\id DAN DANIEL, Hiri Motu Bible, PNG, 6/90, 5/93 \h DANIELA \toc1 DANIELA \toc2 DANIELA \mt1 DANIELA \c 1 \s1 Israela uhau taudia 4, be Nebukanesa ena ruma badana lalonai idia gaukara \p \v 1 Iehoiakimi be Iuda basileia ena king lagani ihatoina lalonai, Babulonia ena king Nebukanesa be Ierusalema dekenai ia lao, ia tuari henia. Vadaeni iena tuari taudia ese Ierusalema idia koua hagegea momokani. \v 2 Bona Dirava ese Iehoiakimi, Iuda ena king, be Nebukanesa ena imana dekenai ia henia, bona Dubu Helaga ena kapusi helaga gaudia danu Nebukanesa ese ia abia. Nebukanesa ese unai kapusi ia abia lao Babulonia tano dekenai, iena dirava ena kohu haboua ruma dekenai ia atoa. \p \v 3 Vadaeni king Nebukanesa ese iena hesiai tauna badana, Asipenasa ia hamaoroa, ia gwau, “Unai abia mauri Israela taudia haida do oi abia hidi. Idia be uhau taudia, Iuda ena king ena iduhu dekena amo taudia. \v 4 Edia kopina be do ia namo, bona edia tauanina, bona edia toana be do idia dika lasi momokani. Idia be diba momo taudia, bona aonega davaria haraga diba taudia, vadaeni king ena ruma badana dekenai do idia gaukara.” Ma king Nebukanesa ese Asipenasa ia hamaoroa ia ese Babulonia gado be unai uhau dekenai do ia hadibaia. \p \v 5 King ese unai uhau taudia do idia ania gaudia ia gwauraia. Ia gwau king ese ia ania gaudia be do idia ania, bona king ia inua uaina danu do idia inua. Lagani toi lalonai, gaukara dalana do idia hadibadia, unai murinai king ena gaukara do idia karaia. \p \v 6 Hesiai tauna badana ese ia abia hidi taudia haida be inai: Daniela, bona Hananaia, bona Misaela, bona Asaraia. Idia ibounai be Iuda ena iduhu taudia. \v 7 Hesiai tauna badana ese idia ta ta dekenai ladana matamata ia henia, ladana inai, Belitisasa, Sataraka, Misaka bona Abetenigo. \p \v 8 To Daniela ese ia laloa inai king ena aniani bona uaina be do ia ania bona inua lasi. Unai dainai ia ese Asipenasa, hesiai tauna badana, ia noia, maoro do ia henia, aniani idauna do idia ania totona. \v 9 Dirava ese lalo namo ia henia Asipenasa dekenai, vadaeni ia ese Daniela dekenai ia bogahisihisi henia. \v 10 To Asipenasa ese Daniela ia hereva henia, ia gwau, “Lau be king dekenai lau gari noho. Unai aniani be ia ese ia gwauraia, bema ia ese ia itaia oiemu tauanina ia namo lasi, to unai uhau haida edia tauanina be namo herea, ia ese lauegu kwarana do ia utua oho momokani.” \p \v 11 Asipenasa ese tau ta ladana Melisa ia abia hidi, Daniela, Hananaia, Misaela bona Asaraia do ia naridia. Daniela be unai tau dekenai ia lao, ia hereva henia, \v 12 ia gwau, “Mani emu kara, dina 10 lalonai oi ese ai do oi tohoa, uma ena aniani do ai ania, bona ranu sibona do ai inua. \v 13 Gabeai aiemai kopina do oi itaia, bona king ese ia gwauraia aniani idia ania taudia edia kopina danu do oi itaia. Vadaeni do oi abia hidi, edena orea ena toana be namo. Unai murinai oiemu ura hegeregerena do oi karaia.” \p \v 14 Vadaeni Asipenasa ese unai dala ia abia dae, dina 10 lalonai unai taudia ia tohoa. \v 15 Unai dina 10 idia ore neganai, Asipenasa ia itaia, edia toana ese king ena aniani idia ania taudia edia toana idia hereaia. Edia kopina idia namo herea, bona edia goada idia herea danu. \p \v 16 Unai dainai hesiai tauna Melisa ese king ia gwauraia aniani, vamu bona uaina, ia rakatania, bona uma ena aniani ia henia noho idia dekenai. \p \v 17 Dirava ese unai taudia 4 dekenai aonega namona ia henia, bona aonega davaria dalana danu idia diba momokani. Ma Daniela dekenai Dirava ese aonega ia henia, vadaeni mata hanai bona nihi edia anina ia gwauraia diba. \p \v 18 King ia gwauraia hegeregerena, lagani toi idia ore neganai, Asipenasa ese unai uhau taudia ibounai ia hakaua lao king ena vairanai. \v 19 King ese idia ibounai danu ia herevahereva, bona ia davaria Daniela, bona Hananaia, bona Misaela, bona Asaraia edia aonega ese unai taudia ibounai edia aonega ia hereaia. Unai dainai king durua gaukara be idia ese idia abia. \p \v 20 Henanadai ibounai ia henia, bona aonega gaudia ibounai king ese ia nanadaia neganai, be ia davaria inai uhau taudia 4 be unai basileia lalonai meamea taudia ibounai bona hoa karaia taudia ibounai edia aonega be nega 10 dekenai idia hereaia momokani. \p \v 21 Daniela be unai gaukara dekenai ia noho, ela bona king ena dagi be Kurese ese ia abia Babulonia dekenai. \c 2 \s1 Nebukanesa ena nihi \p \v 1 Nebukanesa ia king ena lagani iharuana lalonai, nihi ta ia abia. Unai nihi dekenai ia laloa hekwarahi dainai ia mahuta diba lasi. \v 2 Unai dainai hereva ia siaia, iena meamea taudia, bona toa karaia taudia, bona hoa karaia taudia, bona vaira neganai dahaka do idia vara taudia ibounai ia boiria, idia mai ia dekenai. \p \v 3 Idia mai, iena vairana dekenai idia gini neganai ia hereva henidia, ia gwau, “Nihi ta lau itaia dainai lau laloa hekwarahi bada noho. Badina be nihi ena anina lau ura diba.” \p \v 4 Vadaeni unai meamea taudia ese Aramia gado dekenai king dekenai idia haere, idia gwau, “King badana e, do oi noho hanaihanai! Inai nihi do oi hamaoroa ai dekenai, vadaeni iena anina do ai hamaoroa oi dekenai.” \p \v 5 Vadaeni king ese unai meamea taudia dekenai ia hereva, ia gwau, “Umui lau hamaoroa momokani inai, bema inai nihi bona iena anina danu umui hedinaraia diba lasi neganai, emui tauanina do lau utua maragimaragi, bona umui emui ruma ibounai be do lau hadikaia, momoru do idia lao. \v 6 To bema inai nihi bona ena anina danu umui hadibaia diba neganai, lau ese harihari gaudia momo umui dekenai do lau henia, bona umui do lau hanamoa danu. Unai dainai nihi be lau dekenai umui hamaoroa, bona ena anina danu lau dekenai do umui hadibaia.” \p \v 7 Idia haere lou king dekenai, “King badana e, bema unai nihi oi hamaoroa ai dekenai, ai ese iena anina do ai hadibaia diba.” \p \v 8 King ma ia haere, ia gwau, “Gauna unai, lau diba umui be nega abia totona unai bamona umui noinoi, badina umui diba umui dekenai panisia hereva lau atoa vadaeni. \v 9 Bema inai nihi umui gwauraia lasi, lau hereva inai, emui davana be tamona sibona. Umui ese umui laloa tamona vadaeni lau dekenai do umui koikoi ela bona lauegu laloa do lau haidaua, ani? Nihi do umui gwauraia, vadaeni do lau diba, iena anina danu umui gwauraia diba.” \p \v 10 Meamea taudia idia haere, idia gwau, “King badana e, inai tanobada dekenai be tau ta ia noho lasi inai oiemu ura ia hedinaraia diba. Badina be king badana ta lasi ese nega ta unai bamona oda auka herea iena meamea taudia bona hoa karaia taudia dekenai ia henia. Lasi momokani. Iena siahu ese king ibounai edia siahu ia hereaia danu, to unai bamona oda ia atoa lasi. \p \v 11 “King badana e, inai oi tahua auka gauna be auka momokani, dirava sibona idia karaia diba. Bona unai dirava be idia noho lasi taunimanima dekenai.” \p \v 12 Unai hereva dainai Nebukanesa ia badu dikadika, vadaeni hereva ia atoa, Babulonia lalonai idia noho aonega taudia ibounai do idia alaia mase. \p \v 13 Vadaeni unai hereva idia siaia lao, unai aonega taudia ibounai be do idia alaia mase. Unai be Daniela bona iena turana toi danu. \s1 Nihi ena anina be Dirava ese Daniela dekenai ia hedinaraia \p \v 14 Arioka be king idia gimaia tuari taudia edia biaguna. King ese ia oda henia, aonega taudia ibounai do ia alaia mase. Vadaeni Daniela ese Arioka dekenai ia lao, bona mai hereva aonega danu, \v 15 ia nanadaia, ia gwau, “Badina dahaka king ese unai bamona oda auka herea ia atoa?” Vadaeni Arioka ese unai idia vara gaudia ibounai be Daniela dekenai ia hamaoroa. \p \v 16 Daniela be maoromaoro king dekenai ia lao, ia noia, nega sisina do ia henia, vadaeni unai nihi ena anina do ia hadibaia. \v 17 Vadaeni Daniela be iena ruma dekenai ia lao, iena turana toi, Hananaia, Misaela bona Asaraia dekenai dahaka ia vara idia dekenai ia hadibaia. \v 18 Idia ia hamaoroa goada, guba ena Dirava do idia noia, do ia bogahisihisi idia dekenai, bona unai hunia gauna do ia hadibaia, vadaeni Babulonia ena aonega taudia danu do idia mase hebou lasi. \p \v 19 Unai hanuaboi lalonai, mata hanai ta dekenai Dirava ese unai hunia gauna be Daniela dekenai ia hedinaraia. Unai dainai Daniela ese guba ena Dirava ia hanamoa henia, ia gwau, \q1 \v 20 “Dirava ena ladana do idia hanamoa ela bona hanaihanai. \q1 Ia be mai ena aonega bona mai ena goada. \q1 \v 21 Nega be ia ese ia biagua bona ia haidaua. \q1 Ia ese king ia atoa, bona king ia kokia. \q1 Aonega bona diba ia henia taunimanima dekenai. \q1 \v 22 Dobu bona hunia gaudia be ia ese ia hedinaraia, \q1 bona dibura dekenai idia hunia noho gaudia ia diba, \q1 bona diari ese ia hagegea noho. \q1 \v 23 Dirava e, oi dekenai lau hanamoa, \q1 bona oi dekenai lau matauraia danu. \q1 Oi be lauegu sene taudia edia Dirava. \q1 Oi ese aonega bona goada lau dekenai oi henia. \q1 Oi ese lauegu guriguri oi haere henia vadaeni, \q1 bona king dekenai do ai hamaoroa gauna, \q1 be ai dekenai oi hedinaraia vadaeni.” \s1 Daniela ese nihi bona nihi ena anina danu king dekenai ia hadibaia \p \v 24 Unai dainai Daniela ia lao Arioka dekenai, tauna unai king ese ia oda henia Babulonia ena aonega taudia do ia hamasea. Daniela ese Arioka ia hamaoroa, ia gwau, “Unai taudia do oi alaia lasi. Mani emu kara lau do oi hakaua lao king dekenai, vadaeni nihi ena anina do lau hamaoroa.” \p \v 25 Karaharaga Arioka ese Daniela ia hakaua lao king dekenai, ia hereva henia, ia gwau, “Inai Iuda tauna ta lau davaria, bona ia ese nihi ena anina oi dekenai ia hamaoroa diba.” \p \v 26 Vadaeni king ese Daniela, iena ladana ta danu be Belitisasa, ia hereva henia, ia gwau, “Lauegu nihi bona nihi ena anina lau dekenai oi hadibaia diba, a?” \p \v 27 Daniela ia haere, “King badana e, oiemu nihi, hunia gauna, be aonega taudia bona hoa karaia taudia, bona meamea taudia ese idia hedinaraia diba lasi. \v 28 To guba dekenai be Dirava ta ia noho, hunia gaudia ia hedinaraia diba. Ia ese vaira nega dekenai do idia vara gaudia be oi dekenai ia hedinaraia vadaeni. Oiemu mahuta pata dekenai oi hekure noho neganai, oiemu nihi dekenai oi itaia gaudia be inai: \p \v 29 “King badana e, mahuta pata dekenai oi hekure neganai, oi ese gabeai dahaka do idia vara gaudia, nihi dekenai oi laloa noho. Hunia gaudia ia hedinaraia Dirava ese gabeai do idia vara gaudia oi dekenai ia hedinaraia vadaeni. \p \v 30 “To lauegu aonega dekenai inai hunia gauna lau hedinaraia lasi. Lauegu aonega ese taunimanima edia aonega ia hereaia lasi. To oiemu nihi ena anina oi diba totona, bona oi laloa gaudia edia anina oi davaria totona, Dirava ese inai nihi ena anina lau dekenai ia hedinaraia. \p \v 31 “King badana e, oiemu nihi lalonai kaivakuku badana ta oi itaia, ia gini noho, ia diaridiari danu, bona itaia neganai be mai gari danu. \v 32 Unai kaivakuku ena kwarana be golo goevana. Iena kemena bona imana be siliva, iena mamuna be auri laboralabora. \v 33 Iena aena be auri, iena aena palapalana ena kahana be auri, bona kahana be raro. \p \v 34 “Oi itaia noho neganai, nadi ta be ororo dekena amo ia sibona ia toreisi, tau ta ena imana ese ia siaia lasi. Vadaeni inai nadi ia moru diho, bona ia ese unai kaivakuku ia botaia iena aena palapala dekenai. Unai aena palapala ruaosi, edia kahana auri, bona kahana raro, be idia makohia maragimaragi. \p \v 35 “Unai neganai unai auri bona raro bona auri laboralabora bona siliva bona golo be idia makohia maragimaragi, tano ena kahuna bamona, dina siahu bada neganai raisi idia botaia gabuna kahuna ia noho bamona. Lai ia toreisi neganai be ia hodaia lao momokani. \p \v 36 “Nihi oi itaia be gauna unai. Nihi ena anina be harihari oi dekenai do lau hadibaia. \p \v 37 “King e, oi be king bada hereana ta, badina be guba ena Dirava ese basileia bona siahu bona goada bona hairai oi dekenai ia henia vadaeni. \v 38 Dirava ese taunimanima bona uda boroma, bona ataiai manu ibounai, bona gabu ibounai idia noho gaudia be oiemu siahu henunai ia atoa, gau ibounai be oi ese oi biagua noho. Oi sibona be inai golo kwarana. \p \v 39 “Oiemu basileia ia ore neganai, basileia idauna ta do ia toreisi, iena siahu be do ia hegeregere lasi oiemu. Inai murinai be basileia ihatoina do ia toreisi, ia be auri laboralabora ena basileia, bona ia ese tanobada ibounai do ia biagua. \p \v 40 “Ma basileia namba 4 do ia toreisi, iena goada be auri bamona. Bona auri ese gau ibounai ia hamakohia bamona, unai basileia ese basileia ibounai do ia halusia momokani. \v 41 Unai aena palapala bona aena kwakikwaki danu oi itaia, kahana be auri, bona kahana be raro idia mikisi danu. Unai anina be unai basileia be do ia parara. Iena kahana haida be goada, auri bamona, bona iena kahana haida be manoka, raro bamona. \p \v 42 “Unai aena kwakikwaki, kahana be auri bona kahana be raro, unai bamona danu, unai basileia be mai ena goada, bona mai ena manoka. \v 43 Inai danu oi itaia, auri bona raro idia noho hebou, unai ena anina be unai bese ena lohia taudia edia famili do idia headava mikisi, do idia haboua tamona totona. To unai kara ese idia do ia hatamonaia lasi, badina be auri bona raro idia mikisi hebou diba lasi. \p \v 44 “Unai basileia namba 4 ena nega lalonai, guba ena Dirava ese basileia ta do ia haginia, inai basileia be do idia hadikaia diba lasi ela bona hanaihanai. Unai basileia be Dirava ese do ia naria, vadaeni bese ta ese do ia halusia diba lasi. Bona unai basileia ese basileia ibounai do ia hamakohia, bona haorea momokani, bona ia sibona do ia noho ela bona hanaihanai. \p \v 45 “Oi ese oi itaia unai nadi ta be ororo dekena amo ia sibona ia toreisi, tau ta ena imana ese ia negea lasi. Bona inai nadi ese unai kaivakuku ia botaia, ia hamakohia momokani. Kaivakuku be unai: auri, bona auri laboralabora bona raro, bona siliva, bona golo dekenai idia karaia. King badana e, Dirava badana ese gabeai do idia vara gaudia oi dekenai ia hadibaia vadaeni. Inai nihi be ia momokani, bona ena anina danu be ia maoro momokani.” \s1 King ese Daniela ia hanamoa \p \v 46 Unai neganai Nebukanesa ese Daniela dekenai ia tomadiho henia, bona oda hereva ia gwauraia, boubou gauna bona bonana namo harihari gauna do idia henia Daniela dekenai. \v 47 King ese Daniela ia hereva henia, ia gwau, “Momokani, momokani, lau diba oiemu Dirava be dirava ibounai edia Dirava, hereadae momokani, bona king ibounai edia Lohiabada. Ia be hunia gaudia hedinaraia Diravana, badina oi ese inai hunia gauna oi hedinaraia momokani vadaeni.” \p \v 48 Unai neganai king ese Daniela ena ladana ia abia isi, bona tau badana ta ia halaoa, bona harihari gaudia momo ia henia, bona dagi ia henia, Babulonia tano ibounai do ia naria, bona ia be Babulonia ena aonega taudia ibounai edia tau badana ia halaoa. \v 49 Bona Daniela ia noinoi dainai king ese, Sataraka bona Misaka bona Abetenigo ia atoa, Babulonia provins ena lohia gaukara idia karaia, to Daniela be king ena badinai ia noho. \c 3 \s1 Nebukanesa ese taunimanima ia oda henia, golo kaivakuku do idia tomadiho henia \p \v 1 King Nebukanesa ese golo kaivakuku badana ta ia haginia, iena lata be 27 mita bona ena lababa be 3 mita. Unai be Dura ena tano palaka dekenai ia haginia, Babulonia ena tano lalonai. \v 2 Vadaeni Nebukanesa ese hereva ia siaia, lohia taudia, bona gavana taudia, bona tuari biaguna taudia, bona kota biaguna taudia, bona moni naria taudia, bona provinsol komisina taudia ibounai ia boiria, do idia mai, Nebukanesa ia haginia kaivakuku idia hahelagaia karana karaia totona do idia hebou. \p \v 3 Vadaeni inai tau badadia ibounai be idia haboua mai, bona kaivakuku ena vairana dekenai idia gini. \p \v 4 Unai neganai hereva harorolaia tauna ese mai gado badana danu ia boiboi, ia gwau, “Bese bona gado idauidau taudia ibounai e, umui kamonai. \v 5 Kibi, bona bibo badana, bona bibo maragina, bona gita badana, bona gita maragina, bona ivilikou ibounai idia gadaralaia ena regena umui kamonai neganai, umui ibounai do umui tomadiho, bona inai kaivakuku, Nebukanesa ese ia haginia gauna, do umui guriguri henia. \p \v 6 “Do idia tomadiho henia lasi taudia ibounai be unai dina gauna ena nega lalonai, lahi siahu herea momokani lalonai do idia negea vareai.” \p \v 7 Vadaeni unai taudia ibounai ese unai miusiki gadaralaia gaudia ibounai edia regena idia kamonai neganai, unai taudia ibounai, bese idauidau, bona gado idauidau taudia ibounai idia tomadiho, Nebukanesa ia haginia kaivakukuna dekenai idia guriguri henia. \s1 Iuda taudia toi be haida ese idia samania \p \v 8 Unai neganai Babulonia taudia haida idia lao, Iuda taudia idia samania karaia. \v 9 Nebukanesa dekenai idia hereva, idia gwau, “King badana e, oi noho hanaihanai. \v 10 King badana e, hereva be oi gwauraia vadaeni, taunimanima ibounai kibi, bona bibo badana, bona bibo maragina, bona gita badana, bona gita maragina, bona ivilikou ibounai idia gadaralaia regena idia kamonai neganai, be do idia tui diho, bona inai golo kaivakuku do idia tomadiho henia. \v 11 Bema tau ta ia tomadiho bona guriguri lasi, unai tauna be lahi siahu herea lalonai do idia negea vareai. \p \v 12 “Iuda taudia haida oi atoa inai Babulonia provins dekenai lohia gaukara oi henia taudia, Sataraka bona Misaka bona Abetenigo, inai taudia be oiemu hereva idia badinaia lasi, bona oiemu dirava idia badinaia lasi, bona inai oi haginia golo kaivakuku be idia tomadiho henia lasi.” \p \v 13 Nebukanesa ia badu dikadika, bona oda hereva ia atoa, Sataraka bona Misaka bona Abetenigo do idia mailaia. Vadaeni unai tau toi idia mailaia Nebukanesa dekenai. \p \v 14 Nebukanesa ia hereva henidia, ia gwau, “Sataraka bona Misaka bona Abetenigo e, momokani lau kamonai, lauegu dirava umui badinaia lasi, bona inai lau haginia kaivakuku umui tomadiho henia lasi, a? \p \v 15 “Inai, bema hari kibi, bona bibo badana, bona bibo maragina, bona gita badana, bona gita maragina, bona ivilikou ibounai regena umui kamonai neganai, bema umui tui diho, bona inai lau haginia kaivakukuna umui tomadiho henia be namo, to bema umui tomadiho henia lasi, be inai dina gauna lalonai, umui do idia negea inai lahi siahu herea lalonai. Edena dirava ese lauegu imana dekena amo ia hamauria diba umui?” \p \v 16 Sataraka bona Misaka bona Abetenigo ese king idia haere henia, idia gwau, “Nebukanesa e, inai hereva dekenai aiemai haere be lasi. \p \v 17 “Bema unai bamona oi karaia neganai, aiemai Dirava ese inai lahi siahu herea dekena amo ia hamauria diba ai, bona king e, oiemu imana dekena amo do ia hamauria ai. \p \v 18 “To bema lasi, king e, inai do oi diba namo, oiemu dirava bona inai golo kaivakukuna oi haginia gauna, be do ai tomadiho henia lasi.” \s1 Iuda taudia be lahi dekenai idia negea \p \v 19 Unai hereva dekenai Nebukanesa ia badu dikadika momokani, bona iena vairana toana ia idau Sataraka bona Misaka bona Abetenigo dekenai, vadaeni lahi naria taudia ia hamaoroa, unai lahi ena siahu ma do idia habadaia nega 7, guna idia hasiahua bamona lasi. \p \v 20 Vadaeni iena tuari orea lalonai idia noho goada herea taudia dekenai oda ia henia Sataraka bona Misaka bona Abetenigo do idia guia, bona lahi siahu herea lalonai do idia negea vareai. \v 21 Unai dainai inai taudia, mai edia dabua badana, bona edia aena dabua, bona edia kwara gauna, bona edia dabua ibounai nega tamona idia guia, bona unai lahi siahu herea lalonai idia negea vareai. \v 22 Unai king ena hereva be auka dainai, unai lahi ena siahu ese Sataraka bona Misaka bona Abetenigo idia huaia lao taudia ia hamasedia. \p \v 23 To Sataraka bona Misaka bona Abetenigo, mai guia varodia danu, unai lahi siahu herea lalonai idia moru diho. \p \v 24 Unai neganai Nebukanesa ia hoa dikadika, bona karaharaga ia toreisi, iena aonega taudia dekenai ia hereva, ia gwau, “Unai be tau toi ita guia, lahi lalonai ita negea vareai, ani?” Idia haere, idia gwau, “King e, unai be momokani.” \p \v 25 Vadaeni Nebukanesa ia haere, “Inai, hari lau itaia tau 4, edia guia gauna be lasi, lahi lalonai idia raka loaloa, bona idia be dika idia davaria lasi, to tau namba 4 ena toana be dirava ena natuna ta bamona.” \s1 Iuda taudia idia ruhaia, bona king ese ia hanamodia \p \v 26 Unai neganai Nebukanesa ia lao lahi kahirakahira, ia boiboi, ia gwau, “Sataraka, Misaka, Abetenigo e, Ataiai Momokani Dirava ena hesiai taudia e, lahi umui rakatania, umui mai.” Vadaeni Sataraka bona Misaka bona Abetenigo be unai lahi siahu herea dekena amo idia raka murimuri dekenai. \v 27 Vadaeni unai lohia taudia bona gavana taudia bona tuari biaguna bona kaunsolo taudia ibounai idia haboua mai, inai taudia toiosi idia itaia. Lahi ia siahu lasi edia tauanina dekenai, edia kwarana huina danu sisina ia gabua lasi. Edia dabua danu sisina idia idau lasi, bona lahi ena bonana be sisina ia noho lasi idia dekenai. \p \v 28 Nebukanesa ia hereva, ia gwau, “Sataraka, Misaka bona Abetenigo edia Dirava do ita hanamoa, badina iena aneru ia siaia, iena hesiai taudia ia hamauria. Taudia unai, edia Dirava idia abidadama henia, bona king ena hereva idia utua, bona idau dirava ta idia tomadiho henia lasi, edia Dirava tamona sibona. \p \v 29 “Unai dainai oda hereva lau atoa inai: Bema bese ta, o basileia ta, o gado ta taudia ese hereva ta idia gwauraia kerere Sataraka, Misaka bona Abetenigo edia Dirava dekenai, edia tauanina do idia utua, bona edia ruma be momoru do idia halaoa, badina idau dirava ta ese inai bamona ia hamauria diba lasi.” \p \v 30 Unai neganai king ese dagi bada ia henia Sataraka, Misaka bona Abetenigo dekenai Babulonia tano lalonai. \c 4 \s1 Nebukanesa ena nihi iharuana \p \v 1 King Nebukanesa ese inai bamona ia hereva taunimanima ibounai, bona bese ibounai, bona gado ibounai, tanobada dekenai. Ia gwau, “Emui maino do ia bada lao. \v 2 Ataiai Momokani Dirava ese hoa bona toa karadia lau dekenai ia hedinaraia vadaeni. Inai gaudia lau ura hadibaia umui dekenai: \q1 \v 3 “Iena toa gaudia be bada, \q1 bona iena hoa gaudia be herea! \q1 Iena basileia be noho hanaihanai ena basileia! \q1 Bona iena siahu be nega ibounai lalonai do ia noho. \p \v 4 “Lau Nebukanesa be lauegu ruma badana dekenai lau noho namo herea, mai moale bona mai kwalimu danu. \v 5 Nihi ta lau itaia dekenai lau gari. Lauegu mahuta pata dekenai lau hekure noho neganai, lau itaia gaudia dekenai lau laloa momo. \v 6 Unai dainai hereva lau siaia, Babulonia ena aonega taudia ibounai do idia mai, lauegu nihi ena anina hedinaraia totona. \v 7 Vadaeni meamea taudia, bona hoa karaia taudia bona vaira neganai dahaka do idia vara gaudia idia diba taudia, bona toa edia anina hedinaraia taudia idia mai. Lauegu nihi lau hamaorodia, to ena anina be idia gwauraia diba lasi. \p \v 8 “Gabeai Daniela ia mai, iena ladana ta be Belitisasa, lauegu dirava ena ladana hegeregerena. Ia dekenai dirava helagadia edia lauma ia noho. Ia dekenai unai nihi lau hadibaia, lau gwau, \v 9 ‘Belitisasa e, oi be meamea taudia edia lohia, badina lau diba dirava helagadia edia lauma ia noho oi dekenai. Hunia gauna ta be ia auka lasi oi dekenai. Lauegu nihi dekenai lau itaia gaudia bona iena anina danu mani oi gwauraia, gauna inai: \p \v 10 “ ‘Lauegu mahuta pata dekenai nihi lalonai lau itaia gaudia be inai: Lau itaia, au lata herea ta inai tanobada dekenai ia gini, ena dorina be ataiai momokani. \b \q1 \v 11 “ ‘Unai au be ia tubu bona ia goada. \q1 Iena dorina be guba dekenai ia kamokau. \q1 Tanobada taudia ibounai ese idia itaia diba. \q1 \v 12 Iena rauna be mai hairaina namo herea, \q1 bona iena huahua be momo, \q1 taunimanima ibounai idia ania. \q1 Uda boroma be iena ikerukeruna dekenai idia noho, \q1 bona guba manudia be iena rigina dekenai idia helai. \q1 Mauri gaudia ibounai ese, \q1 unai au dekena amo aniani idia davaria. \b \q1 \v 13 “ ‘Egu nihi dekenai lau itaia, \q1 gima aneru helagana naria tauna be guba dekena amo ia diho mai. \q1 \v 14 Ia boiboi badabada, ia gwau: \q1 Inai au utua bona hamorua, \q1 bona rigina utua oho! \q1 Rauna ibounai kokia, \q1 bona iena huahua oi gigia rohoroho! \q1 Henunai idia noho boroma ibounai lulua, \q1 bona iena rigina dekenai idia noho manu danu lulua! \q1 \v 15 To unai au ena badina, mai ena ramuna danu, \q1 be do idia noho. \q1 Auri bona auri laboralabora gaba dekena amo, \q1 au ena badina do oi hagegea. \q1 Rei gabuna dekenai do ia noho, \q1 bona rei do ia ania. \q1 Hanuaboi ena ranu ese inai tau do ia hapariparia, \q1 bona ia be boroma danu do ia noho, rei lalonai. \q1 \v 16 Iena lalona be do ia idau, \q1 taunimanima ena lalona bamona lasi, \q1 to boroma ena lalona be ia dekenai do lau henia. \q1 Unai bamona do ia noho ela bona lagani 7 idia ore. \b \q1 \v 17 “ ‘Inai kara be gima aneru edia oda herevana, \q1 helaga aneru orea ese inai hereva idia gwauraia. \q1 Bona unai dekena amo mauri noho taudia do idia diba, \q1 Ataiai Momokani Dirava, \q1 be mai ena siahu taunimanima ibounai edia latanai, \q1 bona iena ura hegeregerena, \q1 basileia naria siahu ia henia taunimanima ta ta dekenai. \q1 Ia ese hekokoroku lasi tauna ia habadaia diba.’ \b \p \v 18 “Inai nihi be lau, king Nebukanesa lau itaia. Unai dainai Belitisasa e, mani emu kara, ena anina hari do oi gwauraia, badina inai basileia aonega taudia ibounai be nihi ena anina idia hadibaia diba lasi. To oi be oi hedinaraia diba, badina dirava helagadia edia lauma ia noho oi dekenai.” \s1 Daniela ese nihi ena anina ia hedinaraia \p \v 19 Vadaeni Daniela, iena ladana ta be Belitisasa, be hoa bamona ia noho hora ta, bona ia laloa momo danu. Gabeai king ese ia hereva henia, ia gwau, “Belitisasa e, inai nihi bona ena anina dekenai oi gari lasi.” Belitisasa ia haere, ia gwau, “King badana e, inai nihi bona ena anina be oi dekenai idia tuari taudia dekenai ia lao be namo. Oi dekenai ia lao be dika. \p \v 20 “Unai au oi itaia gauna, be ia tubu goada bona ena kwarana ia daekau gubai, bona tanobada taudia ibounai ese idia itaia gauna. \v 21 Iena rauna be namo herea, bona iena huahua be momo herea, mauri gaudia ibounai ese idia ania. Unai au henunai boroma idia haboua, bona rigina dekenai manu idia noho. \v 22 King badana e, inai au be oi, badina be oi tubu vadaeni, bona goada oi abia vadaeni. Oiemu bada toana be guba ia abia vadaeni, bona oiemu siahu toana be tanobada taudia ibounai idia diba. \p \v 23 “Inai danu oi itaia gima aneru helaga guba dekena amo ia diho mai, ma ia hereva, ‘Inai au utua bona haorea, to au ena badina, mai ena ramuna danu tano lalonai do idia noho, gaba gauna be auri bona auri labora dekena amo ia hagegea noho. Rei gabuna dekenai do ia noho, bona hanuaboi ena ranu ese do ia hapariparia, unai bamona be boroma danu do ia noho, ela bona lagani 7 idia ore.’ \p \v 24 “King e, unai nihi ena anina be inai: Ataiai Momokani Dirava ese ia siaia herevana be inai, ia gwau: \v 25 Taunimanima edia noho gabuna dekena amo oi do idia lulua lao, bona do oi lao, uda boroma danu oi noho. Lagani 7 lalonai rei do oi ania, boromakau bamona, bona hanuaboi ena ranu ese oi do ia hapariparia, ela bona oi diba Ataiai Momokani Diravana be taunimanima edia basileia ia biagua noho, bona iena ura tauna dekenai siahu ia henia noho. \p \v 26 “To idia gwau, ‘Au badina ena ramuna be do ia noho tano lalonai.’ Ena anina be, oiemu basileia be do ia noho. Bona bema diba do oi abia, bona oi hamomokania, Dirava tamona sibona ese gau ibounai ia biagua noho neganai, oiemu basileia ma do oi abia lou. \p \v 27 “Unai dainai, king e, lauegu sisiba herevana mani oi abia dae, oiemu kara dika do oi rakatania, bona kara maoromaoro do oi badinaia, bona ogogami taudia do oi bogahisihisi henidia. Unai dekena amo do oi hedinaraia oiemu kara dika oi rakatania. Unai neganai sedira Dirava ese oi do ia bogahisihisi henia, bona oiemu noho namo be ma do oi davaria lou.” \p \v 28 Inai gau ibounai be king Nebukanesa dekenai idia vara momokani. \v 29 Hua 12 ia ore murinai Nebukanesa be iena ruma badana guhi latanai Babulonia dekenai ia raka noho. \v 30 Unai neganai king ia gwau, “Babulonia badana be inai, lau ese lau haginia, lauegu siahu dekenai lau haginia, bona lauegu heagi totona ia gini.” \p \v 31 Unai hereva Nebukanesa ena uduna dekenai ia do gwauraia noho neganai, guba dekena amo hereva ta ia mai, ia gwau, “King Nebukanesa e, egu hereva be oi dekenai ia mai inai. Basileia be oi dekena amo ia kokia vadaeni. \v 32 Taunimanima edia noho gabuna dekena amo do idia lulua lao oi, uda boroma danu do oi noho. Boromakau bamona, rei do oi ania ela bona lagani 7 idia ore. Unai bamona do oi noho ela bona oi diba Ataiai Momokani Diravana ese taunimanima edia basileia ia gunalaia noho, bona ia sibona ena ura hegeregerena, basileia edia biaguna ia abidia hidi.” \b \p \v 33 Unai hora lalonai unai hereva ena anina ia vara Nebukanesa dekenai. Taunimanima dekena amo idia lulua, boromakau bamona rei ia ania, bona iena tauanina be hanuaboi ena ranu dekenai ia paripari. Iena huina ia tubu lata, ugava manu huina bamona, bona iena kahau be manu edia kahau bamona. \s1 Nebukanesa ese Dirava ia hanamoa \p \v 34 “Unai lagani 7 idia ore neganai lau, Nebukanesa, lauegu matana lau abia isi guba dekenai bona lauegu diba ia giroa mai lau dekenai. Ataiai Momokani Diravana lau hanamoa, bona ia noho hanaihanai Dirava dekenai lau tomadiho henia, bona lau matauraia danu. \b \q1 “Iena basileia be noho hanaihanai basileiana, \q1 bona iena siahu be taunimanima ibounai edia latanai nega ibounai. \q1 \v 35 Inai tanobada besedia ibounai, \q1 be gau ta lasi bamona Dirava ena vairanai. \q1 Guba ena aneru orea ibounai, \q1 be iena siahu henunai idia noho, \q1 bona tanobada taudia danu be unai bamona. \q1 Tau ta ese Dirava ena kara ia koua diba lasi, \q1 o inai bamona ia hereva henia diba lasi, ‘Oi be dahaka oi karaia?’ \p \v 36 “Unai nega lalonai lauegu aonega ia mai lou lau dekenai, bona lauegu basileia, mai ena siahu lau abia lou. Lauegu kaunsolo taudia bona lauegu basileia taudia idia giroa mai lau dekenai. Lauegu basileia ma idia haginia lou, bona siahu bada bona matauraia bada lau abia, guna bamona lasi. \p \v 37 “Lau inai Nebukanesa ese guba ena Lohiabada lau hanamoa, lau matauraia, bona lau tomadiho henia. Iena gaukara ibounai be momokani, iena dala ibounai be maoro, bona hekokoroku ena dala dekenai idia raka taudia be ia ese ia atoa diho diba.” \c 5 \s1 Belesasa ena aria badana \p \v 1 King Belesasa ese aria badana ta ia karaia, bona iena lohia taudia 1000 ia boiria, vadaeni uaina idia inua hebou. \v 2 Uaina idia inua noho neganai, Belesasa ese hereva ia siaia, iena tamana, Nebukanesa, Ierusalema dekenai ia noho Dubu Helaga dekena amo ia mailaia golo bona siliva kapusi do idia mailaia, badina Belesasa ia ura iena lohia bona iena adavana bona iena hahine taudia ibounai ese unai kapusi dekenai uaina idia inua gwauraia. \p \v 3 Vadaeni unai golo bona siliva kapusi idia mailaia, bona unai kapusi dekena amo uaina idia inua. \v 4 Uaina idia inua noho neganai, edia dirava, golo bona siliva bona auri labora bona auri bona au bona nadi dekenai idia karaia gaudia idia hanamoa noho. \p \v 5 Unai neganai tau ta ena imana kwakikwaki idia hedinaraia haraga, bona ruma ena haba dekenai revareva idia torea. Unai gabu dekenai ruma ena lamepa ena diari be bada, vadaeni unai imana bona toretore be Belesasa ese ia itaia namonamo. \v 6 Ia itaia neganai, iena vairana ena toana be ia idau, labora bamona ia lao, bona ia gari dainai iena aena idia mareremarere. \v 7 Vadaeni king ese ia boiboi badabada, ia hereva, meamea taudia, bona aonega taudia, bona hoa karaia taudia do idia mailaia. Idia ginidae neganai Belesasa ia hereva henidia, ia gwau, “Inai toretore duahia diba bona ena anina ia gwauraia diba tauna be dabua kakakakana do ia karaia, bona iena aiona dekenai golo seini do lau atoa, bona inai basileia ena dagi namba 3 do lau henia.” \p \v 8 Vadaeni king ena aonega taudia ibounai idia mai, to unai toretore bona iena anina be idia hamaoroa diba lasi. \v 9 Belesasa ia gari dikadika, bona iena vairana ena kopina ia labora momokani, bona iena lohia taudia idia daradara bada herea. \p \v 10 Unai neganai kwini ese aria rumana dekenai ia raka vareai, badina be king bona iena lohia taudia edia hereva idia habadaia regena ia kamonai dainai. Vadaeni kwini ia gwau, “Egu lohia e, oi noho hanaihanai! Oi gari lasi, bona oiemu vairana ena toana oi haidaua lasi. \v 11 Oiemu basileia dekenai tau ta ia noho, dirava helagadia edia lauma ia noho ia dekenai. Oiemu tamana ia king neganai, inai tau ese aonega namo herea ia hedinaraia. Unai dainai ia be aonega bada taudia bona hoa karaia taudia, bona meamea taudia ibounai edia lohia, oiemu tamana ese ia halaoa. \p \v 12 “Inai tau ena aonega be idau, bona nihi edia anina hedinaraia ia diba momo, bona hunia gaudia bona hereva aukadia ia gwauraia diba. Namona be hereva oi siaia, inai tau, Daniela, oiemu tamana ese iena ladana ia atoa Belitisasa, do ia mai. Inai Daniela ese inai hereva ena anina oi dekenai do ia hamaoroa.” \s1 Daniela ese unai hereva ena anina ia hedinaraia \p \v 13 Vadaeni Daniela idia hakaua lao king ena vairanai. Belesasa ia hereva henia, ia gwau, “Oi be Daniela, a, abia mauri tauna ta? Lauegu tamana ese Iuda dekena amo oi ia mailaia, ani? \p \v 14 “Lau kamonai dirava edia lauma ia noho oi dekenai, bona oiemu aonega bona diba be ia bada herea momokani. \p \v 15 “Meamea taudia bona aonega taudia ibounai idia mailaia vadaeni, inai toretore duahia gwauraia, to inai hereva ena anina be idia hedinaraia diba lasi. \p \v 16 “Lau kamonai vadaeni oi be hereva aukadia ena anina, hunia gaudia, oi davaria diba. Vadaeni bema iena anina oi gwauraia neganai, lau ese dabua kakakaka be oi dekenai do lau henia, bona oiemu aiona dekenai golo seini do lau atoa, bona inai basileia ena dagi namba 3 do lau henia oi dekenai.” \p \v 17 Daniela ia haere, “Oiemu harihari gaudia be lau ura lasi, idau tauna ta dekenai oi henia. To inai toretore do lau duahia, bona inai hereva ena anina do lau hedinaraia oi dekenai. \p \v 18 “King e, Ataiai Momokani Dirava ese oiemu tamana Nebukanesa ia abia isi, ia be king badana, mai ena siahu bada danu. Hairai bona mataurai danu Dirava ese ia henia ia dekenai. \p \v 19 “Unai mataurai ia henia dainai bese bona gado ibounai taudia ese oiemu tamana dekenai idia gari henia, bona iena vairana dekenai idia heudeheude. Bema ia ura tau ta ia alaia, be ia alaia, bema ia ura tau ta ia mauri noho, be ia ese dala ia karaia. Iena ura hegeregere ia ese tau ta ia abia isi, o tau ta ia atoa diho. \p \v 20 “To ia hekokoroku bona ia lalo auka dainai, bona lalo auka karadia ia karaia dainai, iena terona dekena amo Dirava ese ia kokia, bona mataurai gabuna dekena amo ia atoa diho. \v 21 Oiemu tamana ena lalona be Dirava ese boromakau ena lalona bamona ia halaoa. Vadaeni taunimanima ese edia noho gabuna dekena amo idia lulua. Iena noho be uda doniki bamona, boromakau bamona rei ia ania. Ia be murimuri dekenai ia mahuta, bona iena tauanina be hanuaboi ena ranu dekenai ia paripari. To gabeai iena lalona ia kehoa, ia diba momokani, Siahu Ibounai Dirava ese basileia ibounai ia biagudia, bona ia ura henia tauna dekenai king ena dagi ia henia. \p \v 22 “To oi, iena natuna, oi be inai gau ibounai oi diba, to oi sibona oi atoa diho lasi. \v 23 Guba ena Lohiabada ena hereva oi utua momokani, badina iena Dubu Helaga gaudia bona kapusi namodia oi kokia, oi mailaia. Oi bona oiemu lohia taudia, oiemu adavana bona oiemu hahine taudia ese inai kapusi dekenai uaina umui inua, bona golo bona siliva bona auri labora bona auri bona au bona nadi diravadia umui hanamoa, to idia be gau ta idia itaia diba lasi, bona idia be gau ta idia diba lasi danu. To oi ese oiemu mauri ia biagua Diravana bona oiemu dala ibounai ia naria Diravana be oi matauraia lasi. \p \v 24 “Inai dainai Dirava ese inai imana kwakikwaki ia siaia, bona inai hereva ia torea. \v 25 Ia torea herevadia be inai: {\sc MENE, MENE, TEKELE, PARASINI}. \sc* \p \v 26 “Unai hereva edia anina be inai: {\sc MENE} (Namba): Oiemu basileia ena nega be Dirava ese ia duahia vadaeni, bona ia hadokoa gwauraia. \sc* \p \v 27 “{\sc TEKELE} (Metau): Oiemu kara be metau ena sikele dekenai Dirava ese ia tohoa vadaeni, bona ia itaia, oiemu kara ena namo be hegeregere lasi. \sc* \p \v 28 “{\sc PARASINI} (Haria): Oiemu basileia ia haria vadaeni, bona Mede bona Parasa taudia dekenai ia henia.” \sc* \p \v 29 Unai neganai Belesasa ese oda ia atoa, vadaeni dabua kakakaka be Daniela dekenai idia atoa, bona iena aiona dekenai golo seini idia atoa. Iena basileia ena dagi namba 3 king ese ia henia Daniela dekenai. \v 30 Unai hanuaboi dekenai, Belesasa, Babulonia ena king, be idia alaia mase. \p \v 31 Vadaeni Mede ena bese tauna ladana Dariuse ese king dagi ia abia. Unai neganai Dariuse ena mauri lagani be 62. \c 6 \s1 Daniela be laiona ena guri lalonai idia negea \p \v 1 Iena ura be inai bamona dainai, Dariuse ese lohia taudia 120 ia abia hidi, basileia ena gaukara idia gunalaia gwauraia. \v 2 Vadaeni ia ese Daniela bona ma tau rua ia abia hidi, inai tau toi ese unai lohia taudia do idia biagudia gwauraia. Unai dala dekena amo king ese basileia do ia naria namonamo diba. \p \v 3 King ia itaia, Daniela ena gaukara ibounai be ia namo herea momokani. Unai dainai Dariuse ese ia laloa Daniela do ia atoa, basileia ena gaukara ibounai do ia biagua karaia. \p \v 4 Unai neganai unai lohia taudia edia biaguna rua bona lohia taudia ibounai ese Daniela ena gaukara dekenai kerere idia tahua, to idia davaria lasi, badina iena gaukara ibounai be ia maoro sibona. Daniela dekenai gageva karana ta o kerere karana ta be lasi. \v 5 Ta ta dekenai idia herevahereva, ma idia gwau, “Daniela samania gauna ta do ita davaria diba lasi, to sedira iena guriguri karana dekenai sibona dekena amo do ita davaria diba.” \p \v 6 Unai dainai idia lao king dekenai, idia gwau, “King Dariuse e, oi noho hanaihanai be namo. \v 7 Ai inai, oiemu gavamani ena gaukara taudia ibounai, gavana taudia bona durua taudia, bona lohia taudia badadia bona maragidia, be laloa tamona ai abia, ai ura oi ese taravatu ta oi karaia, bona oi ha-aukaia momokani. Inai bamona: Dina 30 lalonai be tau ta ese gau ta do ia noia lasi dirava ta dekenai, o tau ta dekenai, to oi dekenai sibona do ia noia. Bema tau ta ese inai hereva ia utua, be do idia negea laiona ena guri dekenai. \p \v 8 “Unai dainai, aiemai king e, namona be inai taravatu oi atoa, bona oiemu ladana oi torea inai taravatu pepa dekenai. Vadaeni Mede bona Parasa edia taravatu hegeregerena be do idia haidaua diba lasi.” \v 9 Vadaeni Dariuse ese iena ladana ia torea unai taravatu pepa dekenai. \p \v 10 Unai hereva Daniela ia diba neganai, ia lao iena ruma dekenai. Ataiai daihutuna ta dekenai be uindo toi idia noho Ierusalema itaia lao ena kahana dekenai. \p Nega ibounai ia karaia bamona, unai uindo dekenai ia tui diho dina ta nega toi, bona Dirava dekenai ia guriguri henia. \v 11 Vadaeni unai taudia ese Daniela idia itaia, Dirava ia guriguri henia noho. \p \v 12 Vadaeni Daniela samania totona idia lao king dekenai. Idia gwau, “King badana e, taravatu ta oi torea vadaeni, dina 30 lalonai bema tau ta ese idau dirava o idau tauna ta dekenai ia noinoi, to oi Dariuse dekenai be ia noia lasi neganai, be laiona ena guri dekenai do idia negea.” Dariuse ia haere, “Io, Mede bona Parasa edia taravatu hegeregerena, taravatu lau torea vadaeni, haidaua diba lasi.” \p \v 13 Idia ese king idia hamaoroa, idia gwau, “Iuda dekena amo abia mauri tauna ta ena ladana Daniela ese oiemu hereva ia matauraia lasi, bona ia badinaia lasi. Nega ibounai dina ta lalonai nega toi ia guriguri.” \p \v 14 Inai hereva be king ia kamonai neganai, iena lalona ia hisihisi bada, bona dala ia tahua, ia ura Daniela ia hamauria totona. Iena lalona ia hekwarahi ela bona dina ia diho. \p \v 15 Unai dainai unai taudia idia lao lou king dekenai, idia gwau, “King badana e, oi diba Mede bona Parasa edia taravatu hegeregerena, king ia torea taravatuna be haidaua diba lasi.” \p \v 16 Vadaeni king ese oda ia atoa, bona idia lao, Daniela idia abia, laiona idia noho gurina dekenai idia negea. Daniela dekenai king ese ia hereva, ia gwau, “Namona be oiemu Dirava, nega ibounai oi tomadiho henia Diravana ese do ia hamauria oi.” \p \v 17 Nadi ta idia mailaia, unai guri ena iduara idia koua. King ese sibona ena koua toana ia atoa, bona ia lokaia, bona iena opesa taudia edia koua toana danu ia atoa, unai dainai tau ta ese Daniela ia hamauria diba lasi. \v 18 Vadaeni king ia giroa lou iena ruma badana dekenai, bona unai hanuaboi lalonai ia aniani sisina lasi, bona taunimanima ese edia ivilikou idia gadaralaia lasi, bona moale kara ta idia karaia lasi. King ia mahuta sisina lasi. \p \v 19 Daba ia rere neganai, king ia lao haraga guri dekenai. \v 20 Guri kahirakahira ia lao neganai, mai lalohisihisi bada danu ia boiboi, ia gwau, “Daniela e, mauri Diravana ena hesiai tauna e! Oiemu Dirava, iena hesiai oi karaia namonamo Diravana ese laiona dekena amo oi ia hamauria, a?” \p \v 21 Daniela ia haere, ia gwau, “Egu king, oi mauri hanaihanai! \v 22 Dirava ese iena aneru ia siaia mai, laiona edia uduna ia koua, bona idia hadikaia lasi lau. Inai bamona ia karaia, badina ia diba lau be kerere lasi, bona oi danu lau hadikaia lasi, egu king e.” \p \v 23 King Dariuse ia moale bada herea, bona oda hereva ia gwauraia Daniela do idia veria daekau. Vadaeni Daniela idia veria daekau, bona idia itaia, Daniela ese dika sisina ia davaria lasi, badina Dirava ia abidadama henia dainai. \p \v 24 Vadaeni king ese oda hereva ia gwauraia, Daniela idia samania taudia mai adavadia bona mai natudia do idia mailaia, laiona ena guri lalonai do idia negea. Unai guri lalonai idia moru diho noho, bona tano idia do davaria lasi neganai, laiona ese unai taudia idia koridia, bona edia turiana ibounai idia hamakohia. \p \v 25 Unai neganai king Dariuse ese hereva ia torea, ia siaia bese ibounai, bona tanobada dekenai idia noho gado ibounai taudia dekenai, ia gwau: “Emui maino do ia bada lao. \v 26 Hereva lau gwauraia inai, lauegu basileia dekenai noho taudia ibounai ese Daniela ena Dirava do umui matauraia bona gari henia. \b \q1 “Ia be mauri ena Dirava, \q1 bona do ia noho hanaihanai. \q1 Iena basileia do idia hamorua lasi ela bona hanaihanai, \q1 bona iena siahu be do ia ore diba lasi. \q1 \v 27 Taunimanima ia hamauria, \q1 bona mase dekena amo idia ia veria mauri. \q1 Hoa gaudia bona toa karadia ia karaia, \q1 tanobada dekenai bona guba dekenai danu. \q1 Laiona edia dagedage dekena amo, \q1 ia ese Daniela ia hamauria.” \b \m \v 28 Dariuse bona Kurese be Parasa ena basileia dekenai idia king noho neganai, Daniela ena kwalimu ia bada lao. \c 7 \s1 Boroma dagedage 4 ena mata hanai \p \v 1 Belesasa ia king Babulonia dekenai lagani ginigunana lalonai Daniela ese nihi ta ia davaria, bona iena mahuta patana dekenai ia hekure noho neganai, mata hanai ia itaia. Vadaeni ia ese nihi ena sivarai ia torea, bona ena anina ia hedinaraia. \p \v 2 Daniela ia gwau, “Hanuaboi lalonai mata hanai dekena amo lau itaia, guba ena lai 4 idia toa goada herea, vadaeni davara ia hurehure bada. \p \v 3 “Boroma dagedage 4 davara dekena amo idia daekau mai, ta ta edia toana be idauidau. \v 4 Ginigunana ena toana be laiona bamona, bona ia be mai ena huina, ugava manu ena hanina bamona. Lau itaia noho neganai iena hanina idia kokia oho. Vadaeni laiona be sibona ia abia isi, aena ruaosi dekenai ia gini, taunimanima bamona. Iena lalona danu be taunimanima edia lalona bamona ia davaria. \p \v 5 “Ma boroma dagedage ta lau itaia. Unai boroma dagedage ena toana be bea bamona. Ia be ena murina kahana aena dekenai sibona ia gini. Iena uduna dekenai be rudu turiana toi iena isena dekenai ia dogoatao, bona gado ta ese bea dekenai ia hereva henia, ia gwau, ‘Toreisi, vamu momo oi ania.’ \p \v 6 “Lau itaia noho neganai boroma dagedage ma ta lau itaia. Iena toana be lepadi bamona. Iena doruna dekenai be hanina 4 idia noho, manu hanina bamona. Lepadi ena kwarana be 4. Siahu bada ia abia, do ia lohia totona. \p \v 7 “Lau itaia noho neganai, boroma dagedage namba 4 lau itaia, gari gauna momokani bona goada dikadika danu. Iena isena dekenai be auri badadia bona gau momo ia ania ore. Ia ania gaudia ia koria dikadika. Ia ania lasi gaudia be momoru bamona ena aena dekenai ia moia diho. Iena toana be idau momokani, mauri gaudia haida 3 bamona lasi. Iena doana be ibounai 10. \p \v 8 “Lau itaia noho neganai, doa maragina ta be unai doa 10 edia huanai dekena amo ia tubu daekau. Inai doa maragina ese unai doa 10 dekena amo toi ia kokia oho. Unai doa maragina be mai ena matana, taunimanima ena matana bamona, bona mai ena uduna, bona inai uduna dekena amo hekokoroku herevadia ia gwauraia. \s1 Mauri Noho Hanaihanai Tauna ena mata hanai \p \v 9 “Lau itaia noho neganai, gabu ta ta dekenai terona idia atoa. Mauri Noho Hanaihanai Tauna ia mai, terona ta dekenai ia helai. Iena dabua be kurokuro momokani sinou bamona, bona iena huina be kurokuro momokani, mamoe huina goevana bamona. Iena terona be mai uili, bona lahi be terona ena kahana ibounai ia hururu noho. \p \v 10 “Unai Tau ena terona dekena amo be lahi ia mai, sinavai ena ranu bamona ia heau lao. Taunimanima momo herea ese unai Tau ena hesiai gaukara idia karaia, bona milioni momo ese iena vairana dekenai idia gini. Kota badana ena nega ia ginidae, bona buka danu idia kehoa. \p \v 11 “Lau itaia noho neganai, inai doa maragina ese hekokoroku hereva momo ia gwauraia, lau kamonai noho. Lau itaia noho neganai, inai boroma dagedage namba 4 idia alaia mase, bona iena tauanina idia negea lahi dekenai, idia gabua ore. \p \v 12 “Unai boroma dagedage haida 3 edia siahu be idia kokia, to do idia mauri noho ela bona ma nega ta idia gwauraia hegeregerena. \p \v 13 “Unai hanuaboi lalonai mata hanai dekenai lau itaia, Tau ta ia noho, iena toana be taunimanima edia toana bamona. Ori lalonai ia raka mai kahirakahira, bona ia lao unai Mauri Noho Hanaihanai Tauna dekenai, iena vairana dekenai ia gini, bona Badana ese ia abia dae. \v 14 Badana ese siahu bona mataurai bona dagi bada be unui Tau dekenai ia henia, bese ibounai bona iduhu ibounai bona gado ibounai taudia ese iena hesiai gaukara do idia karaia. Iena siahu be do ia noho hanaihanai, bona iena basileia be do ia doko diba lasi. \s1 Nihi edia anina ia hedinaraia \p \v 15 “Unai mata hanai, lau itaia gauna dekenai lau hoa bona lau laloa hekwarahi dikadika. \v 16 Lau lao unuseni ia gini noho tauna ta dekenai, vadaeni lau noia unai gau ibounai edia anina lau dekenai do ia hadibaia. \p “Vadaeni unai gau ibounai edia anina ia hadibaia, ia gwau, \v 17 ‘Unai boroma badadia 4 be basileia 4 edia toana, inai tanobada dekenai do idia toreisi. \v 18 To Ataiai Momokani Dirava ena helaga taudia ese basileia do idia abia, king siahuna danu do idia abia, bona inai siahu do ia noho idia dekenai ela bona hanaihanai.’ ” \p \v 19 “Vadaeni lau Daniela ma gau haida lau ura diba, inai boroma namba 4 herevana, ia be haida bamona lasi, to gari dikadika gauna, iena isena be auri, bona iena kahau be auri labora. Ia ese gau ia ania dikadika, bona gau ibounai ia moia diho gauna. \p \v 20 “Ma lau ura diba danu unai doa 10 iena kwarana dekenai idia noho gaudia herevana, bona unai doa ta danu, gabeai ia toreisi gauna, bona iena doana toi ia kokia oho gaudia. Ia be mai matana bona mai uduna, ia ese hekokoroku hereva ia gwauraia danu. Inai gabeai ia toreisi doana lau itaia, be gari bada gauna, bona ia be doana haida bamona lasi. \v 21 Lau itaia noho neganai, unai doana ese Dirava ena helaga taudia ia tuari henidia bona ia kwalimu danu. \p \v 22 “Mauri Noho Hanaihanai Tauna ia mai, bona ia ese kota ia karaia, iena kota hereva ese Ataiai Momokani Dirava ena helaga taudia ia durudia. Nega ia ginidae vadaeni, Dirava ena helaga taudia ese basileia do idia abia. \p \v 23 “Unai tau ese nihi ena anina ia gwauraia be inai: ‘Boroma dagedage namba 4 ia toreisi bona ia idau momokani, iena kara be basileia haida edia kara bamona lasi. Ia ese inai tanobada ibounai do ia ania ore, bona do ia moia diho momokani. \p \v 24 “ ‘Unai doa 10 be king 10, unai basileia dekena amo do idia toreisi. King ma ta danu do ia toreisi, bona ia ese king toi do ia hamorudia. \v 25 Ia ese hekokoroku hereva do ia gwauraia, Ataiai Momokani Dirava ena helaga taudia do ia dagedage bada henidia. Nega bona taravatu do ia haidaua toho, bona Dirava ena taudia do idia noho iena siahu henunai, lagani ta bona lagani rua bona lagani kahana ta lalonai. \p \v 26 “ ‘To unai neganai guba ena kota Biaguna Badana ese iena kota do ia hamatamaia, bona unai king ena siahu do ia kokia momokani. \p \v 27 “ ‘Inai tanobada ena bese ibounai edia siahu be do ia henia Ataiai Momokani Dirava ena helaga taudia dekenai. Edia siahu be do ia ore diba lasi, bona basileia ibounai ese Dirava ena hesiai gaukara do idia karaia, bona do idia kamonai henia.’ \p \v 28 “Hereva ena dokona be inai. Lau, Daniela, gari bada ese lau ia abia dainai, lauegu vairana ena toana ia idau, to egu lalona dekenai inai hereva lau dogoatao noho.” \c 8 \s1 Mamoe bona nanigosi tau ena mata hanai \p \v 1 Belesasa ia king lagani namba 3 lalonai lau, Daniela ese mata hanai ma ta lau itaia. \v 2 Inai mata hanai dekenai lau itaia be Susa hanua badana dekenai lau noho bamona, unai be Elama kahana dekenai. Ulai Sinavai ena badinai lau gini. \p \v 3 Egu matana lau negea daekau neganai, lau itaia mamoe tau ta sinavai ena badinai ia gini. Iena doana be rua, badadia, gabeai ia tubu daekau gauna be ia bada, to ta be ia maragi sisina. \p \v 4 Lau itaia noho neganai, unai mamoe tau ese mai dagedage danu ia heau, iena doana dekenai gau ibounai ia botaia, ia lao dina diho kahanai bona mirigini kahanai, bona diho kahanai danu. Boroma ta be iena siahu dekena amo ia roho mauri diba lasi, bona iena dala be ta ese ia koua diba lasi. \p \v 5 Inai gau lau laloa noho, ena anina lau tahua neganai nanigosi tau ta be dina diho kahana dekena amo ia heau mai, iena heau haraga herea dainai, iena aena be tano dekenai ia moia lasi bamona. Iena matana rua edia huanai be doa badana ta ia noho. \p \v 6 Sinavai ena badinai ia gini noho mamoe tau mai doana rua dekenai ia ginidae neganai, nanigosi tau ese mai badu dikadika ia heau lao kamokau ia dekenai. \p \v 7 Lau itaia unai nanigosi tau ese mamoe ia heatu henia. Ia dagedage henia dikadika dainai ia heau henia, vadaeni mamoe tau ena doana rua ia hamakohia. Mamoe tau be ia goada lasi do ia koua, bona durua tauna ta be lasi. Vadaeni mamoe tau be tano dekenai ia moru, vadaeni nanigosi tau ese ia moia dikadika. \p \v 8 Unai nanigosi tau ia toreisi goada herea, to iena goada ia bada herea neganai, iena doana badana ia makohia. Makohia gabuna dekenai be doa badadia 4 idia tubu, ta ta be idau gabu idau gabu dekenai idia duduia lao. \p \v 9 Unai doadia ta dekena amo be doa maragina ta ia tubu daekau. Inai doa maragina ena siahu be bada herea ia lao, vadaeni inai siahu ia hedinaraia diho kahanai bona dina ia daekau kahanai bona gwauhamata tanona dekenai danu. \p \v 10 Iena siahu ia toreisi danu, guba ena taudia dekenai, bona ia ese unai tau haida bona hisiu haida danu ia hamorua tano dekenai, bona ia moidia diho momokani. \v 11 Io, unai doa maragina ese guba taudia edia Biaguna danu ia dagedage henia, bona iena dina ibounai boubou henia gauna ia koua, bona Dubu Helaga ena gaukara ia hadikaia. \v 12 Taunimanima edia kara dika ia toreisi dainai, dina ibounai boubou henia gauna idia hadikaia. Idia ese tomadiho kara momokani idia negea diho tano dekenai, badina be unai doa ese iena gaukara dikana ibounai dekenai ia kwalimu. \p \v 13 Unai neganai lau kamonai aneru ta ese aneru ma ta ia nanadaia, ia gwau, “Inai mata hanai dekenai ia vara kara, dina ibounai boubou totona gauna, be do ia noho ela bona edena negai? Unai kara dika rohoroho ese dina ibounai boubou henia gauna ena gabu ia abia, bona guba ena taudia, bona Dubu Helaga do ia moia diho ela bona edena negai?” \p \v 14 Vadaeni unai aneru ia haere, ia gwau, “Ela bona dina 2,300 ia ore, unai neganai Dubu Helaga do idia hagoevaia lou.” \s1 Gaberiela ese mata hanai ena anina ia hedinaraia \p \v 15 Lau, Daniela, unai mata hanai ena anina lau tahua noho neganai, ta ese iena toana be taunimanima bamona, be lauegu vairana dekenai ia gini. \v 16 Ma tau ta ena gadona lau kamonai, Ulai Sinavai unai kahana dekena amo ia boiboi mai, ia gwau, “Gaberiela e, unai mata hanai ena anina unai tauna dekenai do oi hadibaia.” \p \v 17 Gaberiela ia mai, lauegu badinai ia gini. Lau gari dikadika dainai lau moru diho tano dekenai. Ia hereva lau dekenai, ia gwau, “Oi be taunimanima sibona, to unai mata hanai ena anina do oi laloa namonamo. Unai be dokona neganai do ia vara gaudia ia herevalaia.” \v 18 Unai bamona ia hereva neganai, lau be tano dekenai lau moru, lau mase bamona. To ia ese iena imana ia atoa, lau ia abia isi, lau gini. \v 19 Ia gwau, “Dirava ena badu dinana ia ore neganai dahaka dohore ia vara be oi dekenai lau hedinaraia noho inai, badina unai mata hanai ese dokona negana gaudia ia herevalaia. \p \v 20 “Unai mamoe tau oi itaia mai ena doana rua be Mede bona Parasa basileia edia toana. \p \v 21 “Unai nanigosi tau be Helene basileia ena toana, bona unai doa badana iena matana rua huanai ia noho gauna be Helene ena king ginigunana ena toana. \p \v 22 “Unai doa 4, doa ginigunana, mahokia gauna dekena amo idia tubu daekau gaudia be bese 4 edia toana, unai Helene basileia dekena amo do idia tubu daekau, to do idia goada lasi unai doa ginigunana bamona. \p \v 23 “Unai basileia edia nega be kahirakahira ia ore neganai bona kara dika ia bada herea neganai, king dika rohoroho ta do ia toreisi, dagedage tauna, bona mai ena koikoi bada. \p \v 24 “Dohore ia goada dikadika, to unai goada be ia sibona ese ia havaraia lasi. Dika bada herea do ia havaraia, bona ia karaia gaudia ibounai dekenai do ia kwalimu. Mai edia siahu taudia haida, bona Dirava ena taudia korikori haida danu, be inai king ese do ia hadikaia ore. \p \v 25 “Iena aonega ia bada dainai, iena gaukara mai koikoina dekenai do ia kwalimu. Do ia hekokoroku dikadika, bona taunimanima ese ia do idia halusia diba lasi. Ia ese danu king ibounai edia King do ia tuari henia gwauraia, to do ia lusi, taunimanima edia siahu dekena amo lasi. \v 26 Inai dina 2,300 ena mata hanai oi dekenai ia hedinaraia gauna do ia momokani, to taunimanima dekenai do oi hedinaraia lasi, badina nega daudau ia noho ela bona do ia vara momokani.” \p \v 27 Vadaeni lau Daniela, gari dainai lau mase bamona, bona lau gorere dina haida. Gabeai lau toreisi, vadaeni king ese lau ia henia gaukara ma lau karaia lou. Unai mata hanai dekenai lau hoa, mai laloa daradara danu, to iena anina be lau davaria lasi. \c 9 \s1 Iena bese taudia dainai Daniela ia guriguri \p \v 1 Dariuse, Ahasuero ena natuna be Mede tauna. Babulonia tanobada ena king dagi ia abia. \v 2 Dariuse ia king lagani ginigunana lalonai, lau Daniela ese Buka Helaga lalonai Dirava ena hereva, Ieremia peroveta tauna ia torea gauna lau tahua: Unai be ia gwauraia lagani 70 lalonai Ierusalema hanua do ia makohia dika noho. \p \v 3 Vadaeni Dirava dekenai lau guriguri, lau noinoi henia. Lau aniani lasi, bona puse dabua lau karaia, bona lahi ena kahu dekenai lau helai. \p \v 4 Lohiabada egu Dirava lau guriguri henia, bona egu dika, bona egu bese edia kara dika lau gwauraia hedinarai, lau gwau, “Lohiabada, oi be Dirava badana, taunimanima ibounai oi dekenai idia gari. Oiemu gwauhamata oi badinaia noho momokani, bona oiemu hereva badinaia taudia, bona oi idia lalokau henia taudia be oi ese oi bogahisihisi henidia noho. \p \v 5 “Ai be ai kara dika, bona ai kerere karaia, bona ai be dika momokani. Oiemu taravatu herevadia be ai kamonai henia lasi, bona ai dekenai oi hadibaia dala maorona dekena amo ai raka siri vadaeni. \p \v 6 “Oiemu hesiai taudia, peroveta taudia, be ai kamonai henidia lasi. Idia ese oiemu ladana dainai, aiemai king bona lohia taudia, aiemai tubuna taudia bona aiemai bese taudia idia hereva henidia, to edia hereva ai abia dae lasi. \v 7 Lohiabada e, oiemu kara be nega ibounai ia maoromaoro momokani, bona ai ibounai aiemai kara be mai hemaraina. Iuda tanona dekenai bona Ierusalema hanua dekenai idia noho taudia, bona aiemai dika dainai idau tano dekenai ai oi lulua Israela taudia ibounai be ai badinaia lasi oi. \v 8 Lohiabada e, aiemai king, bona aiemai lohia taudia, bona aiemai sene taudia edia kara be mai hemaraina, badina be oi dekenai idia kara dika vadaeni. \v 9 Lohiabada Dirava e, oi be mai emu bogahisihisi, bona kara dika oi gwauatao diba, to ai ese oi dekenai ai dagedage henia vadaeni. \p \v 10 “Oi Lohiabada, aiemai Dirava ese oiemu hereva oi gwauraia vadaeni ai dekenai oiemu peroveta taudia edia uduna dekena amo, to unai hereva be ai kamonai henia lasi. \v 11 Io, Israela taudia ibounai ese oiemu taravatu idia utua, bona oiemu hereva idia kamonai henia lasi. Ai kara dika oi dekenai, bona oiemu hesiai tauna, Mose, ena taravatu lalonai ia torea taunimanima hadikaia hereva, be oi siaia mai ai dekenai. \p \v 12 “Guna oi sisiba henia do oi karaia gaudia, be oi karaia vadaeni ai dekenai, bona aiemai lohia taudia dekenai. Ierusalema dekenai oi siaia panisi ese hanua ibounai idia davaria panisi ia hanaia momokani. \v 13 Mose ena taravatu dekenai ia torea panisi ibounai be ai davaria vadaeni. To hari inai nega lalonai danu, Lohiabada aiemai Dirava e, oiemu ura karadia be ai badinaia lasi, bona aiemai kara dika ai rakatania lasi, bona oiemu hereva momokani be ai badinaia lasi. \p \v 14 “Unai dainai oi, Lohiabada, aiemai Dirava, inai panisi oi abia hegaegae, vadaeni ai dekenai oi siaia mai, badina oiemu gaukara ibounai be maoro momokani. To ai be ai kamonai henia lasi oi. \p \v 15 “Lohiabada aiemai Dirava, oiemu siahu oi hedinaraia vadaeni, oiemu bese taudia be Aigupito dekena amo oi hakaudia mai, bona oiemu goada ena sivarai be ia bada herea ia mai bona hari danu. Ai ese kara dika ai karaia, bona ai ese kerere bada ai karaia vadaeni danu. \v 16 Lohiabada e, oiemu kara maoromaoro hegeregerena lau noinoi, oi ese Ierusalema do oi badu henia lou lasi. Unai be oiemu hanua, oiemu ororo helagana. Aiemai kara dika bona aiemai sene taudia edia kerere dikadia dainai, Ierusalema ena badinai idia noho idau bese taudia ese Ierusalema bona aiemai hemarai idia kirikirilaia noho. \p \v 17 “Aiemai Dirava e, mani lauegu guriguri bona lauegu noinoi oi kamonai henia. Oiemu Dubu Helaga, ia makohia noho gauna mani do oi haginia lou, vadaeni taunimanima do idia diba oi be Dirava. \p \v 18 “Dirava e, mani ai dekenai do oi kamonai henia. Oiemu matana mani oi kehoa, bona aiemai dika ena hisihisi bona hemarai, bona oiemu ladana ia noho Ierusalema hanua ena dika ia davaria gauna mani oi itaia. Ai be kara maoromaoro dainai oi dekenai ai noinoi, a? Lasi momokani. Oi dekenai ai noinoi, badina ai diba oi be mai oiemu bogahisihisi. \p \v 19 “Lohiabada e, mani ai dekenai do oi kamonai henia. Aiemai dika do oi gwauatao. Lohiabada e, mani oi kamonai henia ai, bona durua kara do oi karaia. Vadaeni taunimanima ibounai do idia diba oi be Dirava. Oi naria daudau lasi! Inai hanua Ierusalema, bona iena taudia be oiemu.” \s1 Gaberiela ese mata hanai ena anina ia hedinaraia \p \v 20 Inai guriguri lau karaia noho, bona lauegu kara dika bona lauegu bese Israela edia kara dika lau gwauraia hedinarai noho, bona Lohiabada egu Dirava iena Dubu Helaga do ia haginia lou totona lau noinoi noho danu. \v 21 Lau guriguri noho neganai, unai tau Gaberiela, mata hanai ginigunana dekenai lau itaia tauna, lau noho gabuna dekenai ia roho diho mai. Unai be adorahi kahanai boubou gauna idia karaia ena hora lalonai lau dekenai ia mai. \p \v 22 Lau dekenai ia hereva, ia gwau, “Daniela e, unai mata hanai ena anina hedinaraia totona lau mai. \v 23 Oi ese Dirava oi guriguri henia hamatamaia neganai, Dirava ia kamonai henia oi. Bona unai guriguri ena haere hamaoroa totona lau mai, badina Dirava ia lalokau henia bada oi. Unai dainai inai mata hanai ena anina, lau hadibaia gauna, do oi kamonai namonamo. \p \v 24 “Lagani 490 be nega Dirava ese ia maka karaia oiemu taudia bona oiemu hanua helaga dekenai, edia kara kerere do idia haorea, bona edia kara dika do idia hadokoa momokani. Edia kara dika davana do idia karaia haorea, bona kara maoromaoro do idia karaia ia lao hanaihanai. Helaga Herea Gabuna danu be do idia hahelagaia lou. Inai kara idia vara ese mata hanai bona peroveta herevana do idia hamomokania. \p \v 25 “Inai oi laloa namonamo: Ierusalema haginia lou herevana idia gwauraia ela bona Mesia ia ginidae be lagani ibounai 483 be do idia ore. Ierusalema ena ariara bona magu badadia do idia karaia lou, to nega dika lalonai do idia karaia. \p \v 26 “Unai nega ena dokona dekenai be idia ese Mesia do idia hamasea, to iena kerere dainai lasi, bona idau bese ena lohia ta ena taudia do idia mai, unai hanua bona Dubu Helaga do idia hamakohia. Unai gau ibounai edia dokona be abata bamona, tuari do ia vara, bona gau ibounai do idia dika. \p \v 27 “Unai lohia tauna ese lagani 7 lalonai gwauhamata do ia gwauraia taunimanima momo dekenai. To unai lagani 7 ena kahana, (lagani 3 1/2) ia ore neganai, ia ese boubou gauna bona harihari gauna karana do ia hadokoa. Vadaeni Hadikaia Dika Rohoroho Gauna be Dubu Helaga ena ataiai momokani do idia atoa. Unuseni do ia noho ela bona unai dika ia havaraia tauna be Dirava ese iena dika davana do ia henia.” \c 10 \s1 Taigarisi Sinavai ena badinai Daniela ese mata hanai ia itaia \p \v 1 Sairasi ia Parasa ena king lagani namba 3 neganai hereva ta Dirava ese ia hedinaraia Daniela dekenai, iena ladana ta be Belitisasa. Inai hereva be momokani, bona ia be tuari bona nega dika herevana. Inai hereva ena anina be Daniela ese ia abia, badina mata hanai dekenai iena anina ia davaria. \p \v 2 Unai neganai lau, Daniela, pura toi lalonai lau lalohisihisi bada noho. \v 3 Aniani namona o vamu be lau ania lasi, bona uaina lau inua lasi, bona egu huina lau iduari karaia lasi, ela bona unai pura toi idia ore. \p \v 4 Unai lagani ena hua ginigunana bona ena dina namba 24 dekenai, Taigarisi Sinavai ena badinai lau gini noho. \v 5 Lauegu matana lau negea daekau neganai, tau ta lau itaia, dabua aukana ia karaia, bona iena gaba gauna be golo. \v 6 Iena tauanina be nadi kakakaka namo herea bamona ia hururu, bona iena vairana be kevaru bamona ia diari, bona iena matana be lahi bamona idia hururu. Iena aena bona imana be idia diaridiari, auri labora idia polisi neganai ia diaridiari bamona. Iena gadona be taunimanima momo idia boiboi edia regena bamona. \p \v 7 Lau sibona ese inai mata hanai lau itaia. Lau dekenai idia noho taudia be gau ta idia itaia lasi, to idia gari dikadika, bona idia hunia. \v 8 Vadaeni lau sibona lau gini noho, ma inai mata hanai hoa gauna lau itaia neganai egu goada ia ore. Lauegu vairana ena toana be ia idau momokani, tau ta ia diba lasi inai be lau, bona egu goada ia ore momokani. \v 9 Unai tau ena gadona lau kamonai neganai, tano dekenai lau moru diho, lau mase bamona, bona lauegu vairana be tano dekenai ia kamokau. \v 10 Vadaeni unai tau ese lauegu imana ia abia, ia abia isi lau, vadaeni lau gini lasi, to egu imana bona egu tuina dekenai lau noho, bona lau heudeheude noho. \p \v 11 Ia hereva lau dekenai, ia gwau, “Daniela, Dirava ia lalokau henia bada oi. Oi toreisi, bona lauegu hereva oi kamonai namonamo. Dirava ese lau ia siaia inai, lau mai oi dekenai.” \p \v 12 Vadaeni, ma ia gwau, “Daniela, oi gari lasi. Oi sibona oi hamanaua, bona hereva ena anina oi tahua dina ginigunana neganai, Dirava ese oiemu guriguri ia kamonai henia. Unai guriguri lau haere henia totona lau mai inai. \p \v 13 “Parasa basileia ena aneru lohia badana ese dina 21 lalonai lauegu dala ia koua. Unai neganai Mikaela, aneru badana ta, ia mai, lau do ia durua totona, badina lau sibona idia rakatania, lau sibona be Parasa ena king dekenai lau noho. \v 14 Hari lau mai badina korikori be, dokona neganai oiemu bese taudia dekenai do idia vara gaudia do lau hedinaraia totona. Badina inai mata hanai ena anina be vaira nega daudau do ia vara.” \p \v 15 Unai hereva ia gwauraia neganai, lau be tano lau itaia noho, bona lau hereva diba lasi. \v 16 Vadaeni unai tau, iena toana be taunimanima edia toana bamona ese iena imana ia atoa egu uduna bibina dekenai. Vadaeni lauegu uduna lau kehoa, bona lau hereva. Lauegu vairana dekenai ia gini tauna dekenai lau hereva, lau gwau, “Lohiabada e, inai mata hanai lau itaia dainai lau manoka momokani, bona lau gari dikadika noho. \v 17 Lau be hesiai tauna, iena biaguna vairanai ia gini bamona. Edena bamona lau hereva diba oi dekenai? Lauegu goada ia ore momokani, bona lauegu laga ia doko danu.” \p \v 18 Vadaeni inai tau ese iena imana lau dekenai ma ia atoa lou, vadaeni goada lau abia. \v 19 Ia gwau, “Dirava ia lalokau henia bada oi, oi gari lasi, to maino bona lalo namo oi abia, do oi goada!” Inai hereva ia gwauraia neganai goada ena mamina lau abia, bona lau hereva, “Lohiabada e, mani oi hereva noho, badina be oiemu hereva dekena amo goada lau abia vadaeni.” \p \v 20 Bona ia gwau, “Lau mai ena badina oi diba, a? To hari do lau giroa lou, Parasa ena lohia dekenai do lau heatu henia, do lau halusia. Inai murinai Helene ena lohia danu do ia mai. \v 21 Lau mai ena badina be, Hereva Momokani Bukana dekenai ia torea gauna ena anina do lau hamaoroa oi dekenai. To inai gaudia karaia totona lau ia durua tauna ta be lasi, Mikaela sibona ese lau ia durua, ia be oiemu lohia.” \c 11 \p \v 1 Unai tau ma ia hereva, ia gwau, “Dariuse, Mede besena tauna, ia king lagani ginigunana lalonai lau ese durua bona hagoadaia totona iena badinai lau gini noho.” \s1 Suria bona Aigupito bese edia sivarai \p \v 2 Unai tau ma ia hereva, ia gwau, “Hereva momokani lau hadibaia inai: King toi ma ese Parasa do idia biagua, gabeai namba 4 do ia toreisi, iena kohu be do ia bada herea momokani. Iena kohu bona siahu idia bada herea momokani neganai, iena boiboi dainai bese momo herea ese ia do idia durua, vadaeni do idia lao, Helene dekenai do idia tuari karaia. \p \v 3 “Unai neganai king goadana ta do ia toreisi. Iena siahu do ia bada herea momokani, bona iena ura hegeregere do ia karaia. \v 4 To iena siahu ia bada momokani neganai, iena basileia do ia parara, bona do idia haria kahana 4 dekenai, to iena natuna ese iena gabu do idia abia lasi. Iena gabu be haida ese do idia abia, to edia siahu be iena siahu danu do idia hegeregere lasi. \p \v 5 “Inai murinai Aigupito ena king be do ia goada. To iena tuari lohia ta ese king ena siahu do ia hereaia, vadaeni ia ese sibona ena basileia do ia biagua bona habadaia. \v 6 Lagani haida idia ore neganai, Aigupito ena king ese iena natuna kekeni do ia henia Suria ena king dekenai, do idia headava, basileia hagoadaia totona. To unai basileia hagoadaia karana do ia noho daudau lasi. Unai hahine, bona iena tau, bona iena natuna, bona edia hesiai taudia do idia alaia ore. \v 7 Unai neganai unai hahine ena varavara ta be Aigupito king dagi do ia abia, do ia toreisi, Suria ena king ena tuari magu goadana dekenai do ia vareai, do ia tuari henia, bona do ia kwalimu, Suria besena do idia lusi. \v 8 Ia ese Suria edia dirava ena kaivakuku gaudia, bona golo bona siliva gau namodia do ia abia lao Aigupito dekenai. Unuseni do ia noho lagani haida, bona ia ese Suria ena king do ia tuari henia lasi. \v 9 Vadaeni Suria ena king do ia lao, Aigupito ena king ena tano dekenai do ia tuari henia, to tuari ia auka dainai, do ia giroa lou iena tano dekenai. \p \v 10 “ To Suria king ena natuna tau do idia toreisi, do idia hegaegae tuari totona, tuari orea bada herea do idia haboua. Do idia toreisi, bona abata badana bamona do idia lao Aigupito king ena tuari maguna dekenai do idia vareai. \v 11 Aigupito ena king be mai badu dikadika danu do ia lao, Suria ena king do ia tuari henia. Suria king ena tuari oreana be bada herea, to Aigupito ena king be do ia kwalimu. \v 12 Ia kwalimu bona tuari taudia momo ia hamasedia dainai, do ia hekokoroku dikadika, to do ia kwalimu noho lasi. \p \v 13 “Badina be Suria ena king do ia toreisi lou, bona orea bada herea momokani ma do ia haboua, guna oreana be ia maragi. Bona lagani haida idia ore murinai, unai orea matamata mai edia tuari gaudia danu tuari totona do idia lao. \v 14 Unai neganai orea momo do idia toreisi, Aigupito ena king do idia tuari henia. Unai neganai oi Daniela, oiemu bese dekena amo dagedage taudia haida mata hanai ta idia itaia dainai do idia toreisi, Aigupito ena king do idia tuari henia, to do idia kwalimu lasi. \v 15 Unai dainai Suria ena king do ia lao, Aigupito ena king do ia tuari henia, bona ia ese hanua goada hereana ta do ia halusia, bona unai gabu do ia abia. Aigupito tuari taudia do idia gini goada diba lasi, mai edia goada taudia danu edia goada do ia hegeregere lasi. \v 16 Unai dainai unai Suria tuari taudia be edia ura hegeregere do idia karaia, unai tano taudia ese idia koudia diba lasi. Hairai bada herea tanona danu do idia abia, bona unai tano do idia biagua momokani. \p \v 17 “Suria ena king ese iena basileia ibounai ena tuari taudia do ia haboua, unai Aigupito basileia ibounai do ia abia gwauraia. Aigupito tano do ia hadikaia gwauraia, Suria ena king ese lohia ena kekeni ta headava totona do ia henia Aigupito ena king dekenai. To unai dala ia karaia gauna be ena anina do ia davaria lasi. \v 18 Unai murinai motumotu kahana basileia be Suria king ese do ia tuari henidia, bona haida dekenai do ia kwalimu. To idau bese ena lohia tauna ta do ia mai, do ia tuari henia, bona ia ese Suria ena lohia ena hekokoroku karadia do ia hadokoa. Do ia halusia, bona do ia hahemaraia momokani. \v 19 Unai Suria ena king be iena tano dekenai do ia giroa lou gwauraia, to tuari dekenai haida ese do idia halusia. Iena dokona ia ginidae unai. \p \v 20 “Iena gabu ia abia tauna do ia toreisi, bona iena basileia hagoadaia totona takisi moni momo do ia gogoa. To nega daudau lasi, unai king do idia alaia, to unai be tuari dekenai do ia mase lasi. \s1 Suria ena king dikana \p \v 21 “Tau dikana ta do ia toreisi, Suria king ena gabu dekenai, king ena dagi do ia abia henaoa. Ia be mai lalona ania karadia dekenai unai dagi do ia abia. \v 22 Ia ese tuari orea momo dekenai do ia tuari henidia, bona abata bamona do ia haoredia momokani, gwauhamata taravatuna ena lohia ta danu do ia hadikaia momokani. \v 23 Inai king ese iena gwauhamata be do ia badinaia lasi, bona basileia haida do ia koidia. Iena goada be do ia bada herea, to iena basileia be do ia bada lasi. \p \v 24 “Tano kahana ta, kohu momo gabuna, bona maino ia noho gabuna dekenai do ia vareai kava, bona ia ese iena sene taudia idia karaia diba lasi karadia do ia karaia. Inai king ese, tuari dekenai ia abia kohu be iena orea taudia dekenai do ia haria. Palani do ia karaia, gabu goadadia haida do ia tuari henidia totona. To iena kwalimu be nega daudau lasi. \p \v 25 “Vadaeni inai king ese tuari orea bada herea do ia haboua, bona mai ena hereva goada danu do ia lao, Aigupito ena king do ia tuari henia. Aigupito ena king danu do ia toreisi, orea bada herea, bona mai goada danu Suria taudia do ia tuari henia. To iena Aigupito taudia haida ese ia hadikaia totona do idia haboua dainai, do ia gini goada diba lasi. \v 26 Sibona ena orea taudia, ia danu idia aniani hebou taudia ese edia sisiba dikadia dekena amo Aigupito king do idia hadikaia momokani. Iena tuari taudia momo herea do idia mase, bona iena tuari orea do idia haorea. \p \v 27 “Unai neganai unai king ruaosi, Aigupito ena, bona Suria ena, be aniani pata tamona dekenai do idia helai hebou, to ta ta hadikaia totona do idia hereva koikoi gwauraia. To edia koikoi ena anina be do ia vara lasi, badina be dokona be dohore, Dirava ena ura hegeregere. \v 28 Vadaeni Suria ena king ese tuari dekenai ia abia kohu momo herea ia gogoa, bona iena tano dekenai ia giroa lou. Bona unai neganai ia ura bada Dirava ena taudia korikori edia guriguri karana do ia haorea momokani. Vadaeni unai iena ura karadia do ia karaia, bona unai murinai iena tano dekenai do ia giroa lou. \p \v 29 “Nega gabeai Suria ena king do ia lao, Aigupito king dekenai do ia tuari henia lou, to inai neganai, guna ia kwalimu bamona do ia karaia lou lasi. \v 30 Roma taudia be edia kada badadia dekenai do idia mai, Suria ena king do idia tuari henia gwauraia, vadaeni do ia gari. Unai neganai, mai badu dikadika danu do ia giroa lou, Dirava ena taudia korikori edia guriguri karadia do ia hadikaia toho. Dirava ena guriguri kara idia rakatania taudia edia sisiba herevadia, be unai king ese do ia kamonai henia. \p \v 31 “Iena tuari taudia haida do idia toreisi, Dubu Helaga ena helaga bada gabuna do idia hadikaia. Dina ibounai idia karaia boubou gauna do idia hadokoa, bona Hadikaia Dika Rohoroho Gauna do idia haginia. \v 32 Lalona ania karadia dainai, haida ese edia guriguri karana do idia rakatania, bona idia ese unai king ena ura do idia karaia, to edia Dirava idia diba taudia be do idia goada, bona unai king ena ura do idia negea, mai goada danu. \p \v 33 “Unai neganai gunalaia taudia mai edia aonega ese do idia toreisi, taunimanima momo do idia durua, bona laloa kehoa do idia henidia. To tuari taudia ese nega sisina lalonai, inai aonega taudia haida kaia dekenai do idia alaia mase, ma haida be lahi dekenai do idia gabua mase. Ma unai tuari taudia ese unai aonega taudia haida edia kohu do idia henaoa, bona dibura ruma lalonai do idia koua. \v 34 Unai tuari taudia ese unai ala-ala idia karaia noho neganai, tau haida ese unai aonega taudia do idia durua. To haida ese do idia durudia koikoi, bona sibodia edia namo mo idia tahua dainai, edia orea lalonai do idia vareai kava. \v 35 Unai gunalaia aonega taudia haida idia mase dainai, edia taudia ese sibodia edia kara do idia laloa bona tohoa, bona taunimanima momo ese edia lalona do idia giroa. Inai bamona kara do ia vara noho ela bona dokona negana ia ginidae, negana unai Dirava ese ia gwauraia vadaeni. \p \v 36 “Unai Suria king ese iena ura hegeregere do ia karaia. Sibona do ia habadaia dikadika, do ia gwau ia ese dirava ibounai ia hereaia. Ia ese dirava ibounai edia Dirava dekenai danu do ia hereva dika momo. Unai bamona ia karaia lao diba, ela bona unai nega, Dirava ese ia gwauraia vadaeni negana. Badina be Dirava ese ia gwauraia gaudia be do idia vara. \v 37 Unai king ese iena sene taudia edia dirava bona hahine idia ura henia diravana be do ia laloa lasi. Io, dirava ibounai do ia negea, badina ia laloa ia ese dirava ibounai ia hereaia. \v 38 Unai dirava do ia laloa lasi, to tuari gima kohorona ia naria dirava dekenai do ia tomadiho henia. Golo bona siliva, bona nadi namodia, bona gau namo herea, be ia ese iena sene taudia idia guriguri henia lasi dirava dekenai do ia henia. \v 39 Idau dirava idia guriguri henia taudia be do ia gaukaralaia, iena tuari kohorona do idia hagoadaia. Ia idia durua taudia dekenai be dagi badana do ia henidia. Bona edia gaukara namo ena davana, tano, be do ia henidia. \p \v 40 “Dokona neganai Aigupito ena king ese Suria do ia tuari henia, vadaeni Suria kahana ena king ese mai siahu danu unai tuari do ia haloua, guba bada ia toa bamona. Unai tuari dekenai be kariota bona hosi bona kada momo herea do ia gaukaralaia. \v 41 Suria ena king danu be Hairai Bada Herea tanona dekenai do ia lao, bona taunimanima momo herea do ia alaia mase. To Edoma taudia bona Moaba taudia bona Amono bese taudia edia tano dekenai idia do noho taudia be iena imana dekena amo do idia mauri. \p \v 42 “Tuari dekena amo tano momo do ia abia, bona Aigupito taudia danu be iena siahu dekena amo do idia heau mauri lasi. \v 43 Aigupito dekenai ia noho golo bona siliva gaudia bona mai davana bada gaudia do ia abia lao. Libia tano bona Etiopia tano danu do ia halusia. \p \v 44 “Unai neganai dina ia daekau kahana dekena amo bona mirigini kahana dekena amo hereva ia mai dainai, gari badana do ia abia, vadaeni mai badu dikadika danu do ia raka lao lou, taunimanima momo do ia hadikaia bona hamasea ore gwauraia. \v 45 Vadaeni davara badana ena kone, bona ororo helagana, Dubu Helaga ia noho gabuna edia huanai, unai Suria king ese iena palai ruma namo herea do ia haginia. Unai neganai iena mase negana do ia ginidae, bona tau ta ese do ia durua lasi.” \c 12 \s1 Dokona negana \p \v 1 Ma dabua aukana ia karaia tauna ia gwau, “Unai neganai Mikaela do ia toreisi. Ia be lohia aneru badana, oiemu bese taudia ia gimaia tauna. Unai neganai nega dika bada herea do ia vara. Matamana negana ia mai bona hari ia lao bona unai nega, be nega dika ta unai bamona do ia vara lasi. Bona unai neganai, oiemu bese taudia ese mauri do idia davaria, Dirava ena buka lalonai edia ladana idia torea vadaeni taudia ibounai. \v 2 Tano kahuna lalonai idia mahuta noho taudia momo do idia toreisi, bona haida be mauri hanaihanai do idia abia, to haida be noho hanaihanai hemaraina do idia davaria. \v 3 Vadaeni Dirava ena aonega taudia be do idia diaridiari namo herea, dina bamona. Dala maoromaoro be taunimanima momo dekenai idia hadibaia taudia be do idia hururu mai diari namona danu, hisiu bamona, ela bona hanaihanai. \p \v 4 “To oi Daniela, inai peroveta herevana do oi hunia noho, bona inai buka do oi koua momokani, do ia noho ela bona dokona negana ia ginidae. Unai neganai taunimanima momo do idia heau lao, heau mai, bona aonega do ia bada herea.” \p \v 5 Vadaeni lau, Daniela, lau itaia tau rua idia gini noho, ta be sinavai inai kahana ia gini, ma ta be sinavai unai kahana ia gini. \v 6 Unai tau ruaosi ese dabua aukana ia karaia tauna idia itaia, sinavai ranu ena ataiai ia gini noho. Idia ta ese unai tau ia nanadaia, ia gwau, “Ela bona edena neganai inai hoa bona gari gaudia do idia doko?” \p \v 7 Dabua aukana ia karaia tauna be iena imana ruaosi ia abia isi momokani, guba dekenai ia duduia bamona, bona Noho Hanaihanai Dirava ena ladana dekenai ia gwauhamata. Iena hereva lau kamonai, ia gwau, “Inai gari bona hoa karadia be do idia vara noho ela bona lagani 3 1/2 idia ore. Dirava ena helaga taudia edia siahu idia hadikaia karana do ia ore neganai, inai gau ibounai do idia vara haorea.” \p \v 8 Ia gwauraia herevana lau kamonai, to unai hereva ena anina be lau diba lasi. Unai dainai lau nanadaia, “Lauegu lohia e, inai gaudia dekena amo be dahaka do ia vara?” \p \v 9 Unai tau ia haere, ia gwau, “Daniela, vadaeni, oi lao, badina inai hereva ena anina be do hunia bamona ia lao, ela bona dokona negana ia ginidae. \v 10 Taunimanima momo ese tohoa dekena amo goeva do idia davaria, bona do idia kurokuro. Dika taudia be do idia kara dika noho, idia be diba do idia davaria lasi. To mai edia aonega taudia be diba do idia davaria. \p \v 11 “Dina ibounai karaia boubou gauna do idia hadokoa, ela bona Hadikaia Dika Rohoroho Gauna do idia haginia dina dekenai, be dina 1290 do idia ore. \v 12 Do idia naria noho namonamo, ia lao bona dina 1335 idia ore taudia be moale bona namo do idia davaria. \p \v 13 “To oi, Daniela, oi haheauka noho ela bona oiemu mauri dokona. Do oi laga-ani, to nega dokona dekenai be do oi toreisi, bona oiemu gaukara davana namona do oi abia.”