\id GAL GALATIANS, Hiri Motu Bible, PNG, [1986], 1993 \h GALATIA \toc1 PAULO ENA REVAREVA GALATIA TAUDIA DEKENAI \toc2 GALATIA \mt2 PAULO ENA REVAREVA \mt1 GALATIA \mt2 TAUDIA DEKENAI \c 1 \p \v 1 Lau inai aposetolo tauna Paulo. Inai aposetolo dagi be taunimanima dekena amo lau abia lasi. Taunimanima ese lau dekenai inai dagi idia henia lasi. To inai dagi be Iesu Keriso bona Tamana Dirava ese lau dekenai idia henia. Dirava ese Keriso mase dekena amo ia hatorea isi lou. \v 2 Lau bona lau dekenai iniseni idia noho varavara taudia ibounai ese umui Galatia ekalesia orea taudia dekenai aiemai hanamoa ai siaia inai. \p \v 3 Iseda Tamana Dirava bona Lohiabada Iesu Keriso ese hariharibada bona maino umui dekenai idia henia be namo. \p \v 4 Keriso ese iseda Tamana Dirava ena ura hegeregerena ia karaia. Ia sibona ena mauri ia atoa diho iseda kara dika davana karaia totona. Keriso be inai bamona ia karaia, inai hari tanobada ena dika dekena amo ita do ia hamauria totona. \v 5 Namo be Dirava ita hanamoa hanaihanai! Amen. \s1 Sivarai Namona tamona ia noho, haida be lasi \p \v 6 Umui dekenai lau hoa, badina be kerere bada umui karaia vadaeni. Dirava ia boiboi umui dekenai, Keriso ena hariharibada dekena amo, to umui ese karaharaga umui rakatania, ma sivarai idauna ta umui badinaia noho. \v 7 To sivarai idauna ta ia noho lasi. Tau haida ese emui laloa idia hadikaia gwauraia, bona idia ura Keriso ena Sivarai Namona idia hagagevaia. \v 8 To bema ai ese, o guba ena aneru ta ese sivarai idauna, guna ai haroro gauna bamona lasi, ai harorolaia neganai, Dirava ese ai bona idia do ia hadikaia ore be namo. \v 9 Guna lau gwauraia vadaeni, ma harihari lau gwauraia lou. Bema tau ta ese sivarai idauna ta umui dekenai ia haroro henia, guna umui abia dae gauna bamona lasi, unai tau Dirava ese do ia hadikaia ore be namo. \p \v 10 Taunimanima lau dekenai idia moale totona inai bamona lau hereva, a? Lasi momokani! Lau ura gauna be Dirava ena hanamoa sibona! Lau ura be taunimanima ibounai ese lau idia ura henia, a? Lasi, bema inai bamona lau tahua, lau be Keriso ena hesiai tauna lasi. \s1 Paulo ese aposetolo dagi ia abia dalana \p \v 11 Lauegu varavara taudia e, Sivarai Namona lau harorolaia noho gauna be taunimanima ese idia havaraia lasi. \v 12 Taunimanima dekena amo lau abia lasi. Taunimanima ese lau idia hadibaia lasi. To Iesu Keriso sibona ese lauegu lalona dekenai ia hedinaraia. \p \v 13 Gunaguna Iuda taudia edia orea lalonai lau noho neganai lau karaia karadia ena sivarai umui kamonai vadaeni. Dirava ena ekalesia orea lau dagedage henia, lau hadikaia mai bogahisihisi lasi. \v 14 Lauegu bese Iuda taudia edia huanai, lauegu mauri lagani hegeregere taudia edia huanai lau be hereadae guriguri karadia dekenai. Bona aiemai sene karadia danu lau goadalaia dikadika, tau haida bamona lasi. \p \v 15 To lau be do vara lasi neganai, Dirava ese iena hariharibada dekena amo lau ia abia hidi. Lau dekenai ia boiboi, iena hesiai gaukara do lau karaia totona. Unai boiboi ena nega ia laloa neganai, \v 16 Dirava ese iena Natuna lau dekenai ia hedinaraia, iena Sivarai Namona Iuda lasi bese taudia dekenai do lau haroro henia totona. Momokani, iena Natuna be lau dekenai ia hedinaraia neganai, lau ese tau ta ena sisiba lau tahua lasi. \v 17 Bona lau idia gunalaia aposetolo taudia Ierusalema dekenai lau lao lasi. To Arabia dekenai lau lao. Unai murinai lau giroa lou Damaseko dekenai. \p \v 18 Lagani toi murinai Ierusalema dekenai lau lao, Petero danu do ai herevahereva totona. Ia danu lau noho dina 15 sibona. \v 19 Aposetolo haida be lau itaia lasi, Iamesi, Lohiabada ena tadina sibona lau itaia. \p \v 20 Lau torea noho gauna be momokani. Dirava ia diba lau koikoi lasi. \p \v 21 Ierusalema lau rakatania, Suria bona Kilikia kahana dekenai lau lao. \v 22 To unai neganai, Keriso ena ekalesia taudia Iudea dekenai be lau danu idia hedavari lasi. \v 23 Taunimanima idia gwauraia loaloa sivaraina sibona idia diba, gauna be inai, “Guna inai tau ese ita ia dagedage henia, to hari ia be Sivarai Namona ia harorolaia noho. Iseda abidadama, guna ia haorea toho gauna be hari ia ese ia harorolaia noho!” \v 24 Idia kamonai, Dirava ese inai bamona ia karaia lau dekenai, vadaeni Dirava idia hanamoa bada. \c 2 \s1 Aposetolo taudia ese Paulo idia abia dae \p \v 1 Lagani 14 ia ore murinai Ierusalema dekenai ma lau giroa lou. Banaba ese lau ia bamoa. Tito danu lau danu ai lao. \v 2 Dirava ese lau ia hadibaia dainai lau lao. Sivarai Namona Iuda lasi bese taudia dekenai lau harorolaia gauna, be Ierusalema Keristani taudia dekenai do lau hamaorolaia gwauraia. To lau ese ekalesia gunalaia taudia sibona lau hamaorodia. Inai bamona lau karaia, lau karaia vadaeni gaukara, bona do lau karaia gaukara, be do idia koua lasi totona. \v 3 Egu bamona Tito be Helene tauna, to unai hebou taudia ese idia hamaoroa lasi kopina utua kara do ia abia. \v 4 Haida sibona idia ura Tito be kopina utua kara ia abia. To idia be ekalesia koikoi taudia. Hunia dekenai hebou lalonai idia vareai, aiemai mauri mai kwalimu danu, Keriso Iesu lalonai ai abia gauna, do idia itaia totona. Inai taudia idia ura Iuda edia taravatu lalonai ai idia guia lou. \v 5 To ai be ai manoka lasi, bona edia ura Tito totona ai kamonai henia lasi, lasi bona lasi momokani. Inai ai karaia, be Sivarai Namona ena momokani umui ese do umui badinaia goada noho totona. \p \v 6 Unai ekalesia ena gunalaia taudia badadia ese egu haroro gaukara ena sivarai idia kamonai, to dala matamata ta idia gwauraia lasi. Lasi momokani. Tau haida edia toana be gunalaia taudia, to idia lau laloa momo lasi. Edia dagi be herevana, badina be Dirava ese taunimanima edia toana ia laloa lasi. \v 7 To unai gunalaia taudia ese idia itaia momokani, Dirava ese Iuda lasi taudia dekenai haroro gaukara be lau dekenai ia henia vadaeni. Bona hegeregere danu, Dirava ese Iuda taudia dekenai haroro gaukara be Petero dekenai ia henia. \v 8 Badina Dirava ese iena siahu dekena amo, Iuda lasi taudia edia aposetolo lau ia halaoa. Hegeregere danu, Iuda taudia edia aposetolo Petero ia halaoa. \v 9 Iamesi bona Petero bona Ioane, edia toana be ekalesia gunalaia taudia. Idia itaia momokani Dirava ese inai gaukara badana lau dekenai ia henia vadaeni. Unai dainai idia ese Banaba bona lau, aiemai imana idibana idia abia, varavara hanamoa ena toana. Vadaeni ai laloa tamona, Banaba bona lau be Iuda lasi taudia edia huanai do ai gaukara, to idia be Iuda taudia edia huanai do idia gaukara. \v 10 Idia be noinoi tamona idia gwauraia, idia gwau, “Umui ese aiemai orea ena ogogami taudia do umui laloa be namo.” Inai noinoi mai moale danu lau abia dae, badina be hanaihanai lau laloa noho gauna be inai. \s1 Paulo ese Petero ia gwau henia Antioka dekenai \p \v 11 To Petero be Antioka dekenai ia mai neganai, lau ese Keristani taudia edia vairanai ia lau gwau henia, badina ia be kerere. \v 12 Petero be Antioka hanua dekenai ia ginidae matamata neganai, ia be Iuda lasi taudia danu idia aniani hebou. To gabeai Iamesi ese iena turana haida ia siaidia unuseni. Idia ginidae neganai, Petero ese nega tamona Iuda lasi taudia dekena amo ia raka siri, bona idia danu ia aniani lasi. Petero ese unai bamona ia karaia, badina kopina utua kara idia goadalaia taudia dekenai ia gari dainai. \v 13 Iuda Keristani taudia haida danu ese Petero bamona idia karaia. Unai be Keristani koikoi edia kara. Banaba danu be edia koikoi ese iena lalona ia ania. \v 14 To lau ese idia lau itaia, idia raka maoromaoro lasi, bona Sivarai Namona ena momokani idia badinaia lasi. Unai neganai idia ibounai edia vairanai Petero lau gwau henia, lau gwau, “Oi be Iuda tauna, to Iuda lasi tauna bamona oi noho, Iuda tauna bamona lasi. Unai dainai edena bamona Iuda lasi taudia oi hamaorodia goada, Iuda taudia hegeregere idia noho?” \s1 Iuda bona Iuda lasi taudia danu, be edia abidadama Iesu Keriso dekena amo mauri idia davaria \p \v 15 Momokani ita be Iuda taudia korikori iseda vara dekena amo. Ita be Iuda lasi besedia dekena amo lasi, Iuda taudia idia gwau unai be kara dika besedia. \v 16 To ita diba Dirava ena vairanai tau ta lasi be maoromaoro Taravatu ia badinaia dekena amo. Lasi, to Dirava ena vairanai ita maoromaoro dalana be tamona, gauna be inai: Iesu Keriso bema ita abidadama henia neganai. Ita danu ese Keriso Iesu ita abidadama henia, Dirava ena vairanai do ita maoromaoro totona. Oibe, ita abidadama henia Keriso dekenai, Taravatu badinaia kara dekenai lasi, badina be tau ta lasi be maoromaoro Dirava ena vairanai, Taravatu ia badinaia dekena amo. \p \v 17 Oibe, ita Iuda taudia be Keriso ita abidadama henia dalana dekena amo Dirava ena vairanai maoromaorona ita tahua. To bema ita be inai bamona ita maoromaoro gwauraia neganai ita ese Iuda lasi taudia bamona ita kara dika, inai anina be dahaka? Inai anina be Keriso ese kara dika ia havaraia, a? Lasi momokani! \v 18 Bema Taravatu dalana ta lau makohia, ma gabeai lau haginia lou gwauraia, unai be, taunimanima do idia gwau lau be Taravatu utua tauna. \v 19 To Taravatu ese lau ia hamasea vadaeni, unai dainai lau dekenai Taravatu ena siahu ia ore, bona egu mauri do ia biagua lou diba lasi. Inai bamona ia vara dainai lau be Dirava dekenai lau mauri. \v 20 Lau be Keriso danu iena satauro dekenai lau mase vadaeni. To hari lau mauri noho, be lauegu mauri lasi, to Keriso be egu lalona dekenai ia mauri noho. Bona inai mauri, egu tauanina lalonai ia noho gauna, be Dirava ena Natuna lau abidadama henia dainai lau mauri noho. Ia ese lau ia lalokau henia, bona lau dainai iena mauri ia atoa diho. \v 21 Dirava ena hariharibada do lau negea lasi, lasi momokani. To bema tau ta be Taravatu ia badinaia dekena amo Dirava ena vairanai maoromaoro ia abia, inai anina be Keriso ena mase be anina lasi. \c 3 \s1 Taravatu do ita badinaia, o Keriso do ita abidadama henia? \p \v 1 Galatia taudia e, kavakava taudia, lau ese Iesu Keriso umui dekenai lau hedinaraia vadaeni. Unai be hegeregere emui matana dekenai Keriso ena mase satauro dekenai umui itaia bamona! To hari be daika ese iena meamea dekena amo umui ia koia? \v 2 Lau ura gau tamona umui lau nanadaia: Dirava ena Lauma Helaga edena bamona umui abia? Taravatu umui badinaia dainai, o Sivarai Namona umui kamonai henia bona abia dae dainai? \v 3 Umui be kava, a? Dirava ena Lauma dekenai gaukara umui hamatamaia, to umui ura be sibona emui goada dekenai umui karaia haorea, a? \v 4 Hisihisi momo umui abia, be umui abia kava, a? Unai hisihisi be sedira mai anina lau laloa! \v 5 Badina dahaka Dirava ese iena Lauma Helaga umui dekenai ia henia, bona hoa karadia umui emui huanai ia karaia? Taravatu umui badinaia namonamo dainai ia henia, a? O Sivarai Namona umui kamonai henia bona abia dae dainai, a? \p \v 6 Aberahamo ena kara mani umui laloa. Buka Helaga ia gwau, “Aberahamo ese Dirava ia abidadama henia, bona iena abidadama dainai Dirava ese maoromaoro ia gwauraia vadaeni.” \v 7 Unai dainai, namona be inai gau umui diba momokani: Dirava idia abidadama henia taudia be Aberahamo ena natuna korikori. \v 8 Buka Helaga danu ia gwauraia guna, Dirava ese Iuda lasi taudia edia abidadama dainai do ia gwauraidia maoromaoro. Unai dainai Buka Helaga lalonai inai Sivarai Namona ena hereva ia henia Aberahamo dekenai, ia gwau: “Tanobada besedia ibounai be oi dainai namo bada do idia davaria.” \v 9 Aberahamo ese iena abidadama dainai namo bada ia davaria. Unai dainai Dirava idia abidadama henia taudia ibounai ese namo bada do idia davaria, Aberahamo ia davaria bamona. \p \v 10 Haida idia laloa Taravatu idia badinaia dainai Dirava ese idia do ia gwauraia maoromaoro. Inai bamona taudia be do idia dika momokani! Badina be Buka Helaga be inai bamona ia gwau: “Daika tauna Taravatu ena hereva ta ta ibounai ia badinaia lasi, be Dirava ese unai tau do ia gwauraia dika momokani.” \v 11 Hari ita diba tau ta be Dirava ena vairanai ia maoromaoro diba lasi Taravatu ia badinaia dekena amo. Badina be Buka Helaga inai bamona ia torea: “Abidadama dainai Dirava ena vairanai ia maoromaoro tauna, inai tau sibona ia mauri diba.” \v 12 To Taravatu be idau, abidadama danu be idau. Badina Buka Helaga inai bamona ia torea, ia gwau: “Taravatu ena hereva ta ta ibounai ia badinaia tauna ese mauri do ia davaria.” \p \v 13 Taravatu ia gwau, ita ese Taravatu ena hereva ibounai ita badinaia lasi dainai, ita be kerere davana dika momokani do ita davaria. To ita hamauria totona, Keriso ese inai ladana ia abia: “dika momokani tauna”, bona inai dekena amo ia ese ita ia hoia lou. Bona Buka Helaga ia torea, ia gwau: “Au dekenai idia taua dae, idia mase taudia ibounai be Dirava ese dika momokani ia gwauraidia.” \v 14 Keriso ese inai bamona ia karaia, badina be Dirava ia ura iena gwauhamata Aberahamo dekenai do ia momokani totona. Oibe, Dirava ia gwauhamata, tanobada ena bese idauidau ibounai ese Iesu Keriso dekena amo hanamoa do idia davaria. Unai hanamoa be inai: Abidadama dainai Dirava ena gwauhamata Laumana do ita davaria. \s1 Dirava ena Taravatu ese Dirava ena gwauhamata ia koua diba lasi \p \v 15 Lauegu varavara taudia e, Dirava ena gwauhamata dalana be edena bamona? Ita taunimanima iseda kara bamona do lau herevalaia: Bema tatau rua ese gau ta totona idia laloa tamona, vadaeni gwauhamata ta idia sainia neganai, idia ta be gwauhamata ia makohia diba lasi. Bona ma hereva haida ia atoa kau diba lasi unai gwauhamata haidaua totona. \v 16 Dirava ese Aberahamo mai ena natuna dekenai gwauhamata ia karaia. Buka Helaga ia torea lasi “natuna momo”, to ia torea be “natuna” tamona sibona. Inai “Natuna” be Keriso. \v 17 Lauegu hereva ena anina be inai: Dirava ese Aberahamo dekenai gwauhamata badana ia henia, bona ia gwau, iena gwauhamata do ia badinaia momokani. Lagani 430 murinai Dirava ese Taravatu ia henia. Inai Taravatu ese Dirava ena gwauhamata badana ia makohia diba lasi. Taravatu ese Dirava ena hereva be anina lasi gauna do ia halaoa diba lasi. \v 18 Bema Taravatu ita badinaia dekena amo Dirava ese iena hanamoa gauna ita do ia henia neganai, ita diba gwauhamata dekena amo do ita abia diba lasi. To lasi. Gwauhamata sibona dekena amo Dirava ese inai hanamoa Aberahamo dekenai ia henia. \p \v 19 Vadaeni, Taravatu ena badina be dahaka? Ena badina be inai bamona: Dirava ia ura kara dika ena anina korikori taunimanima dekenai ia hedinaraia. Unai dainai gwauhamata ia henia murinai, Dirava ese Taravatu ma ia atoa. Bona inai Taravatu do ia noho ela bona Keriso, Aberahamo ena natuna do ia ginidae. Unai Natuna dekenai be Dirava ese iena gwauhamata ia henia vadaeni. Inai Taravatu be aneru edia durua dekena amo Dirava ese huanai ia gini tauna Mose dekenai ia henia, vadaeni Mose ese unai Taravatu ia mailaia. \v 20 To bema tau tamona sibona ia gaukara neganai, huanai ia gini tauna ena gaukara be lasi. Dirava be tamona, bona ia tamona ese Aberahamo dekenai gwauhamata ia henia. \s1 Taravatu be naria tauna bamona, ita ia hakaua Keriso dekenai \p \v 21 Inai anina be, Taravatu ena hereva ese Dirava ena gwauhamata ia utua, a? Lasi momokani. Badina be bema taravatu ta ia noho, ia dekena amo taunimanima ese mauri idia davaria diba, vadaeni taunimanima ibounai be unai taravatu badinaia kara dekena amo Dirava ena vairanai do idia maoromaoro diba. \v 22 To Buka Helaga ia gwau taunimanima ibounai be kara dika ese ia guidia. Unai bamona ia torea, badina ita taunimanima bema Iesu Keriso ita abidadama henia neganai, Dirava ena gwauhamata harihari gauna be abidadama dainai do ita abia. \p \v 23 Iesu abidadama henia ena nega do ginidae lasi neganai Taravatu ese ita ia guia. Oibe, ita ia guia noho ia mai bona abidadama ena nega ia hedinarai. \v 24 Unai dainai Taravatu be iseda naria tauna bamona, ia mai bona Keriso ia ginidae. To Keriso ia ginidae neganai, abidadama dekena amo Dirava ena vairanai do ita maoromaoro diba. \v 25 Harihari be abidadama ena nega ia ginidae vadaeni, Taravatu ese ita do ia naria lou lasi. \s1 Abidadama dekena amo Dirava ena natuna do ita lao \p \v 26 Umui ibounai be Dirava ena natuna, Keriso Iesu umui abidadama henia dainai. \v 27 Bapatiso umui abia dainai, umui be Keriso danu umui hakapua vadaeni. Bona unai dainai Keriso ena mauri be dabua bamona umui kwatua noho. \v 28 Unai dainai umui ta be idau lasi. Iuda taudia bona Iuda lasi taudia, idia guia hesiai taudia bona ura kwalimu taudia, tatau bona hahine, umui ibounai be tamona sibona. Keriso Iesu danu umui hakapua dainai umui ibounai be tamona. \v 29 Bema umui be Keriso ena taudia neganai, umui be Aberahamo ena natuna, bona Dirava ena gwauhamata gauna do umui davaria. \c 4 \s1 Hesiai tauna be idau, natuna korikori danu be idau \p \v 1 Ma lauegu hereva be inai: Natuna ese iena tamana ena gau dohore ia abia. Inai natuna be hegeregere unai gau ibounai edia biaguna. To ia be do mero neganai ia be hesiai tauna bamona ia noho. \v 2 Ia be do mero neganai, naria taudia ese ia idia naria, bona idia sisiba henia, iena kara ia namo totona, ela bona iena tamana ese ia makaia nega ia ginidae. \v 3 Ita danu, guna ita be maragidia bamona ita noho. Bona unai neganai ita be hesiai taudia, tanobada idia biagua laumadia edia siahu henunai ita noho. \v 4 To nega korikori ia ginidae neganai, Dirava ese sibona ena Natuna ia siaia. Hahine ena bogana dekena amo ia vara, bona Iuda edia Taravatu henunai ia noho. \v 5 Ia mai be Taravatu henunai idia noho taudia hoia lou totona, Dirava ena natuna korikori do ita lao totona. \p \v 6 Umui be iena natuna do ia hamomokania totona, Dirava ese iena Natuna ena Lauma iseda kudouna lalonai ia atoa. Vadaeni inai Lauma ese inai bamona ia boiboi, ia gwau, “Lauegu Tamana e, lauegu Tamana lalokau e!” \v 7 Unai dainai oi be hesiai tauna lou lasi. Bona oi be iena natuna dainai, Dirava ese iena gwauhamata gaudia ibounai, iena natuna ibounai do idia abia gaudia, be oi dekenai do ia henia. \s1 Paulo ese Galatia taudia ia laloa momo \p \v 8 Gunaguna, umui be Dirava umui diba lasi. Unai dainai, unai neganai umui be dirava momokani lasi gaudia edia hesiai gaukara umui karaia. \v 9 To harihari Dirava umui diba vadaeni. Bona ma danu lau hereva — Dirava ese umui ia diba vadaeni. Unai dainai edena bamona tanobada idia biagua laumadia dekenai umui ura giroa lou? Idia be manoka bona anina lasi. Badina dahaka umui ura edia hesiai gaukara umui karaia lou? \v 10 Dina bona hua, aria negadia bona lagani matamata edia hadibaia hereva umui laloa be gau badadia. \v 11 Lau be umui dainai lau laloa momo! Lau gari danu, umui totona lau hekwarahi kava garina! \p \v 12 Lauegu varavara taudia e, umui dekenai lau noinoi, egu kara bamona do umui karaia, badina lau be umui bamona lau halaoa vadaeni. Guna umui ese nega ta lau umui hadikaia lasi. \v 13 Umui diba vadaeni, guna umui dekenai lau mai matamata neganai, lauegu tauanina ia gorere dainai Sivarai Namona umui dekenai lau harorolaia, ani? \v 14 Lauegu gorere be metau herea umui dekenai, to umui ese lau umui negea lasi, lau umui kirikirilaia lasi. Lasi momokani, to lau umui abia dae, aneru guba dekena amo do umui abia dae bamona. Lau umui abia dae, Keriso Iesu do umui abia dae bamona. \v 15 Unai neganai mai moale danu umui noho! To hari emui moale be edeseni? Lau diba unai neganai, bema dala ia noho, umui ese emui matana do umui kokia, lau dekenai do umui henia totona. \v 16 Edena bamona? Hereva momokani umui dekenai lau hamaoroa dainai, lau umui dagedage henia, a? \p \v 17 Unai taudia haida idia ura emui lalona idia ania, to edia laloa bona edia ura be maoro lasi. Idia ura lau dekena amo umui raka siri, idia dekenai do umui ura henia totona. \v 18 Taunimanima ese emui lalona idia ania kara be namo, inai neganai sibona: Bema emui mauri hanamoa momokani totona idia karaia. Inai be momokani nega ibounai, lau be umui dekenai lau noho neganai, bona lau noho lasi neganai danu. \v 19 Lauegu natuna e, lauegu lalokau! Hisihisi lau ania noho, hahine kahirakahira ia mara ena hisihisi bamona. Inai bamona do lau hisihisi, ela bona Iesu ena kara emui lalona dekenai do umui abia momokani. \v 20 Lauegu lalona ia hisihisi, badina lau ura umui dekenai lau noho. Bema unai bamona neganai, dala idauna dekenai umui dekenai do lau hereva diba. Umui totona lau laloa bada herea! \s1 Hagara bona Sara edia sivarai be gau badana \p \v 21 Taravatu henunai umui ura noho taudia e, umui be Taravatu ena hereva umui diba, a? \v 22 Buka Helaga inai bamona ia torea: Aberahamo ena natuna be rua. Ta be hesiai hahine ena natuna, ta be ura kwalimu hahine ena natuna. \v 23 Hesiai hahine ena natuna be tauanina ena kara dekenai ia vara. To ura kwalimu hahine ena natuna be Dirava ena gwauhamata dainai ia vara. \v 24 Inai sivarai be parabole bamona, inai hahine ruaosi be gwauhamata taravatuna rua bamona. Ta be Sinai Ororo dekena amo. Iena natuna be hesiai memero. Inai hahine ena ladana be Hagara. \v 25 Inai Hagara be Sinai Ororo ena ladana ta, Arabia tano dekenai. Ia be harihari ia noho Ierusalema hanua ena toana bamona. Inai Ierusalema bona iena taudia ibounai be hesiai mai guia danu lalonai idia noho. \v 26 To Ierusalema ma ta be guba dekenai ia noho, ia be ura kwalimu hanuana. Ia be iseda sinana. \v 27 Badina Buka Helaga ia gwau: \q1 “Natuna oi havaraia diba lasi hahine e, do oi moale! \q1 Natuna havaraia ena hisihisi oi diba lasi hahine e, \q1 mai moale danu do oi boiboi! \q1 Badina iena tau ese ia rakatania hahine be natuna momo do ia abia. \q1 Idia be momo herea, to headava hahine ena natuna be momo lasi.” \p \v 28 Lauegu varavara taudia e, umui be Dirava ena natuna, iena gwauhamata dainai, Isako hegeregerena. \v 29 To unai neganai, tauanina ena kara dekenai ia vara merona ese Dirava ena Lauma dekenai ia vara merona ia dagedage henia. Bona hari inai neganai danu unai bamona kara ia vara noho. \v 30 Buka Helaga be edena bamona ia torea? Ia gwau: \q1 “Hesiai hahine mai ena natuna danu do oi lulua, \q1 badina be hesiai hahine ena natuna, \q1 be iena tamana ena kohu do ia abia lasi. \q1 Unai kohu be ura kwalimu hahine ena natuna ese do ia abia.” \p \v 31 Unai dainai, lauegu varavara taudia e, ita be hesiai hahine ena natuna lasi, ita be ura kwalimu hahine ena natuna. \c 5 \s1 Umui emui ura kwalimu umui dogoatao noho, umui rakatania lasi \p \v 1 Keriso ese Taravatu ena metau bona ena guia dekena amo ita ia ruhaia vadaeni. Ura kwalimu ita abia vadaeni. Inai ura kwalimu do umui dogoatao noho, tau haida ese umui do idia guia lou garina. \p \v 2 Umui kamonai. Lau Paulo ese umui lau hamaoroa. Bema kopina utua kara umui abia neganai, Keriso ena gaukara umui dainai be anina lasi. \v 3 Ma lau be umui lau sisiba henia lou, lau gwau: Bema tau ta ese kopina utua kara ia abia neganai, ia ese Taravatu ta ta ibounai do ia badinaia, mase garina. \v 4 Bema Taravatu badinaia dekena amo Dirava ena vairanai maoromaoro umui tahua neganai, umui be Keriso dekena amo umui raka siri vadaeni. Umui be Dirava ena hariharibada umui rakatania vadaeni. \v 5 To ai be mai abidadama danu Dirava ai naria noho, ia ese iena vairanai maoromaoro ai dekenai do ia henia. Inai ai naria noho, badina be Lauma Helaga ese ai ia durua dainai. \v 6 Badina be Iesu Keriso danu ai hakapua neganai, kopina utua kara bona kopina utua lasi kara ruaosi be anina lasi, to abidadama sibona. Oibe, abidadama, lalokau dekenai ia gaukara, inai sibona be mai anina. \p \v 7 Guna be Keriso ena dala dekenai umui raka namo herea. Daika ese emui dala ia hadikaia, vadaeni hereva momokani umui badinaia lasi, a? Edena bamona umui emui lalona ia ania? \v 8 Dirava ese inai bamona ia karaia lasi, badina be ia ese umui ia boiria vadaeni. \v 9 Aonega hereva ta be inai bamona, “Hatubua muramura sisina sibona ese paraoa ibounai do ia hatubua.” \v 10 Lau be Lohiabada lau abidadama henia, ia ese umui do ia durua, vadaeni lauegu hadibaia hereva do umui rakatania lasi. Inai emui laloa ia hakererea gwauraia tauna ena ladana lau diba lasi. To Dirava ese unai tau ena kerere davana do ia henia. \p \v 11 Haida idia koikoi, idia gwau lau haroro noho gauna be, kopina utua kara be maoro. Lasi momokani! Bema unai bamona, dahaka dainai lau idia alaia gwauraia? Lasi, lau idia ura alaia badina korikori be, lau haroro gauna be Keriso ena satauro sibona dekena amo mauri ita davaria diba. \v 12 Inai emui lalona idia hakererea gwauraia taudia, namona be idia sibona ese edia kopina bona edia abona idia utua oho momokani! \p \v 13 Lauegu varavara taudia e, ura kwalimu taudia do umui lao totona Dirava ese umui ia boiria. To namo lasi inai bamona umui laloa, “Lau be ura kwalimu tauna, lauegu tauanina ena ura gaudia sibona do lau karaia.” Lasi, to lalokau dekenai umui ta ta dekenai durua do umui henia. \v 14 Badina be, Taravatu ibounai be hereva tamona lalonai idia noho. Hereva be inai: “Oiemu badibadinai ia noho tauna do oi lalokau henia, oi sibona oi lalokau henia bamona.” \v 15 To lauegu sisiba do umui kamonai namonamo. Bema umui ta ta umui hadikaia bona heatu henia neganai, do umui naria namonamo, umui sibona do umui haorea garina. \s1 Lauma Helaga ena kara bona tauanina ena kara \p \v 16 Lauegu hereva ena anina be inai: Lauma Helaga ese emui mauri dala ia hakaua be namo, vadaeni tauanina ena ura dikadia do umui karaia lasi. \v 17 Badina be iseda tauanina ena ura be idau, Lauma Helaga ena ura danu be idau. Idia ruaosi ta ta idia heatu henia. Unai dainai emui ura karadia umui karaia diba lasi. \v 18 To bema Lauma Helaga ese umui ia hakaua neganai, Taravatu henunai do umui noho lasi. \p \v 19 Tauanina ena kara be ita ibounai ita diba. Karadia be inai: Heudahanai, kara mirodia, matabodaga, \v 20 kaivakuku tomadiho henia kara, meamea, heai, mama, badu, sibona ena ura tahua kara, hepapahuahu, orea hapararaia kara, \v 21 laloa dikadia, kekero, lebulebu, bona unai bamona kara ibounai. Guna umui lau hamaoroa, bona hari lau sisiba henia lou momokani, unai bamona idia karaia taudia ese Dirava ena Basileia dekenai do idia vareai diba lasi. \p \v 22 To Lauma Helaga ese inai bamona karadia ia havaraia: Lalokau, moale, maino, haheauka, bogahisihisi, kara maoromaoro, abidadama momokani kara, \v 23 manau, tauanina ena ura koua karana. Inai bamona karadia idia karaia taudia be taravatu ta ese ia koudia diba lasi. \v 24 Keriso Iesu ena murinai idia raka taudia ese edia tauanina mai edia ura dikadia bona kara dikadia idia hamasea vadaeni satauro dekenai. \v 25 Lauma Helaga ese ita dekenai mauri ia henia vadaeni, unai dainai ia ese iseda mauri ia biagua be namo. \v 26 Ita hekokoroku lasi, ita ta ta ita habadua lasi, bona ita ta ta dekenai kohu totona ita mama henia lasi. \c 6 \s1 Keristani taudia ta ta dekenai durua henia be namo \p \v 1 Lauegu varavara taudia e, bema Keristani tauna ta ia kerere neganai, umui Lauma Helaga umui kamonai henia taudia ese unai tau do umui hakaua lou, mai manau danu. To umui naria namonamo, dibagani ese umui danu do ia koia garina. \v 2 Umui ta ta dekenai umui durua henia, emui metau do umui huaia totona. Inai dala dekenai Keriso ena taravatu do umui badinaia. \v 3 Bema tau ta sibona inai bamona ia laloa, “Lau be namo,” to momokani ia be namo lasi neganai, ia be sibona ia koia. \v 4 Ibounai ta ta ena kara ena kara ia diba be namo. Bema iena kara be namo, ia sibona ia heagilaia diba. To bema iena kara be tau ta ena kara danu ia hahegeregerea, unai tau do ia gwauraia kerere totona, unai be namo lasi. \v 5 Badina be ibounai ta ta sibona ena metau, ena metau do idia huaia. \p \v 6 Dirava ena hadibaia hereva ia tahua tauna ese iena hadibaia tauna dekenai harihari gaudia do ia henia be namo, iena gaukara davana. \p \v 7 Umui laloa kerere lasi, Dirava ita koia diba lasi. Bema tau ta aniani uhena ia hadoa, vadaeni unai bamona aniani sibona be do ia abia. \v 8 Bema tauanina ena ura ia hadoa neganai, ia ese mase do ia abia. Bema Lauma ena gau ia hadoa neganai, ia ese mauri hanaihanai do ia abia. \v 9 Kara namodia ita karaia be namo, ita hesiku lasi. Bema ita manoka lasi, nega do ia ginidae huahua do ita abia. \v 10 Unai dainai, dala ita davaria neganai, taunimanima ibounai dekenai kara namodia do ita karaia. To Keriso ena abidadama henia taudia do ita durua bada herea be namo. \s1 Paulo ese Keriso ena satauro ia heagilaia \p \v 11 Mani umui itaia, inai toretore be revareva badadia egu imana dekenai umui dekenai lau torea noho. \v 12 Tau haida idia hereva goada noho, umui ese kopina utua kara do umui abia. Badina dahaka inai bamona idia karaia? Badina ta be inai: Idia ura taunimanima ibounai ese idia do idia hanamoa. To badina korikori be inai: Idia laloa, “Namo lasi haida idia diba ita be Keriso ena satauro ita abidadama henia, ita do idia alaia mase garina.” \v 13 Idia ese kopina utua kara idia abia, to Taravatu idia kamonai henia lasi. Idia ura be kopina utua kara do umui abia, taunimanima edia hanamoa bada do idia abia totona. \v 14 To lau be gau ta do lau heagilaia lasi, iseda Lohiabada Iesu Keriso ena satauro sibona do lau heagilaia. Badina be Iesu ena satauro dekena amo, lau dekenai tanobada gaudia idia mase, bona lau be tanobada gaudia dekenai lau mase. \v 15 Kopina utua kara, bona kopina utua lasi kara ruaosi be anina lasi. To gau ta be mai anina bada herea: Vara matamata, Dirava ese ita dekenai ia havaraia gauna. \v 16 Inai bamona laloa idia abia dae bona badinaia taudia be namo. Dirava ena maino bona bogahisihisi be idia edia latanai do ia noho, badina inai taudia be Dirava ena Israela momokani orea taudia. \p \v 17 Lauegu hereva dokona be inai: Tau ta ese lau dekenai hisihisi do ia henia lou lasi. Badina be lauegu kopina ena bero toana ese idia hedinaraia lau be Iesu ena hesiai tauna mai guia danu. \p \v 18 Lauegu varavara taudia e, iseda Lohiabada Iesu Keriso ena hariharibada, be umui emui lauma dekenai do ia noho. Amen.