\id GAL NT0001.GA1 HALIA LANGUAGE ALLEN 7-APR-87 \h GALESIA \toc1 GALESIA A kalanloun te koloto meni e Pol turu Kristenir i Galesia \toc2 GALESIA \mt1 GALESIA \mt2 A kalanloun te koloto meni e Pol turu Kristenir i Galesia \c 1 \p \v 1-2 Alia e Pol. Alam mera ma tsi hahatoulana i tar te hamana uam tere Kristo e hala menami a kalanloun teka i tamilimiu a man hun Kristen te ka mia tara provins i Galesia. \p Alia a aposol. U katun tun i ma halei lia a toukui teka. E moa. A toukuin aposol i tar e butuma tere Iesu Kristo na tere Tamar e Sunahan te hatakei poutsi e Iesu tara tou mate i tanen. \p \v 3 E Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi rario limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. \p \v 4 E Kristo e mate sil te go lu ba menien u markato u omi i tarara na te go purese pouts merien ra tara markato a omi tara han i puta i romana. Nonei e kato u turu ngil tere Sunahan e Tamarara. \v 5 E kato uana teka ba ra te solo sei nitoa nera e Sunahan! U mana. \s1 U toa puku u hihatuts hamana \p \v 6 Alia e asingoto koru rago limiu! A tsitabubun poata puku ba limiu te katsin tapolasa ba namiu e Sunahan te tatagi koru merai limiu e Kristo. Nonei e ngö meri limiu i tanen, kaba limiu e kato sil tsiponemiu u tanu hihatuts lel. \v 7 E moa lel tu tan tu hihatuts hamana, kaba palabir u katun e gamo rario limiu ba te poier u tana u hihatuts e mana hasina ba te katsin kato homier u Bulungana u Niga tere Kristo. \v 8 Kaba alam e namos rarare bera milimiu u bulungana te halhalina turu bulungana tu rararebe mam rilam alimiu. Saha katun te kato uana teka, noahasina te angelo has uanen ni Kolö, nonei e gi korupakön! \v 9 Alam u kato u ranga teka i manasa na alia e kato lel hase gen i romana: te hatuts ranoi limiu a katun u ranga te halhalina turu hihatuts tu lu mam iam limiu, a katun teka e gi hala meni i hel! \p \v 10 U ranga i tar teka e ma kato here nanei lia a katun te kato silena a barebana e gi hanige ien. E moa! Alia e kato silegu e Sunahan te ga hanigeio lia. Sanena te go torohanan kato hasasala noa meri lia u katun tun, alia sane ma kui begi e Kristo. \s1 E Pol e mar butun aposol u teka \p \v 11 A ma tsi hahatoulana i tar, alia e hatei ragi limiu, u Bulungana u Niga tu hatuts rilia alimiu e ma butu meia turu katun tun. E moa. \v 12 E moa ta katun te ga hatutsei lia u ranga teka. E Iesu Kristo lasi te harutse ien lia. \p \v 13 Alimiu e atei silemiu tu kato hatagala sil meni lia u lotu turu Jiu i manasa. Alia u halan u kamits pan turu katun ti hatsunono u tere Kristo, na lia u torohana hatagala koru te go kato homi merien lia. \v 14 Alia u tagala koru sil a makato turu tubur u Jiu ba te takarasa gia turu katun ti tutoaposa gono meri lia ba te kukutier u lotu turu Jiu. \p \v 15 Kaba e Sunahan e tatagi nio lia. Nonei e hopu kap nio lia i mam ti poseia lia ba te ngöe nolia te go kui beme nien lia. \v 16 Na poata te haruto sile ien lia a Pien Tson i tanen te go na rarare meni lia u Bulungana u Niga i tanen i tamilimiu u katun halhal, ba lia te ma rangata ragi u katun a saha ka te na katoe gou lia. E moa. \v 17 Na lia u ma la hasi i Jerusalem te go na tara meri u katun ti aposol mamia i tar. E moa. Alia u na kaia tara han i Arebia me hakopis pouts uagu tara taun i Damaskas. \v 18 Na topisa hiningal i murinen alia u la u i Jerusalem me na taregu e Pita, ba lia te ka gono megen antunaia turu 15 u lan. \v 19 Alia u ma tarei ta tan ta aposol. Alia u tara lasi e Jemis a toulana hamatskö a Tsunono. \p \v 20 U ranga te koloto negu lia e manana. Alia e ranga hamana gia i matane Sunahan, alia e ma gamogi. \p \v 21 Na i murinen alia u la u turu provins i Siria na i Silisia. \v 22 Tara poata teka u Kristen tara provins i Judia i namala tara noei a matar. \v 23 Nori i atei sil talasi u ranga te poei, “Nonei a katun te hahala rira a kamits e rarare tale iena u bulungana te katsin kato homi mamen.” \v 24 Ba nori i soloseieto e Sunahan tara ka te butuia i tar. \c 2 \s1 E Pol na palabir u aposol \p \v 1 I murina u 14 u hiningal lel, alam mere Banabas u la hakopis pouts u i Jerusalem, ba lia e lu hasegu e Taitus me la gono has mera nolam. \v 2 Alia u la mei e Sunahan e haruteio lia te go la u lia. Alia u gum gono las mer a pal kapan turu Kristen na lia u hatarare rien u Bulungana u Niga te roron rararie gulia turu katun halhal i tamulam u Jiu. Alia u mar hakats u teka: “A toukui i tar i manasa na i romana e namos leienalelina.” \v 3 Na pal kapan teka i ma tagala silei te gi pö menien a hatoatongo tere Sunahan tara pikpiköna hahikapien i tar e Taitus, noahasina te pala halhal uanen turu Jiu. \v 4 Kaba palair u katun ti gamo ba te kato here nari a peisaren u hahatoulana turu Kristen ba te honoto rer a pala turu Kristen, nori ti ngilin pön a hahatoatongo tere Sunahan tere Taitus. U katun teka i honoto hamousia tara pala turu Kristen ba te katsin tara kap ner ime te mar kato uamu lam u katun tere Iesu Kristo. E Iesu e purese ba rilam u lo turu Jiu, kaba u katun teka i ngilin haka puta pouts ria lam turu lo. \v 5 Na lam u moa koru te go hengo merien. Alam u ngilin tara kap haniga beri limiu u hihatuts hamana te go ma palis homi uaien. \p \v 6 Na pal kapan i ma hatei lia te go palis meni lia tu toa tu ranga i tar. Alia u ma hakats haparani ti pal kapan uen, taraha e Sunahan e ma hakats has nanei a solo tun pan tara katun. E moa. \v 7 Na nori i tara sabe e Sunahan e halei lia a toukui te go na rarare meni lia u Bulungana u Niga turu katun halhal i tamulam u Jiu, te mar hala has menien e Pita a toukui te go rarare menien u Bulungana u Niga turu Jiu. \v 8 E Sunahan e halei e Pita a nitagala te go la menien u raranga tere Sunahan turu Jiu. Ne kato has uana i iesana e Sunahan e hala hasei lia a nitagala te go la meni lia u raranga i tanen turu katun halhal turu Jiu. \v 9 Ne re Jemis mere Pita ne Jon — a pal kapan turu Kristen — nori i tara sabe e Sunahan e halei lia a toukui teka, ba nori e haniga reri lam mere Banabas. Na lam u hatangana hobotoin te go rarare noa has u lam turu katun halhal turu Jiu na te gi rarare noa has uen turu Jiu. \v 10 Nori i hatei talasi rilam te go taguhu meri lam u katun u kakapuku, na lia u haniga mami a markato teka. \s1 E Pol e ranga hapiun e Pita i Antiok \p \v 11-12 Poata te la u e Pita tara taun i Antiok, nonei e nou gono mam mer u hahatoulana u Kristen ti halhalia i tamulam u Jiu. Kaba i murina ti tukuia u katun te hala rema e Jemis, be Pita e la hatalis ba rena u katun halhal turu Jiu ba te nou halhalina. Taraha, nonei e matoutir u Kristen u Jiu ti poei u Jiu e ma tatei nou gono merari u katun halhal. \v 13 Na poata te katoeia e Pita a ka teka, ba palabir u Kristen u Jiu e kato has uar i iesana, ne Banabas has. Na lia u ranga hapiun e Pita i matar a barebana, taraha nonei e ma kato hamatsköi. \v 14 Aa, poata tu tara sabe rien lia ti ma kato hamatsö uaien te mar hihatuts uana u Bulungana u Niga, ba lia e ranga megu e Pita i mataren hoboto me poiegu, “Alö a Jiu. Na lö u kato haniga mam tu mar kato u lö te kato uar u Kristen te halhal ria turu Jiu. Ga taraha tsiponi ba lö te kato silem i romana u katun halhal e gi kato u te kato uar u Jiu?” \s1 E Sunahan e kato hamatskö sila rena u Jiu nu katun halhal te hamana uaren tere Kristo \p \v 15 U ranga tu hatei lia e Pita e kato u teka: “E manana ara i tuhanaia turu Jiu ne ma katun halhal rei te ngö rari u katun u omi. E moa. \v 16 Kaba ara e atei silera a katun te kukute talasena u lo turu Jiu e ma matskö pouts noi i matana e Sunahan. E moa. E Sunahan e roron lu pouts las rena u katun te hamana uar tere Iesu Kristo. Na ara has e hamana uara tere Iesu Kristo ba te kato silera te go kato hamatskö sila ria e Sunahan ara tara nihamana i tarara. Ara e atei silera e moa ta katun te ga antunan matsköia i matane Sunahan te kukute mena neien u lo turu Jiu.” \p \v 17 Kaba poata te hamana uara ra tere Kristo ba te hamana silera te go kato hamatskö meri e Sunahan ara i matanen, ba palabi te poier ara e here rei u katun halhal turu Jiu te kato homir ba te ma kukutieri u Lo. Gu ranga teka e poiena e Kristo e hanigana te gi kato homi u ra? E moa koru! \v 18 Kaba te hapolasa ba nena a katun a markato turu Lo ba te kukute poutse nen, nonei a katun te kato homina. \v 19 U Lo turu Jiu e harute nolia alia e heregi a katun te hopu kap nena u kot te ga mate uen, taraha alia e ma antunan kukute haniga nitoa nagi u Lo. Ba lia u hakapeieto i peisar a markato turu Lo turu Jiu ba te kukute talegu a maroro hamana tere Sunahan. \v 20 E here nei alia i hakute hasia tara koruse ba te mate gono megu e Kristo. E ma lia nei te toatoa talagu. E moa. E Kristo te toatoana i tuanreir. Na mamana ka te katoe gulia e kato sila nagia lia te hamana uagu lia tara Pien Tson tere Sunahan, taraha nonei e mate silio lia ba te ngil korue nolia. \v 21 Sanena te go poe meni lia a katun e tatei matsköna i matane Sunahan turu Lo turu Jiu, e Kristo sane tapusun mate tala, na lia sane tori-tsuga negu te tatagi mera nei e Sunahan ara. Kaba lia e ma hakats uagi teka. E moa. \c 3 \s1 A markato turu Lo na markato tara nihamana \p \v 1 Alimiu a tei Galesia alimiu e tutumiu! Aha tsiponi te hatutu rio limiu? Alam u ranga hatarareia i tamilimiu e Iesu Kristo e mateia tara koruse te go lu ba menien u markato u omi. \v 2 Na lia e rangata ragoi limiu a toa ka: u Namnamei tere Sunahan e la u i tamilimiu tu kukute mena milimiu u Lo turu Jiu, tsi tu hengo mena milimiu u Bulungana u Niga ba te hamane men? \v 3 Alimiu e tutu korumiu! Alimiu u butun Kristen sila mia turu Namnamei tere Sunahan. Ga limiu e na hatagala hase mou a markato tara Kristen te kukute mena milimiu a man markatona i puta? E moa koru! \v 4 Alimiu u lu beiam a kamits a para turu Bulungana u Niga. Ga limiu u mastei lue men? \v 5 Poata te hala ranoa limiu e Sunahan u Namnamei i tanen ba te katoena u mirakul i gusumilimiu, nonei e kato mene ien te kukute mena milimiu u Lo turu Jiu? E moa. Nonei e kato mene ien te hengo uami limiu turu Bulungana u Niga ba te hamane men. \p \v 6 U Buk u Goagono e ranga uana teka: “E Abraham e hamanei e Sunahan be Sunahan e ngö sila nane ien a katun a matskö te hamana uen i tanen.” \v 7 Bu katun te hamanar nori e hereri a galapien hamana tere Abraham. \v 8 I manasa koru e Sunahan e atei sil mami te na kato hamatskö mera noien romana u katun halhal turu Jiu te na hamana uariou romana i tanen. Ba nonei e hateie tei e Abraham u Bulungana u Niga teka i mam te butu hamana ien ba te poiena, “Alia e na kalala ragou romana a hun katun hoboto i puta, ba te kato sila negia a ka teka i tamulö.” Te ranga has uana u Buk u Goagono. \v 9 E Abraham e hamanei e Sunahan be Sunahan te kalale nen. Ne Sunahan e kalala has ranou u katun hoboto te mar hamana uar te hamana u e Abraham. \p \v 10 E Sunahan e hake iena u rangan korupakö tara katun te poiena, “E Sunahan e lu poutse nou romana lia te kukute mena gilia u Lo turu Jiu.” Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “U rangan korupakö tere Sunahan e hake ria tara katun te ma kukute haniga nitoe nei u ranga hoboto ti koloto nia turu bukuna turu Lo.” \v 11 U ranga e tararena te poiena a katun e ma antunan ka menei u solo te kato uana “a katun a matskö” i matana e Sunahan te kukute mena neien u Lo. Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “A katun te hamanana be Sunahan te toan ngöe neien a katun a matskö, nonei a katun te toatoa nou.” \v 12 Kaba a markato turu Lo turu Jiu e halhalina tara markato tara nihamana. Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “A katun te kukute hitonena u ranga hoboto turu Lo nonei te toatoa nou.” \p \v 13 Nu Buk u Goagono e poe hasena, “A katun te hakute ria turu roei ba te matena e ka mena u rangan korupakö tere Sunahan i peisanen.” Ne Kristo e purese ba rira u rangan korupakö te hala nena u Lo, taraha e Kristo e lu beri ra u rangan korupakö teka i peisanen te mate ien tara koruse. \v 14 E Kristo e mar kato u teka bu katun halhal turu Jiu te tatei luer a ka a niga te ranga hamanein e Sunahan tere Abraham tara poata te hamana uaren tere Iesu Kristo. Nonei e mar kato u teka ba ra te hamanara ba te luera u Namnamei tere Sunahan te ranga hamana nen. \s1 U Lo nu ranga hamana \p \v 15 A ma tsi hahatoulana, alimiu e atei silemiu a markato i tarara u katun. Hena, a katun e ga kato u toa u ranga hamana, na te hatangana ria u katun na te hopue nen a solonen turu pepa, e moa ta katun te ga tatei pekoe ien romana tsi te ga haspana meni tu tan tu ranga lel i tanen. \v 16 Ne kato has uana i iesana, e Sunahan e halei e Abraham u toa u ranga hamana ne la has uana tara katun te hatubuna hamurimuriia i tanen. U ranga teka e ma poe nei “u katun,” te mouna uana a katun a para. E moa. E poiena “a katun,” te mouna uana a toa puku, nonei e Kristo. \v 17 U ranga te katoe gulia e kato uana teka: e Sunahan e kato u toa u ranga hamana i manasa me poiena e ga kato hamane ien. Nu Lo turu Jiu, te butu hamurimuriia turu 430 u hiningal, e ma tatei kato peko kopise nei u ranga hamana tere Sunahan. \v 18 Sanena e Sunahan te ga taguhu sila ria ra tara markato turu Lo, nonei sane tapusun kato u ranga hamana i tanen. Kaba e moa. E Sunahan e taguhu silei e Abraham a markato turu ranga hamana. \p \v 19-20 Gaha te hala silei e Sunahan u Lo? Nonei e hala sile ien ti kato homi u a barebana ba te ngilin haruto rane ien a mouna a markato a omi i taren. Nu Lo e ka hapopoia tara poata te ga butuia nonei a katun tere Abraham, e Kristo, a katun te hala meni e Sunahan u ranga hamana i tanen. U Lo tere Sunahan i la mam mema u angelo ba nori i hala naten tere Moses be Moses te hala nanen turu katun. Kaba poata te hala nia e Sunahan u ranga hamana i tanen tere Abraham, nonei e kato pepeise ien, ne moa ta katun te ga taguhe ien. \s1 U Lo e here nei a tson hihatuts \p \v 21 Aha te poiena u ranga teka? U Lo e hiatatung mena u ranga hamana tere Sunahan? E moa koru! Sanena te ga kaia a toa lo te antunan kato hatoatoa rena u katun, e Sunahan sane kato hamatskö sila ranei u katun u Lo. Kaba e moa. \v 22 U Buk u Goagono e poiena u katun hoboto i puta e ka puta ria tara markato a omi na nitagala i tanen. A ka teka e kato silena u katun te hamana uar tere Iesu Kristo e tatei luer a ka te ranga hamanein e Sunahan. \p \v 23 I mam tara poata tara nihamana, a markato turu Lo e herei a luman karabus na lam u herei u karabus, ba te kato talasina antunaia tara poata te butuia a nihamana. \v 24 U Lo e herei a tson hihatuts i tamulam antunama te ga butuia e Kristo ba lam te hamana uam i tanen ba te toan matskö mia i matane Sunahan. \v 25 Na poata tara nihamana e butu hakapa tala, na tson hihatuts e ma taratara kap lel ranoi lam. \p \v 26 Te hamana mia limiu tere Iesu Kristo, nonei a ka te hapien sila mia limiu tere Sunahan — alimiu hoboto. \v 27 Alimiu tu luam a baptais hamana tere Kristo e katun uamiu tere Kristo ba te ka memiu u hakhakats i tanen. \v 28 Bu Jiu nu katun te halhal ria turu Jiu e ma hiahalhal lel tala ria i matane Sunahan. E moa. Nu katunun kui nu katunun hakui e hiapupopo talar, na tson na tahol e hiapupopo hasir. Alimiu te hamana mia tere Iesu Kristo e here hoboto talemi a toa katun. \v 29 Na limiu te katun uamiu tere Kristo e here hasemi a galapien hamana tere Abraham. Na ka te ranga hamanein e Sunahan te ga hala nen tere Abraham e la has uana i tamilimiu. \c 4 \p \v 1 U ranga i tar e kato uana teka. Poata te pan hakapana a pien ba nonei te luena a man ka te hopu kap beien e tamanen te ga luen. Kaba poata te pien noa nen, nonei e here nei a katunun kui. \v 2 U katun e taratara kap naren antunana tara poata te hopu kap beien e tamanen. \v 3 Ne kato has uana i iesana i tarara. I manasa ara i ka putaia tara man spirit na man lo ni manasa. \v 4 Na te butuia a poata a matskö, be Sunahan e hala nenama a Pien Tson i tanen. Nonei e tuhanaia tara tahol, a katun tun, na nonei e ka puta hasia turu Lo turu Jiu. \v 5 E Sunahan e hala sile meien te go mi sakahis merien ra ti ka puta u ra turu Lo, ba te hahahu rena ra a galapien i tanen. \p \v 6 Ne Sunahan e hala has mena mei u Namnamei tara Pien Tson i tanen i torirara ba te poiena, “O Tamar,” me haruto nena ara a galapien hamana i tanen. \v 7 Ba ra te ma here lele rei u katunun kui. E moa. Ara e pien tala uara tere Tamarara. Ne Sunahan e hala ranoi ra a man ka te ranga hamana nien tara galapien i tanen. \s1 E Pol e toku silir a tei Galesia \p \v 8 I manasa alimiu u ma atei silemi e Sunahan ba te heremi u katunun kui tara man got gamogamo. \v 9 Kaba i romana alimiu e atei silemiu e Sunahan. Tsi alia go poei nonei e atei sil rano limiu. Ga neha tsiponi te habirits kopis sile milimiu turu spirit nu lo ni manasa ti moa ta nitagala i taren? Tara neha tsiponi te ngil memi limiu nori gi pan lelia i tamilimiu? \v 10 Alimiu e hakats hapara uamiu teka: “Te kato hapane rara a palaina man lan na man poata na man tsihau na man hiningal, ba ra te matskö roa i matane Sunahan.” Kaba e moa. \v 11 E kato uana teka ba lia te toku sil rago limiu. Alia e poiegu toum alia u mastei kato beri limiu a man toukui a man para, tsi e moa? \p \v 12 A ma tsi hahatoulana, alia e hatei rago limiu, alia u tapolasa ban a markato turu Lo, tu kato has uam limiu i manasa — tu ma sola mia limiu tara markato turu Lo. Na limiu go kato noa has uam te kato uagu lia ba te ma solami tara markato turu Lo. Alimiu u ma sigale milia tu kaia lia i tamilimiu i manasa. E moa. \v 13 Alimiu e atei silemiu alia u rarare mami u Bulungana u Niga i tamilimiu, taraha alia u kaka pouts mei a nimate i han i tamilimiu. \v 14 Na nimate i tar e habutu hasi a nitiama i tamilimiu, kaba alimiu u ma sigale milia. E moa. Alimiu u mar hatsomi mena milia te go mar hatsomi mena milimiu a angelo tere Sunahan, ne Iesu Kristo has. \v 15 Ara i roron hiasasala koru i manasa. Gaha te omi tsiponina i romana? Alia e hatei rago limiu, i manasa alimiu u ngil korue molia. Sanena te go antuna uam limiu, alimiu sanei u has iam a matamilimiu ba te hale iemi lia te go palisei lia a man mata a man omi i tar! \v 16 Ga limiu e omi tsipon tale molia i romana te hatei mera gilia limiu u ranga u mana? \p \v 17-18 A ma tsi hahatoulana, alia e haniga regu u katun te tori hanigar ba te niga rario limiu, tara poata te ka gono mera gia lia limiu na poata has te ka halhal bare gia lia limiu. Kaba u tson hihatuts u gamogamo te kato siler te go tahongo uam limiu i taren, nori e ma ngilin taguhu hamana rari limiu. E moa. Nori e ngilin lu kata ba reri limiu alia ba limiu te haniga ramen. \v 19 A ma tsomi i tar, alimiu e hakamits koruemiu a torir. Alia e heregi a tahol te katsin posana ba te kamitsina. Alia e ngil hatagala koruegu alimiu go here koruemi e Kristo. \v 20 Alia e ngil koruegu te go ka gono merai limiu ba te ranga tun gono mera golimiu. Alia e hakats hapara sil koru rago limiu. \s1 U haharoei tere Hegar mere Sera \p \v 21 Alimiu te ngilin ka puta mia turu Lo turu Jiu, alia e hatei tala rago limiu: hengoe iam a ka te ranga nena u Lo tere Moses. \v 22 E poiena e Abraham e ka mei a elasolana pien tson. E Hegar a taholun kui i tanen e posei a toa, ne Sera a tahol hamatskö i tanen e posei a tabi. \v 23 A pien te posei a taholun kui e tuhanaia turu hiangilngil peisa turu mun tahol. Na pien te posei a tana tahol e tuhana silaia turu ranga hamana tere Sunahan. \v 24-25 A elasolana tahol teka e haharoei nena u huol u ranga te kits e Sunahan. U toa u ranga nonei u Lo te hala nia e Sunahan turu pokus i Sinai tara han i Arebia tara poata te hala nien u Maloto u Masaka tere Moses. E Hegar e haharoei nena u Lo ti hala nia i Sinai, na galapienin kui i tanen e haharoei nena u katunur i Jerusalem te roron kui siler u Lo. \v 26 Kaba e Sera e here nei a Jerusalem a tsimus i Kolö te haharoei nena a Nipepeito hamana tere Sunahan. Na pien tere Sera e haharoei rano ra a galapien hamana tere Sunahan te ma ka puta lel reia turu Lo. \v 27 U Buk u Goagono e poiena, \q1 “Alö go sasala, alö a tahol a kuba tu namala posei ta pien. Alö go masa koru, alö a tahol tu namala sagohei ta kamits tara tou posa. \q1 Taraha, alö e ka memou romana a galapien te para saluhe riou romana a galapien nonei tara tana tahol.” \p \v 28 Ba ra a ma tsi hahatoulana e pien sila uara tere Sunahan turu ranga hamana tere Sunahan, te kato has u e Aisak te butun pien sila u tere Sera mere Abraham turu ranga hamana tere Sunahan. \v 29 Nonei tara poata i manasa e Ismael e omi e Aisak. Aa, a pien tson te tuhanaia turu hiangilngil peisa turu mun tahol e omi a pien tson te tuhanaia tara nitagala turu Namnamei tere Sunahan. Ne kato has uana i iesana turu katun i romana. \v 30 Kaba u Buk u Goagono e poiena, “Tsuge iam a taholun kui na pien tson i tanen, taraha a pien tson tara taholun kui e ma tatei ka gono menei a pien tson tara tahol hamatskö ba te luena a man ka tere tamanen. E moa.” \v 31 Na ra, a ma tsi hahatoulana, ara e ma here rei a pien tara taholun kui. E moa. Ara e here rei a pien tara tana tahol. Taraha, ara e ma ka puta lel reia turu Lo turu Jiu. \c 5 \s1 E Kristo e hapurese raio ra \p \v 1 E Kristo e hapurese ba ria ra turu Lo turu Jiu. Na limiu go tagala tala iam ba te ma katunun kui lel uamoi turu Lo turu Jiu. \p \v 2 Hengo haniga iam. Alia e Pol e hatei ragi limiu a ka teka: a palabi i tamilimiu e poier, “Ara gi kukute u Lo turu Jiu ba te hapö nera a hatoatongo tere Sunahan i pikpikörara ba ra te matskö roa i matane Sunahan.” Te mar kato uami limiu teka, be Kristo te ma antunan taguhu ranoi limiu. \v 3 Alia e ranga hahuol leligu, a katun te poiena nonei e ga hapön a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen e tatei kukutiena u palabir u Lo hoboto turu Jiu. \v 4 A katun te kukute sile nei u Lo turu Jiu te ga matskö uen i matana e Sunahan, nonei e lu kata ba nena a peisanen tere Kristo. E Sunahan e ma tatei hanige neien. \v 5 Kaba ara e hamanera e Sunahan e hamatskö ranoa ra i matanen. Ara e hahalosera te go taguhu meri ra u Namnamei tere Sunahan, taraha ara e hamanara. \v 6 Te hamana ria ra tere Iesu Kristo ba ra te ma tatei hakats hapara narei te gi hapö meni ra a hatoatongo tere Sunahan i pikpikörara tsi e moa. A ka lasi teka te panina: ara gi ngil koru a Tsunono ba te ngil hasera a tana katun, ba markato teka te hatagalena a nihamana i tarara tara Tsunono. \p \v 7 Alimiu u kato haniga mam iam. Esi te hapiu raio limiu te go ma hengo mena milimiu u ranga hamana? Ime te mar palis halona menien u hakats i tamilimiu? \v 8 U mar hakats teka e ma butu meia tere Sunahan. E moa. Nonei te ngö raio limiu. \v 9 A tsitabubun yis e tatei kato hapanena u beret hoboto. Ne kato has uana i iesana te hiamus mera nei a toa katun a omi u katun u para ba nori te kato homir. \v 10 Ne Sunahan e hahune nou romana esi a katun te kato hatutu rano limiu. Kaba lia e hamanegu a Tsunono e taguhu rano romana limiu ba limiu te mar hakats uamou romana te hakats uagu lia. \p \v 11 A ma tsi hahatoulana i tar, alia e hatei ragi limiu, sanena te go rarare noeia lia u katun te hamanar e gi hapö hasin a hatoatongo tere Sunahan i pikpikören, u katun sane ma hale rilia u kamits, te mar kato uaren. Sanena te go rarare u lia teka, u katun sane ma omie rilia, te mar kato uaren. Kaba u raranga i tar e kato noa has uana teka: te hamane ria ra e Kristo e mate sil rio ra tara koruse, ba ka lasi teka te lu ba nena u markato u omi i tarara. \v 12 Alia e ngilegu u katun teka te kato hatutu rario limiu e gi tapolasa nitoa ba rio limiu! \p \v 13 Kaba alimiu a ma tsi hahatoulana, e Sunahan e ngö sil rio limiu te go tapurese ba mena milimiu u Lo. Kaba u ranga teka e ma poe nei alimiu e tatei pekoemiu u Lo ba te kukute lasemiu u ngilina i puta i tamilimiu. E moa. E Sunahan e hapurese sil rilimiu te go hiangilngil uam limiu ba te hihitaguhumiu. \v 14 Taraha, u mouna u Lo hoboto e kato uana teka: alö go ngil hapopo nia a tana katun te ngil pouts mena milö a peisam. \v 15 Kaba te kato uami limiu te mar kato uar u muki ba te hiakatokato homimiu, alimiu go hanei iam! Alimiu e namos hihikato homi hakapa nitoamiu. \s1 U ngil turu Namnamei nu ngilina i puta \p \v 16 Alia e hatei ragi limiu, alimiu go hengo hanige iam u Namnamei tere Sunahan tara mamana ka te katoe milimiu, ba limiu te ma kukutiemi u ngilina i puta. \v 17 Taraha, u ngilina i puta e roron hiatatung mena u ngil turu Namnamei tere Sunahan, nu ngil turu Namnamei tere Sunahan e roron hiatatung has mena u ngilina i puta. Nori e hereri u pakö, ba limiu te ma antunan katoe moi a ka te ngilin katoe milimiu. \v 18 Kaba te peigi ranoa limiu u Namnamei tere Sunahan, ba limiu te ma ka puta lel moi turu Lo turu Jiu. \p \v 19 U ngilina i puta e kato rena u katun ba te kato homir: nori e katoer a markato tara tsikolo na haloku na markato a koreme ba nori te rongaronge ria a peisaren tara markato a omi. \v 20 Nori e hatsunoner u keisa ne katoer u matuna. U katun teka e hiao-omir ne hiatatung hasir. Nori e tori homir ne raharahar ne hakats peisa las ner a man ka peisa i taren. Nori e hitapolasir ba te hiatagtagalar. \v 21 Nori e hakats homi uar turu palabir u katun. Na nori e spakir. Na nori e hirata homir, ba te katoer a mamana markato a omi te mar kato uana teka. A man markato teka nonei a markato turu ngilina i puta. Alia u hatei rio limiu i manasa na lia e hatei lel rago limiu i romana: u katun te mar kato uar teka e ma hahonoto roi tara Nipepeito tere Sunahan. \p \v 22 Kaba u Namnamei tere Sunahan e halhalina. A markato i tanen e kato uana teka: nonei e taguhu rena u katun ba nori te hiangilngilir ba te sasalar, na nonei e hala has ranen a masalohana. Nori e tuatamir. Nori e hakats haniga ner a tana katun ba te nige ren. Na nori e kato uar te mar ranga uaren. \v 23 Nori e hatami rer u katun, na nori e roron hala puteier u ngil i peisaren. A man markato teka nonei a markato turu Namnamei tere Sunahan, ne moa ta lo te ga hapiu meni a man markato teka. \v 24 Ara u katunur tere Kristo i kato hamate u ngilina i puta na markato a omi hoboto i tanen. E here nei nori i hakute gono mei e Kristo tara koruse. \v 25 U Namnamei tere Sunahan e hala ranei ra a nitoatoa, na ra gi kukutie ien tara markato hoboto i tarara. \v 26 Ara gi ma poei ara u katun u kapan. Na ra gi ma kato haraharahai a tabi ba te hiahihiomira. E moa. \c 6 \s1 Alimiu go hihitaguhiam \p \v 1 A ma tsi hahatoulana, te atei sile mia limiu a toa katun i gusumilimiu e kato ta ka ta omi, alimiu te hakui rena u Namnamei tere Sunahan e tatei kato hamatskö poutsemiu nonei a katun. Kaba alimiu go tami mia i tanen ba te ma poemi alimiu e niga bala namen. Alimiu go hanei iam te go hiamus has merai limiu ta toa ta ka. \v 2 Te ka mena a toa i tamilimiu u hakats pan, ba limiu te taguhe men. Ba markato teka te haruto nanou alimiu e hengo hanigemiu u ranga tere Kristo. \v 3 Kaba limiu go ma hakats uami teka ba te poiemiu, “Alia a katun pan na lia e ma tatei hitaguhu uagi teka.” E moa. A katun te hakats uana teka e gamoena a peisanen ba te here nei a katun pinopino. \v 4 Man toa man katun hoboto e tatei tara sabier te ga niga u a markato peisa i taren tsi te ga omi uen. A katun te kato hanigana e tatei sasala mena a markato a niga i tanen, kaba nonei e ma tatei poie nei a markato i tanen e niga bala nena a markato tara tana katun. \v 5 A man toa man katun hoboto e tatei soatser a nitiama te butu gono mena a markato i taren pouts. \p \v 6 A katun te hehengoena u hihatuts turu ranga tere Sunahan e tatei hala nena a palaina a man ka man niga i tanen tara tson hihatuts i tanen. \p \v 7 Alimiu go ma hengoemi u ranga te poiena a katun e tatei gamoena e Sunahan. E moa. E moa ta katun te antunan gamoena e Sunahan. E here nei a katun te lebe iena a man ka tara kui i tanen. Te lebe noen a ka a omi ba ka a omi te butu nou. Na te lebe noen a ka a niga ba ka a niga te butu nou. \v 8 Ne kato has uana i iesana, te kukutiena a katun u ngilina i puta, ba tou mate lasi te palise nou romana a markato teka. Kaba te kukutie nen u ngil turu Namnamei tere Sunahan, be Sunahan te palise noien romana a nitoatoa te ka nitoana. \v 9 E kato uana teka ba ra te ma gegesi narei te roron kato haniga uara ra. Te ma hakapa peko roi ra, ba toa poata e la nama romana te lue roa ra u hamatana u niga tara toukui i tarara. \v 10 Ara gi taguhu riou u katun hoboto tara poata te ka meroa ra a maroro, na ra gi taguhu haniga koru hasir a man hahatoulana i tarara u Kristen. \s1 U kapakapana u raranga \p \v 11 Alia e koloto negi u kapakapana u raranga teka u ualima peisa i tar. Ruto peise iam u mar koloto pan te koloto negu lia. \v 12 U katun te torohanan kato hanige ria a peisaren i matar a barebana, nori te ngilin hapö ner a hatoatongo tere Sunahan i pikpikömilimiu. Kaba nori e kato peisa meri a ka teka te mar hakats uaren teka: “A barebana e namos poier ara e hamanera a tou mate peisa tere Kristo e tatei lu pouts mera nei u katun tere Sunahan. Te mar hakats uaren teka ba nori te hakamits rariou romana ra.” \v 13 U katun noa lasi te kukutier a markato te hapö menari a hatoatongo tere Sunahan, nori has e ma kukute hamaneri a palair u Lo turu Jiu. Nori e ngilin hapö rario limiu ba te hatei rer a barebana te tahongo uami limiu turu ranga i taren. \v 14 Kaba alia, alia e hatei peisa las ragoi u katun a Tsunono i tarara e Iesu Kristo te mateia tara koruse. A koruse i tanen e mouna uana a markatona i puta e ma tagala lel nanei lia, na lia e ma kato sil lel hasegi a markatona i puta. \v 15 Te hapö menari a hatoatongo tere Sunahan i pikpiköna katun na te ma hapö neia a katun, e here hoboto nei a ka pinopino. A ka lasi te panina, nonei te kato hatsimus mera nei ra e Sunahan. \v 16 E Sunahan e tatei tatagi rena u katun hoboto te hengo hanige ier u ranga teka, ba te hala nena a masalohana tara barebana hamana i tanen. \p \v 17 Na lia e raman hengo lel negu u rangana tara hatoatongo te ranga negu lalia. A man uahil tu lueia lia turu katun te omie rio lia e haruto nena te katunun kui uagu lia tere Iesu. \p \v 18 A ma tsi hahatoulana i tar, a Tsunono i tarara e Iesu Kristo e tatei taguhu hoboto rano limiu. U mana. \p Nonei talasi. Alia e Pol hengo hanige ier u ranga teka, ba te hala nena a masalohana tara barebana hamana i tanen.