\id 1CO - Malei-Hote NT [hot] -Papua New Guinea 2010 (DBL 2014) 
\h 1 Kolin 
\toc1 Kapya môŋ atu ba Pol hato hi Kolin 
\toc2 1 Kolin 
\toc3 1Ko 
\mt2 Kapya môŋ atu ba Pol hato hi  
\mt1 Kolin  
\imt1 Abô môŋ  
\ip Pol hato kapya êntêk hadêŋ avômalô êvhaviŋ anêŋ Kolin. Kolin ma malak bêŋ ba anêŋ avômalô ma hatôm 600,000. Avômalô Kolin ethak idum sek waliliŋ bêŋ anôŋ ba intu hathak abô Glik ma abô aêntêk, ‘Yahadum Kolin’, êŋ ma abô loŋ kapô te. Ma anêŋ ôdôŋ nena, ‘Yahadum sek waliliŋ’.  
\ip Pol hamô Epesus ma halaŋô nena avômalô êvhaviŋ anêŋ Kolin ethak esopa kobom kambom takêŋ lôk evaki vose ba intu hato kapya êntêk hadêŋ thêlô. Ma Pol bôk hato kapya te hadêŋ thêlô ba thêlô vi miŋ eyala katô ami ba intu hato kapya êntêk hadêŋ thêlô ek injik anêŋ abô êŋ anêŋ ôdôŋ thô êndêŋ i. Ma avômalô Kolin doho bôk enaŋ hik Pol liŋ hathak abô doho halôk kapya te atu ba bôk eto hadêŋ yani ba intu hato iniŋ kapya êŋ viyaŋ. Ma hato ek embatho iniŋ êvhaviŋ loŋ lôk hêv takatu ba bôk êv yak sa.  
\ip Hato kapya êntêk hadêŋ 55 AD la.  
\c 1  
\s1 Abô môŋ  
\p
\v 1 Ya Pol ma Wapômbêŋ halam ya ba hadum ba ya habitak Yisu Kilisi anêŋ aposel hatôm anêŋ lahaviŋ. Yai lôk  
\v 2 alalôaniŋ aiyaŋ Sostenes ato kapya êntêk ek môlô avômalô ôdôŋ takatu ba ôêvhaviŋ Wapômbêŋ anêŋ Kolin. Kilisi hadum ba thêlô ibitak matheŋ ma halam i nena Wapômbêŋ anêŋ avômalô haviŋ avômalô luvuluvu takatu ba elam alalôaniŋ Anyô Bêŋ Yisu Kilisi anêŋ athêŋ. Yani ma alalôaniŋ Anyô Bêŋ ma thêlôniŋ haviŋ.   
\p
\v 3 Wakamik Wapômbêŋ lôk Anyô Bêŋ Yisu Kilisi nênêm iniŋ wapôm lôk labali êndêŋ môlô.   
\s1 Pol hanaŋ lamavi hadêŋ Wapômbêŋ  
\p
\v 4 Wapômbêŋ hêv anêŋ wapôm hadêŋ môlô hathak Yisu Kilisi. Ba intu yahanaŋ yaleŋmavi lôbôlôŋ hadêŋ yani hathak môlô.  
\v 5-6 Yani lêk havatho Yisu anêŋ abô loŋ lôklokwaŋ hamiŋ môlô ba môlô ôêvhaviŋ ba Wapômbêŋ lêk haŋgasô nôm mavi halôk môlô kapôlômim ba hayô siŋ hatôm auk mavi lôk abô mavi.  
\v 7 Aêŋ ba môlô ma avômalô ôpôviŋ alalôaniŋ Anyô Bêŋ Yisu Kilisi anêŋ waklavôŋ endelêm ek injiki thô ba intu môlô miŋ ôêv yak hathak wapôm la ami.  
\v 8-9 \x * \xo 1:8-9 \xt 1Te 3:13; 5:23; 5:24; 1Jon 1:3\x*Yani halam môlô ek numbitak Nakaduŋ Yisu Kilisi, alalôaniŋ Anyô Bêŋ anêŋ avômalô môlô lôk malêla takatu ba hanaŋ ma hatôm indum. Ba intu yani tem embatho môlô loŋ endeba anêŋ daŋ ek miŋ môlônim abô la ênjêk êndêŋ alalôaniŋ Anyô Bêŋ Yisu Kilisi anêŋ waklavôŋ ami.   
\s1 Avômalô êvhaviŋ êkôki  
\p
\v 10-12 \x * \xo 1:10-12 \xt Ap 18:24-28; 1Ko 3:4; Plp 2:2\x*Aiyaŋ thêlô, Kaloe anêŋ avômalô doho enaŋ hadêŋ ya nena môlô intu ôkôkam ba tomtom onaŋ nena, “Yêlô ma Pol anêŋ” ma vi enaŋ nena, “Apolo anêŋ” ma vi enaŋ nena, “Sipas anêŋ” ma vi ma “Kilisi anêŋ”. Ba intu aiyaŋ thêlô, hathak Yisu Kilisi anêŋ athêŋ ma yaleŋ hik ya nena miŋ nombak am vose ami ek nobaloŋ auk lôk kapôlômim doŋtom iyom.   
\p
\v 13 Aisê. Hatôm nombak Kilisi vose ni nenanena e? Mena ik ya Pol hathak alovalaŋaŋsiŋ ek môlô e? Mena môlô uthik ŋaŋ hathak Pol anêŋ athêŋ e?  
\v 14 \x * \xo 1:14 \xt Ap 18:8; Lom 16:23\x*Yahathik Klispus lo Gaius iyom ma miŋ yahathik anyôla haviŋ ami ba intu yaleŋmavi anôŋ hadêŋ Wapômbêŋ  
\v 15 ek môlô te miŋ hatôm enaŋ nena yahathik môlô hathak yenaŋ athêŋ ami.  
\v 16 \x * \xo 1:16 \xt 1Ko 16:15\x*Bôk yahathik Stepanas anêŋ avômalô doho. Ma injo betha bôk yahathik avômalô vi haviŋ la.  
\v 17 Odaŋô! Kilisi hêv ya ba yahalêm ek yanaŋ Wapômbêŋ anêŋ Abô Mavi ma miŋ hêv ya ek yasik avômalô ami. Yahadô yambuliŋ Kilisi anêŋ alovalaŋaŋsiŋ imbitak êtôm nôm oyaŋ. Ba intu miŋ yahanaŋ anêŋ Abô Mavi êŋ ek yandôk thêlô leŋiŋ êtôm ŋê lôk auk bêŋ ethak idum ami.   
\s1 Ŋê lôk auk bêŋ miŋ hêv ya sa ami  
\p
\v 18 \x * \xo 1:18 \xt Lom 1:16\x*Ma avômalô takatu ba esopa loŋôndê ŋama elaŋô abô hathak alovalaŋaŋsiŋ êŋ ba esoŋ nena abô molo. Ma doŋtom alalô takatu ba Wapômbêŋ hêv bulubiŋ ayala nena nôm êŋ ma Wapômbêŋ anêŋ lôklokwaŋ.  
\v 19 \x * \xo 1:19 \xt Ais 29:14\x*Hatôm bôk eto nena,  
\q1 “Tem yambuliŋ ŋê lôk auk bêŋ iniŋ auk  
\q1 ma tem yambak iniŋ auk takêŋ pesa ba imbitak êtôm nôm oyaŋ.” \rq Aisaia 29:14\rq*   
\p
\v 20 \x * \xo 1:20 \xt Jop 12:17; Ais 19:12; 33:18; 44:25\x*Ma ŋê lôk auk bêŋ lôk ŋê ethak lôm bêŋ lôk kêdôŋwaga takatu ba evaloŋ kapya auk bêŋ bôlôŋ êntêk, thêlô aisê? Wapômbêŋ hik thô nena auk bêŋ takêŋ habitak auk molo.  
\v 21 \x * \xo 1:21 \xt Mat 11:25\x*Wapômbêŋ ma anyô auk mavi ba hadô ek avômalô neyala yani esak auk luvôŋiŋ. Aêŋ ba hawa abô molo ek nêm vi atu ba êvhaviŋ bulubiŋ.  
\v 22 Ma avômalô Islael leŋiŋhaviŋ nêgê lavôŋiŋ ek nênêmimbiŋ. Ma Glik êbôlêm auk lôm bêŋ ek nênêmimbiŋ.  
\v 23 \x * \xo 1:23 \xt Lom 9:32; 1Ko 2:14\x*Ma doŋtom yêlô anaŋ bêŋ nena Kilisi hama hathak alovalaŋaŋsiŋ. Auk êŋ habuliŋ avômalô Islael ba intu êpôlik. Ma ŋê loŋ buyaŋ elaŋô nena auk êŋ ma auk molo.  
\v 24-25 \x * \xo 1:24-25 \xt Kol 2:3; 2Ko 13:4\x*Wapômbêŋ anêŋ auk molo êŋ ma auk bêŋ ek ŋê pik iniŋ auk. Ma Wapômbêŋ anêŋ pulusik ma lôklokwaŋ bêŋ ek ŋê pik iniŋ. Ba intu avômalô Islael lo Glik ma avômalô loŋ buyaŋ takatu ba Wapômbêŋ halam i ma eyala nena Kilisi ma Wapômbêŋ anêŋ lôklokwaŋ lôk anêŋ auk bêŋ.   
\p
\v 26 \x * \xo 1:26 \xt Mat 11:25; Jem 2:5\x*Aiyaŋ thêlô, môlô lemimimbi esak sêbôk atu ba elam môlô. Avômalô lôkthô miŋ êyê môlô bêŋ anôŋ nena ŋê lôk auk bêŋ mena anyô lôkmaŋgiŋ mena anyô lôk athêŋ bêŋ te ami. Mi.  
\v 27 Wapômbêŋ hawa auk molo anêŋ pik ek nêm mama êndêŋ ŋê lôk auk bêŋ ma hawa nômkama pik takatu ba pulusikna ek nêm mama êndêŋ ŋê lôklokwaŋ.  
\v 28 Ŋê takatu ba avômalô êyê hatôm yavoyav lôk nôm ôvathek lôk nôm oyaŋ lomaloma pik êntêk intu yani halam ek nêm auk bôlôŋ êntêk vê esak,  
\v 29 \x * \xo 1:29 \xt Ep 2:9\x*ek anyô late miŋ hatôm êmbôi imiŋ Wapômbêŋ ma ami.  
\v 30 \x * \xo 1:30 \xt Jer 23:5-6\x*Ma môlô ma Wapômbêŋ da hadum ba lêk ômô haviŋ Yisu Kilisi. Yani habitak hatôm Wapômbêŋ anêŋ auk atu ba hêv ek nêm alalô sa ek nêm kambom vuli lôk hapole alalô vê hêk kambom anêŋ ba lêk abitak thêthôŋ lôk matheŋ hamiŋ Wapômbêŋ ma.  
\v 31 Ba intu eto nena,  
\q1 “Opalêla takatu ba êbôi ma nêmbôi esak Wapômbêŋ iyom.” \rq Jelemaia 9:24\rq*   
\c 2  
\s1 Pol hêv auk hadêŋ avômalô Kolin  
\p
\v 1 Aiyaŋ thêlô, sêbôk atu ba yahayô ek môlô ma yahanaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô takatu ba hik thô hadêŋ ya ma miŋ yahanaŋ abô mavi mena auk mavi hatôm ŋê lôk auk iniŋ ami.  
\v 2 Mi anôŋ. Yahadum ek yanaŋ abô esak Yisu Kilisi atu ba hama hathak alovalaŋaŋsiŋ iyom.  
\v 3 \x * \xo 2:3 \xt Ap 18:9; 2Ko 10:1\x*Yahamô haviŋ môlô ma ya anyô vau lôk bômkô ma yahalowaliŋ bêŋ anôŋ.  
\v 4 \x * \xo 2:4 \xt 1Te 1:5\x*Ma doŋtom Lovak Matheŋ da hik anêŋ lôklokwaŋ thô ba yahanaŋ abô ba miŋ yahanaŋ hatôm ŋê lôk auk iniŋ abô ek yandôk môlô lemim ami  
\v 5 ek môlô nônêmimbiŋ Wapômbêŋ anêŋ lôkliŋyak ma miŋ ŋê lôk auk iniŋ abô ami.   
\s1 Lovak Matheŋ hêv auk  
\p
\v 6-7 Ŋê talaŋ elaŋô yêlôaniŋ abô hatôm auk bêŋ. Sêbôk bôlada ma Wapômbêŋ havuŋ auk nêm alalô bulubiŋ ek indum ba alalô nambitak avômalô lôkmaŋgiŋ. Ma yêlôaniŋ auk êŋ ma miŋ hatôm ŋê bêŋbêŋ iniŋ auk bôlôŋ êntêk ami. Thêlô takêŋ tem nênêm yak.  
\v 8-9 \x * \xo 2:8-9 \xt Ais 64:4\x*Hatôm bôk eto hathak auk êŋ nena,  
\q1 “Wapômbêŋ bôk hapesaŋ nômkama yôv  
\q2 ek nêm ek avômalô takatu ba leŋiŋhaviŋ yani.  
\q1 Ma doŋtom maleŋiŋ miŋ êyê nôm takêŋ  
\q2 lôk leŋôndôŋ miŋ elaŋô abô takêŋ ami.  
\q1 Ba intu avômalô êthôŋ nôm takêŋ paliŋ.” \rq Aisaia 64:4 \rq*  
\m Ŋê bêŋbêŋ bôlôŋ êntêk miŋ eyala auk êŋ ami. Bôk neyala ma tem miŋ nijik Anyô Bêŋ Lôkmaŋgiŋ êŋ vônô esak a ami.  
\v 10-11 Alalôaniŋ dahôlôŋiŋ da hayala alalôaniŋ auk. Ma Wapômbêŋ da anêŋ dahô hayala anêŋ aêŋ iyom. Ba intu Lovak Matheŋ hayala nômkama lôkthô lôk hayê Wapômbêŋ anêŋ auk anôŋ biŋ ba lêk hik nômkama lôkthô thô hadêŋ alalô.   
\p
\v 12 Wapômbêŋ hêv anêŋ Lovak Matheŋ êŋ hadêŋ alalô ek nayala anêŋ wapôm takatu ba hêv hadêŋ alalô. Ma miŋ hêv auk pik ami.  
\v 13 Auk takêŋ ma Lovak Matheŋ intu hêv hadêŋ yêlô ba anaŋ bêŋ lôk adôŋ avômalô takatu ba êmô haviŋ Lovak Matheŋ hathak anêŋ auk. Anyôla miŋ hadôŋ yêlô ba anaŋ abô êŋ ami.  
\v 14 Lovak Matheŋ hêv avômalô sa ek neyala Wapômbêŋ anêŋ auk. Ba opalê atu ba miŋ hawa Lovak Matheŋ ami hasoŋ nena auk êŋ ma auk molo ba intu miŋ hatôm ititiŋ ba eyala auk takatu ba halêm anêŋ Wapômbêŋ anêŋ Lovak Matheŋ ami.   
\q1
\v 15-16 \x * \xo 2:15-16 \xt Ais 40:13\x* “Ba opalê intu hayala Anyô Bêŋ anêŋ auk ba tem êndôŋ yani? Mi.” \rq Aisaia 40:13\rq*  
\m Ma ôpatu ba hawa Lovak Matheŋ anêŋ auk tem ititiŋ nômkama lôkthô. Ma ôpatu ba miŋ hayala Anyô Bêŋ anêŋ auk ami tem miŋ ititiniŋ alalô takatu ba awa Lovak Matheŋ anêŋ auk ami. Aêŋ ba alalô ma awa Kilisi da anêŋ auk.   
\c 3  
\s1 Avômalô Kolin evak i vose  
\p
\v 1-2 \x * \xo 3:1-2 \xt Hib 5:12-13; 1Pi 2:2\x*Aiyaŋ thêlô, sêbôk ma môlô osopa avômalô pik êntêk veŋiŋgwam ba osopa Kilisi hatôm amena kasek ba miŋ oaŋ nôm thekthek ami. Ba intu yahêv sum hadêŋ môlô ba miŋ yahanaŋ abô hatôm ŋê bôk ilumbak yôv iniŋ abô ami. Ba êntêk unum sum denaŋ e?  
\v 3 \x * \xo 3:3 \xt 1Ko 1:10-11\x*Môlô othak udum hatôm ŋê pik ba môlô lemimdaŋ lôk lemimŋaŋa  
\v 4 \x * \xo 3:4 \xt 1Ko 1:12\x*ma ôdôŋ yaŋ enaŋ nena, “Yêlô ma Pol anêŋ” ma vi enaŋ, “Yêlô ma Apolo anêŋ.” Êŋ ma hathak uik unim auk thô nena môlô ma ŋê pik.   
\p
\v 5 \x * \xo 3:5 \xt Ap 18:24\x*Aêŋ ba ya Pol ma opalê? Ma Apolo ma opalê? Yai ma Anyô Bêŋ anêŋ ŋê ku iyom! Yani hêv anyô tomtom da iniŋ ku ba hêv yaianiŋ ba intu môlô bôk ôêvhaviŋ yôv.  
\v 6 \x * \xo 3:6 \xt Ap 18:4-11,27-28\x*Yahavatho yaŋvêk ma Apolo hathak hêv ŋaŋ ma Wapômbêŋ da hadum ba yaŋvêk êŋ halumbak.  
\v 7 Ba ôpatu ba havatho mena hêv ŋaŋ thai luvi ma nôm oyaŋ. Ma Wapômbêŋ iyom intu ba nôm avanôŋ.  
\v 8 \x * \xo 3:8 \xt Mat 16:27\x*Opalê atu ba havatho mena opalê atu ba hêv ŋaŋ, thai idum ku doŋtom ba tem neja vuli êtôm ida iniŋ ku atu idum.   
\p
\v 9 \x * \xo 3:9 \xt Ep 2:20-22\x*Yai adum Wapômbêŋ anêŋ ku iyom haviŋ i ma môlô ma anêŋ unyak lôk anêŋ ku kapô.  
\v 10-11 \x * \xo 3:10-11 \xt Ais 28:16; 1Pi 2:4-6\x*Wapômbêŋ hêv wapôm hadêŋ ya ba yahabitak anyô lôkmaŋgiŋ ek yandav unyak. Ba yahalav landiŋ. Ma anyô vi etak pam thalôk lôk unyak vôv hayô hamô. Ma miŋ anyôla endav landiŋ yaŋda imbiŋ ami. Yisu Kilisi da intu landiŋ êŋ ba bôk hamiŋ yôv. Ba môlô ŋê ku tomtom noyabiŋ am katô ek nodav Wapômbêŋ anêŋ unyak êŋ.  
\v 12-13 \x * \xo 3:12-13 \xt 1Ko 4:5\x*Waklavôŋ Idum Abô hayô ma tem injik ŋê ku takêŋ iniŋ ku sapêŋ êlêm yaiŋ. Ma atum tem esaŋ anyô tomtom iniŋ ku ek ênjê nena elav unyak êŋ mavi mena kambom. Ba intu uik siŋ hathak gol mena seleva mena valu mavi mena alokwaŋ kapi mena kamuŋ kondaŋ mena sesalik la, ma hêk môlôda. \fig |alt="village house" src="Action092.tif" size="col" loc="1Co 3:12" ref="1 Kolin 3:12-13" \fig*  
\v 14 Ma opalêla takatu ba iniŋ ku elav unyak êŋ mavi ma tem neja vuli.  
\v 15 Ma ôpatu ba atum hathaŋ anêŋ ku ma tem miŋ enja vuli ami. Ma doŋtom bulubiŋ hamô ba tem nêm ôpêŋ vê ênjêk atum.   
\s1 Môlôda ma Wapômbêŋ anêŋ unyak  
\p
\v 16 \x * \xo 3:16 \xt 1Ko 6:19; 2Ko 6:16\x*Môlô ma Wapômbêŋ anêŋ unyak matheŋ atu ba yanida hamô kapô. Oyala nôm êŋ mena mi? Ma Wapômbêŋ anêŋ Lovak Matheŋ hamô môlô kapôlômim.  
\v 17 Môlô ma Wapômbêŋ anêŋ unyak matheŋ atu ba yanida hamô kapô ba intu loŋ êŋ ma matheŋ! Ma ôpatu ba habuliŋ unyak matheŋ êŋ ma tem Wapômbêŋ imbuliŋ ôpêŋ aêŋ iyom.   
\s1 Miŋ nobam anyô vi ami  
\p
\v 18 Miŋ môlô nosau am ami! Môlô lemimhabi nena môlô ma ŋê lôkauk bêŋ hatôm ŋê lôk luvôŋiŋ bôlôŋ êntêk, êŋ ma notak. Ma noja alovalaŋaŋsiŋ anêŋ auk molo ek numbitak anyô lôk auk mavi.  
\v 19 Auk pik êntêk ma auk molo hêk Wapômbêŋ ma hatôm eto nena,  
\q1 “Yani havaloŋ ŋê lôk auk bêŋ hathak thêlôda iniŋ auk ba êv yak.” \rq Jop 5:13\rq*   
\p
\v 20 Ma abô yaŋ hanaŋ nena,  
\q1 “Anyô Bêŋ hayala nena ŋê lôk auk bêŋ iniŋ auk ma anôŋ mi.” \rq Kapya Yeŋ 94:11\rq*   
\p
\v 21 Aêŋ ba miŋ nobam anyô te êmôŋ ek vi ami. Thêlô sapêŋ ma ŋê ku ek nênêm môlô sa iyom.  
\v 22 Pol lo Apolo ma Sipas lôk pik êntêk ma lôkmala lo ŋama ma lêk lo embeŋ yam ma nômkama lôk avômalô ma nôm takêŋ ma môlônim iyom.  
\v 23 Ma môlô ma Kilisi anêŋ ma Kilisi ma Wapômbêŋ anêŋ.   
\c 4  
\s1 Kilisi anêŋ aposel  
\p
\v 1 Aêŋ ba avômalô sapêŋ nêgê yêlô nena Yisu Kilisi anêŋ ŋê ku oyaŋ iyom ek ayabiŋ Wapômbêŋ anêŋ abô loŋ kapô atu ba hik thô hadêŋ anêŋ avômalô.  
\v 2 \x * \xo 4:2 \xt Luk 12:42\x*Aêŋ ba intu nayabiŋ ku êŋ mavi êtôm anyô hamôŋ ek ku.  
\v 3-4 Yakapôlôŋ miŋ hanaŋ ya bêŋ nena yahadum Wapômbêŋ anêŋ ku tombeŋ ami. Aêŋ ba môlô otha ya mena owa ya hi loŋ idum abô êŋ ma nôm oyaŋ. Ma yenaŋ auk miŋ hatôm ami. Aêŋ ba miŋ yahathô yada ba yahaya ami. Anyô Bêŋ da intu tem ititiniŋ ya.  
\v 5 \x * \xo 4:5 \xt 1Ko 3:8\x*Waklavôŋ Anyô Bêŋ endelêm ma tem imbi anêŋ deda êyô ênjêk nômkama takatu ba havuŋi hêk loŋ momaŋiniŋ kapô ba injik avômalô iniŋ auk takatu ba hêk kapôlôŋiŋ thô. Ma wak êŋ ma tomtom tem neja iniŋ leŋiŋmavi ênjêk Wapômbêŋ. Aêŋ ba miŋ nosa avômalô vi iniŋ ku ami.   
\s1 Avômalô Kolin thêlôda ebam i  
\p
\v 6 \x * \xo 4:6 \xt Lom 12:3\x*Aiyaŋ thêlô, bôk yahanaŋ hathak yai lôk Apolo ek nêm môlô sa ek lemimimbi abô êntêk “Nosopa abô balabuŋ atu ba eto,” nena miŋ nobam anyôla êmôŋ ek vi ami.  
\v 7 \x * \xo 4:7 \xt Lom 12:6\x*Ma opalê hatak môlô ba ubitak anyô bêŋ? Môlôda unim lôklokwaŋ ba owa auk e? Mi! Wapôm takêŋ intu hêv hadêŋ môlô. Ma aisê ka obam amda?   
\p
\v 8 Môlô lêk ubitak ôyô uŋlôv yôv e? Ma môlô lêk ŋê lôkmaŋgiŋ e? Mena môlô lêk hatôm kiŋ e? Kikaknena! Alalô ŋê lôk iviyaŋ ba lêk môlô ubitak kiŋ ma tem yêlô aêŋ iyom!  
\v 9 Nôŋgô! Wapômbêŋ hatak yêlô aposel hatôm ŋê oyaŋ ba amiŋ piklêvôŋ ma avômalô lôk aŋela ititiŋ yêlô hatôm ŋê kambom takatu ba enaŋ nena, “Uŋgwik thêlô vônô.”  
\v 10 Yêlô ma ŋê auk molo hathak Kilisi e? Ma môlô ŋê lôk auk bêŋ hathak Kilisi e? Ma yêlô ŋê vau ma môlô ŋê lôkliŋyak e? Môlô ŋê lôk athêŋ bêŋ ma yêlô ŋê athêŋ mi e?  
\v 11 \x * \xo 4:11 \xt 2Ko 11:23-27\x*Sêbôk aleba lêk ma yêlô ama kisi lôk athakmuniŋ ma ik nômkama titip lôk ik yêlô ba epam mayaliv ba yêlôaniŋ malak namô mi.  
\v 12 \x * \xo 4:12 \xt Mat 5:44; 2Te 3:8\x*Ma adum ku hathak baheŋiŋ aleba yêlô lêk vau. Enaŋ ek nimbuliŋ yêlô, êŋ ma yêlô êv leŋiŋmavi iyom. Iliti yêlô ba êv vovaŋ, êŋ ma yêlô amiŋ leŋvidoŋ.  
\v 13 Enaŋ abômapopak hathak yêlô ma yêlô anaŋ viyaŋ lôk labali mavi. Wak nômbêŋ intu sapêŋ ma yêlô hatôm matiŋyak pik lôk nôm ôvpalê.   
\s1 Pol lahaviŋ avômalô Kolin nesopa yani  
\p
\v 14 Môlô ma yenaŋ avômena takatu ba yaleŋhaviŋ ba intu yahadôŋ môlô. Ma miŋ yahato nôm takêntêk ek indum môlô mama ami.  
\v 15 \x * \xo 4:15 \xt Gal 4:19\x*Ŋê êvhaviŋ bêŋ anôŋ ethak eyabiŋ môlô, ma doŋtom lemambô doŋtom iyom. Yada bôk yahanaŋ Wapômbêŋ anêŋ Abô Mavi hadêŋ môlô hatôm yahavathu môlô ba môlô ubitak Yisu Kilisi anêŋ avômalô.  
\v 16 \x * \xo 4:16 \xt Plp 3:17\x*Aêŋ ba yaleŋ hik ya nena nosopa yaveŋgwam.  
\v 17 \x * \xo 4:17 \xt Ap 19:22\x*Ba intu yahêv Timoti hathôk ek nêm môlô sa. Yani ma anyô ku anôŋ lôk yenaŋ okna atu ba hasopa Anyô Bêŋ ba yaleŋhaviŋ yani. Ma tem injik môlônim auk liŋ esak yenaŋ bôk lo loŋ atu ba hathak Yisu Kilisi ma yahadôŋ avômalô êvhaviŋ takatu ba êmô luvuluvu hathak.  
\v 18 Môlô doho osoŋ nena tem miŋ yasôk esak loŋbô ami ba intu môlô lemimôndôŋ kôtôŋ.  
\v 19-20 \x * \xo 4:19-20 \xt 1Ko 2:4\x*Nodaŋô katô! Wapômbêŋ anêŋ avômalô miŋ enaŋ hathak abô oyaŋ ami. Mi. Lovak Matheŋ hêv lôkliŋyak ba idum Wapômbêŋ anêŋ lahaviŋ. Anyô Bêŋ lahaviŋ ma tem yasôk ketheŋ ek yaŋgê nena avômalô takêŋ bôk ewa lôklokwaŋ êŋ mena mi e?  
\v 21 Lemimhabi aisê? Yasôk ek yambali môlô ek noja auk mena yasôk êtôm anyô yaô ek yanaŋ abô labalina?   
\c 5  
\s1 Nutiŋ ŋê sek êndôk kamuŋ  
\p
\v 1 \x * \xo 5:1 \xt Wkp 18:7-8; Lo 22:30\x*Yahalaŋô nena môlô avômalô ôêvhaviŋ te hadum sek haviŋ lambô yanavi lukmuk lôbôlôŋ. Ma doŋtom ŋê daluk miŋ ethak idum aêŋ ami.  
\v 2 Aisê ka môlô ôbô am? Lemiminjikam ba nutiŋ ôpêŋ êndôk kamuŋ!  
\v 3 \x * \xo 5:3 \xt Kol 2:5\x*Ya miŋ yahamô haviŋ môlô ami. Mi. Ma doŋtom yakapôlôŋ hamô haviŋ môlô hatôm lêk yahamô haviŋ môlô. Ma lêk yahanaŋ ôpatu ba bôk hadum kambom êŋ bêŋ yôv hathak Yisu Kilisi anêŋ athêŋ.  
\v 4 Aêŋ ba othak doŋtom, êŋ ma yakapôlôŋ lêk hamô haviŋ môlô. Ma alalôaniŋ Anyô Bêŋ Yisu anêŋ lôkliŋyak lêk hamô haviŋ.  
\v 5 \x * \xo 5:5 \xt 1Ti 1:20\x*Ba nônêm ôpêŋ êndêŋ Ŋgôk Bêŋ ek imbuliŋ ôpêŋ anêŋ auk ek Anyô Bêŋ anêŋ Waklavôŋ Nindum Abô ma tem yani enja bulubiŋ.   
\p
\v 6 \x * \xo 5:6 \xt Gal 5:9\x*Môlô ôbô am ma miŋ mavi ami. Lôk miŋ oyala nena yis doktena iyom hatôm êndôk polom bêŋ anôŋ kapô ba isiŋ bêŋ ami e?  
\v 7 \x * \xo 5:7 \xt Ais 53:7; 1Pi 1:19\x*Sêbôk ma avômalô Islael ethak ik boksipsip nakaduŋ te ek leŋiŋhabi Waklavôŋ Hale ba Hi. Ma alalôaniŋ boksipsip nakaduŋ Waklavôŋ Hale ba Hi intu Yisu. Kilisi hama ek môlô ba intu lêk ubitak ôtôm polom lukmuk atu ba yis mi. Aêŋ ba nômbi unim kambom ni êtôm avômalô Islael ethak ibi yis bô hi ek leŋiŋhabi Waklavôŋ Hale ba Hi.  
\v 8 \x * \xo 5:8 \xt Lo 16:3\x*Ba intu alalô leŋiŋimbi Waklavôŋ Hale ba Hi wak nômbêŋ intu sapêŋ ma nambitak êtôm polom atu ba anêŋ yis mi. Polom êŋ ma nôm anôŋ ba anêŋ lelaik mi. Ma yis bô atu êŋ ma adum kambom lo miŋ asopa Wapômbêŋ ami. Ba intu nabi ni.   
\p
\v 9 Bôk yahato yenaŋ kapya hadêŋ môlô ek miŋ nômô imbiŋ ŋê takatu ba idum sek lomaloma ami.  
\v 10 Ma doŋtom miŋ yahanaŋ hathak avômalô pik êntêk ba idum sek lomaloma lo ŋê esau avômalô ba ewa iniŋ nômkama vani lôk ŋê paloŋ ma ŋê esopa ŋgôk ami. Mi. Ŋê takêŋ ma êmô pik haviŋ alalô ba natak i aisê?  
\v 11 \x * \xo 5:11 \xt 2Te 3:6; Tit 3:10\x*Yenaŋ abô anêŋ ôdôŋ ma aêntêk. Ôpatu ba hanaŋ nena, “Yahêvhaviŋ Wapômbêŋ” ma doŋtom hadum sek lomaloma mena hadum paloŋ mena hêv yeŋ hadêŋ ŋgôk mena hanaŋ abôma mena hanum waiŋ ba molo mena hawa vani. Anyô anêŋ aêŋ miŋ noŋgwaŋ nôm lo ômô imbiŋ yani ami. Dôlôk!   
\p
\v 12 Nosa ŋê takatu ba êmô avômalô êvhaviŋ kapô iyom. Ma miŋ nosa ôpatu ba miŋ alalôaniŋ te ami. Ku êŋ ma miŋ bôk êv hadêŋ alalô ami.  
\v 13 \x * \xo 5:13 \xt Lo 13:5; 17:7\x*Aêŋ ba Wapômbêŋ tem indum abô ek ŋê daluk. Ba intu ŋê takatu ba indum kambom ma  
\q1 “Nônêm i vê ênjêk môlô.” \rq Lo 17:7 \rq*   
\c 6  
\s1 Kobom nepesaŋ malaiŋ  
\p
\v 1 Aisê ka môlô doho lemimmaniŋ hathak môlô doho ma othak u ŋê daluk iniŋ loŋ idum abô? Yahasoŋ kambom hathak môlô uik kobom êŋ liliŋ!  
\v 2 \x * \xo 6:2 \xt ALK 20:4\x*Môlô oyala nena Waklavôŋ Idum Abô ma ŋê matheŋ tem nedaŋô ŋê daluk iniŋ abô. Môlô ŋê auk pulusik ba miŋ hatôm nopesaŋ malaiŋ pik lomaloma ami e?  
\v 3 Nodaŋô! Tem alalô nadaŋô aŋela iniŋ idum abô. Aêŋ ba malaiŋ pik lôkthô ma yaôna ek alalô napesaŋ.  
\v 4-6 Môlô te miŋ anyô lôk auk bêŋ hatôm epesaŋ abô imbiŋ avômalô êvhaviŋ vi ami e? Ma ŋê êvhaviŋ yaŋ lamaniŋ hathak yaŋ ma môlô olam ŋê daluk ek nepesaŋ abô êŋ eka? Ŋê daluk elaŋô ma môlô miŋ mama ami e? Aêŋ ba môlônim malaiŋ lomaloma hamô ma môlônim anyô bêŋ la miŋ hamô ami, ma nodam môlônim anyô hêvhaviŋ takatu ba athêŋ mi ek nedaŋô abô êŋ. Ma miŋ nodam ŋê daluk ami.   
\p
\v 7 Dô! Hu ek undum abô, êŋ ma hik thô nena lêk hôêv yak yôv. Ma anyôla habuliŋ o mena hasau o la ma ômô yaô.  
\v 8 Ma doŋtom môlôda intu udum tombeŋ êŋ ba osau môlôviyaŋ ba ubuliŋ i hamô ŋê daluk iniŋ loŋ idum abô.   
\p
\v 9 \x * \xo 6:9 \xt Gal 5:19-21; Ep 5:5; ALK 22:15\x*Avômalô takatu ba idum kambom tem nêmô imbiŋ Wapômbêŋ êmô loŋ atu ba yani hayabiŋ, e? Mi anôŋ. Noyabiŋ am. Avômalô takatu ba idum sek lomaloma lôk êv yeŋ hadêŋ ŋgôk ma idum sek haviŋ anyô yaŋ yanavi lôk anyô da idum i lôk avi da idum i ma  
\v 10 vani lo paloŋ ma inum waiŋ ba elo molo lôk enaŋ abôma ma esau avômalô ba ewa iniŋ nômkama vani. Ŋê takêŋ miŋ hatôm nêmô Wapômbêŋ anêŋ loŋ lôkliŋyak ami.  
\v 11 \x * \xo 6:11 \xt Tit 3:3-7\x*Sêbôk ma môlô vi udum kambom takêŋ haviŋ. Ma doŋtom Wapômbêŋ hathik môlô ba ubitak matheŋ lôk thêthôŋ hathak Anyô Bêŋ Yisu Kilisi anêŋ athêŋ lôk alalôaniŋ Wapômbêŋ anêŋ Lovak Matheŋ.   
\s1 Alalôaniŋ leŋviŋkupik ma Lovak Matheŋ anêŋ unyak  
\p
\v 12 \x * \xo 6:12 \xt 1Ko 10:23\x*Môlô onaŋ nena, “Balabuŋ te miŋ havaloŋ ya loŋ ami. Ba malêla takatu ba yaleŋhaviŋ yandum ma ya hatôm.” Ma doŋtom ya Pol yahanaŋ nena auk takêŋ tem miŋ nêm ya sa ami ba yahadô nômlate eyabiŋ ya.  
\v 13 \x * \xo 6:13 \xt 1Te 4:3-5\x*Môlô onaŋ nena, “Nôm eyaŋ hêv leŋsoam sa ma leŋsoam hêv nôm eyaŋ sa. Ma thai luvi ma nôm pik iyom ba Wapômbêŋ tem nêm vê.” Ma môlô osoŋ nena sek waliliŋ ma nôm oyaŋ hatôm nôm eyaŋ lôk leŋsoam e? Ma yahanaŋ nena kupik ma Anyô Bêŋ anêŋ ek indum anêŋ ku. Aêŋ ba kupik lôk sek miŋ ethak doŋtom ami.  
\v 14 \x * \xo 6:14 \xt Lom 8:11; 1Ko 15:20; 2Ko 4:14\x*Wapômbêŋ da anêŋ lôkliŋyak hik Anyô Bêŋ liŋ ba tem injik alalô liŋ aêŋ iyom.  
\v 15-17 \x * \xo 6:15-17 \xt Mat 19:5; Jon 17:21-23; Lom 8:9-11; Ep 5:30\x*Môlônim lemvimkupik sapêŋ ma hatôm Kilisi da anêŋ liŋkupik bute. Môlô ôthôŋ auk êŋ e? Ma ôpatu ba hathak doŋtom haviŋ Anyô Bêŋ thai iniŋ dahôlôŋiŋ habitak doŋtom. Ma Wapômbêŋ anêŋ abô bute hanaŋ nena,  
\q1 “Thai tem nimbitak êtôm kupik doŋtom.” \rq Môŋ Anôŋ 2:24 \rq*  
\m Aêŋ ba anyô te hathak doŋtom haviŋ avi sek te, êŋ ma thai lêk ibitak kupik doŋtom. Ma naja Kilisi anêŋ liŋkupik bute ba nanêm êndêŋ avi sek e? Mi anôŋ!   
\p
\v 18 Nôsôv ek sek waliliŋ. Kambom takatu ba avômalô ethak idum ba vi ma hêk kupik viyaiŋ. Ma opalê atu ba hadum sek waliliŋ êŋ ma yanida habuliŋ anêŋ liŋkupik ba hadum sek hathak.  
\v 19-20 \x * \xo 6:19-20 \xt 1Ko 7:23; 1Pi 1:18-19\x*Môlô lemvimkupik ma Lovak Matheŋ anêŋ unyak matheŋ atu ba hamô kapô ba Wapômbêŋ da hêv hadêŋ alalô. Avanôŋ e? Ma hêv alalô vuli ba miŋ o anyô bêŋ ek oyabiŋ oda ami. Ba intu ômbô Wapômbêŋ esak lemvimkupik.   
\c 7  
\s1 Abô hathak ewa i  
\p
\v 1 Yahato môlônim abô viyaŋ nena mavi ek nômô daluk ma miŋ noja avi ami.  
\v 2 Ma doŋtom avômalô ethak idum sek waliliŋ. Aêŋ ba mavi ek ŋê ewa i, anyô ênjêk imbiŋ yanavi ma avi ênjêk imbiŋ yamalô.  
\v 3 Ma anyô lahaviŋ ênjêk imbiŋ yanavi êŋ ma yanavi miŋ embasiŋ i ami. Ma yanavi lahaviŋ ênjêk imbiŋ yamalô ma yamalô indum aêŋ iyom ek malê nena ŋê lôk vêŋi iniŋ viyaŋ hêk.  
\v 4 Avi miŋ hayabiŋ yanida liŋkupik ami. Mi. Anyô hayabiŋ. Ma anyô miŋ hayabiŋ yanida liŋkupik ami. Mi. Avi hayabiŋ.  
\v 5 Ba intu ovasiŋ am, êŋ ma hatôm udum vani! Anyô hadum ek eteŋ mek ma miŋ bônôŋ ami. Enaŋ êndêŋ yanavi. Ma avi hadum ek eteŋ mek ma miŋ bônôŋ ami. Enaŋ bêŋ êndêŋ yamalô ba thai nêndôk am. Êŋ ma netak iniŋ êk haviŋ i êtôm wak vithê. Ma mek anêŋ daŋ ma nêjêk esak loŋbô ek Sadaŋ miŋ hatôm enja iniŋ thethaŋak ek êndôk thai leŋiŋ ami.  
\v 6 Miŋ yahavak balabuŋ te ek avi lo anyô miŋ nêjêk imbiŋ i wak la ami. Mi. Yahanaŋ ek yanêm môlônim auk sa iyom.  
\v 7 Yada ma anyô muk ba yaleŋhaviŋ anyô lôkthô nimbitak êtôm yada. Ma doŋtom anyô tomtom da ewa iniŋ wapôm lomaloma halêm anêŋ Wapômbêŋ. Aêŋ ba nôm takatu ba Wapômbêŋ habi sam ma yaŋda yaŋda.   
\p
\v 8 Abô êntêk ba tem yanaŋ ma hathak aluŋ lo avi tôp. Mavi ek thêlô nêmô daluk êtôm ya.  
\v 9 \x * \xo 7:9 \xt 1Ti 5:14\x*Thethaŋak miŋ êmbôk môlô êtôm atum hathaŋ ami, êŋ ma mavi anôŋ. Aêŋ ba anyô te miŋ hatôm ipuki loŋ ami, êŋ ma enja avi.   
\p
\v 10 \x * \xo 7:10 \xt Mat 5:32\x*Yahanaŋ abô êntêk ek avômalô ewa i. Avi te miŋ hatôm êndô yamalô ami. Abô êntêk ma Anyô Bêŋ anêŋ abô balabuŋ ma miŋ yenaŋ abô ami.  
\v 11 Avi hadô yamalô êŋ ma epesaŋ abô imbiŋ yamalô ma miŋ enja anyô yaŋ ami. Ma anyô aêŋ iyom.   
\p
\v 12-13 Yahanaŋ abô êntêk ek avômalô takatu ba ewa i ba yaŋ miŋ hêvhaviŋ Wapômbêŋ ami. Ba anyô te hawa avi te ba miŋ hêvhaviŋ Wapômbêŋ ami ma doŋtom lahaviŋ êmô imbiŋ yani, ma miŋ êndô avi êŋ ami. Ma avi te hawa anyô te ba miŋ hêvhaviŋ Wapômbêŋ ami ma doŋtom lahaviŋ êmô imbiŋ yani, ma miŋ êndô ôpêŋ ami. Êntêk ma yenaŋ auk iyom. Ma miŋ Anyô Bêŋ anêŋ abô balabuŋ te ami.  
\v 14 Anyô te hawa avi atu miŋ hêvhaviŋ ami, êŋ ma anyô anêŋ hêvhaviŋ hatôm nêm avi êŋ lôk nali sa ba nimbitak êtôm nôm mabuŋ hêk Wapômbêŋ ma. Ma avi hawa anyô atu ba miŋ hêvhaviŋ ami ma aêŋ iyom. Ma mi, êŋ ma tem Wapômbêŋ ênjê nali takêŋ nena lelaik. Aêŋ ba miŋ ôndô vônim atu ba anêŋ hêvhaviŋ mi ami.   
\p
\v 15 \x * \xo 7:15 \xt Lom 14:19\x*Ma howa avi atu ba miŋ hêvhaviŋ Wapômbêŋ ami ba hadum ek êndô o, êŋ ma otak yani ek ni. Ma howa anyô atu ba miŋ hêvhaviŋ Wapômbêŋ ami ba hadum ek êndô o, êŋ ma otak yani ek ni aêŋ iyom. Tem miŋ undum abô esak nôm êŋ ami. Wapômbêŋ halam alalô hathak kobom namô maliŋyaô imbiŋ i.  
\v 16 \x * \xo 7:16 \xt 1Pi 3:1\x*Ba injo. Yanavi tem nêm yamalô sa ek imbitak anyô hêvhaviŋ mena yamalô nêm yanavi sa ek imbitak avi hêvhaviŋ la.   
\s1 Alalô namô êtôm lôkmala atu ba Wapômbêŋ lahaviŋ alalô namô  
\p
\v 17 Hômô aisê ba Wapômbêŋ halam o ma ômô aêŋ. Êŋ ma hatôm Anyô Bêŋ anêŋ wapôm atu ba hik sam hadêŋ môlô tomtom. Abô balabuŋ êntêk ma yahêv hadêŋ ŋê êvhaviŋ lodôŋlodôŋ lôkthô.  
\v 18 Ôpatu ba bôk eŋgothe anêŋ kupik ba Wapômbêŋ halam yani ma êmô aêŋ. Ma miŋ nepesaŋ anêŋ kupik esak loŋbô ami. Ma ôpatu ba miŋ eŋgothe anêŋ kupik ami ba Wapômbêŋ halam yani ma êmô aêŋ iyom. Ma miŋ eŋgothe anêŋ kupik vê ami.  
\v 19 \x * \xo 7:19 \xt Lom 2:25; Gal 5:6; 6:15\x*Eŋgothe kupik lôk miŋ eŋgothe kupik ami, nôm ju êŋ ma nôm oyaŋ. Ma nôm bêŋ ma nesopa Wapômbêŋ anêŋ abô.  
\v 20 Eŋgothe anêm kupik mena eŋgothe ami mena ewa avi mena miŋ ewa avi ami ba Wapômbêŋ halam o, ma ômô aêŋ.  
\v 21 Ma o atu ba anêm alaŋ hamô ba Wapômbêŋ halam o ma miŋ lemmalaiŋ andô. Ma doŋtom loŋôndê la hêk ek otak anêm alaŋ anêŋ ku, êŋ ma undum aêŋ.  
\v 22 \x * \xo 7:22 \xt Plm 16; 1Pi 2:16\x*Ba ŋê takatu ba iniŋ alaŋ hamô aleba Anyô Bêŋ halam i ma hatôm Anyô Bêŋ hapole iniŋ yak vê. Ma aêŋ iyom ŋê takatu ba miŋ êmô alaŋ la vibiŋ ami aleba Anyô Bêŋ halam i ma Kilisi lêk habitak iniŋ alaŋ.  
\v 23 Wapômbêŋ bôk hêv môlô vuli hathak vuli bêŋ ba miŋ anyôla habitak môlônim alaŋ ami ba intu lemiminjikam esak auk pik takêŋ ami.  
\v 24 Aiyaŋ thêlô, môlô tomtom nômô êtôm aêsêbôk ba Wapômbêŋ halam môlô. Môlô owa am mena miŋ owa am ami mena eŋgothe kupik mena miŋ eŋgothe kupik ami lôk ŋê iniŋ alaŋ hamô mena iniŋ alaŋ mi, nômô aêŋ iyom ba nosopa Wapômbêŋ.   
\s1 Pol hêv abô hadêŋ avômalô muk  
\p
\v 25 Anyô Bêŋ lahiki hathak ya ba intu yenaŋ abô ma avanôŋ ek môlô nônêmimbiŋ. Êntêk ma yenaŋ auk hathak avômalô muk ma miŋ Anyô Bêŋ anêŋ abô balabuŋ ami.  
\v 26 Lêk ma malaiŋ lomaloma habitak. Aêŋ ba nômô êtôm avômalô muk ma tem nômô mavi.  
\v 27 Ôpatu ba lêk epesaŋ anêŋ abô ek enja avi ma miŋ êndô ami. Ma môlô takatu ba avi mi miŋ nômbôlêm avi ami.  
\v 28 Ma howa avi, ma miŋ hudum kambom ami. Ma avi muk te hawa anyô, ma miŋ hadum kambom ami. Ma doŋtom môlô takatu ba owa am tem nôpôm malaiŋ lomaloma êmô pik êntêk ba intu yahavatho môlô loŋ ek miŋ malaiŋ takêŋ êpôm môlô ami.   
\p
\v 29-31 \x * \xo 7:29-31 \xt 1Jon 2:17\x*Yenaŋ abô anêŋ ôdôŋ nena pik êntêk tem êmô sawa bidoŋ iyom ba anêŋ auk lôk anêŋ nômkama lôkthô lêk idum ek nema. Ba opalê atu ba hawa avi, êŋ ma nôm mavi. Ma doŋtom lemimbi nena ewa i tem miŋ êmô wak nômbêŋ intu sapêŋ ami. Ma opalê atu ba lamalaiŋ miŋ undum ba malaiŋ êŋ eyabiŋ anêm auk ami. Ma nôm mavi miŋ eyabiŋ anêm auk ami. O atu ba hôêv vuli nômkama lomaloma miŋ nôŋgwêk lêlê esak nôm takêŋ ami. Nômkama pik nômbêŋ êŋ ma nôm mavi anôŋ. Ma doŋtom miŋ nôŋgô êtôm nômbêŋ ênjêk anêm auk ami.   
\p
\v 32 Yaleŋhaviŋ nena leŋhiki lomaloma miŋ embaloŋ môlô loŋ ami. Anyô muk lahiki hathak Anyô Bêŋ anêŋ ku ek indum Anyô Bêŋ lamavi.  
\v 33 Ma doŋtom anyô lôk avi lahiki hathak nômkama pik ek batu indum yanavi lamavi.  
\v 34 Ba intu yani lahiki hathak yanavi ma Anyô Bêŋ haviŋ. Ma avi tôp lôk avi muk ethak leŋhiki hathak Anyô Bêŋ anêŋ ku. Iniŋ auk nena nênêm dahôlôŋiŋ lôk leŋviŋkupik êndêŋ Anyô Bêŋ. Ma doŋtom avi lôk anyô lahiki hathak nômkama pik ek indum yamalô lamavi.  
\v 35 Yahanaŋ abô takêntêk ek nêm môlô sa ma miŋ nêm malaiŋ êndêŋ môlô ami ek môlô nômô thêthôŋ ma miŋ nômla embaloŋ môlô loŋ ami ek môlô nônêm kapôlômim lôkthô êndêŋ Anyô Bêŋ. Ma miŋ yahanaŋ ek êtôm yak embaloŋ môlô loŋ ami.   
\p
\v 36 Ma ôpatu ba hapesaŋ abô yôv ek enja avi muk te ba anêŋ thethaŋak hadum ek imbuliŋ avi êŋ ma ôpêŋ enja avi êŋ. Yani miŋ hadum kambom ami.  
\v 37 Ma ôpatu ba hapesaŋ yanida anêŋ auk ma miŋ hasopa anyôla anêŋ auk ami ba hasopa anêŋ lahaviŋ iyom nena hadô enja avi muk, ôpêŋ hadum nôm mavi haviŋ.  
\v 38 Aêŋ ba ôpatu ba hawa avi muk hadum nôm mavi. Ma ôpatu ba hadô enja avi êŋ ma anêŋ malaiŋ ma yaô ba intu hadum nôm mavi anôŋ.   
\p
\v 39 \x * \xo 7:39 \xt Lom 7:2-3\x*Avi atu ba hawa anyô ba yamalô hamô lôkmala denaŋ ma hatôm ibutiŋ thai loŋ endeba anyô ema am. Êŋ ma hatôm enja anyô yaŋ atu ba hasopa Anyô Bêŋ esak loŋbô êtôm yanida anêŋ lahaviŋ.  
\v 40 Yenaŋ auk nena yani êmô daluk ma tem yani lamavi bêŋ anôŋ. Ma Wapômbêŋ anêŋ Lovak Matheŋ hamô haviŋ ya ba intu ya anyô lôk auk hatôm môlô.   
\c 8  
\s1 Ŋgôkba anêŋ nôm lôk ya  
\p
\v 1 \x * \xo 8:1 \xt Ap 15:29\x*Yahanaŋ abô êntêk hathak ŋgôkba anêŋ nôm lôk ya.\f * \fr 8:1 \ft Avômalô Kolin ethak êbôk nôm ek êv da hadêŋ ŋgôk. Ma ŋê êvhaviŋ leŋhaviŋ nejaŋ nôm takêŋ. Thêlôniŋ auk aêntêk nena êŋ ma miŋ wapômbêŋ anôŋ ami ba intu thêlô hatôm nejaŋ. Aêŋ ba thêlô eto kapya hadêŋ Pol ek nedaŋô anêŋ auk.\f* Môlô onaŋ nena, “Alalô lôkthô ma ŋê lôkauk.” Môlônim auk êŋ hadum ba môlô ôyê am daŋ ba ubuliŋ avômalô êvhaviŋ vi. Ma môlô lemimhaviŋ avômalô takêŋ, êŋ ma tem nônêm i sa.  
\v 2 \x * \xo 8:2 \xt Gal 6:3\x*Môlô osoŋ nena môlô oyala nômkama lôkthô e? Mi. Môlô ôthôŋ auk anôŋ paliŋ!  
\v 3 Opalê atu ba lahaviŋ Wapômbêŋ ma Wapômbêŋ hayala yani.   
\p
\v 4 \x * \xo 8:4 \xt Lo 4:39; 6:4; Gal 4:8\x*Yenaŋ auk hathak eyaŋ ŋgôkba iniŋ nôm ma aêntêk. Alalô ayala nena Wapômbêŋ ma doŋtom iyom. Ma ŋgôkba takatu avômalô êv yeŋ hathak miŋ Wapômbêŋ anôŋ ami.  
\v 5 Avômalô elam nôm lomaloma nena iniŋ ŋgôkba lo iniŋ anyô bêŋ. Aêŋ ba nôm takêŋ hatôm iniŋ wapômbêŋ lo anyô bêŋ.  
\v 6 \x * \xo 8:6 \xt Ep 4:5,6\x*Ma doŋtom alalô ayala nena Wakamik Wapômbêŋ yani iyom intu Wapômbêŋ ba hapesaŋ nômkama lôkthô ba alalô abitak ek nandum anêŋ ku. Ma Yisu Kilisi yani iyom intu Anyô Bêŋ anôŋ ba Wapômbêŋ hapesaŋ nômkama lôkthô hathak yani. Ma Yisu êŋ hadum ba alalô abitak Wapômbêŋ anêŋ avômalô.   
\p
\v 7 Ma avômalô doho miŋ leŋiŋhabi auk takêŋ hêk kapôlôŋiŋ ami. Sêbôk ma thêlô eŋgabôm ŋgôkba anêŋ nôm ma lêk êdô ba esopa Wapômbêŋ. Ma doŋtom eyaŋ ŋgôkba anêŋ nôm ma hatôm esopa ŋgôkba hathak loŋbô. Thêlôniŋ auk ma pulusikna ba intu leŋiŋmalaiŋ.  
\v 8 Avômalô takatu ba leŋiŋ malaiŋ hathak nôm êŋ ba miŋ eyaŋ ami ma Wapômbêŋ miŋ hatatale i ami. Ma môlô avômalô takatu ba oaŋ nôm lomaloma ma Wapômbêŋ miŋ habam môlô ami. Aêŋ ba oaŋ mena ôdô ma nôm oyaŋ hêk Wapômbêŋ ma.   
\p
\v 9 \x * \xo 8:9 \xt Lom 14:13-15; Gal 5:13\x*Aêŋ ba o anyô hôêvhaviŋ lôklokwaŋ, oyabiŋ o! Anêm malaiŋ mi ek noŋgwaŋ ŋgôkba anêŋ nôm ba hoaŋ êŋ ma miŋ onaŋ êndêŋ avômalô takatu ba auk pulusik ek nindum aêŋ ami êŋa tem indum thêlô nênêm yak.  
\v 10 Hu malakba ba hoaŋ ŋgôkba anêŋ nôm ma anyôla lamalaiŋ hathak nôm êŋ te hayê hoaŋ, hosoŋ nena hôêv yani sa ba tem eyala nena nôm êŋ ma nôm oyaŋ e?  
\v 11 \x * \xo 8:11 \xt Lom 14:15,20\x*Êŋ ma hubuliŋ yani ek endeni anêŋ kobom bô esak loŋbô ba anêm auk êŋ habuliŋ anyô hêvhaviŋ pulusik atu ba Yisu hama ek nêm yani sa.  
\v 12 Anyô te anêŋ auk pulusik ba hubuliŋ yani êŋ ma hudum kambom hathak Kilisi.  
\v 13 \x * \xo 8:13 \xt Lom 14:21\x*Ba intu yahaŋ nôm êŋ ba habuliŋ yenaŋ aiyaŋ ba hadum kambom êŋ ma tem miŋ yaŋgaŋ alim esak loŋbô ami. Yakô yandum ba yenaŋ aiyaŋ nêm yak.   
\c 9  
\s1 Pol hadô vuli  
\p
\v 1 \x * \xo 9:1 \xt Ap 9:1-9; 26:16; 1Ko 15:8-9\x*Odaŋô! Abô balabuŋ lomaloma miŋ havaloŋ ya loŋ ami! Ma bôk yahayê Yisu alalôaniŋ Anyô Bêŋ yôv! Ya ma aposel ba yada yenaŋ ku lôk Wapômbêŋ anêŋ lôklokwaŋ hadum ba intu môlô ubitak!  
\v 2 \x * \xo 9:2 \xt 2Ko 3:2-3\x*Avômalô doho êpôlik nena ya Pol ma miŋ aposel ami. Ma doŋtom môlônim ôêvhaviŋ hik ya thô nena ya ma Anyô Bêŋ anêŋ aposel. Aêŋ ba môlônim aposel ma ya.   
\p
\v 3 Avômalô doho ibi yaleŋ nena yahabuliŋ yenaŋ ku aposel ba yahêv yada kisi aêntêk.  
\v 4 \x * \xo 9:4 \xt Luk 10:8\x*Avômalô ethak êv nôm hadêŋ yêlô hatôm ŋê lôk athêŋ bêŋ takatu ba idum Wapômbêŋ anêŋ ku.  
\v 5 Ma Anyô Bêŋ anêŋ iviyaŋ lôk Sipas ma aposel vi ethak ewa avi takatu ba êvhaviŋ hatôm vêŋi. Ma yêlô hatôm nandum aêŋ imbiŋ.  
\v 6 Ma yai hatôm natak ku baheŋiŋ ek nandum Wapômbêŋ anêŋ ku êtôm aposel vi. Ma môlô osoŋ nena yai lôk Banabas iyom intu ŋê athêŋ mi e? Mi. Yêlô lôkthô ma aposel iyom.\f * \fr 9:6 \ft Pol hayala Kolin iniŋ auk lôkbaŋ ba intu havuŋ abô ba hadô ek enja Kolin iniŋ da. Aêŋ ba hadum thêlô leŋiŋmaniŋ.\f*  
\v 7 Ŋê vovak da miŋ êv vuli iniŋ nôm ami. Ma avômalô takatu ba idum iniŋ ku ethak eyaŋ anêŋ anôŋ. Ma ŋê takatu ba eyabiŋ bok ethak eyaŋ bok takêŋ.  
\v 8 Abô takêŋ ma auk pik e? Mi. Wapômbêŋ anêŋ abô balabuŋ bôk hanaŋ  
\v 9 \x * \xo 9:9 \xt Lo 25:4; 1Ti 5:18\x*ba Mose bôk hato nena,  
\q1 “Bok oks hadum ku ma miŋ nokak abôlêk siŋ ami.” \rq Lo 25:4 \rq*  
\m Ma Wapômbêŋ lahiki hathak bok oks mena?  
\v 10 \x * \xo 9:10 \xt 2Ti 2:6\x*Mi. Abô êŋ ma hathak yêlô. Avanôŋ! Abô êŋ hathak yêlô opalêla takatu ba adum Wapômbêŋ anêŋ ku. Ŋê takatu ba ele ku lôk evatho ku, lôkthô êv maleŋiŋ ek nejaŋ nôm.  
\v 11-12 \x * \xo 9:11-12 \xt Lom 15:27; Ap 20:34; 2Ko 11:9\x*Môlô othak ôêv avômalô ku vi sa. Ma yêlô avatho Wapômbêŋ anêŋ abô halôk môlô. Aêŋ ba awa nôm anêŋ môlô ma ôyê nena malaiŋ e? Mi! Yêlôaniŋ athêŋ hêk ba intu yêlô amôŋ ek naja môlônim nôm!  
\p Ma doŋtom miŋ yêlô asopa loŋôndê êŋ ami. Ba awa malaiŋ lomaloma ek miŋ embasiŋ Wapômbêŋ anêŋ Abô Mavi ami.  
\v 13 \x * \xo 9:13 \xt Lo 18:1-3\x*Môlô oyala nena ŋê takatu ba idum ku hamô unyak matheŋ ma eyaŋ nôm takatu ba êv hadêŋ unyak êŋ. Ma ŋê takatu ba idum ku hamô loŋ êbôk da ma eyaŋ nôm takatu ba êv hatôm da.  
\v 14 \x * \xo 9:14 \xt Mat 10:10; Gal 6:6\x*Anyô Bêŋ bôk hanaŋ aêŋ iyom nena ŋê takatu ba enaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô ma neja iniŋ nôm êlêm anêŋ iniŋ ku takatu ba idum.  
\v 15 Ma doŋtom yada miŋ bôk yahasopa loŋôndê takêŋ ami. Ma miŋ yahato abô êntêk ek môlô nobakôŋ ya ami. Mi! Yahama ma mavi ek miŋ yanêm malaiŋ êndêŋ môlô ami ek anyôla miŋ enja nôm takatu ba yahabam ya hathak vê ami.  
\v 16 \x * \xo 9:16 \xt Jer 20:9\x*Miŋ yahabam ya hathak yahanaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô ami. Mi. Wapômbêŋ hêv ku êŋ hadêŋ ya. Ba miŋ yahanaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô ami, êŋ ma malaiŋ bêŋ ek ya.  
\v 17 Yahapetenak ek yandum ku êntêk êŋ ma tem yanja vuli. Ma doŋtom miŋ yada yenaŋ auk ami. Ba intu yahadum oyaŋ hatôm yenaŋ ku atu ba Wapômbêŋ hêv ek yayabiŋ.  
\v 18 Vuli alête intu tem yanja? Yenaŋ vuli ma aêntêk. Yahanaŋ Wapômbêŋ anêŋ Abô Mavi ma miŋ avômalô nênêm vuli ami. Êŋ ma hatôm yenaŋ vuli atu ba yahabam ya hathak.   
\p
\v 19 Aêŋ ba yabaheŋ miŋ ekak loŋ lôk anyôla miŋ hayabiŋ ya ami. Ma doŋtom yenaŋ auk nena avômalô lôkthô nimbitak yenaŋ alaŋ ek yaŋgik loŋôndê thô ek bêŋ anôŋ ini nesopa Kilisi.  
\v 20 \x * \xo 9:20 \xt Ap 21:20-26\x*Yahamô haviŋ avômalô Islael ma yahabitak hatôm thêlô. Ma yahamô haviŋ avômalô esopa abô balabuŋ takatu êŋ ma yahabitak hatôm thêlô ek yandom i ini ek Kilisi. Ma doŋtom abô balabuŋ miŋ hayabiŋ ya ami.  
\v 21 Yahamô haviŋ ŋê daluk takatu ba iniŋ abô balabuŋ mi, êŋ ma yahabitak hatôm thêlô ba miŋ yahasopa alalô avômalô Islael iniŋ abô balabuŋ lomaloma ami ek yandom thêlô ini êndêŋ Kilisi. Ma yahasopa Wapômbêŋ lôk Kilisi iniŋ abô ba intu eyabiŋ ya.  
\v 22 \x * \xo 9:22 \xt 2Ko 11:29\x*Ma yahamô haviŋ ŋê takatu ba iniŋ auk pulusik ma yahabitak pulusik hatôm thêlô ek yandom thêlô ini ek Kilisi. Yahasopa avômalô lôkthô iniŋ auk lomaloma ek auk anêŋ aêŋ ma hatôm yanêm vi dedauŋ sa.  
\v 23 Yahadum aêŋ ek avômalô lôkthô nedaŋô Wapômbêŋ anêŋ abô ba nesopa ek alalô lôkthô naja bulubiŋ.   
\s1 Nadaŋviŋ lôklokwaŋ ek nayô uŋlôv  
\p
\v 24 Avômalô takatu ba elaŋviŋ sapêŋ ewa vuli e? Mi. Ôpatu ba hamôŋ iyom. Aêŋ ba ondaŋviŋ ek onja anêm vuli aêŋ iyom. \fig |alt="man wearing wreath" src="BK00157B.TIF" size="col" loc="1Co 9:24-26" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="1 Kolin 9:24" \fig*  
\v 25 \x * \xo 9:25 \xt Plp 3:14; 2Ti 2:4-5; 4:7-8\x*Avômalô takatu ba ik mambêŋ ma ethak êdôŋ i wak nômbêŋ intu ek neja kuluŋ atu ba tem ekapok ketheŋ. Ma doŋtom alalô adum ek naja kuluŋ atu ba tem êmô wak nômbêŋ intu sapêŋ.  
\v 26 Ba intu ya miŋ yahalaŋviŋ hatôm anyô halaŋviŋ mayaliv ami. Ma miŋ yahik vovak hatôm anyô hathak hik loŋ oyaŋ ami.  
\v 27 \x * \xo 9:27 \xt Lom 8:13; 13:14\x*Mi! Yahik yaleŋviŋkupik ek batu yenaŋ auk pik etauviŋ. Yakô yanaŋ Wapômbêŋ anêŋ Abô Mavi êndêŋ avômalô ba nênêmimbiŋ ma yada mi.   
\c 10  
\s1 Yakô ek alalô nanêm yak esak saê  
\p
\v 1 \x * \xo 10:1 \xt Kis 13:21-22; 14:22-29\x*Aiyaŋ thêlô miŋ môlô lemimpaliŋ ami! Sêbôk ma alalôaniŋ bumalô esopa buliv lôk eveŋ ŋgwêk malêvôŋ.  
\v 2 Ma buliv lo ŋgwêk ithik thêlô ek injik thô nena thêlô esopa Mose.  
\v 3 \x * \xo 10:3 \xt Kis 16:35\x*Thêlô sapêŋ eyaŋ nôm matheŋ atu  
\v 4 \x * \xo 10:4 \xt Kis 17:6; Nam 20:11\x*ma sapêŋ inum ŋaŋ valu matheŋ atu ba haveŋ haviŋ i. Valu êŋ ma Yisu da.  
\v 5 \x * \xo 10:5 \xt Nam 14:29-30\x*Ma doŋtom Wapômbêŋ miŋ lamavi hathak thêlô ami ba intu ema ba kupik hêk mayaliv hêk loŋ thiliv.   
\p
\v 6 \x * \xo 10:6 \xt Nam 11:4,34; 1Ko 10:11\x*Nôm takêŋ habitak ek alalô leŋiŋimbi esak ma miŋ imbisôk imiŋ alalô ek nandum kambom ami.  
\v 7 Bôk eto hathak thêlô nena,  
\q1 “Avômalô êŋ esopa ŋgôk ba eloyeŋ hathak lôk eyaŋ ba inum ba idum sek lomaloma.” \rq Etak Ijip 32:6\rq*  
\m Aêŋ ba miŋ môlô nundum aêŋ ami.  
\v 8 \x * \xo 10:8 \xt Nam 25:1-9\x*Miŋ alalô nandum sek waliliŋ êtôm bôk ba alalôaniŋ bumalô idum ba avômalô hatôm 23,000 ema wak doŋtom iyom ami.  
\v 9 \x * \xo 10:9 \xt Nam 21:5-6\x*Alalô miŋ natatale Anyô Bêŋ êtôm avômalô vi atu ba bôk idum ba umya hathaŋ i pôpônô ami.  
\v 10 \x * \xo 10:10 \xt Nam 16:41-49\x*Ma miŋ nanaŋ abô munuŋmunuŋ êtôm bôk ba doho idum ba aŋela vovak hiki pôpônô ami.   
\p
\v 11 Nôm takatu ba bôk habitak hathak avômalô bôsêbôk ma eto ek alalô avômalô bôlôŋ êntêk atu ba lêk amô habobo pik lo leŋ anêŋ daŋ leŋiŋimbi katô ba nayabiŋ i.  
\v 12 Aêŋ ba o atu ba hosoŋ nena humiŋ lôklokwaŋ êŋ ma oyabiŋ o ek miŋ nêm yak ami.  
\v 13 Kambom hathak halôk avômalô leŋiŋ ek nindum kambom. Ma hudum ek undum kambom ma Wapômbêŋ tem miŋ imbuliŋ dôm ek o ami. Tem yani êmbôlêm loŋôndê ek otak auk êŋ ek umiŋ lôklokwaŋ. Ma tem miŋ etak o ek nêm yak ami.   
\s1 Miŋ nônêm yeŋ êndêŋ Wapômbêŋ ma ŋgôkba imbiŋ ami  
\p
\v 14 Aêŋ ba aiyaŋ thêlô, nônêm am vê ênjêk ŋgôkba anêŋ ku lo loŋ.  
\v 15 Môlô avômalô lôkauk ba intu nutitiŋ abô êntêk nena thêthôŋ mena mi e?  
\v 16 \x * \xo 10:16 \xt Mat 26:26-28\x*Kilisi anêŋ thalaleŋ hadum ba alalô abitak doŋtom lôk anum ba leŋiŋhabi hathak nôm mavi takatu ba yani hadum ek hêv alalô sa. Ma polom doŋtom êŋ ma hatôm Kilisi liŋ kupik ba intu alalô aŋgôli ba aŋ.  
\v 17 \x * \xo 10:17 \xt Lom 12:5\x*Ma alalô avômalô bêŋ anôŋ aŋ ek injik thô nena alalô sapêŋ lêk athak doŋtom haviŋ Kilisi ba abitak ôdôŋ te iyom.   
\p
\v 18 \x * \xo 10:18 \xt Wkp 7:6\x*Ma lemimimbi esak avômalô Islael. Thêlô êv iniŋ da hadêŋ ŋê êbôk da ba êbôk ma sapêŋ eyaŋ nôm da êŋ ma hatôm ethak doŋtom haviŋ Kilisi ba ibitak ôdôŋ te iyom.  
\v 19 \x * \xo 10:19 \xt 1Ko 8:4\x*Ma yahanaŋ nena ŋgôk iniŋ nôm lôk alokwaŋ ma valu iniŋ athêŋ hêk e?  
\v 20 \x * \xo 10:20 \xt Lo 32:17; ALK 9:20\x*Mi. Ŋê daluk êv da hadêŋ ŋgôk. Ma ŋgôk takêŋ ma Wapômbêŋ e? Miŋ yaleŋhaviŋ môlô nosak doŋtom imbiŋ ŋgôk ami.  
\v 21 \x * \xo 10:21 \xt 2Ko 6:15-16\x*Miŋ hatôm nunum êndôk Anyô Bêŋ anêŋ tase lôk ŋgôk anêŋ imbiŋ ami. Ma miŋ hatôm noŋgwaŋ ŋgôk anêŋ nôm lôk Anyô Bêŋ anêŋ imbiŋ ami.  
\v 22 \x * \xo 10:22 \xt Lo 32:21\x*Hatôm alalô nadôk Anyô Bêŋ la ek ladaŋ e? Ma hêv vovaŋ hadêŋ alalô êŋ ma tem namô lôklokwaŋ ma miŋ nanêm yak ami e?   
\s1 Nambô Wapômbêŋ anêŋ athêŋ  
\p
\v 23 \x * \xo 10:23 \xt 1Ko 6:12\x*Môlô onaŋ nena, “Balabuŋ te miŋ havaloŋ alalô loŋ ami. Ba malêla takatu alalô leŋiŋhaviŋ nandum ma hatôm.” Ma doŋtom ya Pol yahanaŋ nena nômkama sapêŋ tem miŋ nêm môlô sa lôk embatho môlô loŋ ami.  
\v 24 \x * \xo 10:24 \xt Lom 15:1-2\x*Ba miŋ lemimimbi oda anêm mavi iyom ami ma lemimimbi anyô vi iniŋ mavi imbiŋ.   
\p
\v 25-30 \x * \xo 10:25-30 \xt Sng 24:1; 1Ko 8:7; 1Ti 4:4\x*Ma  
\q1 “Nômkama pik lôkthô ma Anyô Bêŋ anêŋ.” \rq Kapya Yeŋ 24:1 \rq*  
\m Yahabô Wapômbêŋ ba yahaŋ lôk yaleŋmavi êŋ ma anyôla miŋ hatôm esaŋ ya ami. Yenaŋ auk nena yaŋgaŋ ma tem yaŋgaŋ. Ma yahadô ma dô. Anyô vi iniŋ auk miŋ havaloŋ ya loŋ ami. Aêŋ ba noja alim vathiap lôkthô atu ba ôêv vuli ba oŋgwaŋ. Miŋ lemim malaiŋ ami.  
\p Ma ŋê daluk doho elam o ek nu noŋgwaŋ nôm imbiŋ i ba hudum ek nu ma miŋ onaŋ injik i liŋ ami. Noŋgwaŋ iyom. Ma doŋtom anyôla hanaŋ hadêŋ o nena nôm êntêk ma nôm ŋgôkba, êŋ ma miŋ noŋgwaŋ ami ek nêm anyô daluk êŋ sa ek miŋ lamalaiŋ esak o ami. Ma miŋ yahanaŋ hathak ŋê êvhaviŋ ami. Mi. Yahanaŋ hathak ŋê daluk.   
\p
\v 31 \x * \xo 10:31 \xt Kol 3:17\x*Aêŋ ba oaŋ mena unum mena udum aisê, nundum lôkthô aêŋ iyom ek nobam Wapômbêŋ anêŋ athêŋ.  
\v 32 \x * \xo 10:32 \xt Lom 14:13\x*Avômalô Islael lo Glik lôk Wapômbêŋ anêŋ avômalô êvhaviŋ takatu, ma miŋ nundum nômla ek nosale i thô ami.  
\v 33 \x * \xo 10:33 \xt 1Ko 9:20-22\x*Nômkama lôkthô atu ba yahadum ma yahadum ek yanêm avômalô vi sa ek neja bulubiŋ. Miŋ yahabôlêm nôm leŋiŋmavi ek yada ami.   
\c 11  
\p
\v 1 \x * \xo 11:1 \xt 1Ko 4:16\x*Yahasopa Kilisi ba intu nosopa yaveŋgwam.   
\s1 Pol hanaŋ hathak nendam leŋkadôk siŋ  
\p
\v 2 Yahayê nena môlô miŋ lemimpaliŋ yenaŋ abô ami ba yahanaŋ abô mavi hathak môlô. Môlô ovaloŋ yenaŋ auk taksêbôk atu ba êdôŋ ya ba yahadôŋ môlô hathak.   
\p
\v 3 \x * \xo 11:3 \xt Stt 3:16; Ep 5:23\x*Yaleŋhaviŋ môlô noyala nena Kilisi ma hamô vuliŋ ek anyô ma anyô hamô vuliŋ ek avi ma Wapômbêŋ hamô vuliŋ ek Kilisi.\f * \fr 11:3 \ft Abô Glik hathak “vuliŋ” anêŋ ôdôŋ yaŋ nena “lokwaŋ ta”. Aêŋ ba abô 11:3 haveŋ aêntêk. “Kilisi ma hatôm a anêŋ lokwaŋ ta ma anyô sapêŋ ma epesaŋ hathak Kilisi ba êtôm thaŋaŋ. Ma anyô hatôm a anêŋ lokwaŋ ta ma avi halêm anêŋ anyô ba êtôm thaŋaŋ. Ma Anyô Bêŋ hatôm a anêŋ lokwaŋ ta ma hêv Kilisi ba halêm ba hatôm thaŋaŋ.” \f*  
\v 4 Ba ôpatu ba hadum ek eteŋ mek mena hanaŋ Wapômbêŋ anêŋ auk bêŋ ek embatho avômalô loŋ ba hakôk kuluŋ, êŋ ma hêv mama hadêŋ Kilisi atu ba hamô vuliŋ ek yani.  
\v 5 Avi takatu ba enaŋ Wapômbêŋ anêŋ auk bêŋ ek embatho avômalô loŋ lôk eteŋ mek nendam leŋiŋkadôk siŋ ma miŋ nekapiŋ leŋiŋkadôk ŋauŋ ba popam ami. Edam leŋiŋkadôk siŋ ami lôk ekapiŋ leŋiŋkadôk ŋauŋ ba popam, êŋ ma hatôm êv mama hadêŋ ôpatu ba hamô vuliŋ ek i.  
\v 6 Avi atu ba miŋ lahaviŋ endam wakadôk ami êŋ ma nekapiŋ wakadôk ŋauŋ. Ma doŋtom nôm êŋ ma nôm mama. Ba intu avi nesak nendam leŋiŋkadôk siŋ.  
\v 7-9 \x * \xo 11:7-9 \xt Stt 1:26-27; 2:18-23\x*Anyô ma hatôm Wapômbêŋ da ba hik Wapômbêŋ anêŋ lôkmaŋgiŋ thô. Ba intu yani êkôk nômla êmô wakadôk ami. Anyô ma miŋ epesaŋ hathak avi lokwaŋ ami ma mi. Avi ma epesaŋ hathak anyô lokwaŋ. Miŋ epesaŋ anyô ek nêm avi sa ami, mi, avi ek nêm anyô sa. Ba intu avi hik anyô anêŋ lôkmaŋgiŋ thô.  
\v 10 Aêŋ ba avi nendam leŋiŋkadôk siŋ êtôm lavôŋiŋ te ek aŋela nêgê.   
\p
\v 11-12 Avi ibitak anêŋ anyô. Ma avi evathu anyô ba intu anyô êlêm anêŋ avi aêŋ iyom. Ma doŋtom nômkama sapêŋ halêm anêŋ Wapômbêŋ. Ba intu avi takatu ba esopa Anyô Bêŋ miŋ hatôm nenaŋ nena, “Yêlô avi iyom ba yôv” mena anyô nenaŋ nena, “Yêlô anyô iyom ba yôv”. Mi.  
\v 13 Lemimhabi aisê? Avi miŋ edam leŋkadôk siŋ ami ba eteŋ mek hadêŋ Wapômbêŋ êŋ ma mavi e?  
\v 14-15 Alalô lôkthô ayala alalôaniŋ auk. Avi iniŋ leŋkadôk ŋauŋ hamô ek imbuliv leŋiŋkadôk siŋ. Ma alalô anaŋ nena yani ma avi mavi. Ma doŋtom anyô atu ba wakadôk ŋauŋ daim yani tem mama.  
\v 16 Avômalô takatu ba êpôlik hathak abô êntêk nodaŋô! Yêlôaniŋ avi lôk avi takatu ba êvhaviŋ Anyô Bêŋ ba êmô luvuluvu ethak edam leŋiŋkadôk siŋ ba intu môlô nundum aêŋ iyom.   
\s1 Kolin ibuliŋ Wapômbêŋ anêŋ nôm matheŋ  
\p
\v 17 Môlô othak doŋtom ma miŋ udum mavi hadêŋ avômalô vi ami. Môlô ubuliŋ i ba intu ya miŋ hatôm yanaŋ abô mavi esak môlô ami.  
\v 18 \x * \xo 11:18 \xt 1Ko 1:10-12\x*Yahalaŋô môlô ŋê êvhaviŋ othak doŋtom ma ovak am vose hi lodôŋlodôŋ. Yakô abô êŋ bute ma avanôŋ.  
\v 19 Yakô môlô osoŋ nena lodôŋlodôŋ êŋ ma mavi ek nêgê nena opalêla esopa Wapômbêŋ mavi ba hanaŋ mavi ma opalêla mi. Aisê?  
\v 20 Môlô othak doŋtom hatôm ŋê êvhaviŋ ma osoŋ nena oaŋ Anyô Bêŋ anêŋ nôm e? Mi!  
\v 21 Môlô doho ômôŋ ba ovasiŋ nôm ba oaŋ paloŋ. Ma doho ema kisi ma doho eyaŋ ba inum aleba leŋsoam bok.  
\v 22 Môlô unyak oŋgwaŋ lo nunum êmô mi e? Yakô môlô nôpôlik ek Wapômbêŋ anêŋ avômalô êvhaviŋ takatu ba nômkama mi ba ôŋgô i nena avômalô ôvathek. Ba yanaŋ aisê êndêŋ môlô? Yambam môlô e? Mi anôŋ!   
\p
\v 23 Anyô Bêŋ hadôŋ ya ba intu yandôŋ môlô aêntêk. Bôlôvôŋ atu ba tem nenaŋ Anyô Bêŋ Yisu bêŋ ma hawa polom  
\v 24 ma hêv lamavi ma haya ba hanaŋ, “Êntêk ma yenaŋ yaleŋviŋkupik ba yahêv ek nêm môlô sa. Nundum aêŋ ek lemimimbi ya.” \fig |alt="3 cups with bread" src="RT0001.tif" size="col" loc="1Co 11:23-25" ref="1 Kolin 11:24" \fig*  
\v 25 \x * \xo 11:25 \xt Kis 24:6-8; Hib 8:8-13\x*Eyaŋ vêm ma hawa tase te aêŋ iyom ma hanaŋ, “Êntêk ma tabô lukmuk atu ba yahavak hathak yenaŋ thalaleŋ. Waklavôŋ atu ba unum ma nundum aêŋ ek lemimimbi ya.”  
\v 26 Waklavôŋ môlô oaŋ polom êntêk lôk unum halôk tase êntêk ma hanaŋ hathak Anyô Bêŋ anêŋ ŋama lôk endelêm.   
\s1 Alalô nasô i ba naya vêmam ka naja Anyô Bêŋ anêŋ nôm  
\p
\v 27 \x * \xo 11:27 \xt Hib 10:29\x*Aêŋ ba anyôla hayaŋ lo hanum paloŋ êŋ ma habuliŋ polom lôk tase êŋ ba Anyô Bêŋ anêŋ liŋkupik lo thalaleŋ lôk ŋama habitak hatôm nôm oyaŋ ba ôpêŋ tem indum abô.  
\v 28 Avômalô idum ek nejaŋ polom lôk ninum êndôk tase êŋ ma nêsô i ba neya vêmam ka nejaŋ.  
\v 29 Anyôla hayaŋ lo hanum nôm matheŋ êntêk ma miŋ lahabi Yisu Kilisi liŋkupik lôk anêŋ avômalô ami, ôpêŋda hadum ba tem Wapômbêŋ nêm malaiŋ êndêŋ ôpêŋ.  
\v 30 Aêŋ ba intu môlô doho lokwaŋ mi lôk ôpôm lijiŋ ma bêŋ anôŋ ema.  
\v 31 Ma doŋtom alalôda nasô i ba naya êŋa Wapômbêŋ miŋ hatôm indum abô ek alalô ami.  
\v 32 \x * \xo 11:32 \xt Hib 12:5-6\x*Anyô Bêŋ hanaŋ alalô bêŋ ba hêv malaiŋ hadêŋ alalô ek êndôŋ alalô ek pik lo leŋ anêŋ daŋ atu ba Wapômbêŋ hêv avômalô pik vê ma tem miŋ nêm alalô vê imbiŋ ami.   
\p
\v 33 Aêŋ ba aiyaŋ thêlô, waklavôŋ atu ba môlô ôlêm othak doŋtom ek oŋgwaŋ, êŋ ma noyabiŋ môlôviyaŋ.  
\v 34 Ma môlô doho oma kisi ma oŋgwaŋ nôm êmô unim unyak vêm ka nôlêm nosak doŋtom ek miŋ abô la êpôm o ami.  
\p Wak alê atu ba yahathôk ma tem yanêm auk doho imbiŋ.   
\c 12  
\s1 Lovak Matheŋ anêŋ wapôm lomaloma  
\p
\v 1 Aiyaŋ thêlô yahadum ek yapesaŋ môlônim auk lokbaŋ takatu ba hathak wapôm lomaloma atu ba Lovak Matheŋ hêv hadêŋ avômalô.  
\v 2 \x * \xo 12:2 \xt Hab 2:18-19\x*Sêbôk ba môlô avômalô daluk ma elom môlô hi mayaliv ek ôêv yeŋ hadêŋ nôm takatu ba miŋ hatôm enaŋ abô ami.  
\v 3 \x * \xo 12:3 \xt 1Jon 4:2-3\x*Aêŋ ba yanaŋ êndêŋ môlô nena Anyô Bêŋ anêŋ Lovak Matheŋ hayabiŋ anyôla, êŋ ma tem miŋ yani esaŋ Yisu ba enaŋ abôma ami. Ma Lovak Matheŋ iyom intu hatôm indum ôpêŋ ba enaŋ nena Yisu ma Anyô Bêŋ.   
\p
\v 4 \x * \xo 12:4 \xt Lom 12:6\x*Wapôm ma lomaloma ma Lovak Matheŋ ma doŋtom iyom intu hêv.  
\v 5 Ma kobom nênêm avômalô sa ma lomaloma ma Anyô Bêŋ ma doŋtom iyom.  
\v 6 Ma ku lomaloma hêk ma doŋtom Wapômbêŋ ma doŋtom iyom intu hêv lôklokwaŋ hadêŋ avômalô lôkthô ek nindum.   
\p
\v 7 Lovak Matheŋ hadum ku hamô anyô tomtom ek hêv alalô sa ek namô mavi imbiŋi.  
\v 8 Anyô yaŋ ma hêv Wapômbêŋ anêŋ abô auk lôkmaŋgiŋ ek enaŋ bêŋ. Ma yaŋ ma Lovak Matheŋ êŋ hêv auk eyala Wapômbêŋ anêŋ auk lomaloma.  
\v 9 Ma te ma hêv auk hêvhaviŋ lôklokwaŋ. Ma te ma hêv lôklokwaŋ ek nindum anyô lijiŋ mavi.  
\v 10 Ma te ma hêv ek indum nômbithi lôklokwaŋ ma yaŋ ma enaŋ Wapômbêŋ anêŋ auk bêŋ ek embatho avômalô loŋ ma te ma hatitiŋ ŋê evatho avômalô loŋ hathak iniŋ ku ma te ma hêv abô masôm hadêŋ avômalô ma te ma hêv auk ek enaŋ abô masôm takêŋ anêŋ ôdôŋ bêŋ.  
\v 11 \x * \xo 12:11 \xt 1Ko 7:7\x*Ku takêŋ lôkthô ma halêm anêŋ Lovak Matheŋ doŋtom êŋ iyom ba hêv hadêŋ anyô tomtom hatôm yanida anêŋ lahaviŋ.   
\s1 Alalô lôkthô ma kupik doŋtom êŋ anêŋ lôbôlôbô  
\p
\v 12 \x * \xo 12:12 \xt 1Ko 10:17\x*Kupik ma doŋtom iyom, ma doŋtom anêŋ lôbôlôbô hamô. Anêŋ lôbôlôbô takêŋ ma bêŋ anôŋ, ma doŋtom kupik doŋtom hayabiŋ. Ma Kilisi da anêŋ aêŋ iyom.  
\v 13 \x * \xo 12:13 \xt Gal 3:28\x*Alalô lôkthô athik athak Lovak Matheŋ doŋtom ba abitak kupik doŋtom, avômalô Islael lôk avômalô Glik ma ŋê lôk alaŋsi lôk ŋê alaŋsi mi, alalô sapêŋ abitak hatôm kupik doŋtom iyom. Ma Lovak Matheŋ doŋtom intu hamô alalô lôkthô kapôlôŋiŋ.   
\p
\v 14 Ma kupik ma miŋ epesaŋ hathak nômla doŋtom ami. Mi. Bêŋ anôŋ.  
\v 15 Veŋ kapô hanaŋ nena, “Baheŋ ma yaŋda ma veŋ kapô ma yaŋda. Ba intu ya miŋ kupik bute ami.” Êŋ ma abô avanôŋ e? Mi. Veŋ kapô ma kupik êŋ bute.  
\v 16 Leŋôndôŋ hanaŋ nena, “Maleŋdaluk ma yaŋda ma leŋôndôŋ ma yaŋda. Ba intu ya miŋ kupik bute ami.” Êŋ ma abô avanôŋ e? Mi. Leŋôndôŋ ma kupik êŋ bute.  
\v 17 Aêŋ ba kupik lôkthô ma maleŋdaluk iyom ma tem alalô nadaŋô aisê? Ma kupik lôkthô ma leŋôndôŋ iyom, ma tem alalô nadiŋu ôv aisê?  
\v 18 Odaŋô! Wapômbêŋ hapesaŋ kupik êŋ bu tomtom halôk ida iniŋ loŋ hatôm yanida anêŋ lahaviŋ.  
\v 19 Ba intu kupik êŋ bute iyom ma kupik lôkthô tem aisê?  
\v 20 Aêŋ ba kupik êŋ anêŋ lôbôlôbô hamô ma doŋtom anêŋ kupik ma doŋtom.   
\p
\v 21 Maleŋdaluk miŋ hatôm êpôlik esak baheŋ ba enaŋ, “O dô!” Ma leŋkadôk miŋ hatôm êpôlik esak veŋkapô ba enaŋ, “O dô!”  
\v 22 Mi! Kupik lôkthô ma anêŋ loŋ pulusik hamô ba loŋ pulusik takêŋ ma bêŋ ek eyabiŋ o mavi.  
\v 23 Kupik anêŋ loŋ mama alalô athak apesaŋ lôk aluviŋ mavi ba adô hêk loŋ kapô.  
\v 24 Ma kupik anêŋ loŋ mama mi ma miŋ alalô athak ik kup ami. Ma Wapômbêŋ hapesaŋ kupik anêŋ lôbôlôbô atu ba ethak doŋtom ma hêv athêŋ bêŋ hadêŋ loŋ mama  
\v 25 ek batu miŋ nabaki vose ni lodôŋlodôŋ ami ma nanêm i sa ni ba êlêm.  
\v 26 Bute hawa vovaŋ, lôkthô ewa vovaŋ. Ma bute hawa athêŋ bêŋ, êŋ ma lôkthô êbôi.   
\p
\v 27 \x * \xo 12:27 \xt Lom 12:5\x*Môlô ma Kilisi liŋkupik ba môlô tomtom ma hatôm yani anêŋ kupik lôbôlôbô atu.  
\v 28 \x * \xo 12:28 \xt Ep 4:11-12\x*Ŋê êvhaviŋ Anyô Bêŋ ma hêv ku lomaloma hadêŋ i. Môŋ anôŋ ma aposel, hayô hêk ma plopet, ma haveŋ yam ma kêdôŋwaga, vêm ma ŋê ku idum nômbithi lôk ŋê takatu ba idum avômalô mavi lôk ŋê takatu ba êv avômalô sa lôk avaka ku lôkthô ma ŋê enaŋ abô masôm.  
\v 29 Aêŋ ba môlô doho lêk aposel ma doho plopet ma doho kêdôŋwaga lôk doho idum nômbithi  
\v 30 ma doho idum avômalô mavi lôk doho enaŋ abô masôm ma doho ik abô masôm liliŋ êŋ ma mavi.  
\v 31 \x * \xo 12:31 \xt 1Ko 14:1\x*Wapôm lomaloma takatu ba hamôŋ ek vi, êŋ ma ôpôviŋ o ek onja.  
\p Êntêk ma loŋôndê mavi anôŋ te intu tem yaŋgik thô êndêŋ môlô.   
\c 13  
\s1 Loŋôndê leŋiŋhaviŋ  
\p
\v 1 Ôpatu ba hanaŋ abô masôm lôk aŋela iniŋ abô lomaloma ma doŋtom lahaviŋ avômalô ami, yani êŋ hatôm subim atu ba ik ba halaŋ mayaliv lôk yeŋ beleŋ atu ba ibi ba pôk lili oyaŋ.  
\v 2 \x * \xo 13:2 \xt Mat 17:20\x*Ma ôpatu ba hanaŋ Wapômbêŋ anêŋ auk bêŋ mena hawa auk hathak auk loŋ kapô ba hanaŋ auk lôkmaŋgiŋ mena anyô hêvhaviŋ ba hanaŋ ba dumlolê haviyô ba hi, ma doŋtom lahaviŋ mi hêk ôpêŋ ma anêŋ ku ma nôm oyaŋ.  
\v 3 Ma anyôla hêv anêŋ nômkama ek hêv ŋê siv sa lôk hêv ida hatôm da atum ma doŋtom miŋ lahaviŋ avômalô ami, nôm êŋ miŋ hêv yanida sa ami.   
\p
\v 4 Ôpatu ba lahaviŋ avômalô, yani ma yôhôk mavi ba nêm la êndêŋ avômalô. Yani miŋ ladaŋ lôk ebam yanida ba êmbôi ami.  
\v 5 Ma miŋ indum nôm mama lôk êtôm anyô paloŋ lôk miŋ laŋaŋa ketheŋ oyaŋ lôk embaloŋ auk esak kambom bôsêbôk ami.  
\v 6 \x * \xo 13:6 \xt Lom 12:9\x*Leŋhaviŋ ma miŋ habôi hathak kambom ami, mi, habôi hathak abô avanôŋ iyom.  
\v 7 \x * \xo 13:7 \xt 1Pi 4:8\x*Ôpatu ba lahaviŋ avômalô hathak hamô maliŋyaô ma anêŋ hêvhaviŋ hamiŋ lôklokwaŋ. Ma hathak hêv ma ek Wapômbêŋ ba hamiŋ majaŋ.   
\p
\v 8 Kobom leŋiŋhaviŋ i ma anêŋ daŋ mi. Ma opalêla takatu ba enaŋ abô plopet ma thêlôniŋ ku tem anêŋ daŋ. Lôk abô masôm lomaloma, jiŋaŋ takêŋ tem ênjêk tiŋiŋ. Lôk auk lôkmaŋgiŋ tem ende ba ni.  
\v 9 Ma alalô ayala Wapômbêŋ anêŋ auk dokte iyom lôk anaŋ anêŋ auk dokte iyom.  
\v 10 Ma waklavôŋ atu ba Yisu endelêm ma ku sapêŋ tem êyô anêŋ daŋ ba injik anôŋ ma tem enja loŋ ek ku takêŋ lôkthô.  
\v 11 Sêbôk ma ya amena ma yahanaŋ abô inaŋ amena lôk yaleŋhabi inaŋ amena ma yenaŋ auk inaŋ amena. Ma yahabitak anyô ma yahatak auk amena.  
\v 12 Lêk ma alalô ayê lôk anôŋ ami. Mi. Ayê dahô oyaŋ. Ma embeŋ yam ma tem nagê lôk anôŋ. Lêk ayala dokte iyom ma embeŋ yam ma tem nayala anôŋ biŋ hatôm Wapômbêŋ lêk hayala alalô lôkthô katô anôŋ.   
\p
\v 13 \x * \xo 13:13 \xt 1Te 1:3\x*Ma nôm lô êntêk iyom hêk. Êvhaviŋ lôk êv maleŋ ek Wapômbêŋ ma leŋhaviŋ. Ma doŋtom leŋhaviŋ iyom intu bêŋ ek nôm lô êntêk.   
\c 14  
\s1 Alalô leŋiŋmavi anôŋ ek nanaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô  
\p
\v 1 \x * \xo 14:1 \xt 1Ko 12:31; 14:39\x*Nosopa loŋôndê leŋiŋhaviŋ iyom ba nondaŋviŋ ek nonaŋ Lovak Matheŋ anêŋ abô lomaloma. Lôk nômbêŋ ba nôpôviŋ am lôklokwaŋ ek nonaŋ Wapômbêŋ anêŋ auk bêŋ ek embatho avômalô loŋ.  
\v 2 Ma opalê atu ba hanaŋ hathak abô masôm miŋ hanaŋ hadêŋ avômalô pik ami. Mi. Hanaŋ hadêŋ Wapômbêŋ ba hanaŋ abô loŋ kapô atu ba Lovak Matheŋ hêv hadêŋ yani. Ba anyôla miŋ hatôm eyala anêŋ ôdôŋ ami.  
\v 3 Ma opalêla takatu ba idum ek nembatho avômalô loŋ ma nenaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô esak avômalô pik iniŋ abô, ôpêŋ havatho thêlô loŋ lôk hathô thêlô ba haya lôk hêv abô labali hadêŋ i.  
\v 4 Ma ôpatu ba hanaŋ abô masôm havatho yanida loŋ. Ma doŋtom ôpatu ba hanaŋ Wapômbêŋ anêŋ auk hathak avômalô pik iniŋ abô, yani havatho avômalô êvhaviŋ loŋ.  
\v 5 Yaleŋhaviŋ môlô lôkthô nonaŋ abô masôm. Ma doŋtom yenaŋ auk lôklokwaŋ nena nonaŋ Wapômbêŋ anêŋ auk bêŋ ek embatho avômalô loŋ. Ôpatu ba havatho avômalô êvhaviŋ loŋ ma bêŋ anôŋ ek ôpatu ba hanaŋ hathak abô masôm. Ma doŋtom anyôla hik abô êŋ liliŋ ba havatho avômalô êvhaviŋ lôkthô loŋ, êŋ ma mavi anôŋ aêŋ iyom.   
\p
\v 6 Aêŋ ba aiyaŋ thêlô, nodaŋô! Yahathôk ek môlô ba yahanaŋ abô lôk auk mena yahik Wapômbêŋ anêŋ auk loŋ kapô thô mena yahadôŋ avômalô mena yahanaŋ Wapômbêŋ anêŋ auk bêŋ, êŋ ma hatôm yahavatho môlô loŋ. Ma doŋtom yahanaŋ abô masôm ba miŋ môlô oyala ami, êŋ ma yahavatho môlô loŋ aisê?  
\v 7 Ma môlô lemimimbi esak abiŋ lôk gita. Thêlô ma miŋ nôm lôkmala ami. Ma doŋtom iniŋ asêŋ hamô. Ma thêlôniŋ pôk halaŋ mayaliv êŋ ma tem miŋ alalô nadaŋô iniŋ asêŋ mavi ami.  
\v 8 Ma lavuak miŋ halaŋ mavi ami ma avômalô tem nêpôpêk i ek nijik vovak aisê am?  
\v 9 Ma môlô vemimbôlêk ma aêŋ iyom. Môlô onaŋ abô masôm ma avômalô tem neyala aisê? Abô êŋ ma hatôm lovak ba miŋ eyala ami.  
\v 10 Yakô ek abô lomaloma takatu ba hêk pik bêŋ êntêk lôkthô iniŋ ôdôŋ hamô.  
\v 11 Aêŋ ba miŋ yahayala abô atu ba anyô yaŋ hanaŋ anêŋ ôdôŋ ami, êŋ ma hatôm ya anyô loŋ buyaŋ ma yani anyô loŋ buyaŋ.  
\v 12 Ma môlô aêŋ iyom. Môlô othak ôpôviŋ ek nundum Lovak Matheŋ anêŋ ku lomaloma. Aêŋ ba nundilup esak ku yaŋ atu ba tem embatho avômalô êvhaviŋ lôkthô loŋ.   
\p
\v 13 Ba intu opalêla takatu ba enaŋ abô hathak abô masôm ma neteŋ mek ek nijik iniŋ abô êŋ liliŋ ek avômalô lôkthô neyala.  
\v 14 Ma yahateŋ mek hathak abô masôm, êŋ ma yadahôlôŋ hateŋ mek êŋ. Ma doŋtom yenaŋ auk miŋ havaloŋ ami.  
\v 15 Aêŋ ba yandum aisê? Mek atu ba yadahôlôŋ hateŋ ma yenaŋ auk eteŋ imbiŋ. Lôk yeŋ atu ba yadahôlôŋ hêv ma yenaŋ auk nêm imbiŋ.  
\v 16 Hôêv lemmavi hadêŋ Wapômbêŋ hathak abô masôm ma ôpatu ba miŋ halaŋô ami tem miŋ hatôm eyala abô atu ba honaŋ ami. Ba tem miŋ enaŋ nena “avanôŋ” esak anêm mek êŋ ami.  
\v 17 Odanêm mek êŋ mavi ma doŋtom miŋ havatho ôpêŋ loŋ ami.   
\p
\v 18 Yahamôŋ ek môlô lôkthô hathak yahanaŋ abô masôm ba intu yahanaŋ yaleŋmavi hadêŋ Wapômbêŋ.  
\v 19 Ma yahamô ŋê êvhaviŋ malêvôŋ ba yahanaŋ abô bidoŋna hathak avômalô da iniŋ abô ek yanêm auk êndêŋ i, êŋ ma mavi. Ma abô daim hatôm 10,000 hathak abô masôm êŋ ma tem thêlô neja auk aisê?   
\p
\v 20 \x * \xo 14:20 \xt Ep 4:14\x*Aiyaŋ thêlô, notak auk hathak nundum kambom êtôm avômena kasek takatu ba miŋ eyala nômla ami ma noja ŋê bôk talaŋ yôv iniŋ auk.  
\v 21 \x * \xo 14:21 \xt Ais 28:11-12\x*Eto hêk abô balabuŋ nena Wapômbêŋ hanaŋ avômalô Islel bêŋ ba hanaŋ,  
\q1 “‘Tem yaŋgik vovak ba yanaŋ abô masôm  
\q2 lôk ŋê pik yaŋ iniŋ abô  
\q1 êndêŋ avômalô,  
\q2 ma doŋtom thêlô tem miŋ nedaŋô ya ami.’  
\q1 Anyô Bêŋ hanaŋ aêŋ.” \rq Aisaia 28:11-12 \rq*   
\p
\v 22 Ba intu abô masôm ma hatôm lavôŋiŋ ba êv hadêŋ ŋê daluk ek injik i thô. Ma abô takatu ba enaŋ ek havatho avômalô loŋ ma hatôm lavôŋiŋ ba êv hadêŋ ŋê êvhaviŋ.  
\v 23 \x * \xo 14:23 \xt Ap 2:13\x*Avômalô êvhaviŋ lôkthô ethak doŋtom ba enaŋ abô masôm lôk vi atu ba miŋ êvhaviŋ ami ba miŋ êdôŋ i ami, elaŋô abô êŋ, ma tem nenaŋ nena môlô ma avômalô molo.  
\v 24 \x * \xo 14:24 \xt Jon 16:8\x*Ma doŋtom môlô onaŋ Wapômbêŋ anêŋ auk bêŋ ek embatho avômalô vi loŋ, ma auk êŋ intu tem indum abô esak anyô vi ek nede i liliŋ.  
\v 25 Malêla takatu ba havuŋi hamiŋ yani kapô tem imbitak yaiŋ. Êŋ ma tem yani endek vadôŋ lêlô ba nêm yeŋ êndêŋ Wapômbêŋ ba enaŋ bêŋ nena, “Avanôŋ biŋ! Wapômbêŋ lêk hamô haviŋ môlô!”   
\s1 Ku nênêm yeŋ lôkthô imbitak thêthôŋ  
\p
\v 26 \x * \xo 14:26 \xt 1Ko 12:8-10\x*Aêŋ ba aiyaŋ thêlô, alalô nanaŋ aisê? Alalô ayô athak doŋtom ma doho nênêm yeŋ ma doho nêndôŋ avômalô ma doho nenaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô loŋ kapô ma doho nenaŋ abô masôm ma doho nenaŋ abô êŋ anêŋ ôdôŋ bêŋ. Nômbêŋ êŋ imbitak aêŋ ek embatho avômalô êvhaviŋ loŋ.  
\v 27 Ba intu anyô ju mena lô la nenaŋ abô masôm ma te êmôŋ ma yaŋ embeŋ yam ma te embeŋ yam anôŋ ek anyô lôkauk la hamô ma enaŋ abô êŋ anêŋ ôdôŋ bêŋ.  
\v 28 Aêŋ ba ôpatu ba hanaŋ abô masôm anêŋ ôdôŋ bêŋ te miŋ hamô avômalô malêvôŋ ami, êŋ ma ôpatu ba hanaŋ abô masôm bônôŋ ba imiŋ. Yani enaŋ thikuthik êndôk yanida ni ek Wapômbêŋ.   
\p
\v 29 \x * \xo 14:29 \xt 1Te 5:21\x*Lokwaŋju mena lô la takatu ba Wapômbêŋ hêv abô hadêŋ i ek nenaŋ ma takatu ba êmô ek elaŋô nititiŋ abô takêŋ katô.  
\v 30 Anyôla hanaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô hamiŋ ba Wapômbêŋ hêv abô halôk anyô yaŋ kapô ek enaŋ, ma ôpêŋ êndôk êmô biŋ ma yaŋ atu imbiyô enaŋ  
\v 31 ek môlô sapêŋ tomtom nonaŋ abô ek avômalô sapêŋ nedaŋô ba neja auk ek embatho i loŋ.  
\v 32-34 \x * \xo 14:32-34 \xt 1Ko 11:3; 1Ti 2:12\x*Wapômbêŋ hathak hasup avômalô sapêŋ ethak doŋtom lôk kapôlôŋiŋ doŋtom. Ma miŋ hadum nômla mayaliv ami. Aêŋ ba avômalô enaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô bêŋ, thêlô ethak eyabiŋ veŋiŋbôlêk.  
\p Avômalô êvhaviŋ ethak doŋtom êŋ ma avi nêmô bônôŋ. Avômalô ôdôŋ êvhaviŋ takatu ba êmô luvuluvu ethak idum aêŋ. Thêlô miŋ hatôm nenaŋ abô ami. Ma thêlôda nêmô anyô vibiŋ êtôm atu ba abô balabuŋ hanaŋ.  
\v 35 Avômalô êvhaviŋ lêk ethak doŋtom ek nênêm yeŋ, ma avi la hamiŋ ba hanaŋ abô, êŋ ma nôm mama. Aêŋ ba avi idum ek neja auk ma ini unyak am ka miŋ nenaŋ injik vêŋi liŋ.   
\p
\v 36 Ma môlô osoŋ nena môlôda intu Wapômbêŋ anêŋ abô anêŋ alaŋ e?  
\v 37 \x * \xo 14:37 \xt 1Jon 4:6\x*Anyô la hasoŋ nena yani anyô hanaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô hadêŋ avômalô vi mena hadum Lovak Matheŋ anêŋ ku lomaloma, êŋ ma enaŋ bêŋ nena abô êntêk yahato ma Wapômbêŋ anêŋ balabuŋ mena mi e?  
\v 38 Opalêla takatu ba êpôlik hathak abô êntêk ma nôpôlik esak i aêŋ iyom.   
\p
\v 39 Aêŋ ba aiyaŋ thêlô, nôpôviŋ am ek nonaŋ Wapômbêŋ anêŋ auk bêŋ ek embatho avômalô loŋ ma miŋ nôŋgwêk abô masôm loŋ siŋ ami.  
\v 40 Ma nundum ku lôkthô thêthôŋ ma miŋ mayaliv ami.   
\c 15  
\s1 Kilisi bôk hama ba haviyô hathak loŋbô  
\p
\v 1 Aiyaŋ thêlô, yahadum ek yaŋgik môlônim auk liŋ esak Abô Mavi takatu ba bôk yahanaŋ hadêŋ môlô yôv. Môlô bôk olaŋô ba lêk umiŋ lôklokwaŋ.  
\v 2 Ma doŋtom yakô môlônim ôêvhaviŋ êŋ anêŋ anôŋ mi. Môlô ovaloŋ abô takatu ba bôk yahanaŋ bêŋ hadêŋ môlô lôklokwaŋ êŋ ma tem nêm môlô bulubiŋ.   
\p
\v 3 \x * \xo 15:3 \xt Ais 53:5-12\x*Abô bôk êdôŋ ya hathak ma yahadôŋ môlô aêntêk. Abô êntêk ma auk lôkthô anêŋ ôdôŋ. Kilisi hama ek hêv alalôaniŋ kambom lôkthô vê hatôm atu ba bôk eto yôv.  
\v 4 \x * \xo 15:4 \xt Mat 12:40; Ap 2:24-32\x*Ba elav yani ma wak te lô ma haviyô hatôm atu ba bôk eto yôv.  
\v 5 \x * \xo 15:5 \xt Mat 28:16-17; Luk 24:34\x*Pita hayê yani vêm ma aposel laumiŋ ba lahavuju êyê yani.  
\v 6 Vêm ma avômalô êvhaviŋ hatôm 500 ethak doŋtom êmô ba êyê yani. Bêŋ anôŋ êmô lôkmala ma vi bôk ema.  
\v 7 \x * \xo 15:7 \xt Ap 1:3-4\x*Ma yani hik i thô hadêŋ Jems vêm ma aposel lôkthô.  
\v 8 \x * \xo 15:8 \xt Ap 9:3-6\x*Ma ya hatôm amena atu ba evoloŋ ba intu yani hiki thô hadêŋ ya haveŋ yam anôŋ.   
\p
\v 9 \x * \xo 15:9 \xt Ep 3:8; 1Ti 1:15\x*Yahabuliŋ Wapômbêŋ anêŋ avômalô êvhaviŋ ba intu yahatôm aposel yaônalôk ba ya miŋ anyô mavi ek nendam ya nena aposel ami.  
\v 10 \x * \xo 15:10 \xt 2Ko 11:23\x*Ma Wapômbêŋ hêv anêŋ wapôm hadêŋ ya ba hik anôŋ ek yambitak aposel. Yahadum ku bêŋ anôŋ hamôŋ ek aposel vi. Ma doŋtom yada miŋ yahadum ku takêŋ ami ma Wapômbêŋ anêŋ wapôm atu ba hamô haviŋ ya.  
\v 11 Yêlô lôk aposel sapêŋ athak anaŋ abô doŋtom hadêŋ môlô ba abô takêŋ intu bôk ôêvhaviŋ yôv.   
\s1 Avômalô ŋama tem nimbiyô  
\p
\v 12 Yêlô athak anaŋ nena Yisu haviyô anêŋ ŋama ma aisê ka môlô vi onaŋ nena miŋ hatôm imbiyô ami?  
\v 13 Aêŋ ba ŋê ŋama miŋ iviyô ami, êŋ ma Kilisi miŋ bôk haviyô anêŋ ŋama ami.  
\v 14 Ma Kilisi miŋ bôk haviyô hathak loŋbô ami, êŋ ma yêlôaniŋ abô takatu ba anaŋ ma anêŋ anôŋ mi hatôm môlônim ôêvhaviŋ anêŋ anôŋ mi aêŋ iyom.  
\v 15 Yêlô anaŋ nena Wapômbêŋ bôk hik Kilisi liŋ. Ma ŋê ŋama miŋ iviyô hathak loŋbô ami, êŋ ma Wapômbêŋ miŋ bôk hik Kilisi liŋ ami ba yêlô êv Wapômbêŋ anêŋ abô lelaliliŋ ba adum hatôm abôyaŋ. Êŋ ma malaiŋ bêŋ.  
\v 16 Ma ŋê ŋama miŋ iviyô ami, êŋ ma Kilisi miŋ bôk haviyô haviŋ ami.  
\v 17 Ma Kilisi miŋ haviyô ami, êŋ ma môlônim kambom hamô denaŋ ba môlônim ôêvhaviŋ miŋ hatôm nêm môlô sa ami.  
\v 18 Ba avômalô takatu ba bôk êmô haviŋ Yisu Kilisi ba ema ma thêlô êŋ bôk êv yak haviŋ.  
\v 19 Ma alalô asoŋ nena alalôaniŋ êvhaviŋ hêv alalô sa hamô pik êntêk iyom, êŋ ma alalô kambom anôŋ ma ŋê puliŋ takatu ba avômalô vi enaŋ nena “Alikaknena!” êmô mavi ek alalô.   
\s1 Yisu haviyô anêŋ ŋama  
\p
\v 20 Ma doŋtom Kilisi bôk haviyô yôv anêŋ ŋama. Yani hatôm vuŋ môŋ atu ba halôk môŋ ba hayôk. Ba alalô ayê vuŋ môŋ êŋ ma ayala nena bêŋ anôŋ tem êyôk embeŋ yam. Ma Yisu haviyô môŋ ba ŋê ŋama lôkthô tem nimbiyô esak loŋbô aêŋ iyom. \fig |alt="banana tree" src="TREE08.TIF" size="col" loc="1Co 15:20" ref="1 Kolin 15:20" \fig*  
\v 21 \x * \xo 15:21 \xt Lom 5:12\x*Ma anyô yaŋ hadum ba ŋama habitak. Ma yaŋ hadum ba ŋê ŋama iviyô hathak loŋbô.  
\v 22 Aêŋ ba alalô ma Adam anêŋ avômalô ba intu tem nama. Ma doŋtom vi atu ba êvhaviŋ Kilisi tem neja lôkmala esak loŋbô.  
\v 23 \x * \xo 15:23 \xt 1Te 4:16; ALK 20:5\x*Ba ôdôŋ ju êŋ iniŋ wakma da hamô. Kilisi ma hatôm vuŋ yôk môŋ atu ba bôk haviyô ba tem endelêm ek anêŋ avômalô nimbiyô aêŋ iyom.  
\v 24-25 \x * \xo 15:24-25 \xt Mat 22:44\x*Kilisi tem eyabiŋ anêŋ nômkama lôkthô endeba etak ŋê takatu ba ik vovak hadêŋ yani nêmô vakapô vibiŋ am. Êŋ ma pik lo leŋ anêŋ daŋ tem êyô ma tem imbuliŋ kiŋ lo ŋê bêŋbêŋ ma ŋgôk lomaloma. Ma nêm loŋ lôkliŋyak êmbôni êndêŋ Lambô Wapômbêŋ.  
\v 26 \x * \xo 15:26 \xt ALK 20:14\x*Ma nôm kambom anôŋ atu ba yani imbuliŋ embeŋ yam, êŋ ma ŋama  
\v 27 \x * \xo 15:27 \xt Sng 8:6\x*hatôm bôk enaŋ nena,  
\q1 “Bôk etak nômkama lôkthô hamô yani vakapô vibiŋ.” \rq Kapya Yeŋ 8:6 \rq*  
\m Aêŋ ba Wapômbêŋ da hatak nômkama lôkthô hamô Kilisi vakapô vibiŋ. Ba intu alalô lôkthô ayala nena nômkama lôkthô tem êmô Kilisi vakapô vibiŋ ma doŋtom Wapômbêŋ da hamô vuliŋ.  
\v 28 Wapômbêŋ hadum anêŋ ku hatak nômkama sapêŋ hamô Kilisi vakapô vibiŋ endeba anêŋ daŋ ma tem etak Nakaduŋ êmô yani vibiŋ, Lambô atu ba hatak nômkama lôkthô hamô Nakaduŋ vibiŋ ek Wapômbêŋ êmô nômkama sapêŋ vuliŋ.   
\p
\v 29 Ma ŋê ŋama miŋ ewa lôkmala hathak loŋbô ami ma aisê hathak ŋê takatu ba ithik ŋaŋ ek nênêm ŋê ŋama sa? Aêŋ ba ŋê ŋama miŋ iviyô ami ma idum aêŋ eka?  
\v 30 \x * \xo 15:30 \xt Lom 8:36\x*Ma aisê ka yêlô ana loŋ takatu ba yêlô apôm malaiŋ lomaloma?  
\v 31 Wak nômbêŋ intu ma yahama! Aiyaŋ thêlô, yahabôya hathak môlô ek môlônim ôêvhaviŋ Yisu Kilisi alalôaniŋ Anyô Bêŋ atu ba hadum ku hamiŋ môlô ba yahanaŋ abô avanôŋ.  
\v 32 \x * \xo 15:32 \xt Ais 22:13\x*Bôk yaha Epesus yôv ek yaŋgik vovak imbiŋ alim kambom atu. Ma abô hathak ŋê ŋama iviyô hathak loŋbô ma abô êŋ abôyaŋ, êŋ ma tem miŋ yandum aêŋ ami. Mi. Tem yasopa avômalô iniŋ abô nena,  
\q1 “Alalô naŋgaŋ ba nanum yapiŋ ek yamuŋ ma tem alalô nama.” \rq Aisaia 22:13\rq*   
\m
\v 33 Abô bute hanaŋ nena, “Avômalô kambom ethak ibuliŋ avômalô mavi.” Ba intu miŋ nosopa avômalô takatu ba esau môlô ami.  
\v 34 Môlô doho miŋ oyala Wapômbêŋ ami. Ba intu yahanaŋ ek nêm mama êndêŋ môlô. Aêŋ ba môlô nubiyô nombeŋ thêthôŋ ba notak unim kambom.   
\s1 Kupik atu ba haviyô hathak loŋbô ma tem yaŋda  
\p
\v 35 Ma doho enaŋ, “Avômalô ŋama tem nimbiyô aisê? Ma tem neja kupik alê?”  
\v 36 \x * \xo 15:36 \xt Jon 12:24\x*Môlô avômalô auk mi! Miŋ hovatho yaŋvêk ami êŋ ma tem enja lôkmala esak loŋbô aisê?  
\v 37 Hovatho ku te ma hovatho anêŋ anôŋ e? Mi. Hovatho anêŋ vêk iyom.  
\v 38 Wapômbêŋ da hêv yaŋvêk takêŋ iniŋ liŋkupik hatôm yanida anêŋ lahaviŋ. Yani hêv yaŋvêk takêŋ da leŋviŋkupik tomtom.  
\v 39 Vathiap lôkthô miŋ hatôm doŋtom ami. Anyô iniŋ vathiap yaŋda, ma alim iniŋ te da, menak iniŋ te da, ma alim ŋgwêk iniŋ te da.  
\v 40 Ma nômkama leŋ hamô ma nômkama pik hamô. Ma nômkama leŋ da anêŋ lêlêyaŋ hamô ma nômkama pik anêŋ lêlêyaŋ da hamô aêŋ iyom.  
\v 41 Ma wak anêŋ lêlêyaŋ yaŋda ek ayôŋ anêŋ ma vuliŋ anêŋ te da. Ma vuliŋ lomaloma da iniŋ lêlêyaŋ hamô aêŋ iyom.   
\p
\v 42 Ma kupik takatu ba iviyô hathak loŋbô iniŋ lêlêyaŋ hamô aêŋ iyom. Ma kupik atu ba elav halôk lôv ma hapalê. Ma kupik atu ba haviyô êŋ ma yaŋda ba tem miŋ epalê ami.  
\v 43 \x * \xo 15:43 \xt Plp 3:20-21\x*Kupik atu ba elav êŋ ma anêŋ athêŋ mi. Ma kupik atu ba haviyô hathak loŋbô êŋ ma lôkmaŋgiŋ. Ma kupik atu ba elav, êŋ ma vauna. Ma kupik atu ba haviyô hathak loŋbô ma anêŋ lôklokwaŋ bomaŋ.  
\v 44 Kupik atu ba elav ma kupik pik. Ma kupik atu ba haviyô hathak loŋbô ma kupik dahô lôkmala. Avanôŋ. Kupik pik hamô ba intu kupik leŋ hamô aêŋ iyom.   
\p
\v 45 \x * \xo 15:45 \xt Stt 2:7\x*Bôk eto nena,  
\q1 “Adam môŋ habitak hatôm nôm lôkmala.” \rq Môŋ Anôŋ 2:7 \rq*  
\m Ma doŋtom Adam yaŋ atu ba haveŋ yam ma kupik dahô lôkmala anêŋ ôdôŋ ba tem nêm lôkmala.  
\v 46 Aêŋ ba dahô êŋ miŋ habitak môŋ ami. Ma kupik pik atu ba hamôŋ vêmam ka miŋ dahô lôkmala êŋ haveŋ yam.  
\v 47 Ma anyô môŋ habitak anêŋ pik ma anyô yaŋ haveŋ yam halêm anêŋ malak leŋ aêŋ iyom.  
\v 48 Aêŋ ba avômalô takatu ba êmô pik, êŋ ma anyô pik atu anêŋ. Ma avômalô malak leŋ ma êtôm anyô malak leŋ atu anêŋ.  
\v 49 Alalô lêk awa leŋviŋkupik anyô pik anêŋ ma embeŋ yam ka tem naja anyô malak leŋ anêŋ liŋkupik aêŋ iyom.   
\p
\v 50 Aiyaŋ thêlô, yahanaŋ nena kupik lôk thalaleŋ atu ba hapalê tem miŋ êmô Wapômbêŋ anêŋ loŋ lôkliŋyak ami. Ma nôm atu ba hapalê tem miŋ enja nôm atu ba tem miŋ epalê anêŋ loŋ ami.  
\v 51 \x * \xo 15:51 \xt Mat 24:31; 1Te 4:15-17\x*Nodaŋô! Ya tem yanaŋ abô loŋ kapô te êndêŋ môlô. Alalô sapêŋ tem miŋ nama ami ma leŋviŋkupik sapêŋ tem imbitak yaŋda.  
\v 52 Alalô tem nadaŋô abiŋ ali atu ba anêŋ daŋ anêŋ asêŋ ma kasana ma tem ŋê ŋama nimbiyô ma kupik palê mi ma alalô tem nambitak yaŋda.  
\v 53 \x * \xo 15:53 \xt 2Ko 5:4\x*Ma kupik palê êŋ imbuliv i esak kwêv yaŋ atu ba tem miŋ epalê ami. Ma kupik ŋama êŋ imbuliv i esak kwêv yaŋ atu ba tem miŋ ema ami.  
\v 54 \x * \xo 15:54 \xt Ais 25:8\x*Ma kupik palê êŋ havuliv i hathak kwêv yaŋ atu ba tem miŋ epalê ami lôk kupik ŋama havuliv i hathak kwêv yaŋ atu ba tem miŋ ema ami aêŋ iyom, êŋ ma abô atu ba bôk eto tem imbitak avanôŋ nena,  
\q1 “Lôklokwaŋ lovak ba hatôkwêŋ ŋama.” \rq Aisaia 25:8 \rq*   
\q1
\v 55 \x * \xo 15:55 \xt Hos 13:14\x*“Ŋama ma anêm lôklokwaŋ o lovak êsê?  
\q2 Ŋama ma anêm siniŋ nuŋgwik anyô vônô êsê?” \rq Hosea 13:14 \rq*   
\m
\v 56 \x * \xo 15:56 \xt Lom 7:13\x*Ŋama anêŋ siniŋ ma kambom lomaloma. Ma kambom hawa lôklokwaŋ hêk balabuŋ.  
\v 57 Ba nanêm leŋiŋmavi êndêŋ Wapômbêŋ! Yani hêv alalôaniŋ Anyô Bêŋ Yisu Kilisi atu ba hadum ba alalô athak lovak.   
\p
\v 58 Yenaŋ aiyaŋ lôkma anôŋ, môlô oyala nena udum Anyô Bêŋ anêŋ ku ba ku êŋ tem miŋ anôŋ mi ami. Mi. Ba intu numiŋ lôklokwaŋ ma miŋ notak nômla ek êyôkwiŋ môlô ami. Ma nônêm am dedauŋ ek nundum Wapômbêŋ anêŋ ku êŋ.   
\c 16  
\s1 Pol hanaŋ hathak da atu ni Jelusalem  
\p
\v 1 \x * \xo 16:1 \xt Lom 15:25-26; 2Ko 8:1-9\x*Yahanaŋ abô êntêk hathak da takatu ba tem môlô nônêm êndêŋ Wapômbêŋ anêŋ avômalô matheŋ. Nundum êtôm atu ba yahanaŋ hadêŋ avômalô êvhaviŋ takatu ba êmô Galesia.  
\v 2 Sonda lôkthô anêŋ wak te môŋ ma vithêla atu ba ôpôm ma nômbi sam ni lodôŋlodôŋ ba notak valuseleŋ da êndôk kolopak te ek imbitak bêŋ anôŋ ek yahayô ma da takêŋ bôk usup yôv.  
\v 3 Ma nodam anyô doho ek yato kapya te imbiŋ ek injik i thô ek neja môlônim wapôm takêŋ ba ini Jelusalem.  
\v 4 Injo. Tem yana mena mi la. Yaha ma tem ŋê êŋ nimbiŋ ya ek yêlô ana.   
\s1 Pol lahaviŋ ni Kolin  
\p
\v 5 \x * \xo 16:5 \xt Ap 19:21\x*Tem yana Masedonia ba yamô wak doho vêm ka tem yasôk ek môlô.  
\v 6-7 \x * \xo 16:6-7 \xt Lom 15:24\x*Yahathôŋ. Miŋ yaleŋhaviŋ yaŋgê môlô ma yatak môlô ketheŋ ami. Yaleŋhaviŋ nena yamô imbiŋ môlô êtôm wak doho vêmam êtôm Anyô Bêŋ anêŋ lahaviŋ. Ba intu beleŋ simbak haviŋ ba tem yamô imbiŋ môlô wak doho mena injo ek batu môlô nônêm ya sa ek loŋ alêla takatu ba tem yana.  
\v 8-9 \x * \xo 16:8-9 \xt Ap 19:8-10; 2Ko 2:12\x*Avômalô Epesus bêŋ anôŋ ethak êdô yenaŋ ku. Ma doŋtom loŋôndê nindum ku ek nênêm i sa lêk abyaŋ ba intu tem yamô loŋ êŋ endeba Pentikos.   
\p
\v 10 \x * \xo 16:10 \xt 1Ko 4:17\x*Timoti hadum Anyô Bêŋ anêŋ ku hatôm ya. Ba intu yani hathôk ma môlô noyabiŋ am ek yani miŋ êkô esak môlô ami. Ma wak takatu ba hamô haviŋ môlô ma noyabiŋ yani mavi.  
\v 11 \x * \xo 16:11 \xt 1Ti 4:12\x*Ma miŋ nôndô ek noja yani thô ami. Ma hatak môlô ma nônêm yani ni lôk lamavi ek batu endelêm êndêŋ ya. Tem yayabiŋ yani lôk iviyaŋ takatu ba tem nêlêm nimbiŋ yani.   
\p
\v 12 \x * \xo 16:12 \xt 1Ko 3:6\x*Yahanaŋ hathak alalôaniŋ aiyaŋ Apolo. Yahanaŋ abô lôklokwaŋ ek yani êsôk imbiŋ iviyaŋ doho ek nêgê môlô. Yani popabuk ek êsôk ma tem yani êsôk êndêŋ wak alê atu ba yanida lahaviŋ.   
\p
\v 13 Nômô lêlê lôk nobaloŋ êvhaviŋ loŋ. Numiŋ lôklokwaŋ êtôm anyô ŋê.  
\v 14 Ma nundum nômkama lôkthô esak leŋiŋhaviŋ iyom.   
\p
\v 15 \x * \xo 16:15 \xt 1Ko 1:16\x*Môlô oyala nena Stepanas lôk anêŋ avômalô, thêlô ma avômalô êvhaviŋ môŋ hamô Akaia. Ma thêlô êv i dedauŋ ek êv avômalô matheŋ sa. Aiyaŋ thêlô, yahêv abô lôklokwaŋ hadêŋ môlô  
\v 16 ek nômô avômalô takêŋ lôk avômalô takatu ba ethak idum Wapômbêŋ anêŋ ku vibiŋ.  
\v 17 Ya miŋ yahamô haviŋ môlô ami ba yaleŋ hik ya bêŋ anôŋ. Ma doŋtom Stepanas lo Potunatus ma Akaikus lêk êlêm ba intu yaleŋ halôk biŋ  
\v 18 lôk yaleŋ mavi. Ma môlô aêŋ iyom. Aêŋ ba noja ŋê anêŋ aêŋ thô êtôm ŋê athêŋ bêŋ.   
\s1 Abô anêŋ daŋ  
\p
\v 19 \x * \xo 16:19 \xt Ap 18:2,18,26\x*Avômalô êvhaviŋ anêŋ plovins Esia êv iniŋ leŋiŋmavi hadêŋ môlô. Akwila lo Plisila enaŋ iniŋ leŋiŋhaviŋ anôŋ hathak Anyô Bêŋ anêŋ athêŋ lôk avômalô vi atu ba êv yeŋ êmô thai iniŋ unyak.  
\v 20 Ŋê êvhaviŋ lôkthô anêŋ loŋ êntêk êv iniŋ leŋiŋmavi hadêŋ môlô. Ma nokam am esak kobom yôhôk matheŋ.   
\p
\v 21 Ya Pol da yahato yaleŋmavi êntêk hathak ya da yabaheŋ.   
\p
\v 22 \x * \xo 16:22 \xt Gal 1:8-9; ALK 22:20\x*Anyôla miŋ lahaviŋ Anyô Bêŋ ami, vovaŋ tem êpôm yani. Ôlêm, Anyô Bêŋ.   
\p
\v 23 Anyô Bêŋ Yisu anêŋ wapôm êmô imbiŋ môlô.   
\p
\v 24 Yenaŋ yaleŋhaviŋ êmô imbiŋ môlô lôkthô esak Yisu Kilisi anêŋ athêŋ.