\id EPH - Hopi NT -USA 2012 (DBL -2013) 
\h EPHESIANS 
\toc1 Paul Ephesus ep Tuptsiwni’yuṅqamuy amumi Pēniata 
\toc2 Ephesians 
\toc3 Eph 
\mt2 Paul 
\mt1 EPHESUS 
\mt2 ep Tuptsiwni’yuṅqamuy amumi Pēniata 
\c 1  
\p  
\v 1 Nu’ Paul, God tunatyayat ahpiy Jesus Christ lavay’ayaat it penta. Nu Ephesus ep God sinomuyatuy, Jesus Christ aw tuptsiwni’yuṅqamuy öqalanta.  
\v 2 Nam núokwa, pu kwakwha unaṅwa God Itanay aṅqw umumi pitsíwtaa, pu Itahtutuyqawhqay Jesus Christ aṅq’ö. 
\s1 Spiritual Blessings in Christ 
\p  
\v 3 Nam God Itahtutuyqawhqay Jesus Christ Naat tayawintiwaa. Kwakwhat pi pam Hikwsit kuwahtipuyat ōṅaqwnihqat sohsok itamumi noa, Christ aṅ’a.  
\v 4 Ura pam nāt tūwaqatsit qa yúkuhqe, pay pepeq itamumi unaṅway’taqe, Christ aṅ itamuy namorsta, itam súank̇ahk̇aṅw, qahováriwk̇ahk̇aṅw, put atpip hoṅniqat ōviy’o.  
\v 5 Pam Jesus Christ aṅ itamuy tíoyniqey tunatyawtaqe, ōviy aṅwu pay itamuy namorsta.  
\v 6 Nihqe Tiy pas aw unaṅway’taqey aṅ pam itamuy pās oya, núokway qaöwíhintaqat ahpiy’o, itam put pas hihtatotaniqat ōviy’o.  
\v 7 Pu itam hapi Tiyat uṅwáyat ahpiy qenivo oyiwyuṅwa, God qaan’ewakw núokway ahpiy itahqaanhtipuy ayo yúkuq’ö,  
\v 8 Qaöwíhink̇aṅw itamuy ōkwatuwhqee.  
\v 9 Pi pam sohsok hihta suan wuwni’k̇aṅw, suyan mātsi’k̇aṅw, put tunatyay as tupkiwtaṅwuqat itamumi mātakna. Kurs pam yan hapi nahpe tunatyawta:  
\v 10 Ason tuwanit pās aw pituqw, pep pu’ sohsok hihta nāmi tsovalaniqeyu, ōveqatsit epyaqata, pu tūwaqatsit epyaqata; nit sohsok hihta Christ aw nóani.  
\v 11 God hapi hin tunatyawtaqey pan yúkuṅwu. Noqw pam hapi tunatyay ahpiy Christ aṅ itamuy aṅwu pay namorstaqe, put enaṅ sun itamuy hihta huytaṅwu,  
\v 12 Itam mohti Christ aw taqa’naṅwtotiqamuyu, itam put pas hihtatotaniqat ōviy’o, pam pas hímunihqat ep’e.  
\v 13 Noqw uma lomatuawit qaatsatnihqat nanaptaqe, nuhtum Christ aw taqa’naṅwtoti, it lomatuawit hakiy hin ayo yámakniqat umuy āawnaqata. Uma put aw tūtuptsiwaqw, pahsat pu God Qahováriwtaqat Hikwsit akw umuy tuvoylata; pi put hapi awinit pam sinmuy āawna.  
\v 14 God itamuy hin āawnaqey aw antsanniqey itamumi mahtakna, Hikwsiy itamumi nóahqee, hisat nāp himuy ahoy pas nāptiniqey pahsavoo. Noqw ōviy itam put pas hímunihqat ep put pas hihtatotani. 
\s1 Paul’s Prayer 
\p  
\v 15 Yaw uma Itahtutuyqawhqay Jesus Christ qapēvewnayak̇ahk̇aṅw, God sinomuyatuy sohsokmuy amumi unaṅway’yuṅwa.  
\v 16 Noqw nu it navotqe, ōviy umuhpe God aw hahlayhtima; nihqe inawakinpiy aṅ umuy túṅwanma, qa qe’iwmak̇aṅwo.  
\v 17 Okiw as God Itahtutuyqawhqay Naat pas lolmat tālawṅway’taqa Hikwsiy aṅ umuy unaṅwtalawnaniqat nu umuṅem nāwakinma. Okiw as pam umuy suan wuwnitoyne’, pam hak hímunihqey umumi namtaknani, uma put pās tuwi’vayaniqat ōviy’o.  
\v 18 Pam umuhwuwniy tālawne’, pam it ṅȫyit aw umuy wáṅwayhqey umuy māmatsnani. Itam put sinomat Christ amum hihta pas hihk̇ay’taqat makiwyaniqey aw wáṅwayniwya.  
\v 19 God öqalay pas qaöwíhintaqat itamuy tuptsiwni’yuṅqamuy amuhpa’ tumalay’taqey umuy māmatsnani.  
\v 20 Ura pam öqalay akw Christ eṅem a’nö tumaltaqe, mokiwuy aṅqw ahoy put tātayna; nihqe ōveqatsit ep pas nāp putvaqe put qenitoya;  
\v 21 Nihqe sohsokmuy momṅwituy amumi put moṅwtavi, pu nuhtumi tutuyqawhqayamuy amumii, pu öqalat pasiwyuṅqamuyu, pu aṅ tūayalalwaqamuyu. Panta. Noqw ōviy Christ hapi sohsokmuy amuhpenihqe pas pavan k̇aptsi’tiwa, yep qatsit epyaqamuy amuhpenihqee, pu qatsit nātoniqat epyaqamuy amuhpenihqe pīwu.  
\v 22 Noqw sohsoy hihtu put aw maqaptsi’yuṅwni. Noqw ōviy pam God aw tōnawtaqamuy amumi moṅwtaviwa, sohsok hihta aṅ’a.  
\v 23 Pi itam put aw tōnawtaqam put tokoyat anyuṅwa; nihqe sumiyank̇aṅw put ahpiy pasiwyuṅwa, ispi pam hapi sohsok hihta pasiwnaṅwuniq’ö. 
\c 2  
\s1 From Death to Life 
\p  
\v 1 Ura as hisat uma soñawnen so’pumuy amunyuṅwa. Pi uma qaanhinwisqe God aw qa tuqayvahsi’k̇ahk̇aṅw,  
\v 2 Yep qatsit tunatyayat aṅ hinwisa. Ura as uma Nukpanat aw tuqayvastotaṅwu, imuy hīhikwsimuy qamātaqpuveyaqamuy moṅwíyamuy aw’i. Pam nāto God aw qa tuqayvahsi’yuṅqamuy amuhpa’ tumalay’ta.  
\v 3 Ura as itam nuhtum yēse; nihqe nāp itahtunatyay aṅ hinwisa. Ura as itam itahtokoy tuṅlayiyat aṅ hinwisa, pu itahtunatyay tuṅlayiyat aṅ’a. As itam God itsívuyat akw sóontsaniwyuṅwa, ayam mímawat hin nāt put akw sóontsaniwyuṅqat pan’i.  
\v 4 Noqw pay God itamumi pas unaṅway’taqe, núokway pas qaöwíhintaqat akw itamuy ōkwatuwhqe,  
\v 5 Itamuy nāt so’pumniqw, itamuy Christ enaṅ ahoy yesvana. (Uma put núokwayat akw ayo nö́ṅa.)  
\v 6 Pam Christ enaṅ itamuy ahoy tātaynat, put enaṅ itamuy ōveqatsit ep yesvana, Christ Jesus aṅ’a.  
\v 7 God qatsit nātoniqat epeq put núokway pas qaöwíhintaqat nuhtumi mahtaknani, Christ Jesus aṅ itamumi pas unaṅway’taqee.  
\v 8 Pi uma qapēvewnayaqe, God núokwayat ahpiy ayo nö́ṅakiwta. Uma qa natsviy ayo nöṅa. God hapi soñawnen kuwahtiput umuy maqa.  
\v 9 Kurs hak nāp hintsakpiy akw ayo nātapni; pantaniqw pam put ep kwiviyuaatani.  
\v 10 Pi itam hapi God tumalyukimatu. Itam hihta lolmat hintsatsk̇aniqat ōviy God hapi pay aṅwu pan tunatyawtaqe, Christ Jesus ahpiy itamuy suan hinwisniqat itamuṅem pan yuku. 
\s1 One in Christ 
\p  
\v 11 Noqw ōviy uma it u’ni’yuṅwni: Ura uma qa‐Jew‐sínomnik̇aṅw pan tihtiwya. Noqw ima Jew‐sinom poṅotkit akw tuvoylaiwyuṅqam qapoṅótkiwyuṅqamuy yan umuy túṅwantotaṅwu; nāmahin pi as puma pay suovaam‐sa tuvoylaiwyuṅwa.  
\v 12 Noqw ephaqam uma Christ aw qa tōnawtaqe, qa God sinomatu, Israel‐sinmuy amun’i; qa haqam hisat God umumum awinit pasiwna. Pi uma put qa tuwi’yuṅqe, qa put aw yank̇ahk̇aṅw yēse.  
\v 13 Ura as uma hisat God aṅqw yāvahaq hinnumya. Noqw pu’ hapi pam Christ Jesus aṅ umuy namihayhpota, Christ mokiwuyat ahpiy’o.  
\v 14-15 Pi Christ hapi Jew‐sinmuy, imuy qa‐Jew‐sinmuy enaṅ namivöhikna. Ura as hin hinwisniqa tutavo pey’taqa tuhpelat an pumuy amuhtsave wunu. Noqw pay Christ God aw nātapqe, tutavot ayo yúkuhqe, soñawnen tuhpelat sahpukna. Ura as itam lȫyöm sinoiwtaqamu. Noqw pam itamuy namivöhiknat itamuy sūk̇a sinoiwtaniqat itamuṅem pan yuku.  
\v 16 Pam panhtit itamuy sohsokmuy God enaṅ namivöhikna, nahoylehtsit ep mokqee. Noqw ōviy itam sūp sinoiwtaqe, soon pāpu nānatuwqamni.  
\v 17 Pi Christ pituhqe umuy qa‐Jew‐sinmuy yāvahaqyaqamuy amumi‐nik̇aṅw pu imuy Jew‐sinmuy hayhk̇e’yaqamuy amumi hihta lolmat yuaayku, puma pāpu qa nānami hihta ep hinyuṅwniqata.  
\v 18 Pi itam sohsoyam sun put ahpiy sūkw Hikwsit aṅ Itanay aw ökiwta.  
\v 19 Taay, noqw ōviy hapi uma pāpu qa pas hákimu, qa haqaqw sínomu. Pi uma tuptsiwni’yuṅqamuy amumum sūp sínomu, pu God tímatu.  
\v 20 Uma hapi God kīyat anyuṅwa, God ayamat‐niqw, pu put lavay’aymat tukwyayhnayaqw, uma put ep kīiwyuṅwa. Noqw Jesus Christ pas nāp kituyqayatniqey pepeq pakiwta.  
\v 21 Put hapi ep sohsoy kīhu pās namivipk̇aiwk̇ahk̇aṅw, God eṅem pas qahováriwtaqa kīhu yukiwma.  
\v 22 Noqw uma hapi nuhtum put ep kīiwyuṅwa; noqw God pas nāp put aṅ ki’ta, Hikwsiy aṅ’a. 
\c 3  
\s1 Paul’s Work for the Gentiles 
\p  
\v 1 Pi yaniqw hapi nu Paul, umuy qa‐Jew‐sinmuy amuṅem Jesus Christ tunatyayat ep sivilawhqa umuṅem tūviṅtima.  
\v 2 Pay God nuy núokway máqahqe, nuy qa‐Jew‐sinmuy amumi lomatuawit yuaataniqat aw ayata. Uma soon qa it pay nanapta.  
\v 3 Ura pam hihta as tupkiwtaṅwuqat inumi mātaktaqe, put nuy māmatsna. Pay nu mohtihaqam pan umumiq hihsavat pēna.  
\v 4 Noqw ason uma it aṅ túṅwaye’, pahsat pu uma nuy hihta tupkiwtaṅwuqat hin mātsi’taqat pay soon qa nanaptani. Pam himu tupkiwtaṅwuqa hapi Christ pas nāpa.  
\v 5 Pam navoti as aṅqaqw sinmuy nānaṅk yesqamuy amumi tupkiwta. Noqw pu’ hapi God put aw nānoi’yuṅqamuy ayamuy, pu put eṅem yuaatotaqamuy amumi Hikwsit ahpiy put mātakta.  
\v 6 It hapi nu paṅqawu: Ima qa‐Jew‐sinom, Jew‐sinmuy amumum God aṅqw hihta makiway’yuṅwni; pu puma pumuy amumum sūkw tokot anyuṅwni. Noqw God, lomatuawit ahpiy, hin sinomuy amumi awini’taqey, pan imuy qa‐Jew‐sinmuy amuṅem hinhtini, Christ aṅ’a.  
\v 7 Noqw pam nuy núokway máqahqe, nuy lomatuawit sinmuy āawnaniqat aw nuy távihqe, nuy put aw öqalmaqa.  
\v 8 Nāmahin pi as nu God sinomuyatuy amuṅaqw pas susqahimuniqw, God nuy namorstaqe nuy ayata qa‐Jew‐sinmuy amuhpa’ Christ tunatyayat qaöwíhintaqat yuaataniqata.  
\v 9 Ura God, Jesus Christ aṅ sohsok hihta yúkuhqa hisatṅahaqaqw tunatyay tupki’ta; nihqe nuy put tunvotnaniqat aw nuy ayata, nu Christ aṅqw hihta pas qahaqámi sohtaqat, pas qaöwíhintaqat makiwyaniqat yuaatinumniqata.  
\v 10-11 Pam ōveqatsit ep aṅ öqalay’yuṅqamuy amumi‐nik̇aṅw, pu nuhtumi moṅw’iwyuṅqamuy amumi put suan wuwniy qaöwíhintaqat poñahtaniqey nāwakna; nihqe ōviy pam tunatyay sūs yúkuhqey mahtaknaqe, Itahtutuyqawhqay Christ Jesus aṅ itamuy sohsokmuy sumitsovala.  
\v 12 Noqw itam hapi Jesus qapēvewnayaqe, put aw yanyuṅwa; nihqe ōviy itam qa tuhtusyat, qa nánahtsopk̇ahk̇aṅw, God aw ökiwta, Christ Jesus aṅ’a.  
\v 13 Paniqw hapi ōviy nu umuṅem hihta aṅ k̇ānavotqat uma qa ep hin unaṅwtotiniqat nu nāwakna. Pi uma inumi pas hihtunihqey put akw navoti’yuṅwni. 
\s1 The Love of Christ 
\p  
\v 14 Yaniqw hapi ōviy nu Itahtutuyqawhqay Christ Jesus Nayat aw naokiwlawu.  
\v 15 Pam hapi ōveqatsit ep yesqamuy, pu tūwaqatsit ep yesqamuy sohsokmuy sinomuy náamu.  
\v 16 Pas pay okiw pam Hikwsiy aṅ umuy umuh’unaṅwpeq öqaltoynani, pas pavan nukṅwat öqalay ahpiy’o.  
\v 17 Pas pay uma Christ umuh’unaṅwpeq qátuhqat qapēvewnayak̇ahk̇aṅw, pas suyan put navoti’yuṅwni. Pas pay okiw uma put aw unaṅway’k̇ahk̇aṅw, soñawnen put ep hūrs ṅapkiwk̇ahk̇aṅw hūrs hoṅni.  
\v 18 Pas pay okiw uma sohsokmuy God sinomuyatuy amumum Christ umumi pas pavan unaṅway’taqat māmatsyani. Put nami’naṅwaat a’nö pūtsi, pu qa tsāva, pu a’nö hötsi, pu ōmiqhaqami qa tuwáni.  
\v 19 Kurs hak put nami’naṅwayat pas suyan mātsi’tani. Pas pay okiw God pas nāp umuhtunatyay aṅ ahsupoq tuyqawi’tani.  
\v 20 Taay. God hapi itamuhsonva öqalay akw tumalay’ta; nihqe pam itamuṅem qaan’ewakw hihta hinhtiniqey tuwi’ta, itahnawakinpiy, pu itahwuwniy epnihqe yupqöyvee.  
\v 21 Nam pam yūmosa nānaṅumo yēsiwniqat aqwhaqami tayawintiwaa, Christ Jesus aṅ put aw tōnawtaqamuy amuhpiy’o. Pay nam antaa. 
\c 4  
\s1 The Unity of the Body 
\p  
\v 1 Noqw ōviy hapi nu Itahtutuyqawhqay eṅem sivilawhqa umumi paṅqawni: Uma God sinomatniqey aw wáṅwayniwya; ōviy uma put sinomatnihqey pan hinwisni.  
\v 2 Uma okiw’unaṅway’yuṅwni; uma pās unaṅway’k̇ahk̇aṅw, hihta ep qa īts puhtsemokyamantani; nānami unaṅway’k̇ahk̇aṅw, uma nānami qa hin unaṅway’yuṅwni.  
\v 3 Uma Qahováriwtaqat Hikwsit aṅ sun tunatyawyuṅwniqey aṅ ö’qalyani, nānami qa hihta ep hink̇ahk̇aṅwo.  
\v 4 Pi itam sumiyank̇aṅw Christ tokoyat anyuṅwa; piw sūk̇a Hikwsi itamuhsonva pakiwta. Itam sohsoyam sūkw ṅȫyit aw wáṅwayniwya.  
\v 5 Itam sohsoyam sūkw moṅwí’yuṅwa, sūn qapēvewni’yuṅwa, sūn kūyit akw tuvoylatoti.  
\v 6 God Itana pas sūk̇aa. Pam hapi sohsokmuy amumi moṅw’iwta, pu sohsokmuy amuhpa’ tumalay’ta, pu umuy sohsokmuy umuhpe qatu.  
\v 7 Noqw itam hapi nánap hihta itah’ayaway makiwya, hin Christ itamuy öqalhuytaqat pan’i.  
\v 8 Paniqw hapi ōviy tutuvenit aṅ yan pey’ta: Pam tuwqamuy áṅwutat, ōmi wūvi; nihqe hihta kuwahtiput sinmuy huyta, yan’i.  
\v 9 Noqw pi pam wupqe, suyan pi pam tūwaqatsit atk̇amiq pakit pahsat ōmi wūvi.  
\v 10 Pi pam hawhqe piw tokpelat yupqöymiq wūvi, sohsok hihta aw tutuyqawniqe ōviy’o.  
\v 11 Pam wupqe, sinomuy amuṅaqw hakimuy ayaiwyuṅniqat pumuy öqalmaqa, pētu lavay’a’yatniqata, pu haqawat lomatuawit yuaatotaniqata, pu aṅ hakimuy tuptsiwni’yuṅqamuy amumi tunatyawyuṅwe’, pumuy tutuqaynayaniqata.  
\v 12 Noqw God sinomat pumuy tumalayamuy ahpiy tukwsiwwisk̇ahk̇aṅw lomatuawit tumaltotaniqey tuwi’wisa; noqw Christ sinomat suyhtsepṅwat wūhaq’iwmak̇aṅw, öqawi’wisni.  
\v 13 Itam pan hinwisk̇ahk̇aṅw sun qapevēwnayani; pu itam sun God Tiyat tuwi’vayani, itam pās pasiwyuṅwniqey pahsavoo, Christ hin pās pasiwtaqat pan’i.  
\v 14 Itam hapi yahpiy qa tsātsakwmuy amunyuṅwe’, itahtuptsiwniy aṅ hūrs hoṅni. Noqw pep pu’ hīhihta pūhu tutuqayhpi itamuy soon táyaknani. Taq hakim tuhisay akw lomatuawit nukushintsatsnat, sínmuy ūnatoynayaniqey ōviy mokmani’yuṅwa.  
\v 15 Itam pas nānami unaṅway’k̇ahk̇aṅw, nānami qa hihta atsálalwani. Noqw Christ hin hintaqw itam aṅ ahsupoq put anhtotiniqey aw ö́kiniqey aṅ ö’qalyani. Pi pam hapi sinomuy qötöamu.  
\v 16 Noqw itam sumiyank̇ahk̇anw put tokoyat anyuṅqe pās namivipk̇aiwyuṅwa, put aw maqaptsi’k̇ahk̇aṅwo. Hakiy tokoat ȫöqay, pu tathuy akw öqawi’taṅwuqat pan hapi itam nāö’qawnayani. Itam pank̇ahk̇aṅw, suyhtsepṅwat öqawi’wisk̇ahk̇aṅw, nāvaaṅwantotak̇ahk̇aṅw, nānami pas unaṅway’yuṅwniqey tuwi’vayani. 
\s1 The New Life in Christ 
\p  
\v 17 Noqw ōviy nu it pas paṅqawni; Tutuyqawhqat qeniyat ep nu umumi put lavayhtini: Uma yahpiy haqahpiy aṅ qatuptsiwni’yuṅqamuy qa amún hinwisni. Taq puma hihta an’e’wakwnihqat‐sa wūwantota, pumuy wuwniam qatālawvaq’ö.  
\v 18 Puma qa hihta navoti’yuṅqe, qatsit God aṅqwnihqat ṅastaya, pi puma a’nö unaṅway’yuṅqe ōviy’o.  
\v 19 Pas töhsap’iwyuṅwa; qahopqatsit aw nātahkukni’yuṅwa; hihta tuyoy’ewakw hintsatsk̇aqey aw‐sa nānoi’yuṅwa.  
\v 20 Noqw uma hapi Christ aṅqw qa pan nanapta.  
\v 21 Uma soon Jesus hin hinmaqat qa nanapta, ura pam hin hihta pas antsanihqat tūtutuqaynaqata.  
\v 22 Nihqe ōviy uma umuhhisattunatyay qa aṅ hinwist, umuhhisatqatsiy ayo yukuyani. Taq hakiy tunatyaat hakiy ūnatoyne’, hovalaṅwu.  
\v 23 Uma puhuwuwni’vaye’, puhu’naṅway’k̇ahk̇aṅw, pūhut qatsit yesni.  
\v 24 Uma panhtote’ soñawnen pūhut yūyahni. Uma God tunatyayat aṅ puhutotini. Nen uma pas antsa put eṅem sutsvo oyiwyuṅwe’, súanyuṅwni.  
\v 25 Noqw ōviy uma umuh’a’tsay qe’totit, nānami hihta pas antsanihqat yuaatiwisni; taq itam sohsoyam namiwiwyuṅwa.  
\v 26 Ason uma hihta ep itsívutote’ qa put akw qaanhtotini. Hak qa tēvep hihta ep nāk̇ay’tamantani.  
\v 27 Pu uma Nukpanat qa haqam qenitoynayamantani.  
\v 28 Uyiṅwu qa hihta pāpu úuyiṅwt, nāp tumalay’te’ hihta lolmat ahsatit, hakiy hihta hakni’taqat paaṅwamantani.  
\v 29 Qalomálavayi umuhmoaṅaqw qa nȫṅantani, pay lomalvayi‐saa. Uma panwise’ tūö’qawnayani; nen aṅ umumi tūqayyuṅqamuy uma paaṅwantotani.  
\v 30 Pu uma God Hikwsiyat Qahováriwtaqat qa unaṅwmokintotani. Ura God put akw umuy tuvoylata, hisat umuy ahoy nāptiniqey aw pahsavoo.  
\v 31 Uma nuhtumi hihta ep tūtuynayaniqey qe’yani, pu qa suy’tsiptotimantani. Uma qa hihta ep nānami nāk̇ay’yuṅwmantani; uma qa hihta ep nāqöhqöylalwani; pu qalomálavayit qe’yani. Uma qa nukpan’unaṅway’yuṅwni.  
\v 32 Pu uma nāvāsyani; pu nun’okwatni; nānami hihta ep pö́hikiwyuṅwni, God Christ tunatyawk̇aṅw umumi pö́hikqat pan’i. 
\c 5  
\s1 Living in the Light 
\p  
\v 1 Paniqw ōviy uma God aw nanawinyani, pas aw unaṅwamat tímatnihqey pan’i.  
\v 2 Pu uma nānami unaṅway’yuṅqey qa qe’totit, Christ itamumi hin unaṅway’taqat pan uma nānami unaṅway’yuṅwni. Ura pam itamuṅem mokqe God aw nātavi. Noqw God put ep nahyoṅwa. Pi Christ qatsiy távihqe soñawnen God aw hihta kwaṅwáhovaktuqat noa.  
\v 3 Uma tokot sokoptiwisniqey, pu qahopqatsit aṅ hinwisniqey qe’yani; pu hihta qa umuhhimuy uma qa tuṅlay’yuṅwni. Uma īit yantaqat qa yuaatotani; pi pam pantaqa lavayi God sinomuyatuy qa súamuhpee.  
\v 4 Uma itséheelavayit, pu an’e’wakw lavayit, pu honaqlavayit ayo yukuyani; taq pam pantaqa qa súumuhpee. Uma qa pan yuaatotat, hihta aṅ God aw hahlayhtiwisni.  
\v 5 Pi uma it navoti’yuṅwa: I’ hak tokot sokoplawhqa, pu tuyoy’ewakw tunatyay’taqa, pu k̇an’ewtunatyay’taqa, nāp yukiwhput aw nāwakinmaqat antaqa soon Christ moṅwtunatyayat ep qeni’tani, God moṅwtunatyayat ep’e.  
\v 6 Put pantaqat ep hapi qatuqáyvastotaqamuy amumi God itsívuat pitsíwta. Noqw ōviy uma tunatyaltotini, taq k̇a hak haqam an’ewakw lavayit akw umuy ūnatoynani.  
\v 7 Oviy uma pan hinwisqamuy qa umu’puñalyani.  
\v 8 Náwuspi ura hisat as uma qaunáṅwtalqatsit aṅ hinwisa. Nīk̇aṅw pu’ hapi uma Tutuyqawhqat tālayat tayyuṅwa; ōviy uma tālat tayyuṅqey pan hinwisni.  
\v 9 Pi God Hikwsiat hakiy unaṅwayat aw tālawnaṅwu; nihqe pam hapi lomaqatsit, pu súanqatsit, pu hihta pas antsanihqat aw hakiy wikvaṅwu.  
\v 10 Noqw ōviy uma Tutuyqawhqat unaṅwveyaniqey tuwi’vayani.  
\v 11 Pu uma it qatālat ahpiy hintsatskiwhqat qa hihta nukṅway’taqat ep qa nuhtumyani. Uma qa panyuṅwt, pumuy tuhtualyani.  
\v 12 Taq puma qamātaqpuve hihta hintsatsk̇aqw, put yuaataniqw pam haman’eway’o.  
\v 13 Pi tāla put sohsok mātaqtani; noqw pep pu’ pam hímuniqey mātaqtini.  
\v 14 Pi tāla hapi hihta hímunihqat mātaktaṅwu. Paniqw hapi ōviy tutuvenit aṅ yan pey’ta: Um puwhqa tātayii; nen um so’pumuy amuṅaqw qatuptuqw Christ ūmi tālawnani.  
\v 15 Noqw ōviy hapi uma tunatyaltote’ pās umuh’unaṅway yesni; uma ṅasta wuwni’yuṅqey qa pan hinwist, pās wuwni’yuṅqey panyuṅwni.  
\v 16 Uma qa paysoq yest, hihta apiiwyuṅwni, taq qalomátalöṅwintiwa.  
\v 17 Paniqw ōviy uma hihta aṅ pās wuwni’yuṅwe’, Tutuyqawhqat tunatyayat haqe’ qatsqat mātsi’yuṅwni.  
\v 18 Uma honaqkuyit akw qa hōnaq’iwyuṅwni, taq put akw hak nāhovalaṅwu. Uma qa panyuṅwt Hikwsit akw ahsaliwyuṅwni.  
\v 19 Uma God lavayiyat nānami yuaatotani, pu tātawit God tawsomi’taqata, pu unaṅwvahsit tātawita. Uma umuh’unaṅwpeq Tutuyqawhqat aw tātawlalwe’, sosonkiwyani.  
\v 20 Uma yūmosa sohsok hihta aṅ God Itanay aw kwakwhatiwisni, Itahtutuyqawhqay Jesus Christ natṅwayiyat aṅ’a. 
\s1 Wives and Husbands 
\p  
\v 21 Uma nānami maqaptsi’yuṅwni, God k̇aptsi’k̇ahk̇aṅwo.  
\v 22 Uma momoyamu, uma pas nāp umuhpuwsuṅwmuy amumi maqaptsi’yuṅwni, pas Tutuyqawhqat aw hin maqaptsi’yuṅqey pan’i.  
\v 23 Pi tāqa hapi nȫmay qötöata, pas Christ put aw tōnawtaqamuy qötöamnihqat pan’i; pu pam hapi sinomuy put tokoyat anyuṅqamuy ayo oya.  
\v 24 Noqw Christ aw tōnawtaqam put aw maqaptsiy yesq, pan ima momoyam aṅ pas nāp puwsuṅwmuy amumi sohsok hihta aṅ maqaptsi’yuṅwni.  
\v 25 Pu uma tahtaqtu, uma umuhnömamuy amumi unaṅway’yuṅwni, pas Christ put aw tōnawtaqamuy amumi hin unaṅway’taqat pan’i.  
\v 26 Ura pam amuṅem nātapqe, pumuy nēṅem sutsvo óyahqe, lavayiy kūyit antaqat akw pumuy pāhoma.  
\v 27 Pam sinomuy qa hihta akw hinyuṅqat pas hihtunihqat nāmi ökinaniqey nāwakna, pas qa hihta akw tuyoy’ewak’íwtaqata, qa tsokviiwyuṅqata, pas qa hihta akw hovalniwyuṅqata.  
\v 28 Noqw pan hapi as tahtaqt nȫmamuy amumi unaṅway’yuṅwni, nāp tokoy aw hin pas unaṅway’yuṅqey pan’i. Pas nȫmay aw unaṅway’taqa hapi nāp nāmi unaṅway’taṅwu.  
\v 29 Qa hisat pi hak haqam nāp tokoy aw qa suhtaq’ewa; pam put nōnopnaṅwu, pu aw unaṅwtavi’taṅwu, hin Tutuyqawhqa put aw tōnawtaqamuy amumi unaṅwtavi’taqat pan’i.  
\v 30 Itam pi put öqayat pu tokoyat anyuṅwa.  
\v 31 Ura yan pey’ta: Yaniqw hapi ōviy tāqa nay, pu yuy pumuy mātapt nȫmay aw hūrstimantani; noqw puma lȫyöm sūk̇a tókoniwhtimantani.  
\v 32 I’ hapi himu pas pavan tupkiwtaṅwuqa; noqw nu Christ‐nik̇aṅw pu put aw tōnawtaqamuy hapi lavayhti.  
\v 33 Noqw pan hapi hak nȫmay aw unaṅway’tamantani, pas nāmi hin unaṅway’taqey pan’i; noqw pu wuhti kōñay k̇aptsi’tani. 
\c 6  
\s1 Children and Parents 
\p  
\v 1 Tsātsayomu, uma umunamuy, umuṅumuy amumi tuqayvahsit yesni. Nen uma Tutuyqawhqat tunatyayat aṅ suan hinwisni.  
\v 2 Ura yan hapi pey’ta: Um unay, pu uṅuy pumuy k̇aptsi’tani. I’ tutavo mohti’maqa áwinit enaṅ nuhtumi mātaviwa.  
\v 3 Yan’i: Um panmaqw uṅem lolmani; noqw um tūwaqatsit ep wūpatqatsit nāvok̇awnani.  
\v 4 Pu uma námatu, uma umuhtimuy qa itsívulalwat, Tutuyqawhqat aṅ pumuy tutuwnayak̇aṅw pumuy ökwhantotani. Pan hapi uma pumuy wúṅwintotani. 
\s1 Slaves and Masters 
\p  
\v 5 Noqw uma tūtuwiktu, pay uma qa atsáy’k̇ahk̇aṅw yep qatsit ep umuhmomṅwituy amumi tūqayyuṅwni, k̇aptsi’yuṅwni, mamqask̇ahk̇aṅwo. Pay uma hin Christ eṅem tumalay’yuṅqey pan pumuy amuṅem tumalay’yuṅwni.  
\v 6 Uma yūmosa qanātusi’k̇ahk̇aṅw tumalay’yuṅwni, qa pas umuhmomṅwit umumi tayyuṅqw‐saa. Yan uma pas antsa Christ tumal’aymatnen, umuh’unaṅṅaqw God eṅem tumalay’yuṅwni.  
\v 7 Uma qanātusi’k̇ahk̇aṅw sohsok hihta hintsatsk̇ani, Tutuyqawhqat eṅem tumalay’yuṅqey pan tunatyawk̇ahk̇aṅwo, qa sinmuy amuṅemyaqey pan’i,  
\v 8 It navoti’yuṅqee: Pi pay hak hihta lolmat hintsak̇e’, put ep Tutuyqawhqat aṅqw hihta ömahtamantani, nāmahin pi sen hak tūwikinīk̇aṅwo, pu piw qa pamnik̇aṅwo.  
\v 9 Pu uma aṅ tūwiki’yuṅqamu, pay uma piw pan pumuy oyi’yuṅwni, qa tsatsáwinayani. Pi uma navoti’yuṅqw Umuhtutuyqawhqa ōveqatsit ep qatu. Noqw pam piw pumuy Tutuyqawhqaamu. Pi pam qa sinonuiña. 
\s1 The Whole Armor of God 
\p  
\v 10 Taa, itupkomu, uma Tutuyqawhqat aṅ hoṅvitotini, put pavan öqalayat aṅ’a.  
\v 11 Uma God aṅqw tuwvotat yūyahni, nen uma Nukpanat unatwiyat aw rohomhtotiniqey aw öqalay’yuṅwni.  
\v 12 Pi itam qa sinmuy amumi nānaywa; itam ōva qataymataqpuva nukpanhihikwsimuy amumi nānaywa, mohpeqyaqamuy amumii, pu nuhtumi moṅw’iwyuṅqamuy amumii, pu yep qatsit ep qatalpuve moṅw’iwyuṅqamuy amumii.  
\v 13 Paniqw ōviy uma God aṅqw tuwvotat yuwsit sohsok yūyahni, nen qalomátalöṅvaqw uma aṅ hin kuyyuṅwni; pu uma sohsok panwise’ hūrs hoṅni.  
\v 14 Paniqw ōviy uma hūrs hoṅni, God lavayiyat pas qaatsatnihqat kwewhtotat, God aṅqw suan qatsit umuhtawitsqay aqw tupki’yuṅwni.  
\v 15 Pu uma soñawnen lomatuawit totsvaqyat, kwakwhat lavayit tuawi’yuṅwniqey na’sas’iwyuṅwni.  
\v 16 Pu tis ōviy uma qapēvewnit, tuwvotat antaqat hūrs ṅuy’yuṅwni. Put akw uma Nukpanat hōyat uwiwitaqat tōk̇ayamantani.  
\v 17 Pu uma ayo nö́ṅakpit hūrs ṅuy’yuṅwni. Pam sivavitaṅaqtsit anta; pu uma God lavayiyat yawyuṅwni. Pam hapi Qahováriwtaqat Hikwsit ahpiy sipwuvahpit anta.  
\v 18 Yūmosa uma nāwakinwisni, pu naokiwtiwisni, Qahováriwtaqat Hikwsit aṅ’a. Uma qa naṅ’ekni’k̇ahk̇aṅw tunatyawwisni, pu sohsokmuy tuptsiwni’yuṅqamuy amuṅem tūviṅtiwisni,  
\v 19 Pu inuṅem pīwu. Noqw nu hin yuaaykuniqey okiw navoti’tani; nen nu qa nánahtsopk̇aṅw lavayhte’ lomatuawit tupkiwtaṅwuqat tunvotnani.  
\v 20 Pi nu soñawnen Christ qeniyat ep lomatuawit yuaata, nāmahin pi nu sivikive pakiwta. Nihqe nu put ep qa nánahtsopk̇aṅw yuaaykuniqey nāwakna, hinhaqam pas nu as lavayhtiniqey pan’i. 
\s1 Final Greetings 
\p  
\v 21-22 Nu pas aw iunaṅway itupkoy Tychicus, God eṅem qaatsáy’mak̇aṅw tumalay’taqat, umumi távini. Noqw pam nuy hin hintaqat, piw nuy hihta hintsakqat sohsok umuy āawnani. Noqw ason uma put nanapte’ suyan unaṅwtotini.  
\v 23 Noqw nam i’ kwakwha unaṅwa tuptsiwni’yuṅqamuy amumi pitsíwtaa. Nam God Itana, Itahtutuyqawhqay Jesus Christ amum umumi nami’naṅwat, qapevewnit enaṅ nóani.  
\v 24 Noqw nam Itahtutuyqawhqay Jesus Christ pas antsa aw unaṅway’yuṅqam sohsoyam put núokwayat makiwyani. Nam antaa.