\id EPH HALIA LANGUAGE ALLEN NT0001.EP1 3-Apr-87 \h EPESAS \toc1 EPESAS \toc2 EPESAS \mt1 EPESAS \c 1 \s1 A kalanloun te koloto meni e Pol turu Kristenir i Epesas \p \v 1 Alia e Pol, a toa aposol tere Iesu Kristo te hopu kapin e Sunahan. Alia e koloto menagi a kalanloun teka i tamilimiu u katun tere Sunahan te ka mia tara taun i Epesas, u barebana te hamana hiton uamiu tere Iesu Kristo. \v 2 E Tamarara e Sunahan ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi rario limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. \s1 A mamana ka a niga ni Kolö \p \v 3 Ara gi haniga u tere Sunahan e Tamana e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. Ara u katun tere Kristo, be Sunahan te hala ranei ra a mamana ka a niga ni Kolö, a mamana ka turu Namnamei, nu bulungana teka e kato hasasala koru rena ra. \v 4 I mam te habuteia e Sunahan u kolö nu puta, nonei e hopu kap sil rira te gi katun u ra i tanen te hamana uara ra tere Kristo. Nonei e ngilena te gi katun lasi u ra i tanen ba te ma ka merei ta ka ta omi i matanen. \v 5 E Sunahan e tatagi koru rena ra, na nonei e hopu kap mam rio ra te go hahahu sila merien ra e Iesu Kristo. Nonei a ka te ngile ien ba te niga hasina i matanen. \v 6 Na ra gi solosei e Sunahan te haniga merien ra te katun uara ra tara Pien Tson a tsomi i tanen. \v 7-8 Poata te rahatsingia e Kristo me matena, nonei e sakahis rio ra be Sunahan e lu ba neto u markato u omi i tarara. A nihitaguhu i tanen e pan koruna, ba nonei te tatangana haparana i tarara. \v 9 E Sunahan e atei sokuna, na nonei e haruto rira a ka te mous i manasa, a ka te ngilin kato meien e Kristo. \v 10 E kato uana teka: poata te butu nama romana a poata te hopu kap mamin e Sunahan, be Sunahan te gone nou romana a mamana ka hoboto i kolö na i puta ba te hapane nou e Kristo ba te tsunono noa i taren. \v 11 A mamana ka hoboto te butuna e tahongona tara man ka man kapan te ngilena e Sunahan. E Sunahan e hopu kap sil rira te gi katun u ra i tanen ba te ka hoboto gono mera e Kristo, taraha i manasa koru nonei a ka te ngilin katoe ien. \v 12 Alam u katun tu hamana tutun sil e Mesaia, alam go haniga u tere Sunahan te pan sokuna ba te soloseie men. \v 13 Na limiu has, e Sunahan e hopu kap merai limiu u Namnamei u Goagono te ranga hamana neien. Nonei e hopu kap rilimiu u katun tere Kristo. Taraha, alimiu u hengoe iam u ranga u mana, u Bulungana u Niga te poiena e Sunahan e ngilin lu pouts mera nei limiu i tanen, ba limiu te hamana uamiu tere Kristo. \v 14 U Namnamei tere Sunahan te kana i tarara e here nei u ranga hamana u tagala te haruto ranei ra e Sunahan e hala ranoi ra a ka te ranga hamana sil menien tara barebana i tanen, ne haruto has nena e Sunahan e sakahis pouts nitoa ranou romana a barebana hoboto te katun uar i tanen. E kato uana teka ba ra te haniga uara tere Sunahan te pan sokuna ba te soloseie ren. \s1 U singo tere Pol \p \v 15-16 Nonei te e haniga hiton sil bera gilia limiu tere Sunahan. Poata tu hengoeia lia te mar hamana uami limiu tere Iesu a Tsunono na te mar ngil koru mera milimiu u katun hoboto tere Sunahan, alia u ma solopalai te go singo beme rai limiu, ba te noana i romana. \v 17 Alia e singo uagu tara Sunahan tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara, e Tamanen te ka mena a nitsunono pan. Alia e singo silegu te go hala merien limiu a niatei na te go haruto menien a peisanen i tamilimiu, ba limiu te atei sile mou e Sunahan. \v 18 Alia e singo silegu e Sunahan e ga kalata a bakumilimiu ba limiu te atei sile mou a ka te ngö sil merien limiu te go hamana sile iam limiu, ba limiu te atei sil hase mou te mar niga soku uana a man ka te ranga hamana nien tara barebana i tanen. \v 19-20 Na lia e singo sil hasegu te go atei sil mena milimiu te mar pan soku koru uana a nitagala i tanen te kuina i iaharara te hamanara. Nonei a nitagala i iaharara a toa noa lahas a nitagala pan te hatakei mei e Sunahan e Kristo tara tou mate ba te hagume nen tara pal matou i tanen i Kolö. \v 21 E Kristo e tsunonona tara makum teka ba te pan soku nena a mamana mar tsunono na mamana mar nitagala. Na nonei e pan soku has nena a mamana ka hoboto te ka mena a solo pan, tara han i puta i romana na tara hanina i murimuri. \v 22 E Sunahan e hakeia a mamana ka hoboto i puta tere Kristo ba te katoe neien a tsunono pan tara barebana hoboto i tanen, u katun te hamana uar i tanen. \v 23 A barebana tere Kristo e hereri a tuanreinen na nonei e here nei u baku. Nori e onote ren, na nonei has e onotena a mamana ka tara mamana makum. \c 2 \s1 A tou mate na nitoatoa \p \v 1 I manasa alimiu u ka halhal ba niam a nitoatoa tere Sunahan ba te heremi u katun u mate, taraha alimiu u hipus namen ba te kato homimiu. \v 2 Alimiu u kukute iam a markato a omina i puta, ba te hengoemiu a tsunono turu spirit u omi i iasa, nonei tala a liliahanei te hakui rena u katun te hipus ner e Sunahan. \v 3 Ara hoboto i kato u te mar kato uaren. Ara i kukute u ngil peisa i tarara i puta, ba te kato uara turu ngil tara tuanreirara na turu hakats i tarara. E Sunahan e raharaha rio ra nu barebana hoboto, taraha a markato a omi te hakui rio ra. \v 4-5 Kaba e Sunahan e roron tatagi koru rano ra. Nonei e tatagi hapopo rira te hatoatoa pouts gono merien ra e Kristo, ara ti ka halhal mam ban a nitoatoa tere Sunahan ti hipus menien ra. Aa, e Sunahan e lu pouts meri ra a nihitaguhu peisa i tanen. \v 6 Nonei e hatakei pouts sil meri ra e Kristo te gi tsunono gono menien ra tara han i Kolö. \v 7 Nonei e kato sili a ka teka te ga haruto menien a nihitaguhu pan i tanen tara mamana poata i murimuri. Nonei e ngilin haruto rena u katun hoboto te mar niga mera neien ra a ka te kato beri ra e Iesu Kristo. \v 8 E Sunahan e lu pouts meri ra a nihitaguhu peisa i tanen ti hamanaia ra. A ka teka e ma butu menei a toukui i tarara. E moa. E Sunahan te hala puku rane ien ra. \v 9 Ara i ma kui sili a ka teka. E kato uana teka ba ra te ma tatei hala seie rei a solorara. E moa. \v 10 E Sunahan e kato rira u katun u tsimus ti hamanaia ra tere Iesu Kristo. Nonei e kato hatsimus sil rira te gi kato meni ra u markato u niga te hopu kap mam sile ien te gi mar kato u ra. \s1 Ara e here rei a toa katun te hamana uara ra tere Kristo \p \v 11 Alimiu i posa halhal ria i tamulam u Jiu, na limiu e atei silemiu alam e ngö rami limiu u katun te ma ka memi a hatoatongo tere Sunahan i pikpikömilimiu, taraha alam e roron hapö nem a hatoatongo tere Sunahan na limiu e moa. \v 12 Alimiu go hakats pouts niam tu ka halhal ba mam mena milimiu e Kristo. Alimiu tu ka halhal ba niam u katun tere Sunahan. Alimiu u hahal niam u ranga hamana tere Sunahan. A man ranga te kits gono merien u Jiu i ma la uai i tamilimiu. Alimiu u ka ba niam e Sunahan tara han i puta teka, ba te moemiu ta ka te go hamana sil iam limiu. \v 13 Alimiu u ka halehana iam i manasa, kaba i romana alimiu e hamana uamiu tere Iesu Kristo, be Sunahan te lu hasukusuku sila mera nei limiu i tanen u rahatsing tere Kristo. \v 14 E Kristo e hela ban a ololo te lu kata rio ra a huol a hun katun ti hiapalpal. Nonei peisa te nolo pouts berio ra. Alam u Jiu na limiu u katun halhal, ara e hiataratara pouts talara, taraha e Sunahan e kato here rira a toa katun. \v 15 E Kristo e nolo pouts sila ria ra i peisanen. A tou mate i tanen e hakapa u Lo nu ranga u mal nu mamana u mar ranga nonei turu Lo te kato rira u hihipakö. Nonei e kato sili a ka teka te go kato merien a huol a hun katun a toa hun katun te hamana uar i tanen. \v 16 E Kristo e kato sili a tou mate i tanen e go nolo pouts meri ra tere Sunahan. Nonei e hakapa a raharaha i gusurara, ba ra te here tale rei a toa hun katun. \v 17 Be Kristo e mi rararieto u rangana tara masalohana i tarara hoboto. E rarare u i tamilimiu u katun halhal tu ka halehana ba niam e Sunahan, na e rarare hasia i tamulam u Jiu tu ka hasukusukuia i tanen. \v 18 Ara hoboto e antunan la hasukusuku sila tala uara tere Sunahan turu Namnamei i tanen, taraha e Kristo e kato beri ra a ka teka. \v 19 Alimiu e ma katun halhal lel talami. Alimiu e here talemi a toa han turu katun tere Sunahan, ba te honoto mia tara pinaposa i tanen. \v 20 Alimiu e heremi a luma, nu aposol nu propet e hereri a punluma. Ne Iesu Kristo e here nei a tul-gus tara luma. \v 21 E Sunahan e gono hoboto gono merena u katun i tanen e Kristo, na ra e here rei a luman lotu a gogoso te hatakei beri e Sunahan. \v 22 Na limiu has e heremi a hapala tara luman lotu teka, taraha alimiu e katun has uamiu tere Kristo. Alimiu e hisoböei gono mera mio lam ne Sunahan e ka sila mena u Namnamei i tanen i iaharara. \c 3 \s1 A toukui te kato bei e Pol u katun halhal turu Jiu \p \v 1 Alia u rarare bei e Iesu Kristo u ranga teka te go taguhu meri lia limiu ba nori e hakei roa lia tara karabus. \v 2 Alia e poiegu alimiu u atei sil hakape iam e Sunahan te hale mei lia a toukui teka e go taguhu meri lia limiu, taraha nonei e tatagi koru rano ra. \v 3 Nonei e harutei lia u ngil i tanen te hamous mame ien. Alia u koloto hakapa beri limiu a tsitabubun ranga tara ka teka. \v 4 Alimiu go rite iam u ranga teka ba limiu te luemiu a niatei te mar atei sil halona mena gilia u ranga momous te hatei mamin e Kristo. \v 5 I manasa a ka teka i ma hateiri a barebana, kaba i romana e Sunahan e haruto sila nanen turu Namnamei i tanen turu aposol nu propet u niga i tanen. \v 6 Nonei u ranga momous e kato uana teka: alimiu u katun halhal i tamulam u Jiu e hisoböei gono mera mio lam ba te luemiu a man ka man niga tere Sunahan. Ara e honoto ria tara toa hun katun, nu ranga hamana te kato sila nia e Sunahan e Iesu Kristo e la has uana i tamilimiu. Na ka teka e butu sila nama turu Bulungana u Niga. \v 7 E Sunahan e hale mei lia a toa kan hahalapuku te kuie ien a nitagala pan i tanen, na nonei e katoei lia a katunun kui i tanen te go rarare meni lia u Bulungana u Niga i tanen. \v 8-9 Alia e tetenei gia turu katun hoboto tere Sunahan. Kaba e Sunahan e hanigeio lia te go rarare u lia i tamilimiu u katun halhal ba te hatei ragi limiu a man ka man kapan te nigana tere Kristo, ba te haruto has ragi u katun hoboto te mar butu hamana uanou romana u ranga momous tere Sunahan. E Sunahan te habuts a mamana ka e hamous u ranga teka tara man poata i manasa. \v 10 Nonei e kato sili a ka teka te go haruto menien a mar niatei a para i tanen i romana. E haruto sila nien turu katun i tanen bu angelo na pal kapan tara han i Kolö te tatei tarar. \v 11 Nonei a ka te ngile ien tara mamana poata i manasa, na nonei e butu hamana sila talana tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. \v 12 Ba ra te tatei ongolo talara ba te singo hamatskö uara tere Sunahan, taraha ara e hamana uara i tanen ba te katun has uara i tanen. \v 13 Na lia e hatei rago limiu, e moa te go tori-tiama uam limiu te sagoho kamits sil mera gilia limiu. Taraha, a ka teka e haruto nena alimiu e ma katun papala uami i matane Sunahan. \s1 U ngilngil tere Kristo \p \v 14-15 Poata te hakats nagia lia a man ka teka, ba lia te hatukunugu ba te singo uagu tere Tamar, a solonen te la uana tara pinaposa hoboto i Kolö na i puta. \v 16 Alia e singo silegu e Sunahan e tatei hala sila nena a nitagala i tanen i tamilimiu turu Namnamei i tanen, ba te kato silena u namnamei i tamilimiu e ga tagala hapopoia tara nikapan i tanen. \v 17 Na lia e singo sil hasegu e Kristo e tatei kakana i torimilimiu te hamana uami limiu. Alia e singo silegu u mouna u hakats na markato i tamilimiu e ga kato u teka: alimiu go hiangilngil iam. \v 18 Alia e singo silegu alimiu nu katun hoboto tere Sunahan e tatei ka memiu a nitagala te go atei sil mena milimiu te mar ngil hapopo koru mera nei e Kristo u katun. U ngilngil i tanen e la nitoa uana i iasa na i puta has. E la hoboto uana tara mamana han na tara mamana ka. \v 19 Alia e singo silegu alimiu e tatei atei silemiu ime te mar ngil halona mera nei e Kristo u katun, noahasina te pan bala mena nei u ngilngil teka u niatei turu katun tun. Ba limiu te saputu memou romana e Sunahan noa lahas. \v 20 Alia e soloseiegu e Sunahan, te antunan kato saluhe nena a mamana ka hoboto tara nitagala te kuina i torirara, a man ka ti ma singo sil hasei ra na ti ma hakats has nira. \v 21 Nonei e tatei luena a solo pan turu katun i tanen na tere Iesu Kristo tara mamana poata hoboto i murimuri. U mana. \c 4 \s1 U tuanrei e ka mena a mamana makum te kui hobotona \p \v 1 Alia e tahul ragi limiu te go mar ka uam limiu popona tara markato te haka beri limiu e Sunahan tara poata nonei e ngö riu limiu te go pien uam limiu i tanen. Alia e ka gia tara karabus, taraha alia e katoegu a markato te ngö sili e Sunahan alia. \v 2 Alimiu go hatetenei iam a peisamilimiu tara mamana poata na limiu go ranga hamets has iam na limiu go tami niam a tana katun. Alimiu go hiangilngil iam ba te ma hakats sil balemi a ma tsi ka ma tsi omi tara tana katun. \v 3 Alimiu go torohana hatagala iam te go pile kap hoboto gono mena milimiu u toa u hakats te hala nema u Namnamei tere Sunahan, ba limiu te ka haniga hobotomiu. \v 4 Alimiu e heremi a man makumun tuanrei turu toa u tuanrei na limiu e ka memiu u toa u Namnamei, ne Sunahan e ngö sil has rilimiu te go hahaloso mena milimiu a toa ka. \v 5-6 A toa Tsunono e kana nu toa u nihamana na toa baptais na toa Sunahan, e Tamarara hoboto. Nonei e kana i iasa i tarara hoboto na nonei e kui silana i tarara hoboto na nonei e kana i iaharara hoboto. \v 7 E Kristo e hahala puku nema a man toa man nitagala tara man toa man katun i tarara popona tara man nitagala man kapan te ngilin hala nen turu katun i tanen. \v 8 E kato uana te ranga uana u Buk u Goagono ba te poiena: \q1 “Poata te la uen i iasa ba nonei e la gono mena a man ka man para ti herei u karabus, ba te hala nena a man nitagala turu katun.” ( \v 9 Nime te mouna uana a bun ranga teka: “Te la uen i iasa”? E mouna uana te la mam uamen tara han i puta koru. \v 10 Nonei a katun te la uama i puta nonei has te la u i iasa koru turu kolö hoboto. Nonei e kato sili a ka teka te go ka ien tara mamana ka hoboto tara mamana makum.) \v 11 Na nonei e hala nema a man nitagala teka turu katun: a palai i hala nema a nitagalana tara aposol, na palai a nitagalana tara propet, na palai a nitagalana tara tson hahabulungana, na palai a nitagalana tara tson hahalotu na tson hihatuts. \v 12 Nonei e kato a ka teka te ga taguhu meri a barebana tere Sunahan ba nori te kui beren. E kato uana teka ba pal barebana tere Kristo te pan susulur. \v 13 Na toukui teka e la noana romana antuna noa tara poata te na hamana hoboto roa ra ba te here nei u toa u nihamana, na antuna noa tara poata te na atei sil haniga hobote roa ra a Pien Tson tere Sunahan ba te here nei u toa u niatei. Ba ra te na butu here roi romana a katun te tangoho hakapa, te kato uana e Kristo. \v 14 Ba i murimuri ara e ma here lele roi romana a galapien. Taraha, a galapien e hamana ria tara man hihatuts turu katun u gamogamo hoboto te butu rima, u katun te gamo raren ba nori te katoer u markato u omi. Esi te hengo ranen ba te hula hakatsina e here nei a ka te hula hapouseina i tasi, tsi te soatsena a lomolomo ba te hula tapana. Kaba ara gi ma herei a katun teka. \v 15 Ara gi hiangilngil ba te ranga nera a ka te manana. E kato uana teka ba ra te pan susul rou ba te here roi romana e Kristo, a kapan tara barebana i tanen. Nonei e here nei u baku te hakuiena u tuanrei hoboto. \v 16 A luta tara spana e harokoto hatagala hobotena a mamana makum turu tuanrei. Na poata te kui haniga hobotona a mamana makum, bu tuanrei hoboto te pan hanigana. Ara a barebana tere Kristo e here hase rei a man makum turu tuanrei. Na ra gi hiangilngil pouts ba te hiatagtaguhu pouts hasira ba nihamana i tarara te pan susuluna. \s1 A nikaka a tsimus tere Kristo \p \v 17 Alia e hala ragoi limiu u ranga teka tara solona a Tsunono ba lia te tagala megen: alimiu go ma mar ka lel uami te mar kato uar u tematan. \v 18 A bakuren e kuhilina, na nori e tori homir. Nori e ka halehana ba ner a nitoatoa tere Sunahan, taraha nori e hipus korur ba te kato hatutuer u hakats i taren. \v 19 E moa lel ta nimatsingolo i taren, na nori e rongaronga haser a peisaren ba te na tsikotsikolo pinopinor. Nori e tagala siler te gi kato menien a mamana markato a omi. \v 20 Kaba e Kristo e namala hatuts meri limiu teka. \v 21 Alimiu u hengo hanige iam u ranga i tanen ba te atei silemiu a man ka hamana te hatutsri e Iesu alimiu. \v 22 Na limiu go ba neiam u ngilina i puta i tamilimiu. U ngil teka a kana tara nikaka mam i tamilimiu na nonei e omi susuluna, taraha e matesilena a man ka te gamona. \v 23 Na torimilimiu nu hakats i tamilimiu e ga tsimus pouts nitoa. \v 24 Na limiu go lue iam u ngil te kato here nanei e Sunahan u ngil peisa i tanen, u ngil te matskö hamanana na te niga balana. \v 25 Alimiu go hakape iam u gamo ba te hatei namiu a ka hamana tara tana katun, taraha ara hoboto e pala uara tara pal barebana tere Kristo. \v 26 Te raharaha moa limiu, haka ba neiam a raharaha. E namos kato rano limiu ba limiu te kato homimiu. Alimiu go hakape iam a raharaha, taraha a pitala e namos tsirukuna te ka nitoa uana a raharaha. \v 27 Alimiu go ma kui bemi e Satan a maroro. \v 28 A katun a kopkop e ga hanoa ba te tanian kuina. Nonei e ga katoei a toukui a niga a limanen, ba nonei te antunan hala tala nena a ka tara katun te moana ta ka. \v 29 Alimiu go ma katoemi u ranga u omi. Alimiu go kato lase iam u ranga u niga te taguhena a katun te ranga gono memi limiu, u ranga te kato hasasale nen. \v 30 Alimiu go ma kato hatatagemi u Namnamei u Goagono tere Sunahan, taraha nonei a hatoatongo tere Sunahan te haruto nena alimiu e tapurese ba namiu romana a man ka man omi hoboto. \v 31 Alimiu go ba neiam u mar hakats te muku nitoa menami a raharaha. Na limiu go ma si korumi. Na e moa lel has ta raharaha na tu ngena nu hamal. Alimiu go hakape iam u mamana u mar hakats te omina tara tana katun. \v 32 Alimiu go hiapakpakoko iam ba limiu te hiatatatagi hasmiu. Alimiu go solopale iam a markato a omi tara tai ba te tara poutse men, te mar lu ba has meni e Sunahan u markato u omi i tamilimiu ba te tara pouts rano limiu, taraha alimiu e katun uamiu tere Kristo. \c 5 \s1 A nikakana turu ualesala \p \v 1 Alimiu a galapien a ma tsomi tere Sunahan na limiu go kato here mien. \v 2 E Iesu e tatagi koru rira me mate sil rena ra. A tou mate i tanen e here nei u hats te masi uana tere Sunahan be Sunahan te hanige nen. E kato uana teka ba limiu te hiangilngilmiu. \v 3 Alimiu u barebana tere Sunahan na limiu go ma ranga tun has nami a tsikolo nu hirata u omi na hihigul. \v 4 E moa tu hahatei tu omi na e moa tu ranga tu omi. Na limiu go ma hihiunga homi hasmi. E ma niga nei te go mar kato uam limiu teka, alimiu u katun tere Sunahan. Alimiu go haniga noa has uam tere Sunahan. \v 5 U mana alia e hatei rago limiu, a mar katun teka e ma tatei lu korue nei romana ta toa ta makum tara Nipepeito tere Kristo na tere Sunahan: a katun te tsikotsikolona na katun te hirata homina na katun te hihiguluna. A katun a hihigul e omi here nei a katun te hatsunonena u keisa. \v 6 Hanei sil iam te go gamo meri ta katun alimiu u ranga pinopino. Nonei a mamana ka teka te kato haraharahena e Sunahan, be Sunahan te hahuna rena romana u mar katun teka te hipus naren. \v 7 Na limiu go ma kapiena has rami u mar katun teka. \v 8 Alimiu u roron ka has mia turu kuhil. A ka teka e haharoei nena a markato a omi. Kaba i romana alimiu e ka tala mia turu ualesala tara Tsunono. Ba limiu te kato heremi u katununa turu ualesala. \v 9 Taraha, u ualesala e habutsena a mamana ka te nigana na te matsköna na te manana. \v 10 Na limiu go torohanan atei niam a ka te hamanganena a Tsunono. \v 11 Alimiu go ka halehana ba neiam a markato turu kuhil. E ma habutse nei ta ka ta niga. Na limiu go haruto niam te omi uana a markato teka. \v 12 Te go ranga tun talasi meni lia a man ka te kato hamouse ren, ba lia te matsingologu. \v 13 Te haruto namia limiu ta ka turu ualesala, bu katun te tatei tarer a saha koru nonei a ka. \v 14 Taraha, a ka te tarena a katun e kana turu ualesala. Nonei te ranga beiena u Buk u Goagono ba te poiena: \q1 “Alö te sohom, tagule! \q1 Takei ba poutsin a tou mate i tamulö. \q1 Be Kristo te hale noi lö u ualesala.” \v 15 Ba limiu te tara kap haniga namiu a mar kaka i tamilimiu. Alimiu go ma heremi a katun a tutu, kaba limiu go heremi a katun te hakats hanigana. \v 16 E moa ta toa ta poata te ga ski, taraha nonei a poata a omi teka. \v 17 Alimiu go ma tutumi kaba limiu go torohanan atei niam a ka te ngilena e Sunahan. \v 18 Na limiu go ma spakmi. A markato teka e kato hohomiena a katun. Kaba alimiu go saputu meiam u Namnamei tere Sunahan. \v 19 Na poata te ka hoboto mia limiu ba limiu te kömemiu u sam nu köman lotu nu köma te köma ria turu namnamei. Alimiu go köma menami u köman lotu tara Tsunono ba torimilimiu hoboto te soloseie nen. \v 20 Alimiu go haniga mia tere Sunahan e Tamarara tara mamana ka na tara mamana poata, ba limiu te katoe mien tara solona e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. \s1 A man munmun tahol \p \v 21 Alimiu go haruto niam te hapan mena milimiu e Kristo ba limiu te \v 22 Alimiu a tohaliou e go haka pute iam a peisamilimiu tara pal tson i tamilimiu te kato has uami limiu tara Tsunono. \v 23 Taraha, a tson e pan nena a tahol i tanen te kato has uana e Kristo e pan nena a hun barebana i tanen. A hun barebana tere Kristo e hereri a tuanreinen. Hena, nonei e hakui ranen e here nei u baku te hakuiena u tuanrei. Ne Kristo a Nihitaguhu tara hun barebana i tanen. \v 24 A hun barebana tere Kristo e ka puta ria tere Kristo. Na tohaliou e gi kato has u i iesana ba te ka puta nitoa ria tara pal tson i taren. \v 25 Alimiu a pal tson e go ngil riam a tohaliou i tamilimiu te kato has u e Kristo e ngil a hun barebana i tanen ba te mate sil ranen. \v 26 Nonei e mate sil te ga baptais merien a hun barebana i tanen, ba te kato hagogoso mera neien u ranga tere Sunahan, ba te kato hagoagono ranen. \v 27 Nonei e kato a ka teka te go lu beme rien a hun barebana i peisanen te taratara haniga nitoar. A hun barebana tere Kristo e moa te gi ka meni ta ka i taren te omina i matana e Kristo. Nonei e ngilena a hun barebana i tanen e gi niga nitoa. \v 28 A tson e ga ngil hereni a tahol i tanen te ngil pouts mena neien a tuanreinen. A tson te ngilena a tahol i tanen e ngil hasena a peisanen. \v 29 E moa ta katun te ga rama poutsin a tuanreinen. E moa. Nonei e hanoue nen ba te tara kap has nanen, te kato has uana e Kristo. Nonei e tara kap haniga rena a hun barebana i tanen. \v 30 Taraha, ara e here rei a man makumun tuanrei tara tuanreina e Kristo. \v 31 Nu Buk u Goagono e poe hasena, “E kato uana teka ba tson te la ba nanou romana e tamanen ne tsinanen ba te na ka gono mena a tahol i tanen. Ba nori u mun tahol teka te here roi romana a toa katun.” \v 32 Nonei u panina u ranga teka te haharoeina ba te haruto nena e Kristo na hun barebana i tanen e hereri a toa katun. \v 33 A ka te ranga negu lia e kato uana teka: a tson e ga ngil korui a tahol i tanen te mar ngil pouts mena neien a peisanen, na tahol e ga hapan hasi a tson i tanen. \c 6 \s1 A man munmun tahol na galapien i taren \p \v 1 A galapien, alimiu go hengo haniga riam u tamamilimiu nu tsinamilimiu, taraha a ka teka e nigana i matana Tsunono. \v 2-3 U Buk u Goagono e poiena, “Hapan e tamamulö ne tsinamulö ba lö te na ka haniga mou ba te na toatoa halehana moa i puta.” Nonei u hatoa turu Maloto u Masaka tere Sunahan te hatei nena a ka a niga te ga halei e Sunahan a katun te hengoe nen. \v 4 Na limiu u tamar a galapien, alimiu go ma ranga sisi hapara nami a galapien i tamilimiu antunana te butuna a raharaha pan i taren. E moa. Kaba alimiu go hamatskö ramen ba te hatuts ramen te kato uana a Tsunono tara galapien i tanen. \s1 U katunun kui nu katun pan i taren \p \v 5 U katunun kui, alimiu go hengo riam u katun pan i tamilimiu. Alimiu go hapan ramen ba te torohana hatagalamiu te go kato hasasala mera mien. Na limiu go kui haniga iam ba te kui heremi u katunun kui tere Kristo. \v 6 Alimiu e ma tatei kui sil lasemi a toukui teka te gi haniga meri limiu u katun te pepeito rariu limiu. E moa. Kaba alimiu go mar kui mena mien te kato uana u katunun kui tere Kristo te ngil talaser a ka te ngilena e Sunahan. \v 7 Alimiu go sasala meiam a toukui i tamilimiu, taraha alimiu e ma kui bemi a katun lasi. E moa. Alimiu e kuibe hasemiu a Tsunono. \v 8 Ba Tsunono te palis haniga rena romana u katun hoboto tara toukui a niga te katoe ren, a katun te kui peisana turu ngil i tanen na katun has te hakuie ier. \v 9 U katun pan, alimiu go kato has uam i iesana turu katunun kui i tamilimiu, ba limiu te ma ranga sisi ramien. Alimiu nu katunun kui i tamilimiu e ka memiu a toa Katun Pan i tamilimiu i Kolö, na nonei e ma ngil kalakala ranei u katunur i puta. E moa. Nonei e mar kato uana i iesana turu katun hoboto. \s1 A man kan hiatatung hoboto tere Sunahan \p \v 10 A tsi toa patu a tsi ranga te ka noana. Alimiu go tagala mia tara nitagala pan tara Tsunono. \v 11 Alimiu go hamatsköe iam a peisamilimiu ba te tuol hakarapoto mia tara mar hagamo tere Satan, te here nei a soldia te hahalosena a hiatatung. \v 12 Taraha, ara e ma hiatatung merei u katun tun. E moa. Ara e hiatatung mera u spirit u omi i kolö nu pal kapan i taren. Ara e hiatatung mera a nitsunono i taren nu spirit u omi te tara kap ner a han i puta te ka noana turu kuhil. \v 13 E kato uana teka ba limiu te hake iemiu a man kan hiatatung hoboto tere Sunahan ba limiu te antunan tuol hakarapoto mia tara poata a omi ba te tuol noa has mia tara poata te kapana a hiatatung. \v 14-17 A katun te hiatatung silena e Sunahan e kato uana tara soldia te hamatsköena a man kan hiatatung i tanen. Nonei e pouse iena a let ne hasogena a kan hatukap turu lumluma ne hasogena u sendol ne pile nena a kapan hatukap ne hakopena u hatan hiatatung ne pile nena u kilatan hiatatung. E kato uana teka ba limiu te katoemiu u ranga te manana ba te katoemiu a markato a matskö ba te polasemiu u Bulungana u Niga tara masalohana. Na limiu go pile hakarapoto has neiam a nihamana ba te lu hasemiu a nihitaguhu tere Sunahan, be Satan te ma antunan kato homi ranei limiu. Ba limiu te hake mia u ranga tere Sunahan i torimilimiu. U Namnamei tere Sunahan e kato homie neien a toukui tere Satan. \v 18 Alimiu go katoe iam a man ka teka ba te singo hiton mia tara nitagala turu Namnamei poata te singo uami limiu tere Sunahan, ba limiu te katoemiu u mamana u singo. Na katun te katoena a man ka teka e ga tara kap haniga ba te ma hanoa nei, ba nonei te singo berena u katun hoboto tere Sunahan. \v 19 Ba limiu te singobe hase molia, ba poata te katsin ranga goa lia be Sunahan te hale noi lia u raranga. Alimiu go singo has iam ba lia te ongolo gou ba te hatei nagou u Bulungana u Niga te mous i manasa. \v 20 A ka teka te ka sile gia lia tara karabus — a tson hahatei tere Sunahan e kitseri a tsien. Alimiu go singo sile iam te go ongolo u lia ba te hatei negu u Bulungana u Niga. \s1 E Pol e hakapena a kalanloun i tanen \p \v 21 E Tikikas nonei a hahatoulana a tsomi i tarara tara pal barebana te hamana ria tere Iesu, na nonei a katunun pakpakoko tara toukui tara Tsunono. Nonei e na hatei ranei romana limiu u bulungana hoboto i tar, ba limiu te atei sile mou ime te mar ka uagu lia. \v 22 Nonei te hala bego ien lia i tamilimiu, te go na hatei mera ien limiu ime te mar ka uamu lam, ba nonei te na kato hatagala hase nou a torimilimiu ba te kato hongolo has rano limiu. \v 23 E Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei hala nariou u masalohana nu ngilngil hamana i tamilimiu hoboto te hamana mia tere Iesu, ba te taguhu has rariou limiu te go hamana haniga uam limiu. \v 24 E Sunahan e tatei taguhu rano ra nu katun hoboto te ngil nitoe ier e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. Nonei talasi. \b \p Alia e Pol