\id RUT RUTH, Hiri Motu Bible, PNG, 8-9-86, 5/90 ml, rl 4/92 \h RUTA \toc1 RUTA \toc2 RUTA \mt1 RUTA \c 1 \s1 Elimeleka mai ena famili Moaba dekenai \p \v 1 Gunaguna, gunalaia taudia ese Israela taudia idia naria, king be do lasi neganai, hitolo bada herea edia tano dekenai ia vara. Vadaeni Betelehema Iuda tauna ta mai ena adavana bona iena natuna memero rua ese edia hanua idia rakatania, Moaba tanona dekenai do idia noho totona. Unai tau ena ladana be Elimeleka, bona iena adavana be Naomi, edia natudia memero ruaosi edia ladana be Malona bona Kiliona. Idia be Eparata iduhu taudia, Betelehema, Iuda dekena amo. \v 2 Moaba tanona dekenai idia ginidae, unuseni idia noho. \p \v 3 Gabeai Elimeleka, Naomi ena adavana ia mase. Vadaeni unai hahine mai ena natuna ruaosi be Moaba dekenai idia noho, idau taudia bamona. \v 4 Gabeai unai memero ruaosi, Malona bona Kiliona ese Moaba kekeni rua idia adavaia. Unai kekeni edia ladana be Oropa bona Ruta. Edia headava murinai, idia be unuseni idia noho ela bona lagani 10 idia ore. \v 5 Vadaeni Malona bona Kiliona ruaosi idia mase, edia sinana sibona ia noho, iena adavana bona natuna be lasi. \s1 Naomi bona Ruta be Betelehema dekenai idia giroa lou \p \v 6 Unai murinai haida ese Naomi dekenai idia gwau, “Lohiabada ese aniani hatubua nega namona iena bese dekenai ia henia vadaeni.” Unai dainai Naomi mai ena ravana ruaosi danu idia hegaegae, Moaba idia rakatania, Naomi ena hanua dekenai do idia giroa totona. \v 7 Vadaeni idia toiosi ese edia noho gabuna idia rakatania, Iuda dala dekenai idia raka lao hebou. \p \v 8 Unai neganai Naomi ese iena ravana ruaosi dekenai ia hereva, ia gwau, “Umui ruaosi emui sinadia dekenai do umui giroa lou, Lohiabada ese umui do ia hanamoa, umui ese lau bona emui mase taudia umui hanamoa hegeregerena. \v 9 Bona Lohiabada ese umui ruaosi dekenai adavana matamatadia do ia henia, ruma namodia danu.” \p Vadaeni Naomi ese ruaosi dekenai ia kisi henia. Idia ruaosi idia tai dikadika. \v 10 Bona ia dekenai idia haere, idia gwau, “Lasi, ai ese oi do ai bamoa, oiemu bese dekenai do ita lao.” \p \v 11 To Naomi ia gwau, “Lauegu ravana e, do umui giroa lou, umui ese lau umui bamoa, ena anina be dahaka? Lau ese natuna haida ma do lau havaraia, umui do idia adavaia, a? \v 12 Umui giroa lou, emui dala dekenai do umui lao lou. Lau be buruka vadaeni, do lau headava lou lasi. To bema lau headava lou, hari hanuaboi bema lau headava, natuna memero lau havaraia neganai, \v 13 umui ese do umui naria diba ela bona memero idia bada, a? Umui headava lasi, bona umui noho kava diba, idia totona, a? Lasi, lauegu ravana e, inai bamona umui karaia diba lasi. To, lauegu lalona ia hisihisi umui dainai, badina be Lohiabada ese lau ia rakatania vadaeni.” \p \v 14 To Ruta bona Oropa idia taitai lou. Gabeai Oropa ese Naomi ia kisi henia, ia rakatania, to Ruta ese Naomi ia rakatania lasi. \p \v 15 Naomi ia gwau, “Oi itaia, oiemu nakimi ese iena bese taudia bona iena dirava dekenai ia giroa lou. Ia danu do oi giroa lou.” \p \v 16 To Ruta ia haere, ia gwau, “Lau do oi oda lasi, oi do lau rakatania totona. Badina be do oi lao gabuna, be lau danu do lau lao, bona do oi noho gabuna dekenai lau danu do lau noho. Oiemu bese be lauegu bese do idia lao, bona oiemu Dirava be lauegu Dirava do ia lao. \v 17 Oi mase gabuna dekenai be lau danu do lau mase, unai gabu dekenai lau do idia guria. Gau ta lasi ese ita do ia hapararaia. Mase sibona ese ita do ia hapararaia. Lau hereva momokani, bema inai mauri lalonai oi lau rakatania neganai, Dirava ese egu dika davana bada lau dekenai do ia henia, bona do ia hametaua danu.” \p \v 18 Naomi ese ia itaia, Ruta ia ura momokani, ia danu do ia lao, vadaeni ia hereva lou lasi. \p \v 19 Vadaeni idia ruaosi idia raka lao hebou, ela bona Betelehema dekenai idia ginidae. Betelehema idia ginidae neganai, hanua taudia ibounai edia lalona ia toreisi, bona hanua hahine idia gwau, “Momokani, inai be Naomi, a?” \p \v 20 Naomi ese idia dekenai ia haere, ia gwau, “Lauegu ladana umui atoa lasi, Naomi, to Mara do umui atoa, badina be Siahu Bada Diravana ena kara lau dekenai be auka. \v 21 Mai gau momo lau ese inai gabu lau rakatania, to Lohiabada ese imana kavakava lau ia siaia lou. Dahaka dainai lauegu ladana Naomi umui atoa? Lohiabada ese lau ia hisihisi henia vadaeni. Siahu Bada Diravana ese lau ia hadikaia momokani.” \p \v 22 Inai be Naomi ese Moaba ia rakatania ena sivarai. Ia ese iena hanua korikori dekenai ia giroa mai, iena ravana Ruta, Moaba hahine danu. Idia ruaosi be Betelehema dekenai idia ginidae neganai be bali idia utua hamatamaia neganai. Bali be aniani ta, raisi bamona. \c 2 \s1 Ruta be Boasi ena uma dekenai ia gaukara \p \v 1 Naomi ena adavana ena varavara tauna ta ia noho, ia be kohu momo tauna, Elimeleka ena iduhu tauna. Iena ladana be Boasi. \p \v 2 Ruta, Moaba hahine ese Naomi ia hamaoroa, ia gwau, “Lau ura uma gabuna dekenai lau lao, bali ena anina idia haboua taudia danu do lau gaukara. Bema idia moru kava gaudia do lau gogoa neganai, sedira tau ta ese lau do ia itaia, bona do ia ura lau gaukara ia dekenai.” \p Naomi be ia haere, ia gwau, “Lauegu ravana e, ia namo, oi lao.” \v 3 Vadaeni Ruta ia lao, uma dekenai bali utua taudia edia murinai ia gaukara, bali momoru gaudia ia gogoa noho. Ia raka lao neganai, ia diba lasi daika ena uma lalonai ia vareai. To ia be maoromaoro, Boasi, Elimeleka ena iduhu tauna, ena uma dekenai ia raka vareai. \p \v 4 Unai neganai Boasi, be Betelehema dekena amo ia mai, bali idia utua taudia ia hanamoa, ia gwau, “Lohiabada ese umui dekenai do ia noho.” Idia be idia haere, idia gwau, “Lohiabada ese oi do ia hanamoa.” \p \v 5 Boasi ese bali utua taudia ia gunalaia tauna ia nanadaia, ia gwau, “Unai be daika ena hesiai hahine?” \p \v 6 Gunalaia tauna ia haere, ia gwau, “Unai be Moaba hahine, Naomi danu Moaba tanona dekena amo ia mai. \v 7 Ia ese lau dekenai ia noinoi, ia gwau, ‘Mani emu kara uma dekenai do lau raka vareai, bali ena anina momoru, utua taudia idia rakatania gaudia do lau gogoa.’ Unai dainai ia be dabai ia mai, ia laga-ani lasi ia mai bona harihari.” \p \v 8 Vadaeni Boasi ese Ruta dekenai ia hereva, ia gwau, “Lauegu natuna e, oi kamonai, idau uma dekenai bali anina momoru do oi gogoa lasi, inai uma do oi rakatania lasi. Lauegu hesiai hahine danu do oi gaukara. \v 9 Bali idia utua taudia do oi itaia noho, bona hahine edia murinai do oi raka. Eregabe taudia lau taravatua vadaeni, idia ese oi do idia hadikaia lasi. Bema oi ranu mase neganai, hodu dekenai oi lao, eregabe taudia ese idia utua vadaeni ranu do oi inua.” \p \v 10 Ruta ese ia tui diho, iena vairana be tano dekenai ia atoa, ia gwau, “Dahaka dainai lau, idau bese hahine, oi ese lau dekenai oi laloa namo, bona lau dekenai oi bogahisihisi henia?” \p \v 11 Boasi ia haere, ia gwau, “Oiemu sivarai lau kamonai, oiemu adavana ia mase murinai oiemu ravana oi durua. Bona oiemu tamana bona sinana, bona oi vara tanona oi rakatania, ai idau taudia dekenai oi mai vadaeni. \v 12 Lohiabada ese oiemu davana do ia henia, oiemu kara hegeregerena. Israela taudia edia Dirava dekenai oi mai vadaeni, ia ese oi do ia naria totona. Lau ura ia ese davana namona oi dekenai do ia henia.” \p \v 13 Ruta ia haere, ia gwau, “Lauegu lohia e, oi ese lau dekenai oi bogahisihisi. Lau be oiemu hesiai hahine hegeregere lasi, to oi ese lauegu lalona oi hagoadaia, bona hereva namona dekenai lau oi hanamoa vadaeni.” \p \v 14 Aniani neganai, Boasi ese Ruta dekenai ia hereva, ia gwau, “Oi mai, paraoa oi abia, bona vaina huahua ranu lalonai oi atoa diho, oi dodoa, vadaeni oi ania.” \p Vadaeni Ruta be bali utua taudia edia huanai ia helai diho. Bona Boasi ese ia gabua bali haida ia henia, Ruta ia abia, ia ania, ia boga kunu. Ia ania lasi gaudia haida idia noho. \p \v 15 Ruta ia toreisi, bali ena anina do ia gogoa lou gwauraia. Vadaeni Boasi ese iena eregabe taudia dekenai ia oda, ia gwau, “Umui haboua bona guia vadaeni bali edia huanai Ruta ia gogoa diba, umui koua lasi. \v 16 Bona umui guia vadaeni bali dekena amo haida umui kokia, tano dekenai do umui hamorua, vadaeni do ia gogoa, do umui gwau henia lasi.” \p \v 17 Vadaeni Ruta be uma dekenai ia gogoa ela bona adorahi momokani. Unai neganai ia kwadia, momoru ia negea, bali 10 kilogaram bamona ia abia. \v 18 Inai bali ia abia lao, hanua dekenai ia ginidae, iena ravana dekenai ia hedinaraia. Bona uma dekenai ia aniani neganai, ia ania lasi gaudia danu Ruta ese Naomi dekenai ia henia. \v 19 Naomi ese Ruta ia nanadaia, ia gwau, “Hari dina edeseni bali oi gogoa? Edena tau ena uma dekenai oi gaukara? Oi dekenai ia bogahisihisi tauna be Lohiabada ese do ia hanamoa.” \p Vadaeni Ruta ese Naomi ia hamaoroa, ia gwau, “Hari dina lau be tau ta ladana Boasi ena uma dekenai lau gaukara.” \p \v 20 Naomi ia hereva, ia gwau, “Lohiabada ese Boasi do ia hanamoa! Lohiabada ese nega ibounai doko lasi, mauri taudia bona mase taudia dekenai ia bogahisihisi henia noho.” Naomi ma ia hereva, ia gwau, “Unai tau Boasi be iseda iduhu tauna, iseda varavara.” \p \v 21 Ruta ia hereva, ia gwau, “Ia ese lau ia hamaoroa, ia gwau, ‘Lauegu gaukara taudia danu do oi noho ela bona inai bali utua negana ia ore momokani.’ ” \p \v 22 Naomi ese Ruta ia hamaoroa, ia gwau, “Lauegu ravana, inai be namo, Boasi ena hesiai hahine taudia danu oi gaukara be namo, idau uma gabuna dekenai, haida ese oi do idia hadikaia garina.” \p \v 23 Unai dainai Ruta be Boasi ena hesiai hahine danu ia raka hebou, momoru ia gogoa, ela bona bali utua negana ia ore. Ia be iena ravana Naomi dekenai ia noho. \c 3 \s1 Ruta ese adavana ia davaria \p \v 1 Gabeai Naomi ese Ruta dekenai ia hereva, ia gwau, “Lauegu ravana e, lau ura tau ta do lau davaria, do oi adavaia, bona iena ruma dekenai do oi noho namonamo. \v 2 Iseda varavara tauna Boasi, iena hesiai hahine danu oi gaukara noho tauna, be hari hanuaboi iena bali kopina kokia gaukara do ia karaia, bali kwadia gabunai. \v 3 Unai dainai, do oi digu, oiemu kopina dekenai bonana namo muramurana oi atoa, oiemu dabua namona do oi karaia, bona unai bali kwadia gabuna dekenai do oi lao. To Boasi dekenai do oi hedinarai lasi ela bona do ia aniani bona inuinu vadaeni. \v 4 Vadaeni do ia hekure neganai, iena hekure gabuna do oi itaia, gabeai do oi raka vareai, iena bilankesi iena aena dekena amo oi kokia, do oi hekure diho. Ia ese oi do ia hamaoroa, dahaka do oi karaia.” \p \v 5 Ruta ia gwau, “Oiemu hereva hegeregerena do lau karaia.” \v 6 Vadaeni bali kwadia gabuna dekenai ia lao, bona Naomi ena hereva hegeregerena ia karaia. \p \v 7 Boasi be ia aniani bona ia inuinu vadaeni, bona mai moale danu ia hekure diho, bali idia haboua kahana dekenai. Vadaeni Ruta be mai regerege lasi ia lao, bilankesi be Boasi ena aena dekena amo ia abia isi, ia hekure diho. \v 8 Hanuaboi momokani neganai Boasi ia noga, ia hoa, ia helai, hahine ia itaia, iena aena badinai ia hekure. \p \v 9 Ia gwau, “Oi be daika?” Ruta ia haere, ia gwau, “Lau be oiemu hesiai hahine, Ruta. Oi be Elimeleka ena varavara tauna korikori. Unai dainai lau oi naria bona durua be namo.” \p \v 10 Boasi ia gwau, “Lauegu natuna e, Lohiabada ese oi do ia hanamoa, inai hari oi karaia karana ena namo ese, oiemu kara namona oiemu ravana dekenai ia hereaia. Badina be uhau taudia momo idia noho, ogogami taudia, bona mai edia kohu taudia. To idia ta oi tahua lasi, ta oi sihari henia gwauraia lasi. \v 11 Unai dainai, lauegu natuna e, oi gari lasi, oiemu noinoi hegeregerena oi dekenai do lau henia, badina be lauegu hanua taudia ibounai idia diba oi be hahine namona. \v 12 Momokani, lau be oiemu adavana, ia mase tauna ena varavara, bona oi do lau naria be lauegu gaukara. To tau ta ia noho, ia danu be oiemu varavara, bona ia ese lau ia hereaia inai naria gaukara totona. \v 13 Hari hanuaboi iniseni oi noho. Dabai, bema unai tau ia ura oi do ia adavaia, namo. To bema lasi, lau ese oi do lau adavaia. Inai be lau gwauhamata, bona Lohiabada ia diba lau be lau hereva momokani. Hari oi hekure diho ela bona daba.” \p \v 14 Unai dainai, Ruta be iena badinai ia hekure ela bona daba. Boasi ese ia dekenai ia hamaoroa, ia gwau, “Namo lasi taunimanima idia diba oi mai vadaeni lau dekenai.” Unai dainai Ruta be daba maragi neganai ia toreisi, taunimanima idia itaia diba lasi neganai. \p \v 15 Boasi danu ia gwau, “Oiemu dabua badana oi mailaia, bona oi kehoa.” Ruta ese iena dabua ia kehoa, vadaeni Boasi ese bali 20 kilogaram ia udaia, ia henia. Vadaeni Ruta ese ia abia lao, bona ia be hanua dekenai ia giroa lou. \p \v 16 Ruta be iena ravana dekenai ia ginidae neganai, Naomi ese ia nanadaia, ia gwau, “Lauegu natuna e, oi dekenai dahaka ia vara?” Ruta ese Boasi ena kara ibounai ena sivarai ia gwauraia. \v 17 Ma ia gwau, “Boasi ese bali haida lau dekenai ia henia, ia gwau, ‘Lau ura lasi imana kavakava oiemu ravana dekenai do oi giroa lou.’ ” \p \v 18 Vadaeni Naomi ia hereva, ia gwau, “Lauegu natuna e, do oi naria ela bona Boasi ena hereva oi kamonai. Ia be hari dina do ia laga-ani lasi, ela bona gau ibounai do ia hamaoromaoroa.” \c 4 \s1 Boasi ese Ruta ia adavaia \p \v 1 Boasi be hanua ena magu iduara dekenai ia lao, unuseni ia helai diho. Vadaeni unai ia herevalaia mase tauna Elimeleka ena varavara ia raka mai. Boasi ese ia dekenai ia boiboi, ia gwau, “Turagu e, mani oi mai, iniseni do oi helai.” Vadaeni unai tau ia mai, ia helai diho. \p \v 2 Unai neganai Boasi ese hanua tau badadia 12 ia boiria hebou, ia gwau, “Mani umui helai diho.” Vadaeni idia helai diho. \p \v 3 Vadaeni Boasi ese iena varavara tauna dekenai ia hereva, ia gwau, “Naomi be Moaba dekena amo ia giroa mai vadaeni, bona ia ura iseda varavara Elimeleka ena tano do ia hoia. \v 4 Unai dainai, lau laloa oi dekenai do lau hamaoroa, bema oi ura neganai, inai tatau edia vairana dekenai, inai tano do oi hoia. Bema oi ura abia, oi abia. To bema oi ura lasi neganai, lau do oi hamaoroa, do lau diba. Badina be unai tano abia siahuna be oiemu, bona oiemu murinai tauna be lau.” \p Unai tau ia gwau, “Do lau abia.” \p \v 5 Boasi ma ia gwau, “Tano be Naomi ena imana dekena amo oi abia dinana dekenai, Ruta, Moaba hahine, mase tauna ena vabu, danu do oi abia. Unai dala dekenai inai tano be mase tauna ena varavara korikori dekenai do ia noho.” \p \v 6 Unai tau ia gwau, “Bema unai bamona neganai, lau ese unai tano lau abia diba lasi, badina be lauegu kohu lau haria neganai, lau ura lasi lauegu natuna be haida danu edia huanai do lau haria. Boasi e, oi ese oi hoia be namo, badina be lau abia diba lasi.” \p \v 7 Gunaguna neganai, Israela taudia edia kara be inai bamona: Tano idia hoia neganai, hoihoi hamomokania totona, tano ia hoia lao tauna ese iena tamaka do ia kokia, tano ia hoia mai tauna dekenai ia henia. Inai dala dekenai Israela taudia gunadia idia diba unai tano hoihoi be momokani, bona taravatu hegeregerena. \p \v 8 Vadaeni unai Elimeleka varavara tauna ese Boasi ia hamaoroa, ia gwau, “Unai be tano oi ese oi hoia,” bona iena tamaka ia kokia. \p \v 9 Unai neganai Boasi ese hanua tau badadia bona hanua taudia ibounai dekenai ia hamaoraoa, ia gwau, “Hari dina umui ese umui itaia, bona umui kamonai, lau ese Naomi dekena amo Elimeleka ena gau ibounai, bona Kiliona ena gau ibounai, bona Malona ena gau ibounai lau hoia vadaeni. \v 10 Bona Ruta, Moaba hahine, Malona ena adavana danu be lau abia vadaeni, do lau adavaia, mase tauna ena famili ese unai tano do idia abia noho totona. Unai dekena amo mase tauna ena ladana be iena bese ese do idia laloaboio lasi, hanua taudia danu do idia laloa noho. Hari dina dekenai umui be lauegu uitnesi taudia.” \p \v 11 Vadaeni hanua ena magu iduara dekenai idia helai taudia bona hanua tau badadia idia gwau, “Ai be ai itaia, bona ai kamonai vadaeni. Lohiabada ese oiemu ruma dekenai do ia vareai hahine do ia hanamoa. Lohiabada ese Ruta do ia hanamoa, vadaeni ia be Rahela bona Lea, Israela besena idia havaraia hahine taudia bamona do ia lao. Bona oi Boasi, namona be Eparata iduhu dekenai do oi kohu momo tauna, bona Betelehema hanua dekenai oiemu ladana do ia bada. \v 12 Lohiabada ese oi bona oiemu adavana do ia hanamoa, vadaeni inai hahine ese natuna namodia do ia abia. Bona umui emui famili be Iuda bona Tamara ena natuna Perese ena famili bamona.” \p \v 13 Unai dainai Boasi ese Ruta ia abia, ia adavaia, bona Lohiabada ese idia ia hanamoa. Idia mahuta hebou, bona Ruta ia rogorogo, mero ta ia abia. \v 14 Hanua hahine ese Naomi dekenai idia hereva, idia gwau, “Lohiabada do ita hanamoa, badina be hari dina dekenai, oiemu tubuna ta oi dekenai ia henia. Iena ladana be do ia bada Israela lalonai. \v 15 Oiemu ravana Ruta ese oi ia lalokau henia, bona ia ese kara namodia momokani oi dekenai ia karaia, vadaeni, tatau 7 edia kara ia ese ia hereaia. Bona hari Ruta ese oiemu tubuna oi dekenai ia henia. Ia ese mauri matamata oi dekenai do ia henia, bona oiemu buruka neganai, ia ese oi do ia naria.” \p \v 16 Naomi ese mero maragina ia abia, ia rosia, bona ia naria namonamo. \v 17 Unuseni idia noho hahine taudia ese mero ena ladana idia atoa Obeda. Idia gwau, “Naomi be mai ena natuna mero.” Obeda be Iese ena tamana, Iese be Davida ena tamana. \s1 Davida ena famili sene taudia \q1 \v 18 Perese ena tubuna taudia be inai: \q1 Perese ese Hesarona ia havaraia. \q1 Hesarona ese Rama ia havaraia. \q1 \v 19 Rama ese Aminadaba ia havaraia. \q1 \v 20 Aminadaba ese Nasona ia havaraia. \q1 Nasona ese Salamona ia havaraia. \q1 \v 21 Salamona ese Boasi ia havaraia. \q1 Boasi ese Obeda ia havaraia. \q1 \v 22 Obeda ese Iese ia havaraia. \q1 Iese ese Davida ia havaraia.