya yôv. Aêŋ ba yahadum ek yambam yada esak auk êŋ, êŋ ma yanaŋ abô avanôŋ iyom ba miŋ ya anyô auk voloŋ ami. Ma yakô avômalô nesoŋ nena ya anyô lôkmaŋgiŋ ba miŋ ya anyô oyaŋ hatôm ŋê vi ami. Aêŋ ba hêv Sadaŋ anêŋ ŋê ku ba i ibi yaleŋviŋkupik hathak yak lôkmaŋgiŋ ba hêv malaiŋ hadêŋ ya ek miŋ yaŋgê ya daŋ ami. \v 8 Yahalaŋ hadêŋ Wapômbêŋ hatôm bôlôŋ lô ek nêm vê ênjêk ya. \v 9 \x * \xo 12:9 \xt Plp 4:11-13\x*Ma doŋtom hanaŋ hadêŋ ya, “Yenaŋ lôklokwaŋ hik i thô hadêŋ waklavôŋ o vau lôk yenaŋ wapôm ma hatôm ek o.” Aêŋ ba yaleŋmavi ek yambam yenaŋ ku vaunena takatu ek injik Kilisi anêŋ lôklokwaŋ thô. \v 10 Ya anyô vau ma doŋtom lêk ya anyô lôklokwaŋ. Ba intu yahasopa Kilisi vaŋgwam ma yaleŋmavi nena ya anyô vau lôk enaŋ abôma hathak ya ma yahadum ku lôk vovanik lôk êv vovaŋ lôk malaiŋ lomaloma hadêŋ ya. \s1 Pol hathô avômalô Kolin ba haya \p \v 11 \x * \xo 12:11 \xt 2Ko 11:5\x*Môlôda udum ba yahabam yada ba intu lêk yahabitak anyô molo. Ya anyô oyaŋ ma doŋtom miŋ ya anyô oyaŋ anôŋ ek aposel lôkmaŋgiŋ takatu ami. Thêlô êlêm ek môlô ma môlô ôêv yak ba miŋ onaŋ yenaŋ ku anêŋ lavôŋ mavi hadêŋ i ami. \v 12 \x * \xo 12:12 \xt Lom 15:19\x*Wapômbêŋ hamiŋ lôklokwaŋ haviŋ ya ba intu hik yenaŋ ku thô nena ya ma aposel te. Ma hêv avômalô sa ek neyala yanida mavi hathak lavôŋiŋ lôk nômbithi ma ku lôklokwaŋ lomaloma ma miŋ ya popabuk ami. Ma môlô bôk ôyê nôm takêŋ yôv. \v 13 \x * \xo 12:13 \xt 2Ko 11:9\x*Aisê ba môlô onaŋ nena yakapôlôŋ hagiap hathak môlô ma yaleŋhaviŋ avômalô êvhaviŋ vi? Sêbôk ba yahamô haviŋ môlô ma yahadô yanêm malaiŋ êndêŋ môlô ba intu miŋ yahawa môlônim da hatôm yahadum hadêŋ avômalô êvhaviŋ vi ami. Ma môlô lemmaniŋ eka? Kikaknena! Notak kapôlômim ek ya. \p \v 14 Odaŋô! Lêk bôlôŋ te lô ba tem yasôk ek môlô. Miŋ yaleŋhaviŋ môlô nônêm nômkama êndêŋ ya ami. Yaleŋhaviŋ môlôda. Avômena miŋ isup valuseleŋ ek nênêm lami sa ami. Mi. Lami isup valuseleŋ ek nênêm nali sa. Ba intu tem miŋ yanêm môlô malaiŋ ek yasup môlônim da ek nêm ya sa ami. \v 15 Aêŋ ba yaleŋmavi anôŋ ek yanêm yenaŋ nômkama lôkthô êndêŋ môlô ma yanêm yada imbiŋ aêŋ iyom. Yaleŋhaviŋ môlô bêŋ anôŋ ma yakô ek môlô nôndô ya. \v 16 Avômalô enaŋ nena yahamô haviŋ i ba miŋ yahêv malaiŋ ami. Ma doŋtom elam ya nena anyô yahasau avômalô lôk yahanaŋ abô yaŋ. \v 17 Aisê! Ŋê ku takatu ba yahêv hathôk ma doho ibuliŋ môlô e? \v 18 \x * \xo 12:18 \xt 2Ko 8:6,16-18\x*Yahapôviŋ Titi ek êsôk ek môlô ma yahêv alalôaniŋ aiyaŋ te haviŋ. Ma Titi habuliŋ môlô e? Mi. Titi hathak hasopa yaveŋgwam iyom ma yaianiŋ auk ma doŋtom. \p \v 19 Môlô olaŋô abô takatu ba osoŋ nena yêlôda êv i kisi e? Mi. Yêlô ma Kilisi anêŋ avômalô ba amiŋ Wapômbêŋ ma ba anaŋ abô êntêk. Aiyaŋ thêlô, nômkama lôkthô atu ba yêlô adum ek embatho môlô loŋ. \v 20 Yahakô ek yasôk ma tem miŋ yaleŋmavi ek môlô ami ma môlô tem miŋ lemimmavi ek ya aêŋ ami. Yahakô ek abô lôkthaŋgo ma leŋdaŋ lôk leŋŋaŋa, lôk ovak am vose hi lodôŋlodôŋ, abôma lôk onaŋ abôyaŋ hathak anyô yaŋ ma otatale am lôk ôyê am daŋ lôk ôthô avômalô ba i mayaliv. \v 21 \x * \xo 12:21 \xt 2Ko 13:2\x*Yahakô ek yasôk esak loŋbô ma yenaŋ Wapômbêŋ tem indum ba ya mama esak môlônim kambom takatu. Ma tem yakapôlôŋ malaiŋ bêŋ anôŋ esak ŋê takatu ba miŋ ele kapôlôŋiŋ liliŋ hathak iniŋ lelaik lôk thethaŋak ma sek waliliŋ takatu ba idum ami. \c 13 \s1 Kolin neyabiŋ iniŋ êvhaviŋ \p \v 1 \x * \xo 13:1 \xt Mat 18:16; 1Ti 5:19\x*Bôk yahathôk bôlôŋ ju yôv ma êntêk yahathôk ma tem bôlôŋ te lô. Lemimimbi esak abô êntêk, \q1 “Ju mena lô la enaŋ anyô te anêŋ kambom bêŋ, êŋ ma abô avanôŋ.” \rq Lo 19:15 \rq* \m \v 2-3 Sêbôk atu ba yahathôk bôlôŋ yaŋ ma yahêv abô lôkliŋyak hadêŋ môlô. Ma lêk yahamô haviŋ môlô ami, ma doŋtom yahanaŋ hathak loŋbô nena môlô lemimhaviŋ ôŋgô nena yada yenaŋ abô mena Kilisi anêŋ abô. Ba intu tem yasôk esak loŋbô ek yaŋgê nena avômalô takatu ba idum kambom lôk avômalô kambom vi ma tem miŋ yatak i ek nêsôv ami. Kilisi ma miŋ anyô vau ami. Mi. Anyô lôklokwaŋ kambom ba tem eyabiŋ môlô dedauŋ mavi. \v 4 \x * \xo 13:4 \xt Plp 2:7-8\x*Avanôŋ, yani hatôm anyô vauna te ba ik yani hathak a. Ma doŋtom hamô lôkmala hathak Wapômbêŋ anêŋ lôkliŋyak. Yêlô ma vaunena aêŋ iyom ma doŋtom hathak Wapômbêŋ anêŋ lôklokwaŋ ba intu yêlô amô lôkmala haviŋ yani ek nanêm môlô sa. \p \v 5 \x * \xo 13:5 \xt 1Ko 11:28\x*Nôsôam ba noya ek ôŋgô nena unim ôêvhaviŋ hamô mena mi e? Nutitiŋ amda ek noyala nena intu ômô haviŋ Yisu Kilisi mena bôk ôêv yak yôv. Injo. Yakô mi la. \v 6 Yaleŋhaviŋ môlô nutitiŋ yêlô ma tem ôŋgô nena miŋ bôk aêv yak ami. \v 7 Ba yêlô miŋ aêv yak ami ba avômalô êyê yêlô hatôm aposel, êŋ ma nôm oyaŋ. Mena enaŋ nena yêlô aêv yak ba yêlô ŋê vau ba miŋ aposel ami, êŋ ma nôm oyaŋ aêŋ iyom. Ma doŋtom nômbêŋ ma nundum nômkama lôkthô thêthôŋ iyom. Ma yahanaŋ hik Wapômbêŋ liŋ ek miŋ môlô nundum kambom la ami. \v 8 Yêlô miŋ hatôm nandum nômla eso abô avanôŋ ami. Mi. Nambatho abô avanôŋ loŋ iyom. \v 9 Môlô lôklokwaŋ ma yêlô vau, êŋ ma yêlô leŋiŋmavi. Yêlô ateŋ mek ek môlô nopesaŋ unim kambom takêŋ ba numbitak mavi esak loŋbô. \v 10 \x * \xo 13:10 \xt 2Ko 10:8\x*Anyô Bêŋ hêv ku lôk athêŋ êŋ hadêŋ ya ek yato môlô ek numbitak thêthôŋ ma miŋ yambi môlô ni ami. Aêŋ ba miŋ yahamô haviŋ môlô ami ba intu yahato abô takêntêk ek waklavôŋ atu ba yahathôk ma tem yanja yenaŋ lôklokwaŋ ek yapesaŋ môlônim auk. Ma miŋ yanêm vovaŋ êndêŋ môlô ami. \s1 Pol hanaŋ anêŋ lamavi \p \v 11 Aiyaŋ thêlô, lêk yôv. Ba lemimmavi ma nopesaŋ malaiŋ sapêŋ. Nobatho am loŋ esak abô ni ba êlêm ma noja auk doŋtom lôk nômô yôhôk ma Wapômbêŋ anêŋ lahaviŋ lôk anêŋ labali êmô imbiŋ môlô. \p \v 12 Ma nokam môlôviyaŋ esak kobom yôhôk matheŋ. \p Ŋê matheŋ lôkthô êv iniŋ leŋiŋmavi haviŋ. \p \v 13 Alalôaniŋ Anyô Bêŋ Yisu Kilisi anêŋ wapôm lôk Wapômbêŋ anêŋ lahaviŋ ma Lovak Matheŋ anêŋ lamavi êmô imbiŋ môlô lôkthô.