\id 1CO NT0001.1C1 HALIA LANGUAGE ALLEN 7-APR-87 \h 1 KORIN \toc1 1 KORIN A kalanloun tutun te koloto meni e Pol turu Kristenir i Korin \toc2 1 KORIN \mt1 1 KORIN \mt2 A kalanloun tutun te koloto meni e Pol turu Kristenir i Korin \c 1 \p \v 1-2 Alia e Pol a toa aposol tere Iesu Kristo. E Sunahan e ngö silei lia te go aposol u lia turu ngil peisa i tanen. \p Alam mere Sostenis e toularara e koloto menami a kalanloun teka i tamilimiu te hatsunonemiu e Sunahan tara taun i Korin. E Sunahan e ngö sil rilimiu te go katun uam limiu i tanen ba te hagogoso rano limiu, taraha alimiu e hamana uamiu tere Iesu Kristo. U ranga tara kalanloun teka e la has uana tara barebana tara han hoboto te hatsunoner e Iesu Kristo, a Tsunono i tarara na Tsunono has i taren. \p \v 3 E Sunahan e Tamarara ne Iesu Kristo a Tsunono e tatei tatagi rario limiu ne tatei hala has raroi limiu a masalohana. \s1 A man nikalala te hala ranei ra e Kristo \p \v 4 Alia e roron haniga bera golimiu tere Sunahan, taraha nonei e haniga rano limiu te hamana mia limiu tere Iesu Kristo. \v 5 E Sunahan e kalala merai limiu te hamana uami limiu tere Kristo. Nonei e taguhu rano limiu te go atei mena milimiu a man ka hoboto te manana ba te ranga haniga namen. \v 6 U raranga tu hatei mamin lam tere Kristo e butu hatagala koruna i torimilimiu. \v 7 Na limiu e ma kukunaro nami ta toa ta ka ta niga tere Sunahan te hahalose mia limiu a poata te butu lel nama romana e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. \v 8 Nonei e hala nitoa ranei limiu a nitagala, ba limiu te ma ka memoi ta ka ta omi i tamilimiu turu Lan u kapan tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. \v 9 E Sunahan a katun a hihipakoko. Nonei e ngö sil rilimiu te go ka uam limiu tara pien tson i tanen e Iesu Kristo a Tsunono i tarara. \s1 U Kristen i hialulu kata \p \v 10 Alia e ranga hatatagi koru mera golimiu a ma tsi toular te hamana uara ra tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara, alimiu go hatangana hoboto iam. Alimiu go ma hialulu katami. Alimiu go here nitoemi a toa katun, ba te ka memiu u toa u hakats nu toa u ngil. \v 11 Taraha, a palabir u katun tere Kloi i hatei lia alimiu a ma tsi toular e roron hiangenngenamiu. \v 12 U ranga tara man toa toa i tamilimiu e hiahalhalina. Toa e poiena, “Alia e ka uagu tere Pol.” Na tai e poiena, “Alia e ka uagu tere Apolos.” Na tai e poiena, “Alia e ka uagu tere Pita.” Na tai e poiena, “Alia e ka uagu tere Kristo.” \v 13 Gesi te mate sil rio limiu tara koruse? Alia e Pol? E moa! Ga limiu u habaptais mia tara solor? E moa koru! E here nei e Kristo e taktakata hakapa. \p \v 14 Alia e haniga uagu tere Sunahan tu ma baptaisei lia ta toa i tamilimiu, e Krispas ne Gaias lasi. \v 15 Ne moa ta toa te tatei poiena alimiu u habaptais mia tara solor. ( \v 16 Alia e hakats pouts tsipon negu tu baptais meni lia e Stepanas na pala i tanen. Kaba e moa toum ta tan ta katun te go baptaisi lia.) \v 17 E Kristo e ma hala sile mei lia te go mi baptais meri u katun. E moa. Nonei e hala sile mei lia te go mi rarare meni lia u Bulungana u Niga. Na lia go ma rarare mei u ranga u para tara niatei, taraha u rarangana te mate meia e Kristo tara koruse e namos hapolasena a nitagala i tanen. \s1 E Kristo nonei a nitagala na niatei tere Sunahan \p \v 18 Poata te rarare ria ra te mate u e Kristo tara koruse, bu katun te ka ria tara maroro te tia ria e poier u ranga i tarara e tutuna. Kaba ara te lu pouts rena e Sunahan e atei silera nonei u toa u ranga noa lahas teka te ka mena a nitagala tere Sunahan. \v 19 E Sunahan e ranga hasina turu Buk u Goagono ba te poiena, \q1 “Alia e homie gou a niatei turu katun u atei. Na lia e hatutu ragou u katun te poier nori e atei siler a mamana ka.” \b \p \v 20 Esi nori u katun u atei? Esi nori u katununa turu buk? Esi nori u katunun raranga hatagala? Nori hoboto e ma pan ria i matane Sunahan. E Sunahan e haruto hakapein a niateina tara han i puta teka a ka papala. \p \v 21 Turu niatei i tanen e Sunahan e hatu kapin a maroro turu katun te torohanan atei sile ren turu niatei peisa i taren. Kaba nonei e lu pouts rena u katun te hamana uar i tanen tara poata te hengoe rien u raranga i tamulam te ngöeri a barebana u ranga u tutu. \v 22 U Jiu e ngilin tarer a man mirakul ba te toan hamanar, nu Grik e torohanan luer a niatei. \v 23 Kaba alam e hatuts talasi nem te mate u e Kristo tara koruse. U Jiu e omier u hihatuts teka, nu katun te ma Jiuri e poier e tutuna. \v 24 Kaba u katun te ngör e Sunahan, u Jiu nu katun halhal turu Jiu, nori e ngiler u hihatuts teka. E haruto nena e Kristo nonei a nitagala tere Sunahan na niatei has tere Sunahan. \v 25 A ka teka te ngöeri a barebana a “nitutu tere Sunahan” e ka mena a niatei te pan bala koru nena a niatei turu katun. Na palabir u katun e poe haser, “U hihatuts teka e haruto nena e Sunahan e ma tagala nei.” Kaba nonei e ka mena a nitagala te pan bala koru nena a nitagala turu katun. \p \v 26 A ma tsi hahatoulana te ngör e Sunahan, alimiu go hakats pouts niam a peisamiu. I matar a barebanar i puta, a man toa lasi i tamilimiu te ka mer a niatei, na man toa lasi te ka mer a nitagala tsi a solo pan. \v 27 U katun te ngö rarai u tutu, e Sunahan e hopu kap rien te go hamatsingolo merien u katun u atei. Nu katun te ngö rari u pinolasa, e Sunahan e hopu kap rien te go hamatsingolo merien u katun u tagala. \v 28 E Sunahan e hopu kapir u katun te sigala rer na te omi rer na te ngö rari u katun papala. Taraha, nonei e ngilin sigala rena a man ka te hapan raria i puta teka. \v 29 E kato uana teka ba e moa ta toa te go tatei solosei a peisanen i matane Sunahan. \v 30 Kaba e Sunahan e hala rilimiu a nitoatoa tere Iesu Kristo, na nonei e habutu sile ien a mouna a niatei i tarara. E Kristo nonei te sakahis rio ra ba ra te katun uara tere Sunahan. Nonei lasi a maroro te matskö sila ria ra i matane Sunahan. \v 31 Nu Buk u Goagono e poe hasena, “Esi te ngilin soloseiena a toa, nonei e tatei soloseiena a Tsunono.” \c 2 \s1 U hihatutsina te mate u e Kristo tara koruse \p \v 1 A ma tsi hahatoulana, tara poata tu la mamia lia i tamilimiu ba te rarariegu u ranga tere Sunahan, alia u ma ranga merai limiu a niatei pan tsi u ranga te tutu nena a katun papala. E moa. \v 2 Alia u ngilin hatei rai limiu a toa puku a ka a kapan — kato uana, e Iesu Kristo na ha te mate sile ien tara koruse. \v 3 Na poata tu kaia lia i tamilimiu, alia u ma tagalai na lia u tololo mei a nimatout. \v 4 Alia u ma katoei tu rangana tara niatei pan. E moa. U ranga i tar e harutein a nitagala turu Namnamei tere Sunahan. \v 5 A ka teka e kato silena alimiu go ma tatei sola mia tara niatei turu katun, kaba limiu go sola mia tara nitagala tere Sunahan. \p \v 6 Alia e ranga noa has megu a niatei turu katun te atei siler a markato tere Sunahan. Kaba e ma niatei uanei tara han i puta teka tsi tara pal kapanir i puta te taia riou romana. E moa. \v 7 A niatei te ranga megu lia nonei a niatei tere Sunahan te mous i manasa. E haruto nena a ka teka: i mam te habute ien a han i puta, e Sunahan e haniga te gi pan hoboto gono menien ra. \v 8 U katun pan i puta teka i ma atei sili a man ka teka. Sanena ti atei sile ien, nori sane ma tatei tapala nari a Tsunono a niga i tarara tara koruse. \v 9 U Buk u Goagono e poiena, \q1 “A ka ti namala tarei u katun na ti ma hengo naien na ti ma hakats has naien, nonei a ka te kato hahaloso beri e Sunahan u katun te ngile ren.” \b \p \v 10 Ne Sunahan e haruto hakapa sila rira a ka teka turu Namnamei i tanen. Nonei u Namnamei e tara sabiena a mamana ka tara mamana makum ne tara sabe hasena a mouna a man ka tere Sunahan te mousuna. \v 11 U namnamei peisa lasi tara katun te atei silena u hakats pouts i tanen. A tana katun e moa. Ne kato has uana i iesana tere Sunahan. U Namnamei peisa lasi tere Sunahan te atei silena u hakats tere Sunahan. \v 12 Ara i ma luei u namnamei tara han i puta teka. E moa. Ara i lu u Namnamei te lama tere Sunahan te gi tatei atei sil meni ra a man ka te hala rira e Sunahan. \p \v 13 Ba lam e ma ranga nami u ranga tara niatei turu katun tun. E moa. Alam e ranga nem u ranga te hatuts rilam u Namnamei tere Sunahan ba te hatarare nem a man ka tere Sunahan turu katun te ka mer u Namnamei tere Sunahan. \v 14 A katun te ma ka menei u Namnamei tere Sunahan e ma tatei lue nei a man ka te roron hala nena u Namnamei tere Sunahan. Turu hakats tara katun teka, a man ka teka tere Sunahan e here nei a man ka man tutu. Nonei a katun e ma antunan atei sile neien, taraha u Namnamei lasi tere Sunahan te antunan haruto nena a mounen. \v 15 A katun te ka mena u Namnamei tere Sunahan e antunan sabiena a mouna a mamana ka, kaba tana katun e ma antunan atei haniga sile nei nonei a katun. \v 16 U Buk u Goagono e poe hasena, \q1 “Esi te atei silena u hakats tara Tsunono? E moa. \q1 Esi te antunan hatutse neien ta ka? E moa koru.” \b \p Kaba ara e ka mera u hakats tere Kristo. \c 3 \s1 U katunun kui tere Sunahan \p \v 1 Kaba a ma tsi hahatoulana, alia u ma antunan ranga uai i tamilimiu te mar ranga uagu lia turu katun te kukutier u Namnamei tere Sunahan. Alia u ranga u i tamilimiu te tatei ranga uagu lia turu katun te ka las mer u hakatsina i puta. Alimiu u ka meiam a tsitabubun niatei puku tara markato tere Sunahan. \v 2 Alimiu u heremi a ma tsi goama ba te here noa has ramien. A tahol e hasus tune iena a tsi goama i tanen ba te ma hanoue neien a kannou te tame ier. Ne kato has uana i iesana, alia u hatuts merai limiu u hihatuts u tarare tere Sunahan. Alimiu u ma antunan atei silemi a mouna u ranga tere Sunahan ba te ma antuna noa hasmi i romana. \v 3 Taraha, alimiu e here noemi u katun te ka las mer u hakatsina i puta. Alimiu e hiao-omimiu ba te hiangenngena hasmiu. A markato teka e haruto nena alimiu e ka puta mia turu ngilina peisa i puta ba te kato heremi u katun te ma atei sileri a Tsunono. \v 4 Tara poata a toa i tamilimiu e poiena, “Alia e ka uagu tere Pol” na tabi e poiena, “Alia e ka uagu tere Apolos”, alimiu e kato heremi a katun tununa i puta, tsime? Aa. \p \v 5 E Apolos nonei a katun pan? E moa. Na lia e Pol a katun pan? E moa has. Alam u katunun kui tun tere Sunahan tu hatuts rilimiu te go hamana uam limiu i tanen. A man toa toa i tamulam e katoem a toukui te hala rilam e Sunahan. \v 6 Alimiu e heremi a kui tere Sunahan. Alia u na rarare mami u ranga tere Sunahan i tamilimiu ba te here nei alia u na kilata latu. Na i murinen e Apolos e hatuts lel rilimiu a man ka tere Sunahan ba te here lel hase nei e na lebei a kannou. Kaba e Sunahan lasi a toa te taguhu rio limiu te go hamana haniga susul uam limiu, te mar hatagala has mena neien a kannou ba te pusuku hanigana. \v 7 A katun te mamuma e ma pan nei, na katun te murimurima e ma pan has nei. E Sunahan lasi a toa te panina, taraha nonei te taguhena a mamana ka ba te pan haniga susuluna. \v 8 Nori u katun teka e hiapupopor. E Sunahan e palis haniga rano lam a man toa toa popona tara toukui tu kati lam. \v 9 Alam u katunun kukui-gono bei e Sunahan. \p Alimiu e here hasemi a luma tere Sunahan. \v 10 E Sunahan e halei lia a nitagala te go kato meni lia a toukui tara katunun kui a niga tara luma, na lia u haka hakapi u simel pos tara luma. Na tana katun te kuiena a luma i ieluna u simel pos. Na man toa toa man katun e tatei tara kap haniga ner te mar kui mena rien a luma i ieluren. \v 11 Taraha, e Sunahan e haka hakapi e Iesu Kristo peisa nonei u simel pos te gumna a luma. E moa ta tan ta ka te tatei soatena a luma. \v 12 A barebana e tatei kuieri u luma i taren a goul tsi a silva nu hatu u niga, nu timba na roein luma nu uotoho. Na ra gi tara haniga te gi mar kui meni ra u luma turu namnamei i tarara. \v 13 Taraha, turu Lan Pan tere Kristo, a toukui turu katun hoboto e haruto naria romana turu ualesala. U tula te hapirake nou a toukui turu katun hoboto ba te haruto nena te ga niga uen tsi e moa. \v 14 Na katun te hamana uana tere Kristo ba te lu hanige iena a markato tere Sunahan ba toukui i tanen te katosabena, nonei e lue nou a hamatana. \v 15 Kaba a toukui te ma katosabe noi e kato uana tara luma te ats hakapana. A toukui tara katun teka e taia nou, kaba nonei peisa te katosabe nou ba te here noi a katun te lu ba naria turu tula. \p \v 16 Alimiu e ma atei silemi te here mena milimiu a luman lotu tere Sunahan? U Namnamei tere Sunahan e kana i gusumilimiu. \v 17 Te kato homiena a toa katun a luman lotu tere Sunahan, be Sunahan te kato homi hase noen. A luman lotu tere Sunahan e moa ta ka ta omi i tanen, na limiu a luman lotu i tanen. \p \v 18 Alimiu go ma gamoemi a peisamiu. Te poiena a toa i tamilimiu nonei e atei koruna tara markatona i puta, nonei e tatei kato here nanei a peisanen a katun te ngöeri a tutu, ba nonei te toan luena a niatei hamana. \v 19 Taraha, a niateina i han i puta teka e tutuna i matane Sunahan. U Buk u Goagono e poe hasena, “E Sunahan e kato homi mera nei u katun u atei u niatei pouts i taren.” \v 20 Nu Buk u Goagono e poe hasena, “A Tsunono e atei silena u hakats turu katun u atei a ka pinopino.” \v 21-22 Ne moa ta toa te ga tatei solosei u katun tun. Alam na mamana ka e ka hoboto uam i tamilimiu — alia e Pol ne Apolos ne Pita na han i puta teka na nitoatoa na tou mate na poata i romana na poata has i murimuri. A man ka hoboto teka e ka uar i tamilimiu. \v 23 Na limiu e ka has uamiu tere Kristo, ne Kristo e ka has uana tere Sunahan. \c 4 \s1 U aposol tere Kristo \p \v 1 Alimiu go atei sile iam alam u katunun kui tere Kristo, ne Sunahan e haka rilam u katunun pepeito te go hahatei meni lam u ranga i tanen te mous i manasa. \v 2 A toa lo tara katunun pepeito e kato uana teka: nonei e go pepeito kap hanigein a toukui i tanen. \v 3 Na lia? Alia e ma hakats hapara nagi te poe mena milimiu alia e kato hanigagu tsi e moa. Alia e ma hakats hapara nagi te mar hakats uana a tana katun. Na lia e ma tatei ona pouts hasegi a peisar. \v 4 Alia e ma hakats sabe nagi ta toa ta ka ta omi tu kati lia, kaba a ka teka e ma haruto nanei te go moa meni lia ta ka ta omi. A Tsunono nonei te tsimou peise nolia. \v 5 Na limiu go ma ona boroboremi a katun i mam tara poatan tsimou. Poata te la nama romana a Tsunono, ba nonei te tsimou hamatskö nou. A man ka te mousuna turu kuhil nonei e hakei noen turu ualesala, ba te haruto has nanou u hakats turu katun. Be Sunahan te hala ranoi u katun hoboto u rangan haniga i taren. \p \v 6 A ma tsi hahatoulana, u ranga teka te kato begu lei lia limiu e hatei nena e Apolos na lia. Alimiu go rute iam a markato i tamulam ba te kukute hasemiu u Buk u Goagono. Alimiu go ma soloseiemi a toa ba te omiemiu a tabi. E moa. \v 7 Esi te haka rio limiu ba te pan nemiu a tabi? E moa. E Sunahan te hala rilimiu a man ka hoboto te ka memi limiu. Na limiu go ma ranga seseimi ba te poemiu alimiu peisa a mouna a man ka te ka memi limiu. E moa. \p \v 8 Turu hakats tun alimiu e poemiu, “Alam e ka hakapa mem a man ka tere Sunahan. Alam e ma ngil lelemi ta ka.” Alimiu e poemiu alimiu e heremi u king tara nipepeito tere Sunahan ba te mam mia i tamulam. Alia e ngilegu alimiu go king hamana iam, ba lam te tatei tsunono hoboto gono mera molimiu. \v 9 E here nei e Sunahan e haka ria lam u aposol i murimuri koru, ba te heremi u katun ti hopu kap meri te gi mate uen. Alam e heremi a kan hiharuto te haruto naria turu katun na turu angelo has. \v 10 Alam e heremi u katun u tutu te hengo mena milam e Kristo, kaba e noahasina alimiu u katun u atei tere Kristo. Alam e ma tagalami, kaba e noahasina alimiu e tagala korumiu. A barebana e omi rario lam ba te hapan rario limiu. \v 11 I romana noa has alam e besum ne maka hasim. U hasobu i tamulam e omina. Nu katun e muku rario lam. Na lam e hula lam ba te moam ta luma. \v 12 Alam e kui hatagala silem a monin kannou i tamulam. Na poata te ranga homi ria u katun i tamulam, ba lam te ranga haniga mia i taren. Na te kato homi ria u katun i tamulam, ba lam te ma raharahami. \v 13 Na poata te tuts sil rarien lam, ba lam te ranga hatami mia i taren. Kaba a barebana e kato here noa has rari lam a bita na ka te ba ner. \p \v 14 Alia e ma mar koloto uagi teka te go hamatsingolo merai limiu. E moa. Alia e mar ranga uagu teka te go hatuts here merai limiu a ma tsomi i tar. \v 15 Noahasina te ka memia limiu a para koru a katun te tatei hatuts rari limiu e Kristo, alimiu go hakats pouts neiam alia puku a toa tamamilimiu. Taraha, alia u butu herei a tamamilimiu tara poata tu rarareia lia u Bulungana u Niga ba te taguhu rago limiu te go hamana uam limiu tere Iesu Kristo. \v 16 Na lia e ranga hatatagi uagu i tamilimiu, alimiu go kukutie iam a markato i tar. \v 17 Na lia e hala menagi e Timoti i tamilimiu. Nonei e here nei a pien a tsomi i tar te hamana gono meno lia tara Tsunono ba te tara kap hanige iena a toukui tara Tsunono. Nonei e hatei lel ranoi limiu a markato i tar te kukute mena gilia e Kristo, te hatuts has nagia lia tara pal barebana hoboto tere Kristo tara mamana han. \p \v 18 A palabi i tamilimiu e hipusur ba te poier alia e ma tatei na hamatskö ragi limiu. \v 19 Kaba alia e la boroboro uagou i tamilimiu te ga ngil u a Tsunono. Ba lia te na tara peisa gou te ka meria nori u katun u hihipus a nitagala te popona turu ranga i taren. \v 20 Taraha, a mouna a Nipepeito tere Sunahan e ma ranga tun nei. E moa. E butu mena a nitagala. \v 21 Alimiu e ngilemiu aha? Alia go la sil i tamilimiu te go na hahuna merai limiu, tsi te go na ngil merai limiu ba te tami gia i tamilimiu? \c 5 \s1 A tson te kato homi koru \p \v 1 Alia u hengoin u ranga te poiena a toa i gusumilimiu e katoena a markato a omi koru te ma tatei kato haseri u tematan. U ranga e poiena a toa tson e susoho gono mena a tahol tere tamanen. \v 2 Ime te hipus susul halona uami limiu ba markato teka te kana i tamilimiu? Alimiu go tabe meiam a nimatsingolo. A tson te kato homi u teka e gi tsuga ba nia tara pala i tamilimiu. \v 3 E manana, a peisar e ka halehana ba reno limiu, kaba a namnameir e ka hasukusuku uana i tamilimiu, ba te here nei alia e ka gono mera golimiu. Na tara solone Iesu a Tsunono i tarara alia u hopu kap hakapein a nihahuna tara katun te kato a markato a omi koru teka. \v 4 Alimiu go hagum hoboto iam, ba namnameir te na ka gono mera nolimiu na nitagala has tere Iesu a Tsunono i tarara. \v 5 Na limiu go hakei mia a katun teka i limane Satan te gi kato homi meni a peisanen na markato a omi i tanen, be Sunahan te tatei lu poutsena romana u namnamei i tanen turu Lan Pan tara Tsunono i murimuri. \p \v 6 E omina te hipus uami limiu. Alimiu e atei silemiu u ranga te poiena, “A tsitabubun yis e hapanena u beret hoboto.” \v 7 Na limiu go ba neiam a markato a omi te here nei a yis, ba torimilimiu te tatei gogosona, te kato has uamu lam u Jiu te roron ba has mena milam a yis i mam tara kannouna turu Paska ba lam te toan gogosom. Ne here has nei ara e ka hamanasa ria tara kannouna turu Paska teka, taraha e Kristo, te kato uana tara tunan sipsip te hatse ier, e mate sil te go lu ba menien u markato u omi i tarara. \v 8 Na ra gi ban u markato u omina i manasa ba ra te tori-gogosora ba te ranga hamanara. \p \v 9 Poata tu koloto mamia lia i tamilimiu, alia u hatei rai limiu te go ma ka gono mena milimiu u katun te katoer a markato tara tsikolo na tara haloku. \v 10 Alia u ma ranga nai u tematan te tsiktsikolor tsi te gono beri a peisaren a man ka nu kopkop nu katun te hatsunoner u keisa. E moa. Sanena limiu go ka halhal ba ramen, alimiu sane la ba nitoa namiu a han i puta teka. \v 11 Alia u ranga naia te go ma ka gono mena milimiu a katun te ngöe nei a peisanen e toularara ba te tsikolona tsi e gono benei a peisanen a man ka ne hatsunonena u keisa ne tuts silena a tana katun ne roron spakina ne kopkopuna. Alimiu go ma nou gono noa has memi a mar katun teka. \p \v 12-13 E ma ka uanei i tar te go tsimou meni lia u katun te hahamanar. E Sunahan te tsimou ranoen. Kaba limiu go tsimou reiam u katun te pala uar i tamilimiu. Na limiu go ba neiam nonei a katun a omi te kana i gusumilimiu. \c 6 \s1 E moa te gi kot merai u Kristen i matar u katun te hahamanar \p \v 1 Te raharaha mena a toa i tamilimiu a tana Kristen, nonei e kot nanen i matana a tsonun hamou turu ranga te hahamanana. Alimiu go matsingolo koru meiam a ka teka. A pal barebana tere Sunahan te tatei hakaper a raharaha teka. \v 2 Alimiu e ma atei silemi u barebana tere Sunahan te tsimoue riou romana u katun i puta? Aa. Na te tsimou ramou romana limiu u katun i puta, ba limiu te antunan hakapa koruemiu a ma tsi raharaha teka. \v 3 Hengo iam! Ara e na tsimou noa hase rou u angelo. U mana. Na ra e antunan hakapa koruera a ma tsi raharaha tara tou kaka i puta teka. \v 4 Na poata te butuna a ma tsi raharaha i gusumilimiu, ga neha tsiponi te la nami limiu turu katun te moa ta niatei i matar u Kristen? \v 5 Alimiu go matsingolo meiam a peisamiu. E moa ta toa i gusumilimiu u Kristen te ka mena a niatei te ga hakapa menien u raharaha tara elasolana katun? \v 6 Ga toa katun e kot tsipon nena a hahatoulana i tanen ba te hanigana te ga tsimou menien a tsonun hamou turu ranga te hahamanana. \p \v 7 Alimiu go ma hiakokot memi ta toa ta ka. A markato teka e haruto nena alimiu u rus ba niam a markato turu Kristen. Sanena te go haka remia limiu u katun ba te homi rario limiu ba te kop ria i tamilimiu, sane niga balana. \v 8 Kaba e moa. Alimiu e hiakatokato homimiu ne hiakopkop hasmiu, ba te katoemiu a man markato teka turu Kristen, u hahatoulana pouts i tamilimiu. \v 9 Ga limiu e ma atei silemi u katun te kato hohomir e ma hahonoto roi tara Nipepeito tere Sunahan? Alimiu go ma gamoemi a peisamiu. U katun u tsiktsikolo nu katun te hatsunoner u keisa nu tson te hiasesein-tsonur na tohaliou te hiahahaloku poutsur e ma tatei hahonoto roi tara Nipepeito tere Sunahan. \v 10 Nu kopkop nu katun te gono beri a peisaren a man ka nu katun te roron spakir nu katun te tuts siler a tai e ma tatei hahonoto has roi tara Nipepeito tere Sunahan. \v 11 A palabi i tamilimiu i kato has u teka i manasa. Kaba e Sunahan e galus hakapa ban u markato u omi i tamilimiu ba te hagogoso rano limiu. Nonei e kato hamatskö sila rilimiu u Namnamei i tanen, taraha alimiu e hamana uamiu tere Iesu Kristo a Tsunono. \s1 Alimiu go solosei memi e Sunahan a tuanreimilimiu \p \v 12 A tana katun e poiena, “E nigana te kato mena gilia a mamana ka.” Aa, kaba palabina man ka e ma taguhe nei lö. Na lia has e tatei poiegu, “E nigana te kato mena gilia a mamana ka.” Kaba lia e ma haka pute goi a peisar tara toa ka. \v 13 Na palabir u katun e poier, “A kannou e ka silena u tori, nu tori e ka silena a kannou.” U mana, kaba e Sunahan e hataie nou romana a kannou nu tori has. A peisana katun e ma ka sile nei a tsikolo. E moa. E ka silena te go solosei meni a Tsunono, na Tsunono e ka silena te ga taguhu menien a peisarara. \v 14 E Sunahan e hatakei poutsi a Tsunono tara tou mate, na nonei e hatakei pouts has ranoa ra tara tou mate tara nitagala i tanen. \p \v 15 Alimiu e atei silemiu a peisamilimiu e here nei a man makumun tuanrei tere Kristo, tsime? Alimiu e ngilemiu alia go lu a toa makumun tuanrei tere Kristo ba te katoe gien a makumun tuanrei tara tahol a hahaloku? E moa koru! \v 16 Alimiu toum e ma atei silemi, a tson te ka gono mena a tahol a hahaloku e here nei nori e ka hoboto mer u toa u tuanrei. Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “A elasolana e here roi u toa puku lasi u tuanrei.” \v 17 Kaba a katun te ka gono mena a Tsunono e here nei nori e ka hoboto mer u toa u namnamei. \p \v 18 Alimiu go ka halehana ba neiam a markato tara tsikolo. A palabina markato a omi te katoena a katun e kana i ielesala turu tuanrei. Kaba a katun te tsikolona e kato homiena a tuanreinen pouts. \v 19 A tuanreimilimiu nonei a luman lotu turu Namnamei u Goagono, u Namnamei te hala rilimiu e Sunahan be te kana i torimilimiu. A tuanreimilimiu e ma ka uanei i tamilimiu. E moa. E ka uana tere Sunahan. \v 20 Taraha, nonei e sakahis rilimiu a hihol pan, ba limiu te solosei memi e Sunahan a tuanreimilimiu. \c 7 \s1 U hihatutsina tara hitöl \p \v 1 Alia e ranga palis talegu u harangata tu koloto mena mumei limiu i tar. \p E nigana te raman tölo menei a tson a tahol. \v 2 Kaba a para koru a katun i romana e katoer a markato tara tsikolo. E mar kato uana teka ba man toa man tson hoboto te tatei hitöl mer a man tahol i taren, na man toa man tahol hoboto te tatei hitöl has mer a man tson i taren. \v 3 U mun tahol e gi haniga hoboto te gi soho gono uen. A markato teka e nigana turu mun tahol. \v 4 A tson e teiena a tuanreina tahol i tanen. Kaba tahol e moa. Na tahol e tei hasena a tuanreina tson i tanen. Kaba tson e moa. \v 5 U mun tahol, te haniga mia limiu ba limiu te gamon hiapepeits namiu a tuanreimilimiu te go tatei singo hatagala uam limiu tere Sunahan, ba te nigana. Kaba e moa te go lehana uen. Alimiu go soho gono pouts lel iam. Taraha, alimiu e namos ka puta mia turu ngil turu tuanrei be Satan te amus rano limiu. \p \v 6 Alia e ma tagala korugi te go hiapepeits mena milimiu a tuanreimilimiu, kaba alimiu e tatei kato mena mien turu ngil i tamilimiu. \v 7 Alia e tatei ngilegu alimiu hoboto e go here milia. Kaba a man toa toa i tarara hoboto e ka mer a man nitagala te hala rien e Sunahan. A palabi e kato hanigar te gi kaka puku uen, na palabi e kato haniga hasir te gi hitöl uen. \p \v 8 Alia e ranga tala uagu i tamilimiu u katun te kaka pukumiu nu amoba. E niga noa hasina te ka pepeisa here mia limiu alia. \v 9 Kaba te ma antunan tagala namia limiu a tuanreimilimiu, ba limiu te hitölmiu. E ma omi nei te hitöl uami limiu. Kaba e omina te ka puta mia limiu turu ngil u tagala i tuanreimilimiu. \p \v 10 Alia e hala menagi u ranga u tagala teka i tamilimiu u katun u hitöl. E ma ranga uanei i tar. E lama tara Tsunono. A tahol e go ma tatei tapurese bani a tson i tanen. \v 11 Kaba te la ba nanen, nonei e ma tatei töle nei a tana tson. Tsi te ngil nen, nonei e na tatei lu poutsena a tson i tanen. Na tson e go ma tatei tapurese ba hasni a tahol i tanen. \p \v 12 A Tsunono e ma ranga hatagalani a ka teka, kaba alia peisa te ranga nagia a ka teka i tamilimiu a palabi: te hahamanana a toa tahol kaba e hanigana te go ka gono menien a tson i tanen te hamanana, ba tson teka e ma tatei tapurese ba nane ien. \v 13 Na te hahamanana a toa tson kaba e hanigana te go ka gono menien a tahol i tanen te hamanana, ba tahol e ma tatei tapurese ba has nane ien. \v 14 Taraha, te hamanana a toa tahol ba te ka mena a tson te hahamanana, be Sunahan te haka hanige iena a tson teka. Na te hamanana a toa tson ba te ka mena a tahol te hahamanana, be Sunahan te haka haniga hasena a tahol. Be Sunahan te haka haniga has rena a hinpien i taren. Sanena te moa, ba galapien i taren te hereri u tematan. \v 15 Kaba esi a toa turu mun tahol te hahamanana ba te ngilin tapurese ba nena a hitöl, ba nonei te tatei katoe nen. Na tabi i tanen te hamanana e ma tatei rama koru nanei te ga tapurese uen tara hitöl. Kaba e Sunahan e ngö sil rilimiu u mun tahol te go ka hoboto haniga uam limiu. \v 16 Alö a tahol te hamanam, alö toum te taguhe mou a tson i tamulö te hahamanana, ba nonei toum te habirits uana romana tere Sunahan. Na lö a tson te hamanam, alö toum te taguhe mou a tahol i tamulö te hahamanana, ba nonei toum te habirits has uana romana tere Sunahan. \s1 Alimiu go mar ka uam te ngö merai limiu e Sunahan \p \v 17 Alimiu a man toa toa e go mar kaka uam popona tara nitagala te hala rilimiu a Tsunono, ba te mar ka uamiu tu ka uam limiu tara poata te ngö ria limiu e Sunahan. Nonei teka te mar hatuts mera gilia a barebana hoboto tere Sunahan. \v 18 Hena, esi i tamilimiu te hapö hakapein a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen tara poata te ngöe ien e Sunahan, ba nonei te ma matsingolo mene ien ba te hamouse nen. E moa. Na esi i tamilimiu te ma hapö noani a hatoatongo tere Sunahan i pikpikönen tara poata te ngöe ien e Sunahan, ba nonei te ma torohanan hapö nane ien i romana. \v 19 Taraha, e ma ka kapan koru nei te ka mera ra a hatoatongo tere Sunahan tsi e moa. A ka lasi te pan koruna nonei te hengo haniga mena rei ra u ranga tere Sunahan. \v 20 Alimiu hoboto e tatei kaka mia tara tou kaka tu ka mia limiu tara poata te ngö ria limiu e Sunahan. \v 21 Hena, alö a katunun kukui puku tara poata te ngöeia lö e Sunahan? E noahasina. Kaba te ka memia lö a maroro te go tapurese u lö, ba lö te tapuresem. \v 22 A katunun kukui puku te ngöena a Tsunono e here nei a katun te tapurese hakapa i matana Tsunono. Na katun te ma katunun kukui pukui tara poata te ngöe ien e Sunahan e here tale nei a katunun kukui puku tere Kristo. \v 23 E Sunahan e sakahis rilimiu a hihol pan. Ba limiu te ma tatei katunun kukui puku uami tara katun tun. \v 24 Na ma tsi hahatoulana, a man toa toa hoboto i tamilimiu e tatei kaka mia tara tou kaka tu ka mia limiu tara poata te ngö ria limiu e Sunahan, ba limiu te ka uamiu tere Sunahan. \s1 U hihatutsuna turu katun u tabuna hitöl nu amoba. \p \v 25 Alia e moa tu ranga tu tagala tara Tsunono te hatei nena u katun u tabuna hitöl. Kaba a Tsunono e tatagi nano lia ba te hamane nolia. Na lia e hatei ragi limiu u hakats i tar. \p \v 26 Nonei a poata a omi teka, ba lia te poiegu e nigana te ka uanou a tson te ka uanen i romana. \v 27 Alö e ka mem a tahol? Bara. Alö e ma tatei la ba namien. Tsi alö e kaka pukum? Bara. Alö e ma tatei sakiemi ta tahol. \v 28 Kaba te go hitölia lö, alö e ma kato homimi. Na te ga hitölia a kukubei, nonei e ma kato homi has nei. Kaba u mun tahol e ka meriou u tori-tiama tara han i puta i romana, na lia e ma ngilegi te ga butu u a man nomi teka i tamilimiu. \p \v 29 A ma tsi hahatoulana, u ranga i tar e mouna uana teka: a poata i tarara i puta e makmakumuna. Ne moa ta ka te ga tatei hatu kap ba ria limiu turu ngil tere Sunahan. Hena, a katun a hitöl e tatei hakats koru nena a toukui tara Tsunono te mar hakats has uana a katun a tabuna hitöl. \v 30 Na katun te tabena e ga kato here nai a peisanen a katun te sasalana. Na katun te sasalana e ga kato here nai a peisanen a katun te ma sasala nei. Na katun a holhol ka e ga kato here nai a peisanen a katun te ma ka menei ta ka. \v 31 Na katun te katoe nei a toukui i tanen a man kana i puta, nonei e ga herei a katun te ma pile hakarapoto nanei a man kana i puta. Taraha, a markato tara han i puta teka e sukusukun taia nou. \p \v 32 Alia e mar ranga uagu teka taraha, alia e ma ngilegi te go hakats hapara mena milimiu a man ka. A katun a tabuna hitöl e hakats koru nena a toukui tara Tsunono, taraha nonei e ngilin hasasalena a Tsunono. \v 33 Na katun a hitöl e hakats koru nena a man kana i puta, taraha nonei e ngilin hasasalena a tahol i tanen. \v 34 U hakats i tanen e kana tara huol a ka. Ne kato has uana i iesana tara tahol. A tahol te ma hitöl nei na tahol a kukubei e hakats koru nena a toukui tara Tsunono, taraha nonei e ngilena a peisanen nu namnamei i tanen e ga nigaia i matana Tsunono. Na tahol a hitöl e hakats koru nena a man kana i puta, taraha nonei e ngilin hasasalena a tson i tanen. \p \v 35 Alia e ranga uagu teka taraha, alia e ngilin taguhu rago limiu. Alia e ma hapiu ragi limiu. E moa. Alia e ngil lasegu alimiu go katoe iam a ka te nigana, ba peisamilimiu hoboto te ka nitoa uana tara Tsunono. \p \v 36 Te hapous kap naia a tson na tahol, a tson e ma tatei kato homi nei. Na te tagala koruna u ngil tara tson, ba nonei te tatei katoena a ka te ngile nen ba te tölena a tahol. A ka teka e ma omi nei. \v 37 Kaba te ma kukutie neia a tson u ngil tara tana katun kaba nonei e lu hakapi u hakats i tanen te go ma hitöl menien a tahol i tanen, nonei e kato hanigana.Te haka pute iena a tson u ngil i peisanen ba te hakats hakarapoto nena te go ma hitöl uaien, e nigana. \v 38 Te kato uanen teka ba tson te tol/ena a tahol i tanen e kato hanigana, na tson te ma hitöl nei e kato haniga balana. \p \v 39 A tahol e hikits mena tson i tanen tara poata te toatoana a tson i tanen. Kaba te ga mate u a tson i tanen, ba tahol te tatei hitöl mena tana tson te ga ngil uaien. Kaba nonei e ga hitöl mei a tson te hamanana. \v 40 Kaba nonei a tahol teka e sasala bala has nou te go kaka puku noa uen. Nonei teka te mar hakats uagu lia, na lia e poiegu u Namnamei tere Sunahan e haniga hasina. \c 8 \s1 U hihatutsina tara kannou ti hats ba neia turu keisa \p \v 1 Alia e ngilin ranga tala negu a kannou ti hats ba neia turu keisa. \p Alimiu e poemiu, “Alam hoboto e atei silem a ka te matsköna.” Kaba niatei tun e hahipusena a katun. A markato te ngil menari a tana katun nonei te taguhena a katun. \v 2 A katun te poiena e atei koruna e ma atei haniga sil noe nei a man ka. \v 3 Kaba te ngil hamanena a toa katun e Sunahan, be Sunahan te atei sile nen te katun uanen i tanen. \p \v 4 Ara e tatei nou hasera u benö ti hala menai turu keisa ba te hats ba ner, tsi e moa? Ara e atei silera u keisa e ma got hamana nei. Ara e atei sil lasera te ka uana a toa puku a Got. \v 5 E manana, a barebana e poier a man ka te ngöeri u “got” nu “tsunono” e para ria i Kolö ni puta. \v 6 Kaba ara u Kristen e hamana ria tara toa puku a Got, nonei e Sunahan, e Tamarara te habuti a mamana ka, na ra e ka sile ren. Ne ka hasina a toa puku a Tsunono, nonei e Iesu Kristo. E Sunahan e habutu sila nia a mamana ka i tanen, na ra e ka ria tara nitagala tere Kristo. \p \v 7 Kaba palabir u Kristen e ma atei sileri a ka teka. Nori e roron hakats ner u keisa e ka mer a nitagala. Na poata te noue rien a palaina kannou, nori e poier i hats mam ba naien tara got hamana. Nori e hakats hapara ner a ka teka ba te poier nori e kato homir. \v 8 Kaba a markato te nou mena rei ra a palaina kannou na te agono mena rei ra a palaina kannou e ma kato haniga raneia ra i matane Sunahan. E moa. E ma omi nei te agono mena rei ra a ma tsi palaina a ma tsi kannou. Ne ma omi has nei te nou mena rei ra a ma tsi palaina ma tsi kannou. \p \v 9 Kaba alimiu go hakats niam a hahatoulana i tamilimiu te agono nena a kannou. A markato te nou mena milimiu a kannou e namos amuse nen ba nonei te kato homina. \v 10 Taraha, a toa katun e poiena, “E omina te nou mena gilia a kannou ti hats ba neia turu keisa.” Na lö e poiem, “Alia e atei silegu a ka te nigana.” Na te tarena a katun teka te nou uamia lö tara luma te hatsunone ria u keisa, ba nonei te ngilin nou hase nou a kannou ti hats ba neia turu keisa. \v 11 A markato te kato memi lö a niatei i tamulö e kato homiena e toulamulö te agonona, te mate sil hasi e Kristo. \v 12 Te kato uamu lö teka, alö e kato homi mia i matane Kristo, taraha alö e kato homiem e toulamulö ba nonei pouts te poe talena nonei e kato homina. \v 13 Te ga kato homia a markato tara kannou e toular, alia e ma tatei nou lelegi u benö. Alia e namos kato homiegi e toular a markato tara kannou teka. \c 9 \s1 A man ka te matsköna tara aposol \p \v 1 Alia a aposol, taraha alia u tara hakapi e Iesu a Tsunono i tarara. Alia e tatei kategu a ka te ngile gulia. Alia u taguhu rio limiu ba te hamana uamiu tara Tsunono. Na toukui teka e haruto nena alia a aposol. \v 2 A palabir u katun e ma ngö toume rilia a aposol, kaba alimiu e atei silemiu alia a aposol. Alia u taguhu rio limiu ba limiu te hamana uamiu tara Tsunono. Na ka teka e haruto nena alia a aposol. \p \v 3-4 Tara poata a katun e torohanan sabe nena ta markato ta omi i tar, ba lia te mar haranga uagu teka: ge ma niga nei te hala merari a barebana a kannou na kan ua i tar te rarare uagia lia i taren? E moa, e nigana. \v 5 Ge ma niga nei te go ka meni lia ta tahol ta Kristen ba te lala gono meno lia tara nilala i tar? E moa, e niga hasina. A palabir u aposol e kato uar teka, nu toulana has a Tsunono, ne Pita has. \v 6 Ga lam peisa mere Banabas e ma tatei hakapemi a toukuin moni i limamulam ba te lu hasem a monin hitaguhu te mar lu has uar a palair u aposol? E moa, alam e tatei hakapam te go ngil u lam. \v 7 A soldia e hol poutsena a peisanen te kato mena neien a toukui tara soldia? E moa koru. Na limiu e ma tatei ranga has uami teka tara katun te lebei a kuin gerep, “Alö e ma tatei nouemi u gerep i tamulö.” E moa. Na katunun pepeitokap turu sipsip nu meme e tatei lu hasna turu susu i taren. \p \v 8 E ma ranga las uanei tara katun te kato uana teka. E moa. U ranga tere Sunahan e kato has uana i iesana. \v 9 Ti koloto nia turu Lo tere Moses, “Alö go ma kopo kapni a runguna bulumakau te pita patspatsike nen u kon. Nonei e tatei nou hasina tara poata te kui nen.” E Sunahan e hakats talasin a bulumakau tun? E moa. \v 10 Nonei e ranga hasi rilam. Nonei e poiena a barebana e tatei hol haser a katunun taratarakap turu lotu tara toukui i tanen. A katun te lebe iena a kui e kui silena te ga lu menien a hapala tara kannou, na katun has te gala menama a kannou. \v 11 Alam u hatuts rilimiu a man ka tere Sunahan, na limiu go ma peits nami a man kana i puta te go hala rami limiu alam. \v 12 E nigana te mar ranga uar a palabir u katun teka i tamilimiu, kaba e niga balana te mar ranga uamu lam teka i tamilimiu. \p Kaba alam e ma tagala silemi a man ka teka. Alam e kui peisa silemi a tsi monin kannou i tamulam a limamulam, taraha a barebana e namos poier alam e habulungana silemi u ranga tere Kristo te go lu meni lam ta moni. \v 13 Alimiu e atei silemiu u katun te kui ria tara Luman Lotu Pan e lu haser a kannou i taren tara Luman Lotu Pan. Nu katun te pepeito kap ner a makumun hats e lu haser a hapala tara kannou te hats ba ner. \v 14 Ne kato has uana i iesana, a Tsunono e ranga hakapein u katun te rararier u Bulungana u Niga e tatei luier a monin kannou i taren turu katun te hengo raren. \p \v 15 Kaba lia e ma tagala silegi a ka teka. Na lia e ma koloto has nagi a kalanloun teka te go lu meni lia ta moni i tamilimiu. Te go ma antunan poe meni lia alia u hala puku rilimiu u Bulungana u Niga, e niga balana te go mate u lia. \v 16 Na lia e ma tatei ranga sesei has nagi te rarare mena gilia u Bulungana u Niga. E moa. E Sunahan e ranga hatagala meio lia te go rarare u lia. Na nomi e tatei butuna i tar te go ma rarare meni lia u Bulungana u Niga. \v 17 Sanena te kato megia lia a toukui i tar turu ngil peisa i tar, sane matsköna te go lu meni lia a hihol. Kaba e Sunahan e hopu kap hakapa nio lia tara toukui teka. E ma ngil peisa uanei i tar. E moa. U ngil i tanen. \v 18 Ga saha hihol te tatei lue gulia? A ka te niga balana tara hihol nonei teka: te rarare puku mena gilia u Bulungana u Niga. Taraha, alia e ma kato silegi a hihol te matsköna turu katun te rararier u Bulungana u Niga. \p \v 19 Alia e ma ka megi ta haroho tara toa katun. Kaba alia e kato here nagi a peisar a katunun kukui puku tara barebana hoboto te go taguhu meri lia a katun a para ba te hamana uar tara Tsunono. \v 20 Poata te ka gono mera gia lia u Jiu, alia e kato has uagu te kato uaren ba te peigi mera gien tara Tsunono. Na poata te ka gono mera gia lia u katun te kukutier u Lo tere Moses, alia e kato has uagu te kato uaren. Alia e kato silegu a ka teka te go peigi merien lia tara Tsunono, noahasina te ma ka puta gia lia turu Lo tere Moses. \v 21 Na poata te ka gono mera gia lia u katun te ma Jiuri, alia e kato has uagu te kato uaren. Alia e kato here nagi a peisar a katun te ma ka puta neia turu Lo tere Moses, ba te peigi mena gien tara Tsunono. Alia e ma poiegi alia e ka gia i ielesala turu Lo tere Sunahan. E moa. Alia e ka puta noa has gia turu Lo tere Kristo. \v 22 Na poata te ka gono mera gia lia u katun te ma hamana hatagalari, alia e kato here nagi a peisar nori, ba te taguhu sil ragien te gi hamana hatagala uen. Alia e kato here nagi a peisar u katun hoboto, na lia e torohanagu tara maroro hoboto te go peigi meri lia a palabi tara Tsunono. \p \v 23 Alia e kato silegi a man ka hoboto teka u Bulungana u Niga, te go lu meni romana lia a man ka man niga te hatei nena u Bulungana u Niga. \v 24 Alimiu e atei silemiu a katun a para e hihikuman pipietar, kaba a toa puku te luena a prais. Na limiu go here hase mien ba te torohana hatagala silemiu a prais tere Sunahan. \v 25 A katun a tagala te kana tara toukuin hihikuma e roron haka pute iena a tuanreinen. Nonei e torohana silena a prais te lango boroboro nou. Kaba ara e haka puta sile rei a tuanreirara te gi lu meni ra a prais te ka nitoana. \v 26 Alia e ma kui pinopinogi. Na lia e ma heregi a katun te muku pinopinona. E moa. \v 27 Alia e roron hatatei hatagala koruegu a tuanreir ba te haka pute iegen. Taraha, alia e hahatei regu u katun te gi tagala sil menien e Sunahan, kaba alia a toa e namos rus ba nagen. \c 10 \s1 E moa te go hatsunono mena milimiu u keisa \p \v 1 A ma tsi hahatoulana, alia e ngilegu alimiu go hakats pouts niam a ka te butuia turu tuburara i manasa, ti kukute menien e Moses. Nori i ka puta hobotoia turu koasi tere Sunahan te tara kap ralen, na nori i aroho hoboto silaia i gusuna u Tasi u Rörö. \v 2 E here nei nori i baptais hobotoia turu koasi na turu tasi ba te kukute ria tere Moses. \v 3 Nori hoboto i nouia tara toa kannou te lama i Kolö. \v 4 Na nori hoboto i ua hasia turu toa u ramun te hala rien e Sunahan turu lapo. U lapo e herei e Kristo, taraha e Kristo e la gono has meren. \v 5 Kaba e Sunahan e raharaha noa hasir u katun u para i gusuren, ba nori te mater ba tuanreiren e ka kalakalana tara latu pinopino. \p \v 6 A ka teka e haruto ranei ra te gi hanei sil meni ra na te gi ma matesil meni ra a man ka man omi ti mar ngil has uen. \v 7 Ara gi ma hatsunonei u keisa ti kato u a palabi i taren. U Buk u Goagono e poiena, “A barebana i gum sil te gi nou uen na te gi ua uen. Na nori i takei sil te gi sani uen, ti mar kato homi has u u katun ti hatsunono menien u keisa.” \v 8 Ara gi ma tsikoloi na ra gi ma halokui ti mar kato u a palabi i taren ba 23,000 turu katun i taren i mate mieto u toa puku u lan. \v 9 Ara gi ma tolahei a Tsunono ti mar kato u a palabi i taren bu kukutsi i kato hamate raten. \v 10 Ara gi ma ranga homini a nikaka i tarara ti mar kato u a palabi i taren ba angelona tara tou mate e atung hamate raten. \p \v 11 A man ka hoboto teka e butu sil te go haruto meri a palabir u katun te gi ma kato has uaien teka. I koloto sile ien te gi hatei merien ra ara gi hanei sil a man markato teka. \p \v 12 A katun te poiena e kukute hatagalena a markato a niga e ga hanei sil te ga kato homi uen. \v 13 U mamanu hiamus hoboto te butuna i tamilimiu e roron butu hasna turu katun hoboto. Kaba e Sunahan a katun a hihipakoko na nonei e ma haniga noi te ga amus hatagala meri limiu ta toa ta ka te go ma antuna uai a nitagala i tamilimiu. E moa. Tara poata te amus ranoa limiu a toa ka, be Sunahan te kato bera noi limiu a maroro te go bus ba mena milimiu u hiamus ba te hantuna has ranoa limiu i tanen. \p \v 14 Na ma tsomi, alimiu go ka halehana ba neiam a markato te hatsunono menari u keisa. \v 15 Alimiu e antunan hakats hanigamiu. Na limiu go hakats haniga niam a ka te ranga negu lia. \v 16 Tara poata te na lue rara a Kumonio tara Tsunono ba te haniga uara tere Sunahan ba te haniga silera a wain, ara e hamana hoboto uara tara nitagala turu rahatsing tere Kristo, te mate sil merien ra. Na poata te poseposie ria ra a beret, ara e hamana hoboto uara turu tuanrei tere Kristo te mate sil merien ra. \v 17 Ara e nou hoboto ria tara toa beret, na ka teka e haharoei nena ara u katun u para te here rei a toa hun katun. \p \v 18 Alimiu go hakats niam te mar kato uar u Jiu. U katun te nouer a man ka te hats ba ner, nori e hamaner e Sunahan te hatsunone ren turu hats. \v 19 Alia e ma poiegi u keisa e manana. Na lia e ma poe hasegi a kannou te hala naria tara keisa a ka a kapan. E moa. \v 20 Alia e poe lasegu a man ka te hatse ria tara makumun hats turu tematan e hats uar turu mate u omi. Nori e ma hats uari tere Sunahan. Na lia e ma ngilegi te go hatsunono uam limiu turu mate u omi. \v 21 Alimiu e ma tatei luemi a Komunio tara Tsunono ba te na nou has mia tara kannou te hatsunoneri u mate u omi. \v 22 Te mar kato uami limiu teka, ba Tsunono te tori-tiama rano limiu, na nonei e hahuna koru ranou limiu. \p \v 23 Alimiu e tatei poemiu, “E Sunahan e hanigana te kato mena gilia a mamana ka.” Aa. Kaba a palabina man ka e ma niga nei i tamilimiu. E Sunahan toum e tatei hanigana te go kato mena milimiu a mamana ka, kaba palabina man ka e ma taguhu ranei u katun. \v 24 Alimiu go ma hakats sil tun lasemi a ka te nigana i tamilimiu peisa. E moa. Alimiu go hakats sil has iam a ka te nigana tara palabir u katun. \p \v 25 Alimiu e tatei nouemiu u benö te hahol naria tara toana ba te ma rangata namien. Taraha, alimiu e namos poiemiu alimiu e kato homimiu te go nou mena mien limiu. \v 26 U Buk u Goagono e poiena, “A Tsunono e teiena a han i puta na mamana ka te kana i puta.” \p \v 27 Te ma hamana neia a toa katun ba te lase nolö te go na nou gono menien, ba lö te lam ba te na noue iem a saha ka te hanoue neien lö. Ba lö te ma rangata sei namien, taraha alö e namos poiem, “Alia e kato homigu.” \v 28-29 Kaba te poiena a katun, “A kannou teka i hats ba nia tara keisa,” ba lö te ma noue mien. Alö toum e poiem e nigana, kaba nonei a katun te hateio lö e namos poiena alö e kato homim. Alö go ma noue ien ba nonei te ma hakats homi nanoi lö. \p Kaba alö e tatei poiem, “Taraha tsiponi te go agono sili lia a kannou te poe mena nei a tana katun e omina te gi nou menien? \v 30 Te haniga uagu lia tere Sunahan ba te haniga silegu a tsi kannou i tar, aha tsiponi te poe menei a tana katun e omina te nou mena gilia a kannou te haniga sile gulia tere Sunahan?” \p \v 31 Tara mamana ka hoboto te katoe milimiu, te nou mia limiu na te ua mia limiu, alimiu go katoe iam a markato te soloseiena e Sunahan. \v 32 Alimiu go hakats riam u Jiu nu katun te halhal ria turu Jiu nu katun has tere Kristo, ba limiu te ma kato homi mia i mataren. \v 33 Nonei teka te markato uagu lia. Tara mamana ka te katoe gulia, alia e torohanan kato haniga gia i matana katun hoboto. Alia e ma hakats talasi nagi a ka te niga peisana i tar. E moa. Alia e hakats has negu a ka te nigana i taren. Alia e kato silegu nori e gi haniga be Sunahan te lu pouts ranen. \c 11 \p \v 1 Alimiu go tatatie mumo lia te mar tatate has mena gilia e Kristo. \s1 Te kope ria u baku tara poata turu lotu \p \v 2 Alia e haniga rago limiu, taraha alimiu e ma solopale milia na limiu e kukutiemiu u hihatuts hoboto tu hala rilia limiu. \v 3 Kaba alia e hatei ragoi limiu a ka teka: a tson e pan nena a tahol i tanen, ne Kristo e pan nena a pal tson, ne Sunahan e pan nena e Kristo. \v 4 Na a tson te lotuna ba te singona tsi te töho nena u ranga tere Sunahan ba te ka mena u kopo i bakunen, a tson teka e ma hatsunone nei e Kristo. \v 5 Na a tahol te lotuna ba te singona tsi te töho nena u ranga tere Sunahan ba te ma kope nei a bakunen, a tahol teka e ma hatsunone nei a tson i tanen. Nonei e kato uana tara tahol te kobana hakapa ban u hulu hoboto i bakunen. \v 6 Te ma kope neia a tahol a bakunen, ba nonei te tatei kobana ba nena u hulu hoboto i bakunen. Kaba te omi nen te kobana ba mena neien u hulu hoboto i bakunen, tsi te omi nen te ga kuli hamakmakum menien u hulu, nonei e tatei kopena a bakunen. \v 7 A tson e ma tatei kope nei a bakunen tara poata turu lotu, taraha a tson e namnamei nena a nikapan tere Sunahan. Na tahol e namnamei nena a nikapan tara tson. \v 8 Taraha e Sunahan e ma habutei a tson tara tuanreina tahol. E moa. Nonei e habuteia a tahol tara tuanreina tson. \v 9 A tson i ma habutu silei a tahol. E moa. A tahol ti habutu silei a tson. \v 10 Na tahol e ga kopei a bakunen tara poata turu lotu ba te haruto nena nonei e ka putana tara tson i tanen, taraha u angelo e tara hase ren. \v 11 Kaba te hamana ria ra tara Tsunono, a tahol e solana tara tson, na tson e sola hasna tara tahol. \v 12 Taraha, a tahol i habuteia tara tson i manasa, na tahol e posa hase iena a tson i romana. Na man ka hoboto e la nama tere Sunahan. \p \v 13 Aha te poie milimiu? E nigana te singona a tahol turu lotu ba te ma kope nei a bakunen? \v 14 A markato i tarara i puta teka e haruto nena e ma niga nei i matana barebana te ka mena nei a tson u hulu pan. \v 15 Kaba e nigana i matana barebana te ka mena nei a tahol u hulu pan. E Sunahan e hale ien u hulu pan te ga kopo kapin a bakunen. \v 16 Te hipus nanoa romana a toa katun a markato teka, alia e hatei rago limiu alam na man hun katun has tere Kristo alam e moa ta tan ta markato tara poata te lotu mia lam. \s1 A Komunio \p \v 17 Kaba turu ranga teka te hala ragi lia limiu, alia e ma haniga ragi limiu, taraha te hagum hoboto mia limiu, ba markato a omi te tagala saluhena tara markato a niga. \v 18 Alia u hengoin u ranga te poiena tara poata te hagum hoboto mia limiu, ba limiu te hialala kalakalamiu te mar hun katun uami limiu, na lia e hamanegu a palabinu ranga teka. \v 19 Alia e atei silegu a man hun katun i gusumilimiu e hiahakhakats halhalir. Na markato teka e kato rano limiu ba te atei silemiu esi i gusumilimiu te manana. \v 20 Kaba poata te hagum hoboto mia limiu a toa hun katun, alimiu e ma lu hamanemi a Komunio. E moa. \v 21 Taraha, a man toa toa hoboto e luier a ma tsi kannou peisa i taren, ba te nou ba ner a palabi ba te besur. Ba palabi te spakir. \v 22 Alimiu e ka memiu u luma. Taraha tsiponi te ma nou uamia limiu na te ma ua uamia limiu turu luma i tamilimiu? Alimiu e sigala ramiu a hun katun tere Sunahan, ba te hamatsingolo ramiu u katun te kaka pukur. Alia go poe aha i tamilimiu? Alia go haniga rio limiu tara markato teka? E moa koru! \p \v 23-24 A Tsunono noa has te halei lia u hihatuts tu hala has nia lia i tamilimiu. Ne kato uana teka: i mamnen tara toa bong noa has ti haruto nia e Iesu a Tsunono turu pakö i tanen, nonei e lu a beret me haniga uana tere Sunahan, ba te posepose iena a beret me poiena, “Nonei a tuanreigulia teka te na mate sil rano limiu. Alimiu e na kato has uamiu teka tara beret ba te noue men ba te hakats pouts namo lia.” \v 25 Na i murina ti nou hakapa ien, be Iesu e lu has mena nei a gotana i iesana me poiena, “A gotana wain teka e haharoei nena u rangan kits u tsimus te na kato hatagale goi lia u rahatsing i tar. Tara mamana poata te ue moa limiu a wain teka, ba limiu te markato has uamiu teka ba te hakats pouts namo lia.” \v 26 Na tara mamana poata te noue mia limiu a beret teka na te ua mia limiu tara gotana teka, ba limiu te na haruto namiu a tou mate tara Tsunono antunana te la pouts namen romana. \p \v 27 Na te nou pinopinoena a toa katun a beret tara Tsunono, na te ua pinopinona a toa katun tara gotana tara Tsunono, nonei e kato homiena u tuanrei nu rahatsing tara Tsunono. \v 28 A katun e tatei hamatskö haniga mamena a peisanen ba te toan nouena beret ba te toan ua hasna tara gotana. \v 29 Taraha, e Sunahan e hahune nou a katun te nou pinopinoena a beret na te ua pinopinona tara gotana ba te ma hakats nanei i me te mar mouna uana u tuanrei tara Tsunono. \v 30 Nonei a ka te pinolasa sila ria a palabi i tamilimiu, ba palabi te ka mer a nimate, ba palabi te mate hakapar. \v 31 Te gi hamatskö haniga mam meni ra a peisarara, be Sunahan te ma hahuna ranoi ra. \v 32 Kaba poata te hahuna rena ra e Sunahan, nonei e hamatskö sil ranoi ra te go ma kato homi koru gono merien ra u katunur i puta. \p \v 33 Na ma tsi toular, tara poata te gono sile mia limiu a kannou tara Komunio, ba limiu te hahalosemiu a tai. \v 34 Te bes koruna a toa katun, nonei e tatei nou mam nama i luma i tanen. Nonei e namos nou homina turu hagum ba limiu te lue mou a nihahuna tere Sunahan. Na man tana man harangata e na hamatskö mote gou lia tara poata te la uagou romana lia i tamilimiu. \c 12 \s1 A man nitagala te hala nena u Namnamei u Goagono \p \v 1 A ma tsi hahatoulana, alia e ngilegu alimiu go atei sile iam a man nitagala turu Namnamei u Goagono. \p \v 2 Alimiu e atei silemiu a poata tu tematan noa mia limiu, alimiu u kukute iam a markato ti hatsunono meni a keisa te ma toatoari. \v 3 Na lia e hatei ragi limiu, a katun e ma antunan poe nei, “Iesu e gi korupakön,” te ga haranga nien u Namnamei tere Sunahan. Na katun e ma antunan poe hase nei, “Iesu a Tsunono,” te go ma haranga neien u Namnamei u Goagono. \p \v 4 A mamana man nitagala e kana, kaba toa puku u Namnamei te hala hoboto nena men. \v 5 Na mamana man toukui e kana, kaba ara e kui silera a toa puku a Tsunono. \v 6 Na mamana maroro e ka hasina te hatagala sila rana ra a Tsunono te gi kato meni ra a toukui i tanen, kaba nonei a toa puku a Sunahan te hala hoboto ranei ra a nitagala tara mamana toukui. \v 7 E Sunahan e haruto nena u Namnamei i tanen tara man toa toa hoboto i tarara, te go taguhu merien u katun hoboto. \v 8 U Namnamei tere Sunahan e hale ienei a toa katun a nitagala te go ranga meien u hakats u niga, na nonei u toa puku u Namnamei te hala hase nei a tana katun a nitagala te go ranga meien a niatei. \v 9 Nonei u toa puku u Namnamei e hale ienei a tana katun a nitagala te ga hamana hatagala uen, ba te hala hase nei a tai a nitagala te ga kato haniga pouts menien a katun te ka mena a nimate. \v 10 U Namnamei tere Sunahan e taguhena a toa katun te go kato menien a man mirakul, ba te hala hase nei a tana katun a nitagala te go töho menien u ranga hamatskö tere Sunahan te ngöeri u rangana turu propet, ba te hala hase nei a tai a nitagala te go ona menien u spirit u niga nu spirit u omi. U Namnamei tere Sunahan e hale ienei a tana katun a nitagala te go töho menien u tanu mar ranga halhalina i Kolö, ba te hala hase nei a tana katun a nitagala te go hatarare menien u mouna u ranga teka. \v 11 Kaba u toa puku u Namnamei te katoena a man ka hoboto teka. Nonei e hula halana tara man toa man katun hoboto turu ngil peisa i tanen. \s1 Ara a man makumun tuanrei hoboto tere Kristo \p \v 12 U tuanrei e ka mena a man makumun tuanrei a parapara, na nori hoboto u toa puku u tuanrei. Na ra e here rei a man makumun tuanrei tere Kristo. \v 13 U toa u Namnamei e baptais hakapa hobote rira ba te kato ranei ra a toa hun barebana. Palabi i tarara u Jiu, na palabi u Grik, na palabi u katunun kukui puku, na palabi u katun te pile ner a peisaren peisa. Kaba ara hoboto i lu hakapi u toa u Namnamei tere Sunahan. \p \v 14 U tuanrei tara katun e ma ka menei a toa puku a makum. E moa. E ka mena a makum a parapara. \v 15 Te ga poe meni u mou, “Alia e ma ka uagi turu tuanrei, taraha alia e ma ualimagi,” u mou e ka noa has uana turu tuanrei. \v 16 Na te ga poe meni u talinga, “Alia e ma ka uagi turu tuanrei, taraha alia e ma matagi,” u talinga e ka noa has uana turu tuanrei. \v 17 Sanena u tuanrei hoboto ga herei u mata, ba ime te ga mar hengo halona u a katun? E moa tala, taraha u talinga e ma here hase nei u mata. Na sanena u tuanrei hoboto ga herei u talinga, ba ime te ga mar soka halona u a katun? E moa tala, taraha u ues e ma here hase nei u talinga. \v 18 E Sunahan e hakeia a mamana makum turu tuanrei turu ngil peisa i tanen. \v 19 Sanena u tuanrei ga ka mei a toa puku a makum, sane ma tuanrei hamana nei. \v 20 Kaba e moa tala. U tuanrei e ka mena a man makum a man parapara kaba u toa puku u tuanrei lahas. \p \v 21 U mata e ma tatei sigale nei u ualima ba te poiena, “Alö e ma antuna mia i tar.” Nu baku e ma tatei sigala hase nei u mou ba te poiena, “Alö e ma antuna mia i tar.” \v 22 E moa. A man makumun tuanrei te here nei e ma tagala nei e ka noa has mena a toukui pan i taren. \v 23 Na man makumun tuanrei te poie rara e ma niga koru nei, ara e hakope reien u hasobu. Na man makumun tuanrei te hamouse rara, ara e tara kap haniga naren. \v 24 Kaba ara e ma mar hakats uarei teka tara man makumun tuanrei te taratara hanigana. E Sunahan e mar kato meni a tuanreirara teka, ba ra te tara kap haniga nera a man makum te here nei e ma niga koru nei. \v 25 Na toa makum e ma tatei poe nei e pan bala nena a tana makum. E moa. Ne kato has uana i iesana i tarara a man makum tara hun barebana tere Kristo. Ara a man toa toa hoboto e hiataratara kap hanigara. \v 26 Te kamitsina a toa makumun tuanrei, a man makum turu tuanrei hoboto e kamits gono has meren. Na te hapane ria a toa makum, u makum hoboto e sasala has meren. Ne kato has uana i iesana i tarara a man makum tara hun barebana tere Kristo. \p \v 27 Alimiu e here hobotomi u tuanrei tere Kristo, na limiu a man toa toa e heremi a man makumun tuanrei i tanen. \v 28 Ne Sunahan e hala nena a mamana man toukui tara man toa toa man katun tara hun barebana i tanen. Nonei e hake iena a aposol tara makum hatoa, na katun te töho nena u ranga hamatskö tere Sunahan tara makum hahuol, na katun te hihatutsina tara makum hatopisa. Ba nonei te haka hasena a katun te antunan katoena a man mirakul, na tai te antunan kato haniga pouts rena u katun, na tai te taguhu rena a palabi, na taina katun te taratara kap rena a palabi, na tai te antunan töho nena u tanu mar ranga halhalina i Kolö. \v 29 Ga nori hoboto u aposol? E moa. Ga nori hoboto e töho ner u ranga tere Sunahan? E moa. Nori hoboto u katunun hihatuts, tsi u katun te katoer a man mirakul? E moa has. \v 30 Nori hoboto e ma kato haniga pouts rari u katun, ne ma töho hoboto nari u tanu mar ranga halhal, ne ma hatarare hoboto nari u mouna u ranga. E moa. \v 31 Kaba limiu go tagala sile iam a man nitagala te panina. \p Na lia e haruto ragoi limiu a markato te niga balana tara man ka teka. Hengo iam! \c 13 \s1 A markato te hiangilngil uar \p \v 1 Te go ka meia lia a nitagala te go töho meni lia u tanu mar ranga halhal turu katun na turu angelo has, ba te ma ngil hamanegi a tana katun, u ranga i tar e here talase nei a ti te ling pinopinona tsi a belo pan. \v 2 Alia e tatei ka toum megou a nitagala te go töho haniga koru meni lia u ranga hamatskö tere Sunahan, ba te ka has megu a nitagala te go atei sil meni lia a mamana ka te mousuna na mamana niatei. Alia toum e tatei hamana hatagala koru has gou ba te hasule iegu a man pokus. Kaba te ma ngile gia lia a tana katun, alia a katun papala talasi. \v 3 Alia e tatei hala ba negu a mamana ka hoboto i tar. Na lia e tatei hala has negu a peisar ba te na hatser. Te pile hakarapoto nagia lia a man markato teka ba te ma ngil tsiponegi a tana katun, a man markato teka e ma taguhe noi lia. U mana. \p \v 4 A markato te hiangilngil uar e kato uana teka: te ngil hamana mena gilia a toa katun, alia e tatei tami nagen ba te kukuiomoto gono megen. Te ngil koru mena gilia a toa katun, alia e ma tatei omie gien, na lia e ma tatei ranga hapan has gia i peisar ba te soloseiegu a peisar. E moa. \v 5 Te ngil mena gilia a tana katun, alia e tatei kato hamatskö gia i tanen. Alia e ma tatei hakats peisa nagi a peisar, na lia e ma tatei raharaha borobore gien, ne ma tatei tori homi has nagien. \v 6 Te ngil mena gilia a tana katun, ba lia te ma sasala megi te kato homi uanen. E moa. Alia e sasala megu te kato haniga uanen. \v 7 Te ngil mena gilia a toa katun ba lia te tagala sile gen, noahasina tara saha ka te butuna. Alia e hamane gen ba te hamana sile gou te ga butu haniga uen romana, ba te ma sökana megien. \p \v 8 A markato te hiangilngil uar e ma antunan kapa nei. Kaba a markato te töho menari u ranga hamatskö tere Sunahan na te töho menari u tanu mar ranga halhalina i Kolö na te ranga menari a niatei, a man markato teka e kapa nou romana. \v 9 Taraha, ara e ma atei haniga nitoa rei, na ra e ma töho haniga nitoa has narei u ranga hamatskö tere Sunahan. \v 10 Kaba a ka te niga nitoana e butu nou romana, na poata te butu noen ba man ka te ma niga nitoa nei e kapa nou. \p \v 11 Tara poata tu pien noaia lia, alia u kato u tara markato tara pien turu ranga na tara niatei na turu hakats. Kaba poata tu pania lia, alia u hakapi a markato tara pien. Ne kato has uanou romana i iesana tara man ka te ka nitoana. \v 12 Taraha, i romana ara e here rei a katun te tarena a peisanen turu galas ba te kuhilina. Ara e atei sil talasera a ma tsitabubu. Kaba i murimuri ara e tara halesala korura romana. Ara e mar atei haniga sil mena roi a man ka te mar atei haniga sil mera nei ra e Sunahan. \p \v 13 A topisa ka teka te ka nitoana: a markato te hamana uar tere Sunahan, na markato te hamana sil menari a man ka man niga, na markato te hiangilngil uar. Kaba markato te hiangilngil uar te pan balana. \c 14 \s1 U ranga lelina tara man nitagala turu Namnamei u Goagono \p \v 1 Alimiu go tagala sile iam a markato teka te hiangilngil uar, ba te ngil koru hasemiu a man nitagala turu Namnamei u Goagono. Na limiu go ngil hatagala korue iam a nitagala te go töho mena milimiu u ranga hamatskö tere Sunahan te ngöeri u rangan propet. \v 2 A katun te töho nena u tanu mar ranga halhalina i Kolö e ma ranga uanei tara barebana, taraha e moa ta katun te ga atei sile ien. Nonei e ranga uana tere Sunahan ba te katoena u ranga halhal tara nitagala turu Namnamei u Goagono. \v 3 Kaba a katun te töho nena u ranga hamatskö tere Sunahan e ranga uana tara barebana, ba nori te atei sile ren. Ba nonei te hatagala ranen ba te hatami ranen ba te taguhu sil rane ien te gi hamana haniga uen. \v 4 A katun te töho nena u tanu mar ranga halhal e taguhena a peisanen, kaba a katun te töho nena u ranga hamatskö tere Sunahan e taguhu rane ien a barebana tere Sunahan. \p \v 5 Alia e ngilegu alimiu hoboto go ka meiam a nitagala te go töho mena milimiu u tanu mar ranga halhal. Kaba alia e ngil koruegu alimiu hoboto go ka meiam a nitagala te go töho mena milimiu u ranga hamatskö tere Sunahan. Taraha, a katun te töho nena u ranga tere Sunahan e taguhu rena u katun hoboto turu lotu. Nonei e niga balana tara katun te töho nena u tanu mar ranga halhal, te go ma kai ta katun te ga antunan palisin u tanu mar ranga teka te ma atei sileri a barebana. \v 6 A ma tsi hatoulana, te na ranga mera goa lia limiu turu tanu mar ranga, alia e ma taguhu ragoi limiu u ranga teka. Kaba te na hatei ragoa lia limiu a ka te harutei lia e Sunahan, tsi te hatei ragoa lia limiu a toa niatei na u toa u ranga u kapan na u toa u hihatuts, ba lia te antunan taguhu rago limiu. \p \v 7 Te ma ling hamatskö neia u kohi tsi a gita, ba ime te mar atei sil halona mena roi u köma? E moa tala. \v 8 Na te ling hatutuna a tuhil, ba ime te mar atei sil halona mena roi u soldia a poatan hiatatung hamanasa? E moa tala. \v 9 Ne kato has uana i iesana i tamilimiu. Te töho namia limiu u tanu mar ranga halhal te tutu ner a barebana, ba ime te atei sil halona mena roien a ka te ranga nami limiu? E moa. Taraha, u ranga i tamilimiu e la pinopino tununa. \v 10 U mar ranga u parapara koru e ka ria i puta teka, kaba nori hoboto e ka mer a mouren. \v 11 Na te hengoe goa lia a toa katun ba te ranga nena u toa u mar ranga te ma atei sile gilia, nonei e here nei a katun halhal i matar, na lia e here hasgi a katun halhal i matanen. \v 12 Alimiu e ngil koruemiu te go lu mena milimiu a man nitagala turu Namnamei u Goagono. E nigana. Na limiu go tolaha hatagala sile iam a man nitagala te taguhu rena u barebana tere Sunahan. \p \v 13 A katun te töho nena u tanu mar ranga halhal e tatei singo uana tere Sunahan be Sunahan te hale neien a nitagala te go hatarare ien u ranga i tanen. \v 14 Taraha, te singo gia lia turu tanu mar ranga, u namnamei i tar te singona, kaba u hakats i tar e ma atei nei. \v 15 Gaha te kato tale gou lia? Alia e singo goa turu namnamei i tar, na lia e singo has goa turu hakats i tar. Alia e köma goa turu namnamei i tar, na lia e köma has goa turu hakats i tar. \v 16 Tara poata te ka mia lö turu hagum turu lotu ba te haniga mia tere Sunahan turu namnamei peisa i tamulö, a tana katun te ka halhalina tara markato teka e ma tatei poe nei “U mana” te singo uamu lö tere Sunahan, taraha nonei e ma atei sile nei te ranga uamu lö. \v 17 U singo i tamulö e ma taguhe nei nonei a tana katun teka, noahasina te singo haniga koru uamu lö ba te haniga uam tere Sunahan. \p \v 18 Alia e haniga uagu tere Sunahan te ranga hapara koru gia lia turu tanu mar ranga halhal, ba te tagala saluhe rago limiu hoboto tara markato teka. \v 19 Te ka gua lia turu lotu, alia e antunan ranga hapara koru gia turu tanu mar ranga. Kaba e niga balana te katoe gulia a ma tsitabubun ranga puku te atei siler a barebana ba te hatuts ragen. \p \v 20 A ma tsi hatoulana, alimiu go ma hakats uami te hakats uana a pien. E manana, e nigana te go tutu ba mena milimiu a markato a omi te mar tutu has uana a pien. Kaba tara man palaina man ka, alimiu go hakats uam te hakats uana a katun pan. \v 21 I koloto meni teka turu Buk u Goagono, \q1 “A Tsunono e poiena, \q1 ‘Alia e ranga mera gou u katun i tar ba te ranga sila goa turu katun halhal na turu ranga halhal, kaba u katun i tar e ma hengo noa hase roi lia.’” \b \p \v 22 E kato uana teka ba nitagala te töho menari u tanu mar ranga halhal e ma here nei a hiharuto tere Sunahan te ka silena u katun te hamanar. E moa. Nonei a hiharuto tere Sunahan te ka silena u katun te ma hamanari. Na nitagala te töho menari u ranga hamatskö tere Sunahan e ma ka sil hase nei u katun te ma hamanari. E moa. E ka silena u katun te hamanar. \p \v 23 Na te gono hoboto mia limiu ba limiu te töho hoboto namiu u tanu mar ranga halhal, ba poata te tasuna a katun halhal te hahamanana ba te hengo uana turu ranga i tamilimiu, nonei e poie nou alimiu e tutu korumiu. \v 24 Kaba te töho hoboto namia limiu u ranga hamatsö tere Sunahan, ba katun halhal tsi a katun te hahamanana te tasuna ba te hengo rano limiu, u ranga i tamilimiu e saka hobotse noen ba te harute noien u markato u omi i tanen. \v 25 Nonei e hakats sabe nanou e Sunahan e atei silena u hakats i tanen te hamouse ien, ba nonei te turuna ba te hatsunono uana tere Sunahan ba te poiena, “E Sunahan e ka hamanana teka i tamilimiu!” \s1 A markato te hamatskö iena u lotu \p \v 26 A ma tsi hatoulana, u ranga i tar e kato uana teka. Tara poata te hagum hoboto mia limiu, a toa e ka mena u köma, na tabi e hihatutsuna, na tai e haruto nena a ka a mana, na tai e töho nena u tanu mar ranga halhal, na tai e palise nen. Tara mamana ka te katoe milimiu, alimiu go hihitaguhi iam. \v 27 Te ngilin töho naria a palabi i tamilimiu u tanu mar ranga halhal, nori gi antuna talasiia tara elasolana tsi a elapisa. Na nori gi ranga hihiese, ba tana katun te palis hasena u ranga. \v 28 Kaba te ma ka neia ta katun te antunan palis nena u ranga, bu katun teka te ma tatei ranga ria turu hagum. Nori gi ranga las u i peisaren ba te ranga uar tere Sunahan. \v 29 Antunana tara elasolana tsi a elapisa katun e tatei töho ner u ranga hamatskö tere Sunahan, na palai e tatei hakats sakesake ner a mouna u ranga i taren. \v 30 Na te harutse noa e Sunahan a toa ka tara tana katun te kana turu hagum, ba katun te rangana e tatei hanoana. \v 31 Alimiu hoboto e tatei töho hihiese namiu u ranga hamatskö tere Sunahan, ba limiu te lu hobotsemiu a niatei ba te hiatamtamimiu. \v 32 A katun te ka mena a nitagala te ga töho menien u ranga hamatskö tere Sunahan e ka has mena a nitagala te go hanoa menien u ranga turu ngil i tanen. \v 33 Taraha, e Sunahan e ma ngö sil ramei ra te gi tutu u ra. E moa. Nonei e ngö sil rira te gi ka haniga hoboto u ra. \p E niga hasina te mar kato uaria teka tara han hoboto te lotu hoboto ria u katun tere Sunahan. \v 34 A tohaliou e gi kokomotoia turu hagum turu lotu ba te ma rangari. Nori e tatei ka puta ria tara pal tson, kato uana te ranga uana u Buk u Goagono. \v 35 Te ngilin atei sile rien ta ka, ba nori te rangata rer a pal tson i taren i han. E ma niga nei te ranga uana a tahol turu hagum turu lotu. \p \v 36 Alimiu e rama tsiponmiu? Gu ranga tere Sunahan e butu mamma i tamilimiu? Tsi u ranga tere Sunahan e la peisa u i tamilimiu pepeisa? E moa koru! \v 37 Te poiena a toa i tamilimiu nonei e ka mena a nitagala te go töho menien u ranga hamatskö tere Sunahan tsi e ka mena ta tan ta nitagala turu Namnamei u Goagono, nonei e tatei atei silena a man ka teka te koloto mena gilia i tamilimiu e Sunahan e ranga mam nien i tar. \v 38 Na te ma hengoe neia a toa katun u ranga teka, ba limiu te ma hengo hase mien. \p \v 39 E kato uana teka a ma tsi hatoulana, ba limiu te ngil hatagala koruemiu a nitagala te go töho mena milimiu u ranga hamatskö tere Sunahan, ba limiu te ma hapiu has nami te gi ma töho meni u tanu mar ranga halhalina i Kolö. \v 40 Kaba tara mamana ka hoboto te katoe milimiu, alimiu go kato haniga korue men ba te matsköna. \c 15 \s1 E Kristo e takei poutsia tara tou mate \p \v 1 Na ma tsi hatoulana, alia e ngilegu alimiu go hakats pouts niam u Bulungana u Niga tu rarareia lia i tamilimiu. Alimiu u haniga korue men na nonei te hatagalena a nihamana i tamilimiu. \v 2 Te pile hakarapoto namia limiu u Bulungana u Niga, be Sunahan te lu pouts rano limiu, te go ma hamana pinopino uami limiu i manasa. \p \v 3 U ranga tu hala rilia limiu, nonei u toa puku lasi u ranga tu lu mam hasi lia, ba te pan koruna. E kato uana teka: e Kristo e mate sil u markato u omi i tarara, te ranga mam hasin u Buk u Goagono. \v 4 Ne Kristo i kahoin me takei poutsna turu hatopisanu lan, te ranga mamin u Buk u Goagono. \v 5 Ba nonei e bututo tere Pita, ba te butu hamurimuri hasna tara palair u aposol. \v 6 Ba nonei e butu hasito turu katun u para i tanen tara toa poata, u hiase i taren e tasaluheia tara 500. A parapara turu katun teka e toatoa noar, na palabi i mate hakapa. \v 7 Be Kristo e butu hamurimuri lelito tere Jemis, ba te na butu lelna i murinen turu aposol hoboto. \p \v 8 Na i murimuri koru nonei e butu hasia i tar, noahasina tu omi nitoa u lia me heregi a pien ti posa-homi. \v 9 Alia a toa puku a aposol te tetenei korugu. Alia e ma antunagi te gi ngö menai lia a aposol, taraha alia u kato homir a pal barebana tere Sunahan. \v 10 Kaba e Sunahan e tatagi noa has nio lia ba te haka noa hase noa lia tara aposol. Na nonei e ma tapusun tatagi nilia. E moa. Alia e kui hatagala saluhe regu a palabir u aposol hoboto. Kaba e ma lia koru nei te katoegu a toukui. E moa. E Sunahan te kui gono meno lia tara nihitaguhu i tanen. \v 11 Noahasina tu rarare u lia i tamilimiu tsi ti rarare u u palabir u aposol i tamilimiu. Nonei u ranga te roron rarare nemu lam, na nonei u ranga te hamane milimiu. \s1 Poata te takei pouts roa romana ra \p \v 12 Aa, alam e roron ranga hatei nem e Kristo e takei poutsia tara tou mate. Ga taraha tsiponi te poe meri a palabi i tamilimiu a katun te mate e ma antunan takei pouts nei? \v 13 Sanena te ga mana u u ranga teka, e Kristo sane ma tatei takei pouts hasi. \v 14 Sanena te go ma takei poutsia e Kristo tara tou mate, alam sane mastei ranga hatei nem u ranga tere Sunahan, na limiu sane mastei hamana hasmiu. \v 15 Sanena te ga mana u u ranga te poiena a katun te mate e ma antunan takei pouts nei, e Sunahan sane ma tatei hatakei pouts hasi e Kristo, na lam sane gamo hasim tu poe meni lam e Sunahan e hatakei poutsi e Kristo. \v 16 Alia e ranga hahuol talagu, sanena te go ma antunan takei poutsia a katun te mate, e Kristo sane ma tatei takei pouts hasi. \v 17 Na sanena te ga mana u u ranga teka, alimiu sane mastei hamanamiu ba te ka noa has memiu u markato u omi i tamilimiu. \v 18 Sanena e Kristo te ma takei poutsi, u katun ti hamana mamia i tanen ba te mater sanei i taia hakapa tala. \v 19 Na te gi hamana u ra tere Kristo ba nihamana teka te taguhu rena ra tara han i puta teka talasi, ba nitiama i tarara te pan bala nena a nitiama turu katun hoboto. \p \v 20 Kaba alimiu go ma mar hakats uami teka. E moa. U mana koru, e Kristo e takei pouts hamanaia tara tou mate. Na ka teka e haruto nena u katun ti mate e takei pouts has riou romana. \v 21 A markato te mate uar e butu silama tara toa katun, e Adam. Na markato te takei pouts uaria tara tou mate e butu sila hasma tara toa katun, e Kristo. \v 22 U katun hoboto e mate riou romana, taraha ara e hatubuna hobotora tere Adam. Na ra hoboto has te pala uara tere Kristo e toatoa pouts rou romana. \v 23 Ara hoboto a man toa toa e takei pouts roa romana tara poata a matskö. E Kristo e takei tutun. Na ra te pala uara tere Kristo e takei pouts has roa romana tara poata te la pouts namen romana. \v 24 Ba kapakapana poata e butu hamanasana romana nonei tara poata. Ne Kristo e tagala saluhena romana tara mamana tsunono hoboto na tara mamana nitagala, ba nonei te hala nanou romana a Nipepeito i tanen tere Tamanen e Sunahan. \v 25 E Kristo e tsunono pan nou romana antunana tara poata te haka puta ranen u pakö hoboto i tanen. \v 26 Na i murimuri koru nonei e tagala saluhe has nena romana a tou mate, te here nei romana a kapakapana man pakö hoboto i tanen. \v 27 Taraha, u Buk u Goagono e poiena, “E Sunahan e haka puteia a mamana ka hoboto i tanen.” Na ra e atei silera e Sunahan e haka puteia a mamana ka hoboto tere Kristo, kaba e Sunahan a toa e ma ka puta neia i tanen. \v 28 Na poata te ka hakapana romana a mamana ka hoboto i puta tere Kristo, ba nonei noa has a Pien Tson tere Sunahan e hake iena romana a peisanen i puta tere Sunahan, be Sunahan te tsunono pan nitoa noa romana tara mamana ka hoboto. \p \v 29 Na tana ka lel. Aha te lu sileri u katun a baptais te gi taguhu merien u katun ti mate hakapa? Sanena e Sunahan te ma hatakei poutse noi a katun te mate, nori sane mastei lu bera rien a baptais. \v 30 Na taraha tsiponi te roron ka sil memi lam a nomi a para? \v 31 A ma tsi hatoulana, u mana koru alia e sasala koru megu te katun uami limiu tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara. Ne mana koru hasina, turu mamanu lan u hakats i tar e kato uana teka: “Alia toum e mate gou i romana?” \v 32 Tara naha tsiponi tu hiatagtagala gono meri lia u katunur i Epesas ti herei a ka a hie? Tu kato sil meni lia a ka teka tara nitoatoa talasi i puta teka, alia sanei u mastei katoe ien. Te ma takei pouts roi u katun ti mate, u ranga te manana te poiena, “Ara gi kato haparaparei a kannou ba te sasala hobotora, taraha e ma manasa noi ba ra te mate nitoa rou.” Kaba e moa. \p \v 33 Nori e namos gamo rario limiu. Alimiu go hengoe iam u ranga te poiena, “Te roron hikapien gono mera mia lö u katun te omir, ba lö te na omi hasi mou.” \v 34 Alimiu go hakats haniga pouts iam, ba te kato homi hanoamiu. A palabi i tamilimiu e ma atei sil noa haseri e Sunahan. Alia e ranga sila uagu teka te go matsingolo uam limiu. \s1 U tuanrei te takei pouts noa romana tara tou mate \p \v 35 Alö e poe toume mou, “Ime te mar takei pouts halona uanou a katun te mate? Sahu mar tuanrei te ka menoen?” \v 36 Ba lia te poie gou, Alö a katun a tutu. Poata te huhu namia lö a ngal, ba nonei te buta buna turu tsikitsiki ba te toan pusukuna. \v 37 A ka te huhu namu lö nonei a ngal tun, hena a ngalin uatu tsi ta tan ta mar ngal. Alö e ma huhu nami a ka te pusuku hakapa. E moa. Alö e huhu nem a ngal tun. \v 38 E Sunahan e hala nena u tuanrei u tsimus tara man ngal turu ngil peisa i tanen. Nonei e hala kalakala nena u tuanrei u tsimus tara man toa toa man ngal hoboto. \p \v 39 Na mamana mar benö e ka hasina. A katun e ka mena u toa u mar benö, na kana i latu e ka mena u tanu mar benö, na apena u tai, na iena has u tai. \p \v 40 A palabina man ka e kana i kolö na palabina man ka e ka hasna i puta. A man kana i kolö e ka mer a nitaratara peisa i taren, na man kana i puta e ka has mer a nitaratara peisa i taren. \v 41 A pitala e ka mena u ualesala halhal peisa i tanen, na tsihau e ka has mena u ualesala peisa i tanen, na pitopito has e ka mena u ualesala peisa i tanen. Nu ualesala tara toa pitopito e halhal hasna tara tai. \p \v 42 Ne kato has uana romana i iesana tara poata te takei pouts roa u katun. U tuanrei te kaho ner e antunan koremena. Kaba u tuanrei te hatakei poutse riou romana e ma tatei koreme nei. \v 43 Tara poata te kaho naria u tuanrei tara katun, nonei e ma tagala nei ne taratara homina. Kaba u tuanrei te hatakei poutse riou romana e tagalana ne taratara hanigana. \v 44 Poata te kaho naria u tuanrei, u kana turu tsikitsiki. Na poata te hatakei rien romana, u kana turu namnamei. U tuanreina turu tsikitsiki e kana, nu tuanreina turu namnamei e ka hasina romana. \v 45 Nori i mar koloto u teka turu Buk u Goagono, “A katun tutun e Adam e butu mei u namnamei u toatoa.” Na tana Adam, e Kristo, te butu hamurimuri e butun namnamei te hala nena a nitoatoa. \v 46 U tuanreina turu namnamei e ma butu mami. E moa. U tuanreina turu tsikitsiki te butu mam, bu tuanreina turu namnamei te butu hamurimurina. \v 47 A Adam tutun i katoei u tsikitsikina i puta. Kaba hahuoluna Adam, e Kristo, nonei a Tsunonona i Kolö. \v 48 U katunur i puta te hereri nonei a katun te katoei e Sunahan u tsikitsiki. Nu katunur i Kolö te hereri nonei a katun te lama i Kolö. \v 49 Ara e here rei e Adam, a katununa turu tsikitsiki. Na ra e here has rei romana e Kristo, a katununa i Kolö. \p \v 50 A ma tsi hatoulana, u ranga i tar e mouna uana teka: u tuanreina turu tsikitsiki e ma tatei la uanei tara Nipepeito tere Sunahan. U tuanrei te mate nou e ma tatei la uanei tara hanina turu tuanrei te ma tatei mate nei. \p \v 51 Hengo iam! Alia e hatei ragi limiu u ranga te mous i manasa: ara e ma mate hoboto roi romana, kaba ara hoboto e palisira romana. \v 52 Ara e palis boroboro koru here rei romana te mitskaloho uana u mata, tara poata te pihun nunoana a tuhil. Aa, a tuhil e lingina romana, be Sunahan te hala sei rena romana u katun ti mate ba nori te ma mate lelri romana, ba ra te palisira romana. \v 53 Taraha, u tuanrei teka te mate nou e ga palis u romana turu tuanrei te ma tatei mate nei romana. U tuanrei teka te koreme nou e ga palis u romana turu tuanrei te ma tatei koreme nei. \v 54 Poata te palisna romana u tuanrei i tarara te tatei matena, bu ranga turu Buk u Goagono te butu hamana nou te poiena, \q1 “A tou mate e kapa. E Sunahan e tagala saluhe hakapa. \q1 \v 55 Ime te ka talana a nitagala na nikamits tara tou mate? E moa tala.” \b \p \v 56 A markato a omi e roron hala nena a tou mate a nitagala te kato hakamits rena u katun, na markato a omi e roron lue nama a nitagala i tanen turu Lo tere Moses. \v 57 Kaba ra gi hanigaia tere Sunahan te hala ranei ra a nitagala tere Iesu Kristo a Tsunono i tarara te gi tagala saluhe u ra. \p \v 58 E kato uana teka a ma tsomi a ma tsi toular, ba limiu te tagala korumiu ba te ma hasula ba nemi e Sunahan. Kui hatagala nitoa mia tara Tsunono, taraha alimiu e atei silemiu alimiu e ma kukui pukumi te kui sile mia limiu a Tsunono. \c 16 \s1 A monin hitaguhu turu katun tere Sunahan \p \v 1 Alia e ka megu a tsi raranga te gono mena milimiu a moni te go taguhu merai limiu a ma tsi hatoulana te hamana uar tere Kristo. Alimiu e mar kato uamou tu mar ranga meri lia u katun tere Sunahan i Galesia. \v 2 Turu mamanu Sandei, alimiu hoboto a man toa e go haka halhale iam a hapalana ma tsi moni i tamilimiu, popona te mar lu uami limiu. Hapute iam ba limiu te ma gonemi romana ta moni tara poata te go la u lia i tamilimiu. \v 3 Poata te na tuku gia romana lia i tamilimiu, ba lia te hala regu u katun te haniga ramou romana limiu. Ba nori te soatser u kalanloun te haruto nena nori u katun i tarara, ba nori te soata mena roi a monin hitaguhu i tamilimiu i Jerusalem. \v 4 Na te ga niga uen te go la has u lia, ba nori te tatei la gono merio lia. \s1 A man ka te ngilin katoena e Pol \p \v 5 Alia e la mam uagou i iahana provins i Masedonia, ba lia te toan la uagu i tamilimiu. \v 6 Alia toum e na ka gono mera golimiu ba te popo toum noa te ga kapaia a poata tara eihalata. Ba limiu te tatei taguhe molia tara saha han te go la lel u lia tara tou lala i tar. \v 7 Alia e ma ngilin la ba boroboro ragoi limiu te go sila u lia tara han i tamilimiu. E moa. Alia e ngilin ka halehana gono mera golimiu, te ga haniga u a Tsunono. \p \v 8 Kaba lia e ka mam goa teka i Epesas antunana tara poata turu Pentikos. \v 9 Taraha, alia e ka megu a maroro a niga te go kato meni lia a toukui a niga teka, na katun a para te katsin kato homier a toukui tara Tsunono. \p \v 10 Poata te tukuna romana e Timoti i tamilimiu, ba limiu te hatsomie men, taraha nonei e kuina tara Tsunono te mar kui has uagu lia tara Tsunono. \v 11 E moa ta toa ta katun te ga tatei sigale ien. Alimiu go taguhe men ba nonei te la mena a masalohana tara tou lala lel i tanen, ba nonei te kopis uanama romana i tar. Taraha, alia e hahalose gen te ga kopis gono mera men a palair u hatoulana i tarara. \p \v 12 Alia u roron rangatei e Apolos te go na tara gono merien limiu a palair u hatoulana. Kaba nonei e ma ngilin la noa hasi. Poata te ka menen romana ta maroro ta niga, ba nonei te toan la uana i tamilimiu. \s1 Kapakapanu raranga \p \v 13 Hanei haniga iam, ba limiu te tuol hakarapoto mia tara man ka te hamane milimiu. Alimiu go ongolo iam ba te tagalamiu. \v 14 Ngil reiem u katun tara mamana poata te katoe mia limiu a toukui. \p \v 15 Alimiu e atei silemiu e Stepanas na pal katun i tanen. Nori u katunur i Gris ti hamana tutun u tere Kristo. Turu ngil peisa i taren ba nori te taguhu koru rer u katun tere Sunahan. \v 16 Alia e rangata hatagala gia i tamilimiu te go hengo mera milimiu u mar katun teka, nu palair has u katun te kui gono mera ren. \p \v 17 Alia u sasala mei ti la uama ere Stepanas mere Potiunetas ne Akaikas. Taraha, alimiu u ma antunan la uamu mei teka, kaba nori ti la uama i tar. \v 18 Nori i kato hanigei a torir ti mar kato haniga has menien a torimilimiu. Ba limiu te hapanemiu a mar katun teka. \p \v 19 A man pal katun tere Kristo tara provins i Eisia e hala rari limiu u haniga i taren. Ere Akuila mere Prisila na pal katun te lotu ria i luma i taren e hala has rari limiu u haniga u niga tara solona Tsunono. \v 20 A man hatoulana hoboto teka e hala has rari limiu u haniga. \p Alimiu go hiahahatsomi haniga iam. \p \v 21 Alia peisa e Pol te kolotsegi a limar u haniga teka. \p \v 22 Te rama nena a toa katun a Tsunono, ba nonei te tatei korupakö ner romana. \p O Tsunono i tarara, alö go lama! \p \v 23 A nihitaguhu tara Tsunono e Iesu e tatei ka gono mera nolimiu. \p \v 24 Alia e hala ragi limiu hoboto a niniganiga i tar te hamana hoboto uara ra tere Iesu Kristo. U mana. \p Nonei talasi. \b \p Alia e Pol