\id HEB NT0001.HE1 HALIA LANGUAGE ALLEN 3-Apr-87 \h HIBRU \toc1 HIBRU A kalanloun ti koloto meni turu Hibru ti hamana u tere Kristo \toc2 HIBRU \mt1 HIBRU \mt2 A kalanloun ti koloto meni turu Hibru ti hamana u tere Kristo \c 1 \s1 E Sunahan e hala sila nama u ranga i tanen tara Pien Tson i tanen \p \v 1 I manasa e Sunahan e rangaia tara poata a para na tara man maroro a man para turu tuburara. Nonei e mar ranga u teka me hala sila nanama u ranga i tanen turu propet. \v 2 Kaba tara sukusukuna poatan kapa i romana nonei e ranga silama i tarara tara Pien Tson i tanen. E Sunahan e habutu sila nia a mamana ka tara Pien Tson i tanen, na nonei e hopu kap silien te go lu menien a mamana ka hoboto. \v 3 A Pien Tson i tanen nonei u namnamei turu ualesala tere Sunahan. Nonei e here koru nei e Sunahan, na mamana ka hoboto e ka haniga silana turu ranga u tagala i tanen. I murina te galus ba nien u markato u omi turu katun, nonei e na gumia i Kolö tara pal matou tere Sunahan i iasa koru. \s1 A Pien Tson tere Sunahan e pan bala nena u angelo \p \v 4 E Sunahan e hapan a Pien Tson i tanen ba te pan koru bala rena u angelo. Nonei e hapan koru hapopo nien te mar pan koru mena nei a solo i tanen tara solo turu angelo. \v 5 E Sunahan e namala ranga uai teka ta toa ta angelo i tanen ba te poiena, \q1 “Alö a pien i tar. \q1 I romana alö e hatamana mia i tar.” \b \p E moa. Kaba nonei e ranga u teka tara Pien i tanen. E Sunahan e ma rangani ta toa ta angelo ba te poiena, \q1 “Alia e hapien nagoen, na nonei e hatamana noa i tar.” \b \p E moa. Kaba nonei e ranga u teka tara Pien i tanen. \v 6 A Pien Tson tere Sunahan e pan saluhena tara mamana ka hoboto, na poata te katsin haleie men e Sunahan i puta, be Sunahan e poiena, “U angelo hoboto i tar e gi hatsunono u i tanen.” \b \p \v 7 U Buk u Goagono e mar ranga meni u angelo teka: \q1 “E Sunahan e kato here ranei u angelo i tanen a lomolomo. \q1 Nonei e kato here ranei nori u katunun kui i tanen u tula u hiski.” \b \p \v 8 Kaba u Buk u Goagono e mar ranga meni a Pien Tson tere Sunahan teka: \q1 “O Sunahan, a solon king i tamulö e ka nitoana romana. \q1 Alö e tsunono hamatskö rem u katun tara nipepeito i tamulö. \q1 \v 9 Alö e haniga koruem a markato a matskö ba te omiem a markato te ma matskö nei. fi Be Sunahan noa has i tamulö te haka seiia lö turu katun hoboto i tamulö, na nisasala i tamulö e pan bala nena a nisasala i taren.” \b \p \v 10 Nu Buk u Goagono e poe hasi, \q1 “O Tsunono, alö u kato a han i puta tara hataniana poata. Na lö u kato hasi a han i Kolö a limamulö. \q1 \v 11 Nori e na taia hoboto riou romana, kaba alö e ka nitoa mou. \q1 Nori e na toutounei hoboto riou ba te here roi u hasobu te toutouneina. \q1 \v 12 Alö e na hapits mera moien te mar hapits menari u hasobu. Alö e na palis mera moien te mar palis menari u hasobu. \q1 Kaba alö e mar ka nitoa las uamou teka ba te ma tatei palismi. A poata i tamulö e ma tatei kapa nei.” \b \p \v 13 E Sunahan e namala ranga uai teka ta toa ta angelo ba te poiena, \q1 “Alö go gumia teka tara pal matou i tar ba lia te hale goi lö u katun te paköe rio lö ba lö te na pita-puta ramoen.” \b \p Kaba nonei e ranga u teka tara Pien i tanen. \v 14 Ga saha mar katun u angelo? Nori hoboto a namnamei te kui beier e Sunahan. Nonei e hala sil rane ien te gi taguhu merien u katun te katsin lu pouts rena e Sunahan. \c 2 \s1 A markato a niga koru tere Sunahan te lu pouts mera neien ra \p \v 1 E kato uana teka ba ra te pile hakarapoto nera u ranga u mana ti hengo ra. Ara e namos hapolasa susule ren. \v 2 U Lo tere Moses te hala sila nama e Sunahan turu angelo e mana, na katun te hipus nen ba te ma kukutie neien e lu a nihahuna te matsköia i tanen. \v 3 Kaba u ranga tere Iesu e pan bala nena u ranga turu angelo, na ra e moa koru te gi bus ba meni a nihahuna te totone rara a markato a niga koru teka te lu pouts mera nei ra e Sunahan. A Tsunono e Iesu noa has te habulungana mamin a maroro teka te lu pouts mera nei e Sunahan u katun, nu katun ti hengoe ien i haruto rira u ranga teka e manana. \v 4 Ne Sunahan e haruto hasin te mana uana u ranga teka te kato menien a mamana hiharuto na mirakul a para ba te hala nena a man toa toa man nitagala turu Namnamei u Goagono popona turu ngil peisa i tanen. \s1 E Iesu a katun te halu pouts ranei e Sunahan u katun \p \v 5 Alam e ranga nem a han i puta tara poata i murimuri, ne Sunahan e ma haka puta mena neien romana turu angelo. E moa. \v 6 Tara toa makum i iahana u Buk u Goagono e poiena, \q1 “O Sunahan, aha nonei a katun ba lö te hakats namen ba te tara kap namen? \q1 Nonei a ka pinopino lasi. \q1 \v 7 Alö u haka pute ien turu angelo tara tsitabubun poata, ba lö u toan haka seie ten ba te hale mien a solo pan te ka uana tara king. \q1 \v 8 Alö u haka puteia a man ka hoboto i tanen.” \b \p Tara poata e Sunahan e haka puteia a man ka hoboto tara katun, e moa ta ka te ga ka halhal. Kaba ara e ma tara noe rei te pan saluhe mena neien a mamana ka. \v 9 Kaba ara e tarera e Sunahan e hala sei e Iesu ba te hale neien a solo pan te ka uana tara king, taraha nonei e lu a kamits pan ba te matena. E Sunahan e tatagi koru rira ba te gamon haka puta sile nei e Iesu turu angelo te go antunan mate sil merien u katun hoboto. \v 10 E Sunahan e habutu silei a man ka hoboto a peisanen. Ne nigana te lu meni e Iesu a kamits, taraha e Sunahan e kato hatatalu sile ien a tsonun mammam ba te hapien rena u katun u para ba te ngö mera neien i Kolö. Aa, e Iesu a tson mammam i taren ba te halu pouts rane ien e Sunahan. \v 11 E Iesu e kato ranei ra u katun u matskö tere Sunahan, na ra mere Iesu e ka mera a toa Tamarara. E kato uana teka ba nonei te hanigana te ngö mera neien ra u toulanen. \v 12 E Iesu e poiena, \q1 “O Sunahan, alia e hatei nagoa lö turu toular. \q1 Alia e köma hasasala uagou i tamulö i matar a barebana i tamulö te lotu hobotor.” \b \p \v 13 Ba nonei e poe hasena, “Alia e hamana uagou tere Sunahan.” Ba nonei e poe hasena, “Alia e kagu, na ma tsi galapien has te hala ramei lia e Sunahan.” \v 14 A ma tsi galapien teka te ranga nanen nori u katun tun, ne Iesu e butun katun here has rame ien. Nonei e kato silei a ka teka te go tatei mate uen ba te toan kato homi nitoa nena e Satan, nonei a katun te ka mena a nitagala te ga kato hamate meri u katun. \v 15 U katun hoboto i solon matouti a tou mate ba te hereri i mate koru mei a nimatout. Be Iesu e mate sileto te go lu ba merien a nimatout. \v 16 Ara e atei silera nonei e ma la sile mei te go taguhu meri u angelo. E moa. Nonei e la silema te go taguhu meri a pala tere Abraham. \v 17 Ne matsköna te butu here merien u toulanen tara mamana markato ba te toan luena a toukui tara tsunono pan turu pris te tatagi rena u katun ba te roron kui haniga beiena e Sunahan. Nonei e kato sil a ka teka te ga lu ba meni u markato u omi turu katun ba te nolo bera nen tere Sunahan. \v 18 Ne Iesu e antunan taguhu tala rena u katun te amus rer, taraha nonei e tori-tiama has mei ti amus menien. \c 3 \s1 E Iesu e pan nena e Moses \p \v 1 A ma tsi hahatoulana, e Sunahan e ngö sil rilimiu te go katun uam limiu i tanen. Na limiu go hakats niam e Iesu. E Sunahan e hala sile mei e Iesu te go mi aposol uen turu lotu i tarara na te go mi tsunono pan uen turu pris turu lotu i tarara. \v 2 E Iesu e kukute hanigei e Sunahan te hopu kap nien tara toukui teka, te mar kato haniga has meni e Moses a toukui i tanen i gusuna barebana tere Sunahan. \v 3 A katun te habutu a hunhaposa a solonen e pan nena a palabasa i tanen. Ne kato has uana i iesana, e Iesu e ka mena a solo te pan bala nena a solo tere Moses. \v 4 A mamana hunhaposa e ka mena a katun te habuten, kaba e Sunahan te habuti a mamana ka hoboto. \v 5 E Moses, a katunun kui tere Sunahan, e kato a toukui a niga i gusuna barebana hoboto tere Sunahan, ba te hatei nena a man ka te ga rangein romana e Sunahan i murimuri. \v 6 Kaba e Kristo, a Pien tere Sunahan, te tara kap haniga rena a barebana tere Sunahan. Na te ongolo rara ba te hamana haniga noa uara i tanen ba te hamana silera a man ka man niga i tanen, ara u katun hamana i tanen. \s1 A barebana tere Sunahan e tatei husar \p \v 7-8 U Namnamei u Goagono e poiena, \q1 “I romana, te henge moa limiu a runguna e Sunahan, alimiu go ma hipus uami ti hipus u u tubumilimiu ba te tori-tsuga nario lia ba te torohane roa lia tara latu pinopino. \q1 \v 9 Aa, u tubumilimiu i tarei u toukui pan i tar turu 40 u hiningal, kaba nori i torohana noa hasio lia. \q1 \v 10 Ba nori a pal katun i kato haraharaha korueto lia, na lia u poei, ‘Nori e roron tori hasoalar. Nori i namala atei silei a markato i tar.’ \q1 \v 11 Na lia u raharaha koru ba te ranga hamana gia i iasa ba te poiegu, ‘Nori e moa koru te gi la u tara hanin husa i tar i Kenan.’” \v 12 A ma tsi hahatoulana, alimiu go hanei iam. Ta toa i tamilimiu e namos hahamanana ba te omina ba te hapolasa ba nena e Sunahan te toatoana. \v 13 Alimiu go hihitaguhi iam ba te hiararanga namiu u ranga teka turu mamanu lan antunana te ka noa uana a poata. Taraha, a markato a omi e namos gamo rano limiu ba te hahipus rano limiu. \v 14 Ara e ka uara tere Kristo, te hamana hatagala nitoa uara ra ti mar hamana u ra i mam. \v 15 Alia e hatei hahuol rago limiu a ka te ranga nena u Buk u Goagono: \q1 “I romana, te henge moa limiu a runguna e Sunahan, alimiu go ma hipus uami ti hipus u u tubumilimiu ba te tori-tsuga nario lia.” \v 16 Esi nori u katun ti hengo a runguna e Sunahan ba te tori-tsuga naren? Nori u katun te peigi rema e Moses tara han i Itsip. \v 17 Na eresi u katun te raharaher e Sunahan turu 40 u hiningal? Nonei e raharaher u katun ti kato homi ba te mater ba te la ba rarien tara latu pinopino. \v 18 E Sunahan e rangein esi tara poata te ranga hamana uen i iasa ba te poiena, “Nori e moa koru te gi la u tara hanin husa i tar”? Nonei e rangein nori u katun ti hipusia i tanen. \v 19 Na ra e tara sabiera nori i ma antunan lai tara hanin husa i tanen, taraha nori i hahamanein e Sunahan. \c 4 \p \v 1 U ranga te hopu kapin e Sunahan e la uanama i tarara, te poiena ara e tatei ka mera a tou husa i tanen. Kaba ara gi hanei sil te ga ma antunan lu has meni ta toa i tarara nonei a tou husa. \v 2 U Bulungana u Niga e la uama i tarara te mar la has uen nori turu katun i manasa. Nori i hahengo u turu ranga, kaba nonei e ma taguhu rien, taraha nori i hengo papala ba te hahamanar. \v 3 Kaba ara te hamanara e tatei luera a tou husa tere Sunahan. Nonei e poei, \q1 “Alia u raharaha koru ba te ranga hamana gia i iasa ba te poiegu, ‘Nori te hahamanar e moa koru te gi la u tara hanin husa i tar!’” \b \p E Sunahan e mar ranga u teka noahasina te kapa u a toukui i tanen tara poata te kui hakape ien a han i puta, na nonei e solon husa noa. \v 4 A toa makum turu Buk u Goagono e hatei nena u hatohitinu lan me poiena, “E Sunahan e husa ban a man toukui hoboto i tanen turu hatohitinu lan.” \v 5 Kaba u Buk u Goagono e poe hasena, “Nori e moa koru te gi la u tara hanin husa i tar.” \v 6 A barebana ti hengo mami u Bulungana u Niga i ma lai tara hanin husa tere Sunahan, taraha nori i hahamana. Kaba e Sunahan e hanigana te gi la u a palabinu katun tara hanin husa i tanen. \v 7 Ara e atei silera a ka teka, taraha e Sunahan e hakei a tana poata te ngöe neien “I romana.” E Sunahan e harangei e Devit a King i murimuri koruna a poata tere Moses ba te poiena u ranga teka te kato hakape gula lia: \q1 “I romana, te henge moa limiu a runguna e Sunahan, alimiu go ma hipusmi.” \v 8 Sanena e Josua te peigi meri a barebana tara tou husa hamana tere Sunahan, e Sunahan sane ma tatei ranga hamurimuri nanei u tan u lanin husa lel. \v 9 Na e kana a tou husa hamana te tatei luer u katun tere Sunahan, ba te here nei a poatan husa tere Sunahan turu hatohitinu lan. \v 10 A katun te husa gono mena e Sunahan e husa ba nena a toukui i tanen, te mar husa ba has meni e Sunahan a toukui i tanen. \v 11 E kato uana teka ba ra te torohana hatagala silera te gi lu meni ra a tou husa tere Sunahan. Ta toa i tarara e ma tatei hipus nanei e Sunahan ti mar kato uen ba te hakapa ba nena a tou husa tere Sunahan. \v 12 U ranga tere Sunahan e toatoana ba te kuina. E here nei e nou koru ba nena u kilata hoboto u nou koru. Nonei e antunan hamouena u namnamei tara katun. Nonei e tasuna i torina katun i iogana, ba te haruto nena u hakats nu ngil i tanen. \v 13 E moa ta ka te gi antunan hamous bani e Sunahan. E here nei a man ka hoboto e kana i ielesala, taraha nonei e tarena a mamana ka. E Sunahan noa has te hamou rena ra. \s1 E Iesu a pris a tsunono pan \p \v 14 Ara gi pile hakarapotein a ka te hamane rara. Taraha, ara e ka mera a pris a tsunono pan te la hakapa nitoa u tara makum te kana e Sunahan. Nonei e Iesu, a Pien tere Sunahan. \v 15 Ara e ma tatei poe rei a pris a tsunono pan i tarara e ma antunan tatagi ranei ra tara poata te ma tagala ria ra. E moa. Nonei i amus meni tara mamana markato te mar amus has mera rira. Kaba nonei e ma kato homii. \v 16 Na ra gi ongolo tala ba te la hasukusuku uara tara makum a goagono tere Sunahan tara poata te singo ria ra, taraha nonei e tatagi rena ra. Na saha poata te ma tagala reia ra, nonei e tatagi ranou ra ba te taguhu rena ra. \c 5 \p \v 1 U Jiu e mar kato uar teka: nori e hopu kap ner a tsunono pan turu pris i taren ba te hale rien a toukui te go kui beme nien e Sunahan ba te taguhu ranen. Nonei e hala mena nei a man kan hahalapuku na man hats tere Sunahan te go lu ba menien u markato u omi turu katun. \v 2 Nonei a pris teka e ma tagala hiton has nanei u markato u omi, taraha nonei a katun tun, ba nonei te antunan tami rena u katun te hahalir na te kato homir. \v 3 Nonei e ga hats silir u markato u omi turu katun nu markato u omi i tanen has, taraha nonei e ma tagala koru has nei. \v 4 A katun e ma lu benei a peisanen a solo tara pris a tsunono pan. E moa. E Sunahan peisa te ngö sile nei a katun a toukui teka, te mar ngö has menien e Eron a pris i manasa. \v 5 Ne kato has uana i iesana tere Kristo. Nonei e ma hala seii a peisanen ba te katoena a peisanen a pris a tsunono pan. E moa. E Sunahan noa has te katoei e Kristo a tsunono pan turu pris. Nonei e Sunahan te ranga mei e Kristo me poiena, \q1 “Alö a Pien i tar. I romana alö e hatamana mia i tar.” \b \p \v 6 Na nonei e poe hasi tara tana makum turu Buk u Goagono, \q1 “Alö e pris nitoa mou tara mamana poata tara markato tere Melkisedek a pris.” \v 7 Tara poata te kaia e Iesu i puta, nonei e singo hatagala koru u tere Sunahan ba te ranga hapanina ba te tabena, taraha e Sunahan e antunan hatongo kap nen tara tou mate. Ne Sunahan e hengo hasen, taraha nonei e hatsunoni e Sunahan. \v 8 E manana, nonei a Pien tere Sunahan, kaba nonei e sagoho noa hasi u kamits, na ka teka e hatutsien a markato te hengo haniga menien e Sunahan. \v 9 Na poata te hakapa nitoa meni e Iesu a toukui i tanen, nonei e antunan lu poutsir u katun hoboto ti hengoe ien ba te hala rane ien a nitoatoa te ka nitoana. \v 10 Ne Sunahan e hopu kap nen a pris a tsunono pan tara markato tere Melkisedek a pris. \s1 Ara gi ma hapolasa bani e Sunahan \p \v 11 U ranga u para e ka noana tara ka teka, kaba alam e lagi hatarare namien i tamilimiu, taraha alimiu e lagi ateimiu. \v 12 Alam u solon hatuts rio limiu antunana te go mala hihatuts has uam limiu. Kaba e moa. Alimiu e ngil noa hasemiu a tana katun te ga hatuts lel rilimiu a man markato turu ranga tere Sunahan ti hatuts tutun rilimiu. Alimiu e here poutsmi u goama te sus noar, ba te ma antunan nou noeri a kannou a kihil. \v 13 U katun te kato uar teka e ma tatei tsimou hanigeri a ka te omina na ka te nigana. \v 14 Kaba u hihatuts pan e ka uana turu katun ti solon tatate beri a markato a matskö, ba te antunan tsimou ner a ka te omina na ka te nigana. \c 6 \p \v 1-2 Ara gi tatate talei a man hihatuts pan ba te hapolasera a markato te tatate tun menari a man hihatuts tutun tere Kristo. Ara gi mala atei hakapa sil a man hihatuts tutun teka, hena: 1) Ara gi habirits ban a markatona i tarara i manasa te ka halhal ba nena a nitoatoa tere Sunahan. 2) Ara gi hamana u tere Sunahan. 3) Ara gi kukute u hihatutsina te lu menari a baptais na te halakopo menari u ualima tara katun. 4) Ara gi kukute u hihatutsina te takei pouts uaria tara tou mate nu hihatutsina te lu menari a nihahuna te ka nitoana. Kaba ra e ma tatei ka noa las reia turu ranga tutun teka. E moa. \v 3 Ara gi na lui u hihatuts u kapan. E Sunahan e haniga nena a ka teka ba ra te na kato uarou teka. \v 4 E moa koru te gi antunan palis lel meni u katun u hakats i taren ti hapolasa ba nitoa menien e Sunahan. Nori i ka mamia turu ualesala tere Sunahan. Nori i ateiia i peisaren a ka a niga ni Kolö, na nori i ka hasia turu Namnamei u Goagono. \v 5 Nori i atei sil te niga uana u ranga tere Sunahan, na nori i atei sil hasi a man nitagala tara poata i murimuri. \v 6 Kaba nori i hapolasa ba noa hasin e Sunahan. Ne moa koru te gi antunan palis lel menien u hakats i taren, taraha e here nei nori e tapala lel naria a Pien tere Sunahan tara koruse, ba te hamatsingolo lele rien i matar a barebana. \v 7 E Sunahan e hanige iena a kui te ue iena a langits te roron polona i tanen, taraha a kui teka e habutsena a kannou a niga te taguhena a tamana kui. \v 8 Kaba a kui te habutsena a mamana ka a hihitoka na kolits a omi e ma niga tala nei. E moa. E antuna lasina e Sunahan e hamal nanen ba nori te hakulupu ba naren. Ne kato has uana i iesana nori turu katun u omi. \v 9 Alam e mar ranga uam teka, kaba alam e poiem a markato i tamilimiu e niga bala nena a markato a omi teka, taraha e Sunahan e lu pouts riou limiu. \v 10 E Sunahan e ma solopalei a toukui i tamilimiu na tu mar ngil koru menien limiu na tu taguhu meri limiu u katun i tanen ba te kato noa talasina i romana. \v 11 Na lam e ngilem alimiu a man toa toa e go mar kato haniga noa has uam teka antunana te butu hamana noa romana a man ka te hamana silemi limiu, ba limiu te ma gegesimi. \v 12 E moa. Alimiu go heremi u katun te hamana hatagalar ba te ma hahan hanoari. Nori e lue riou romana a ka te ranga hamanein e Sunahan. \s1 U ranga u tagala te hopukapin e Sunahan \p \v 13 Poata te hala nia e Sunahan u ranga hamana tere Abraham, nonei e ranga hamanaia i peisanen, taraha e moa ta tan ta katun te ga pania i tanen. \v 14 Nonei e poei, “U mana koru, alia e kalale gou lö ba te hatuhane mou a pien ba lia te katoe goi lö a tubur u katun u para koru.” \v 15 E Abraham e ma hahan hanoan hahalosoi, na nonei e lui a ka te ranga hamanein e Sunahan. \v 16 Tara poata a katun e ranga hamana uana i iasa, nonei e ngöena a solo te pan nena a solonen. Nu ranga hamana teka e hapiu nena u ranga turu katun te ranga sile ren. \v 17 I manasa e Sunahan e ranga hamanein te go taguhu merien romana ra u katun i tanen. Nonei e ngilin haruto halesala koru rio ra te ma tatei palis koru menien a ka te ngilin katoe nen. Na nonei e hatagalei u ranga hamana mam i tanen u tanu ranga te mana uana i iasa. \v 18 Nu huol u rangan hamana teka e ma tatei palis nei, ne Sunahan e ma tatei gamo has nane ien. Na ka teka e hatagala koruena a torirara, ara u katun ti bus u tere Sunahan te go hatongo kap merien ra, ba ra te pile hakarapoto nera a markato te hamana sil mena rei ra a nihitaguhu tere Sunahan. \v 19 A ka teka te hamana sile rara e hatagala sile nei a torirara te gi ka hakarapoto gono meni ra e Sunahan. Na ka te hamana sile rara e ka hamatsköna te kana e Sunahan. E here nei a poata te la hapalis uana a tsunono pan turu pris i hapalana u labalaba pan te kutena ba te tasuna tara makum te goagono koruna. \v 20 Ne Iesu e tasu hakapa has beria ra i iahana Luman Lotu Pan i Kolö. Nonei e mam rio ra tara makum te ka hamatsköna e Sunahan. Nonei a tsunono pan turu pris tara markato tere Melkisedek a pris, ba nonei te pris nitoa nou tara mamana poata. \c 7 \s1 E Melkisedek a pris \p \v 1 A katun teka e Melkisedek e kingia tara taun i Selem i manasa, na nonei a pris has tere Sunahan i iasa koru. Tara poata e Abraham e kopisima tara pula te atung hamate ramen u king, e Melkisedek e hitupali gono meien ba te kalale nen. \v 2 Be Abraham e lu kakatena a man ka hoboto te lue men tara pula tara maloto a makum me hala nena a toa makum tere Melkisedek. A solo teka e Melkisedek e poiena, “A king tara markato a matskö.” Ne poe hasena, “A king tara masalohana,” taraha nonei a solo “Selem” e poiena, masalohana. \v 3 E moa tu buk te ga poei e Melkisedek e ka mei a tamanen na tsinanen nu tubunen, tsi te ga poei nonei i posei, na te ga poe hasi nonei e mate. Nonei e here nei a Pien tere Sunahan. Nonei a pris tara mamana poata. \v 4 Ba limiu te tatei tara sabe talemiu nonei a tson a kapan koru, taraha e tuburara noa has e Abraham te hale ien a hamalotona makum tara man ka hoboto te lue men tara pula. \v 5 Alimiu e atei silemiu e Livai e hatubunaia tere Abraham. Nu pris te hatubuna ria tere Livai e kukutier u ranga tara Lo tere Moses te poiena nori e gi roron lu a hamalotona makum tara man ka tara barebanar i Israel. U pris e lue ria a man ka teka turu toularen, noahasina te hatubuna has uaren tere Abraham. \v 6 Kaba e Melkisedek e ma pala uai tere Livai, taraha nonei e ka mamia tere Livai. Kaba e Melkisedek e lu noa hasi a hamalotona makum tere Abraham, nonei a katun te lui u ranga hamana tere Sunahan, ne Melkisedek e kalala hasi e Abraham. \v 7 Ara e atei silera a katun te panina te kalalena a katun te teteneina. \v 8 Na hamalotona makum e roron hala menari turu pris te pala uar tere Livai, noahasina te mate uaroen. Kaba e Melkisedek e lu a hamalotona makum ba te toatoa nitoana, te ranga has uana u Buk u Goagono. \v 9 Ara e atei silera a pala te hatubuna ria tere Livai e luer a hamalotona makum. Kaba poata te hala nia e Abraham a hamalotona makum tere Melkisedek, e herei e Livai has e hala sila nia e Abraham a hamalotona makum. \v 10 E manana, e Livai e hatubunaia tere Abraham, na nonei i ma posa noai tara poata tere Melkisedek. Kaba ara e tatei poiera e Livai e ka hakapaia i tuanreina e tubunen e Abraham tara poata e Melkisedek e hitupali mei e Abraham. \v 11 E Sunahan e halei a tei Israel u Lo, na nonei e hopu kapir u pris ti pala u tere Livai te gi tara kap menien. Sanena a toukui turu pris ti pala u tere Livai e kato haniga nitoan u katun, e Sunahan sane ma tatei hopu kap nanei a markato a tsimus turu pris te kukutiena a markato tere Melkisedek a pris, ba te halhalna tara markato tere Eron a pris te pala u tere Livai. Kaba e Sunahan e hopu kap hamanein a markato a tsimus turu pris. \v 12 Na te palisina a markato turu pris, bu lona turu pris te tatei palis hasina. \v 13-14 U ranga teka e hatei nena a Tsunono i tarara. Ara e atei silera nonei e kaia tara pala tere Juda te halhalna tara pala tere Livai. Ne moa ta toa ta katun tere Juda te ga kuiia tara makumun hats. Poata te ranga nia e Moses a toukui turu pris, nonei e ma katoei tu toa tu ranga tara pala tere Juda. E moa. \s1 A tana pris te kato uana tere Melkisedek \p \v 15 Na tana pris e butu hakapa tala te kato uana tere Melkisedek. Nonei e Kristo. \v 16 Ara e atei silera nonei i ma katoei a pris i iahana a lo te poiena nonei e ga hatubunaia tere Livai. E moa. E Sunahan te katoe ien a pris tara nitagala tara nitoatoa i tanen te ma tatei kapa nei. \v 17 Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “Alö e pris nitoa mou tara mamana poata tara markato tere Melkisedek a pris.” \v 18 A lo ni manasa e hakapa talei e Sunahan, taraha nonei e ma tagalai, na nonei e ka pinopino. \v 19 U Lo tere Moses e ma antunan kato haniga nitoei ta ka na ta katun. Kaba a maroro te niga balana e butu tala, na ra e tatei la hasukusuku sila uaroa tere Sunahan i tanen. \v 20 E Iesu e butun pris gono mei u ranga tere Sunahan te mana uana i iasa. \v 21 I manasa, a pal tson i lui a toukui tara pris be moa ta katun te ga hamana u i iasa. Kaba e Sunahan e katoei e Iesu a pris ba te ranga hamana has uana i iasa me poiena i tanen, \q1 “Alia a Tsunono u kato hakapi u ranga te mana uana i iasa. Alia e ma tatei palisegi u hakats i tar. \q1 Alö e pris nitoa mou tara mamana poata.” \v 22 U ranga teka te mana uana i iasa e haruto nena e Iesu e hatagalena u ranga tere Sunahan te kits ien turu katun ba te niga bala nena u rangana turu Lo i manasa. \v 23 Na tana ka lel, u pris i manasa i para koru, taraha, poata te mateia a pris ba tai te palise nen ba te kato talasina. \v 24 Kaba e Iesu e ka nitoana, na toukuin pris i tanen e ma la uanei tara tana katun. \v 25 Ba nonei te antunan lu pouts nitoa rena u katun hoboto te la sila uaroa tere Sunahan i tanen, taraha nonei e ka nitoa silena te go singo sil merien tere Sunahan. \v 26 Ne Iesu nonei a pris a tsunono pan te matsköna i tarara. Nonei e gogosona ba te nigana. E moa ta ka ta omi i tanen. Nonei e halhalna turu katun u omi, ne Sunahan e hala seien i iasa koru i Kolö. \v 27 Nonei e ma here nei a palabir u tsunono pan turu pris. E moa. Nori e gi roron hats u tere Sunahan ba te hats siler u markato u omi i taren nu markato u omi has turu katun. Kaba e Iesu e moa. Tara poata te hala nien a peisanen tara tou mate, e herei nonei e katoi u toa u hats te hakape ien u hats hoboto. \v 28 U Lo tere Moses e hopu kap rena u katun tun te gi tsunono pan uen turu pris, na nori e ma tagala hiton nari a markato a omi. Kaba e Sunahan e ranga hamana u i iasa i murina a poata turu Lo, ba nonei te hopu kap nena a Pien i tanen te matskö nitoana tara toukuin pris i tanen tara mamana poata. \c 8 \s1 E Iesu a pris a tsunono pan i tarara \p \v 1 A ka te poie mulam e kato uana teka: e Kristo nonei a pris a tsunono pan i tarara. Nonei u Gohus tere Sunahan te gumna tara pal matou i tanen i Kolö. \v 2 Nonei e ka mena a toukui tara pris a tsunono pan tara makum te goagono koruna, tara luman lotu hamana ti ma kuiei u katun. E moa. E Sunahan te katoen. \v 3 A mamana pris a tsunono pan hoboto e hopu kap ner te gi hala meni a kan hahalapuku nu hats tere Sunahan. Na a pris a tsunono pan i tarara e ga ka has mei ta ka te ga hala nen. \v 4 Sanena te ka nen i puta, nonei e ma tatei pris nei, taraha u pris e ka hakapar ba te hala ner a man ka te matsköna turu Lo turu Jiu. \v 5 Kaba a toukui i taren e hanamnamei tun nena a luman lotu hamana i Kolö. Taraha, poata te katsin hatakeia e Moses a luman lotu seil, e Sunahan e poei i tanen, “Alö go tara kap hanigein te go kui hapopo nia lö a mamana ka tara markato tu harutsi lia alö turu pokus i Sinai.” \v 6 Kaba e Iesu e ka mena a toukui tara pris te pan bala nena a toukui turu pris i manasa, taraha u ranga tere Sunahan te kits hoboto meien e Iesu nu katun e niga bala nena u ranga tere Sunahan te kits ien turu katun i manasa, taraha u rangan hamana te habutu u ranga te kits mei e Sunahan e Iesu e niga bala nena u rangan hamana te habutu u ranga te kits e Sunahan i manasa. \v 7 Sanena u katun ti antunan butu hamatskö mei u ranga te kits e Sunahan i manasa, e Sunahan sane ma tatei kits lele nei u hahuoluna u ranga. \v 8 Kaba e Sunahan noa has te sabe ti ma niga uai u katun i tanen, ba te poiena, \q1 “A Tsunono e poiena, A poata e la nama romana ba lia te kitse gou u ranga u tsimus tara pal barebana hobotor i Israel. \q1 \v 9 Nonei e ma here noi u ranga mam tu kitsi lia turu tuburen tara poata tu lua lia a limaren te go peigi ba merien lia a han i Itsip. \q1 Nori i hanoan hengoen u ranga tu kits bia lia i taren, ba lia u ma hengo has rate ien, te poiena a Tsunono. \q1 \v 10 Nonei u ranga u tsimus teka te kitse gou lia turu katunur i Israel nonei tara poata te la nama romana e kato uana: Alia e hakei goa u lo i tar turu hakats i taren, ba nori te hakats sil nitoa naroen ba te kukutie roen. \q1 Alia e Sunahan uagou i taren na nori e pien uariou i tar. \q1 \v 11 Nori e ma hatuts lel raroi a man toun katun pouts i taren ba te poier, ‘O toular, alö go atei sil a Tsunono.’ E moa. \q1 Taraha, nori hoboto e na atei sile röo lia, u katun u tetenei nu katun u kapan has. \v 12 Alia e tatagi ragoen ba te lu ba nagou u markato u omi i taren. Alia e moa koru te go hakats sil lel menai romana a man ka man omi ti katoen, te poiena a Tsunono.” \b \p \v 13 Poata te ranga nia e Sunahan u ranga u tsimus te ga kitsen romana, nonei e poei u ranga te kits mamen e toutounei talana. Na ka te toutouneina ba te ma tagala nei, e ma pina noi ba nonei te taia nou. \c 9 \s1 U lotu i puta nu lotu i Kolö \p \v 1 U ranga te kits mami e Sunahan e ka mei u lo turu lotu, na e ka has mei a luman lotu ti kui u katun. \v 2 Nori i hatakei a luman lotu seil te ka mei a huol a makum. A makum tutun i pal biau i ngöei a Makum a Goagono. I iahana makum teka e kaia u lam nu tebol na beret ti hala meni tere Sunahan. \v 3 Na u huol u labalaba i kute has, na i murina u hahuoluna u labalaba e kaia a tana makum ti ngöei a Makum a Goagono Koru. \v 4 I iahana makum teka e kaia a tsi makumun hats ti kuiei a goul na ti hatseia u insens, ne ka hasia a bokis turu ranga ti kits me kopo kap hoboto nari u goul. I iahana bokis e kaia u tabeli goul te ka mei a kannou ni manasa ti ngöei u mena, nu tukana tere Eron te alanga pouts, na huol a hatu ti koloto nia u ranga ti kits. \v 5 Na i iasa tara bokis e kaia u keisa ti ngöei u tserubim ba te haharoei ner u ualesala tere Sunahan, na pakapakaren e tapalata hohi a makum te lu bani e Sunahan u markato u omi, ba te ngöe rien a makum tara nihitaguhu. Kaba alam e ma ngilin ranga hapara nami a man ka teka. \v 6 Na poata te matskö hakapaia a man ka hoboto teka, u pris i biribiritsin tasuia i iahana makum tutun i pal biau ba te katoer a toukui i taren. \v 7 Na tsunono pan turu pris nonei lasi a toa te tasuia i iahana a Makum a Goagono Koru, ba te tasu talasina tara toa poata tara man toa toa man hiningal. Na nonei e ma tatei tasu puku hasi. E moa. Nonei e roron lu mami u rahatsing ba te toan tasu gono menen ba te hala bene ien a peisanen tere Sunahan, ne halabe hase neien u markato u omi ti katon tutun a barebana. \v 8 U Namnamei u Goagono e hatuts mera nei ra a markato teka u toa u mana. E kato uana, a makum tutun e haharoei nena a markato turu Lo ni manasa te noa hasina i romana. Na Makum a Goagono Koru e haharoei nena a han te kana e Sunahan. Na tara poata te tagala noana a markato turu Lo, ba barebana te hatsunone ria e Sunahan turu Lo e ma antunan la sokuri tara han te kana e Sunahan. \v 9 Tara makum tutun teka u pris i roron hala meni a kan hahalapuku nu hats tere Sunahan, kaba nori i ma antunan kato hagogosei a torir u katun ti la u turu lotu. \v 10 A kan hahalapuku nu hats i ka talasia tara kannou na kan ua na mamana mar galus. Nori i ka talasia tara lona turu tuanrei, ne noa lasia tara poata te hakeia e Sunahan a markato a tsimus. \v 11 Kaba e Kristo e butu hakapa, na nonei a pris a tsunono panna tara man ka man niga i romana. Nonei e tasu hakapaia tara luman lotu i Kolö te pan balana, a luman lotu ti ma kuiei u katun na te ma ka uanei tara han i puta. \v 12 Nonei e tasu soku u i iahana makum hamatskö te kana e Sunahan a toa puku a poata, ba te antunana tara mamana poata hoboto. Nonei e ma tasu mei u rahatsingina meme tsi a tunan bulumakau. E moa. Nonei e tasu mei u rahatsing i tanen peisa ba te sakahis pouts nitoa mera nei ra tere Sunahan. \v 13 Tara markato turu Jiu, u rahatsingina meme na bulumakau a tson nu kumahoanana tunan bulumakau e tsibil naria tara barebana te ga gamon kato hagogoso merien ba nori te tatei lotur. \v 14 Kaba u rahatsing tere Kristo e tagala balana. Tara nitagala turu Namnamei te ka nitoana, e Kristo e hala meni a peisanen tere Sunahan ne moa ta ka ta omi ga kaia i tanen. U rahatsing i tanen e galus korue nou u hakats i tarara ba te galus ba nena u markato u omi te ka uana tara tou mate, ba ra te tatei kui beiera e Sunahan te toatoana. \v 15 E Kristo te habutu u rangan kits u tsimus tere Sunahan nu katun, ba barebana te ngör e Sunahan e tatei luer a man ka man niga te ranga hamanein e Sunahan ba te ka nitoar. Taraha, e Kristo te mate, na tou mate i tanen e hapurese ba ranei u katun u markato u omi ti kate ien tara poata ti ka puta noa ien turu ranga mam te kits e Sunahan. \v 16-17 Tara poata a katun e hopu kap nena u ranga i tanen te poiena esi te na lue riou a man ka i tanen i murina te mate noen, u ranga teka e ma tagala nei tara poata te toatoa noa nen. Kaba i murina a tou mate i tanen, u ranga e butu hatagala nou. \v 18 Ne kato has u i iesana i manasa, taraha u ranga mam has te kits e Sunahan e tagala talasi mei u rahatsing na ka ti kato hamatien. \v 19 E Moses e hatei mamri a barebana u ranga hoboto te kana turu Lo. Ba nonei e toan hangats rena u tunan bulumakau nu meme, ba te sohala gono menei u rahatsing i taren u ramun, ba te hakeie nen turu hulu u rörö tara sipsip na tara kalan roei ti ngöei u hisop, ba te tsibil nanen turu bukuna turu Lo na turu katun hoboto. \v 20 Ba nonei e poieto, “Nonei u rahatsing teka te kato hatagalena u ranga te kits hoboto mei e Sunahan alimiu, u ranga te poei e Sunahan e go halei lia limiu.” \v 21 Na tara toa markato lasi, e Moses e tsibilin u rahatsing tara luman lotu seil, ne tsibil has nen tara man ka hoboto turu lotu. \v 22 Tara markato turu Lo, a mamana ka a para e kato hagogoseri u rahatsing. Ne Sunahan e lu ba talasi menei u markato u omi turu rahatsing tara ka ti ngats hamati. \s1 E Kristo e halan a peisanen te go lu ba menien a markato a omi \p \v 23 Nori a man kana turu lotu teka te kato hagogose ier e hanamnamei tun nena a man ka hamana i Kolö. Kaba a man ka ni Kolö e gi kato hagogosei u rahatsing tere Kristo te niga balana. \v 24 Taraha, e Kristo e ma tasui tara luman lotu ti kui u katun ba te hanamnamei tun nena a luman lotu hamana. E moa. Nonei e tasuia i Kolö noa has, ba nonei te kana i matane Sunahan ba te ranga bere nara. \v 25 A pris a tsunono pan turu Jiu e tasuna tara Makum a Goagono Koru turu mamanu hiningal ba te la mena u rahatsing tara ka te ngats hamate ier. Kaba e Kristo e ma tasu haparai ba te roron hala nena a peisanen. E moa. \v 26 Sanena te markato uen teka, ba nonei te tatei sagoho hapare iena u kamits, i manasa te habutia e Sunahan a mamana ka ba te noana i romana. Kaba e moa. E Kristo e butuma tara toa puku a poata, te sukusukun kapana a man poata hoboto, te go hala meni a peisanen tara tou mate ba te lu ba nena u markato u omi. Na nonei e ma tatei kato lele nei a ka teka. \v 27 U katun hoboto e ka mier a man toa toa man poata te na mate meren, na i murinen e Sunahan e tsimou ranoen. \v 28 Ne kato has uana i iesana, e Kristo e halan a peisanen tara toa poata puku te ga lu ba menien u markato u omi tara katun a para. Na nonei e mi butu hahuol nou romana. Nonei e ma la hahuol sile namei romana te go mi lu ba lel menien u markato u omi. E moa. Nonei e la sile nama romana te go mi taguhu merien u katun te hahaloso korue ren. \c 10 \p \v 1 U Lo turu Jiu e hanamnamei nena a man ka man niga te ga lama, kaba e tara hakuhilina. Nonei e ma haruto ranei ra a mouna a man ka teka. Nu Lo e ma antunan kato haniga nitoa ranei ra. A man hats e hala naria tara mamanu hiningal, kaba nori e ma antunan kato haniga nitoa rari u katun te la hasukusukur ba te hatsunoner e Sunahan. E moa. \v 2 Sanena u katun te hatsunoner e Sunahan ti hagalus ba hakapin u markato u omi i taren, nori sane ma tatei hakats lel nari u markato u omi i taren, nu hats e tatei kapa hasina. \v 3 Kaba e moa. A markato turu hats e kato ranei u katun te gi hakats pouts menien u markato u omi i taren turu mamanu hiningal. \v 4 Taraha, u rahatsing tara bulumakau a tson na meme e ma antuna koru nei te go lu ba meni u markato u omi. \v 5 Poata te katsin la uama e Kristo tara han i puta, ba nonei e poiena tere Sunahan, \q1 “Alö e ma ngil lelemi te gi hats uen i tamulö. E moa. \q1 Alö e kato bemoi lia u tuanrei, ba lia te tatei katoe gou a mamana ka hoboto tu hopu kap mei lö alia te go kato lia. \q1 \v 6 Alö e ma sasala memi te hats mena rien u sipsip nu bulumakau u ohots tara makumun hats ba te hala mena rien i tamulö. E moa. \q1 Na lö e ma sasala has memi te hats sile rien i tamulö te go lu ba meni lö u markato u omi. \q1 \v 7 Ba lia u poieto, ‘O Sunahan, alia e la sile guma te go mi kato meni lia u ngil i tamulö, ti mar koloto has menien lia turu bukuna turu Lo.’” \v 8 E Kristo e poe mame lala, “Alö e ma ngil lelemi te gi hats uen i tamulö. Alö e ma sasala memi te hats mena rien u sipsip nu bulumakau u ohots tara makumun hats ba te hala mena rien i tamulö. Na lö e ma sasala has memi te hats sile rien i tamulö te go lu ba meni lö u markato u omi.” Nonei e mar ranga u teka, noahasina te matskö uar u hats hoboto teka turu ranga turu Lo. \v 9 Be Kristo e poe hamurimure lala, “Alia e la sile guma te go mi kato meni lia u ngil i tamulö.” E kato uana teka be Sunahan te hakapena a markato a toutounei turu hats ba te palise neien a markato tere Kristo te kato menien u ngil tere Sunahan. \v 10 E Iesu Kristo e halan a peisanen tara toa puku a poata, ba te ma kato lele neien. Ba nonei te kato ranei ra u katun u matskö tere Sunahan, taraha nonei e kato a ka te ngil e Sunahan. \v 11 U pris hoboto turu Jiu e roron tuolur ba te katoer a toukui i taren turu mamanu lan ba te hala hapara ner u toa u mar hats. Kaba u hats teka e moa koru te go antunan lu ba menien u markato u omi. \v 12 Kaba e Kristo e halan u toa puku u hats turu markato u omi, u mar hats te niga nitoana, ba nonei te toan gumuna tara pal matou tere Sunahan. \v 13 Nonei e kana ba te hahalosena a poata te hale nama romana e Sunahan u pakö hoboto i tanen be Kristo te na pita-puta ranoen. \v 14 Turu toa puku u hats, nonei e kato haniga nitoar a namnameir u katun te kato rane ien u katun u matskö tere Sunahan tara markato i taren i puta. \v 15-16 Nu Namnamei u Goagono e hatangana has te ranga ien i runguna a toa propet i manasa me poiena, \q1 “Nonei u ranga u tsimus teka te kitse gou lia turu katunur i Israel nonei tara poata te la nama romana: e kato uana, alia e hakei goa u lo i tar i toriren, ba nori te hakats sil nitoa naroen ba te kukutie roen.” \b \p A Tsunono e ranga u teka. \v 17 Ba nonei e poe lelena, “Alia e moa koru te go hakats sil lel mena goi u markato u omi i taren. Alia e solopale gou a man ka man omi ti katoen.” \v 18 Na poata te lu ba nena e Sunahan u markato u omi i tarara, nonei ma ngil lele nei tu hats te ga lu ba nen. \s1 Ara gi la hasukusuku u tere Sunahan \p \v 19 Na ma tsi hahatoulana, ara e tatei ongolo talara ba te tasu ria i iahana Makum a Goagono Koru, i matane Sunahan noa has, tara poata te singo ria ra. Taraha, u rahatsing tere Iesu e takis bere mara tara tou mate i tanen. \v 20 Nonei e kalata a maroro a tsimus te gi singo u ra tere Sunahan. Nonei a marorona tara nitoatoa te silana turu tuanreinen te mate sili rira. Tara poata te mateia e Iesu, u labalaba te kute kapin a tamana i iahana Luman Lotu Pan e takis kata. Ba ra te antunan tasu tala ria i iahana Makum a Goagono Koru te kana e Sunahan, tara poata te singo ria ra. \v 21 Ara e ka tala mera a pris a tsunono pan te tara kap nena a luman lotu hamana tere Sunahan e kato uana a pal katun i tanen. \v 22 E kato uana teka ba ra te la hasukusuku uara tere Sunahan. Ara gi hakats hamanaia i torirara ba te hamana hatagalara. A torirara e ga gogoso ban a man markato a man omi te hasagohe rara, na tuanreirara e gi galusia turu ramun te gogoso koruna. \v 23 Ara gi pile hakarapotein a ka a niga te hamana sile rara ba te hatei rari u katun, taraha ara e atei silera e Sunahan e kato hamane nou romana u ranga hamana i tanen. \v 24 Ara gi hakhakatsir a hahatoulana i tarara, ba te hihitaguhi silera te gi ngil hamana meri ra u katun ba te katoera a man toukui a man niga. \v 25 Ara gi ma hagum hanoai, te mar kato uar a palair u katun. E moa. Ara gi kato hatagala noa hasir a man hahatoulana, taraha u Lan Pan tara Tsunono e sukusuku nama romana. \v 26 Te atei sile rara u ranga u mana ba te kato homi noa hasira, e moa lel tu hats te ga lu ban u markato u omi i tarara. E moa. \v 27 Ara e tatei matout talasera u Kot tere Sunahan nu tula u ahiahi te ats ria romana u katun te omier e Sunahan. \v 28 Alimiu e atei silemiu a markato turu Jiu: e kato uana, te hipus nia a toa katun u Lo tere Moses ba elasolana tsi a elapisa katun te hatangana hoboto naren te kato homi uen, nori e ma tatei tatagi sile rien. E moa. Nori e gi kato hamate ien. \v 29 Kaba a nihahuna te pan koru balana e hahalosena a katun te omiena a Pien Tson tere Sunahan. Taraha, nonei e sigalena u rahatsingina turu ranga te kits e Sunahan. Nonei u rahatsing te kato mame ien a katun a matskö tere Sunahan. Na nonei e ranga homi has nena u Namnamei tere Sunahan te tatagi nen. \v 30 Ara e atei silera e Sunahan te poei, “Alia e hipou gou romana. Na lia noa has te hipalis gou romana.” Na nonei e poe hasi, “A Tsunono e tsimou ranou romana u katun i tanen.” \v 31 Na haromana koru tara katun te na hahuneie nou romana e Sunahan te toatoana! \v 32 Alimiu go hakats pouts niam a poata i manasa. I murina tu butu tutun mia limiu turu ualesala tere Sunahan, alimiu u lue iam a kamits na nomi a para, kaba alimiu u ma hapolasami. E moa. \v 33 Palabina poata a barebana i ranga homi rio limiu ba te kato homi rario limiu i matar u katun, na palabina poata nori i mar kato has u teka tara man hahikapien i tamilimiu. \v 34 Alimiu u tatagi sil riam u katun ti haka rien tara karabus. Na poata ti lueia u katun a man ka i tamilimiu, alimiu u sasala noa has iam, taraha alimiu u atei sile iam te ka mena milimiu a man ka te niga balana ba te ka nitoana romana. \v 35 E kato uana teka ba limiu te ma hapolasemi a nihamana a tagala i tamilimiu, be Sunahan te hala ranei romana limiu u hamatana u niga. \v 36 Alimiu go hamana hatagala noa has iam ba te kato silemiu u ngil tere Sunahan te go lu mena milimiu a ka a niga te ranga hamana nen. \v 37 Taraha, u Buk u Goagono e poiena, \q1 “A tsitabubun poata patu ba katun te la nama e la hamana nama romana. Nonei e ma mokomoko namei romana. \q1 \v 38 U katun u matskö i tar e toatoa sila roa te hamana uaren. Kaba te hakopis pouts noa ta toa i taren, ba lia te raharahe goen.” \b \p \v 39 Kaba ara e ma katun uarei te gi hakopis pouts u ba te taiara. E moa. Ara u katun te hamana uara tere Sunahan, nonei e taguhu koru rano ra. \c 11 \s1 U nihamana \p \v 1 A markato tara nihamana e kato uana teka: ara e atei silera a man ka te hamana sile rara e butu hamana nou romana. Na ra e atei silera a man ka te ma tare rei ra e mana noa hasina. \v 2 U katunur i manasa i hamanaia tere Sunahan, na nonei a ka te haniga sila rien e Sunahan. \v 3 Ara e hamanara ba te toan atei silera e Sunahan e habutseia a mamana ka turu ranga i tanen. Na tara man ka te tare rara, e Sunahan e habutse ien tara man ka te ma tare rei ra. \v 4 E Abel e hamanei e Sunahan me hale neien u hats te niga balaia turu hats tere Kein. E Sunahan e hanigei e Abel me ngöe neien a katun a matskö, taraha e Abel e hamanei e Sunahan, ne Sunahan e lu a man ka te halan e Abel. E Abel e mate, kaba e here nei a markato tara nihamana i tanen e ranga noana. \v 5 E Inok e hamanei e Sunahan be Sunahan e lu sei ba nane ien a tou mate i tanen. U katun i ma antunan sabe nien, taraha e Sunahan e lu sei hakape ien. Nu Buk u Goagono e poiena e Inok e kato hasasale Sunahan i mam be Sunahan e lu seie nen. \v 6 U mana, ara e ma antunan kato hasasale rei e Sunahan te gi ma hamana menien ra. Taraha, esi te ngilin ka hasukusuku uana tere Sunahan e ga hamanei e Sunahan e kana ba te hala nena a man ka man niga turu katun te sakie ren. \v 7 E Noa e hamanei e Sunahan me hengoe nen te ranga menien a poata a omi te ga lama te ma antunan tara noei e Noa. E Noa e hengo e Sunahan me kuiena a tolala te katosabe gono meien a pala i tanen. Ba nonei e haruto nena te hahuna meri e Sunahan u katun i puta ti hahamana uen, be Sunahan e ngöe neien a katun a matskö te hamana uen. \v 8 E Abraham e hamanei e Sunahan me hengoena te ngö menien e Sunahan te ga la uen tara han te ranga hamanen e Sunahan te ga hale men romana. Nonei e la ban a han i tanen, kaba nonei e ma atei silei ime te ga la uen. \v 9 Nonei e hamanei e Sunahan me na kana tara tana han te ranga hamana meien e Sunahan. Nonei e kaia tara luma labalaba me here nei a katun te ke iena a tsitabubun poata tun. Na pien i tanen e Aisak na hatutubunei i tanen e Jekop, nori i lu hasi u toa u ranga hamana tere Sunahan, ba nori e kato has uar i iesana. \v 10 Taraha, e Abraham e hahalosi a han te gum hatagalana te kui e Sunahan. \v 11 E Sera noa has te hamanei e Sunahan, be Sunahan e hale neien a nitagala te ga pika uen, noahasina te tobuana koruen, taraha e Sera e poei e Sunahan e kato hamane nou romana a ka te ranga hamana mam nen. \v 12 Ba toa tson e Abraham, e noahasina te tsonpan koruen, nonei a tson teka te ka mei a hatutubunei a para koru te herei a man pitopito nu kotolana te ma antunan ase sabe nari. \v 13 U katun hoboto teka i mate hakapa, kaba nori i hamana noa hasi e Sunahan. Nori i ma lui a ka te ranga hamanein e Sunahan, kaba nori i herei i tare ien i lehana me hanige ieren. Ba nori e hatei ner nori u katunun hulala tun i puta tara tsitabubun poata. \v 14 U katun te mar ranga uar teka e haruto ner nori e sakier ta han hamatskö i taren. \v 15 Sanena nori ti hakats poutsin a han ti la ba nen, ba nori te tatei ka mer a maroro te gi kopis pouts uen. \v 16 Kaba e moa. A han ti ngil koruen te niga balana, nonei a han i Kolö. Be Sunahan e ma matsingolo menei te gi ngö menien a Sunahan i taren, taraha nonei e kato berien a han. \v 17-18 E Sunahan e ranga hamanaia tere Abraham i manasa me poiena, “Alö e ka sila memia romana u hatutubunei tara pien i tamulö e Aisak.” Be Abraham e hamanena e Sunahan, ba poata te torohane ien e Sunahan be Abraham e hake ieto a pien i tanen e Aisak tara makumun hats. E Abraham e ngilin hengo noa hasin e Sunahan me hake iena a toa koru a pien tson i tanen tara makumun hats. \v 19 Taraha, e Abraham e atei sil e Sunahan e antunan hatakei poutsin e Aisak tara tou mate i tanen. Ne herei e Abraham e lu poutseia a pien i tanen tara tou mate. \v 20 E Aisak e hamanei e Sunahan, me ranga hamana nena a man ka man niga te gi lui romana a galapien tson i tanen e Jekop ne Iso. \v 21 E Jekop e hamanei e Sunahan, ba poata te susukun mate ien, ba nonei e ranga hamana nena a man ka man niga te gi lui a galapien tson tere Josep. Nonei e turu u tara bakuna u tukana i tanen me hatsunono uana tere Sunahan. \v 22 E Josep e hamanei e Sunahan, ba tara poata te katsin mate ien, ba nonei e hatei nena u katunur i Israel e la ba ner romana a han i Itsip, me ranga merena u katun i tanen ime te gi na mar kaho menien te ga mate uen. \v 23 E tamana ne tsinana e Moses i hamanei e Sunahan ba i murina ti pose ien, ba nori e hamouse ren tara topisa tsihau. Nori i tarei nonei a pien a niga koru, ba nori e ma matouteri te gi hipus meni u ranga pan tara king te poei, “U galapien tson u goama turu Israel i gi kato hamatir.” \v 24 E Moses e hamanei e Sunahan, ba poata te pan hakapa ien, ba nonei e rama nena te gi ngö menien a pien tara pien tahol tere Pero a King. \v 25 E Moses e ma ngilei a nisasala te ka u tara markato a omi ba te ke iena a tsitabubun poata puku. E moa. Nonei e ngilin ka gono mer u katun tere Sunahan, noahasina te ga lu gono merien a kamits. \v 26 Bu hakats i tanen e poieto e niga balana te gi hamana u tara katun te la nama romana nonei e Mesaia, e noahasina te gi ranga homi u u katun i tanen. A markato teka e niga balein a man ka man niga hoboto i Itsip. Taraha, nonei e hahalosei a ka a niga te hale noien e Sunahan. \v 27 E Moses e hamanei e Sunahan me katsin la ba nena i Itsip. Nonei e ma matoutei te raharaha u a king. A katun e ma antunan tare nei e Sunahan, kaba e herei e Moses te tare ien ba te tagala silena a ka te ngilin katoe ien. \v 28 Ne Moses e hamana hasi e Sunahan tara poata te katoe ien u Paska tutun turu Jiu ba nonei e katoena u ranga te gi ngats hamate meri u sipsip ba te tsibil naria u rahatsingren turu tamana, ba Angelona tara Tou Mate te ma tatei atung hamate ranei u galapien tson u hamua tara barebanar i Israel. \v 29 U katunur i Israel i hamanei e Sunahan me sila ria i iogana turu Tasi u Rörö, me tatala ria turu tsikitsiki te kato harakaraka e Sunahan, me la sokur i hapala. Bu katunur i Itsip i katsin mar kato has uato i iesana ba nori e rukur. \v 30-31 E Rehap a toa tahol a hahaloku i manasa te kaia i Jeriko. Kaba nonei e hamanei e Sunahan me toan nigana. Na poata ti lama u tson tutoa turu soldiar i Israel, nonei e taguhu ren. Nu katunur i Israel i hamanei e Sunahan me mi la hahis hoboto ria tara taun i Jeriko turu tohit u lan, ba ololo tara taun e taluputo. Na nori i kato hamatir u katun ti hipusin e Sunahan, kaba nori i ma kato hamati e Rehap. \v 32 Na lia e antunan mar hala noa has menagi u ranga i tar teka, kaba e moa ta poata i tar te go hatei meri lia re Gidion mere Berek ne Samson ne Jepta, ne Devit ne Samuel na u propet. \v 33 Nori i hamanei e Sunahan me tagala saluhe ria tara man makumun han a man ohots. Nori i kato hatagalei a markato a matskö me luer a ka te ranga hamanein e Sunahan. Palabi i kaia tara man makum ti ka hasia u laion, kaba u laion i ma kato homi rien. \v 34 Na palabi i lapo ria turu tula u uahiahi, kaba e ma kato homi has rien. Na palabi i hamanei e Sunahan me ma ngats hamate rari. Nori i ma tagalai, kaba nori i butun tagala. Nori i tagalaia tara pula, ba nori e tagala bala ria turu ami turu tanu han. \v 35 A tohaliou i hamanei e Sunahan me lu pouts rer u katun i taren te hatakei pouts ria e Sunahan tara tou mate. Ba palair u katun i hakamits koru reto me raman tapureser, taraha i murina a tou mate i taren nori e tatei takei sile riou a nitoatoa te niga balana. \v 36 Ba palair u katun i hamatsingolo reto me lahus rer, ba palai e kits reri u tsien me haka raria tara karabus. \v 37 A palai i ti hamate tunir, na palai i sugu kots tunir, na palai i ngats hamateri u kilatan hiatatung. Na palai i hapous tunri u pikpiköna sipsip mia meme. Nori i moa koru ta ka, nu katun i kato homiia i taren. \v 38 Nori i hula laia turu latu pinopino na tara pokus, na nori i susohoia tara man kiou. U katun u omi turu han i puta i ma antunai turu katun u niga teka ti kaia i gusuren. \v 39 U katun u niga hoboto teka i hamanei e Sunahan ne Sunahan e haniga koru ren. Kaba nori i ma lu noei a ka te ranga hamanein e Sunahan te gi hala rien. \v 40 Taraha, e Sunahan e atei sil mami a ka te niga balana te ga butuia tara poata i tarara, na nonei e ngil te gi lu hoboto gono merien ra a ka a niga teka. \c 12 \s1 E Sunahan e Tamarara \p \v 1 Ara gi hakhakats silir u katun u para teka ti ka i manasa ti harutein te mana uana e Sunahan. Na ra gi lu ban a man ka hoboto te katsin kato halolomoto rano ra, te here nei a katun te katsin pietana turu hihikuma. Ara gi lu ban a markato a omi te pile hakarapoto rano ra, ba ra te kukute hatagala noa hasera e Sunahan tara maroro te haruto rane ien ra. \v 2 Ara gi tara u tere Iesu. Nonei a mouna u nihamana i tarara na nonei te kato hamanena a man ka te hamana sile rara. Nori i tapala nien tara koruse, ba nonei e ma rama nei. Nonei e sigala ti hamatsingolo menien u katun te ga mate here menien a katun a kopkop, taraha nonei e atei sil nonei e na sasala koru nou. Na i romana nonei e gumna tara pal matou tere Sunahan noa has. \v 3 Te katsin gegesi mia limiu ba te ngilin hanoamiu, hakats buniam e Iesu. Nonei e tagala sil korui e Sunahan, e noahasina u katun u omi ti mar kato homi koru menien teka. \v 4 E manana, alimiu e hiatatung gono memiu a markato a omi, kaba alimiu u ma hiatatung hatagala noami antunana te go mate uam limiu. \v 5 Alimiu u solopala hakape iam u ranga u niga te ranga gono meri e Sunahan alimiu a galapien i tanen? Nonei e poei, \q1 “A pien i tar, alö go ma sigalei te hahuna meni a Tsunono alö. Na poata te ranga hapiu nien lö, ba lö te ma tori-tiamami. \q1 \v 6 Taraha, a Tsunono e hahuna rena u katun hoboto te ngil ranen tara poata te kato homi rien. Aa, nonei e tatei singata has ranei u katun hoboto te ngö rane ien a galapien i tanen te kato homi uaren.” \b \p \v 7 Alimiu go lue iam a kamits tu mar lu mena milimiu a nihahuna turu tamamilimiu. Taraha, poata te kamits mia limiu, e haruto nena e Sunahan e kato here ranei limiu a galapien i tanen. Na e moa ta pien te ga ma hahunei e tamanen. \v 8 Na te ma lue mia limiu a nihahuna te mar lu uar a palair a galapien tere Sunahan, ba limiu te ma pien uami i tanen. E moa. Alimiu e heremi a galapien u pikeilatu. \v 9 U tamarara i puta i hahuna rio ra, ba ra te hapan raren. Kaba ara gi hala puta korui a peisarara tere Tamarara i Kolö ba te luera a nitoatoa hamana. \v 10 U tamarara i puta i hahuna meri ra a tsitabubun poata popoia te mar matskö uen i mataren. Kaba e Sunahan e hahuna sil ranei ra te gi niga nitoa u ra ba te moa lelina ta ka ta omi i tarara, te kato has uanen. \v 11 Poata te hahuna raria ra, ara e kamitsira ba te ma sasala rei. Kaba te gi hahuna hamatskö meri ra, bi murimuri ba markato i tarara te niga nou ba torirara te ka haniga has nou. \s1 U rangan hihatuts \p \v 12 Alimiu go hatagala riam a palai. Ma heremi a katun te ka mena u ualima u omi nu tukulunumou u omi nu mou has u omi. E moa. \v 13 Taguhu riam a palai ba te la ria tara maroro a matskö, ba limiu te la hanigamiu, ba te moana ta toa te ga la hatalis. \v 14 Alimiu go torohana hatagala sile iam te go ka haniga gono mera milimiu u katun hoboto ba te niga korumiu. Taraha, a katun te ma niga nei e moa koru te ga tatei tara menien a Tsunono. \v 15 Tara kap haniga riam a palabi ba te moana ta toa te ga habirits ban a nihitaguhu tere Sunahan. Ta toa e namos tori homina i gusumilimiu ba te hatakeiena a raharaha ba te kato homiena u hakats tara palai. \v 16 Alimiu go tara kap iam, ba te moana ta toa i tamilimiu te ga tsikolo na te ga haloku. Ne moa has ta toa i tamilimiu te ga sigalei e Sunahan te mar kato u e Iso. Nonei a pien tson a hamua te ka mei a nikapan,* kaba nonei e halan a nikapan i tanen tere toulanen a tetenei me hol tune neien a tsi kannou tun. \v 17 Alimiu e atei silemiu, i murina te mar kato uen teka nonei e ngilin lu poutsi a nikapan i tanen na mamana ka a niga tere tamanen, kaba nonei e ma antunai. E Iso e tabe koru sile ien, kaba e moa lel ta maroro te ga palis pouts menien a ka te katoen. \v 18 Alimiu u ma la uamu mei turu toa u pokus i puta, ti mar kato u a barebanar i Israel ti la uen turu Pokus i Sinai. Nonei e kulupu mei u tula me kopo kap nena u kuhil pan koru na lomolomo pan. \v 19 A barebana i hengo a lingina tuhil nu toa u rung te ranga, ba nori e matout korur me rangata siler te gi ma hengo lel menien u ranga teka. \v 20 Nori i matout korui u ranga tere Sunahan te poei, “Te sebelena ta katun tsi ta toa ta ka u pokus, nonei e gi ti hamati.” \v 21 Ne Moses has e matout koru hasi a man ka te tare ien me poiena, “Alia e tololo megu a nimatout.” \v 22 Kaba alimiu u ma la uamu mei tara han te kato uana teka. E moa. Alimiu u la uamuma turu Pokus i Saion, te ngöeri a han tara Sunahan te toatoana, na te ngö haseri a Jerusalem a Tsimus te kana i Kolö. Alimiu u la uamuma turu angelo u para koru. \v 23 Alimiu u la uamuma turu gumun sasala tara galapien hoboto tere Sunahan, a soloren ti koloto ria i Kolö. Alimiu u la uamuma tere Sunahan, a Tsonun Hamou turu Ranga te hamou rena u katun hoboto, na turu namnamei turu katun u matskö ti kato haniga nitoar. \v 24 Alimiu u la uamuma tere Iesu, nonei te kits gono meri ra ne Sunahan u ranga u tsimus. Alimiu u la uamuma turu rahatsing i tanen te tatsihasa sil rio ra me hala nena a nihitaguhu, ba te niga bala nena u rahatsing tere Abel te ngö sil a hipou. \v 25 Na limiu go hanei iam. Alimiu go ma raman hengo nami e Sunahan te ranga uanen i tamilimiu. U katun ti raman hengo tara poata te ranga ien i puta, nori i ma antunan bus hamous bani a nihahuna i tanen. Na e moa koru te gi antunan bus hamous ba menien ra te gi raman hengo menien ra te ranga namen i Kolö. \v 26 Poata te rangaia e Sunahan i manasa, bu tsikitsiki e tagasina. Kaba i romana nonei e ranga hamanana ba te poiena, “Alia e gas toa lele gou u tsikitsiki nu kolö has.” \v 27 A ma tsi ranga te poiena “toa lel” e haruto nena e Sunahan e gasena romana a man ka te katoen ba te lu ba ranen. Nonei e gas sile noi a man ka teka te ga kaka u a man ka te ma tatei tagas nei. \v 28 Na ra gi haniga mei e Sunahan te ka uaria ra tara nipepeito i tanen te ma antunan gas nari. Ara gi mar hatsunono menien te mar haniga uanen, ba te hapane ren ba te matout hase ren. \v 29 Taraha, a Sunahan i tarara e here nei u tula te ats ria. \c 13 \s1 Ara gi kato hasasalei e Sunahan \p \v 1 Alimiu e heremi a man munmun toulana te hamana hoboto uami limiu tere Kristo. Na limiu go hiangilngil noa has iam. \v 2 Na limiu go ngö has merami u katun i luma i tamilimiu, u katun turu han i lehana. A palabir u katun i mar kato u teka turu angelo, kaba i ma ateii ti angelo uen. \v 3 Ma solopala rami u katun te ka ria tara karabus. Hakats here rami alimiu e ka hoboto gono mera mien tara karabus. Hakats sil has riam u katun te hakamits rer, ba limiu te kato here has nami a peisamilimiu nori u katun teka, taraha u katun e hakamits toum has rariou limiu. \v 4 Alimiu hoboto e go hanige iam a markato tara hitöl. A tson a hitöl na tahol a hitöl e gi kato haniga. E Sunahan e hahune iena romana a tson te tsikolona na tahol te halokuna. \v 5 Alimiu go rama neiam a markato te ngil menari a moni, ba limiu te sasala memiu a man ka te ka memi limiu. Taraha, e Sunahan e poei, “Alia e ma tatei hapolasa koru ragi limiu. E moa koru te go la ba meri lia limiu.” \v 6 Na ra e tatei ongolora ba te poiera, \q1 “A Tsunono e taguhe nolia. Alia e ma tatei matoutegi ta ka te gi kati u katun tun i tar.” \v 7 Hakats sil riam u tsunono i tamilimiu, nori ti hatei mam rilimiu u ranga tere Sunahan. Hakats kap niam a man ka man niga te butuma tara markato a niga i taren, ba limiu te hamana uamiu tere Sunahan ti mar hamana uen. \v 8 E Iesu Kristo a toa, i manasa na i romana na tara mamana poata i murimuri. Nonei e ma tatei palis nei. \v 9 U hihatuts halhal te ma atei silemi limiu e ga ma las ba merai limiu tara maroro tere Sunahan. A torimilimiu e ma tagala menei te kukute mena milimiu a man lo tara kannou. A man lo teka e ma taguhu ranei u katun te kukutie ren. E moa. U tori i tamilimiu e ga tagala mei a nihitaguhu tere Sunahan. \v 10 Ara u Kristen e ka mera a makumun hats, nonei a koruse tere Kristo. U Jiu te lotu ria tara markato ni manasa e ma tatei lotu ria tara makumun hats i tarara teka. \v 11 Turu Lo turu Jiu, poata te luena a tsunono pan turu pris u rahatsing tara bulumakau a tson na meme ba te la mena neien i iahana Makum a Goagono Koru te go lu ba menien u markato u omi, a tuanreiren e hats hakapa raria i ielesala tara han. \v 12 Ne Iesu e mate sil haseia i ielesala tara han te ga kato rira u katun u matskö tere Sunahan turu rahatsing noa has i tanen. \v 13 Na ra gi la ban a han te haharoei nena a markato ni puta, ba te la uara tere Iesu, noahasina te gi hamatsingolo meri u katun ara ti mar hamatsingolo meni u katun e Iesu. \v 14 Taraha, ara e ma ka merei ta han i puta teka te ga ka nitoa romana. E moa. Ara e alosera a han te la nama romana te ka nitoana. \v 15 U hats te hala nera ra i romana nonei a poata te haniga hiton sile ria ra tere Sunahan tara ka te kato beri ra e Kristo, me soloseie reien u ranga i tarara. \v 16 Alimiu go ma solopalemi te go niga uam limiu tara palair u katun ba te hihitaguhimiu. A markato has teka e here nei u hats te hasasalena e Sunahan. \v 17 Hengo riam u tsunono i tamilimiu, ba te kukuteimiu u ranga i taren. Taraha, nori e tara kap hiton ner u namnamei i tamilimiu, ne Sunahan e hamou ranou romana nori u tsunono tara toukui i taren. Te hengo ramoen limiu, ba nori te sasala meriou a toukui i taren. Na te moa noen, ba toriren te tiama nou, ba ka teka te ma taguhu ranoi limiu. \v 18 Alimiu go singo noabe has ramo lam tere Sunahan. Taraha, alam e hasagohem a torimulam e moa ta ka te ga omi i matane Sunahan, na lam e ngilin kato haniga mia tara mamana ka. \v 19 Na lia e rangata hatagala silegu te go singo uam limiu be Sunahan te hala pouts boroboro mena mei lia i tamilimiu. \s1 U singo \p \v 20-21 E Sunahan, te hala ranei ra a masalohana, e tatei hala ranei limiu a mamana ka a niga antunana te go kato mena milimiu u ngil i tanen. Nonei te hatakei poutsi a Tsunono i tarara e Iesu, nonei a katun te taratara kap rena u katun i tanen ba te here nei a katun te taratara kap rena u sipsip i tanen. Nonei e hatakei poutse ien tara tou mate me haruto nena u rahatsing i tanen te kato hatagalena u ranga te kits gono meien e Sunahan nu katun. Nonei u ranga te ka nitoana. Nonei e tatei taguhu rano limiu ba limiu te katoemiu a man ka te niga balana i matanen, te hamana mia limiu tere Iesu Kristo. Ara gi solosei e Kristo tara mamana poata i murimuri. U mana. \s1 U kapakapanu ranga \p \v 22 A ma tsi hahatoulana, alia e ranga hatatagi mera golimiu. Hengo hanige iam u ranga te kolote gulia teka ba te ma gegesimi, taraha nonei a kalanloun teka a makmakum. \v 23 Alia e hatei ragi limiu e toularara e Timoti i hapurese hakapeia tara karabus. Te la boroboro namen romana, ba nonei te la gono meno lia tara poata te go na tara ria lia limiu. \v 24 Hala menami u haniga i tamulam tara pal kapan hoboto i tamilimiu na turu katun hoboto tere Sunahan. A ma tsi hatoulana has a tei Itali e hala has rari limiu u haniga i taren. \v 25 A nihitaguhu tere Sunahan e tatei kana i tamilimiu hoboto. U mana. Nonei talasi.