\id JHN - Guarayu NT -Brazil 2011 (DBL -2013) \h SAN JUAN \toc1 Juan Rembicuachia Jesus Recocuer Resendar \toc2 San Juan \toc3 Jn \mt2 JUAN REMBICUACHIA JESUS RECOCUER RESENDAR \mt1 SAN JUAN \c 1 \s1 Tũpa Ñehe oyeapo ava \p \v 1-2 Jesús yɨpɨsuive ité Tũpa Ñehe secoi. Ahe oicove mbahe apoẽhɨ vɨteseve Tũpa rese. Esepia, ahe niha Tũpa secoi. \v 3 Ipɨpe avei Tũpa opacatu mbahe oime vahe oyapo; ndipoi eté mbahe sembiapoẽhɨ. \v 4 Jesús niha vɨreco tecovesa apɨrẽhɨ vahe oyese. Ahe tecovesa tesapesa nungar secoi opacatu ava upe. \v 5 Ahe tesapesa omboyecua tecocuer supi eté vahe pɨ̃tumimbi nungar mbahe naporai vahe aposar pãhuve. Ahe mbahe tẽi aposar rumo ndoicatui eté secopɨ yuvɨreco. \p \v 6 Oime mbɨa Tũpa remimbou. Ahe Juan serer vahe. \v 7 Ahe rumo ou co tesapesa cua uca ãgua ‘tovɨroya opacatu ava yuvɨreco’ ohesave. \v 8 Ahe rumo ndahei eté tesapesa; imombehusar tẽi rumo secoi. \v 9 Co tesapesa supi eté vahe osesape opacatu ava. Ahe ou ité co ɨvɨ pɨpe. \p \v 10 Yepe tie ipɨpe yapoprɨ opacatu ava viña, sembiapo rumo ndoicuai co ɨvɨ pɨpe secoise yuvɨreco. \v 11 Supi eté ouse güecuave, secua pendar ae rumo ndoipɨsɨi yuvɨreco. \v 12 Opacatu rumo acoi oipɨsɨ vahe seroyasave yuvɨreco, ahe chupe omondo ñecuñarosa Tũpa rahɨr seco ãgua yuvɨreco. \v 13 Ndahei rumo co ɨvɨ pɨpendar rahɨr nungar que oha vahe ambuae ava remimbotar pɨpe tẽi. Ahe rumo Tũpa rahɨr ité yuvɨrecoi. \p \v 14 Ipare ahe Tũpa Ñehe, oyeapo ava, oicove yande pãhuve co ɨvɨ pɨpe oporoaɨsusave mbahe supi eté vahe aposa pɨpe. Iyavei orosepia ité seco porañetesa. Co seco porañetesa oipɨsɨ vahe Vu sui Tahɨr ñepei vahe güeco pɨpe. \v 15 Juan niha oñehe sese ava upe aipo ehi: “Co uve niha acoi aipo ahe vahe cuese: ‘Acoi ou vaherã che raquɨcuei, ahe ɨvate catu vahe che sui. Esepia, yɨpɨve ité secoi che yesuẽhɨ vɨteseve’ ahe” ehi. \p \v 16 Esepia, opacatu ité yaipɨsɨño iporovasasa tuvichá vahe ombouño vahe ité yandeu arɨ yacatu rupi yepi. \v 17 Mborocuaita yaipɨsɨ Moisés sui; porovasasa rumo iyavei mbahe supi eté vahe, ahe güeru Jesucristo yandeu. \v 18 Ndipoi eté ava osepia vahe Tũpa; Tahɨr ñepei vahe, secoi vahe ité ipɨri, ahe oicua uca yandeu. \s1 Juan Oporoãpiramo vahe oñehe Jesucristo rese \p \v 19 Judío rerecuar guasu tecua Jerusalén pendar oyocuai pahi eta iyavei ipɨ̃tɨvɨisareta imondo Juan uve ‘¿Ava vo nde? tehi yuvɨreco chupe’ oyapave icua ãgua. \v 20 Ahe rumo oyemombehu ité aipo ehi: \p —Che ndahei eté Poropɨ̃sɨrosar aico —ehi. \p \v 21 Evocoiyase oporandu iri yuvɨreco: \q1 —¿Ava ité vo nde? ¿Nde tie Elías ereico? —ehi. \q1 —Ndahei eté che ahe aico —ehi. \q1 Evocoiyase, \q1 —¿Nde tie acoi Tũpa ñehe mombehusar ou vaherã? —ehi yuvɨreco chupe. \q1 —Aní eté —ehi. \p \v 22 —¿Ava rutei vo evocoiyase nde? ¡Emombehu oreu ore oromombehu vaherã ore mbousar uve! ¿Mbahe ité vo eremombehura ndeyesuindar oreu? —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 23 —Che aico oñehe vahe ɨvɨ iporupɨrẽhɨsa rupi aipo ahe: ‘Pemoingatu pe recocuer yande Yar yepotase nara’ ahe pẽu. Ahe inungar acoi Tũpa ñehe mombehusar Isaías aipo ehi vahe aracahe —ehi. \p \v 24 Ahe yuvɨraso vahe chupe, fariseo remimondo yuvɨrecoi, \v 25 oporandu yuvɨreco chupe: \p —Evocoiyase ndahei niha aipo nde Poropɨ̃sɨrosar, ndahei avei Elías, ndahei eté Tũpa ñehe mombehusar imombehuprɨ ereico. ¿Mahera ru evocoiyase ereporoãpiramo? —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 26 Evocoiyase fariseo upe aipo ehi: \p —Che rumo ɨ pɨpe aporoãpiramo; oime rumo mbɨa pe pãhuve ndapeicuai vahe. \v 27 Ahe co ɨvɨ pɨpe ou vaherã che raquɨcuei. Che rumo ndahei eté seco catuprɨ vahe aico ipɨtaquisã yora ãgua —ehi. \p \v 28 Co opacatu mbahe yaposa tecua Betania ve, ɨai Jordán rovai añihivei cotɨ. Aheve Juan oporoãpiramo yepi. \s1 Tũpa remimbou Ovesa nungar opacatu ava angaipa repɨrã \p \v 29 Ahere ayihive Juan osepia Jesús oyemboyase oyese aipo ehi: “¡Pesepia, co Tũpa remimbou Ovesa nungar seropovẽhepɨrã opacatu ava angaipa mocañɨ ãgua! \v 30 Añehese sese aipo ahe: ‘Che raquɨcuei oura mbɨa ɨvate catu vahe che sui. Esepia, yɨpɨve vahe ité che sui’ ahe acoi cuese. \v 31 Che rumo yɨpɨndar ndaicuai ahe yande remiaro ou vaherã. Sese niha aporoãpiramo ɨ pɨpe vichico imboyecua ãgua che mu judío yuvɨrecoi vahe upe” ehi. \p \v 32 “Che asepia Espíritu Santo ogüeyɨse ɨva sui inungar apɨcasu, opɨta tuprɨ iharɨve” ehi. \v 33 “Yɨpɨndar rumo ndaicuai eté. Tũpa che cuai vahe rumo che poroãpiramo ãgua ɨ pɨpe, aipo ehi cheu: ‘Acoi eresepiase Espíritu Santo ogüeyɨse, opɨtase mbɨa harɨve, ahe mbɨa oporoãpiramora Espíritu Santo pɨpe’ ehi. \v 34 Che niha asepia ité. Sese, ‘Co Tũpa Rahɨr ité secoi’ ahe pẽu” ehi. \s1 Yɨpɨndar vahe Jesús remimbohe \p \v 35 Ahere ayihive Juan secoi aheve avei ore ñuvɨrío mbɨa oroico vahe reseve. \v 36 Jesús ore cuãse, Juan aipo ehi oreu: \p —¡Pesepia, ndo co mbɨa Tũpa remimbou Ovesa nungar seropovẽhepɨrã! —ehi oreu. \p \v 37 Aipo ihe ramoseve, oroguata voi eté supi. \v 38 Evocoiyase omahe guaquɨcuei cotɨ. Ore repiase, oporandu oreu: \p —¿Mbahe vo pesecami peico? —ehi oreu. \p Ore evocoiyase, \p —Porombohesar, ¿que vo nde recosa? —orohe chupe. \p \v 39 —Yaso, tapesepia ru —ehi oreu. \p Evocoiyase oroso, oroyepota las cuatro pɨpe secosave. Aheve ore pɨ̃tu ité ipɨri. \p \v 40 Simón Pedro rɨvrɨ, Andrés, ahe che ndugüer ahese. \v 41 Ahe rane aipo oseca vɨquehɨr Simón aipo ehi chupe: \p —Orosepia ité Poropɨ̃sɨrosar —ehi (‘Cristo’ oyapave). \p \v 42 Ipare voi, vɨraso Simón Jesús uve. Osepiase, Jesús aipo ehi chupe: \p —Nde Simón, Juan rahɨr, ndererguã rumo Cefas —ehi (‘Pedro’ oyapave). \s1 Jesús oñehe Felipe upe, Natanael upe avei oyeupi iguata ãgua \p \v 43 Ahere ayihive voi Jesús ipɨhañemoñeta oso ãgua ɨvɨ Galilea rupi. Aheve osepia Felipe, aipo ehi chupe: \p —Erio che rupi —ehi. \p \v 44 “Avɨye” ehi Felipe, ahe Pedro iyavei Andrés recua Betsaida pendar secoi. \v 45 Ipare oso Natanael reca, aipo ehi chupe: \p —Orosepia Poropɨ̃sɨrosar, sesendar acoi Moisés oicuachía cuachiar porocuaita resendar pɨpe aracahe, oicuachía avei sesendar Tũpa ñehe mombehusareta yuvɨreco. Ahe Jesús, José rahɨr, tecua Nazaret pendar —ehi. \p \v 46 Natanael rumo aipo ehi: \p —¿Oime pĩha yuvɨnose vahe ava avɨye vahe Nazaret pendar? —ehi. \p —Yaso, teresepia ru —ehi Natanael upe. \p \v 47 Acoi oyepota senise Natanael ou, Jesús sepiase, aipo ehi voi chupe: \p —Co mbɨa secoi judío ete ité, ndoporombopai vahe —ehi. \p \v 48 —¿Mara ere che cua eve? —ehi Natanael chupe. \p —Che oroepia yɨpɨve Felipe nde reca renondeve ɨvɨra higueravrɨve ereicose —ehi Natanael upe. \p \v 49 —Porombohesar, ¡nde niha Tũpa Rahɨr ereico, Israel ɨguar rerecuar guasu! —ehi Natanael chupe. \p \v 50 —¡Che reroya voi eté acoi, “Oroepia ɨvɨravrɨve” che he sui tẽi eve! Eresepiara rumo co mbahe sui avɨye catu vahe —ehi. \p \v 51 Iyavei aipo ehi opacatu upe: \p —Supi eté pesepiara ɨva oyemboi tuprɨse iyavei Tũpa rembiguai eta igüeyɨse che, Ava Rɨquehɨr, upe, iyevɨse avei ɨvave yuvɨreco —ehi. \c 2 \s1 Mendasa tecua Caná ve \p \v 1 Ipare imombosapɨsa arɨ pɨpe, oime mendasa tecua Caná ve, Galilea ɨvɨ rupi. Jesús sɨ avei secoi aheve, \v 2 iyavei Jesús ore semimbohe oroico vahe reseve ore soho avei yuvɨreco aheve. \v 3 Ẽgüe ehi rumo opa tẽi uva rɨcuer. Evocoiyase Jesús sɨ, \p —Ndipo iri uva rɨcuer —ehi chupe. \p \v 4 —Cuña, ¿mahera vo aipo ere cheu? Che remimbotar rumo arɨ ndoyepota vɨtei cheu —ehi osɨ upe. \p \v 5 Ichɨ rumo aipo ehi ava ɨgua rese ihañeco vahe upe: \p —Peyapo opacatu semimbotar pe cuaise —ehi. \p \v 6 Aheve oime seis cambuchi guasu ita cuhi apoprɨ, ñepei-pei cambuchi pɨpe oique cincuenta litro, amove oique setenta litro ɨ ipɨpe. Ahe judío oiporu pietase oyepoi ãgua yuvɨreco Tũpa porocuaita mboavɨye ãgua yepi. \v 7 Evocoiyase ahe ava ɨgua rese ihañeco vahe upe aipo ehi: \p —Pemboapɨpopa co cambuchi ɨ pɨpe —ehi. \p Omboapɨpopa tuprɨ yuvɨreco. \v 8 Evocoiyase aipo ehi ava ihañeco vahe upe: \p —Penosemi chĩhi, peraso pieta rese hañecosar uve —ehi. \p Ẽgüe ehi eté yuvɨreco. \v 9 Ihañeco vahe pieta rese osãha ɨ oyeapo vahe uva rɨcuer. Ndoicuai eté que sui osẽ ahe uva rɨcuer; ɨgua rese ihañeco vahe güeraño tuprɨ oicua yuvɨreco. Evocoiyase pieta rese hañecosar oñehe cuimbahe omenda vahe upe \v 10 aipo ehi chupe: \p —Opacatu ava omondo uva rɨcuer avɨye catu vahe yɨpɨndar. Ipare acoi ava hɨ̃taropase yuvɨreco, omondo ndasepɨi vahe. Nde rumo ereyapocatupaño avɨye catu vahe, ahe cũritei ramo erenose —ehi. \p \v 11 Co yɨpɨndar vahe poromondɨisa Jesús oyapo vahe aheve. Ipɨpe omboyecua güeco pĩratasa. Sese semimbohe vɨroya ité yuvɨreco. \p \v 12 Ipare oso tecua Capernaum ve, ichɨ avei, tɨvrɨ reseve supive, iyavei ore semimbohe eta oroso supi. Aheve oroico movɨro arɨ tẽi. \s1 Jesús omombopa ava mbahe rerecosar tũparo pɨpe sui \p \v 13 Ipare judío upendar Pascua pieta yepota senise, Jesús oso Jerusalén ve. \v 14 Aheve osepia tũparo guasu pɨpe corero ɨvɨpɨ rupi guarepochi rese mbahe mɨmba eta mondosar; guaca, ovesa iyavei apɨcasu. Aheve avei mbɨa guarepochi recuñarosar yuvɨnoi. \v 15 Co mbahe repiase rumo, Jesús oyapo tucumbo omombopa tuprɨ tũparo sui opacatu ava imbahe reseve-seve, seimba ovesa, seimba guaca avei. Guarepochi recuñarosar sui otɨapɨ-apɨi iguarepochi ɨvɨ rupi, iyavei imesa opa omombo. \v 16 Apɨcasu mondosareta uve aipo ehi: \p —¡Penosepa co mbahe cũritei ave sui! —ehi—. ¡Aní che Ru rẽta mbahe mondosa tẽi pereco! —ehi. \p \v 17 Aipo hese, ore oroyemomahenduha ñehesa icuachiaprɨ aracahendar aipo ehi vahe rese: “Nde rẽta rese che recatẽhɨsa sui che mocañɨra” ehi vahe. \p \v 18 Evocoiyase judío mborerecuar yuvɨrecoi vahe oporandu yuvɨreco chupe: \p —¿Mbahe vo ereyapora nde mborerecuasa moporẽhɨ ãgua oreu cũritei? —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 19 Evocoiyase, \p —Pemondurupa co tũparo, che evocoiyase mbosapɨ arɨ rupive amopuha irira —ehi judío eta upe. \p \v 20 Aipo hese, mborerecuar aipo ehi yuvɨreco chupe: \p —Co tũparo rumo imopuhasa cuarenta y seis aravɨter rupi, ¿ereicatura pĩha aipo nde imopuha iri mbosapɨ arɨ rupive? —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 21 Oñehese Jesús tũparo rese, güete upe tẽi rumo aipo ehi. \v 22 Ocuerayevɨse rumo manosa sui, ore oroyemomahenduha iñehe agüer rese. Sese orovɨroya sesendar ñehesa icuachiaprɨ pɨpe iyavei semimombehugüer. \s1 Jesús oicua opacatu ava recocuer \p \v 23 Jesús secoi vɨtese Jerusalén ve Pascua pieta pɨpe, setá ité ava vɨroya osepiase poromondɨisa sembiapo yuvɨreco. \v 24 Ndoyeroyai eté rumo ahe ava eta rese. Esepia, opacatu ité ava recocuer oicua. \v 25 Ndipoi eté que ambuae ava pɨhañemoñeta mombehu ãgua chupe. Esepia, ahe ité opa oicua. \c 3 \s1 Nicodemo omoñeta Jesús \p \v 1 Oime mbɨa fariseo, Nicodemo serer vahe, ahe mbɨa mborerecuar judío pãhuve secoi vahe. \v 2 Ahe oso Jesús pɨri pɨ̃tu pɨpe, aipo ehi chupe: \p —Porombohesar, oroicua ité Tũpa nde mbouse ore mbohe ãgua —ehi—. Esepia, ndipoi eté que ava oicatu vahe evocoi nungar poromondɨisa apo Tũpa oyese secoẽhɨse —ehi. \p \v 3 Evocoiyase, \p —Supi eté aipo ahe ndeu: acoi ava ndoyesu pɨasu iri vahe, ndoiquei chietera Tũpa mborerecuasave —ehi Jesús chupe. \p \v 4 Oporandu rumo aipo ehi: \p —¿Mara ehira vo aipo ava oyesu pɨasu iri ocuacua pɨpe viña? —ehi—. ¿Oicatu irira pĩha osɨ avɨterve oique oyesu iri ãgua? —ehi Jesús upe. \p \v 5 Jesús omboyevɨ chupe: \p —Supi eté aipo ahe ndeu: acoi ava ɨ pɨpe iyavei Espíritu pɨpe ndoyesui vahe, evocoi nungar ndoyuvɨroiquei chira Tũpa mborerecuasave. \v 6 Acoi oyesu vahe co ɨvɨ pɨpendar oyesupa sui, inungar tuprɨ avei ahe; Espíritu pɨpe oyesu vahe rumo, ahe espíritu. \v 7 Ereyepɨhamondɨi rene, ‘Peyesu pɨasu irira’ ahese ndeu. \v 8 Co rumo inungar ɨvɨtu oipeyu vahe güemimbotar rupi. Yepe sendusa sɨapu, ndicuasai rumo que sui turi, que oso no. Ẽgüe ehi avei ava oyesu vahe Espíritu pɨpe —ehi Jesús chupe. \p \v 9 —¿Mara ehi pĩha aipo evocoiyase? —ehi Jesús upe. \p \v 10 —¡Nde niha porombohesar ɨvate vahe Israel pendar ereico, nderesenducuai eté rumo co nungar mbahe! —ehi chupe—. \v 11 Supi eté aipo ahe ndeu: ore oromombehu mbahe oroicua vahe, orosepia vahe ité. Pe rumo ndaperoyai eté ore remimombehu. \v 12 Añehe tẽi niha mbahe co ɨvɨ pɨpendar rese pẽu; ndache reroyai eté rumo peye. Tahetru revo mbahe ɨva pendar amombehuse pẽu ndaperoyai chietera viña —ehi. \p \v 13 “Esepia, ndipoi eté ambuae ava ɨvave oyeupi vahe; che güeraño, Ava Rɨquehɨr, ɨva sui agüeyɨ vahe pẽu. \v 14 Inungar Moisés osupi ɨvate mboi rahanga ɨvɨ iporupɨrẽhɨsa rupi aracahe. Ẽgüe ehi aveira che, Ava Rɨquehɨr, rerecosa ɨvate che rupira yuvɨreco \v 15 opacatu ava che reroyasar tecovesa apɨrẽhɨ rereco ãgua yuvɨreco” ehi Jesús Nicodemo upe. \s1 Tũpa poroaɨsusa ava upe nara \p \v 16 “Supi eté Tũpa osaɨsú iteanga opacatu ava. Sese ombou Guahɨr ñepei vahe ‘tocañɨ tẽi eme che Rahɨr reroyasar yuvɨreco’ oya, ‘tovɨreco tecovesa apɨrẽhɨ vahe’ ohesave. \v 17 Esepia, nomboui Tũpa Guahɨr co ɨvɨ pɨpe ava mocañɨ tẽi ãgua; ahe rumo ombou ava pɨ̃sɨro ãgua. \p \v 18 “Ava vɨroya vahe Tũpa Rahɨr, ndahei eté ocañɨ tẽi vaherã; acoi ava ndovɨroyai vahe rumo, oipɨsɨ itera cañɨsa yuvɨreco Tũpa Rahɨr ñepei vahe reroyaẽhɨsa pɨpe. \v 19 Ẽgüe ehi etera chupe yuvɨreco. Esepia, tesapesa supi eté vahe ou co ɨvɨ pɨpe, ahe ava rumo oipota catu mbahe Caruguar suindar pɨ̃tumimbi vahesave güeco ãgua yuvɨreco. \v 20 Supi eté acoi opacatu ava oyapo vahe angaipa, ndosepia potai tesapesa, iyavei ndoyemboyai tesapesa rese yuvɨreco oangaipa mboyecua potaẽhɨsave. \v 21 Acoi ava yuvɨrecoi vahe rumo mbahe supi eté vahe aposa pɨpe, oyemboya tesapesa rese yuvɨreco mbahe Tũpa remimbotar oyapo vahe cua uca ãgua opacatu ambuae ava upe —ehi. \s1 Juan Oporoãpiramo vahe oñehe iri Jesús rese \p \v 22 Ipare Jesús oso güemimbohe eta rese ambuae tecua rupi-rupi ɨvɨ Judea ve. Aheve secoi pucu raimi oporoãpiramo. \v 23 Iyavei Juan oporoãpiramo vɨte Enón ve, Salim rerovɨcave. Esepia, aheve tuvichá ɨ oime. Aheve ava yugüeru oñeapiramo uca ãgua. \v 24 Co rumo mbahe yaposa Juan roquendaẽhɨ vɨteseve. \p \v 25 Evocoiyase Juan remimbohe omboɨpɨ ambuae omu judío rese oyeecopɨ-copɨ vaherã ɨ pɨpe ñeapiramosa resendar sui tẽi yuvɨreco. \v 26 Sese yuvɨraso Juan uve aipo ehi: \p —Ore mbohesar, acoi secoi vahe nde rese ɨai Jordán rovai, sese acoi ereñehe oreu, cũritei ahe oporoãpiramoño tẽi iyavei opacatu yuvɨraso supi —ehi semimbohe yuvɨreco chupe. \p \v 27 Evocoiyase aipo ehi güemimbohe upe: \p —Ava ndoicatui mbahe apo Tũpa nombouise chupe. \v 28 Pesendu tuprɨ ité che ñehe cuese: “Che ndahei Poropɨ̃sɨrosar aico, che rumo senonde imbouprɨ tẽi aico” ahese pẽu. \v 29 Esepia, acoi mendasa oimese, vɨreco vahe güembirecovɨ ahe imevɨ, osenduse rumo imborɨpar iñehe yɨvɨi ohã, oyembovɨharete sese. Ẽgüe ahe avei che cũritei, ayembovɨharete Jesús rese. \v 30 Ahe niha seco ɨvate catu-catuño itera arɨ rupi oico; che rumo ɨvɨ cotɨ catu aicora ichui —ehi Juan güemimbohe upe. \s1 Ɨva suindar ou vahe \p \v 31 Ɨva suindar ou vahe ɨvate catu ité opacatu sui. Co ɨvɨ pɨpe oyesu vahe rumo co ɨvɨ pɨpendar ité. Sese niha mbahe ɨvɨ pɨpendar rese tẽi oñehe. Acoi ou vahe rumo ɨva sui, ɨvate catu ité opacatu sui. \v 32 Iyavei mbahe güembiepia osendu vahe reseño ité oñehe. Ndipoi eté rumo semimombehu vɨroya vahe yuvɨreco. \v 33 Acoi ava vɨroya vahe rumo iñehe, “Supi tuprɨ ité Tũpa omombehu mbahe” ehi. \v 34 Co Tũpa remimbou niha omombehu Tũpa ñehe. Esepia, Tũpa omondo ité oEspíritu sese. \v 35 Tũpa osaɨsu Guahɨr iyavei opacatu mbahe omondo ipove. \v 36 Opacatu ava vɨroya vahe Tũpa Rahɨr, vɨreco ité tecovesa apɨrẽhɨ; acoi ndovɨroyai vahe rumo, ndovɨrecoi chietera co tecovesa. Ahe rumo oipɨsɨra Tũpa ñemoɨrosa ipĩrata vahe ité yuvɨreco. \c 4 \s1 Jesús oñehe Samaria pendar cuña upe \p \v 1 Fariseo eta oyandu yuvɨreco Jesús vɨreco catuse ava oyeupi oguata vahe iyavei oporoãpiramo catuse avei Juan sui \v 2 (ndahei eté rumo Jesús oporoãpiramo; semimbohe tẽi rumo ẽgüe ehi yuvɨreco). \v 3-4 Jesús oicuase aipo nungar, osẽ Judea sui, oyevɨ iri ɨvɨ Samaria rupi, Galilea ve yuvɨraso. \p \v 5 Aheve Samaria ɨvɨ rese oyepota tecua Sicar serer vaheve yuvɨreco. Ahe tecua rerovɨcave oime ɨvɨ Jacob omondo vahecuer guahɨr José upe aracahe. \v 6 Aheve oime ɨvɨcuar, chupe, “Jacob ɨguagüer” ehi yuvɨreco. Ahe ɨgua rembe rese Jesús oguapɨ mbɨter arɨ potase ocueraise oĩ. \v 7-8 Semimbohe eta rumo opacatu yuvɨraso tecuave mbahe tembihu rerocua. Aheseve cuña, Samaria pendar, oyepota ɨguave ɨ renose. Ahese Jesús aipo ehi chupe: \p —Emboumi chĩhi nde ɨ taɨhu —ehi. \p \v 9 Cuña, Samaria pendar, rumo omboyevɨ chupe: \p —¿Mahera vo, “Embou ɨ taɨhu” ere cheu? Nde rumo judío; che cuña coha pendar aico —ehi chupe. (Esepia, judío noñehei vahe ité ava Samaria pendar upe yuvɨreco yepi.) \p \v 10 Evocoiyase omboyevɨ cuña upe: \p —Ereicuase Tũpa porerecosa ndeundar viña iyavei ereicuase ahe ava ndeu ɨ rese oporandu vahe, nde evocoiyase ereporandura sese chupe. Ahe evocoiyase omondora ɨ ndopai vahe ndeu viña —ehi cuña upe. \p \v 11 —Ndererecoi rumo ɨ renose ãgua. Esepia, co ɨgua ipɨcucú ité. ¿Que sui vo aipo evocoiyase eremboura ɨ ndopai vahe cheu viña? —ehi cuña chupe—. \v 12 Esepia, co ɨgua ore ramoi Jacob oseya oreu. Cohave suiño ité niha ahe oɨhu, tahɨr avei oɨhu yuvɨreco ichui iyavei opacatu seimba. ¿Nde pĩha ɨvate catu ereico ichui? —ehi cuña chupe. \p \v 13 —Opacatu ava oɨhu vahe co ɨ, ihuseiño itera yepi, —ehi cuña upe—. \v 14 Acoi ava oɨhu vahe rumo ɨ che remimondo, ndihusei iri chietera. Esepia, che amondo vahe ɨ ndopai vaherã ité. Ahe omboura tecovesa ndopai vahe ava upe —ehi cuña upe. \p \v 15 —Nde ava, emboumi ahe ɨ taɨhu che husei iriẽhɨ ãgua, tanose iri eme ɨ cohave sui —ehi. \p \v 16 —Eso rane nde mer reca, seseve peyu cohave —ehi cuña upe. \p \v 17 —Ndarecoi rumo che mer —ehiño cuña chupe. \p —Supi eté aipo ere, ndererecoi eté nde mer. \v 18 Esepia, cinco tuprɨ erereco nde mer iyavei cũritei erereco vahe nde resendar tẽi. Supi eté aipo ere: “Ndarecoi che mer” ere cheu —ehi cuña upe. \p \v 19 —Nde ava avɨye moco Tũpa ñehe mombehusar ereico cheu —ehi—. \v 20 Ore ramoi eta omboetei Tũpa co ɨvɨtrɨ rese yuvɨreco. Pe rumo, judío peico vahe, “Jerusalén ve yamboeteira Tũpa yepi” peye —ehi. \p \v 21 —Che reroya eve cuña, vɨrovɨ arɨ pẽu peso iriẽhɨ ãgua Tũpa mboetei co ɨvɨtrɨ rese iyavei Jerusalén ve. \v 22 Pe Samaria pendar peico vahe pemboetei tẽi pe rembiguaẽhɨ. Ore rumo oroicua oromboetei vahe. Esepia, ñepɨsɨrosa ou judío sui. \v 23 Oyepota rumo arɨ cute, ahe ité co cũritei co pɨpe suive supi eté Tũpa omboetei vahe, Tũpa Espíritu pɨpe omboeteira yuvɨreco. Supi eté Tũpa, “Ẽgüe tehi che mboetei yuvɨreco” ehi. \v 24 Esepia, Tũpa niha Espíritu secoi. Sese acoi omboetei vahe oyapora Espíritu pɨpe supi tuprɨ vahe ité yuvɨreco —ehi cuña upe. \p \v 25 Cuña evocoiyase aipo ehi chupe: \p —Che aicua Poropɨ̃sɨrosar yu ãgua (ahe ‘Cristo’). Acoi ahe ouse, omombehu tuprɨra opacatu mbahe yandeu —ehi cuña chupe. \p \v 26 —Che niha ahe aico añehe vahe ndeu —ehi cuña upe. \p \v 27 Aheseve semimbohe eta oyevɨ yuvɨreco, nombovɨhaiprɨ güemimbohe cuña rese oñemoñetase. Ndipoi eté rumo que “¿mbahe rese vo peñemoñeta?” ehi vahe, que “¿mahera vo ereñehe co cuña upe?” ehi vahe yuvɨreco chupe. \v 28 Ahese cuña oseya tuprɨño ocambuchi, oso güecuave aipo ehi ava eta upe: \p \v 29 —Perio, tapesepia pe ava omombehupa tuprɨ vahe che recocuer cheu. ¿Ndahei pĩha ahe Poropɨ̃sɨrosar? —ehi omu eta upe. \p \v 30 Evocoiyase ava rehɨi yuvɨnose tecua sui, yuvɨraso Jesús recosave sepia. \v 31 Ava yepotaẽhɨ vɨteseve, semimbohe eta, \p —Ore mbohesar, ecarumi —ehi tẽi yuvɨreco chupe. \p \v 32 —Oimera rumo ambuae mbahe cheu che movɨracua ãgua. Ahe ndapeicuai vahe —ehi güemimbohe eta upe. \p \v 33 Semimbohe aipo hese oporandu-randu tẽi oyeupe yuvɨreco: \p —¿Oime pĩha que ava güeru vahe mbahe semihura? —ehi tẽi yuvɨreco. \p \v 34 Güemimbohe upe rumo aipo ehi: \p —Che movɨracuasa rumo che mbousar porocuaita, ahe ayapora iyavei amboavɨye rane itera iporavɨquɨ —ehi—. \v 35 Esepia, pe aipo peye: ‘Ipane vɨte irungatu yasɨ mbahe mitɨ ha monuha ãgua’ peye yepi; che rumo aipo ahe pẽu: pemahe pe ɨvɨrindar ava eta rese. Opa ité opɨha omoingatu yuvɨreco, ahe inungar mbahe mitɨ ha yavɨye vahe. \v 36 Acoi oporavɨquɨ vahe Tũpa upe ava hã pɨsɨ ãgua rese, ahe oipɨsɨra seprɨ yuvɨreco iyavei semimonuha tecovesa ndopai vaheve nara ité yuvɨrecoira. Evocoiyase ava upe oñehe vahe iyavei oipɨsɨ vahe ava hã ɨvave nara, oyoya guasu ovɨharetera ipɨsɨprɨ rese yuvɨreco. \v 37 Supi eté co ñehesa aipo ehi vahe: ‘Ñepei eté omahetɨ vahe; imonuhasar rumo ambuae ité’ ehi. \v 38 Che opocuai ava hã pɨsɨ ãgua ambuae ava poravɨquɨsave; yɨpɨndar rumo ambuae oporavɨquɨ́ ité yuvɨreco sese. Pe evocoiyase peique iporavɨquɨ agüer rupi —ehi güemimbohe eta upe. \p \v 39 Setá ava tecua Sicar pendar Samaria pɨpe vɨroya cuña ñehe sui yuvɨreco, “Opacatu mbahe che rembiapo omombehu cheu” ihesa sui. \v 40 Evocoiyase ava rehɨi Samaria pendar yuvɨraso chupe ‘epɨtami ore pɨri’ oya. Evocoiyase opɨta ipɨri ñuvɨrío arɨ rupi. \v 41 Setá catu iri ava vɨroya yuvɨreco iñehe ité renduse. \v 42 Evocoiyase ava eta aipo ehi cuña upe yuvɨreco: \p —Cũritei orovɨroya ité cute, ndahei nde ñehe suiño orovɨroya. Esepia, ore ité orosendu iñehe cute, oroicua avei ahe supi eté opacatu ava pɨ̃sɨrosar ou vahe —ehi ava eta cuña upe yuvɨreco. \s1 Jesús ombogüera mborerecuar rahɨr \p \v 43 Ñuvɨrío arɨ pare, Jesús osẽ ɨvɨ Samaria sui, osoño ɨvɨ Galilea ve. \v 44 Ahe ae ité aipo ehi: “Tũpa ñehe mombehusar ndasaɨsusai iɨvɨ rese yuvɨreco yepi” ehi. \v 45 Oyepotase oɨvɨ Galilea ve, ahe pendar ava oipɨsɨ tuprɨ yuvɨreco. Esepia, setá osepia opacatu mbahe sembiapo Pascua pietase Jerusalén ve. \p \v 46 Evocoiyase oyevɨ iri tecua Caná ve Galilea ɨvɨ rese, aheve acoi ɨ tẽi oyapo uva rɨcuer. Tecua Capernaum ve oime mbɨa mborerecuar guasu ɨvɨrindar. Ahe vɨreco guahɨr imbaheasɨ vahe. \v 47 Oyanduse co mbɨa mborerecuar Jesús yepota Judea sui ɨvɨ Galilea ve, ahe ramoseve oso voi seca ‘toso che rẽtave, tombogüerami che rahɨr omano pota vahe cheu’ oya. \v 48 Evocoiyase aipo ehi ahe mborerecuar upe: \p —Pe ndache reroyai eté peye ndapesepiaise mbahe poromondɨisa che rembiapo —ehi. \p \v 49 —Che Yar, eyu poyavañomi tẽi che rahɨr mano vɨteẽhɨseve —ehi mborerecuar chupe. \p \v 50 —Eyevɨ nde rẽtave; nde rahɨr oicove —ehi mborerecuar upe. \p Ahese vɨroya voi oyeupe ñehesa. Sese oyevɨ voi eté güẽtave. \v 51 Amombrɨ seco vɨteseve, yuvɨnoña voi sovaĩchi sembiguai imombehu: \p —¡Nde rahɨr oicove! —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 52 Evocoiyase oporandu: “¿Mbahe hora pɨpe tuprɨ ocuera?” ehi. \p —Irapɨpe caharuse, la una pɨpe, ndasohɨ iri —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 53 Ahese mborerecuar ipɨhañemoñeta: “Ahe hora pɨpe tuprɨ niha Jesús aipo ehi cheu: ‘Nde rahɨr oicove’ ehi” ehi. Evocoiyase ahe iyavei opacatu imu eta vɨroya Jesús yuvɨreco. \p \v 54 Co imoñuvɨriosa poromondɨisa oyapo Jesús güecocuer cua uca ãgua ɨvɨ Judea sui oyevɨse Galilea ve. \c 5 \s1 Jesús ombogüera ava ndoguatai vahe tecua Betzata pendar \p \v 1 Ipare oime judío pieta guasu Jerusalén ve, aheve Jesús oso. \v 2 Ahe tecua roquendɨpɨ, Ovesa serer vahe cotɨ, oime ɨvɨcuar ɨ vɨreco vahe, serer hebreo ñehe pɨpe Betzata. Ahe sese oyere tuprɨ poyandepo oquendɨpɨ yapayere vahe pãve. \v 3 Aheve ava eta imbaheasɨ vahe oñeno yugüeru ɨvɨ rupi: ndasesapɨsoi vahe, ndoguatai vahe, ndipɨndugüei vahe avei ɨ ñemomɨisa osãro yuvɨreco yepi. \v 4 Esepia, amove tẽi Tũpa rembiguai ogüeyɨ ahe ɨvɨcuarve ɨ momɨi ãgua, “Acoi ahe rane ocui vahe ɨ ñemomɨiseve ɨve, ocuera voi eté ombaherasɨsa sui” ehi yuvɨreco chupe. \v 5 Aheve oime mbɨa ombaherasɨsa vɨreco vahe treinta y ocho aravɨter rupi. \v 6 Osepiase Jesús, oicua voi eté vɨreco pucuse ombaherasɨsa. Evocoiyase oporandu chupe: \p —¿Ereipota vo nde cuera ãgua? —ehi chupe. \p \v 7 Imbaheasɨ vahe omboyevɨ: \p —Nde mbɨa, ndipoi eté que ava che mongui vaherã ɨ pɨpe ɨ ñemomɨise. Asãha tẽi ‘tacui’ viya. Ambuae rane-raneño rumo yuvɨrocui che sui yepi —ehi. \p \v 8 Evocoiyase, \p —Epũha, esupi nde rupa, eguata —ehi imbaheasɨ vahe upe. \p \v 9 Ahe ramoseve ahe mbɨa ocuera tuprɨ, osupi vupa, oguata voi oico. Mbɨtuhusa arɨ pɨpe tuprɨ rumo ẽgüe ehi. \v 10 Evocoiyase judío aipo ehi ocuera vahecuer upe yuvɨreco: \p —Co pɨpe rumo mbɨtuhusa arɨ, nande cuaitai nde rupa rese ndevosɨi ãgua —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 11 Ahe mbɨa evocoiyase, \p —Che mbogüerasar rumo aipo ehi cheu: ‘Esupi nde rupa, eguata’ ehi cheu —ehi judío eta upe. \p \v 12 —¿Uma vo aipo ehi ndeu? —ehi judío yuvɨreco chupe. \p \v 13 Ahe mbɨa rumo ndoicua iri ombogüerasar. Sese ndoicatui imboyevɨ ãgua. Esepia, Jesús avɨyeteramo tẽi ndoyecua iri ava rehɨi pãhuve. \v 14 Coiye rumo Jesús osepia iri tũparove ahe mbɨa, aipo ehi chupe: \p —Ereicua co nde cuerasa cũritei, aní ereyemboangaipa iri mbahe tẽi catu reime iri ãgua ndeu —ehi chupe. \p \v 15 Ahe mbɨa evocoiyase oso voi eté judío eta rerecuar upe ‘Jesús che mbogüera’ oya. \v 16 Sese judío osaquɨcue moña iyavei oyuca pota yuvɨreco mbɨtuhusa arɨ pɨpe iporombogüera rese tẽi. \v 17 Ahe rumo aipo ehi: \p —Che Ru niha oporavɨquɨño ité co arɨ rupi iyavei che aporavɨquɨño avei —ehiño judío upe. \p \v 18 Aipo hese, judío, “Yayuca ité” ehi. “Esepia, ndahei mbɨtuhusa arɨ güeraño nomboyeroyai, ahe rumo oyeapo Tũpa nungar, Tũpa uve ‘che Ru’ ohe angahu tẽisa pɨpe” ehi yuvɨreco chupe. \s1 Tũpa Rahɨr mborerecuasa \p \v 19 Evocoiyase Jesús aipo ehi judío upe: “Supi eté aipo ahe: Tũpa Rahɨr ndoicatui eté mbahe apo oyesui tẽi, Vu rembiapo mbahe oicua; aheño tuprɨ avei oyapo yepi. \v 20 Esepia, Tu Guahɨr raɨsupave omboyecua opacatu mbahe güembiapo chupe iyavei omboyecuaño vɨte itera mbahe poromondɨisa tuvicha catu vahe sembiaporã, ‘¡Mara ehi rutei co!’ pehe tẽi ãgua chupe. \v 21 Esepia, che Ru ombogüerayevɨ omano vahe iyavei omondo tecovesa chupe. Ẽgüe ehi avei Tahɨr omondo tecovesa ava upe güemimbotar rupi. \v 22 Iyavei Tu nomondo iri ava upe sembiapo reprɨ. Esepia, ombou Guahɨr upe opacatu pĩratasa ava upe sembiapo reprɨ mondo ãgua. \v 23 Ẽgüe ehi Guahɨr upe opacatu ava imboetei ãgua yuvɨreco inungar Tu imboeteiprɨ. Acoi ava Tahɨr nomboetei vahe, Tu imbousar avei nomboetei yuvɨreco. \p \v 24 “Supi eté aipo ahe pẽu: acoi oyapɨsaca vahe che ñehe rese, vɨroya vahe avei che mbousar, ahe vɨrecora tecovesa apɨrẽhɨ vahe; ndahei chietera imocañɨprɨ. Esepia, osẽ manosa sui oipɨsɨ tecovesa. \v 25 Supi eté aicua uca pẽu: oura arɨ imombehuprɨ, cũritei eté co arɨ oyepota, ava eta omano vahecuer osendura Tũpa Rahɨr ñehe. Acoi osendu vahe, oicoveño itera. \v 26 Esepia, Tu vɨreco tecovesa oyese. Ẽgüe ehi avei Guahɨr upe imondo tecovesa rereco ãgua. \v 27 Ombou avei imborerecua ãgua chupe ava recocuer rese iporandu ãgua. Esepia, ahe Ava Rɨquehɨr secoi. \v 28 Peyepɨhamondɨi rene aipo che hesa sui. Esepia, oyepotara arɨ imombehuprɨ, ahese opacatu ava omano vahecuer osendura iñehe. \v 29 Ahese yuvɨnosera vuvɨpa sui. Oyapo vahe mbahe tuprɨ, ocuerayevɨra yuvɨreco tecovesa apɨrẽhɨ rereco ãgua; acoi oyapo vahe rumo mbahe naporai vahe, ocuerayevɨra yuvɨreco Tũpa ñemoɨrosa pɨsɨ ãgua” ehi Jesús judío rerecuar upe. \s1 Jesús omboyecua tuprɨ omborerecuasa \p \v 30 “Che ndaicatui mbahe apo cheyesui tẽi. Che, ‘Pe peyavɨ vahe mbahe, peipɨsɨra che Ru ñemoɨrosa’ ahe ava ndaseco põrai vahe upe che cuaita rupi iyavei che amombehu vahe supi tuprɨ ité. Esepia, che ndaipotai che remimbotar tẽi mbahe apo ãgua. Che Ru, che mbousar remimbotar rumo ayapo. \v 31 Que cheyese ae tẽi añehese, ahese ndache reroyai chira peye viña. \v 32 Oime rumo ambuae che mombehusar. Ahe supi eté che mombehu pe seroya ãgua; ahe Juan. \v 33 Pe niha, pemondo ava chupe imboporandu mbahe rese. Ahe semimombehu niha supi tuprɨ vahe ité. \v 34 Yepe ahe supi eté viña, che rumo ndayeroyai ava tẽi che mombehusa rese. Che rumo aipota peñepɨsɨro ãgua. Sese aipo ahe pẽu. \v 35 Juan niha inungar tataendɨ, ẽgüe ehi omboyecua mbahe supi eté vahe. Sese pe peyembovɨha raimi tẽi iporombohesa tesapesa nungar pɨpe peico. \v 36 Che rumo areco che yecua ucasar avɨye catu vahe Juan sui. Ahe niha co mbahe ayapo vahe yepi. Ahe sese che Ru che cuai yapo ãgua. Co mbahe ayapo vahe, ahe ité omboyecua che Ru Tũpa che mbousar. \v 37 Iyavei che Ru avei eté che cua ucasar. Ahe iñehe rumo ndapesendui vahe ité, iyavei ahe ndapesepiai eté. \v 38 Iñehengagüer icuachiaprɨ avei ndoiquei eté pe rese. Ipɨpe niha ndache reroyai eté peye che Ru che mbouse. \v 39 Pe peicua tuprɨ pota icuachiaprɨ ‘icuapa tuprɨ pɨpe revo tecovesa apɨrẽhɨ yarecora’ peye viña. Co rumo cuachiar che mombehu vahe: \v 40 pe rumo ndapeyu potai eté cheu co tecovesa apɨrẽhɨ rereco ãgua. \p \v 41 “Ndaipɨsɨi eté ava che mboeteisa tẽi. \v 42 Iyavei opocua Tũpa ndapesaɨsuise. \v 43 Che niha ayu che Ru rer pɨpe. Pe rumo ndache reroyai eté peye. Ouse rumo que ambuae ava oyesui tẽi oñehe vahe, evocoi nungar tẽi peroyara. \v 44 Ndapeicatui eté che reroya ãgua peye. Esepia, pe ae tẽi peyemboetei; ndapesecai eté Tũpa ñepei vahe suindar yemboeteisa. \v 45 Ndapepɨhañemoñetai chira che pe recocuer mombehu ãgua rese che Ru rovai. Moisés peroya vahe ité niha oicuachía pe Tũpa reroyaẽhɨsa chupe imombehu ãgua. \v 46 Peroyase rumo Moisés ñehe viña, che avei che reroyara peye viña. Esepia, Moisés niha oicuachía che resendar ñehesa. \v 47 Ndaperoyaise ahe sembicuachía, evocoiyase ndapeicatui chietera che remimombehu reroya ãgua” ehi Jesús oamotarẽhɨmbar upe. \c 6 \s1 Jesús oyopoi cinco mil ava \p \v 1-4 Ipare Pascua pieta ɨ̃pɨimi aipo Jesús osasa ɨpa Galilea serer vahe oso, ahe serer avei Tiberias. Ava rehɨi avei yuvɨraso saquɨcuei. Esepia, osepia ité yuvɨreco oyapose mbahe poromondɨisa guasu imbaheasɨ vahe mbogüerase. Oyepotase ɨvɨ rese yuvɨraso, evocoiyase oyeupi ɨvɨtrɨ rese. Aheve oguapɨ opacatu güemimbohe eta reseve yuvɨnoi. \v 5-6 Omahese ava rehɨi oyeupindar rese, ahese aipo ehi Felipe upe: \p —¿Que vo yarocuara mbahe tembihu co opacatu ava upe nara? —ehi secoãhasave. \p Ahe rumo oicua ité mbahe güembiaporã. \v 7 Evocoiyase Felipe omboyevɨ chupe: \p —Dosciento denario pan ndosupitɨi chietera que chĩhi-chĩhimi ava retacuer viña —ehi. \p \v 8 Aipo hese, ñepei semimbohe pãhu pendar, Simón Pedro rɨvrɨ, Andrés aipo ehi chupe: \p \v 9 —Co chĩhivahe vɨreco cinco pan, iyavei ñuvɨrío pira, ¿iyacatura vo co ava retacuer? —ehi. \p \v 10 Evocoiyase aipo ehi: \p —Pemombehu opacatu upe toguapɨ yuvɨreco —ehi güemimbohe upe. \p Capihi reimesave opa omboguapɨ yuvɨreco cinco mil ava. \v 11 Evocoiyase oipɨsɨ cinco vahe pan, “Avɨye ndeu” ohe pare Vu Tũpa upe, opa ombohi-mbohi imondo ava rehɨi upe. Ẽgüe ehi avei pira upe, imondopa semimbotar rupi-rupi yuvɨreco. \v 12 Opase ava ihɨ̃taro, \p —Pemonuhapa sumbɨrer iyemombucaẽhɨ ãgua —ehi güemimbohe upe. \p \v 13 Evocoiyase omonuha doce ɨruova sumbɨrer yuvɨreco pan cincomi vahe sui. \v 14 Evocoiyase ava eta co poromondɨisa guasu Jesús rembiapo repiase, aipo ehi yuvɨreco: \p —Supi eté co uve revo acoi: “Oura Tũpa ñehe mombehusar ɨvɨ pɨpe” ehi icuachiaprɨ aracahendar pɨpe —ehi yuvɨreco. \p \v 15 Jesús rumo oicuase ava opĩratasa pɨpe tẽi güeraso pota ãgua mborerecuar guasu vɨreco ãgua oyeupe nara yuvɨreco, ahese oyeupi iri oso ɨvate catu. Aheve ahe ae güeco ãgua. \s1 Jesús oguata ɨ harɨ rupi \p \v 16 Pɨ̃tu ramose ogüeyɨ yuvɨraso Jesús remimbohe ɨpave, \v 17 yuvɨroha carite pɨpe sasa ãgua yuvɨreco tecua Capernaum ve yuvɨraso. Ahese pɨ̃tu ité. Jesús rumo ndoyevɨ vɨtei eté. \v 18 Ahese oipeyu pĩrata ɨvɨtu, ɨ avei ohɨtu pĩrata. \v 19 Yuvɨraso pucumi tẽi cinco, anise seis kilómetro rupi. Ahese osepia Jesús yuvɨreco osupitɨ senise carite. Ahe ɨ harɨ rupi oguata oso chupe. Evocoiyase osɨquɨye ité yuvɨreco ichui. \v 20 Ahe rumo aipo ehi güemimbohe upe: \p —¡Che Jesús aico, pesɨquɨyei rene! —ehi. \p \v 21 Evocoiyase sorɨvete yuvɨreco carite pɨpe seroha. Iparemi tẽi oyepota yuvɨraso oyuvɨrasosave. \s1 Ava eta oseca Jesús \p \v 22 Ahere ayihive ava rehɨi opɨta vahe sovai yuvɨreco, “Semimbohe año rumo yuvɨraso ñepei vahe carite pɨpe. Jesús rumo ndosoi eté güemimbohe rupi” ehi tẽi yuvɨreco. \v 23 Aheseve rumo ambuae carite vɨroyepota seru yuvɨreco tecua Tiberias pendar, acoi Jesús ava remihura pan reroyeroquɨ agüer rerovɨcave. \v 24 Evocoiyase ava rehɨi oicuase Jesús semimbohe reseve iporẽhɨse yuvɨreco, yuvɨroha yuvɨraso ãgua co ambuae carite pɨpe tecua Capernaum ve seca. \s1 Jesús, pan nungar, tecovesa apɨrẽhɨ vahe secoi \p \v 25 Oyepotase ava rehɨi ɨpa rovai, aheve osepia Jesús yuvɨreco. \p —Ore mbohesar, ¿marase vo ereyepota cohave? —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 26 Evocoiyase aipo ehi chupe: \p —Supi eté aipo ahe pẽu. Pe rumo che reca peye che pe mbocarusa rese tẽi,, ndahei co che poromondɨisa reroyasave ité peico pota che rupi. \v 27 Peporavɨquɨ eme catu tembihu ndasecosei vahe rese; iyacatu rumo peporavɨquɨ tembihu secose vahe rese omondo vahe tecovesa apɨrẽhɨ. Co tembihu che, Ava Rɨquehɨr, amondora pẽu. Esepia, che Ru Tũpa omboyecua ité che ichuindar aicose —ehi. \p \v 28 Aipo hese, \p —¿Mbahe mboravɨquɨ vo oroyapora Tũpa upe? —ehi yuvɨreco. \p \v 29 —Tũpa oipota pe che reroyara peye che semimbou che recose —ehi ava eta upe. \p \v 30 Evocoiyase, \p —¿Mbahe poromondɨisa vo eremboyecua irimira oreu orosepia vaherã nde reroya tuprɨ catu ãgua? \v 31 Esepia, aracahe ore ramoi eta yuvɨrohu ɨvɨ iporupɨrẽhɨsa rupi. Icuachiaprɨ aracahendar pɨpe omombehu: ‘Omondo pan ɨva pendar semihura’ ehi —ehi ava eta yuvɨreco chupe. \p \v 32 —Supi eté amombehu pẽu: ndahei Moisés omondo pan ɨva pendar chupe, che Ru rumo omondo chupe. Cũritei che Ru ombou pẽu pan supi eté vahe ɨva sui. \v 33 Esepia, co pan ombou vahe Tũpa ɨva suindar ité. Ahe omondora tecovesa ɨvɨ pɨpendar upe —ehi ava eta upe. \p \v 34 Evocoiyase, \p —Ore mbohesar, embouño catu co pɨpe suive aipo pan oreu —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 35 —Che ité ahe pan aico tecovesa mondo ãgua. Acoi ou vahe cheu ndiyumbɨasɨ iri chietera iyavei acoi che reroya vahe ndihusei chiaveira. \v 36 Aipo ahe niha acoi pẽu. Yepe pe che repia peye viña, pe rumo ndache reroyai eté peye. \v 37 Opacatu ombou vahe ava che Ru cheu, cheu ité yugüerura; acoi yugüeru vahe cheu, aipɨsɨra; ndamomboi chietera cheyesui. \v 38 Esepia, ndayui ɨva sui mbahe che remimbotar apo ãgua tẽi; ayu rumo che mbousar porocuaita apo ãgua. \v 39 Che Ru che mbousar ndoipotai que ñepei ava ombou vahe cheu amocañɨra. Ahe semimbotar rumo che ambogüerayevɨra ahe arɨ ipa vahe pɨpe. \v 40 Che Ru oipota avei opacatu ava oyeroya vaherã che, Tũpa Rahɨr, che recosa rese. Ipɨpe vɨreco aveira tecovesa apɨrẽhɨ vahe yuvɨreco. Supi eté ambogüerayevɨra arɨ ipa vahe pɨpe curi —ehi ava eta upe. \p \v 41 Evocoiyase judío eta oñehe-ñehe tẽi sese yuvɨreco, “Che pan aico, agüeyɨ vahe ɨva sui” ihesa rese \v 42 aipo ehi: \p —Co niha acoi Jesús, José rahɨr. Yande yaicua ité tu, ichɨ avei. ¿Mahera ru, “Che agüeyɨ vahe ɨva sui” ehi no? —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 43 Evocoiyase judío eta upe aipo ehi: \p —Pepoiño che reroɨ̃rosa sui. \v 44 Ndipoi chietera que oicatu vahe ou cheu, nomonguerẽhɨise che Ru che mbousar; omonguerẽhɨ vahe rumo oicatu yugüeru cheu. Ahe ambogüerayevɨra arɨ ipa vahe pɨpe. \v 45 Tũpa ñehe mombehusar cuachiar pɨpe aipo ehi: ‘Tũpa pe mbohera opacatu’ ehi. Sese acoi osendu vahe che Ru ñehe, oyembohe vahe avei sese, evocoi nungar yugüerura cheu. \p \v 46 “Ndipoi eté que ñepei ava osepia vahe che Ru; acoi ichui ou vaheño ité, ahe güeraño tuprɨ ité osepia. \v 47 Supi eté aipo ahe pẽu: acoi che reroya vahe vɨreco tecovesa apɨrẽhɨ. \v 48 Che pan nungar aico amondo vahe tecovesa. \v 49 Aracahe pe ramoi eta niha yuvɨrohu ité tembihu maná serer vahe ɨvɨ iporupɨrẽhɨsa rupi. Ahe rumo opa iriño ité omano yuvɨreco. \v 50 Che rumo añehe pan ɨva sui ogüeyɨ vahe rese, acoi ava ohu vahe, nomanoi chietera. \v 51 Ahe pan oicove vahe niha che aico ɨva sui ogüeyɨ vahe; acoi ohu vahe co pan, oicovera apɨrẽhɨ vaherã ité. Co pan amondo vaherã, ahe che rete ité. Ahe amondora ava recocuer rese” ehi judío eta upe. \p \v 52 Aipo hese, judío rerecuar oyeecopɨ-copɨ yuvɨreco aipo ehi: \p —¿Mara ehira vo aipo co imbou tẽi güete yande tohu viña? —ehi yuvɨreco. \p \v 53 —Supi eté aipo ahe pẽu: ndapehuise Ava Rɨquehɨr rete, ndapeɨhuise avei suvɨ, ndaperecoi chietera tecovesa. \v 54 Acoi ohu vahe che rete, oɨhu vahe avei che ruvɨ, vɨreco tecovesa apɨrẽhɨ iyavei che ambogüerayevɨra arɨ ipa vahe pɨpe. \v 55 Esepia, che rete supi eté vahe tembihu; che ruvɨ supi eté vahe avei ɨgua. \v 56 Acoi ohu vahe che rete, oɨhu vahe avei che ruvɨ, secoi che rese, che avei aico sese. \v 57 Che Ru, che mbousar, vɨreco tecovesa. Ichui che aicove; ẽgüe ehi aveira che husar che sui yuvɨrecovera. \v 58 Añehe pan ɨva sui ogüeyɨ vahe rese. Co pan ndahei maná pe ramoi eta yuvɨrohu vahe nungar. Esepia, yande ramoi opaño ité omano yuvɨreco. Acoi ohu vahe rumo co che rete, oicovera apɨrẽhɨ vaherã ité —ehi ava eta upe. \p \v 59 Jesús oporombohe co mbahe rese judío ñemonuhasave tecua Capernaum ve. \s1 Ñehesa tecove apɨrẽhɨsa resendar \p \v 60 Osenduse co yembohesa, setá Jesús rupi oguata vahe aipo ehi oyeupe yuvɨreco: \p —Aipo semimombehu yavai eté seroya ãgua; ¿ava vo vɨroya tẽira viña? —ehi yuvɨreco. \p \v 61 Jesús rumo oicua voi eté iñehe-ñehe tẽise co mbahe rese yuvɨreco, evocoiyase oporandu: \p —¿Pemboasɨño tie che ñehe? \v 62 ¿Mara peyera pĩha che repiase peye che, Ava Rɨquehɨr, ayeupise che reco agüerve vicho viña? \v 63 Espíritu ité niha omondo tecovesa; yande retecuer rumo ẽgüe ehi tẽi vahe. Co amombehu vahe pẽu ahe espíritu iyavei tecovesa. \v 64 Oime vɨte rumo amove pe pãhuve ndache reroyai vahe —ehi ava rehɨi upe. \p Esepia, Jesús oicua ité yɨpɨsuive uma ndovɨroyai chira, oicua avei uma ava omondora yamotarẽhɨmbar upe \v 65 aipo ehi: \p —Sese niha acoi aipo ahe pẽu: “Ndipoi chietera que ava ou vaherã cheu che Ru nomonguerẽhɨise imbou” ahe —ehi. \p \v 66 Ichuive tuprɨ Jesús rupi oguata vahe setá oseya yuvɨreco; ndoguata iri eté yuvɨreco supi. \v 67 Evocoiyase oporandu doce tuprɨ vahe güemimbohe upe: \p —¿Pe avei vo che reyapa pota peye? —ehi. \p \v 68 Simón Pedro rumo omboyevɨ chupe: \p —Che Yar, ¿ava upe vo oroso irira? Nde güeraño ité niha erereco ñehesa tecovesa apɨrẽhɨ vahe. \v 69 Ore nde reroyasar ité oroico iyavei oroicua nde ndaseco marai vahe, Tũpa supi eté vahe remimbou ereico —ehi Pedro chupe. \p \v 70 —Che niha opoporavo doce peico vahe, ñepei rumo pe pãhu pendar caruguar ité —ehi Simón upe. \p \v 71 Jesús oñehe Simón Iscariote rahɨr, Judas, rese. Yepe doce semimbohe pãhu pendar viña, ahe rumo omondora ava yamotarẽhɨmbar upe. \c 7 \s1 Jesús ndovɨroyai tɨvrɨ yuvɨreco \p \v 1 Ipare Jesús oguata ɨvɨ Galilea rupi. Ndoico potai eté ɨvɨ Judea rese. Esepia, aheve ava judío eta oseca ité ‘yayuca’ oya yuvɨreco. \v 2-3 Vɨrovɨse judío pieta guasu teyupa apo ãgua yuvɨreco, ahese tɨvrɨ aipo ehi yuvɨreco chupe: \p —Erepɨta eme cohave. Eso ɨvɨ Judea ve; ahe pendar nde rupi oguata vahe avei tosepia poromondɨisa nde rembiapo yuvɨreco. \v 4 Esepia, acoi oyapo pota vahe mbahe, noñomi eté mbahe güembiapo. Nde ereyapo ité mbahe poromondɨisa. Sese iya eremboyecua opacatu ava upe —ehi tɨvrɨ yuvɨreco chupe. \p \v 5 Seroyaẽhɨsave tẽi avei tɨvrɨ aipo ehi yuvɨreco chupe. \v 6 Evocoiyase vɨvrɨ upe aipo ehi: \p —Ndehi vɨtei rumo arɨ che so ãgua. Pe guata ãgua rumo opacatu arɨño tẽi avɨye. \v 7 Esepia, pe ndape amotarẽhɨi eté ava co ɨvɨ pɨpendar; che rumo che amotarẽhɨ ité yuvɨreco. Esepia, che amboyecua ité mbahe sembiapo naporai vahe chupe. \v 8 Pesoño pe pieta repia; che rumo ndaso vɨtei chira. Esepia, ndosupitɨ vɨtei arɨ cheundar —ehi vɨvrɨ upe. \p \v 9 Evocoiyase Jesús opɨtaño Galilea ve. \s1 Jesús oso omu judío eta pietasave \p \v 10 Vɨvɨreta so pare, Jesús avei oso pietasave. Ndoyemboyecuai eté rumo ava upe. \v 11 Judío eta oseca tẽi yuvɨreco pietasave aipo ehi: \p —¿Que pĩha acoi mbɨa? —ehi tẽi yuvɨreco. \p \v 12 Ava rehɨi pãhuve setá iteanga oñehe yuvɨreco sese. Amove aipo ehi yuvɨreco: “Ahe mbɨa avɨye vahe”; ambuae rumo aipo ehi: “Ndahei avɨye vahe; ahe rumo ombopa tẽi vahe ava” ehi yuvɨreco. \p \v 13 Nomboyecuai eté rumo oñehe yuvɨreco sese güerecuar sui osɨquɨyepave. \p \v 14 Pieta mbɨterse, Jesús avɨyeteramo tẽi oique ava pãhuve tũparo pɨpe ava mbohe. \v 15 Judío eta rerecuar evocoiyase, \p —¡Too, mara ehi rutei! —ehi tẽi—. ¿Mara ehi vo co mbahecuá iteanga? ¡Ndoyembohei vahe niha yande yeroquɨsave! —ehi tẽi yuvɨreco. \p \v 16 Judío rerecuar upe rumo aipo ehi: \p —Che porombohesa ndahei cheyesuindar tẽi, ahe rumo che mbousar suindar —ehi—. \v 17 Que ñepei pe pãhu pendar oyapo potase Tũpa remimbotar, oicuara che porombohesa ndahei vahe che suindar, ahe Tũpa suindar ité. \v 18 Esepia, acoi ava oñehe vahe oyesui tẽi, ahe ‘tache mboetei ava yuvɨreco’ ohesave tẽi ẽgüe ehi. Co ava rumo “tomboetei che mbousar” ehi vahe, ahe supi eté vahe; ndipoi eté porombopasa iporombohesa pɨpe. \p \v 19 “Moisés niha omondo tẽi mborocuaita pẽu. Que ñepei pe pãhu pendar rumo ndipoi eté omboyeroya vahe. ¿Mahera ru che yuca pota peye?” ehi. \p \v 20 —¡Nde erereco caruguar ndeyese! ¿Ava vo nde yuca pota? —ehiño ava eta yuvɨreco chupe. \p \v 21 Aipo ehi ava upe: \p —Cuese acoi ayapose mbahe mbɨtuhusa arɨ pɨpe, ahese, “¡Too, mahera ẽgüe ehi!” peyeño acoi cheu. \v 22 Pe avei rumo amove peporavɨquɨ mbɨtuhusa arɨ pɨpe peporombocircuncidase porocuaita Moisés omondo vahe reroyasave. (Ahe circuncisión rumo ndahei Moisés suindar, ahe rumo yɨpɨve vahe pe ramoi suindar ité.) \v 23 Oyepotase rumo chĩhivahe mbocircuncida ãgua mbɨtuhusa arɨ pɨpe tuprɨ pẽu, peyapoño rane ité mborocuaita mboavɨye ãgua. ¿Mahera ru cheuño pemboasɨ ñepei mbɨa mbɨtuhusa arɨ pɨpe ambogüera tuprɨ vahe rese? \v 24 “Oyavɨ evocoi” peye voi rene catu ava upe; peicua tuprɨ rane ‘¿supi eté pĩha?’ pe yapave —ehi Jesús ava eta upe. \s1 Jesús oñehe güecocuer Tũpa suindar rese \p \v 25 Evocoiyase amove Jerusalén pendar mbɨa aipo ehi oyeupe yuvɨreco: \p —¿Ndahei vo acoi co oseca tẽi yuca ãgua yuvɨreco? —ehi—. \v 26 Ahe ité co niha co ava pãhuve oñehe oico, ndipoi eté que mara ehi vahe yuvɨreco chupe. ¿Omoha pĩha mborerecuar co mbɨa Poropɨ̃sɨrosar seco ãgua yuvɨreco? \v 27 Yande rumo yaicua que sui turi. Acoi ouse rumo Poropɨ̃sɨrosar ité coiye, ndipoi chietera que ava oicua vahe iyusa —ehi yuvɨreco. \p \v 28 Evocoiyase aipo renduse oporombohe vɨteseve tũparove, oñehe pĩrata aipo ehi: \p —¡Pe niha aipo, “Oroicua vahe” peye; “Oroicua avei iyusa” peye cheu! Ndayui rumo che remimbotar sui tẽi. Oime rumo che mbousar, ahe seroyaprɨ ité. Ahe pe ndapeicuai vahe. \v 29 Che rumo aicua ité. Esepia, che ichui ayu iyavei ahe ité che mbou pẽu —ehi. \p \v 30 Aipo ihese, oipɨsɨ pota yuvɨreco soquenda ãgua viña. Aní eté rumo. Esepia, ndoyepota vɨtei iharɨ chupe. \v 31 Setá iteanga rumo ava vɨroya iyavei aipo ehi yuvɨreco: \p —Ouse Poropɨ̃sɨrosar, ¿oyapo catura pĩha mbahe poromondɨisa co mbɨa sui? —ehi yuvɨreco. \s1 Fariseo oyocuai sundao tũparo rãrosareta Jesús pɨsɨ ãgua \p \v 32 Fariseo eta osendu ava ñehesa Jesús resendar yuvɨreco. Ahe ité iyavei pahi eta rerecuar omondo sundao tũparo rãrosar Jesús pɨsɨ ãgua yuvɨreco. \v 33 Jesús rumo aipo ehi: \p —Aicove vɨtemira pe rese chĩhi rupive. Ipare voi ayevɨra che mbousar pɨri vicho —ehi—. \v 34 Che reca tẽira peye, ndapeicatui chietera rumo che reca. Esepia, ndapeicatui chiaveira peso vaherã che recosave —ehi ava eta upe. \p \v 35 Evocoiyase judío oporandu-randu oyeupe yuvɨreco: \p —¿Que pĩha aipo osora yande sui seca iriẽhɨ ãgua? ¿Osora tie que amombrɨ yande mu oñemosai vahe pãhu rupi ambuae ava ndahei vahe yande mu mbohe ãgua? \v 36 ¿Mara oya pĩha evocoiyase aipo, ‘Che reca tẽira peye, ndapeicatui chietera rumo che reca. Esepia, ndapeicatui chiaveira peso vaherã che recosave’ ehi yandeu? —ehi-ehi tẽi oyeupe yuvɨreco. \s1 Espíritu ɨai ndopai vahe nungar \p \v 37 Pieta ipa, ahe imboeteisa catu vahe, ahe arɨ pɨpe Jesús oñehe pĩrata ohã aipo ehi: \p —Acoi que ava ihusei vahe, toyugüeru cheu. Che evocoiyase tamboɨhu —ehi—. \v 38 Esepia, inungar aipo ehi vahe icuachiaprɨ pɨpe, che reroyasar pɨha sui osẽra ɨai ndopai vahe nungar —ehi. \p \v 39 ‘Che reroyasar oipɨsɨra Espíritu curi’ ohesave aipo ehi. Espíritu rumo ndou vɨtei ahese. Esepia, Jesús ahese ndoyevɨ vɨtei avei güecosa porañetesave. \s1 Ava rehɨi oyemboyaho Jesús recocuer sui yuvɨreco \p \v 40 Osenduse ava rehɨi aipo nungar, amove aipo ehi: \p —Supi eté co mbɨa Tũpa ñehe mombehusar imombehuprɨ ou vahe —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 41 Ambuae aipo ehi: \p —Co Poropɨ̃sɨrosar ité —ehi yuvɨreco. \p Ambuae rumo aipo ehi yuvɨreco: \p —¿Mahera aipo Galilea sui tẽi oura Poropɨ̃sɨrosar viña? —ehi—. \v 42 Icuachiaprɨ pɨpe rumo aipo ehi Poropɨ̃sɨrosar oyesura mborerecuar guasu David sui iyavei ahera Belén pendar, David recua pendar itera —ehi. \p \v 43 Evocoiyase ava oyemboyaho-yaho yuvɨreco Jesús recocuer sui tẽi. \v 44 Amove ava vɨraso pota tẽi yuvɨreco soquenda; ndipoi eté rumo ẽgüe ehi vahe yuvɨreco chupe. \s1 Judío rerecuar ndovɨroyai Jesús yuvɨreco \p \v 45 Sundao tũparo rãrosar oyevɨ yuvɨreco Jesús recosa sui. Fariseo eta iyavei pahi eta rerecuar evocoiyase oporandu yuvɨreco chupe aipo ehi: \p —¿Mahera vo ndaperui! —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 46 Sundao tũparo rãrosar evocoiyase aipo ehi: \p —¡Ndipoi eté que ava oñehe vahe ahe mbɨa nungar! —ehiño yuvɨreco. \p \v 47 Fariseo eta iyavei mborerecuareta evocoiyase aipo ehi yuvɨreco: \p —¿Pe avei eté rumo peyembopa uca chupe? —ehi—. \v 48 Ndipoi eté niha ore mboetasa mborerecuar iyavei fariseo vɨroya vahe yuvɨreco. \v 49 Co ava rehɨi tẽi ẽgüe ehi yuvɨreco. Ahe rumo ndoicuai vahe Tũpa porocuaita yuvɨreco, sese iñemoɨrosavrɨve ité yuvɨrecoi —ehi sundao tũparo rãrosar upe yuvɨreco. \p \v 50 Evocoiyase Nicodemo, acoi oso vahe pɨ̃tu pɨpe Jesús pɨri, ahe avei eté fariseo pãhuve secoi, ahe aipo ehi: \p \v 51 —Yandeundar porocuaita mboavɨye ãgua ndiyai, “Ereyavɨ mbahe” yahe voiño tẽi que ava mbahe sembiapocuaẽhɨ vɨteseve —ehi. \p \v 52 Evocoiyase omboyevɨ yuvɨreco: \p —¿Nde avei tie ereico Galilea pendar? Eyembohe tuprɨ icuachiaprɨ pɨpe. Ipɨpe eresepiara ndipoi eté que ñepei ou vahe Galilea sui Tũpa ñehe mombehusar —ehi mborerecuareta Nicodemo upe yuvɨreco. \s1 Cuña oyemboaguasa tẽi vahe resendar \p \v 53 Ipare opa yuvɨraso ñepei-pei güẽta rupi. \c 8 \p \v 1 Jesús rumo oso ɨvɨtrɨ Olivo ve. \v 2 Ahere ayihive cõhese, oyevɨ tũparove. Ahese opacatu ava oyemboya yuvɨreco sese. Ahe evocoiyase oguapɨ oĩ oporombohe. \p \v 3 Evocoiyase Moisés porocuaita rese oporombohe vahe, fariseo eta avei güeru Jesús upe cuña oyemboaguasa tẽi vahe yuvɨreco ava rehɨi rovai, \v 4 aipo ehi yuvɨreco chupe: \p —Porombohesar, co cuña iyemboaguasase cuimbahe rese osesapɨha ñepei ava. \v 5 Moisés porocuaita rumo ore cuai co nungar cuña yuca ãgua ita pɨpe. ¿Mara ere vo catu nde co nungar upe? —ehi fariseo eta yuvɨreco chupe. \p \v 6 Ahe rumo secoãhasave tẽi aipo ehi yuvɨreco ‘toyavɨ angahu oñehe yandeu’ oya tẽi. Ahe rumo oyaɨvɨ, ombahecuachía ocuã pɨpe ɨvɨ rese. \v 7 Evocoiyase oporandu vɨtese ava yuvɨreco, opũha aipo ehi: \p —Que ñepei pe pãhu pendar ndoyemboangaipai vahe, ahe rane toyapi ita pɨpe —ehi. \p \v 8 Oyaɨvɨ iri, ombahecuachía ɨvɨ rese. \v 9 Osenduse rumo judío rerecuareta, omboɨpɨ ñepei-pei yuvɨnose yuvɨreco, cuacua catu vahe sui rane yuvɨnose. Opacatu yuvɨnosepase, Jesús güerañomi cuña rese opɨta yuvɨreco. \v 10 Evocoiyase opũhase, ahese aipo ehi chupe: \p —Cuña, ¿que que ru ava? ¿Ndipoi eté que ñepei opɨta vahe nde mocañɨ ãgua? —ehi \p \v 11 —Aní eté, che Yar, ndipoi eté —ehi. \p Evocoiyase aipo ehi chupe: \p —Che avei ndoromocañɨ tẽi potai. Sese cũritei eso, ereyapo iri eme angaipa —ehi cuña upe. \s1 Jesús tesapesa ava upe secoi \p \v 12 Jesús oñehe iri ava eta upe aipo ehi: \p —Che aico tesapesa ava eta upe. Acoi che rupi secoi vahe vɨrecora tesapesa omondo vahe tecovesa apɨrẽhɨ vahe iyavei ndaseco iri chietera pɨ̃tumimbisa nungar mbahe-mbahe tẽi vahe pɨpe —ehi. \p \v 13 Evocoiyase fariseo eta aipo ehi yuvɨreco: \p —Nde ereñehe ndeyese ae tẽi. Sese nde ñehesa ndaseroyaprɨi eté —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 14 —Che ñehe rumo supi vahe ité. Yepe cheyese ae añehe viña, che rumo aicua que sui ayu, que asora no. Pe rumo ndapeicuai eté. \v 15 Pe peseca ava rembiapo cua tuprɨ ãgua ava tẽi pɨhañemoñeta rupi. Che rumo ndayui evocoi nungar mbahe apo. \v 16 Asecase ava rembiapo cua tuprɨ ãgua, ahe supi tuprɨ vahe ité. Esepia, ndahei che ae tẽi ẽgüe ahe, che Ru, che mbousar rumo secoi che rese. \v 17 Porocuaita pẽu icuachiaprɨ pɨpe aipo ehi: “Que oimese ñuvɨrío ava oyoya tuprɨ omombehu vahe mbahe, ahese voi seroyasara” ehi. \v 18 Supi eté che ae ité niha añehe cheyese viña, che Ru, che mbousar, reseve rumo oyoya tuprɨ oroñehe —ehi. \p \v 19 Aipo ihese, oporandu yuvɨreco chupe: \p —¿Que vo aipo nde Ru? —ehi yuvɨreco. \p —Pe ndache cuai eté peye, che Ru avei ndapeicuai. Che cuase rumo peye viña, che Ru avei peicuara viña —ehi fariseo eta upe. \p \v 20 Jesús aipo ehi tũparo pɨpe, guarepochi monuhaprɨ rɨru ɨpɨve oporombohe ohã. Ndipoi eté rumo ahese osoquenda vaherã. Esepia, ndoyepota vɨtei eté ahese iharɨ chupe. \s1 Jesús, “Che sosave pe ndapeicatui chira peso” ehi \p \v 21 Jesús aipo ehi iri: \p —Che asose, che reca tẽira peye. Pe rumo opara pemano pe angaipa reseve. Che sosave ndapeicatui chietera peso vaherã —ehi. \p \v 22 Aipo ihese, judío eta aipo ehi yuvɨreco: \p —¿Oyeyucara pĩha ahe ae; ayeve pĩha aipo ehi yandeu? —ehiño yuvɨreco chupe. \p \v 23 —Pe rumo ɨvɨ pendar peico; che rumo ɨvatendar ité aico. Iyavei pe co ɨvɨ pɨpendar tẽi avei peico; che rumo ndahei eté co ɨvɨ pɨpendar aico. \v 24 Sese niha acoi aipo ahe pẽu: “Pemanopaño itera pe angaipa reseve” ahe. Esepia, ndache reroyaise peye, pe angaipa reseve ité pemanoñora —ehi fariseo eta upe. \p \v 25 Aipo ihese, \p —¿Ava ité vo nde ereico? —ehiño yuvɨreco chupe. \p —Yɨpɨsuive niha acoi amombehu vichico pẽu. \v 26 Setá iteanga areco che ñehe ãgua pẽu mbahe pe rembiavɨ rese. Che mbousar niha supi eté vahe. Ahe iñehe asendu vahe, amombehu opacatu ava upe —ehi fariseo eta upe. \p \v 27 Ahe rumo ndosenducuai eté Vu rese iñehese yuvɨreco. \v 28 Sese aipo ehi fariseo upe: \p —Pesupise rumo Ava Rɨquehɨr ɨvɨra rese, ahese voi peicuara che recocuer, ahese avei peicuara cheyesui tẽi mbahe ndayapoise; che rumo amombehu che Ru che mbohesa güeraño. \v 29 Che mbousar niha che rupive ité secoi; ndache reyai eté. Esepia, ayapoño ité mbahe semimbotar yepi —ehi ava eta upe. \p \v 30 Aipo ihese, setá iteanga ava vɨroya yuvɨreco. \s1 Ava Tũpa rahɨr ité yuvɨrecoi vahe iyavei ava angaipa pɨpe tẽi yuvɨrecoi vahe \p \v 31 Evocoiyase Jesús aipo ehi judío eta vɨroyasar upe: \p —Peico tuprɨse che ñehe rupi, peicora che remimbohe supi eté vahe. \v 32 Peicua aveira mbahe supi eté vahe. Ahe evocoiyase pe renosera mbiguai nungar pe recosa sui —ehi. \p \v 33 Judío evocoiyase aipo ehi: \p —Ore rumo Abraham suindar ité oroico, ndoroicoi vahe ité que ava rembiguai tẽi. ¿Mahera ru aipo nde, “Pesẽra mbiguai nungar pe recosa sui” ere oreu? —ehiño judío eta yuvɨreco chupe. \p \v 34 Evocoiyase aipo ehi: \p —Supi eté aipo ahe pẽu: acoi opacatu ava oyemboangaipa vahe, inungar mbiguai tẽi, ẽgüe ehi oangaipa rereco yuvɨreco. \v 35 Mbiguai tẽi ndahei güerecuar rẽta pɨpe nara ité; tahɨr rumo opɨtaño itera güẽta pɨpe nara. \v 36 Sese Tahɨr pe renosese mbiguai tẽi pe recosa sui, supi eté ndapeico iri mbiguai nungar. \v 37 Aicua niha Abraham suindar pe recosa. Pe rumo che yuca potaño peye. Esepia, ndaperoyai eté che ñehe. \v 38 Che niha amombehu che Ru mbahe omboyecua vahe cheu, pe avei peyapo mbahe pe yesupa remimombehu —ehi judío eta upe. \p \v 39 —¡Ore yesupa rumo Abraham! —ehi judío eta yuvɨreco chupe. \p —Abraham suindar ité peicose, peyapora mbahe sembiapo nungar viña. \v 40 Che rumo, “Tũpa che mbohe mbahe supi eté vahe rese” ahe tẽi pẽu. Pe evocoiyase che yuca potaño ité peye. ¡Abraham rumo ndoyapoi eté co nungar mbahe! \v 41 Esepia, pe peyapo mbahe peyesupa rembiapo tẽi eté —ehi. \p Evocoiyase ava aipo ehi yuvɨreco: \p —¡Ndahei rumo ore oyesu tẽi vahe oroico; ore rumo orovɨreco ñepeiño ité ore yesupa, ahe Tũpa! —ehiño yuvɨreco. \p \v 42 Evocoiyase aipo ehi co judío eta upe: \p —Tũpa ité pe yesupase rumo, che raɨsura peye viña. Esepia, che ayu Tũpa sui. Sese cũritei cohave aico. Ndahei cheyesui tẽi ayu, Tũpa rumo che mbou. \v 43 ¿Mahera pĩha ndapesenducua catui eté mbahe che remimombehu? Esepia, ndapeyapɨsaca potai eté che ñehe rese. \v 44 Peyesupa niha Caruguar ité, sese niha pe ahe tuprɨ avei peico. Peyapo pota mbahe semimbotar tẽi. Esepia, Caruguar yɨpɨsuive ité oporoyuca serai vahe. Ndoyapoi vahe ité mbahe supi tuprɨ vahe, noñehei avei mbahe supi eté vahe rese. Semirasa iñehe ité. Esepia, semirañete ai vahe ité; ahe ité niha yɨpɨndar semira tẽi vahe. \v 45 Che rumo añehese mbahe supi tuprɨ vahe rese, ndache reroyai eté peye. \v 46 ¿Ava pĩha pe pãhu pendar oicua mbahe che rembiavɨ? ¡Aní eté! Che añehe mbahe supi eté vahe rese pẽu, ¿mahera ru evocoiyase ndache reroyai eté peye? \v 47 Acoi ava Tũpa suindar, ahe osendu pota rai iñehe; pe rumo ndahei eté Tũpa suindar peico. Sese ndapesendu potai eté iñehe —ehi Jesús judío eta upe. \s1 Poropɨ̃sɨrosar yɨpɨve catu vahe Abraham sui \p \v 48 Evocoiyase judío eta aipo ehi Jesús upe yuvɨreco: \p —Supi eté, ore oroicua nde Samaria ɨguar tẽi ereico, caruguar ité erereco ndeyese —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 49 —Che ndarecoi eté caruguar cheyese. Che rumo che Ru amboetei; pe rumo ndache mboetei eté peye. \v 50 Iyavei che ndasecai ava che mboetei ãgua. Oime rumo ñepei oipota vahe. Ahe niha omondora ava rembiapo reprɨ chupe. \v 51 Supi eté aipo ahe pẽu: acoi omboyeroya vahe che ñehe, nomanoi chietera yuvɨreco —ehi judío eta upe. \p \v 52 Evocoiyase judío omboyevɨ yuvɨreco chupe aipo ehi: \p —Cũritei oroicua ité cute nde ererecose caruguar ndeyese. Esepia, Abraham iyavei opacatu Tũpa ñehe mombehusar omanopa ité yuvɨreco. ¿Mahera ru aipo nde, ‘Acoi che ñehe reroyasar nomanoi chietera’ ere? \v 53 ¿Nde tie ɨvate catu ereico ore ramoi Abraham sui? Esepia, ahe omano ité iyavei ambuae Tũpa ñehe mombehusar omanopa ité yuvɨreco. ¡Mbahe angahu vo co evocoiyase eremoha ndeyese! —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 54 —Che ae tẽi ayemboeteise mbahe che rembiapo pɨpe, ahese ndahei chira supi vahe viña. Che Ru rumo che mboetei, chupe ité: “Ore Tũpa” peye. \v 55 Pe rumo ndapeicuai eté. Che rumo aicua. “Ndaicuai” ahese, evocoiyase semirañete ai vahe aicora viña inungar pe peico. Che rumo supi eté aicua. Sese niha amboyeroya iñehe. \v 56 Esepia, pe ramoi Abraham oyembovɨha ‘asepiara iharɨ oyepotase’ oya cheu. Osepia ité niha. Sese ovɨharete ité —ehi judío eta upe. \p \v 57 Evocoiyase judío eta: \p —¿Mara erera vo aipo Abraham repia ndererecomi vɨteise cincuenta aravɨter? —ehiño yuvɨreco chupe. \p \v 58 —Supi eté aipo ahe pẽu: che aicove vahe Abraham yesuẽhɨ vɨteseve —ehi. \p \v 59 Aipo ihese, oipɨsɨpa ita yuvɨreco yapi ãgua. Ahe rumo ahe ramoseve oñemi ava eta pãhuve, osẽño ité oso tũparo sui. \c 9 \s1 Jesús ombogüera mbɨa ohasa suive ndasesapɨsoi vahe \p \v 1 Jesús oguatase ocar rupi, osepia mbɨa ohasa suive ndasesapɨsoi vahe. \v 2 Ore semimbohe oroico vahe, oroporandu chupe: \p —Ore mbohesar, ¿mahera pĩha co mbɨa ndasesapɨsoi eté oha? ¿Oyesupa angaipa sui pĩha? ¿Oangaipa sui ae tie? —orohe chupe. \p \v 3 —Ndahei eté oangaipa sui, ndahei avei oyesupa angaipa sui; co rumo ẽgüe ehi Tũpa mbahe sese mboyecua ãgua. \v 4 Sese oime vɨtese arɨ yandeu che mbousar poravɨquɨsa apo ãgua, iya ité ahe yayapo. Esepia, pɨ̃tura, ahese ndayaicatui chietera mbahe apo. \v 5 Co ɨvɨ pɨpe che recove vɨtese rumo, che aico ava upe tesapesa nungar —ehi oreu. \p \v 6 Aipo ohe pare, ondɨvɨ ɨvɨve, güendɨ pɨpe omoaquɨ vahe ɨvɨ omondo ndasesapɨsoi vahe resa rese. \v 7 Ipare aipo ehi chupe: \p —Eso, tereyovai ɨgua Siloé serer vahe pɨpe —ehi (ahe serer ‘imondoprɨ’ oya aipo ehi). \p Ndasesapɨsoi vahe evocoiyase oso, oyovai. Oyevɨse ichui, omahe tuprɨ ité. \v 8 Evocoiyase sẽta ɨvɨrindar iyavei ava oicua vahe sesapɨsoẽhɨse oporanduse guarepochi rese aipo ehi yuvɨreco: \p —¿Ndahei vo acoi co oguapɨ oĩ guarepochi rese oporandu yepi? —ehi yuvɨreco. \p \v 9 Amove ambuae ava aipo ehi: \p —Taa, ahe ité —ehi. \p Ambuae rumo aipo ehi yuvɨreco: \p —Ndahei ahe. Avɨye tuprɨ ité rumo ahe —ehi. \p Ahe mbɨa rumo aipo ehi: \p —Taa, che ité niha ahe aico —ehi. \p \v 10 Evocoiyase oporandu yuvɨreco chupe: \p —¿Mara ere vo co esareco? —ehi. \p \v 11 —Acoi mbɨa, Jesús serer vahe, ahe omoaquɨmi güendɨ pɨpe ɨvɨ, oipichi che resa rese aipo ehi cheu: ‘Eso ɨgua Siloé ve, eyovai’ ehi. Evocoiyase aso, ayovaise, ahese amahe tuprɨ ité —ehi. \p \v 12 —¿Que vo ahe mbɨa? —ehi yuvɨreco chupe. \p —Ndaicuai, ¿que vo catu? —ehiño ava güẽta cotɨndar uve. \s1 Fariseo oporandu ndasesapɨsoi vahe cuera agüer rese yuvɨreco \p \v 13-14 Mbɨtuhusa arɨ pɨpe aipo Jesús omoaquɨmi güendɨ pɨpe ɨvɨ ndasesapɨsoi vahe mbogüera ãgua. Sese vɨraso ndasesapɨsoi vahecuer fariseo eta rovai yuvɨreco. \v 15 Fariseo oporandu iri yuvɨreco co mbɨa upe: “¿Mara ere ité vo co esareco?” ehi. Ahe mbɨa aipo ehi: \p —Omondo ɨvɨ güendɨ pɨpe omoaquɨ vahe che resa rese. Ichui ayovai. Ipare voi asareco —ehi. \p \v 16 Evocoiyase ambuae aipo ehi yuvɨreco chupe: \p —Aipo mbɨa ndahei eté revo Tũpa suindar. Esepia niha, nomboetei eté mbɨtuhusa arɨ —ehi yuvɨreco. \p Ambuae evocoiyase aipo ehi yuvɨreco: \p —¿Mara ehira aipo poromondɨisa apo ava yangaipa vahe viña? —ehiño yuvɨreco. \p Oyeavɨratɨ tẽi ipɨhañemoñetasa. \v 17 Sese oporandu iri ndasesapɨsoi vahecuer upe yuvɨreco aipo ehi: \p —Nde no, ¿mara ehi nde pɨhañemoñeta co mbɨa rese? —ehi. \p Ahe evocoiyase aipo ehi: \p —Che amoha ité Tũpa ñehe mombehusar secose —ehi. \p \v 18 Ahe fariseo rumo ndovɨroyai eté icuerasa yuvɨreco, oichoho uca rane ité iyesupa yuvɨreco. \v 19 Chupe oporandu aipo ehi: \p —¿Pe rahɨr ité vo co? ¿Ndasesapɨsoi oha? ¿Mara ehi vo co cũritei osareco no? —ehi iyesupa upe yuvɨreco. \p \v 20 —Ore rahɨr ité niha co, ndasesapɨsoi oha. \v 21 ¿Mara ehi vo catu co cũritei osareco? iyavei ¿ava vo catu ombogüera? ¡Ndoroicuai eté! Peporandu chupe. Ocuacua niha; ahe ae oicua ucara pẽu —ehiño iyesupa yuvɨreco fariseo upe. \p \v 22 Iyesupa rumo osɨquɨyepave tẽi aipo ehiño yuvɨreco. Esepia, fariseo opa ité oyemoingatu yuvɨreco ava “Jesús Poropɨ̃sɨrosar secoi” ehi vahe oñemonuhasa sui ñepei reseve imombo ãgua. \v 23 Sese niha iyesupa aipo ehiño yuvɨreco: “Peporandu chupe. Ocuacua niha” ehiño. \p \v 24 Evocoiyase fariseo güeru uca iri acoi mbɨa imbogüeraprɨ yuvɨreco, aipo ehi yuvɨreco chupe: \p —Emombehuño oreu Tũpa rovaque mbahe supi tuprɨ vahe. Esepia, ore oroicua ité evocoi mbɨa angaipa viyar seco rese —ehi. \p \v 25 Ahe evocoiyase omboyevɨ chupe: \p —Che ndaicuai eté angaipa viyar tie revo. Co güeraño catu che aicua: che ndacheresapɨsoi vahecuer aico; cũritei rumo asareco —ehi. \p \v 26 Evocoiyase oporandu iri yuvɨreco chupe: \p —¿Mbahe vo oyapo ndeu? ¿Mara ehi vo nde mbosareco? —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 27 —Amombehu niha acoi pẽu. Pe rumo ndache reroyai eté peye. ¿Mahera vo peipota amombehu vɨte vaherã pẽu? ¿Pe avei tie peguata pota supi? —ehi fariseo eta upe. \p \v 28 Ahese oñehe rai tẽi yuvɨreco chupe: \p —Nde ahe mbɨa rupindar tẽi ereico. Ore rumo yande ramoi aracahendar Moisés rupi oroguata vahe. \v 29 Esepia, oroicua ité Tũpa oñehese Moisés upe. Aipo mbɨa rumo ndoroicuai eté que sui osẽ —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 30 —¡Mara peye rutei pe ndapeicuai que suindar ahe! Che rumo che mbosareco. \v 31 Supi eté, yaicua Tũpa ndosendui eté ava angaipa viyar ñehe; ava omboeteisar iyavei vɨroyasar ñehe güeraño ité niha osendu. \v 32 Esepia, ndipoi eté que avaño tẽi ava oyesu sui ndasesapɨsoi vahe ombogüera vahe. \v 33 Ahe rumo ndaheise Tũpa suindar ou vahe viña, ndoicatui chietera revo mbahe apo viña —ehi fariseo eta upe. \p \v 34 Evocoiyase fariseo eta aipo ehi yuvɨreco chupe: \p —¿Nde co oangaipa reseve oha vahe tẽi, ore mbohe pota mbahe rese eve? —ehi. \p Ipare omose ñepei reseve oñemonuhasa sui yuvɨreco. \s1 Jesús reroyasarẽhɨ ndasesapɨsoi vahe nungar tẽi \p \v 35 Jesús oicua ndasesapɨsoi vahecuer mombosa. Vupitɨse aipo ehi chupe: \p —¿Ereyeroya nde Ava Rɨquehɨr rese? —ehi. \p \v 36 Mbɨa evocoiyase aipo ehi chupe: \p —Che mbohesar, emombehumi cheu; tayeroya catu ru sese —ehi. \p \v 37 —Eremahe niha co sese; che ité ahe aico —ehi ndasesapɨsoi vahecuer upe. \p \v 38 Evocoiyase mbɨa oñenopɨha sovai: \p —Orovɨroya, che Yar —ehi chupe. \p \v 39 Ichui aipo ehi: \p —Che ayu co ɨvɨ pɨpe mbahe supi tuprɨ vahe apo ãgua; ava ndasesapɨsoi vahe nungar upe mbahe supi eté vahe che Ru suindar mboyecua ãgua iyavei ava oicua tẽi vahe mbahe Tũpa suindar mboesapɨsoẽhɨ iri ãgua —ehi. \p \v 40 Evocoiyase ambuae fariseo eta yuvɨrecoi vahe cõimi ichui osenduse aipo ñehesa, oporandu yuvɨreco chupe: \p —¿Ore avei tie ndasesapɨsoi vahe nungar oroico? —ehi. \p \v 41 Evocoiyase omboyevɨ ahe fariseo upe: \p —Peicose ndasesapɨsoi vahe nungar viña, “Peyavɨ mbahe” ndehi chietera Tũpa pe angaipa rese pẽu viña. Pe rumo, “Ore oroicua tuprɨ Tũpa suindar mbahe” peye tẽi. Sese Tũpa, “Peyavɨ mbahe” ehi eté pẽu —ehi Jesús fariseo eta upe. \c 10 \s1 Jesús ovesa rãrosar nungar \p \v 1 “Supi eté aipo ahe pẽu: acoi ava co cotɨ rupi tẽi yuvɨroique vahe ovesa rẽta pɨpe, ahe imonda rai vahe tẽi yuvɨrecoi. \v 2 Oique vahe rumo oquendɨpɨ rupi eté, ahe sãrosar ité secoi. \v 3 Oquendɨpɨ rãrosar omboi chupe. Evocoiyase ovesa rãrosar oñehe serer rupi güeimba ovesa upe senose ãgua sẽta sui. Ahe evocoiyase oicua iñehe yuvɨreco. \v 4 Güeimba ovesa renose pare oguata senonde; seimba ovesa evocoiyase oguata saquɨcuerive. Esepia, oicua ité iñehe yuvɨreco. \v 5 Ndoguatai eté rumo oyarẽhɨ rupi yuvɨreco; yuvɨnoña-noñaño ichui. Esepia, ndoicuai eté iñehe” ehi \v 6 omboyoya güecocuer ovesa rãrosar rese. Ava rumo ndosenducuai eté yuvɨreco. \s1 Jesús ava rãrosar avɨye vahe \p \v 7 Evocoiyase Jesús aipo ehi iri: “Supi eté, aipo ahe pẽu: che año ité oquendɨpɨ nungar aico ovesa upe. \v 8 Opacatu ava yugüeru vahe che renonde, imonda rai vahe nungar tẽi yuvɨrecoi. Ava cheundar rumo ndovɨroyai eté yuvɨreco. \v 9 Che rumo oquenda nungar aico. Acoi oique vahe che rupi, ahera ipɨ̃sɨropɨrã yuvɨrecoi. Iyavei inungar acoi ovesa oique vahe güẽta pɨpe, ichui osẽ capihi reca ãgua igua yepi, ẽgüe ehira che reroyasar yuvɨreco. \p \v 10 “Imonda rai vahe rumo omonda ãgua tẽi ou, oporoyuca ãgua, mbahe mocañɨ ãgua tẽi avei. Che rumo ayu ‘tovɨreco ava tecovesa ndopai vaherã ité yuvɨreco’ viya. \v 11 Che ité ava rãrosar avɨye vahe aico. Sese ayemoingatu tuprɨ che recocuer mondo ãgua ava cheundar repɨrã; \v 12 acoi guarepochi repɨrã tẽi oporavɨquɨ vahe rumo, osepiase mahembiar oñaro ai vahe, oseyapaño güemiaro, oña oso. Esepia niha, ovesa ndahei eté seimba, ndahei avei eté ahe sãrosar ité secoi. Evocoiyase mahembiar oñaro ai vahe omondɨ-mondɨi eté ipɨsɨ ãgua. \v 13 Evocoi mbɨa oñaño. Esepia, guarepochi repɨrã tẽi oporavɨquɨ. Sese niha ndosaɨsui eté güemiaro ovesa. \p \v 14-15 “Che rumo ava rãrosar avɨye vahe ité aico; che Ru che cua ité. Che evocoiyase aicua avei che Ru. Sese che avei aicua che reimba ovesa eta. Ahe avei che cua yuvɨreco. Che niha amondo che recocuer sepɨrã yuvɨreco. \v 16 Areco avei ambuae ité che reimba ovesa. Ahe avei aru pota che mboyeroya vaherã yuvɨreco. Ahese ñepei reseve guasu che remiaro yuvɨrecoira. \p \v 17 “Che Ru niha che raɨsu ité. Esepia, amondo itera che recocuer manosave. Ipare rumo acuerayevɨra. \v 18 Ndoicatui chira ava ahe ae tẽi che yuca ãgua; che teieté rumo amondora che récocuer che remimbotar rupi eté. Che areco ité pĩratasa imondo ãgua, che cuerayevɨ iri ãgua avei. Sese ité niha che Ru che cuai” ehi güemimbohe eta upe. \p \v 19 Osenduse judío eta aipo nungar ñehesa, opa ipɨhañemoñeta yoavɨratɨ yuvɨreco. \v 20 Setá iteanga ipãhu pendar aipo ehi: \p —¿Mahera vo co pemboyeroya? Vɨreco ité caruguar oyese, ndayaracuai eté —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 21 Ambuae rumo aipo ehi yuvɨreco: \p —Ndipoi eté rumo que ava na ehi vahe oñehe caruguar rerecosar. ¿Omboesapɨso tie caruguar rerecosar ava? —ehi amove judío yuvɨreco Jesús upe. \s1 Judío rerecuar ndoyambotai Jesús yuvɨreco \p \v 22 Arɨ sõhɨsa vahe pɨpe tecua Jerusalén ve tũparo rovasagüer pieta oyepota. \v 23 Ahese Jesús oguata oico tũparo Salomón oyapo vahecuer rocupe ɨvɨi rupi. \v 24 Evocoiyase judío rerecuareta oyere tuprɨ yuvɨreco sese aipo ehi yuvɨreco chupe: \p —¿Marase rutei vo eremombehu tuprɨra Poropɨ̃sɨrosar nde recosa oreu? Emombehu tuprɨ catu ñepei reseve oreu —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 25 —Amombehu niha acoi pẽu, ndache reroyai eté rumo peye. Mbahe ayapo vahe che Ru mborerecuasa pɨpe omboyecua ité Poropɨ̃sɨrosar che recosa; \v 26 pe rumo ndache reroyai eté peye. Esepia, pe ndahei eté che remiaro ovesa peico. \v 27 Che remiaro ovesa rumo oicua che ñehe. Che avei aicua ahe yuvɨreco. Ahe evocoiyase che rupi oguata yuvɨreco. \v 28 Amondo avei tecovesa apɨrẽhɨ yuvɨreco chupe icañɨẽhɨ ãgua; ndipoi chietera que ava vɨrocua iri vaherã che sui. \v 29 Che Ru niha ombou cheu. Esepia, ahe ipĩrata catu opacatu ava sui. Ndipoi chietera que ñepei ava oicatu vahe serocua che Ru sui. \v 30 Che Ru iyavei che oroico ñepeiño ité —ehi judío rerecuareta upe. \p \v 31 Aipo ihese, judío rerecuareta osupipa iri ita yuvɨreco yapi ãgua. \v 32 Ahe chupe rumo aipo ehi: \p —Setá mbahe poromondɨisa avɨye vahe pe rovaque ayapo che Ru pĩratasa pɨpe. ¿Uma che rembiapo avɨye vahe sui che api-api pota peye ita pɨpe? —ehi judío rerecuareta upe. \p \v 33 Judío rerecuareta omboyevɨ yuvɨreco chupe: \p —Nande api-apisai chira ita pɨpe que mbahe nde rembiapo avɨye vahe rese. Co rese rumo ẽgüe orohera ndeu. Esepia, nde ereñehe rai tẽi Tũpa rese. Nde moco ava tẽi ereico. Nde rumo ereyeapo Tũpa ndeyeupe ae —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 34 Evocoiyase aipo ehi ahe ava upe: \p —Pẽundar mborocuaita icuachiaprɨ pɨpe niha aipo ehi: ‘Che aipo ahe pẽu: pe tũpa pãve ité peico’ ehi. \v 35 Yaicua niha icuachiaprɨ pɨpendar ndiyai yayamotarẽhɨ. Esepia, Tũpa aipo ehi: ‘Pe tũpa pãve ité peico’ ehi evocoi ava oñehe pɨsɨsar upe. \v 36 Che niha che Ru Rembiporavo aico. Ahe che mbou co ɨvɨ pɨpe. ¿Mahera ru evocoiyase, ‘Nde ereñehe rai tẽi Tũpa rese’ peye cheu, ‘Che Tũpa Rahɨr aico’ ahese pẽu? \v 37 Esepia, acoi ndayapoise mbahe che Ru remimbotar, ahese ndache reroyai chietera peye viña. \v 38 Yepe ndache reroyai chira che recocuer rese peye viña, mbahe ayapose rumo ahe tẽi peroyara. Sese tapeicua ñepei reseve che Ru secoise che rese iyavei che sese che recosa —ehi oamotarẽhɨmbareta upe. \p \v 39 Osoquenda pota iri yuvɨreco viña; Jesús rumo osoño ipãhu sui. \p \v 40 Oyevɨ ɨai Jordán rovai. Aheve acoi Juan yɨpɨndar oporoãpiramo. Aheve opɨta. \v 41 Ava rehɨi yuvɨraso sepia, aipo ehi yuvɨreco: \p —Yepe Juan ndoyapoi mbahe poromondɨisa viña. Opacatu mbahe omombehu vahe rumo co mbɨa resendar supi eté —ehi yuvɨreco. \p \v 42 Setá iteanga ava Jesús vɨroya yuvɨreco aheve. \c 11 \s1 Lázaro mano agũer \p \v 1 Oime ava imbaheasɨ vahe serer Lázaro, tecua Betania pendar. Güeindrɨ Marta iyavei María reseve yuvɨrecoi aheve. \v 2 Ahe María, oipɨyere vahe mbahe sɨ̃acua vahe yande Yar pɨ rese. Ipare oiquɨtɨ oha pɨpe. \v 3 Ahe seindrɨ omondo oñehe Jesús upe yuvɨreco aipo ehi: \p —Ore Yar, nde mborɨpar, nde rembiaɨsu, imbaheasɨ ou —ehi. \p \v 4 Ahe osenduse aipo ehi: \p —Co mbaherasɨsa rumo ndahei ahe imano ãgua ité. Ẽgüe ehi rumo Tũpa reco porañetesa mboyecua ãgua iyavei Tahɨr reco porañetesa mboyecua ãgua avei —ehi. \p \v 5 Yepe osaɨsú iteanga Marta icupɨhɨr reseve iyavei iquɨvrɨ Lázaro viña, \v 6 oyanduse rumo Lázaro mbaherasɨsa, opɨta vɨteño ité ñuvɨrío arɨ güecosave. \v 7 Ipare omombehu ore supi oroico vahe upe: \p —Yayevɨ iri ɨvɨ Judea rupi —ehi. \p \v 8 Ore rumo aipo orohe chupe: \p —Ore mbohesar, cuesemi tẽi acoi judío rerecuareta ahe pendar nde yuca pota ita pɨpe yuvɨreco; ¿cũritei co ereso pota iri aheve? —orohe chupe. \p \v 9 Oreu rumo aipo ehi: \p —Ñepei arɨ niha vɨreco doce hora. Supi eté acoi oguata vahe arɨ pɨpe ndoyepɨapi eté. Esepia, osepia ité co ɨvɨ resapesa; \v 10 acoi oguata vahe rumo pɨ̃tu pɨpe, oyepɨapi eté. Esepia, ipane tesapesa chupe —ehi oreu. \p \v 11 Ipare aipo ehi: \p —Yande mborɨpar Lázaro oque tẽi. Che rumo amomahera —ehi. \p \v 12 Evocoiyase ore aipo orohe chupe: \p —Ore Yar, oque tẽise, ocuerara —orohe. \p \v 13 ‘Omano ité’ oyapave tẽi aipo ehi. Ore rumo orepɨhañemoñeta: “Oque tẽi revo” orohe chupe viña. \v 14 Ipare rumo omombehu tuprɨ ité aipo ehi oreu: \p —Lázaro omano ité. \v 15 Avɨharete che ndaicoise aheve. Esepia, ẽgüe ehise ité avɨye catura pẽu pe che reroya ãgua. Yaso ru catu sepia —ehi oreu. \p \v 16 Evocoiyase Tomás, Gemelo serosa vahe, aipo ehi ore imboetasa oroico vahe upe: \p —Yaso avei ru yande yamano vaherã supi —ehi. \s1 Jesús cuerayevɨsa secoi iyavei tecovesa \p \v 17-18 Betania namombrɨimi Jerusalén sui, tres kilómetro tuprɨ. Evocoiyase ore oroyepota senise ahe tecuave, orosendu “cũritei irungatu arɨ opa Lázaro tɨ̃re” ehi vahe. \v 19 Setá judío yuvɨraso Marta iyavei María pɨri iquɨvrɨ mano agüer sui imbovɨha ãgua. \v 20 Oicuase Marta Jesús yepota seni, oso voi eté sapeve; María rumo opɨtaño oɨ pɨpe. \v 21 Evocoiyase Marta aipo ehi voi chupe: \p —Che Yar, ehi cohave ereicose, nomanoi chietera revo ore quɨvrɨ viña. \v 22 Che rumo aicua Tũpa omboura opacatu nde porandusa ndeu —ehi Marta chupe. \p \v 23 —Nde quɨvrɨ rumo ocuerayevɨ irira —ehi Marta upe. \p \v 24 —Supi eté aicua niha ocuerayevɨra opacatu omano vahecuer reseve arɨ ipa vahe pɨpe —ehi Marta. \p \v 25 —Che niha cuerayevɨsa aico iyavei tecovesa. Acoi ava che reroya vahe, yepe omano tẽira viña, oicoveño itera rumo. \v 26 Acoi che reroya vahe güecoveseve, nomanoi chietera. ¿Ereroya aipo che hesa? —ehi Marta upe. \p \v 27 —Orovɨroya ité, che Yar. Nde niha Poropɨ̃sɨrosar ereico Tũpa Rahɨr, ore remiaro ereyu vaherã co ɨvɨ pɨpe oreu nara —ehi Marta Jesús upe. \s1 Jesús oyaseho Lázaro ruvɨpa rovai \p \v 28 Aipo ohe pare, Marta oso ocupɨhɨr María reca, chupeñomi aipo ehi: \p —Porombohesar oicove cohave, “Tou” ehi ndeu —ehi chupe. \p \v 29 Evocoiyase María oso voi eté sepia. \v 30 Jesús rumo ndoique vɨtei eté tecua pɨpe; Marta rese oyoepiasave vɨteño ité secoi. \v 31 Osepiase María sẽ poyava, judío eta sẽtave yuvɨrecoi vahe imbovɨhasar yuvɨraso voi saquɨcuerive, “Oquɨvrɨ ruvɨpave revo osora oyaseho” ehi yuvɨreco viña. \p \v 32 Evocoiyase María oyepotase chupe, oñenopɨha sovai aipo ehi: \p —Che Yar, ehi revo ereicoveño itese cohave, che quɨvrɨ nomanoi chietera viña —ehi María chupe. \p \v 33 Osepiase María yaseho iyavei judío eta yuvɨraso vahe supi, opɨha pɨpe oyandu ité ovɨharẽhɨsa. \v 34 Evocoiyase oporandu: \p —¿Que vo peñotɨ? —ehi chupe. \p Ahe aipo ehi yuvɨreco chupe: \p —Ore Yar, erio, teresepia —ehi. \p \v 35 Ahese Jesús oyaseho. \v 36 Judío evocoiyase aipo ehi yuvɨreco: \p —¡Esepia, osaɨsu ité! —ehi oyeupe yuvɨreco. \p \v 37 Ambuae rumo ipãhu pendar aipo ehi yuvɨreco: \p —Co mbɨa omomahe vahe acoi mbɨa ndasesapɨsoi vahe, ¿ndoicatui chira pĩha Lázaro manoẽhɨ ãgua mbahe apo cuese rahe viña? —ehi yuvɨreco. \s1 Lázaro mbogüerayevɨ agüer \p \v 38 Jesús oyemboya suvɨpave ovɨharẽhɨsa pɨpe; ahe suvɨpa ita hoprɨ, sovapɨsa ita avei. \p \v 39 —Perocua sovapɨsa ita ichui —ehi. \p Marta, omano vahe reindrɨ, rumo aipo ehi: \p —Che Yar, iné ité revo. Esepia, opa niha irungatu arɨ imanore —ehi. \p \v 40 —¿“Che reroyase eve, Tũpa pĩratasa eresepiara” ndahei vo acoi ndeu? —ehi Marta upe. \p \v 41 Aipo ihe pare, vɨrocua ita yuvɨreco ichui. Evocoiyase omahe ɨva rese aipo ehi: \p —Che Ru, “Avɨye ndeu” ahe ndeu. Esepia, eresendu che ñehe. \v 42 Che aicua nde eresenduño ité che ñehe yepi, che rumo aipo ahe co ava eta rembiepiave ‘tovɨroya avei nde che mbousa co ɨvɨ pɨpe yuvɨreco’ che yapave —ehi. \p \v 43 Aipo ohe pare, oñehe pĩrata aipo ehi: \p —¡Lázaro, esẽ eipeve sui! —ehi. \p \v 44 Omano vahe evocoiyase osẽ voi opacatu turucuar omamasa reseve. Jesús evocoiyase aipo ehi ava upe: \p —Peyorapa imamasa ichui, toguata —ehi. \s1 Judío rerecuareta oyemomborandu Jesús pɨsɨ ãgua yuvɨreco \p \v 45 Osepiase co poromondɨisa, judío eta yuvɨraso vahe María rupi setá ité Jesús vɨroya yuvɨreco. \v 46 Ipãhu pendar rumo movɨro yuvɨraso voi ava fariseo rerecuareta uve sembiapo mombehu ãgua. \v 47 Evocoiyase fariseo rerecuareta iyavei pahi rerecuareta oñemonuha guasu yuvɨreco aipo ehi: \p —¿Mara yahera vo sereco? Co mbɨa setá ité oyapo poromondɨisa oico. \v 48 Ndayayapoise mbahe chupe, opacatu tiẽte ava vɨroyara yuvɨreco viña iyavei avɨyeteramo mborerecuar Roma ɨguar yanduse, yugüerura yande tũparo mondurupa iyavei omocañɨ tẽi uca aveira yande recua yande sui —ehi oyeupe yuvɨreco. \p \v 49 Ñepei rumo mbɨa ipãhu pendar Caifás serer vahe, ahe ité pahi eta rerecuar ɨvate catu vahe ahe aravɨter pɨpe, aipo ehi ava upe: \p —Pe ndapeicuai eté mbahe, \v 50 ndapesenducuai avei co tecocuer; avɨye catura ñepei mbɨa omanose yande recocuer rese, ndahei que opacatu yande mocañɨ tẽi ãgua —ehi omboetasa eta upe. \p \v 51 Ahe rumo ndahei oyesui tẽi aipo ehi; Tũpa ité aipo ombohe uca. Esepia, ahe ité mborerecuar guasu chini ahese. Sese aipo ehi: “Jesús omanora yande recocuer rese” ehi. \v 52 Iyavei ndahei chira ahe ava reseño, omanora opacatu ava Tũpa Rahɨr oñemosai tẽi vahe ñepei reseve imonuha ãgua. \v 53 Ẽgüe ehi ahe arɨ pɨpeve judío eta rerecuar oyemoingatupa voi yuca ãgua yuvɨreco. \p \v 54 Sese ndoguata iri ava judío eta pãhu rupi. Ahe rumo osẽ ɨvɨ Judea sui, oso ɨvɨ iporupɨrẽhɨ vahe rerovɨcave, tecua Efraín ve. Aheve opacatu oropɨta supi. \p \v 55 Vɨrovɨse judío Pascua pieta apo ãgua, setá iteanga ava ambuae tecua rupindar yuvɨraso tecua Jerusalén ve oyeecocuer moatɨro ahe pieta mboetei ãgua renondeve. \v 56 Oseca tẽi Jesús yuvɨreco. Ipare tũparove yuvɨroiquese, oporandu-randu oyeupe yuvɨreco: \p —¿Mara peye pe, oura pĩha pieta repia, aní chira tie? —ehi-ehi oyeupe yuvɨreco. \p \v 57 Yɨpɨve rumo fariseo rerecuar iyavei pahi rerecuar oyocuai ava, “Pesepiase Jesús, pemombehu voi oreu ipɨsɨ ãgua” ehi yuvɨreco chupe. \c 12 \s1 Ñepei cuña omondo Jesús rese mbahe sɨ̃acua vahe \p \v 1 Seis arɨ ipane vɨtese Pascua pieta ãgua, Jesús oso tecua Betania ve, aheve acoi Lázaro ombogüerayevɨ. \v 2 Eipeve ocaru yuvɨreco Jesús mboeteisave. Marta ihañeco sese; Lázaro evocoiyase ocaru yuvɨnoi mesave ipɨri. \v 3 Evocoiyase María güeru medio litro mbahe sɨ̃acua vahe nardo, sepɨ́ iteanga vahe. Omondo ipɨ rese. Ipare oiquɨtɨ ohavaprɨ pɨpe ichui. Sɨ̃acuá iteanga evocoiyase opacatu oɨ pɨpe. \v 4 Evocoiyase ore mboetasa Judas Iscariote, ahe acoi omondo vaherã ava yamotarẽhɨmbar uve, aipo ehi: \p \v 5 —¿Mahera vo ndimondosai co mbahe sɨ̃acua vahe tresciento denario rupi ava iparaɨsu vahe pɨ̃tɨvɨi ãgua? —ehi. \p \v 6 Judas rumo ndahei ava iparaɨsu vahe raɨsupave aipo ehi. Ahe rumo imonda rai vahe tẽi. Setá rupi guarepochi vɨrocua güembiporuguã tẽi. \v 7 Evocoiyase Jesús aipo ehi: \p —Toyapoño cheu. Esepia, ahe che mano ãgua renonde ẽgüe ehi cheu. \v 8 Yuvɨrecoveño itera ava iparaɨsu vahe pe pãhuve yepi; che rumo ndaico pucu iri chira pe pãhuve —ehi Judas upe. \s1 Pahi rerecuar oyamotarẽhɨ Lázaro yuvɨreco \p \v 9 Setá iteanga ava judío oyandu yuvɨreco Jesús rerãcua Betania ve secoise. Sese yuvɨraso aheve; ndahei Jesús repia güeraño yuvɨraso, ẽgüe ehi rumo imbogüerayevɨprɨ Lázaro repia avei. \v 10 Evocoiyase pahi rerecuar, “Yayuca avei Lázaro” ehi yuvɨreco oyeupe. \v 11 Esepia, ahe ichui tẽi niha setá iteanga judío oyepepɨ pahi rerecuar sui Jesús reroya ãgua yuvɨreco. \s1 Jesús oique Jerusalén pɨpe \p \v 12 Ava rehɨi yuvɨraso tecua Jerusalén ve Pascua pieta repia yuvɨreco. Ahere ayihive voi oicua Jesús yepota ãgua ahe tecuave yuvɨreco. \v 13 Ahese oyasɨa pindo yuvɨreco. Oyacatu vɨraso Jesús rovaĩchi ãgua, osapucai yuvɨreco chupe: \p —¡Imboeteiprɨ, sovasaprɨ secoi ou vahe yande Yar Tũpa rer pɨpe! ¡Tũpa tosovasa Israel rerecuar guasu! —ehi yuvɨreco. \p \v 14 Yɨpɨndar rumo opa Jesús oseca uca guaricumi. Ipare oyeupi sese icuachiaprɨ aracahendar rupi tuprɨ ité aipo ehi vahe: \q1 \v 15 “Pesɨquɨyei rene, Sión pendar; pesepia, pe rerecuar guasu guaricumi harɨve ou pẽu” ehi. \m \v 16 Yɨpɨndar, ore semimbohe eta, ndorosenducuai eté co aracahendar imombehuprɨ. Ipare rumo oyevɨse güecosa porañetesave, ahese oremahenduha aracahendar sesendar icuachiaprɨ rese, “Supi eté omombehu” orohe tẽi sepiase. \p \v 17 Acoi ava yuvɨrecoi vahe Jesús rupi, Lázaro mbogüerayevɨsa osepia vahecuer, ahe opa omombehu-mbehu ambuae ava upe yuvɨreco. \v 18 Sese ava eta yuvɨnose voi sovaĩchi ipɨsɨ ãgua. Esepia, oicua ité ahe mbahe poromondɨisa guasu yapose yuvɨreco. \v 19 Evocoiyase fariseo rerecuareta aipo ehi oyeupe yuvɨreco: \p —Indó, peicua niha ndayaicatu iri eté mbahe apo chupe cute. Pesepia ru, ¡opacatu guasu ité ava oguata cũritei yuvɨreco supi! —ehi yuvɨreco. \s1 Oime griego oseca vahe Jesús yuvɨreco \p \v 20 Griego oime ava rehɨi pãhuve yuvɨraso vahe pieta repia Tũpa mboetei ãgua tecua Jerusalén ve. \v 21 Ahe oyemboya Felipe, Betsaida pendar rese, ahe tecua Galilea pɨpendar. Ipare aipo ehi yuvɨreco chupe: \p —Nde mbɨa, orosepia potami aipo Jesús —ehi. \p \v 22 Felipe evocoiyase oso imombehu Andrés upe; ichui yuvɨraso ñuvɨrío voi Jesús upe imombehu. \v 23 Evocoiyase chupe aipo ehi: \p —Oyepota arɨ cheundar che, Ava Rɨquehɨr, che yevɨ iri ãgua che recua porañetesave. \v 24 Supi eté aipo ahe pẽu: inungar acoi trigo rãhɨi nañotɨsaise, ahese ndihai chietera; ñotɨse rumo, ahese iha vaira. \v 25 Acoi ava osaɨsuse rumo güecocuer tẽi, ocañɨ tẽira; acoi ndosaɨsui vahe rumo güecocuer co ɨvɨ pɨpendar tẽi che recocuer rese, evocoi nungar vɨrecora tecovesa apɨrẽhɨ. \v 26 Acoi ava che mboyeroya pota vahe, toguata che rupi yuvɨreco. Esepia, acoi che mboyeroyasar yuvɨrecoi vahe, ahe avei yuvɨrecoira che pɨri ɨvave. Che Ru Tũpa evocoiyase omboeteira ahe sereco —ehi chupe. \s1 Jesús omombehu omano ãgua \p \v 27 “¡Cũritei ayandu ité mbahe-mbahe tẽi oime vaherã cheu! ‘¿Mara ahera pĩha?’ ahe tẽi. ¿Aipo ahera: ‘Che Ru, che pɨ̃sɨro eve cũritei cheu oime vaherã mbahe tẽi sui’ ahera viña? ¡Che rumo aicua evocoi nungarã ité ayu! \v 28 Che Ru, emboyecua nde pĩratasa nde rer porañetesa mboetei ãgua” ehi oyeroquɨ. \p Ichui oyeendu ɨva sui ñehesa aipo ehi vahe: “Ẽgüe ahe niha amboyecua che pĩratasa vichico, ẽgüe ahe iri aveira” ehi. \p \v 29 Aheve ava yuvɨrecoi vahe, “Osunu revo” ehi yuvɨreco viña; ambuae ava, \p —Tũpa rembiguai revo oñehe Jesús upe —ehi yuvɨreco. \p \v 30 Evocoiyase aipo ehi ava eta upe: \p —Ndahei cheundar ñehesa pesendu, ahe rumo pẽundar. \v 31 Cũritei oimera ñemoɨrosa co ɨvɨ pɨpendar ndache reroyai vahe upe, cũritei avei imombosara Caruguar co ɨvɨ pɨpendar imborerecuasa sui. \v 32 Acoi che rupise ɨvate, opacatu ava arura cheyeupi —ehi. \p \v 33 Aipo ñehesa pɨpe omboyecua tuprɨ ité mara ehira omano. \v 34 Aipo ihese ava eta aipo ehi: \p —Ore rumo orosendu mborocuaita icuachiaprɨ pɨpe aipo ehi vahe: “Poropɨ̃sɨrosar apɨrẽhɨ vaherã ité” ehi. ¿Mahera ru aipo nde: “Ava Rɨquehɨr osupira ɨvate yuvɨreco” ere no? ¿Uma ru aipo Ava Rɨquehɨr, ambuae tie? —ehi ava eta yuvɨreco chupe. \p \v 35 Evocoiyase aipo ehi ava upe: \p —Pe pereco vɨtemira chĩhi rupive tesapesa pe pãhuve. Peguata catu supi seime vɨteseve. Avɨyeteramo pe resapɨha tẽira pɨ̃tumimbi vahe. Esepia, acoi oguata vahe pɨ̃tumimbisa rupi, ndoicuai que güecosa. \v 36 Peroya co tesapesa cũritei pereco vɨteseve, ipɨpe ité pe reco ãgua —ehi. \p Aipo ohe pare, Jesús osẽ ava rehɨi pãhu sui; ndoyemboyecua iri chupe. \s1 Setá judío rerecuar ndovɨroya vɨtei eté Jesús yuvɨreco \p \v 37 Yepe Jesús setá iteanga oyapo mbahe poromondɨisa judío rerecuar rovaque viña, ahe rumo ndovɨroyai eté yuvɨreco. \v 38 Esepia, imboavɨyesa rane itera Tũpa ñehe mombehusar Isaías rembicuachiagüer aipo ehi vahe: \q1 “Che Yar, ava ndovɨroyai yande ñehe yuvɨreco iyavei ndovɨroyai nde pĩratasa eremboyecuase chupe” ehi. \m \v 39 Co rese avei ava ndoicatui eté senducua yuvɨreco. Inungar oicuachía Isaías aipo ehi: \q1 \v 40 “Tũpa nomboesapɨsoi ava iyavei nombopɨhañemoñeta tuprɨ iri mbahe rese yuvɨreco. \q1 Sese ndosepiacuai eté mbahe, ndosenducuai avei mbahe, ndoyevɨ catui yuvɨreco chupe ombogüera ãgua” ehi. \m \v 41 Isaías aipo ehi. Esepia, osepia ité Jesús reco porañetesa. Evocoiyase ahe oñehe sese. \p \v 42 Setá ité rumo judío vɨroya yuvɨreco, seco ɨvate vahe avei. Ahe rumo nomboyecuai eté seroyasa yuvɨreco fariseo rerecuar sui osɨquɨyepave ‘avɨyeteramo yande mombora ñemonuhasa sui ñepei reseve yuvɨreco’ oya. \v 43 Esepia, ahe oipota catu ava tẽi suindar yemboeteisa Tũpa suindar yemboeteisa sui yuvɨreco. \s1 Jesús ñehe reroyasa rese porandusara \p \v 44 Yɨpɨndar rumo, Jesús oñehe vɨtese ava rehɨi upe, oñehe pĩrata aipo ehi: “Acoi che reroya vahe ava, ndahei che güeraño che reroya, ahe rumo che Ru avei, che mbousar, vɨroya yuvɨreco. \v 45 Iyavei acoi che repia vahe, che mbousar avei osepia. \v 46 Che tesapesa aico. Ayu co ɨvɨ pɨpe ava che reroyasar pɨ̃tumimbisave yuvɨrecoiẽhɨ ãgua. \v 47 Acoi osendu vahe che ñehe, nomoinguei vahe rumo oyese, ndahei che amocañɨra. Esepia, ndayui ava co ɨvɨ pɨpendar mocañɨ ãgua, che rumo ayu ipɨ̃sɨro ãgua. \v 48 Acoi ava che reroɨ̃ro vahe, ndovɨroyai vahe avei che ñehe, oime rumo imocañɨ ãgua: Co che ñehesa supi eté vahe reroyaẽhɨsa pɨpe oyemocañɨ ucara arɨ ipa vahe pɨpe. \v 49 Esepia, che nañehei eté cheyesui tẽi; che Ru, che mbousar rumo che cuai che ñehe ãgua, che porombohe ãgua avei. \v 50 Che aicua co cheundar porocuaita güeru tecovesa apɨrẽhɨ ava upe. Sese niha amombehu che Ru che cuaisa” ehi Jesús ava rehɨi upe. \c 13 \s1 Jesús oyosei güemimbohe pɨ \p \v 1 Pascua pieta renonde Jesús oicua ité oharɨ yepota co ɨvɨ reya ãgua oso vaherã Vu pɨri. Ahe osaɨsu vahe ité ava oyeupendar co ɨvɨ pɨpe yepi. Ẽgüe ehi saɨsu arɨ ipa vahe rupi. \p \v 2-4 Caruguar oique ité Simón rahɨr, Judas Iscariote, pɨha pɨpe imondo ãgua yamotarẽhɨmbar uve. Jesús rumo oicua ité Vu Tũpa sui ousa, oicua avei oyevɨ iri ãgua Vu Tũpa pɨri iyavei Tu omondo opacatu omborerecuasa chupe. Sese ocaruse güemimbohe eta reseve, mesa sui opũha, osequɨi oturucuar yohasa. Ipare omonde ambuae turucuar vumbɨcuasa rese. \v 5 Evocoiyase omondo ɨ yepoisa rɨru pɨpe, oyosei güemimbohe pɨ, omombiru turucuar vumbɨcuasa rese vɨreco vahe pɨpe oico. \p \v 6 Ichui Simón Pedro pɨ oyosei potase, ahe aipo ehi chupe: \p —Che Yar, ¿nde co ereyoseira che pɨ? —ehi chupe. \p \v 7 —Nde rumo nderesenducuai mbahe che rembiapo cũritei. Ipare rumo eresenducuara —ehi Pedro upe. \p \v 8 Pedro rumo aipo ehi chupe: \p —¡Che pɨ rumo ndereyosei chietera! —ehi. \p —Ndayoseise rumo nde pɨ, ndahei chietera evocoiyase che rupindar ereico —ehi Pedro upe. \p \v 9 Pedro evocoiyase aipo ehi: \p —¡Che Yar, aní catu che pɨ año ereyosei; eyosei che po, che rova avei! —ehi chupe. \p \v 10 —Acoi oyasupa ramo vahe rumo, ahe ndiquɨhai eté. Sese ndiyai oyasu iri. Ipɨ güeraño rumo iya yoseisa. Ẽgüe peye ndipoi eté mbahe pe rese; ndaopacatui rumo ẽgüe peye —ehi. \p \v 11 Ahe aipo ehi: “Ndaopacatui rumo ẽgüe peye” ehi. Esepia, oicua ité uma omondora yamotarẽhɨmbar upe. \p \v 12 Güemimbohe pɨ sei pare, omonde iri oturucuar yohasa, oguapɨ mesave aipo ehi: \p —¿Peicua vo co mbahe ayapo vahe pẽu? —ehi—. \v 13 Pe niha, “Ore mbohesar, ore Yar” peye cheu. Supi eté niha. Esepia, ahe ité che aico. \v 14 Yepe supi eté, che pe mbohesar, pe Yar avei aico viña, ayosei rumo pe pɨ. Sese pe avei ñepei-pei peyacatu peyosei aveira pe pɨ. \v 15 Che niha ‘na tehi avei yuvɨreco’ viya opombohe pe rereco, ẽgüe ahe pẽu. \v 16 Supi eté aipo ahe pẽu: ava mbiguai tẽi, ahe ndahei ɨvate catu güerecuar sui; ẽgüe ehi avei imbouprɨ ndahei ɨvate catu secoi ombousar sui. \v 17 Pesenducuase co nungar mbahe, peyapo tuprɨse, ahese pevɨharete catura peico —ehi. \p \v 18 “Che nañehei opacatu pe rese, che rumo aicua uma yuvɨrecoi vahe che rembiporavo. Icuachiaprɨ rumo yavɨyera: ‘Acoi ocaru vahe che pɨri, oyemboyere che amotarẽhɨ’ ehi vahe. \v 19 Senondeve amombehu pẽu. Evocoiyase ẽgüe ehise ité cheu, che reroyara peye che ité niha aipo ahe vahe vichico. \v 20 Supi eté aipo ahe pẽu: acoi che remimondo oipɨsɨ tuprɨ vahe, ahe che pɨsɨ tuprɨ avei; acoi ava che pɨsɨ vahe, oipɨsɨ tuprɨ avei che Ru yuvɨreco” ehi. \s1 Jesús omombehu: “Ñepei pe pãhu pendar che mondora che amotarẽhɨmbar upe” ehi \p \v 21 Aipo ohe pare, Jesús ndoyembovɨhai eté iyavei mbahe oime vaherã omboyecua tuprɨ ité, \p —Supi eté aipo ahe pẽu: ñepei pe pãhu pendar che mondora che amotarẽhɨmbar upe —ehi. \p \v 22 Evocoiyase ore oromahe-mahe tẽi oreyese, “¿Ava upe pĩha aipo ehi?” orohe tẽi oreyeupe. \v 23 Che sembiaɨsu catu yɨ́pɨve acaru vĩte. \v 24 Ipare Pedro oyaitɨ-itɨ ‘¿Ava upe vo aipo ere? tehi chupe’ oyapave cheu. \v 25 Evocoiyase che asɨrɨ catu irimi yɨ́pɨve, aporandu chupe: \p —Che Yar, ¿ava ité vo? —ahe. \p \v 26 Ahe aipo ehi cheu: \p —Cũritei amoaquɨra pan rahɨcuer imondo tohu, ahe ité che mondora —ehi cheu. \p Aipo ohe pare omoaquɨ pan rahɨcuer imondo Simón Iscariote rahɨr, Judas, upe. \v 27 Judas oipɨsɨse pan, oguapɨ voi eté Caruguar sese. Evocoiyase aipo ehi Judas upe: \p —Evocoi ereyapo pota vahe, eyapo voiño ité ru —ehi chupe. \p \v 28 Que ñepei rumo mesave orocaru vahe, ndorosenducuai eté aipo ihesa. \v 29 Esepia, Judas guarepochi rɨru rãrosar secoi yepi. Sese amove ore pãhu pendar ipɨhañemoñeta: “ ‘Tererocua mbahe pietase nara’ anise, ‘emondo mbahe ava iparaɨsu vahe upe nara’ aipo oya revo omose imondo” ehi yuvɨreco chupe viña. \p \v 30 Pan pɨsɨ pare, Judas osẽ voi eté oso pɨ̃tuse. \s1 Porocuaita ipɨasu vahe \p \v 31 Judas sẽ pare, Jesús aipo ehi: \p —Cũritei oyecuara che, Ava Rɨquehɨr, reco porañetesa. Che Ru Tũpa reco porañetesa avei oyecuara che rese. \v 32 Acoi amboyecuase che Ru Tũpa reco porañetesa, ahe avei omboyecuara che reco porañetesa, ẽgüe ehira imboyecua pɨhaivi. \v 33 Che rahɨreta, che rembiaɨsu, ndaico pucu iri chira pe rese. Che reca tẽira peye; inungar acoi judío rerecuar upe aipo ahe: “Ndiyai chietera peso che sosave” ahe. \v 34 Sese co amondo porocuaita ipɨasu vahe pẽu ñepei-pei peyeaɨsu ãgua inungar che opoaɨsu. \v 35 Peyeaɨsuse ñepei-pei, opacatu tuprɨ ité ava oicuara yuvɨreco che remimbohe supi eté pe recosa —ehi. \s1 Jesús, “ ‘Ndaicuai eté co mbɨa’ erera cheu” ehi Pedro upe \p \v 36 Pedro oporandu Jesús upe: \p —Che Yar, ¿que vo aipo eresora? —ehi chupe. \p Ahese omboyevɨ Pedro upe: \p —Cũritei ndiyai peso vaherã che sosave che rupi; pesorera rumo che rupi curi —ehi. \p \v 37 —Che Yar, ¿mahera ru cũritei voi ndiyai nde rupi che so ãgua? ¡Ayemoingatu ité amano vaherã nde rese! —ehi Pedro chupe. \p \v 38 —¿Supi eté pĩha ereyemoingatu ité che rese nde mano ãgua? Nde rumo cõhe potase tacura ñehe renondeve, mbosapɨ oyupagüer rupi, “Ndaicuai eté co mbɨa” erera cheu —ehi Pedro upe. \c 14 \s1 Jesús, Tũpa raper yandeu \p \v 1 Ipare Jesús aipo ehi opacatu oreu: “Pepɨhañemoñeta atɨi rene; peyeroya Tũpa rese, che rese avei peyeroya. \v 2 Esepia, che Ru rẽtave setá oime pe reco ãgua; ẽgüe ndehise rumo, namombehui chira aipo pẽu viña. Sese che asora pe recuarã moingatu. \v 3 Imoingatu pare ayevɨra pe reca che recosave pe reraso ãgua cheyepɨri. \v 4 Pe peicua que vo asora iyavei peicua mara peyera pe yepota ãgua che recosave” ehi oreu. \p \v 5 Tomás rumo aipo ehi chupe: \p —Che Yar, ndoroicuai rumo que vo eresora. ¿Mara orohera vo aipo icua ore so ãgua? —ehi. \p \v 6 —Che niha perɨ aico supi eté vahe iyavei tecovesa. Che rupi güeraño ité peyepotara che Ru upe —ehi—. \v 7 Pe peicua tuprɨse ité che recocuer viña, peicua aveira che Ru viña no. Cũritei suive rumo peicua, pesepia avei cute —ehi oreu. \p \v 8 Evocoiyase Felipe aipo ehi chupe: \p —Che Yar, torosepia ité ru aipo nde Ru. Ahese avɨyera oreu —ehi. \p \v 9 —Felipe, setá arɨ aico pe rese, ¿ndapeicua vɨtei eté vo che recocuer? Acoi ava che repia vahe, ahe osepia ité che Ru; ¿mahera ru evocoiyase, “Torosepia rane ité nde Ru” ere vɨte cheu no? \v 10 ¿Ndache reroyai vo peye che Ru rese ité aicose, che rese avei che Ru secoise? Opacatu mbahe amombehu vahe pẽu, ndahei cheyesui tẽi amombehu. Che Ru secoi vahe che rese, ahe ité oyapo güemimbotar che recocuer rese —ehi—. \v 11 Che reroya peye che Ru rese che recose, ahe avei secoise che rese. Anise, che reroyañomi tẽi catu peye mbahe che rembiapo rese —ehi—. \v 12 Supi eté aipo ahe pẽu: acoi ava che reroya vahe, ahe avei oyapora mbahe che rembiapo nungar, tuvicha catura rumo. Esepia, che asora che Ru pɨri —ehi—. \v 13 Acoi peporanduse que mbahe rese che rer pɨpe, che amondoño itera pẽu. Ipɨpe che amboyecuara che Ru reco pĩratasa. \v 14 Che ayapora que mbahe che rer pɨpe pe porandusa —ehi oreu. \s1 Jesús, “Che amboura Espíritu Santo pẽu” ehi vɨroyasar upe \p \v 15 “Che raɨsuse ité peye, pemboyeroya catu che porocuaita. \v 16 Che aporandura che Ru upe ombou vaherã Espíritu supi eté vahe pe pɨ̃tɨvɨi ãgua, ahe secoi vaherã ité pe rese. \v 17 Ava Tũpa ndoicuai vahe rumo, ndoicatui chietera ipɨsɨ. Esepia, ndosepiai, ndoicuai avei yuvɨreco. Pe rumo peicua ité. Esepia, ahe ité secoi pe rese. Ipare oique itera pe pɨha pɨpe. \p \v 18 “Ndopoeyai chira pe güeraño tẽi; ayevɨra niha pe rese aico vaherã. \v 19 Chĩhi tẽi oime vɨte arɨ che reroyasarẽhɨ che repia vɨte vaherã yuvɨreco. Ipare rumo ndache repia iri chira yuvɨreco. Pe rumo che repiaño itera peye iyavei peicoveño itera. Esepia, che aicoveño avei. \v 20 Ahe arɨ pɨpe peicuara che Ru rese che recosa, che rese pe recosa avei iyavei che aicose pe rese. \v 21 Acoi oicua vahe che porocuaita, omboyeroya vahe avei, ahe omboyecua ité che raɨsusa yuvɨreco. Che Ru osaɨsura che raɨsusar; che avei asaɨsura, ayemboyecua aveira chupe” ehi. \p \v 22 Judas (ndahei vahe rumo Iscariote) aipo ehi: \p —Che Yar, ¿mahera oreuño ereyemboyecuara; mahera ru ndereyemboyecua iri chira ava nde reroyasarẽhɨ upe? —ehi chupe. \p \v 23 Evocoiyase aipo ehi Judas upe: \p —Acoi che raɨsu vahe, omboyeroya vahe che ñehe yuvɨreco, che Ru evocoiyase osaɨsura iyavei che Ru reseve oroyura oroico vaherã sese. \v 24 Acoi ndache raɨsui vahe, ahe ndovɨroyai avei che ñehe yuvɨreco. Co ñehesa pesendu vahe ndahei cheyesui tẽi; ahe rumo che Ru, che mbousar suindar —ehi. \p \v 25 “Pe rese che reco vɨtese, opa co mbahe amombehu vichico pẽu. \v 26 Espíritu Santo rumo, Poropɨ̃tɨvɨisar, che Ru ombou vahe che rer pɨpe, ahe pe mbohera opacatu mbahe avɨye vahe rese. Pe momahenduha aveira opacatu pẽu che ñehe agüer rese. \p \v 27 “Aseya teco tuprɨsa pẽu, ahe che reco tuprɨsa; ndahei rumo avaño tẽi rembiapo nungar amondo pẽu. Aní, ‘¿Mara yahera pĩha?’ peyera; aní chiaveira pesɨquɨye. \v 28 Pesendupa niha acoi, ‘Asora, ipare ayevɨ irira pe rese aico vaherã’ che hesa. Supi eté che raɨsuse peye, pevɨharetera peicuase che Ru pɨri che sosa. Esepia, ahe ɨvate catu vahe ité che sui. \v 29 Sese amombehupa voi co mbahe tenondeve pẽu, ẽgüe ehise ité, ahese peroyara. \p \v 30 “Namombehu pucu iri chira mbahe pẽu. Esepia, ou ité co ɨvɨ pɨpe oporocuai tẽi vahe. Ahe rumo ndahei ɨvate catu vahe che sui \v 31 ‘toicua ava che reroyasarẽhɨ che Ru raɨsusa yuvɨreco’ che hesa pɨpe. Ayapoño ité che Ru che cuaita. \p “Pepũha. Yaso cohave sui” ehi güemimbohe eta upe. \c 15 \s1 Jesús uva hɨ nungar \p \v 1 Ipare Jesús oñehe iri oreu aipo ehi: “Che aico inungar uva hɨ supi eté vahe; che Ru evocoiyase inungar sese ihañeco vahe secoi. \v 2 Ahe oyasɨa sãca ndihai vahe ichui yepi; iha vahe rumo omoatɨro tuprɨ iha catu ãgua. \v 3 Pe pe recocuer imoatɨroprɨ ité che pe mbohesa pɨpe. \v 4 Peicoño ité catu che rese inungar che aicoño ité avei pe rese. Uva rãca oise ohɨ sui, ndiha iri ahe ae tẽi; pe avei ẽgüe peyera peyepepɨse che sui” ehi oreu. \p \v 5 “Che niha uva hɨ nungar aico; pe evocoiyase sãca nungar peico. Acoi secoi vahe che rese, che avei aico sese. Inungar mbahe mitɨ iha atɨ vahe, ẽgüe ehira ahe. Supi eté ndapeicatui chietera che porẽhɨ mbahe apo. \v 6 Acoi ndasecoi vahe che rese, ahe imombosara inungar acoi uva rãca yɨpi vahe. Ipare imonuhasa sapɨ ãgua” ehi oreu. \p \v 7 “Pe peicoñose ité che rese ndaperesaraise avei che porombohesa sui, peporanduño mbahe pe remimbotar rese, ahese imondosara pẽu” ehi. \v 8 “Che Ru oipɨsɨra omboeteisa pe sui acoi peyapo tuprɨse opacatu che remimbotar. Pemboyecua evocoiyase che remimbohe supi tuprɨ vahe pe recosa. \v 9 Che opoaɨsu ité, inungar che Ru che raɨsu. Sese peicoño ité catu che poroaɨsusa pɨpe. \v 10 Esepia, pemboyeroyase che porocuaita, peicoveño itera co che poroaɨsusa pɨpe. Inungar che che Ru amboyeroya che cuaisa iyavei aicoveño ité che Ru poroaɨsusa pɨpe vichico. \p \v 11 “Che aipo ahe pẽu ‘tovɨreco che vɨhasa oyese yuvɨreco’ viya; ‘toyembovɨharete catu yuvɨreco’ che hesa pɨpe. \v 12 Co che porocuaita: Peyeaɨsu ñepei-pei, inungar che opoaɨsu. \v 13 Ndipoi eté que poroaɨsusa ɨvate catu vahe co sui omondose que ava güecocuer omborɨpar rese nara. \v 14 Pe che mboyeroyase peye, ahese che mborɨpar peico. \v 15 ‘Pe mbiguai peico’ ndahe iri pẽu. Esepia, mbiguai ndoicuai eté mbahe güerecuar pɨhañemoñetasa. Sese, ‘Che mborɨpar’ ahe pẽu. Esepia, aicua ucapa ñehesa che Ru cheu omombehu vahe pẽu. \v 16 Pe niha ndache poravoi peye. Che rumo opoporavo iyavei opocuai peporavɨquɨ vaherã ava reru ãgua cheu ‘che rese ité toyuvɨrecoi’ che yapave. Evocoiyase che Ru omboura mbahe pe porandusa che rer pɨpe pẽu. \v 17 Co rese opocuai: Peyeaɨsu catu ñepei-pei peyacatu” ehi Jesús güemimbohe upe. \s1 Jesús amotarẽhɨmbar, supindar amotarẽhɨmbar avei \p \v 18 “Acoi ava ndoicuai vahe Tũpa pe amotarẽhɨse, peicuaño che rane che amotarẽhɨ yuvɨreco yɨpɨndar. \v 19 Pe peico vɨtese ava Tũpa ndoicuai vahe pãhuve, evocoiyase pe raɨsu aira yuvɨreco viña. Che rumo opoporavo ipãhu sui yuvɨreco. Sese tẽi ndape ambota iri yuvɨreco. Esepia, pe ndahe iri ipãhu pendar peico. \v 20 Peyemomahenduha pẽu aipo che hesa rese: ‘Ndipoi eté que mbiguai ɨvate catu vahe güerecuar sui’ ahe. Che niha yɨpɨndar yamotarẽhɨmbrɨ aico, pe avei pe amotarẽhɨra yuvɨreco. Acoi omboyeroya vahe rumo che porombohesa, pe porombohesa avei omboyeroyara yuvɨreco. \v 21 Co opacatu mbahe che recocuer sui tẽi ẽgüe ehira pẽu. Esepia, ndoicuai niha che mbousar yuvɨreco. \p \v 22-24 “Che ndayuise ahe ava upe mbahe sembiavɨ mombehu viña, evocoiyase, ‘Peyavɨ mbahe’ ndehi chira Tũpa chupe yuvɨreco viña. Che rumo ayu ité, amombehu mbahe sembiavɨ yuvɨreco chupe, ayapo avei mbahe ava ndoyapoi vahe yuvɨreco ipãhuve; ahe rumo yepe osepia co mbahe yuvɨreco viña, che amotarẽhɨño, che Ru avei oyamotarẽhɨ yuvɨreco. Sese, ‘Pereco ité mbahe pe rembiavɨ peyese’ ehi Tũpa chupe. Esepia, acoi che amotarẽhɨ vahe, che Ru avei oyamotarẽhɨ yuvɨreco. \v 25 Co rumo ẽgüe ehi. Esepia, imboavɨyesa rane itera ñehesa sesendar icuachiaprɨ pɨpe aipo ehi vahe: ‘Mbahe apoẽhɨ pɨpe sui tẽi che amotarẽhɨ yuvɨreco’ ehi vahe. \p \v 26 “Acoi ambouse rumo Poropɨ̃tɨvɨisar, Espíritu supi eté vahe che Ru sui pẽu, ahe omombehura che recocuer. \v 27 Pe avei pemombehura che recocuer. Esepia, yɨpɨsuive ité peico che rupi” ehi. \c 16 \p \v 1-2 “Pe mocañɨehɨ ãgua che rese pe yeroyasa aipo ahe opacatu co mbahe imombehu pẽu: pe mombora judío rerecuar oñemonuhasa sui yuvɨreco, pe yuca aveira yuvɨreco. Ahe rumo omohara, ‘Tũpa uve nara revo na yahe’ ehira yuvɨreco viña. \v 3 Evocoi rumo ẽgüe ehira yuvɨreco che Ru cuaẽhɨ pɨpe iyavei che cuaẽhɨ pɨpe yuvɨreco. \v 4 Amombehu aipo pẽu acoi ẽgüe ehise, peyemomahenduhara che remimombehugüer rese. \s1 Espíritu Santo rembiapo \p “Yɨpɨsuive rumo namombehui co mbahe pẽu. Esepia, aicoveño ité pe rese. \v 5 Cũritei rumo asora che mbousar pɨri iyavei ndipoi que ñepei pe pãhu pendar ‘¿que vo aipo eresora?’ ehi vahe cũritei cheu. \v 6 Pe rumo ndapeyembovɨhaiño aipo mbahe amombehuse pẽu. \v 7 Supi eté rumo aipo ahe pẽu: avɨye catura pẽu che asose. Esepia, ndasoise viña, ndoui chietera pe rese Poropɨ̃tɨvɨisar. Asose rumo, che amboura pẽu. \v 8 Ouse ahe, oicua ucara ava che cuaẽhɨsar upe yangaipa, oicua uca aveira tecocuer ɨ̃visa iyavei cañɨsa ndaseco põrai vahe upendar. \v 9 Oicua ucara yangaipa chupe ndache reroyaise yuvɨreco; \v 10 oicuara rumo che reco ihɨ̃vi tuprɨ vahe yuvɨreco. Esepia, asora che Ru recosave, ahese pe ndache repia iri chietera peye; \v 11 iyavei oicuara Tũpa poromocañɨsa. Esepia niha, Caruguar, ahe co ɨvɨ pɨpendar rerecuar oipɨsɨra che Ru Tũpa ñemoɨrosa. \p \v 12 “Setá iteanga mbahe oime amombehu vaherã pẽu. Pe rumo ndapeicatui chira cũritei senducua. \v 13 Ouse rumo Espíritu supi eté vahe, ahe pe mbohera mbahe supi eté vahe rese. Esepia, noñehei chira oyesui tẽi, ahe rumo omombehura mbahe osendu vahe güeraño, oicua uca aveira mbahe coiye oime vaherã. \v 14 Ahe che mboeteira. Esepia, oicua ucara opacatu mbahe cheundar pẽu. \v 15 Opacatu mbahe che Ru vɨreco vahe, che mbahe. Sese niha, ‘Espíritu oipɨsɨra opacatu mbahe cheundar, oicua uca aveira pẽu’ ahe. \p \v 16 “Avɨyeteramo tẽi ndache repia iri chira peye. Ipare rumo coiye catumi che repia irira peye” ehi oreu. \s1 Yepe semimbohe ndovɨhai chira viña, coiye catu rumo ovɨharetera yuvɨreco \p \v 17 Evocoiyase ore oroporandu-randu tẽi oreyeupe aipo orohe: \p —¿Mara oya pĩha: ‘Avɨyeteramo tẽi ndache repia iri chira peye’ ehi yandeu; ipare rumo aipo coiye catumi yasepiara iyavei aipo osora Vu pɨri no? \v 18 ¿Mara oya vo aipo: ‘Avɨyeteramo tẽi’ ehi? Ndayasenducuai mo aipo iñehesa —orohe oreyeupe. \p \v 19 Ipare rumo ‘oporandura co mbahe rese yuvɨreco cheu’ oya aipo ehi voi oreu: \p —¿‘Ipare rumo coiye catumi che repia irira peye’ che he agüer rese co pe porandu vɨte peyeupe? —ehi—. \v 20 Supi eté aipo ahe pẽu: peyasehora pe vɨharẽhɨsa pɨpe, ava angaipa viyar rumo ovɨhareteñora yuvɨreco. Yepe pe, ndapevɨhai chira viña, coiye catu rumo pevɨharetera. \v 21 Inungar acoi que cuña imembɨra potase, tasɨ chupe oyepotase arɨ imembɨra ãgua; pĩtani oha pare rumo, nimahenduha iri tasɨcuer rese; sorɨveteño omembrɨ rese. \v 22 Ẽgüe peye avei; pe cũritei tasɨ avei pẽu, ayevɨ irira rumo pe repia ãgua, ahese pevɨharetera. Ahe vɨharetesa ndipoi chietera que ava vɨrocua vaherã pe sui. \p \v 23 “Ahe arɨ pɨpe, ndapeporandu iri chietera mbahe rese cheu. Supi eté aipo ahe pẽu: che Ru omboura opacatu mbahe pẽu che rer pɨpe peporanduse. \v 24 Cũritei rumo ndapeporandu vɨtei mbahe rese che rer pɨpe. Peporandu catu sese, ahese peipɨsɨra. Ipɨpe sui perorɨvete catura. \s1 Jesucristo mbahe-mbahe tẽi recopɨsar \p \v 25 “Opacatu mbahe rese niha amboyoya tecocuer pẽu. Oimera rumo arɨ namboyoya iri chira ambuae mbahe rese tecocuer; ipa voi amombehu itera mbahe pẽu che Ru recocuer resendar. \v 26 Ahe arɨ pɨpe pe peporandura mbahe rese che rer pɨpe; che rumo, ‘Ayeroquɨra pe rese che Ru upe’ ndahei pẽu. \v 27 Esepia, che Ru ae ité pe raɨsu. Pe raɨsu ité niha. Esepia, pe che raɨsu peye, che reroya avei che Ru Tũpa sui che yuse peye. \v 28 Asẽ che Ru sui co ɨvɨ pɨpe vitu; cũritei rumo aseyara co ɨvɨ, ayevɨra che Ru upe” ehi oreu. \p \v 29 Evocoiyase ore aipo orohe chupe: \p —Indó, aipo rupi ereñehe tuprɨ catu ité; nderemboyoya iri ambuae mbahe rese imombehu oreu. \v 30 Supi eté ereicua opacatu mbahe, ereicua avei ore porandusa. Evocoiyase ndiya iri ore porandu ãgua mbahe rese ndeu. Sese orovɨroya Tũpa sui nde yusa —orohe chupe. \p \v 31 —¿Evocoiyase che reroya ité peye? —ehi—. \v 32 Supi eté oyepota arɨ cute, co pɨpe ité peyemosaipara che sui; che reyara che aemi peye. Ndahei rumo che ae aico. Esepia, che Ru secoi che rese. \v 33 Amombehu co opacatu pẽu che rese mbahe tuprɨ pɨpe pe reco ãgua. Peparaɨsu itera co ɨvɨ pɨpe; peyemonguerẽhɨ catura rumo. Esepia, che opa ité asecopɨ co ɨvɨ pɨpendar mbahe tẽi —ehi. \c 17 \s1 Jesús oyeroquɨ güemimbohe rese \p \v 1 Aipo ohe pare, Jesús omahe ɨva rese aipo ehi: “Che Ru, oyepota arɨ cute. Che mboetei eve, ipɨpe sui avei che nde Rahɨr toromboetei. \v 2 Supi eté niha, nde erembou che mborerecua ãgua opacatu ava ɨvɨ pɨpendar harɨve iyavei tecovesa apɨrẽhɨ mondo ãgua opacatu ava nde cheu erembou vahe upe. \v 3 Co niha tecovesa apɨrẽhɨ, tande cua nde Tũpa ñepei supi eté vahe nde recose yuvɨreco, tache cua avei nde che mbouse yuvɨreco. \p \v 4 “Che niha oromboetei co ɨvɨ pɨpe, iyavei ayapo nde che cuaisa. \v 5 Sese che Ru, embou irimi cũritei che reco porañete ãgua, inungar acoi yɨpɨndar areco vahe nde rese ɨvɨ apoẽhɨseve. \p \v 6 “Co nde rembiporavo ava co ɨvɨ pɨpendar pãhu sui erembou vahe cheu; orocua ucapa chupe. Yɨpɨndar ndeundar yuvɨrecoi. Ipare nde erembou cheu. Ahe vɨroya ité nde ñehe yuvɨreco. \v 7 Cũritei oicuapa opacatu mbahe nde suindar cheu erembou vahe yuvɨreco. \v 8 Esepia, amombehu ité nde ñehe erembou vahe cheu; ahe vɨroya ité yuvɨreco, vɨroya avei nde che mbousa yuvɨreco. \p \v 9 “Che ayeroquɨ cheu nde remimbou rese ndeu. Esepia, ndeundar ité yuvɨrecoi; ndayeroquɨi rumo ambuae ava che reroyasarẽhɨ rese. \v 10 Opacatu ava cheundar, ndeundar avei; ndeundar evocoiyase cheundar. Ahe sese che reco porañetesa oyecua. \p \v 11 “Che ndapɨtai chira co ɨvɨ pɨpe; ahe rumo opɨtara cohave yuvɨreco. Che evocoiyase asora nde pɨri. Che Ru, seco maranehɨ vahe, esãro nde pĩratasa pɨpe nde remimbou cheu oyese yuvɨrecoi tuprɨ ãgua inungar yande yaico. \v 12 Aicose co ɨvɨ pɨpe, asãro tuprɨ nde rer pĩratasa cheu erembou vahe pɨpe; chemahemoha yuvɨreco sese mbahe tẽi sui. Ndipoi eté que ñepei ocañɨ tẽi vahe; acoi yɨpɨve ocañɨ vaheño ité rumo ocañɨ tẽi; nde ñehe rupi tuprɨ ité ẽgüe ehi. \p \v 13 “Cũritei asora nde recosave. Co ɨvɨ pɨpe che reco vɨtese rumo, amombehu co mbahe chupe ‘tovɨreco che vɨharetesa yuvɨreco’ che yapave. \v 14 Che niha amombehu nde ñehe yuvɨreco chupe. Ava che reroyasarẽhɨ rumo oyamotarẽhɨño yuvɨreco. Esepia niha, ndahe iri Caruguar povrɨ pendar yuvɨrecoi inungar che ndahei ipovrɨ pendar aico. \v 15 ‘Enose ava Caruguar povrɨ pendar pãhu sui’ ndahei ndeu, che rumo aipota eresepɨra Caruguar sui. \v 16 Inungar che ndahei Caruguar povrɨ pendar aico, ẽgüe ehi avei ahe yuvɨreco. \v 17 Eipeha tuprɨ angaipa sui ndeyeupe nara yuvɨreco ñehesa supi eté vahe reroyase. Nde ñehesa niha supi tuprɨ vahe ité. \v 18 Inungar nde che mbou eve ava co ɨvɨ pɨpendar pãhuve, ẽgüe ahe avei che imondo ava pãhuve yuvɨreco. \v 19 Amondo ité che recocuer ndeu nara ‘toyemondo catu yuvɨreco chupe co ñehesa supi tuprɨ vahe reroya pɨpe’ viya. \p \v 20 “Ndayeroquɨi co che remimbohe reseño ndeu, ayeroquɨ avei rumo ambuae ava che reroyasar ñehesa sui che reroya vaherã rese. \v 21 Aporandu avei ndeu toyuvɨrecoi tuprɨ ité yuvɨreco oyese inungar ñepei vahe, ẽgüe tehi avei yuvɨreco yande rese, che Ru, inungar nde ereico che rese, che avei aico nde rese. Toyuvɨrecoi tuprɨ ité catu yuvɨreco oyese. Ipɨpe sui ava co ɨvɨ pɨpendar tovɨroya nde che mbousa yuvɨreco. \v 22 Che reco porañetesa nde erembou vahe cheu, ahe tuprɨ avei amondo yuvɨreco chupe ñepei vahe nungar yuvɨrecoi ãgua, inungar yande ñepei vahe yaico. \v 23 Che aico yuvɨreco sese, nde evocoiyase ereico che rese ahe yuvɨrecoi tuprɨ ãgua inungar ñepei vahe. Ipɨpe sui ava co ɨvɨ pɨpendar toicua nde che mbousar ereico iyavei eresaɨsu che remimbohe yuvɨreco inungar nde che raɨsu eve. \p \v 24 “Che Ru, nde niha erembou co che remimbohe cheu. Aipota rumo ahe yuvɨrecoi che pɨri che recosave osepia vaherã teco porañetesa cheu erembou vahe yuvɨreco. Nde niha yɨpɨve ité che raɨsu eve ɨvɨ apoẽhɨseve. \v 25 Che Ru, seco catuprɨ vahe, ava co ɨvɨ pɨpendar tẽi nande cuai yuvɨreco; che rumo orocua ité, co avei oicua nde che mbousa yuvɨreco. \v 26 Orocua uca chupe, orocua ucaño vɨte itera rumo. Evocoiyase nde che raɨsusa tovɨreco avei yuvɨreco, che avei taico yuvɨreco sese” ehi Jesús oyeroquɨ güemimbohe recocuer rese. \c 18 \s1 Jesús oipɨsɨ yuvɨreco \p \v 1 Aipo ohe pare, Jesús ore renose ore reraso ɨembɨ Cedrón rovai. Aheve oime mbahe mitɨ rẽta, ipɨpe Jesús ore reroique ore reraso. \v 2 Iyavei Judas omondo vaherã yamotarẽhɨmbar upe oicua avei aheve secosa. Esepia, setá rupi Jesús rese oroñemonuha aheve yepi. \v 3 Sese Judas oyepotaño ité aheve sundao rehɨi reseve iyavei sundao tũparo rãrosar pahi rerecuar iyavei fariseo eta remimondo opacatu oyoepɨsa reseve yuvɨrecoi, guataendɨ reseve-seve avei yuvɨraso. \v 4 Yɨpɨve ité rumo oicua oyeupe mbahe oime vaherã. Sese osẽ voi eté yuvɨreco chupe oporandu: \p —¿Ava vo peseca? —ehi. \p \v 5 Ahe ava rehɨi omboyevɨ yuvɨreco chupe: \p —Jesús, Nazaret pendar, oroseca —ehi. \p —Che niha ahe aico —ehi ava rehɨi upe. \p Judas ipãhuve secoi imondo ãgua yamotarẽhɨmbar upe. \v 6 “Che niha ahe aico” ehise ava upe; guaquɨcuei cotɨ pãve opa ovɨapi yuvɨreco. \v 7 Evocoiyase oporandu iri ava upe: \p —¿Ava vo peseca? —ehi. \p Ahe aipo ehi yuvɨreco: \p —Jesús, Nazaret pendar —ehi. \p \v 8 Aipo ihese, \p —“Che niha ahe aico” ahe pẽu —ehi—. Che che recase peye, pepocoi rene catu co ambuae rese, toyuvɨrasopaño —ehi. \p \v 9 Co rumo iñehe mboavɨye ãgua ẽgüe ehi: “Acoi che Ru ombou vahe cheu, nocañɨi eté que ñepei che sui” ehi. \v 10 Evocoiyase Simón Pedro vɨreco vahe quɨse, vɨnose, oyasɨa Malco serer vahe nambi yasu cotɨndar, ahe pahi rerecuar ɨvate catu vahe rembiguai. \v 11 Pedro upe rumo aipo ehi: \p —Emondo iri quɨse sɨru pɨpe —ehi—. Che Ru niha co mbahe yavai vahe ombou cheu. Añemosaño itera chupe —ehi. \s1 Jesús serasosa mborerecuar Anás rovai \p \v 12 Evocoiyase sundao rerecuar, osundao eta reseve iyavei judío tũparo rãrosar oipɨsɨ Jesús yuvɨreco, oipocua. \v 13 Yɨpɨndar vɨraso Anás rẽtave yuvɨreco. Esepia, ahe Caifás rovayar. Ahe aravɨter pɨpe aipo Caifás pahi eta rerecuar ɨvate catu vahe secoi. \v 14 Caifás ité aipo ehi omboetasa upe: “Yandeu avɨye catu itera que ñepei mbɨa omanose yande rese” ehi. \s1 Pedro, “Ndaicuai co mbɨa” ehi Jesús upe \p \v 15 Ore Pedro rese orosoño ité Jesús raquɨcuei. Che rumo pahi eta rerecuar rẽta pɨpendar opa ité che cua yuvɨreco. Sese aiqueño ité Jesús raquɨcuei mborerecuar rẽtave vicho. \v 16 Pedro rumo opɨtaño oquendɨpɨve ocarve. Che rumo pahi eta rerecuar che cua ité yuvɨreco. Evocoiyase asẽ, aporandu oquendɨpɨ rãrosar uve Pedro reique ãgua rese. \v 17 Evocoiyase oquendɨpɨ rãrosar oporandu Pedro upe: \p —¿Ndahei vo nde avei co ava rupindar? —ehi chupe. \p —Aní, ndahei che ahe —ehi oquendɨpɨ rãrosar upe. \p \v 18 Sõhɨsá iteanga ahe pɨ̃tu pɨpe. Evocoiyase mborerecuar rembiguai iyavei sundao eta oyatapɨ yuvɨreco oyepehe ãgua. Pedro avei aheve ipãhuve oyepehe tata ɨpɨve ohã. \s1 Pahi eta rerecuar ɨvate catu vahe oporandu Jesús upe secocuer rese \p \v 19 Pahi eta rerecuar ɨvate catu vahe, “¿Uma-uma vo nde remimbohe yuvɨrecoi iyavei mbahe rese vo erembohe?” ehi oporandu Jesús upe. \v 20 Jesús rumo aipo ehi chupe: \p —Che niha añehe opacatu rupi, opacatu ava eta rovaque avei. Esepia, aporomboheño ité niha ava ñemonuhasa rupi, tũparo guasu pɨpe avei. Indó, che nañemi eté añehe vaherã. \v 21 ¿Mahera vo evocoiyase cheu tẽi ereporandu? Eporandu catu che ñehe rendusar upe. Ahe tomombehu che oyeupe ñehesa yuvɨreco ndeu. Ahe niha oicua che ñehe agüer yuvɨreco —ehi. \p \v 22 Aipo ihese, ñepei mbɨa sundao osovapete aipo ehi chupe: \p —¿Aipo ere rutei pahi rerecuar ɨvate catu vahe upe imboyevɨ? —ehi chupe. \p \v 23 Evocoiyase omboyevɨ ahe mbɨa upe: \p —Añehese mbahe tẽi rese, emombehu che ñehe raisa; che rumo añehe tuprɨ ité, ¿mahera vo evocoiyase che rovapete eve? —ehi. \p \v 24 Evocoiyase Anás omondo pahi eta rerecuar ɨvate catu vahe Caifás upe ipocuasa reseve. \s1 Pedro, “Ndaicuai co mbɨa” ehi vɨte Jesús upe \p \v 25 Ahese Pedro oyepeheño vɨte ohã tata ɨpɨve. Aheve aipo ehi yuvɨreco chupe: \p —¿Ndahei vo nde ité evocoi ava rupindar ereico? —ehi. \p Pedro rumo, \p —Aní, ndahei che ahe aico —ehiño. \p \v 26 Ipare mbɨa pahi rerecuar ɨvate catu vahe rembiguai, inambi asɨaprɨ mu aipo ehi chupe: \p —¡Avɨye acoi nde ité oroepia vahe mbahe mitɨ rẽta pɨpe supi! —ehi chupe. \p \v 27 Pedro rumo, “Aní, ndahei eté che” ehi iriño. Aipo iheseve, tacura oñehe. \s1 Jesús serasosa Pilato rovai \p \v 28 Evocoiyase vɨraso Jesús Caifás rẽta sui Roma pendar mborerecuar guasu recosave yuvɨreco. Cõhe potase ẽgüe ehi. Judío rumo ndoyuvɨroiquei eté mborerecuar recosave oyemboangaipaẽhɨ ãgua. Esepia, ahe icuaita yuvɨroiquese, ndiyai chietera Pascua resendar ovesa roho hu ãgua yuvɨreco chupe viña. \v 29 Sese Pilato osẽ ava upe aipo ehi: \p —¿Mbahe vo sembiapo naporai vahe? —ehi. \p \v 30 Ahe omboyevɨ yuvɨreco chupe: \p —Seco catuprɨse, ndorogüerui chietera ndeu viña —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 31 Evocoiyase aipo ehi ava upe: \p —Peraso, pe ae peyapo mbahe pẽundar ité porocuaita rupi sese —ehi. \p Judío rerecuar evocoiyase omboyevɨ yuvɨreco: \p —Ore judío oroico vahe upe rumo ndipotasai oroyuca vaherã que ava —ehi. \p \v 32 Ẽgüe ehi Jesús ñehe imano ãgua resendar yavɨye. \v 33 Ahese Pilato oique iri oɨ pɨpe, güeru uca Jesús oyeupe oporandu chupe: \p —¿Nde ité vo judío rerecuar ɨvate catu vahe ereico? —ehi. \p \v 34 —¿Ndeyesui eté aipo ereporandu cheu, anise, oime tie que ambuae ava che mombehu vahe ndeu? —ehi Pilato upe. \p \v 35 —¡Che ndahei eté judío aico! Nde recua pendar ae niha pahi eta rerecuar nde reru yuvɨreco cheu. ¿Mbahe vo evocoiyase ereyapo? —ehi Pilato chupe. \p \v 36 —Che mborerecuasa rumo ndahei co ɨvɨ pɨpendar. Co ɨvɨ pɨpendarse viña, che rupindareta ovavara che amotarẽhɨmbar upe che repɨsave yuvɨreco viña. Che mborerecuasa rumo ndahei eté coha pendar —ehi. \p \v 37 Ahese Pilato aipo ehi chupe: \p —Evocoiyase nde mborerecuar guasu ité ereico —ehi. \p —Nde niha aipo, “Mborerecuar guasu ereico” ere cheu. Aherã niha che aha co ɨvɨ pɨpe mbahe supi eté vahe mombehu ãgua. Opacatu ava vɨroya vahe mbahe supi eté vahe, osenduño ité che ñehesa yuvɨreco —ehi Pilato upe. \p \v 38 Pilato rumo, \p —¿Mbahe vo aipo supi eté vahe? —ehi chupe. \s1 “¡Tayatɨcasa!” ehi ava eta Jesús uve yuvɨreco \p Aipo ohe pare, Pilato osẽ iri judío eta upe oñehe aipo ehi: \p —Che ndayosui eté co mbɨa rese mbahe sembiavɨ. \v 39 Pe rumo peicua amose ñepei ava soquendaprɨ Pascua pieta pɨpe yepi; ¿peipota amose vaherã judío rerecuar? —ehi. \p \v 40 Aipo ihese, opacatu osapucai pĩratá yuvɨreco aipo ehi: \p —¡Evocoi aní! ¡Barrabás catu emose! —ehiño yuvɨreco. \p Barrabás rumo imonda rai vahe secoi. \c 19 \p \v 1 Evocoiyase Pilato oporocuai Jesús nupa ãgua. \v 2 Sundao eta omonde ñaca rese yu pɨaprɨ iyavei omboyemonde turucuar pĩraumbɨ vahe pɨpe yuvɨreco. \v 3 Ipare oyemboya sese aipo ehi: \p —¡Imboeteiprɨ judío Rerecuar tasecoi! —ehi angahu sovapete-pete yuvɨreco. \p \v 4 Pilato evocoiyase osẽ iri ava upe aipo ehi: \p —Pesepia, anose pẽu pe icua ãgua che ndayosui eté mbahe sembiavɨ —ehi. \p \v 5 Evocoiyase vɨnose yu pɨaprɨ oãca rese turucuar pĩraumbɨ vahe reseve senoha ava upe. Ahese Pilato aipo ehi: \p —¡Ndo co aipo mbɨa cute! —ehi. \p \v 6 Osepiase pahi eta rerecuar, sundao rerecuar avei, omboɨpɨ osapucai: \p —¡Tayatɨcasa! ¡Tayatɨcasa! —ehi pãve voi yuvɨreco chupe. \p Pilato evocoiyase aipo ehi ava upe: \p —Peraso, peyatɨca pe ae. Esepia, che ndayosui eté mbahe sembiavɨ —ehi. \p \v 7 Judío rerecuar rumo omboyevɨ yuvɨreco: \p —Ore rumo orovɨreco mborocuaita. Ipɨpe omanoño itera. Esepia, oyeapo tẽi Tũpa Rahɨr —ehi yuvɨreco. \p \v 8 Aipo ñehesa renduse, Pilato oyembosɨquɨyé catu. \v 9 Vɨroique iri oɨ pɨpe seraso. Aheve oporandu chupe: \p —¿Que pendar ité vo nde ereico? —ehi. \p Ahe rumo nomboyevɨ iri eté iñehe chupe. \v 10 Evocoiyase Pilato aipo ehi chupe: \p —¡Mahera ndereñehei eté cheu! ¿Ndereicuai vo che mborerecuar aico nde atɨca uca ãgua, mbahe tẽi sui nde renose ãgua avei? —ehi Pilato chupe. \p \v 11 —¡Aní! Ndererecoi chietera nde mborerecuasa che harɨve Tũpa nombouise ndeu viña. Sese niha ava che mondosar ndeu oyemboangaipa catu nde sui yuvɨreco —ehi Pilato upe. \p \v 12 Ahe ramoseve, Pilato osãha iri tẽi Jesús renose ãgua; judío rerecuar rumo osapucai voiño yuvɨreco chupe: \p —¡Acoi eremosese co mbɨa, ndahei chietera nde mborerecuar ɨvate catu vahe mborɨpar ereico! ¡Opacatu oyemomborerecua tẽi vahe, ahe evocoiyase mborerecuar ɨvate catu vahe amotarẽhɨmbar tẽi yuvɨrecoi! —ehiño yuvɨreco chupe. \p \v 13 Evocoiyase Pilato osenduse aipo ihesa, vɨnose uca Jesús ocarve, oguapɨ mborerecuar guasu renda harɨve. Ahe mbahe rese porandusa rer hebreo ñehe pɨpe Gabata ‘ita apoprɨ’ oya. \v 14 Mbɨter arɨ Pascua pieta ãgua Pilato aipo ehi judío eta upe: \p —¡Ndo co pe rerecuar cute! —ehi. \p \v 15 Ahe rumo osapucai pĩratá aipo ehi yuvɨreco: \p —¡Tomano! ¡Tomano ité! ¡Tayatɨcasa! —ehi yuvɨreco chupe. \p Pilato rumo aipo ehi chupe: \p —¿Evocoiyase ayatɨca ucara pe rerecuar? —ehi. \p Pahi eta rerecuar rumo omboyevɨ yuvɨreco chupe: \p —¡Ore ndorovɨreco iri ambuae mborerecuar, Roma pendar mborerecuar ɨvate catu vahe güeraño ité orovɨreco! —ehi yuvɨreco. \p \v 16 Ipare Pilato omondo sundao upe yatɨca uca ãgua. Ichui vɨraso yuvɨreco. \s1 Jesús yatɨcasa curusu rese \p \v 17 Evocoiyase Jesús vɨnose curusu seraso “Ava Ãcagüer” serer vahesave (ahe serer hebreo ñehe pɨpe Gólgota). \v 18 Aheve oyatɨca yuvɨreco. Seseve avei oyatɨca ñuvɨrío ava yuvɨreco, ñepei-pei yɨque ɨvɨi. \v 19 Pilato oicuachía uca omondo curusu rese aipo ehi vahe: “Co Jesús, Nazaret pendar, judío Rerecuar guasu” ehi. \v 20 Setá iteanga ava oyeroquɨ co icuachiaprɨ rese yuvɨreco. Esepia, icuachiasa hebreo, latín iyavei griego ñehe pɨpe. Iyavei yatɨcasa namombrɨimi eté tecua sui. \v 21 Sese pahi eta rerecuar aipo ehi Pilato upe yuvɨreco: \p —Aní, ‘Judío Rerecuar guasu’ ere icuachía; iyacatu rumo, ‘Oyeapo pota tẽi vahe judío Rerecuar guasu’ erera icuachía imoi —ehi yuvɨreco chupe. \p \v 22 Pilato rumo omboyevɨ: \p —Co aicuachía vahe, ẽgüe ehiño itera oĩ —ehi. \p \v 23 Jesús atɨca pare evocoi irungatu sundao, omonuha iturucuar oyeupe imboyaho ãgua yuvɨreco. Oipɨsɨ avei iturucuar ivrɨ pendar nimbovɨvɨsai vahe, ñepei reseve pucuño tẽi vahe. \v 24 Sundao eta aipo ehi oyeupe yuvɨreco: \p —Yamondoro eme; avɨye catu yandeguayɨño sese, ¿ava ité pĩha oipɨsɨra? —ehi yuvɨreco. \p Ẽgüe ehi icuachiapɨrer imboavɨye yuvɨreco aipo ehi vahe: “Omboyaho-yaho ava che turucuar iyavei iguayɨ yuvɨreco sese” ehi vahe. Supi tuprɨ ité ẽgüe ehi sundao yuvɨreco. \p \v 25 Curusu ɨvɨpɨve yuvɨrecoi ichɨ, ichɨ cupɨhɨr, María Cleofas rembireco, María Magdalena avei. \v 26 Osepiase osɨ iyavei che repiase yɨ́pɨve, che güembiaɨsu, aipo ehi osɨ upe: \p —Che sɨ, evocoi nde membɨrã ererecora —ehi chupe. \p \v 27 Ipare voi aipo ehi cheu: \p —Evocoi nde sɨ —ehi. \p Ichuive tuprɨ amoingue ichɨ che rẽtave asãro vaherã. \s1 Jesús mano agüer \p \v 28 Ipare Jesús oicua ité Vu remimbotar yavɨyepa iyavei icuachiapɨrer mboavɨye ãgua aipo ehi: \p —Che husei —ehi. \p \v 29 Aheve oime mbahe rɨru. Ipɨpe savapɨpo vinagre oĩ. Co vinagre pɨpe omoaquɨ mbahe saviyu vahe yuvɨreco omondo ɨvɨra rese, osupi, imondo iyuruve yuvɨreco. \v 30 Osupɨte pare aipo ehi: \p —Opa yavɨye cute —ehi. \p Ipare voi ñaca ɨvɨso omano. \s1 Sundao oñaruca cutu lanza pɨpe Jesús \p \v 31 Ñepei arɨ Pascua pieta uve ipane vahe pɨpe aipo ẽgüe ehi. Sese judío ndoipotai ava retecuer pɨta curusu rese mbɨtuhusa arɨ pɨpe. Esepia, ahe mbɨtuhusa arɨ imboeteiprɨ guasu ité. Sese Pilato upe oporandu yuvɨreco ahe oyocuai vaherã sundao curusu rese yatɨcaprɨ rẽtɨma mope ãgua ‘tomano’ oyapave curusu sui setecuer reroyɨpa ãgua yuvɨreco. \v 32 Evocoiyase sundao yuvɨrasopa ñuvɨrío mbɨa Jesús rese yatɨcasa vahe yuvɨreco. Ahe sẽtɨma rane opa omope yuvɨreco. \v 33 Oyemboyase rumo Jesús rese, “Omano ité” ehiño yuvɨreco chupe. Sese nomopei sẽtɨma yuvɨreco. \p \v 34 Ñepei sundao rumo oicutu yɨqueve lanza pɨpe. Ahe ramoseve voi osẽ suvɨ, ɨ reseve. \v 35 Che asepia vahe ité; supi eté aipo ahe. Evocoiyase amombehu pẽu pe seroya ãgua. \v 36 Esepia, co mbahe ẽgüe ehi icuachiapɨrer mboavɨye ãgua aipo ehi vahe: “Ndimopesai chietera que ñepei icangüer” ehi vahe aracahe. \v 37 Iyavei ambuae icuachiaprɨ aipo ehi: “Osepiara ava eta icutuprɨ yuvɨreco” ehi. \s1 Jesús yapocatusa ita hoprɨ pɨpe \p \v 38 Ipare José, tecua Arimatea pendar, oporandu Pilato upe Jesús rehõgüer reraso ãgua rese. José aipo Jesús rupindar. Ndoyecua ucai rumo omboetasa judío eta upe pahi rerecuar sui osɨquɨyepave. Pilato evocoiyase, “Avɨye, eraso” ehi chupe. Evocoiyase José oso vɨraso sehõgüer. \v 39 Nicodemo avei oipɨ̃tɨvɨi, acoi oso vahe Jesús upe pɨ̃tuse. Ahe güeru mbahe sɨ̃acua vahe mirra, áloe rese oyeseha vahe, treinta kilo, sehõgüer rese nara. \v 40 Ẽgüe ehi José, Nicodemo reseve vɨraso sehõgüer yuvɨreco iyavei oimama tuprɨ turucuar secose vahe imoɨacuaprɨ pɨpe yuvɨreco. Ẽgüe ehi judío oyapo ava omano vahe tɨ̃ ãgua yuvɨreco yepi. \v 41 Namombrɨi Jesús atɨcasa sui oime mbɨa remitɨ rẽta. Aheve ité oime tuvɨpa ita hoprɨ, ipɨasu vahe iporupɨrẽhɨ. \v 42 Ipɨpe omoingue Jesús rehõgüer yuvɨreco. Esepia, ahe tuvɨpa cõimi eté ichui iyavei vɨrovɨ ité judío pɨtuhusa arɨ. \c 20 \s1 Jesús cuerayevɨsa \p \v 1 Domingu pɨpe María Magdalena oso tuvɨpave pɨ̃tu vɨtemiseve. Ahe osepia ita tuvɨpa rovapɨsa ndahe irise güendave ihãi. \v 2 Evocoiyase ahe cuña oña oso Simón Pedro upe, cheu avei aipo ehi: \p —¡Vɨraso tuvɨpa sui yande Yar yuvɨreco! ¡Ndoroicuai que vo catu omondo yuvɨreco! —ehi. \p \v 3 Evocoiyase Pedro rese oroña oroso tuvɨpave. \v 4 Che rumo aña catu Pedro sui. Che rane evocoiyase ayepota tuvɨpave. \v 5 Aivɨro tẽi, turucuar güeraño rumo asepia aheve. Ndaiquei rumo ipɨpe. \v 6 Ipare Pedro oyepota che raquɨcuei, oique voi tuvɨpa pɨpe. Ahe avei osepia turucuar imama agüer tẽi. \v 7 Iyavei osepia turucuar ñaca mamasa. Ndahei eté setecuer mamasa rese tui; ahe rumo co cotɨ ité ipoquesa tuprɨ ou. \v 8 Evocoiyase che avei aique; asepia ẽgüe ehi vahe. Ahese aroya voi eté. \v 9 Ore rumo ndorosenducua vɨtei eté icuachiaprɨ: “Ocuerayevɨra omano vahe pãhu sui” ehi vahe. \v 10 Ipare oroyevɨpa oroso ore rẽtave. \s1 Jesús oyemboyecua María Magdalena upe \p \v 11 María rumo, ore raquɨcuei ou vahe, opɨtaño ité tuvɨpa ɨpɨve, oyaseho. Oyasehoseve oivɨro iri tuvɨpa pɨpe, \v 12 ahese osepia ñuvɨrío Tũpa rembiguai iturucuar morochí vahe oguapɨ yuvɨnoi sehõgüer rupagüerve. Ñepei oguapɨ oĩ ñaca rupagüer cotɨ, ambuae ipɨ rupagüer cotɨ. \v 13 Ahe Tũpa rembiguai oporandu yuvɨreco chupe: \p —Cuña, ¿mahera vo ereyaseho? —ehi. \p Ahe aipo ehi: \p —Esepia, che Yar rehõgüer vɨraso yuvɨreco iyavei ndaicuai que vo catu omondo yuvɨreco —ehi. \p \v 14 Aipo oheseve, oyemboyere, osepia Jesús aheve secoise; “Jesús co secoi” ndehi eté rumo chupe. \v 15 Evocoiyase oporandu María upe: \p —Cuña, ¿mahera vo ereyaseho? ¿Ava vo ereseca? —ehi chupe. \p Ahe omoha ‘co mbahe mitɨ rẽta rãrosar revo’ oya viña, aipo ehi chupe: \p —Nde ererasose sehõgüer, emombehuñomi tẽi cheu que vo eremondo. Aheve taso seca —ehi chupe. \p \v 16 Evocoiyase, \p —¡María! —ehi chupe. \p Ahe aipo hese, oyemboyere, aipo ehi hebreo ñehe pɨpe chupe: \p —¡Rabuni! —ehi (‘Porombohesar’ ohesave). \p \v 17 Evocoiyase María upe, \p —Erepocoi rene che rese. Esepia, ndayeupi vɨtei che Ru recosave. Esoño, emombehu che reroyasar upe: “Jesús oyeupira Vu Tũpa recosave” erera chupe. Che Ru, pe Ru avei; che Tũpa, pe Tũpa avei —ehi. \p \v 18 Evocoiyase María Magdalena ou imombehu: “Asepia yande Yar” ehi iyavei opa omombehu mbahe semimombehu oreu. \s1 Jesús oyemboyecua güemimbohe upe \p \v 19 Ahe arɨ pɨpeve, domingu pɨpe, pɨ̃tuse, ore ore ñemonuhasave oroyeoquenda tuprɨ judío rerecuareta sui ore sɨquɨyepave. Ahese Jesús oique ore pãhuve. Ore mboavɨrave. \p —¡Peico tuprɨ! —ehi oreu. \p \v 20 Aipo ohe pare, omboyecua opo, oɨque avei oreu. Ahese orerorɨvete yande Yar repiase oroico. \v 21 Ipare aipo ehi iri: \p —¡Peico tuprɨ! Inungar che Ru che mbou, ẽgüe ahe aveira co che pẽu —ehi oreu. \p \v 22 Ichui ore peyu: \p —Peipɨsɨ Espíritu Santo —ehi—. \v 23 Peñeroise que ava upe, ahese ahe oipɨsɨra ñeroisa; napeñeroise rumo que ava upe, ahe evocoiyase ndoipɨsɨi chira ñeroisa —ehi oreu. \s1 Tomás osepia yande Yar icuerayevɨse \p \v 24 Ñepei ore mboetasa rumo Tomás icõi vahe, ndipoi eté ore pãhuve Jesús oyemboyecuase oreu. \v 25 Ipare ore aipo orohe chupe: \p —Orosepia yande Yar —orohe. \p Tomás rumo aipo ehi: \p —¡Too! Acoi asepiase voi eté quɨravo cuarer ipo rese iyavei amoinguese che cuã quɨravo cuarer pɨpe iyavei amoinguese che po yɨque cutu agüerve, ahese ramo aroyara —ehiño oreu. \p \v 26 Ocho arɨ pare, ore oroñemonuha iri oɨ pɨpe oroico. Aheve ramo Tomás secoi ore pãhuve. Yepe oroyeoquenda tuprɨ ité viña, Jesús rumo oiqueño ité ou ore pãhuve, ore mboavɨrave aipo ehi: \p —¡Peico tuprɨ! —ehi oreu. \p \v 27 Ipare aipo ehi Tomás upe: \p —Esepia che po, emoingue nde cuã quɨravo cuarerve; embou ave nde po, emoingue avei che ɨque cutu agüerve. “Tachequerẽhɨ eme seroya ãgua” nderei chira cheu; ¡che reroya eve! —ehi. \p \v 28 Evocoiyase Tomás aipo ehi: \p —¡Che Yar Tũpa! —ehi chupe. \p \v 29 Ahese aipo ehi Tomás upe: \p —¿Cũritei che reroya che repiase eve cute? ¡Avɨye catu ava che repiaẽhɨ pɨpe che reroya vahe! —ehi chupe. \s1 Co icuachiaprɨ Jesús reroya ãgua \p \v 30 Jesús oyapo setá ambuae poromondɨisa ore rovaque. Ahe rumo ndaicuachiai co cuachiar pɨpe. \v 31 Co rumo aicuachía ‘tovɨroya Jesús, Poropɨ̃sɨrosar, Tũpa Rahɨr secosa; ipɨpe tovɨreco tecovesa yuvɨreco’ che yapave. \c 21 \s1 Jesús oyemboyecua siete güemimbohe upe \p \v 1 Ore sore ɨvɨ Galilea ve, Jesús oyemboyecua iri oreu ɨpa Tiberia ve. \v 2 Ahese oyeseve Simón Pedro yuvɨrecoi, Tomás ahe acoi icõi vahe, Natanael, ahe aipo tecua Caná pendar ɨvɨ Galilea rese, ñuvɨrío ore Zebedeo rahɨr oroico vahe iyavei ambuae ñuvɨrío Jesús remimbohe. \v 3 Simón Pedro aipo ehi: \p —Asora pira mboha —ehi. \p Ore avei aipo orohe: \p —Toroso nde rupi —orohe chupe. \p Orosoño, oroha carite pɨpe. Ahe pɨ̃tu pɨpe rumo ndorombohai eté pira. \v 4 Cõhe potase rumo, Jesús oyemboyecua ɨmbehɨ ɨvɨi. Ore rumo ndoroicuai eté Jesús secose. \v 5 Evocoiyase aipo ehi oreu: \p —Mbɨa chĩhivahe, ¿ndapembohaimi eté pira? —ehi. \p —Aní eté —orohe chupe. \p \v 6 Evocoiyase aipo ehi: \p —Pemondo pira mbohasa ɨve pe asu cotɨ. Ahese pembohara —ehi. \p Ẽgüe orohe, ipare voi, “¡Too!” orohe, ndorovɨnose catui eté ɨpɨ sui pira mbohasa oroico. Esepia, savapɨpo tuprɨ ité pira ipɨpe. \v 7 Evocoiyase che, sembiaɨsu, aipo ahe Pedro upe: \p —¡Yande Yar niha evocoi! —ahe. \p Pedro che ñehe rendu ramoseve voi, omonde oturucuar. Esepia, yɨpɨndar nani secoi; opo ɨve oso chupe. \v 8 Ore evocoiyase orovɨroyepota ité carite ndatɨpɨimisave, oroichoho pira rehɨi imbohasa pɨpe seraso, cien metro tẽi oroico ɨmbehɨ sui. \v 9 Orovɨnosese ɨvɨ ãtasave, orosepia tãtapɨi harɨve pira, pan reseve. \p \v 10 —Peru movɨro evocoi pira penose ramo vahe —ehi oreu. \p \v 11 Evocoiyase Simón Pedro oha carite pɨpe, oichoho ndatɨpɨisave pira guasu rehɨi imbohasa pɨpe, ciento cincuenta y tres tuprɨ; yepe setá viña, imbohasa rumo ndosoroi eté. \v 12 Evocoiyase aipo ehi: \p —Perio, tapecarumi rane —ehi oreu. \p Ndipoi eté que ñepei ore pãhuve “¿ava vo nde ereico?” ehi vahe chupe. Esepia, oroicuaño ité yande Yar secose. \v 13 Chupe ore sore, oipɨsɨ pan, ombou oreu, ẽgüe ehi avei pira imbou oreu. \p \v 14 Co rese Jesús oyemboyecua mbosapɨ rupi oreu ocuerayevɨre. \s1 Jesús osecoãha Pedro \p \v 15 Ore caru pare, Jesús oporandu Simón Pedro upe: \p —Simón, Juan rahɨr, ¿che raɨsu catu ité eve co mbahe sui? —ehi. \p —Taa, che Yar, ereicua niha che nde raɨsusa —ehi Pedro chupe. \p —Ndehañeco tuprɨ ru catu che reroya ramomi vahe rese yuvɨreco —ehi. \p \v 16 Imoñuvɨriosa rupi oporandu iri chupe: \p —Simón, Juan rahɨr, ¿che raɨsu catu ité eve? —ehi. \p —Taa, che Yar, nde ereicua che nde raɨsusa —ehi Pedro chupe. \p —Evocoiyase esãro tuprɨ che reroyasar yuvɨreco —ehi. \p \v 17 Imombosapɨsa rupi oporandu iri chupe: \p —Simón, Juan rahɨr, ¿che raɨsu vo eve? —ehi. \p Aipo oyeupe hese, Pedro ndoyembovɨhai eté aipo ehi: \p —Che Yar, nde niha opacatu ereicua, nde avei ereicua che nde raɨsusa —ehi. \p —Evocoiyase ndehañeco tuprɨ catu che reroyasar rese —ehi—. \v 18 Supi eté aipo ahe ndeu: nde chĩhivahe catu vɨtese, ereyemonde vɨte nde ae, ereguata vɨte avei nde remimbotar rupi; nde cuacua catuse rumo, ereyeyɨvamoatara, ambuae evocoiyase nde mboyemondera, nde reraso aveira nde so potaẽhɨsave —ehi. \p \v 19 Jesús rumo omboyecua aipo ohe pɨpe mara ehira Pedro omano Tũpa mboeteisave curi. Ipare, \p —¡Erio che rupi! —ehi Pedro upe. \s1 Jesús remimbohe saɨsuprɨ \p \v 20 Che Jesús rembiaɨsu ité aico, che ité acoi carusa ipa vaheve yɨ́pɨve aĩ acoi aporandu chupe: “Che Yar, ¿ava vo nde mondora nde amotarẽhɨmbar upe?” ahe acoi chupe. Aguatase Pedro raquɨcuei, oyemboyere che repia. \v 21 Ahese oporandu chupe: \p —Che Yar, evocoi no, ¿mbahe oimera chupe? —ehi cheu. \p \v 22 Evocoiyase omboyevɨ Pedro upe: \p —Che aipotase secove vɨte ãgua che yevɨse nara, ¿mara vo nde ererecora viña? Nde catu, eguataño che rupi —ehi. \p \v 23 Sese ambuae Jesús reroyasar ipɨhañemoñeta tẽi aipo che namanoi chivaherã ité yuvɨreco viña. Jesús rumo ndahei ‘nomanoi chietera’ ohesave aipo ehi cheu; ahe rumo, “Aipotase secove vɨte ãgua che yevɨse nara, ¿mara vo nde ererecora viña?” ehi. \p \v 24 Che ité amombehu co mbahe, che avei aicuachía iyavei yaicua supi tuprɨ vahe ité che remimombehu. \p \v 25 Oime avei ambuae mbahe setá Jesús rembiapo, que opacatú icuachiasase viña, ndiyai chietera revo ɨvɨ viña. Aipo rupive.