\id ROM NT0001.RO1 HALIA LANGUAGE ALLEN 7-APR-87 \h ROM \toc1 ROM A kalanloun te koloto meni e Pol turu Kristenir i Rom \toc2 ROM \mt1 ROM \mt2 A kalanloun te koloto meni e Pol turu Kristenir i Rom \c 1 \p \v 1 Alia e Pol, a katunun kui tere Iesu Kristo, na lia a aposol. E Sunahan e hopu kap nio lia ne ngö sili lia te go na hahatei meni lia u Bulungana u Niga i tanen. \p \v 2-3 Alia e kolotsegu a kalanloun teka ba te hatei negu u Bulungana u Niga tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara, a Pien tere Sunahan. E Sunahan e ranga hamana noa has i iomin te ga hala merien ra u Bulungana u Niga teka. Nonei e hatei nien turu ranga turu propet i tanen turu Buk u Goagono. E Iesu i poseia tara pala tere King Devit. \v 4 Ne Sunahan e hatei hasin e Iesu nonei a Pien a Goagono i tanen te hatakei pouts menien tara tou mate tara nitagala pan i tanen. \v 5 E Iesu Kristo e hala rilam a nitagala te go aposol u lam i tanen ba lam te hatei namien turu hun katun hoboto te gi hamana uen i tanen ba te hengo hanige ren. \v 6 Nu ranga teka e la has uana i tamilimiu u katun te ngö silri e Sunahan te go katun uam limiu tere Kristo. \p \v 7 Te markato uanen teka ba lia te koloto uagu i tamilimiu hoboto a ma tsomi tere Sunahan te ka mia tara taun i Rom. E Sunahan e ngö sil rilimiu te go katun uam limiu i tanen pepeisa. \p Ne Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi raroi limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. \s1 E Pol e haniga u tere Sunahan \p \v 8 Alia e hatei mam rego limiu alia e haniga uagu tere Sunahan te singo uagu lia i tanen tara solone Iesu Kristo. Alia e hakats rago limiu ba te haniga uagu tere Sunahan, taraha a barebana hoboto e hengo ner te hamana uami limiu. \v 9 A peisar hoboto e tagala silena a toukui tere Sunahan ba lia te rarare lanegu u Bulungana u Niga tara Pien i tanen. Ne Sunahan e atei silena te roron singo sil bera gilia limiu tara mamana poata te singo gia lia. \v 10 Alia e singo silegu tere Sunahan te go sabe menien a maroro i tar ba lia te his uagou i tamilimiu. \v 11 Taraha, alia e ngil koruegu te go tara merai limiu ba te hala ragi limiu a ka a niga turu Namnamei u Goagono ba te hatagalena a nihamana i tamilimiu. \v 12 U ranga i tar e mouna uana teka: alia e ngilegu u nihamana i tarara e ga hiatagtagala ba ra te hihitaguhi mera a nisasala. \p \v 13 A ma tsi hahatoulana, alia e hatei rago limiu, tara para a poata alia u ngil korui te go na tara merai limiu, kaba lia e ma antuna noagi. Alia e ngilegu a barebana i gusumilimiu e gi hamani u raranga i tar, ti mar hamana has u u palair u katun te halhal ria turu Jiu. \v 14 E Iesu e hale mei lia u ranga u tagala te go na rarare lania lia tara mamana hei katun hoboto — a tei Grik nu katunur i gusuna latu, u katun te ka mer a niatei nu katun has u tutu. \v 15 Na lia e ngil koruegu te go rarare has meni lia u Bulungana u Niga i tamilimiu te ka mia i Rom. \s1 U Bulungana u Niga e ka mena a nitagala \p \v 16 Alia e ma matsingolo megi u Bulungana u Niga. E moa. E Sunahan e hale neien a nitagala te go lu pouts merien u katun hoboto te hamane ren — e la mam uana turu Jiu, ba te la has uana turu katun te ma Jiuri. \v 17 Taraha, u Bulungana u Niga e haruto nena te mar kato hamatskö mera nei e Sunahan u katun i matanen: poata te hamana uaren i tanen be Sunahan te kato hamatskö ranen, ba ka teka e taguhu ranen ba nori te hamana haniga lel ria i tanen, ba te kato talasina. Ti mar koloto has menien turu Buk u Goagono: “A katun te hamanana ba te toan matsköna i matane Sunahan, a katun teka te toatoa nou.” \s1 A barebanar i puta e kato homir \p \v 18 E Sunahan i Kolö e haruto nena nonei e raharaha rena u katun hoboto te kato homir, u katun te hatu ner u ranga u mana turu markato u omi i taren, be Sunahan te hahuna ranoen. \v 19 Taraha, e Sunahan e haruto rane ien a mamana ka a para i tanen, a man ka te antunan atei siler u katun. \v 20 A katun e ma antunan tare nei e Sunahan, kaba tara poata te habuteia e Sunahan a mamana ka te noana i romana, u katun i atei sil a markato tere Sunahan na nitagala i tanen te ka nitoana. A man ka te habuti e Sunahan e haruto halesalena a ka teka, bu katun te ma tatei poieri nori e ma atei neri e Sunahan. E moa. \v 21 Nori e atei naren, kaba nori e ma hapan hapopo narien tara nikapan i tanen, na nori e ma haniga has uari i tanen. Nori e hakats papalar, bu hakats u tutu i taren te kuhil koruna. \v 22 Nori e poier, “Alam e ka mem a niatei,” kaba nori e butun tutu koru noa hasir. \v 23 Nori e ma hatsunoneri e Sunahan a kapan te ka nitoana. E moa. Nori e hatsunono laser u keisa tara ka te tatei matena: a katun na apena na poum na muki na kukutsi. \p \v 24 Te mar kato uaren teka be Sunahan te toa rongaronga ba ranen ba nori te kato homi koru mer te ngil uana a toriren, ba nori e hiakatokato homi ner a peisaren. \v 25 Taraha, nori e tori-tsuga ba ner a man ka te hatei hamana nena e Sunahan ba nori te hamaner u gamo. Nori e hatsunoner a man ka te habuti e Sunahan, ba nori te tori-tsuga tsipon ner e Sunahan te habuti a mamana ka, nonei te gi solo sei nitoa nira! U mana. \p \v 26 Be Sunahan e toa rongaronga ba raten turu ngil u omi i taren. A tohaliou e rama ner a markato tara hitöl ba te hiahahaloku poutsur. \v 27 Na pal tson e kato has uar i iesana. Nori e rama has ner a markato tara hitöl ba te hiatsikotsikolo pouts hasir. A tson e loku pouts hasena a tana tson, ba nori hoboto te luer a nihahuna i peisaren te matsköna tara markato teka. \p \v 28 Nori e raman hakats ner e Sunahan ne raman haniga hase ren, ba nonei e toa rongaronga ranen te gi hakats homi noa has uen na te gi kato homi noa has uen. \v 29 Ba nori e saputu mer a mamana markato a omi: nori u katun u gulgulka, na nori e hihiomi ria tara taina katun, ba toriren te omor hasena a tai. Nori e hiatatungur ba te hipulir. Nori e gamor ba te hakats homir ba te tuts sil has rer a palabir u katun. \v 30 Nori e ranga homi ner a tana katun. Nori e omier e Sunahan. Nori e ma hapaneri ta katun, kaba nori e hipusur ba te ranga sesei ria i peisaren pouts. Nori e roron hakats ner a man maroro a man tsimus te gi kato homi uen. Nori e hipus ner u tamaren nu tsinaren. \v 31 Nori e hakats papala lasir, ba te ma kukutieri u ranga pouts i taren. Na nori e ma ngileri ne ma tatagi has neri a tana katun. \v 32 E Sunahan e haka hakapei a lo te poiena u katun te mar kato homi uar teka e Sunahan e ga kato hamate ren. Nori e atei siler a ka teka, kaba nori e kato homi noa hasir, ba te taguhu has rer a palai te gi kato has uen i iesana. \c 2 \s1 E Sunahan a tsonun tsimtsimou \p \v 1 Na limiu e poe toumemiu, “Pua, u katun u omi koru te ranga nemu lalö.” Kaba limiu e moa te go ranga uam. Taraha, alimiu e kato homi hasmiu. Poata te poe mia limiu a palair u katun e omir ba te hahatu peisa mia i taren, e here nei alimiu e ngö hasemi a peisamiu u katun u omi, taraha alimiu e kato has uamiu i iesana. \v 2 Ara e atei silera e Sunahan e kato hamatsköna tara poata te tsimou ranen u katun te mar kato homi uar teka. \v 3 Kaba limiu e kato has uamiu i iesana, ba te poa noa hasemiu te omi uana a tana katun te kato has uanen teka. Alimiu e namos poemiu e Sunahan e ma hahuna ranoi limiu. E moa. \v 4 E Sunahan e roron tami koruna turu katun, ba te ma hasesein raharaha nei ne ma hasesein hahuna has ranei limiu, taraha nonei e ngilena alimiu go habirits hamatsköe iam a torimilimiu. Na limiu go ma sigalemi a markato teka tere Sunahan. \v 5 Alimiu e hipus korumiu, na limiu e ma antunan palisemi u hakats. Na limiu e hapan koruemiu a nihahuna te lue moa limiu tara poatan hahuna tere Sunahan, tara poata te haruto nanoen te mar tsimou hamatskö uanen. \v 6 E Sunahan e hapopo nanoa romana u katun hoboto ti mar kato uen. \v 7 A palabir u katun e roron kato haniga siler te ga kato hapan merien e Sunahan ba te hala sei ranen, na te gi lu menien a nitoatoa te ka nitoana. Ne Sunahan e hala rano ien romana a nitoatoa te ka nitoana. \v 8 Na palabir u katun e hakats peisa ner a peisaren ba te tori-tsuga ba ner u ranga u mana ba te kukutier a markato a omi. Ne Sunahan e raharaha ranen ba te hahuna ranoen romana. \v 9 U katun hoboto te kato homir e lue riou romana a nitiama nu kamits — u Jiu mam, nu katun has te halhal ria turu Jiu. \v 10 Kaba e Sunahan e hala seie nou a solor u katun hoboto te kato hanigar ba te kato hapan ranoen ba te hala has rano ien a masalohana i toriren — u Jiu mam, nu katun has te halhal ria turu Jiu. \v 11 E Sunahan e ma ngil kalakala ranei u katun. E moa. Nonei e mar kato uana i iesana turu katun hoboto. \p \v 12 U katun halhal turu Jiu e ma ka puta ria turu Lo tere Moses. Kaba te kato homi roen, ba nori te mate riou, noahasina te ma la uanei u ranga turu Lo i taren. Kaba u Jiu e ka puta ria turu Lo tere Moses. Na te kato homi roen, bu ranga turu Lo te hamou ranoen. \v 13 U katun te hengo pukuer u Lo e ma matsköri i matane Sunahan. E moa. U katun lasi te kukutier u Lo, nori te matskö ria i matane Sunahan. \v 14 U katun halhal turu Jiu e ma ka meri u Lo tere Moses. Kaba poata te kato merien u ngil peisa i taren a ka te kato silena u Lo, ba ka teka e here nei u lo peisa i taren, noahasina te ma ka merien u Lo tere Moses. \v 15 A markato i taren e haruto nena a ka te kato silena u Lo e ka hasina i toriren. Na toriren i iogana e haruto has nena te mana uana a ka teka, taraha u hakats i taren e poiena a markato i taren e omina tsi e poiena a markato i taren e matsköna. \v 16 Na i murimuri, a poata te la nama be Sunahan te hala nanou romana a toukuina tara tsonun tsimtsimou tere Iesu Kristo ba nonei te tsimoue nou u hakats hoboto te mousna i torir u katun, te ranga has uana u Bulungana u Niga te rararie gulia. \s1 U Jiu na u Lo \p \v 17 Ga lia go poe aha i tamilimiu te ngö rari u Jiu? Alimiu e poemiu u Lo tere Moses e taguhu rano limiu, ba limiu te ranga sesei namiu te katun uami limiu tere Sunahan. \v 18 Alimiu e atei silemiu u ngil tere Sunahan, nu Lo e hatuts ranei limiu te go haniga mena milimiu a ka te matsköna. \v 19 Alimiu e poemiu alimiu e haruto namiu a markato tere Sunahan turu katun u tutu, te hereri u katun u matakiau te hula la ria turu kuhil. \v 20 Na limiu e roron hamatskö ramiu u katun te ma hakats hanigari, na limiu e hatuts ramiu u katun te hakats here rari a galapien. Alimiu e poemiu alimiu e atei silemiu u Lo tere Moses e ka mier a man niatei hoboto nu ranga u mana hoboto te ngiler a barebana. \v 21 Alimiu e hatuts ramiu u katun, kaba ha tsiponi te ma hatuts mera milimiu a peisamiu? Alimiu e poemiu a katun e ma tatei kop nei. Ga limiu e kopkopmiu? \v 22 Alimiu e poemiu a katun e ma tatei tsikolo nei. Ga limiu e tsikolomiu? Alimiu e omiemiu u keisa, ga limiu e kop has mia turu luma te hatsunone ria u keisa, tsime? \v 23 Alimiu e ranga sesei namiu te ka menami u Lo tere Sunahan, ga limiu e peko hasemiu u Lo tere Sunahan, ba barebana te tarar ba te ranga homi has ner a solonen, tsime? \v 24 Nu Buk u Goagono e poe hasena, “U katun te halhal ria turu Jiu e ranga hohomi ner a solo tere Sunahan, taraha alimiu u katun i tanen u Jiu e kato homimiu.” \p \v 25 Te kukute mia limiu u Jiu u Lo tere Sunahan be nigana tu hapö mena milimiu a hatoatongo tere Sunahan i pikpikömilimiu. Kaba te pekopekoe mia limiu u Lo, alimiu u mastei hapö niam a hatoatongo tere Sunahan. \v 26 A katun te halhalna turu Jiu e ma hapö nanei a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen. Kaba te hengo hanige nen u ranga turu Lo, be Sunahan te kato here has nane ien a katun te hapö nena a hatoatongo tere Sunahan, boka? Aa. \v 27 Te kato uanen teka ba markato turu katun te halhal ria turu Jiu te haruto nanou a markato i tamilimiu u Jiu e omina. Taraha, alimiu e peko noa hasemiu u Lo, noahasina te ka memia limiu u Lo ti koloto nia turu Buk na hatoatongo has tere Sunahan. Kaba nori e hengo hanige ier u Lo, noahasina te ma ka merien a hatoatongo tere Sunahan. \v 28 Esi a Jiu hamana? E ma ka peisa uanei tara katun te hapö nia a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen. E moa. \v 29 A Jiu hamana nonei a katun te hengo hanige iena e Sunahan i torinen. Na mar hatoatongo te ngil koruena e Sunahan e ma ka neia turu pikpikö. E moa. Kaba a hatoatongo te ngilena e Sunahan nonei u tori te kato hagogosi u Namnamei u Goagono. A mar katun teka e ma ngil ranei u katun e gi hapane ien. E moa. Nonei e ngil lasena e Sunahan te ga hapane ien. \c 3 \p \v 1 Te kato uanen teka ba te niga hasina te Jiu uana a katun? E niga noana te ka mena nei a katun a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen? \v 2 Aa. E niga koruna. E Sunahan e haniga mam te gi lu meni u Jiu u ranga i tanen ba te tara kap naren. \v 3 E manana, a palabi i taren i hahamana. Kaba a nihahamana teka e poiena e Sunahan e ma kukutie nei u ranga pouts i tanen? \v 4 E moa koru! E Sunahan e roron ranga hamana nitoana, noahasina te gi gamo hitonia u katun hoboto. Taraha, u Buk u Goagono e mar ranga mena nei e Sunahan teka: \q1 “U ranga i tamulö e haruto nanou alö e matsköm. \q1 Te kot naroen lö ba nori te sabie riou u ranga i tamulö e matsköna.” \p \v 5 Kaba te ga haruto neia a markato a omi i tarara te matskö uana e Sunahan, ba ra te neha talara? (Alia e ranga heregi teka a katun tun lasi.) Ara e tatei poiera e Sunahan e ma matskö nei te hahuna mera neien ra? \v 6 E moa koru te gi ranga u ra teka! Sanena e Sunahan te ma matskö nei, ba nonei te ma antunan tsimou hamatskö ranei u katun i puta. \p \v 7 Kaba a katun e tatei poe toumena, “Te haruto nena u gamo i tar e Sunahan e ranga hamanana ba te here nei u gamo i tar e soloseie nen, gaha tsiponi te poe mene ien alia gi hahune iou?” \v 8 A palabir u katun e mar gamo uar teka ba te poier, “Ara gi poe lasi, ‘Ara gi kato homi sil te ga butu u ta ka ta niga.’” Nori e ranga homi nario lia me poier nonei u ranga i tar teka. Kaba e moa. E Sunahan e hala rano ien a nihahuna te matsköna i taren. \s1 E moa te katun ta matskö \p \v 9 Na lia e hohou rangata leligu, a nikaka turu Jiu e niga nena a nikaka turu katun te halhal ria turu Jiu? E moa koru. A barebana hoboto, u Jiu nu katun has te halhal ria turu Jiu, nori hoboto e ka puta ria tara markato a omi. \v 10 U ranga teka i koloto nia turu Buk u Goagono: \q1 “E moa ta katun te ga matskö, e moa koru ta toa. \q1 \v 11 E moa ta katun te ga atei. \q1 E moa ta katun te ga sake e Sunahan. \q1 \v 12 U katun hoboto i hagelo ban a maroro a matskö. \q1 Nori te omi hobotor e hereri a kannou te magoliana. \q1 E moa ta katun te ga kato haniga, e moa koru ta toa. \q1 \v 13 U ranga i taren e omi here nei a kioun mate te kaho poutse ier ba te soka homi koruna. Hena, nori e gamogamoeri a tana katun a miaren. \q1 U ranga u omi, te here nei a matuna te ka mena a kukutsi, te kana i iahana penrungren. \q1 \v 14 A rungren e saputena u ranga u mal. \q1 \v 15 Nori e hasesei siler te gi na atung hamate meni a tana katun. \q1 \v 16 Tara mamana han te la uaren, nori e habutser a ninomi ba te kato hatiamer a torina tana katun. \q1 \v 17 Nori e ma atei sileri a markatona tara masalohana. \q1 \v 18 Nori e ma matoutseri e Sunahan.” \p \v 19 Ara e atei silera a mamana ka te poiena u lo tere Moses e la uana turu katun te ka puta ria turu Lo teka. A ka teka e kato silena te go kato hahalongolo meri u katun hoboto na te go haruto meni u barebana hoboto e omi ria i matane Sunahan. \v 20 A katun te kukutiena a mamana ka te poiena u Lo e ma matskö nei i matane Sunahan, taraha u Lo e harutsena a katun e kato homina. \s1 E Sunahan e mar hamatskö mena nei a katun teka \p \v 21-22 Kaba tara poata teka e Sunahan e haruto nena a maroro halhal te kato hamatskö mena neien a katun i matanen, na nonei e ma maroro uanei turu Lo tere Moses. E moa. Nonei e maroro uana tara nihamana tere Iesu. I romana e Sunahan e kato hamatskö rena u katun hoboto te hamana ria tere Iesu Kristo. U Lo tere Moses nu ranga turu propet i hatein a ka teka. A pal barebana hoboto e kato has uar i iesana i matane Sunahan i romana. \v 23 U katun hoboto i kato homi me ma antuna ria tara mar katun te ngilena e Sunahan. \v 24 Ne Sunahan e kato hamatskö has rena u katun, taraha nonei e tatagi ranen. Nonei e sakahis hakapa pouts reien e Iesu Kristo. A katun e moa te go hol u. \v 25 E Sunahan e hopu kapin e Iesu te ga nolobe pouts merien u katun hoboto. Nonei e mate sil te go lu ba meni e Sunahan u markato u omi turu katun, te gi hamana uen tere Iesu. E Sunahan e kato mei a ka teka te go haruto menien te matskö uanen. Taraha, i manasa nonei e tara hahalongolo tuni u markato u omi turu katun. \v 26 Kaba i romana nonei e haruto nena te matskö uanen na te kato hamatskö has mena neien a katun te hamana uana tere Iesu. \p \v 27 Ara e ma tatei poe lele rei, “Tara muma. Alia a katun a matskö, taraha alia e kukutiegu u Lo tere Sunahan.” E moa. Ara e matskö talasi mera te hamana uara ra tere Iesu. E kato uana teka ba ra te ma tatei solosei lele rei a peisarara. \v 28 Alam e mar hihatuts uam teka: e Sunahan e ma poe nei te matsköna a katun te kukutiena u Lo. E moa. Kaba e Sunahan e poiena te matsköna a katun i matanen tara poata te hamana uanen tere Iesu. \v 29 E Sunahan nonei a Sunahan peisa turu Jiu? E moa. Nonei a Sunahan has turu katun te halhal ria turu Jiu. \v 30 Nonei a toa puku a Sunahan te kato hamatskö sila renoa u Jiu i matanen te hamana uaren, na te kato hamatskö ila has renoa u katun halhal i matanen te hamana uaren. \v 31 Gu ranga teka e poiena ara e haka hatalisera u Lo tere Moses? E moa koru. Poata te hamana ria ra tere Iesu ba ra te tanian hengo hanige iera u Lo ba te haruto nera te mana uanen. \c 4 \s1 A nihamana tere Abraham \p \v 1 Gaha te tatei ranga nera ra tere Abraham e tuburara? Nonei e mar matskö u ime i matane Sunahan? \v 2 Sanena e Abraham te butun matsköia i matane Sunahan te ga kato haniga tun uen, nonei sane tatei ranga sesein a peisanen. Kaba e ma kato uai teka. E moa. \v 3 Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “E Abraham e hamani e Sunahan be Sunahan e ngöe teien a katun a matskö i matanen.” \v 4 Hena, a katun te kuina e hole rien a moni. Na hihol i tanen e ma here nei a kan hahalapuku. E moa. Nonei e kui sile ien. \v 5 Kaba a katun te ma hakats hapara nanei a toukui a niga na markato a niga i tanen ba te hamana tunena e Sunahan, be Sunahan te tarena a nihamana i tanen ba te toan ngöe neien a katun a matskö i matanen ba te moana ta hihol. Taraha, nonei e hamana uana tere Sunahan te poiena a katun a omi e tatei matskö noa hasina i matanen. \v 6 E Devit a King e poe hasi i manasa a katun e tatei sasalana te ngö mena neien e Sunahan a katun a matskö i matanen ba te ma hakats nanei a markato a niga i tanen. \v 7 E kato u teka: \q1 “U katun e gi sasala te lu ba meni e Sunahan u markato u omi i taren, ba te solopale nen. \q1 \v 8 A katun e ga sasala te ma kot mena nei e Sunahan u markato u omi i tanen.” \p \v 9 A nisasala teka e la las uana turu Jiu, te ka mer a hatoatongo tere Sunahan? E moa. E la has uana turu katun te halhal ria turu Jiu te ma ka meri a hatoatongo tere Sunahan. Taraha, alia e poe hakape gula e Abraham e hamani e Sunahan be Sunahan e ngöe teien a katun a matskö. \v 10 Ga i hangisa te butuia a ka teka? I murina te hapö nien a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen? E moa. E Sunahan e ngö noei e Abraham a katun a matskö i matanen i mam te hapö nien a hatoatongo tere Sunahan. \v 11 E Abraham e hapö hamurimurin a hatoatongo tere Sunahan, ba te haruto nena e Sunahan e ngöe ien a katun a matskö te hamana uen, i mam te hapö nien a hatoatongo tere Sunahan. E Sunahan e kato sili a ka teka te gi ngö meni e Abraham a tubur u katun hoboto te hamaner e Sunahan be Sunahan te ngö rane ien u katun u matskö i matanen, noahasina te ma ka merien nonei a hatoatongo tere Sunahan. \v 12 Be Abraham has a tubur u Jiu te hapö ner a hatoatongo tere Sunahan ba te kukute haser a markato tara nihamana i tanen te ka meien i mam te hapö nien a hatoatongo tere Sunahan. \s1 U ranga hamana tere Sunahan e la uana turu katun hoboto te hamanar \p \v 13 E Sunahan e halan u ranga hamana i tanen tere Abraham na tara pala i tanen i murinen te gi tatei lu menien u han i puta teka. U ranga hamana teka e ma la sila meia tara markato turu Lo tere Moses. E moa. E la silama tara markato tara nihamana te kato hamatskö rena u katun i matane Sunahan. \v 14 Sanena te tatei luer u katun peisa te kukutier u Lo u han i puta, ba ra sane mastei hamana talara, bu ranga hamana tere Sunahan te ma taguhu ranei a pala te hamanar. Kaba e moa tala. \v 15 Taraha, a markato turu Lo e kato silena te ga hahuna meri u katun te pekoer u Lo. Te ga moa u tu Lo, nonei lasi a poata te ma antunan pekoe neia a katun u Lo. \p \v 16 Nonei te hala sila nia e Sunahan u ranga hamana teka i tanen turu katun te hamanar. A nihitaguhu peisa tere Sunahan te habutu hamane nou u ranga hamana i tanen. E kato uana teka bu ranga hamana i tanen e la uana turu katun hoboto tere Abraham. E la hoboto uana i tarara u katun te hamanara, u Jiu nu katun has te ma Jiuri, te gi hamana u ra te hamana u e Abraham. Taraha, e Abraham e here nei a tuburara hoboto u katun te hamanara. \v 17 Na te ranga has uana u Buk u Goagono, “Alia e Sunahan te taguhe golö ba lö te hatubuna moa tara katun a para.” E Abraham e hamana u tere Sunahan te hatoatoa poutsena a katun a mate na te ranga tununa ba man ka te butu peisana. \v 18 E Abraham e hamana sil te ga butu hamana u romana u ranga hamana tere Sunahan, noahasina te ma antuna koru neia a katun tun tara ka teka te rangein e Sunahan. Ba i murinen be Abraham e hatubuna nena a katun a para. Te ranga has menai e Sunahan e Abraham, “A pala i tamulö e para koru riou romana.” \v 19 Poata te hateia e Sunahan e Abraham e hatuhane nou a pien, u hiningal tere Abraham e sukusukuia tara toa osono (100). Kaba nonei e hamana hatagalein u ranga tere Sunahan, noahasina te hakats menien te tsonpan koru u a tuanreinen, na te hakats has menien a tahol i tanen e Sera te ma antunan posei ta pien. Nonei e hamana noa. \v 20 Nonei e ma hahamanai ba te hula hakats nena u ranga tere Sunahan. E moa. A nihamana i tanen e butu hatagala koru, ba nonei te soloseiena e Sunahan. \v 21 Nonei e hamana hatagala ba te atei silena e Sunahan e antunan habutsena a ka te ranga hamana nen. \v 22 Nonei koru a ka teka te ngö sil memei e Sunahan e Abraham a katun a matskö, taraha nonei e mar hamana u teka. \v 23 Kaba u ranga te poiena, “E Sunahan e ngöe ien a katun a matskö,” u ranga teka i ma koloto peisa meni tere Abraham. E moa. \v 24 I koloto has meni i tarara. E Sunahan e ngö has ranei ra u katun u matskö te hamana ria ra i tanen, nonei te hatakei poutsi e Iesu a Tsunono i tarara tara tou mate. \v 25 E Iesu e mate sil u markato u omi i tarara me takei pouts silena te ga kato hamatskö merien ra i matane Sunahan. \c 5 \s1 Ara e matskö tala ria i matane Sunahan \p \v 1 A Tsunono i tarara e Iesu Kristo e nolobe hakapa ria ra tere Sunahan, be Sunahan te tara pouts rano ra. Ara e matskö tala ria i matane Sunahan, taraha ara e hamana ria tere Iesu. \v 2 E Sunahan e haniga rano ra, taraha ara e hamana ria tere Iesu. Ba ra te la hasukusuku hakapa uara tere Sunahan ba te ka gono meren. Ba ra te sasala mera te hahaloso mena rei a poata te na ka nitoa roa ra tere Sunahan tara han a niga i tanen. \v 3 Na ra e tatei sasala has mera te butu peisa uana a ka a omi i tarara. Taraha, ara e atei silera a ka a omi has e hatuts ranei ra te gi kato haniga noa has u ra ba te hahalosera a poata a niga. \v 4 Na a ka teka e taguhu rano ra te gi niga susul u ra popona romana tara mar katun te hanige iena e Sunahan. Na te haniga rena e Sunahan ara, ba ra te tagala susul silera te gi hamana u ra i tanen ba te hahalosera a ka a niga te hopu kap berien ra. \v 5 Na ara e ma tapusun hahaloso rei, taraha e Sunahan e hala rira u Namnamei u Goagono te kana i torirara ba te haruto ranei ra e Sunahan e tatagi sil rano ra. \p \v 6 Tara poata ti ma antuna noaia ra te gi taguhu meni ra a peisarara, e Iesu e mate sili rira u katun u omi, tara poata te hopu kap mamin e Sunahan. \v 7 Na esi nonei a katun te tatei mate silena a tana katun a niga? E moa. Toum a man toa man katun e tatei ongolor ba te mate toum siler a tana katun a niga koru. \v 8 Kaba e Kristo e mate sili rira tara poata ti katun omi noaia ra. A ka reka e haruto ranei ra e Sunahan e tatagi sil rano ra. \v 9 Na neha te pei milimiu? E Iesu e kato beri ra a ka teka tara poata ti omi noaia ra. Na nonei e kato hamatskö has ria ra i matane Sunahan tara tou mate i tanen. Na te kato berien ra a man ka teka, ba ra te tatei atei koru silera nonei e hatongo ranoa romana ra tara raharaha tere Sunahan. \v 10 Ara i herei u katun ti pakö e Sunahan, kaba poata te mateia a Pien Tson tere Sunahan, nonei e nolo pouts berio ra tere Sunahan. Na te hikapien gono meren ra, ba ra te atei koru silera a nitoatoa tere Iesu e taguhu rena ra. \v 11 Ba ra te soloseiera e Sunahan ba te sasalara, taraha a Tsunono i tarara e Iesu Kristo e nolo pouts beria ra tere Sunahan. \s1 E Adam ne Kristo \p \v 12 A markato a omi e la sila uama i puta tara toa katun, e Adam. Na markato a omi i tanen e habutu a tou mate. Ba tou mate e la hoboto uato turu katun, taraha u katun hoboto i kato homi. \v 13 U katun i kato homiia i puta i mam te hala nia e Sunahan u Lo i tanen. Kaba e Sunahan e ma kot meri u katun u markato u omi te moa noaia tu Lo. \v 14 Kaba a tou mate e pan noa hasia turu katun hoboto, tara poata tere Adam me na noana tara poata tere Moses. A tou mate e pan noa hasia turu katun ti kato homi kaba i ma hipusni e Sunahan te kato u e Adam. \p E Adam e herei e haharoein a tana katun te ga murimurima — nonei e Iesu. \v 15 Kaba a elasolana katun teka i ma boei tu toa. A markato a omi tere Adam e ma popoi tara ka te hala puku rira e Sunahan. E manana, u katun u para i mate mei a toa katun e kato homi. Kaba a nihitaguhu tere Sunahan na kan hahalapuku i tanen e pan balana ba te taguhu has rena u katun u para, taraha a toa katun e Iesu Kristo e tatagi rena ra. \v 16 A markato a omi tara toa katun te habutu a ka a omi. Na ka a omi teka e ma popo has neia tara kan hahalapuku tere Sunahan. Taraha, i murina te kato homia e Adam a toa puku a poata, be Sunahan e hopu kap bene ien a nihahuna. Kaba i murina ti kato homi haparaia ra, e Sunahan e tatagi noa hasi rira me ngö ranei ra u katun u matskö i matanen. \v 17 A tou mate e tanian pania turu katun te kato homi u a toa puku a katun. Kaba a toukui tara tana katun e Iesu Kristo e pan balana. U katun hoboto te luer a nihitaguhu pan tere Sunahan ba te hanige ier te ga hamatskö merien e Sunahan, nori e na tsunono meriou e Iesu Kristo e hala rane ien a nitagala tara nitoatoa. \p \v 18 E manana. A toa katun e Adam e kato homi ba te kalatsena a maroro te gi lu meni u katun hoboto a nihahuna. Kaba nonei a tana katun e Kristo e kato hamatskö me toan kalatsena a maroro te go hamatskö meri e Sunahan u katun hoboto ba te hala rane ien a nitoatoa. \v 19 A toa katun e hipusin e Sunahan bu katun u para i kato homito ba te omi ria i matane Sunahan. Kaba nonei a tana katun e hengo hanigei e Sunahan, bu katun u para te matskö roa i matane Sunahan. \p \v 20 E Sunahan e hala sile mei u Maloto u Masaka te go mi haruto merien u katun te mar kato homi hapopo uaren, ba nori i toan kato homi koru lelito. Kaba a nihitaguhu tere Sunahan e tagala saluhe koruena u markato u omi i taren. \v 21 I manasa u markato u omi e haka puta reia u katun tara tou mate. Kaba a nihitaguhu tere Sunahan e antunan kato hamatskö rena u katun ba te hala rane ien a nitoatoa te ka nitoana ti hala sila nia i tarara tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. \c 6 \s1 Ara i mate gono mei e Kristo me toatoa gono has meren \p \v 1 Gaha te gi kato tale ra? Ara gi kato homi sil noa hasi te ga taguhu lel meri ra e Sunahan ba te lu ba nena u markato u omi i tarara? \v 2 E moa koru! A markato a omi e ma pan lel nei i tarara. Ara e hereri u katun u mate te ka hatalis ba nera a markato a omi. Na ra e ma tatei lu leleri a markato teka. \v 3 Alimiu e ma atei silemi a baptais te mouna nena a ka teka? Poata te habaptais ria ra, e mouna uana ara mere Kristo a toa katun, na poata te mate ien e herei ara has i mate ban a markato a omi. \v 4 Poata te habaptais ria ra e here nei ara i mate gono mei e Kristo ba te ngaho gono has merien. A ka teka e kato silena ara e tatei ka mera a nitoatoa a tsimus, te mar kato has u e Kristo te hatakei poutse ien a nitagala tere Tamanen tara tou mate. \p \v 5 Taraha, te toa katun gono mena rei ra e Kristo, e here nei ara i mate gono meien, ne here has nei ara i hatakei pouts ria tara tou mate ba te ka mera a nitoatoa a tsimus te mar kato has uaien. \v 6 E here nei u ngilina i puta i tarara i hakute gono mei e Kristo tara koruse. E kato silena te ga taia u a nitagala turu ngilina i puta i tarara, ba ra te ma ka puta lel reia tara markato a omi. \v 7 Taraha, a katun te matena e tapurese ba nena a nitagala tara markato a omi. \v 8 Ti mate gono meia ra e Kristo, ba ra te toatoa gono has meren. \v 9 Ara e atei silera e Kristo e takei poutsia tara tou mate ba te ma tatei mate lel noi romana. A tou mate e moa lel ta nitagala te ga kato homi lel menien. \v 10 Nonei e mate ba nitoan a nitagala tara markato a omi. Na nonei e toatoa silena e Sunahan. \v 11 Ne kato has uana i iesana i tamilimiu. Alimiu go kato here nami a peisamiu a katun te mate ban a markato a omi na te ka gono mena e Iesu Kristo ba te toatoa silena e Sunahan. \p \v 12 E kato uana teka ba markato a omi e go ma tatei pan lelia i peisamilimiu. Alimiu e namos kukutiemiu u ngilina i puta i tamilimiu. E moa. \v 13 Alimiu e ma tatei rongarongemi a toa makum tara makumun tuanrei i tamilimiu ba te kato homina. E moa. Alimiu go hala neiam a peisamilimiu tere Sunahan ba te hala has nemiu a man makumun tuanrei hoboto i tamilimiu i tanen ba te kato hanigar. Taraha, e here nei alimiu u takei pouts mia tara tou mate ba te ka tala memiu a nitoatoa a tsimus. \v 14 Na markato a omi e go ma tatei pan rai limiu. A markato turu Lo e ma tsunono lel ranei limiu. E moa. A nihitaguhu tere Sunahan te tsunono tala rano limiu. \s1 Ara e hereri u katunun kui tara markato a niga \p \v 15 U mana koru. Kaba neha tala? Ara gi poei, “E ma omi nei te kato homi uara ra, taraha ara e ma ka puta lel ria tara markato turu Lo kaba tara markato tara nihitaguhu tere Sunahan”? E moa koru te gi tatei mar ranga u ra teka. \v 16 Alimiu e atei silemiu, te go hala mena milimiu a peisamiu te go manieta menami a toa katun, ba limiu te ka puta koru mia i tanen. Na te kukute mia limiu u markato u omi ba limiu te mate mou. Kaba te hengo mia limiu e Sunahan, ba limiu te matskö mia i matanen. \v 17 Na lia e haniga uagu tere Sunahan! Taraha, a torimilimiu hoboto e hengo hanige iena e Sunahan. I manasa alimiu u katun tu kukutie iam u markato u omi, kaba i romana alimiu e hengo hanigemiu u ranga u mana ti hatuts rien limiu. \v 18 Alimiu i hapurese bari u markato u omi na limiu e ka puta tala mia tara markato a matskö ba te kukutie men. \v 19 Alia e katoe gula u ranga u gegaha te atei sile milimiu. I manasa alimiu u rongaronge mia a peisamiu te go kato homi nitoa uen ba te katoemiu u markato u korkoriana. Kaba i romana alimiu go hala neiam a peisamiu te go kato haniga nitoa uen ba te katoemiu a markato a gogoso. \p \v 20 Poata tu ka puta mia limiu turu markato u omi, alimiu u ma hakats silemi a markato a matskö. \v 21 Kaba a markato tu katoe iam limiu i manasa e ma taguhu rilimiu, boka? E moa. Alimiu e matsingolo namen. Nonei a markato te las mera nei u katun tara tou mate. \v 22 Kaba i romana alimiu e tapurese ba namiu u markato u omi, ba te ka puta mia tere Sunahan. Na markato teka e habutsena a markato a gogoso tere Sunahan i tamilimiu, ba nonei te hala ranoi limiu a nitoatoa te ka nitoana. \v 23 E here nei a markato a omi e hol rena u katun te kukutie ren. E hol nena a tou mate. Kaba e Sunahan e halhala pukuna turu katun te hengoe ren. Nonei e hala sila rena ra a nitoatoa te ka nitoana tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. \c 7 \s1 U haharoei tara hitöl \p \v 1 A ma tsi hahatoulana i tar, alia e koloto uagu i tamilimiu te atei silemiu a markato tara lo. Alimiu e atei silemiu a lo e panna tara katun peisa lasi te toatoa nen i puta. \v 2 Hena, a lo e poiena a tahol e tatei ka gono mena a tson i tanen tara poata te toatoana a tson i tanen. Kaba te mate nen, ba tahol i tanen te tapuresena tara lo teka. \v 3 Na te toatoa noana a toa tson ba tahol i tanen te na hitöl mena a tana tson, ba nori te ngöe rien a tahol a omi. Kaba te ga mate u a tson, ba tahol i tanen te tapuresena tara lo te poiena nonei e ga ka gono mei a tson i tanen. Na te hitöl menen a tana tson, nonei e ma kato homi nei. \v 4 Ne kato has uana i iesana i tamilimiu, a ma tsi hahatoulana i tar. E here nei alimiu u hitöl mam mia turu Lo tere Moses me mate ba namen. Alimiu u mate sile iam te go katun uam limiu tere Kristo, nonei te hatakei sil poutsi e Sunahan tara tou mate te gi kato beme nira e Sunahan a markato a niga. \v 5 Taraha, nonei tara poata ti kato las u ra turu ngilina i puta i tarara, bu Lo e hatakeieto u ngil u omi i tarara, te kuiia i peisarara a markatona tara tou mate. \v 6 Kaba i romana ara e tapurese ba nera u Lo, te here mami e haka ria ra tara luman kits. E here nei ara i mate ban u Lo. Ara e hengo merei e Sunahan aha? Te poe meni u Lo ti kolotein i manasa ara gi hengo? E moa. Ara e hengo tala merien a markato a tsimus, tara neha u Namnamei tere Sunahan e kana i torirara. \s1 U lo na markato a omi \p \v 7 Gaha te gi poei ra? U Lo tere Moses a ka a omi? E moa koru. Nonei noa has u Lo te harutei lia te mar kato uana a markato a omi. Hena, sanena u Lo te ma poei, “Alö go ma ngilei a ka tara tana katun,” alia sanei u ma atei silei te omi uana a markato teka. \v 8 U Lo e mar ranga u teka ba markato a omi e sabieto a maroro te go hatakei meni u mamana u mar ngil u omi i peisar — nonei e kui sila nia a markato teka turu Lo. Kaba te go moa u tu Lo, ba markato a omi te ma ka menei ta nitagala te ga amus menien lia. \v 9 I manasa alia u ma atei silei te mouna u u Lo. Kaba i murinen alia u atei sile ien, ba markato a omi e takeito i peisar ba lia u here tei a katun a mate i matane Sunahan. \v 10 U Lo tere Moses i hala sile mei te go toatoa u lia. Kaba nonei noa lahas u Lo te kato here tsipon nilia a katun a mate. \v 11 Taraha, a markato a omi e sabe a maroro te go gamo menien lia me toan kato here nanei lia a katun a mate, ba nonei e kato mena teien turu Lo. \p \v 12 Na limiu go atei sile iam u Lo e matskö koruna ne nigana. E moa koru te ga omi u ta toa ta makum i tanen. \v 13 Kaba alia go poe a ka a niga teka te kato here nilia a katun a mate? E moa koru! A markato a omi te kato here nilia a katun a mate te kui sila uen turu Lo u niga, ba te kato silena te gi atei sil meni ra aha koru nonei a markato a omi. Te kato uanen teka bu Lo te haruto nena te omi nitoa uana a markato a omi. \s1 U huol u mar ngil tara katun \p \v 14 Ara e atei silera u Lo teka e lama tere Sunahan. Kaba alia e katun tun uagu tara han i puta teka, na lia e ka puta koru gia tara markato a omi. \v 15 Alia e ma atei silegi a mouna a markato te katoe gulia. Taraha, alia e ma kato uagi te ngil uagu lia. E moa. Alia e katoegu a ka te omie gulia. \v 16 Ba poata te katoe gia lia a ka te ma ngile gilia, e haruto nena te hatangana mena gilia u Lo te matsköna ba lia te omigu. \v 17 Na e ma here nei alia peisa te katoegu a ka teka. Nonei a markato a omi te kana i peisar te katoe nen. \v 18 Alia e atei silegu e moa ta ka ta niga te ga kaia i peisar. Alia e ranga negu u ngilina i puta i tar. E manana, alia e antunan ngilegu te go kato haniga u lia, kaba alia u moa ta nitagala te go kato menien. \v 19 Alia e ma katoegi a ka a niga te ngilin katoe gulia. E moa. Alia e katoegu a ka a omi te ma ngile gilia. \v 20 Na te katoe gulia a ka te ma ngile gilia, ba ka teka e haruto nena e ma lia peisa nei te katoe gen. E moa. Nonei a markato a omi te kana i peisar te katoe nen. \p \v 21 Na lia e sabiegu a toa lo e kuina i peisar te kato uana teka: poata te katsin katoe gia lia a markato a niga, ba markato a omi te butu noa hasina i tar. \v 22 Alia e ngil koruegu u Lo tere Sunahan i torir i iogana. \v 23 Kaba a tana lo te ka hasina i peisar te roron hiatatung mena u hakats u niga i tar ba te kato here nanei lia a karabus tara markato a omi te kana i peisar. \v 24 Alia e haromana korugu ba te tatagi negu a peisar. Esi te taguhe nou lia ba lia te tagala saluhe gia tara peisar a omi teka te ka uana tara tou mate? \v 25 Alia e haniga uagu tere Sunahan te taguhu sila mena neien lia tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. \p U ranga te hagou katoe gula lia e kato uana teka: a torir i iogana e kui silena u Lo tere Sunahan, kaba a peisar e kui silena a markato a omi. \c 8 \s1 A nitoatoa turu Namnamei tere Sunahan \p \v 1 E moa tala ta nihahuna turu katun te ka uar tere Iesu Kristo. \v 2 Taraha, a lo turu Namnamei tere Sunahan, te hala ranei ra a nitoatoa tere Iesu Kristo, e purese hakapa rio ra. Ara i herei u katun ti kitsir na ti roron ka putaia tara lo tara markato a omi na tara tou mate. Kaba e moa lel tala. \v 3 E Sunahan e kato a toa ka a niga, nu Lo tere Moses e ma antunan katoei a ka a niga teka, taraha u ngilina i puta e lagi kutekutiena u Lo teka. E Sunahan e hale iema a Pien Tson i tanen peisa me mi lue iena u tuanrei te kato uana turu tuanrei i tarara me mate silena a markato a omi. Ne Sunahan e lu ban a nitagala tara markato a omi te kana turu tuanrei i tarara. \v 4 E Sunahan e kato sili a ka teka te gi matskö koru u ra turu Lo. Taraha, u ngilina i puta e ma hakui lel ranei ra. E moa. U Namnamei tere Sunahan te hakui tala rena ra. \v 5-6 U ngilina i puta e hakuiena u hakats tara katun te kukute lasena u ngilina i puta. A ka teka nonei a maroro tara tou mate. Kaba u Namnamei tere Sunahan e hakuiena u hakats tara katun te kukutiena u ngil tere Sunahan. A ka teka nonei a maroro tara nitoatoa na tara masalohana. \v 7 Tara poata te hakuiena u ngilina i puta u hakats tara katun, ba katun teka te pakö uana tere Sunahan. Nonei e raman hengoena e Sunahan. Na nonei e ma antunan kato has nanei u Lo tere Sunahan. \v 8 A katun te kukute lasena u ngilina i puta e ma antunan kato nanei u ngil tere Sunahan. \p \v 9 Kaba u ngilina i puta e ma hakui ranei limiu. U Namnamei tere Sunahan te hakui rano limiu, te go ka u u Namnamei tere Sunahan i torimilimiu. Esi te ma ka menei u Namnamei tere Kristo e ma katun uanei i tanen. \v 10 A tuanreimilimiu e mate nou romana, taraha a markato a omi e kato homien. Kaba te kana e Kristo i tamilimiu, ba namnameimilimiu te ka mena a nitoatoa tere Sunahan, taraha e Sunahan e kato hamatskö riu limiu i matanen. \v 11 E Sunahan e hatakei poutsi e Iesu Kristo tara tou mate i tanen. Na te kana u Namnamei tere Sunahan i tamilimiu, ba nonei te hatoatoa pouts hase nou romana a tuanreimilimiu te mate nou romana. \p \v 12 Na ma tsi hatoulana, u ngilina i puta e ma tatei tagala sile nei te gi kukute lel meni ra a markato ni puta. E moa. U ngilina i puta e ma tatei hakui tala ranei ra. \v 13 Te kukutie mia limiu u ngilina i puta ba limiu te mate mou. Kaba te taguhu rena u Namnamei alimiu, ba limiu te kato hamatiemiu a markato a omi turu ngilina i puta, ba limiu te toatoa mou. \v 14 U barebana hoboto te peigi rena u Namnamei tere Sunahan nori e pien uar tere Sunahan. \v 15 U Namnamei te halari e Sunahan alimiu e ma kato pouts ranei limiu u katunun kui te matoutur. E moa. Nonei u Namnamei te hahahu rano limiu ba limiu te pien uamiu tere Sunahan. U Namnamei e taguhu rano ra ba ra te tatei ngö tale rei e Sunahan “O Tamar, o Tamar.” \v 16 U Namnamei tere Sunahan na u namnamei i tarara has e hatei hoboto rena ra ara a galapien tere Sunahan. \v 17 Na te pien uara ra i tanen, ba ra te lue rou romana a man ka man niga i tanen, te kato uana tara pien te luena a man ka tere tamanen. Ne Sunahan e hala nanou romana i tarara a man ka te hala has nanoen romana tere Kristo. Kaba te na lu gono meroen romana ra a man ka man niga i tanen, ara gi lu hasi a mar kamits te lue men i puta. \s1 A man ka man niga i murimuri \p \v 18 Alia e poiegu a kamits i tarara i romana e tetenei balana tara man ka man niga man kapan te na haruto ranoi romana ra e Sunahan. \v 19 A mamana ka hoboto te kui e Sunahan e hahanei sil nitoa nena a poata te haruto nanoa romana e Sunahan te pien uara ra i tanen. \v 20 Taraha, a mamana ka te kui e Sunahan e ka putana tara tou mate. A tou mate e ma butui turu ngil i taren. E moa. E butuia turu ngil tere Sunahan. Kaba e Sunahan e hopu kapin a poata te kapana romana a markatona tara tou mate. \v 21 A mamana ka te kui e Sunahan e na tapurese nitoa ria romana tara tou mate na tara mamana ka a omi, te kato has uar romana a galapien tere Sunahan. \v 22 Ara e atei silera a ka teka: tara poata i manasa ba te noana i romana, a mamana ka hoboto te kui e Sunahan e ka hoboto mer a kamits, te here nei a tahol te katsin posana ba te harina. \v 23 E ma nori pepeisari. Ara has, te ka mera u Namnamei tere Sunahan te mamna tara palain a man ka man niga te na ka merou ra i murimuri. Ara noa has te harra i peisarara ba te hahaloso silera a poata te na hahahu nitoa ranoa ra e Sunahan, ba ra te pien hoboto uarou romana i tanen — a tuanreirara na namnamei has i tarara. \v 24 E Sunahan e lu poutsi rira ti hamana u ra i tanen. Na te tare rara a ka te hamana sile rara, ba ra te ma hamana sil lele reien. Taraha, a katun e ma hamana sil lele nei a ka te ka menen. \v 25 Kaba te hamana sile rara a ka te tabuna tareie rara, ba ra te hahaloso sile ren ba te ma sökana rei. \p \v 26 Bu Namnamei tere Sunahan te taguhu has rano ra tara poata te ma tagala reia ra. Taraha, ara e ma atei sile rei ime te gi mar singo hamatskö u ra tere Sunahan tsi aha te gi singo sili ra, kaba u Namnamei te ateina. Nonei e singo hatatagi bera nora tere Sunahan, na nonei e mar ranga uana te ma antunan ranga uanei a katun. \v 27 Be Sunahan, te atei silena a ka te kana i torina katun, e atei sil hasena u hakats turu Namnamei, taraha u Namnamei e kukutiena u ngil tere Sunahan tara poata te singo bera nien u katun tere Sunahan. \p \v 28 Na ra e ateira e Sunahan e taguhena a mamana ka te gi kui hoboto uen ba te kato haniga rari u katun te ngile ren, u katun te ngö silri e Sunahan te gi kato uen turu ngil i tanen. \v 29 E Sunahan e atei sil mam esi te katun uariou romana i tanen na nonei e hopu kap mam rien te gi here menien a Pien Tson i tanen, ba Pien Tson i tanen e here nei a pien a hamua te ka mena u toularen u para te murimuri ria i tanen. \v 30 Nonei e hopu kap mam ren ba te ngö has ranen. E ngö ren ba te kato hamatskö has ranen i matanen noa has. E kato hamatskö ren ba te hala sei has rena a soloren. \s1 E Iesu Kristo e haruto nena u ngil pan tere Sunahan \p \v 31 Poata te hakats nera ra a mamana ka a niga teka ba ra te poiera aha? E moa lel. Te ka gono mera nara e Sunahan, ba esi te tagala nama romana i tarara? E moa tala. \v 32 Nonei e ma peits hasni a Pien Tson i tanen, kaba nonei e hala sile meien i puta te go mi mate beme rien ra hoboto. Te katoe men a ka teka, ba nonei te hala koru has ranoi ra a mamana ka. \v 33 Ara u katun te hopu kap mamin e Sunahan. Gesi te kot mera nora romana i tanen? E moa tala. Taraha, e Sunahan noa has te kato hamatskö hakapa ria ra i matanen. \v 34 Esi te tatei hopu kap bera noi ra a nihahuna? E Iesu Kristo? E moa koru! Taraha, nonei noa has te mate hakapa sil rio ra. Na nonei e takei pouts tara tou mate i tanen ba nonei te ka talana tara pal matou tere Sunahan ba te singo hatatagi bera nora tere Sunahan. \v 35 A saha ka te ga tatei lu ba mei ra turu ngil tere Kristo? A nomi tsi u tori-tiama? E moa. Tara poata te kato homi ria u katun i tarara te hamana uara ra tere Iesu, ba ka teka e poe hasena nonei e ma tatagi lel ranei ra? E moa. Tara poata te butuna a bes i tarara tsi te kakapuku ria ra na te butuna a poata a omi i tarara tsi a pula, ba man ka teka e poe hasena e Kristo e ma tatagi lel ranei ra? E moa has. \v 36 U Buk u Goagono e poe mami a man ka teka e butu hamanana romana i tarara e kato uana: \q1 “Tara mamana poata nori e katsin atung hamate rario ra te hamana uara ra i tamulö. \q1 Nori e kato here rari ra u sipsip te kato hamatie ier.” \b \p \v 37 Kaba e noahasina. E Kristo e hala ranei ra a nitagala te gi la sei koru u ra tara mamana ka hoboto teka, taraha nonei e tatagi koru rena ra. \v 38-39 Alia e hamana koruegu e moa koru ta ka te ga hatongo kap rio ra be Sunahan te ma tatagi lel ranoi ra: a tou mate tsi a nitoatoa, na angelo na nitagala i kolö na i puta, na man ka ni romana na man ka ni murimuri, na man ka ni iasa na man ka ni puta. E moa koru ta ka te ga tatei lu ba merai ra turu ngil pan Sunahan. Ne Iesu Kristo a Tsunono i tarara e haruto ranei ra u ngil pan teka tere Sunahan. \c 9 \s1 E Sunahan nu katun te hopu kap ren \p \v 1-3 Alia e ranga hamanagu te poe mena gilia a torir e tatagi koruna ba te roron tiama silena a barebana i tar, a ma tsi hahatoulana i tar u Jiu. Alia e ma gamogi, taraha alia e katun uagu tere Kristo, nu Namnamei u Goagono e atei sil hasena te ranga hamana uagu lia i torir. Alia e tatei ngil noa hasegu te go korupakö meni e Sunahan alia ba te lu ba nanei lia e Kristo ba te palis rer u Jiu tara makum i tar, nonei sanei te ga antunan lu pouts merien e Sunahan tara maroro teka. Nonei te mar ngil hapopo mera gien lia. \v 4 A barebanar i Israel u Jiu nori a pal katun te hopu kapin e Sunahan. E Sunahan e hahahu berien u katun i tanen, ba te haruto nena a nikapan i tanen. Nonei e kato gono merien a man rangan kits ba te hala rane ien u Lo i tanen. Na nonei e haruto rien te gi mar hatsunono menien, ba te hala rane ien u ranga hamana i tanen. \v 5 U katun pan tere Sunahan i kaia i gusur u tuburen. Ne Kristo has e butun katunia turu Jiu, e Kristo te pan talana tara mamana ka. E Sunahan e tatei kato hasasale nen tara mamana poata. U mana. \p \v 6 Kaba alia e ma poegi u ranga hamana tere Sunahan e tapeko. Taraha, a pala tere Jekop ti murimurima i tanen e ma katun hamana hoboto uari tere Sunahan. \v 7 Na ra e ma tatei poe hase rei, “Nori u törahatsing tere Abraham na nori a galapien hamana i tanen.” E moa. Taraha, e Sunahan e ranga u tere Abraham i manasa me poiena, “E Aisak a pien i tamulö, na pala te hatuhane noen romana nonei peisa a pal katun hamana i tamulö.” \v 8 Alia e mar ranga uagu teka: a galapien tere Sunahan e ma katun peisa uari ti tuhanaia tere Abraham. E moa. A galapien hamana tere Sunahan nori te hamana ria turu ranga hamana tere Sunahan. \v 9 Taraha, e Sunahan e ranga hamana u tere Abraham me poiena, “Tara poata teka turu hiningal te la nama, alia e la pouts guma romana, ba tahol i tamulö e Sera te pose nou a pien tson.” \p \v 10 Na tana ka has. E Rebeka e pikeia u puna tara toa tson, e Aisak a tson i tanen e tuburara. \v 11-12 Ne Sunahan e ngilin hopu kap silei a toa pien tson te go kato menien u ngil tere Sunahan, ba nonei e poieto tere Rebeka, “A pien a hamua e katunun kui benou a pien a hatut.” E Sunahan e mar ranga u teka i mam ti posa ria a galapien, na i mam has ti katoe ien a ka a niga na ka a omi. Be Sunahan e hopu kap reto a galapien turu ngil peisa i tanen. E ma hopu kap merien a markato i taren. \v 13 Te poe hasi e Sunahan turu Buk u Goagono, “E Jekop nonei te ngile gulia, ne Iso te ma ngile gilia.” \p \v 14 Gu ranga teka e poiena e Sunahan e ma matskö nei? E moa koru. \v 15 Taraha, e Sunahan e poe hasi tere Moses, “Alia e tatagi regu u katun turu ngil peisa i tar.” \v 16 E Sunahan e ma hopu kap mera nei u katun turu ngil i taren na tara markato i taren. Nonei e hopu kap rena u katun tara nihitaguhu peisa i tanen. \v 17 Na turu Buk u Goagono e Sunahan e hala hasin u ranga i tanen tere Moses te go hala menien tere King Pero i manasa me poiena, “Alia u kato sili lö a king te go haruto meni lia a nitagala i tar i matamulö, na te gi kato hapan meni a solor turu han hoboto i puta, noahasina te hihipus koru uamu lö.” \v 18 E kato uana teka, be Sunahan te tatagi rena a palabir u katun turu ngil i tanen, ne kato hahipus rena a palabi turu ngil i tanen. \s1 A raharaha na nihitaguhu tere Sunahan \p \v 19 Kaba toa i tamilimiu e tatei mar ranga toum uana teka i tar: “Te manana u ranga teka i tamulö, ba ime te tatei poa mena nei e Sunahan a tabina katun e kato homina? Esi te antunan hapiu nena a ka te ngilin katoena e Sunahan?” \v 20 Ba lia te palise goen ba te poiegu, “Alö a katun tun lasi. Alö e moa te go ranga hakopis homi u tere Sunahan.” A tabeli e ma hone nei a katun te kuie ien ba te poiena, “A neha tu mar kato meni lö alia teka?” E moa. \v 21 A katun te kukuiena a tabeli e tatei kuie nen turu ngil peisa i tanen. Te ngil nen ba nonei te tatei kuiena a huol a mar tabeli tara toa makumun tsikitsiki: a toa te hol seina na tai te hol putana. \p \v 22-23 Ne Sunahan e kato has uana i iesana. A palabir u katun e kato homir ba te hereri a tabeli te hol putana. E Sunahan e raharaha ranen ba te katsin haruto nena a nitagala i tanen ba te hahuna ranen. Kaba nonei e roron hahaloso silena te gi habirits pouts uaien i tanen ba te ma sökana nei. E Sunahan e katoena a ka teka te ga taguhu merien ra. Nonei e ngilin tatagi rano ra ba te hatei ranei ra a nikapan soku i tanen te kato hahaloso mam berien ra. \v 24 Ara noa has u katun te ngö ramen turu Jiu na turu katun te halhal ria turu Jiu. \v 25 U ranga tere Sunahan ti koloto nia turu Buk tere Hosia e kato uana teka: \q1 “A barebana te ma katun uari i tar alia e ngö ragoien romana ‘U katun i tar.’ \q1 A pal barebana tu ma tatagi rilia, alia e ngö rago ien romana ‘A ma tsomi i tar!’ \q1 \v 26 Tara han te poe mame ien, ‘Alimiu e ma katun uami i tar,’ tara toa han noa lahas a Sunahan te toatoana e ngö rano ien romana a galapien i tanen.” \p \v 27 Ne Aisaia a propet e ranga hapan hasin u Israel me poiena, “A barebanar i Israel e para koru hereri u kotolana, kaba a ma tsi topisa puku te tapiriki riou romana. \v 28 A Tsunono e ma hahaloso noi romana. Nonei e kits borobore nou u rangan hahuna i tanen tara han i puta.” \v 29 Ne Aisaia e poe hasi, “Sanena a Tsunono a Tagala te ma tatagi sil rira ba te hanige iena te gi toatoa u a palai, ara hoboto sanei ti mate, herei a barebanar i Sodom ni Gomora.” \s1 Israel nu Bulungana u Niga \p \v 30 Na lia go poe talei aha? Nonei a ka teka: u katun te halhal ria turu Jiu i ma torohanan matsköia i matane Sunahan, kaba nonei e ngö noa has rane ien u katun u matskö te hamana uaren i tanen. \v 31 Nu barebanar i Israel i lagi hamhamatskö a peisaren i matane Sunahan ti kukute menien u lo tun. \v 32 Na ha ti ma hamatskö nien? Taraha, nori i ma kato sila nien tara maroro tara nihamana. E moa. Nori i kui sil tune ien. Nori e pal ner e Kristo te here nei a hatu te tutu nena a katun i maroro. \v 33 Ti koloto has nia turu Buk u Goagono ba te hatei nena e Kristo: \q1 “Tara. Alia e hake goa romana i han i Saion a hatu te tutu ranoa u katun. \q1 Bu katun te hamana ria romana i tanen e ma mastei hamana roi.” \c 10 \p \v 1 A ma tsi hahatoulana, a torir e ngil hatagalana ba lia te rangata silegi e Sunahan u katun i tar e gi habirits u hakats i taren be Sunahan te toan lu pouts ranen. \v 2 Alia e ateigu ba lia te hatei ragi limiu, nori e tagala siler e Sunahan, kaba nori e tutu ner a maroro hamana i tanen. \v 3 Nori e ma atei sileri te mar hamatskö sila mera nei e Sunahan u katun i matanen, ba nori i ma kukutie tei a maroro i tanen. Nori e torohanan kuier a maroro peisa i taren. \v 4 Kaba e Kristo e hakapa a markato teka turu Lo. Na i romana a barebana hoboto te hamanar, nori te butun matskö ria i matane Sunahan. \s1 E Sunahan e ngilin lu pouts rena u katun hoboto \p \v 5 I manasa e Moses e mar koloto u teka tara katun te ngilin butun matsköna i matane Sunahan turu Lo: \q1 “A katun te katoena a mamana ka hoboto te ranga uana u Lo, nonei te lue nou a nitoatoa.” \b \p \v 6-7 Kaba markato te butun matskö silana a katun i matane Sunahan te hamana nen e kato uana teka: “Alimiu go ma poemi i peisamiu, ‘Esi te la nou i Kolö, tsi esi te la nou tara han i puta i iogana?’” U ranga teka ti kolotein i manasa e mouna uana teka: ara gi ma lu pouts mena mei e Kristo i Kolö, tsi ara gi ma lu pouts has mena meien tara han turu mate. E moa! \v 8 U Buk u Goagono e hatei ranei ra a ka teka: “U ranga tere Sunahan e ka hasukusuku koruna i tamilimiu. Alimiu e tatei poe men i rungmilimiu ne tatei hamana hase men i torimilimiu.” Nu ranga teka nonei u rangana tara nihamana te roron rararie mulam. \v 9 E kato uana teka: te ranga hatei namia limiu i rungmilimiu te Tsunono uana e Iesu, na te hamanena a torimilimliu e Sunahan e hatakei poutsi e Iesu tara tou mate, be Sunahan te lu pouts rano limiu. \v 10 Taraha, te hamana mia limiu i torimilimiu, be Sunahan te kato hamatskö rena limiu i matanen. Te ranga hatei namia limiu a ka te hamana uami limiu, be Sunahan te lu pouts rano limiu. \v 11 Nu Buk u Goagono e poiena, “A katun te hamana uana i tanen e ma mastei hamana nei.” \v 12 Na ka teka e la uana turu katun hoboto, taraha e Sunahan e ma poe tale nei u Jiu e halhalir na tana pala e halhalir. E moa. Nonei a Tsunono tara mamana mar katun, na nonei e tatangana nena a man ka man niga i tanen turu katun hoboto te singo uar i tanen. \v 13 Ti koloto has menien turu Buk u Goagono, “A Tsunono e lu pouts ra nou u katun hoboto te singo uar i tanen, ba nonei te Tsunono noa i taren.” \p \v 14-15 Kaba palabir u katun e ma antunan singo uari i tanen, taraha nori e ma hamana noe rien. Na nori e ma antunan hamane rien, taraha nori i ma hengo noa nien. Na nori e ma antunan hengo narien, taraha e moa ta katun te ga hatei rien u ranga. Kaba te ga hala mam rien e Sunahan u katun ba nori te hatei laner u ranga i tanen, ba barebana te antunan hengo naren ba te hamanar ba te toan singo uar i tanen. Ti koloto has menien turu Buk u Goagono: \q1 “Ara e sasala koru mera te tara merari u katun te la merima u Bulungana u Niga!” \b \p \v 16 Kaba u katun hoboto e ma hanigeri u Bulungana u Niga. Te poe hasi e Aisaia a propet i manasa, “O Tsunono, e moa ta katun ta para te hamanena u ranga i tarara.” \v 17 U ranga i tar e kato uana teka: tara poata a katun e la uanama romana i tarara ba te rarariena e Kristo, ba ra te toan hengoera u ranga. Ara e hengoera u ranga, ba ra te toan hamanara. \p \v 18 Na lia e rangata rago limiu, u Israel i ma hengoni u ranga teka? E moa. Nori i hengo hakapa. Te poe hasena u Buk u Goagono: \q1 “U ranga tere Sunahan e la kalakala hoboto u turu han i puta.” \b \p \v 19 Na lia e rangata leligu, nori u Israel i ma ateii? E moa. Nori i atei has, kaba nori i ma kukutei u ranga. E Moses e kolotein a ka teka te ranga mereia e Sunahan u Jiu: \q1 “Alia e kato hahiomi mera goi limiu nori u katun halhal te hengoe rio romana lia te ngö rami limiu u katun u tutu, ba limiu te toan raharaha koru mou.” \b \p \v 20 Ne Aisaia a propet e ongolo has ba te hatei nena u ranga tere Sunahan teka: \q1 “Alia u harutein a peisar turu katun halhal ti ma rangata silei lia. \q1 Nori u katun ti ma sakiei lia ti sabieio lia.” \b \p \v 21 Ne Sunahan e ranga hasin u Israel me poiena, “Alia e kaloho nitoa regu u katun te raman hengoe rio lia ba te hipus korur.” \c 11 \s1 E Sunahan e tatagi rena u Israel \p \v 1 Na lia e rangata rago limiu, e Sunahan e tori-tsugar a barebana i tanen u Jiu? E moa koru. Alia has a toun Israel. E Abraham e tubur, na lia a pala tere Bentsamin. \v 2 E Sunahan e ma tori-tsugari a barebana i tanen u Jiu. Nonei e hopu kap rio lam i mam noa. Alimiu e atei silemiu u ranga turu Buk u Goagono tara poata te ranga meia e Ilaitsa e Sunahan. \v 3 Nonei e rangein u Israel me poiena, “O Tsunono, nori i atung hamatir u propet i tamulö ba te rure ier a man makumun hats i tamulö. Alia a tsi toa puku lasi te kagu, na nori e ngilin atung hamate hase rio lia.” \v 4 Ne Sunahan e ranga palis e Ilaitsa me poiena, “E moa. A 7000 tara katun i tar e kar te ma hatsunoneri a keisa a liliahanei e Beal. Alia e taguhu ragen.” \v 5 Ne kato has uana i iesana i romana. A tsi pal katun te hopu kapin e Sunahan e ka noana, taraha nonei e tatagi ranen. \v 6 Nonei e ma hopu kap merien ti kato haniga uen. E moa. Nonei e hopu kap rien, taraha nonei e roron tatagi rena u katun. Te ga roron hakats las nia e Sunahan a ka te katoer u katun ba te toan hopu kap ranen, ba te mastei tatagi ranen. \p \v 7 Nu Israel i lagi sakesake ta maroro te ga haniga merien e Sunahan. A ma tsi toa lasi a ma tsi katun ti sabe a ka teka, u katun te hopu kapir e Sunahan. Na tana pala hoboto turu Jiu e baku-kits korur. \v 8 Ti koloto has menien turu Buk u Goagono: \p “E Sunahan e kato here rane ien a katun te topina. I manasa na te noana i romana a mataren e ma tara hamana nei na talingaren e ma hengo hamana has nei.” \v 9 Ne Devit a King e poe hasi i manasa, \q1 “Poata te katoe rien a kannou te ngil korue ren, ba lö te kato homi mera mien a kannou, te kato uana a tanga na a kiou te hatongo kap nena a poum a hie. \q1 Alö go hahuna ren. \q1 \v 10 Alö go hakuhil u hakats i taren ba te hereri a katun a matakiau. \q1 Alö go hala nitoa rien u kamits ba te hereri a katun a murinen te tapeko mena a ka a tiama.” \p \v 11 Na lia e rangata rago limiu, u Jiu i tutu ba te rus ba nitoa ner e Sunahan? E moa koru! E manana, e Sunahan e taguhu rena u katun te halhal ria turu Jiu, taraha u Jiu i kato homi. Nonei e kato u teka te go kato hahiomi meri u Jiu. \v 12 Na poata ti kato homiia u Jiu, be Sunahan e hanige ieto te go kato hasasala merien a palabir a pal katun i puta. Te kato uanen teka, be Sunahan te hala nanou a nisasala pan koru tara poata te onoto noa romana u hihase turu Jiu te hamanar. \s1 E Sunahan e lu pouts rena u katun te halhal ria turu Jiu \p \v 13 Na lia e ranga tala gia i tamilimiu u katun te halhal ria turu Jiu. Alia a aposol te hala mena lei e Sunahan i tamilimiu u katun te ma Jiuri, ba lia te hatei ragi u katun te ngil mena gilia a toukui i tar. \v 14 Alia e kato silegu te gi hiomi u u barebana i tar, ba te habirits pouts menari u hakats i taren tere Sunahan be Sunahan te lu pouts ranou a palabi i taren. \v 15 Poata te rama ria e Sunahan u Jiu, nonei e aroho u tara palabir u katun hoboto i puta ba te kapiena ranen. Kaba tara poata te lu pouts ranoen u Jiu, ba nori te here koru roi u katun ti mate ba te toatoa poutsur. \p \v 16 Te hala neria a hamuna tutun tere Sunahan, e here nei e Sunahan e teiena u huhua hoboto. Na te nigana u poloso turu roei, bu kala i tanen te niga hasir. Ne kato has uana i iesana turu Jiu. U tuburen i manasa i pala u tere Sunahan, na nori has e pala uariou tere Sunahan. \p \v 17 U Jiu e hereri u roein olip u niga, na limiu u katun te ma Jiumi e heremi u roein olip u hie. E Sunahan e peko ban a palabina a kala turu roei u niga, ba nonei e hasopena a man kala turu roei u hie tara makum i taren. Na limiu u katun te ma Jiumi e luemiu a man ka man niga turu Jiu i manasa. \v 18 Na limiu go ma omi rami nori a pala ti peko ba here rai u kalan roei. Alimiu e go ma poemi alimiu e niga bala talamiu. Alimiu e heremi u kala tun lasi. Alimiu e ma halangemi u tuanreinu roei. E moa. U tuanreinu roei te halanga rano limiu. \p \v 19 Kaba limiu e poe toume mou, “Aa, kaba u kala i peko bar te gi katoei a makum i tamulam.” \v 20 E manana. Nori i peko bar ti ma hamana uaien. Na limiu e kamiu, taraha alimiu e hamanamiu. Kaba limiu go ma hakats nemi a ka teka ba te poemiu alimiu e niga balamiu. E moa. Alimiu go matout iam. \v 21 Taraha, e Sunahan e lu ban a palabina u kala turu roei u niga, na nonei e lu ba has rano limiu te mar kato uamou limiu ti kato uen. \v 22 E Sunahan e tatagi rena u katun, na nonei e hahuna has rena u katun. Ara gi ruto: nonei e hahuna rena a pala te kato homir, na nonei e tatagi has rano limiu, te go haniga noa has uam limiu i tanen tara nihitaguhu i tanen i tamilimiu. Te moa nen, ba nonei te lu ba has ranou limiu. \v 23 Be Sunahan te haka pouts ranoa u Jiu tara makum a niga i taren te gi hamana lel uen i tanen. Taraha, nonei e ka mena a nitagala te go haka pouts merien. \v 24 Na limiu u katun te ma Jiumi i ngats ba ria turu roei u hie ba te hasopo raria turu roei u niga te ma roei uai i tamilimiu i mam. Nu Jiu e hereri u roei u niga. Ne ma tutu koru nei te haka pouts ranoa e Sunahan u Jiu tara makum a niga ti ka mam ien. \s1 E Sunahan e tatagi rena u katun hoboto \p \v 25 A ma tsi hahatoulana, alimiu go ma poemi alimiu e atei korumiu. Alia e ngilegu alimiu go atei sile iam u ranga u mana teka te mous i manasa: e kato uana, a nihihipus turu Israel e ma ka nitoa nei romana. E moa. E noa las noa romana tara poata te onoto noa u hihase turu katun halhal turu Jiu te pala uar tere Sunahan. \v 26 Be Sunahan te toan lu pouts ranou u Israel hoboto. Ti koloto has menien turu Buk u Goagono: \q1 “A katun te taguhu rena a barebana ba te lu pouts ranoen e la nama romana i Saion. \q1 Nonei e lu ba nanou u markato u omi tara pala tere Jekop.” \b \p \v 27 Ne Sunahan e poe hasi, \q1 “U rangan hatangana tu kits gono merien lia e butu hamana noa romana tara poata te lu ba negoa lia u markato u omi i taren.” \b \p \v 28 U Jiu e hereri u pakö tere Sunahan, taraha nori e tori-tsuga ba ner u Bulungana u Niga. Na ka teka e taguhu rano limiu u katun te ma Jiumi. Kaba e Sunahan e hopu kap noa hasir u tuburen. Nonei e hakats nena a ka teka ba te tatagi has rena u Jiu. \v 29 Taraha, e Sunahan e ma palise nei u hakats i tanen turu katun te hopu kap ren na te kato hasasala ren. \v 30 Alimiu u lagi hengoe iam e Sunahan i manasa, kaba i romana e Sunahan e tatagi rano limiu, taraha u Jiu e lagi hengor. \v 31 Nori e lagi hengor i romana, ba te kato uana, e Sunahan e tatagi pon ranoen romana te mar tatagi mera neien limiu. \v 32 E Sunahan e poiena u katun hoboto e lagi hengoe ren ba te here nei a markato a omi e kits kap ranen. Nonei e kato uana teka ba nonei te tatei tatagi rena u katun hoboto. \s1 Ara gi solosei e Sunahan \p \v 33 A mamana ka hoboto tere Sunahan e pan koru ba rena ra. A niatei nu hakats i tanen e pan saluhe koru nena a niatei nu hakats i tarara. E moa koru ta toa te tatei sabiena te mar hakats sila uanen na mouna koru a markato i tanen. \v 34 Te ranga has uana u Buk u Goagono: \q1 “Esi te atei silena u hakats tara Tsunono? \q1 Esi te tatei hateie nen a ka te go katoen? \q1 E moa ta toa.” \b \p \v 35 Na u Buk u Goagono e poe hasena: \q1 “Esi te hala mamemi a Tsunono ta ka ba te poiena a Tsunono e ga palise ien? \q1 E moa ta toa.” \b \p \v 36 Taraha, e Sunahan e habutu a mamana ka hoboto na nonei peisa a mouna a mamana ka, na man ka hoboto e ka uana i tanen. Ba ra te solosei nitoa nera e Sunahan. U mana. \c 12 \s1 A markato te sasala mena e Sunahan \p \v 1 A ma tsi hahatoulana, e Sunahan e tatagi koru rena ra. Na lia e ranga hatatagi mera golimiu, alimiu go hala koru neiam a peisamilimiu tere Sunahan te kato uana tara ka a gogoso te haleri e Sunahan ba nonei te hanigeie nen. Nonei a maroro te tatei mar hatsunono sila mena milimiu e Sunahan. \v 2 Alimiu go ma kukutiemi a markato tara han i puta teka. E moa. E Sunahan e ngilin hala ranei limiu u hakats u tsimus ba te habiritsena a torimilimiu ba limiu te atei sile mou u ngil tere Sunahan ba te hanigeie men — a ka te nigana na ka te sasala mena e Sunahan na ka te matskö nitoana. \p \v 3 E Sunahan e tatagi sileio lia ba te hale nei lia a nikapan tara aposol. Ba lia te ranga mera golimiu hoboto a man toa toa, alimiu e go ma poemi alimiu e kapanmiu. E moa. Hakats hamatskö neiam a man peisamilimiu a man toa popona te go hamana uam limiu, ba te katoemiu a toukui te matsköna, taraha e Sunahan e hala hoboto rira a nihamana. \v 4 A peisana katun e ka mena a man makumun tuanrei a para, na nori hoboto e ka mer a man toukui i taren. \v 5 Ne kato has uana i iesana turu Kristen. Ara u para kaba ra a toa pal katun has te hamana uara tere Kristo. Ara u toa u ngorere ba te hihitaguhira. \v 6 E Sunahan e hala rira a man toa toa a man nitagala te gi kato haniga meni ra a mamana mar toukui. Te haleia lö e Sunahan a nitagala te go lu meni lö u ranga hamatskö i tanen ba te rararie men, ba lö te rarare hapopo namien te hamana uamu lö. \v 7 Te haleia lö e Sunahan a nitagala te go taguhu meni lö a tai, ba lö te hitaguhum. Te hale ien lö a nitagala te go hihatuts u lö, ba lö te hihatutsum. \v 8 Te ka memia lö a nitagala te go hatagala meni a nihamana tara palabi, ba lö te katoe men. Te taguhe mia lö a palabi u moni, ba lö te tatanganam. Te tara kap namia lö a palabi, ba lö te hipakoko hanigam ba te ma karousmi. Te tatagi sile mia lö a palabi, ba lö te taguhu ramen ba te sasalam. \p \v 9 Alimiu go hiangilngil hamana iam ba te ma hohou ngilmi. Omie iam a ka te omina ba te pile kap namiu a ka te nigana. \v 10 Hiangilngil iam te kato uar a man hahatoulana hamana. Na limiu go hasesein hapane iam a tai i tamilimiu. \v 11 Alimiu go kui hatagala iam ba te ma karousmi. A torimilimiu e ga sasala koru te kui beme nami limiu a Tsunono. \v 12 A ka te hamana sile milimiu e tatei hasasala rano limiu. Te butuna u tori-tiama, ba limiu te tuatamimiu. Alimiu go singo hiton uam tere Sunahan. \v 13 Alimiu go hala namia a man ka i tamilimiu tara palabir u Kristen, ba te lu has menami u katun i luma i tamilimiu. \p \v 14 Te kato homi pinona a toa katun i tamulö, ba lö te ma hamal namien. E moa. Alö go singo beien tere Sunahan ga taguhe ien. \v 15 Sasala gono meiam a pala te sasalar, ba te tabe gono has memiu a pala te taber. \v 16 Alimiu go kaka haniga hoboto iam. Alimiu a man toa toa e go ma poemi alimiu e panmiu. E moa. Hihikapien gono meiam u katun papala, ba te ma poemi alimiu e ka memiu u niatei. \p \v 17 Te kato homina a katun i tamulö, ba lö te ma palise mien. E moa. Alö go kato sil a markato te hanige ier u katun hoboto. \v 18 Alö go torohana hatagala koru te go antunan ka gono haniga merai lö u katun hoboto. \v 19 A ma tsomi, e moa koru te go hipou uam limiu. Nonei a ka peisa tere Sunahan. Taraha, i koloto nia turu Buk u Goagono te poe meni e Sunahan, “Alia te hipou gou. Alia te palise gou a markato a omi.” \v 20 Nu Buk u Goagono e poe hasena, “Te besna a pakö i tamulö, ba lö te hanoue men. Na te makana a pakö i tamulö, ba lö te haue men. Te mar kato uamou lö teka, ba lö te kato hamatsingole men.” \v 21 A markato a omi e ma tatei tagala saluhe ranei limiu. E moa. Alimiu go tagala saluhe niam a markato a niga tara markato a omi. \c 13 \s1 Ara gi ka putaia turu gamman \p \v 1 U katun hoboto e gi ka putaia turu katun tere gamman. Taraha, e moa ta toa ta gamman te ga butu peisa. E Sunahan te hatuol a gamman hoboto me hala rane ien a nitagala. \v 2 Na katun te hipus nena a gamman nonei e hipus nena a ka te hatuol e Sunahan. Na katun te mar kato uana teka e hahune riou. \v 3 Taraha, u katun tere gamman e ma kato hamatout reri u katun te kato hanigar. E moa. Nori e kato hamatout rer u katun te kato homir. Alö go kato haniga ba lö te ma tatei matoutemi a katun tere gamman, ba nonei te hanige nolö. \v 4 Taraha, nonei e here nei a katunun kui tere Sunahan ba te ka silena te go taguhu menien lö. Kaba te kato homi mulö, ba lö te tatei matoute men, taraha nonei e ka mena a nitagala te go hahuna menien a katun. Nonei a katunun kui tere Sunahan na nonei e hahuna rena u katun te kato homir ba te haraharaher e Sunahan. \v 5 Na limiu e go ka puta mia tara gamman, taraha alimiu e atei silemiu a ka te nigana, ne atei sil hasemiu e Sunahan e raharaha rena u katun te kato homir. \p \v 6 Nonei a ka te hol sile milimiu a takis, taraha u katun tere gamman e kui beier e Sunahan te katoe rien a toukui i taren. \v 7 Alimiu go hala neiam a mamana takis turu katun te luluer a takis. Na limiu go hapan has reiam u katun pan hamana ba te solosei ramen. \s1 A markato turu Kristen \p \v 8 Alimiu go palise iam a haroho hoboto i tamilimiu. Kaba limiu go ma hanoan hala nemi u ngilngil i tamilimiu. Hiangilngil hiton iam. Taraha, te ngile mia limiu a tana katun, alimiu te kato hamanemiu a ka te kato silena u Lo tere Sunahan. \v 9 U masaka te poiena, “Alö go ngil koru meni a tana katun te ngil koru mena milö peisam.” U masaka teka nonei a mouna u masaka te poeina, “Alö e moa te go tsikolo u. Alö e moa te go hipuli u. Alö e moa te go kopu u. Alö e moa te go matesil meni a ka tara tana katun.” Na nonei a markatona te go ngil meni lö a tai e mouna has uana tara palabina u masaka. \v 10 Te ngile mia limiu a tana katun, alimiu e ma kato homimi i tanen. Na markato turu ngilngil nonei a mouna a ka te kato silena u Lo tere Sunahan. \p \v 11 Alimiu go kato noa las uam teka, taraha alimiu e atei silemiu a poata teka. A hakatsmilimiu e ma tatei soho lel nei, taraha a poata te lu pouts ranoa ra e Sunahan e sukusuku nena a poata ti hamana tutunia ra tere Kristo. \v 12 A poata a omi teka te here nei a bong e katsin kapana, na poatan pepeitokap tara nitsunono tere Kristo te here nei a lan e sukusukuna. Ara gi hanoa a markato a omi te ka uana turu kuhil ba te katoera a markato a niga te ka uana turu ualesala. \v 13 Ara gi kato hamatskö, te kato uaria u katun tara lan. Ara gi ma kukutiei a markato te kato homi ria u katun tara pati na te spak uar na te tsikolo uar na te hakats homi uar na te raharaha uar na te hiomi uar. E moa. \v 14 Alimiu go katoe iam a markato tere Iesu Kristo a Tsunono. Alimiu e ma tatei kukute lelemi u ngil tara peisamilimiu. \c 14 \s1 Alimiu go ma poemi a toulamilimiu e kato homina \p \v 1 Te kana a toa katun te hamana uana tere Kristo ba te ngilin tahongona tara pala i tamilimiu, ba limiu te lue men, noahasina te ma atei sil noe neien a ka te ga katoen. Kaba limiu go ma raharahe mien te hamana halhal uanen na te hamana halhal uami limiu. \v 2 A toa katun te atei haniga silena u hihatuts tere Sunahan e tatei nouena a mamana kannou, na tana katun te ma atei haniga sile nei u hihatuts tere Sunahan e agono nena u benö.* \v 3 Bara. A katun te tatei nouena a mamana ka e ma tatei omie nei a katun te agono nena u benö. Na katun te agonona e ma tatei poe nei nonei a katun te nouena u benö e kato homina. Taraha, e Sunahan e haniga hase nen. \v 4 Alimiu e ma tatei poemi a katunun kui tara tana katun e omina. A katunun hakui peisa i tanen te tatei poiena e kui hanigana tsi e kui homina. Na nonei e kato haniga nou, taraha a Tsunono e antunan taguhe nen. \p \v 5 A toa katun e poiena a palabina u lan e kapanir na palabina u lan e moa. Na tana katun e poiena u lan hoboto e boena u toa. Bara. A man toa toa a man katun e gi atei haniga sil te mar hakats uaren. \v 6 A katun te poiena u toa u lan e kapanina e ngilin hapanena a Tsunono. Na katun te tatei nouena a mamana kannou e ngilin hapan hasena a Tsunono, taraha nonei e haniga uana tere Sunahan tara kannou. Na katun te agonona e ngilin hapan hasena a Tsunono, ba nonei te haniga has uana tere Sunahan. \v 7 E moa ta toa i tarara te ga ka peisa u turu ngil i tanen. Ne moa has ta toa i tarara te ga mate pepeisaia turu ngil i tanen. E moa. \v 8 Te toatoa ria ra, ara e toatoa silera u ngil tara Tsunono. Na te mate ria ra, ara e mate silera te gi solosei meni a Tsunono. Te toatoa ria ra tsi te mate ria ra, ara e katun uara tara Tsunono. \v 9 Taraha, e Kristo e mate me toatoa pouts silena te go Tsunono uen turu katun te toatoar na turu katun ti mate. \v 10 Na lö go ma hamouei a markato tara hahatoulana i tamulö ba te poeiem nonei e omina. Na lö has a tai go ma omiei a hahatoulana i tamulö. Taraha, ara hoboto e na ka roa i matane Sunahan, ba nonei te hamou rano ra a man toa toa. \v 11 Ti koloto has menien turu Buk u Goagono ba Tsunono e poiena, \q1 “U mana koru alia e hatei rago limiu, a barebana hoboto e hatukun roa i matar. \q1 U katun hoboto e hatsunone rio romana lia ba te ranga hatei nariou alia e Sunahan.” \b \p \v 12 Ba ra hoboto a man toa toa e tatei hateie roi romana e Sunahan a mouna a man markato ti katoeia ra i puta. \s1 Alimiu go ma amusemi a hahatoulana i tamilimiu \p \v 13 Alimiu go hanoan hamou niam a markato turu hahatoulana i tamilimiu. Alimiu go hakats haniga noa iam ba te ma katoemi a markato te omina turu hakats tara man hatoulana, taraha nori e namos kukute rario limiu ba te kato homir. \v 14 E Iesu a Tsunono e harutei lia a ka teka te atei sile gulia e kato uana, e moa ta ka te ga omi peisa. Kaba te poiena a toa katun e omina te ga nou menien a toa ka, ba te omi hasina i tanen. \v 15 Na te noue mia lö a ka te hakats nena a hahatoulana i tamulö e omina, e kato uana alö e ma ngil hamane mien. Taraha, nonei e kukutiena a markato i tamulö ba te kato homiena a torinen i iogana. Kaba e Kristo e mate sil hasi a hahatoulana i tamulö. Ba lö te tara kap haniga nem a ka te noue mulö. Nonei e namos kukutiena a markato i tamulö ba te kato homi koruena a peisanen. \v 16 A barebana e namos ranga homir ba te hone ier a ka te nigana i tamulö. \v 17 Taraha, a Nipepeito tere Sunahan e ma ka las uanei tara kannou na tou ua. E moa. A Nipepeito tere Sunahan e mouna uana tara markato a matskö i matane Sunahan na masalohana na nisasala te hala ranei ra u Namnamei u Goagono. \v 18 Na katun te kui beiena e Kristo tara markato teka, e Sunahan nu katun has e hanige ren. \p \v 19 Na ra gi kato silei a markato te nolo pouts menari u katun na te kato hatagala rena u katun ba te ka haniga hobotor. \v 20 Alö go ma kato homiei a toukui tere Sunahan te ngilin nou mena milö a mamana kannou. E niga hasina te nou menari a mamana kannou, kaba e omina te nouena a katun a toa ka ba te kato homiena u hakats tara palabir u Kristen te poier e omina. \v 21 E nigana te raman nou mena milö u benö na te raman ua mena milö u wain na te raman kato mena milö te ka te kato homiena u hakats tara hahatoulana i tamulö. \v 22 Na man ka teka te poe mulö e nigana i tamulö, e nigana te atei peisa mena mien limiu mere Sunahan. Poata te katoe mia lö a ka te poe mulö e nigana ba torimulö te ma poe nei e omina, alö e sasala mou. \v 23 Kaba te hula hakats mia lö te noue mia lö a ka, ba lö te kato homim, taraha alö e ma hamana koruemi te ga niga uen. A saha ka te katoe mulö ba lö te ma hamana koruemi te ga niga uen, alö e kato homim. \c 15 \s1 Ara gi kato hasasala a palabi \p \v 1 Ara te atei haniga silera u hihatuts tere Sunahan e gi taguhir a pala te ma atei hanigari. Ara gi ma hakats silei te gi sasala peisa u ra. E moa. \v 2 Ara a man toa toa gi kato hasasaler a man hahatoulana i tarara ba ra te taguhu raren ba te hatagala raren. \v 3 Taraha, e Kristo has e ma kato sili te ga hasasala peisa las meni a peisanen. E moa. Te ranga has u a toa katun turu Buk u Goagono me poiena tere Sunahan, “U ranga u omi turu katun ti ranga homin lö e la has uanama i tar.” Na ka teka e butu hamana hasia tere Kristo. \v 4 A mamana ka ti koloto nia turu Buk u Goagono i koloto sili te gi hatuts merien ra na te gi hala meri ra u rangan hitaguhu ba ra te hahalosera a man ka man niga tere Sunahan ba te hamana sile ren. \v 5 E Sunahan noa has te tatei hala ranei ra u rangan hitaguhu ba te hatuts ranei ra te gi ma sökanan hahaloso uai ra. Nonei e tatei taguhu rano limiu te go ka haniga hoboto uam limiu ba te kukutiemiu a markato tere Iesu Kristo. \v 6 E kato uana teka ba limiu hoboto turu toa u ranga e tatei soloseiemiu e Sunahan, e Tamana a Tsunono i tarara e Iesu Kristo. \s1 U Bulungana u Niga te la u turu katun te ma Jiuri \p \v 7 Hianiganiga iam, te mar niga has merai e Kristo alimiu, ba markato teka te soloseie nou e Sunahan. \v 8-9 Alia e hatei rago limiu, e Kristo e butun katunun kui u turu Jiu, taraha nonei e ngilin harutein e Sunahan e kato hatagala u ranga hamana te hale ien turu tubur u Jiu ba te butu hamanana, ne ngil hasi u katun te ma Jiuri e gi solosei sile ien a nihitaguhu i tanen. Ti koloto has menien turu Buk u Goagono: \q1 “Alia e haniga goa i tamulö, o Sunahan, i gusur u katun te ma Jiuri, ba te köma hasasale golö.” \b \p \v 10 Nu Buk u Goagono e poe hasena: \q1 “Alimiu u katun te ma Jiumi go sasala gono meiam a pala tere Sunahan!” \b \p \v 11 Na ti koloto lel has menien: \q1 “U katun hoboto te ma Jiuri gi solosei a Tsunono. \q1 A barebana hoboto gi soata sei koru a solenen.” \b \p \v 12 Ne Aisaia a propet e poe hasi: \q1 “A toa katun te hatubunana e Jesi e la nama romana. \q1 Nonei e soata sei sile roi romana te ga tsunono merien u katun te ma Jiuri. \q1 Ba nori te hamane roen.” \p \v 13 E Sunahan e tatei hala ranei ra u ranga hamana te gi hamana sil menien ra. Nonei e tatei kato hasasala rano limiu ba te hala ranei limiu a masalohana te hamana uami limiu i tanen. Bu Namnamei i tanen te hala ranoi limiu a nitagala te go hamana hiton uamia limiu turu ranga hamana i tanen. \s1 A ka te koloto sil e Pol \p \v 14 A ma tsi hahatoulana, alia e hamanegu alimiu u katun u niga koru ba limiu te ka memiu a niatei te antunan hatuts pouts memi limiu a peisamiu. \v 15-16 Kaba tara kalanloun teka alia e ranga hatagala noa has negu a palabina man ka te go hatakei meni u hakats i tamilimiu. Alia e ongolo megu e Sunahan e halei lia a nitsunono te go katunun kui u lia tere Iesu Kristo ba te kui silegu u katun te ma Jiuri. Alia e katoegu a toukui tara pris ba te rarariegu u Bulungana u Niga tere Sunahan. Alia e kato silegi a ka teka u Namnamei u Goagono e tatei kato haniga rena u katun halhal turu Jiu i matane Sunahan, be Sunahan te lu ranen. \v 17 Alia e sasala koru megu a toukui i tar, taraha alia e kato begien e Sunahan tara nitagala tere Iesu Kristo. \v 18-19 Alia e ma hatei nagi a palabina toukui i tar, kaba alia e ongolon hatei negu a toukui te kato sila nia e Kristo i tar, te gi taguhu meri u katun te ma Jiuri ba te hengoer e Sunahan. Alia u katoei a toukui teka u ranga na markato a niga, nu mirakul, na nitagala turu Namnamei tere Sunahan. Alia u taniaia i Jerusalem ba te lala nitoa uagu i Ilirikam ba te hatei lanegu u ranga hoboto turu Bulungana u Niga tere Kristo. \v 20 I manasa na te noana i romana, alia e ngilin rarariegu u Bulungana u Niga turu han ti ma hengo noani e Kristo. Taraha, alia e namos haspanegu a toukui i tar tara toukui te hatania a tana katun tere Sunahan. \v 21 Te poe meni u Buk Goagono, \q1 “U katun ti ma hengoni u bulungana i tanen e na tarare naroen romana. \q1 Nu katun ti ma hengo nien e na atei sile roen.” \s1 Pol e ngilin his u i Rom \p \v 22 Nonei a ka tu ma antunan na tara merai lia limiu. \v 23 Kaba lia u hakapeia a toukui i tar tara man han teka, na lia e ngilin na tara tala rago limiu, taraha alia u solon hahaloso te go na tara merai limiu. \v 24 Na lia e ngilin tara rago limiu ba te toan la soku uagu i Spein. Na te gamon ka hoboto gono ria ra, ba limiu te taguhe molia te lala uagu lia i Spein. \v 25 Kaba lia e mam buua gou i Jerusalem ba te na taguhu regu a pala tere Sunahan. \v 26 Taraha, a pal katun tere Kristo i Masedonia na i Gris e hala ner u moni te gi na taguhu meri u katun tere Kristo i Jerusalem ti moa ta ka. \v 27 Nori e kato merien u ngil peisa i taren. Ne niga hasina te kato uaren teka. Taraha, u Jiu i halan a man ka man niga tere Sunahan i taren u katun te ma Jiuri, ne niga hasina te taguhu uas mera rien u Jiu a man ka man niga i taren i puta. \v 28 Alia e na hala bura goien a moni hoboto ti gono meni i taren, ba lia te na toan tara rago limiu te la uagou lia i Spein. \v 29 Te na tara ragoa lia limiu, alia e atei silegu alia e la megou a kan hasasala tere Kristo te kato hasasala koru rano limiu. \p \v 30 A ma tsi hahatoulana, alimiu e ka uamiu tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara, nu Namnamei i tanen e hatei rira te gi hiangilngil u ra. Na lia e rangata hatagala rago limiu, alimiu go singo taguhe molia tara ka te singo sil hase gulia. E kato uana, alimiu go singo hatagala uam tere Sunahan ba te taguhe nolia. \v 31 Singo sile iam te gi ma kato homi meni lia u katun i Judia te hahamanar, na te gi haniga meni u katun tere Sunahan i Jerusalem a monin hitaguhu teka te soategu romana lia i taren. \v 32 Te haniga noa e Sunahan, ba lia te na butu megoa a nisasala pan i tamilimiu, ba ra te hiasasala hobotora. \v 33 E Sunahan te hala ranei ra a masalohana e tatei ka gono mera nolimiu hoboto. U mana. \c 16 \s1 E Pol e hatsomir a man toa toa man katun \p \v 1 Alia e ngilegu alimiu go hanige iam e Pibi te butu noen romana i tamilimiu. Nonei a hahahinana i tarara tara pala tere Kristo ne kui beiena a pal barebana tere Kristo i Senkria. \v 2 Lu menami a tahol teka i tamilimiu, taraha nonei e pala uana tara Tsunono. E nigana te mar kato uar u katun tere Sunahan teka. Na limiu e tatei taguhe men tara saha ka te ngile nen. Taraha, nonei e taguhir u katun u para na lia has. \p \v 3 Alia e hatsomi uagu tere Priska na tson i tanen e Akuila. Nori na lia i kui hoboto u tere Iesu Kristo. \v 4 A tsitabubu koru na nori i atung hamatir ti taguhu menien lia. Alia e haniga koru uagu i taren, na pala hoboto te ma Jiuri ba te hatsunoner e Sunahan, nori e haniga has uar tara elasolana. \v 5 Na hatsomi bemi lia a pal Kristen te roron hagum hoboto ria tara luma i taren. \p Hatsomi hase iam e Epinitas a tsomi koru i tar. Nonei a katun tutun tara provins i Eisia te hamana u tere Kristo. \v 6 Hatsomie iam e Maria, te kui hatagalaia i gusumilimiu. \v 7 Na hala has neiam u haniga i tar tere Andronaikas mere Junias, nori a toa han i tar ti ka gono meia lia tara karabus. U aposol e atei sil haniga raren, na nori i hamana mam neia lia tere Kristo. \p \v 8 Na lia e hatsomi uagu tere Amplietas te ngil korue gulia te pala uanen tara Tsunono. \v 9 Hatsomi has bemi lia e Erbanus te kui gono meraio ra tere Kristo, ne Steikis has, a tsomi i tar. \v 10 Na hala neiam u haniga i tar tere Apelis. A barebana e atei siler te kukute haniga menien e Kristo. Hatsomi riam a pinaposa tere Aristabiulas. \v 11 Na hatsomi has niam e Herodian a toa han i tar, na pinaposa tere Narsisas te ka has uar tara Tsunono. \p \v 12 Na lia e hatsomi uagu tere Traipina mere Traiposa, te kukui ber a Tsunono, na tere Pesis a tsomi i tar te kui hapara koru has bei a Tsunono. \v 13 Hala neiam u haniga tere Rupas, a tsomi koru tara Tsunono, na tere tsinanen has te kato here nai lia a pien i tanen. \v 14 Na hatsomi has riam ere Asingkritas mere Pligan ne Hermis ne Patrobas ne Hermas nu palabir u Kristen has te ka gono mera ren. \v 15 Na hatsomi has riam ere Pilalogas mere Julia ne Nirias mere hahinanen ne Olimpas nu Kristen hoboto te ka gono mera ren. \p \v 16 Alimiu go hiahatshatsomi iam. A man hagum hoboto te hatsunoner e Kristo e hala ner u haniga i taren. \s1 U rangan hakapa \p \v 17 A ma tsi hahatoulana, alia e ranga hatagala mera golimiu, hanei sil reiam u katun te roron lu kata rer a barebana ba nori te ma hamana hanigari. Nori e omie ier u hihatuts tu lue iam limiu i tamulam. Alimiu go pal ramen. \v 18 Taraha, nori u katun teka e ma kui beri a Tsunono i tarara e Kristo. E moa. Nori e kui sil talaser u ngilina i puta i taren. Nori e roron angoso rer a barebana ba te gamo rer u katun te ma atei sileri u gamo. \v 19 A barebana hoboto e atei siler alimiu e hengoemiu u Bulungana u Niga, na lia e sasala mera golimiu. Kaba lia e kato silegu alimiu go atei sil hanige iam a markato a niga ba te tutu ba namiu a markato a omi. \v 20 E Sunahan te hala ranei ra a masalohana. Ne moa te ga pina uen ba nonei te taguhu rano limiu ba limiu te tagala saluhe moa tere Satan, ba te kato uana tara katun te pita misasa nena a kukutsi. \p A nihitaguhu tara Tsunono i tarara e Iesu Kristo e tatei ka gono mera nolimiu. \p \v 21 E Timoti a katunun kukui-gono i tar e hala ranei limiu u haniga i tanen. Ne Lusias ne Jeson ne Sosipater, nori a toa han i tar, e hala has ner u haniga i taren. \p \v 22 Alia e Tesias te kolotegu a kalanloun teka, e koloto megi lia u ranga tere Pol. Alia te pala gono mera golimiu tara Tsunono e hala has ragi limiu u haniga i tar. \p \v 23 Ne Gaias has e hatsomina i tamilimiu. Alia e ka gia i luma i tanen, na barebana e roron lotu has ria i luma i tanen. E Irastas a kuskus tara gamman tara taun teka na hahatoulana i tarara e Kuortas, nori e hatsomi has ria i tamilimiu. \p [ \v 24 A nihitaguhu tara Tsunono i tarara e Iesu Kristo e tatei ka gono mera nolimiu hoboto. U mana.] \s1 Ara gi solosei e Sunahan \p \v 25 Ara gi solosei e Sunahan! Nonei e antunan kato hatagala rano limiu ba limiu te hamana mia i tanen, te poe hasena u Bulungana u Niga te rararie gulia, u raranga te hatei nena e Iesu Kristo. Nonei u raranga teka e solon mous i manasa. \v 26 Kaba i romana e butu halesalana i matar a barebana. U ranga ti kolotein u propet i hatei mam nen. Ne Sunahan, te ka nitoana, e hakei u ranga u tagala te gi habulungana menai u raranga teka turu katun hoboto, ba nori te tatei hamana ria i tanen ba te hengo hase ren. \p \v 27 Ara gi solosei nitoan e Sunahan nonei lasi a toa te atei silena a mamana ka hoboto. Nonei e tatei lu sila nena a solo pan tara toukui pan te katoei e Iesu Kristo. U mana. \p Nonei talasi. \b \p Alia e Pol