\id MAT - Gwich'in NT -USA 2011 (DBL -2013) \h St. Matthew \toc1 Saint Matthew Ch'adąąntł'oo \toc2 Matthew \toc3 Mt \mt1 Matthew \mt2 Saint Matthew Ch'adąąntł'oo \c 1 \s1 Jesus Christ Goots'an Deedhaa Nąįį \r Luke 3.23-38 \p \v 1 Jii nąįį t'ee, Jesus Christ goots'an deedhaa, Jesus Christ, t'ee yeenii King David ts'an deedhaa, ts'ą' King David chan Abraham ts'an deedhaa. \q1 \v 2-6 Jii nąįį t'ee Abraham ts'an digeedhaa, ts'ą' izhit gwats'an King David gwats'ą' datthak digeedhaa nąįį t'inchy'aa: \q1 Abraham, Isaac, Jacob, Judah ąįįts'ą' vachaa nąįį haa, ąįįtł'ęę Perez ts'ą' Zerah haa (goohan ąįįt'ee, Tamar), Hezron, Ram, Amminadab, Nahshon, Salmon, Boaz, (Boaz ąįįt'ee vahan Rahab), Obed (vahan Ruth), Jesse ąįįt'ee King David viti' nilii. \q1 Jii nąįį t'ee King David ts'an digeedhaa, Israel gwich'in nąįį Israel nahkat gwats'an tr'agooriinlii, ts'ą' Babylon kwaiik'it gwachoo gwats'ą' goorahaadlii dąį', t'agwarahnyąą: \q1 King David, Solomon. (Solomon, vahan ąįįt'ee Uriah va'at inli' chy'aa t'agahnyąą), \v 7-11 Rehoboam, Abijah, Asa, Jehosaphat, Jehoram, Uzziah, Jotham, Ahaz, Hezekiah, Manasseh, Amon, Josiah, ąįįts'ą' Jehoiachin ąįįts'ą' vachaa nąįį haa. \p \v 12-16 Israel gwich'in nąįį Babylon gwats'an daganahkat gwits'ee neegahoojil gwats'an Jesus vigweheelyaa gwats'ą' datthak digeedhaa nąįį t'ee jii nąįį t'arahnyąą: \q1 Jehoiachin, Shealtiel, Zerubbabel, Abiud, Eliakim, Azor, Zadok, Achim, Eliud, Eleazar, Matthan, Jacob, ts'ą' Joseph, jii Joseph, ąįįt'ee Mary oonjik, ts'ą' t'ee Mary, Jesus vahan nilii. Jesus t'ee Christ ąįį oozhii. \p \v 17 Ąįįtł'ęę t'ee Abraham gwats'an King David gwats'ą' diiti' 14 nihzhyaaneedijii nąįį goodlit, ąįįts'ą' King David gwats'an, nijin Babylon kwaiik'it gwachoo gwats'ą' Israel gwich'in nąįį gahaadlii dąį' gwats'an chan diiti' 14 nihzhyaaneedijii nąįį goodlit, izhit gwats'an chan Messiah vigweheelyaa gwats'ą' chan diiti' 14 nihzhyaaneedijii nąįį goodlit. \s1 Jesus Vagoodlit Dąį' \r Luke 2.1-7 \p \v 18 Jii t'ee nats'ahts'ą' Jesus Christ vagoodlit dąį' deegwiizhik. Vahan Mary ąįįts'ą' Joseph haa nihłarooheendal nihłagaiinyą', Mary tth'aii hee gaa dinjii haa dhichįį kwaa gwiizhik Ch'anky'aa Shroodiinyąą k'iighai' tr'iinin hee'yaa goodlit. \v 19 Joseph, dinjii khit gwinzii t'ee'ya' nilii, ąįįts'ą' dinjii nąįį tee Mary ts'an oozhii ąhtsii gitr'ii'ee, ts'ą' gweentak hee yuuheendal kwaa gwahałtsyaa yiindhan. \v 20 Tth'aii hee jyąhts'ą' gininjich'ahthat, gwiizhik naachįį ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa vizheekat gwich'in gineiinlyaa zhit yats'ą' igwiilkįį, ts'ą' jyaa yahnyąą, “Joseph, King David ts'an dindhaa ts'ą' Mary oohiindal geenjit noonjat shrǫ'! Mary Ch'anky'aa Shroodiinyąą k'iighai' tr'iinin hee'yaa goodlit t'oonchy'aa. \v 21 Gwidinji' hee'yaa t'inchy'aa, ąįįts'ą' Jesus voozhri' hahtsyaa ts'ą' dinjii vats'an nilii nąįį neehahshii eenjit, ts'ą' gootr'agwaanduu gwats'an neegoohahshii.” \v 22 K'eegwaadhat, ąįį yeenii Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nilii Isaiah k'iighai' jyaa nyąą, ąįįt'ee juk łi'deegwidlii haa gwik'it goodlit. \v 23 “Nich'it, ch'ihłok gaa dinjii haa dhichįį kwaa gaa vizhit tr'iinin gweheelyaa ts'ą' tsyaa tsal heelyaa ts'ą' Immanuel varahaanjyaa t'inchy'aa gwinyąą.” (Immanuel it'ee “Vit'eegwijyąhchy'aa diihaa nilii” gwinyąą, t'igwinyąą.) \v 24 Joseph khakee'ąįį ąįįtł'ęę Mary ts'ą' haazhii ts'ą' nihłagoonjik. Vit'eegwijyąhchy'aa vizheekat gwich'in deeyahnyąą gwik'it t'iizhik. \p \v 25 Gaa nihk'it Mary haa dhichįį kwaa, dahthee tr'iinin gwidinji' gweheelyaa gwats'ą' datthak jyaa dinchy'a', ąįįtł'ęę Joseph, tsyaa tsal vagoodlit dąį' Jesus yuuzhri' iłtsąįį. \c 2 \s1 East, Gwats'an Tr'igiinjil \p \v 1 Jesus, Bethlehem kwaiik'it, aiizhit gwizhit vagoodlit, ąįįt'ee Judea nahkat gwizhit goo'aii. King Herod, izhit dąį' zhat nahkat gwats'ą' k'eedeegwaadhat nilii gwiizhit, dinjii goonzhįį nilii nąįį East gwats'an Jerusalem kwaiik'it gwachoo k'eegiidal. \fig none|src="CN01617B.TIF" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 2.1" \fig* \v 2 Są' zhat dha'aii ąįį geenjit ch'agoahkat, “Ąįį tr'iinin tsal, Jews nąįį eenjit King heelyaa goo'aii, vagoodlit adaajii? Nijin East gwats'an khaneech'ii'ak dąį' va-są' tr'ąąh'in ts'ą' vats'a' khadigireheejyaa geenjit dzaa gwats'ą' tr'ahaajil t'igwii'in.” ginyąą. \v 3 Nijin King Herod gwiitth'ak dąį' łyaa vatthąį' iizųų goodlit, Jerusalem gwizhit dinjii nąįį datthak chan gootthąį' iizųų goodlit. \v 4 Herod, giinkhih kįh dilk'ii nąįį, ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį datthak khaihłan niinlii ts'ą' goovahkat, “Nijin gwa'an Messiah vigweheelyaa goo'aii?” goovahnyąą. \v 5 “Judea nahkat gwizhit kwaiik'it Bethlehem,” giiyahnyąą. Jii t'ee deenaadąį' gwats'an Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii dagwaantł'oo t'igwinyąą, \q1 \v 6 ‘Kwaiik'it Bethlehem, ąįį Judah nahkat gwizhit goo'aii, \q1 Judah nahkat gwizhit kwaiik'it gwachoo gwintsii veegoo'aii inlii t'oonchy'aa. \q1 Nats'an dinjii khaihkwaii nilii tr'iheehaa ts'ą' shigii Israel gwich'in nąįį ts'ą' k'eedeegwahaadhat t'inchy'aa.’” \p \v 7 Ąįįtł'ęę Herod, dinjii goonzhįį East gwats'an adaa nąįį aanaii ahnyąą ts'ą' gweentak hee goovahkat, nijin dąį' zhit są' gaah'ya' geenjit. \v 8 Ąįįtł'ęę t'ee Bethlehem gwats'ą', gooveehił'e' ts'ą' t'agoovahnyąą, “Bethlehem gwats'ą' hohjyaa ts'ą' zhat tr'iinin tsal gwinzii vankǫǫhtii, ąįįtł'ęę vagoh'ąįį ji' shaaneegoondak, ąįįts'ą' shįį chan vats'a' hihshyaa ts'ą' vats'a' khadigihihjyaa.” \p \v 9-10 Ąįįts'ą' t'ee gahaajil, geedaa gwiizhit są' gwehkįį East gaah'in chy'ah chan hee khaneegaa'in, nijin są' gaah'in dąį' łahchy'aa goovaa shroonchy'aa, ts'ą' nijin tr'iinin tsal t'inchy'aa łąą są' dha'aii naanaii. \v 11 Zheh nihdeegiinjil ts'ą' nijin Mary ts'ą' tr'iinin tsal haa gaah'in, dąį' k'iizhak nikiigwigwiintthaii ts'ą' khadigigiinjii. K'eiich'i' giiyeenjit khaiinlii, gold, (gwanzhįh tr'ahk'an dąį' gwinzii vagwaatsan) frankincense, ąįįts'ą' gwanzhįh chų' gwinzii vagwaatsan myrrh haa datthak giiyantł'eiinlii. \fig none|src="cn01632b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 2.11" \fig* \v 12 Ch'izhii tąįį goo'aii gwats'an, daganahkat gwits'eegahoojil, Vit'eegwijyąhchy'aa gineegiinlyaa k'iighai', Herod vits'eehohjyaa shrǫ' goovahnyąą. \s1 Jesus ts'ą' Viyehghan Nąįį Haa Gweentak Egypt gwats'ą' Gahaajil \p \v 13 Daganahkat gwits'ee gahoojil ąįįtł'ęę Vit'eegwijyąhchy'aa vizheekat gwich'in, Joseph gineiinlyaa zhit vigwiilkįį ts'ą' jyaa yahnyąą, “Herod, it'ee zhit tr'iinin tsal keegwahąąh'yaa t'inchy'aa, yęhdaa tr'igwihee'yaa geenjit, juk zhat khakeena'ąįį ts'ą' nigii, na'at haa datthak Egypt gwats'ą' hohjyaa, dahthee oonaa neekhwajyaa, nakhwahaihjyaa gwats'ą' datthak zhat dook'įį,” goovahnyąą. \p \v 14 Joseph khakee'ąįį ts'ą' tr'iinin tsal, ts'ą' vahan haa zhat khaa, tǫǫ goo'aii gwiizhit, Egypt gwats'ą' goovahaadlii. \fig none|src="cn01637b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 2.14" \fig* \v 15 Ąįįts'ą' Egypt gwigwich'įį, dahthee Herod niheedhaa gwats'ą' datthak. \p Jii t'ee K'eegwaadhat deenyąą ąįį yeenii Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii geegwaandak gwik'it łi'deegwidlii goodlit geenjit jyaa diinyą', “Shigii, Egypt gwats'an tr'ineeheedyaa geenjit aanaii vaihnyąą.” nyąą. \s1 Bethlehem gwizhit, Tr'iinin Tsal Nąįį Datthak Giinghan \p \v 16 Nijin Herod zhit dinjii East gwats'an geedaa nąįį giininjigweelzhii łee gwiky'aanjik dąį' łahchy'aa vik'įį goodlit. Bethlehem gwizhit ts'ą' zhit kwaiik'it geelin goodlii zhit datthak tr'iinin tsyaa tsal 2 years old gwats'ą' zhat nilii datthak ęhdaa tr'igwigwehee'aa geenjit jyaa nyąą. Dinjii goonzhįį nąįį 2 years gwahaadhat dąį' jii są' gaah'ya' giiyaagwildak geh'an t'iizhik. \v 17 Jyąhts'ą' geh'an Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii Jeremiah deenyąą chy'ah gwik'it łi'deegwidlii goodlit. \q1 \v 18 “Ramah kwaiik'it gwizhit k'eegwiichy'aa t'igwii'in gwigwiitth'ak, \q2 gwint'aii tr'igwigwidii ts'ą' tr'itree gwigwiitth'ak, \q1 Rachel digii nąįį eenjit gwintł'oo itree, \q2 ts'ą' khanarahaayu' geenjit gaa gwiizųų, \q1 vigii nąįį ęhdaa tr'igwigwiin'ąįį geh'an.” \s1 Egypt gwats'an K'ineegiidal \p \v 19 King Herod niindhat, ąįįtł'ęę K'eegwaadhat vizheekat gwich'in, Joseph giineiinlyaa zhit ts'ą' niinzhii ts'ą' \v 20 jyaa yahnyąą, “Khakeena'ąįį ts'ą' nanahkat Israel, gwits'eehindii, zhit juu tr'iinin ęhdaa tr'igwihee'aa gwik'eegwandaii chy'aa niindhat t'oonchy'aa.” yahnyąą. \v 21 Ąįįts'ą' t'ee Joseph khakee'ąįį, ts'ą' zhit tr'iinin ts'ą' vahan haa Israel nahkat gwits'ee goovahaadlii. \v 22 Dinjii Archeleus, diti' Herod deek'it, Judea nahkat gwats'ą' k'eedeegwaadhat dhidlit, Joseph giky'aanjik dąį' zhat gwits'ee heedyaa geenjit naajat, ąįįts'ą' gineiinlyaa zhit deehee'yaa varahnyąą, ąįį gwik'it t'iizhik, ąįįts'ą' Galilee nahkat ąįį gwats'ą' haazhii, \v 23 ts'ą' kwaiik'it Nazareth gwizhit gweheechy'aa eenjit gwinzii gwiłtsąįį. Ąįį geh'an zhit Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį deeginyąą gwik'it łi'deegwidlii goodlit. Nazareth gwats'an t'inchy'aa geh'an, “Nazarene oohaazhyaa.” \c 3 \s1 John Chųų Gwats'an Ąhtsii Gwandak \r Mark 1.1-8; Luke 3.1-18; John 1.19-28 \p \v 1 Izhit gwiizhit, John chųų gwats'an ąhtsii zhat Judea nahkat nangwinjir gwa'an jyaa nyąą ts'ą' geech'ǫąąhtan, \v 2 “Nakhwatr'agwaanduu gwats'an łihts'eedǫǫ'ee, Zheekat Gweegwinii'ee gwats'ą' nahgwan t'oonchy'aa.” goovahnyąą. \v 3 Isaiah, Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nilii ąįį John eeginkhii dąį' jyaa nyąą, \q1 “Nangwinjir gwa'an tr'azhral gwigwiitth'ak ts'ą' jyaa digwinyąą; \q1 ‘K'eegwaadhat vits'ii tąįį gwinjik shrigwinlii ts'ą' \q2 k'iindaa tąįį k'igwąą'ee heekhaa veenjit nagwiintthaii!’” \p \v 4 John, nin Camel, ąįį vaghai' haa gwach'aa iłtsąįį naazhii, ts'ą' ch'adhah haa tthah iłtsąįį dazhrak tł'an giłchaa, ąįįts'ą' chan ch'ahahsak ts'ą' ch'ineendzit soongąįį kwaii shih a'ii, ąįį kwaii a'aa. \p \v 5 Jordan han gwinjik gwa'an, ts'ą' Judea nahkat datthak ts'ą' Jerusalem kwaiik'it gwachoo gwizhit gwats'an dinjii lęįį nąįį John giheetth'ak eenjit giits'ą' haajil. Diitr'agwaanduu gwanlii ginyąą ts'ą' t'ee Jordan han gwinjik gwizhit chųų goots'an iłtsąįį. \v 6 Chan tr'agwaanduu tr'ineegwahał'yaa kwaa ginyąą ts'ą' Jordan han gwinjik gwizhit goots'an chųų ąhtsii. \p \v 7 Nijin John, Pharisee ts'ą' Sadducee lęįį nąįį chųų goots'an tr'ahahtsyaa geenjit giits'ą' adaa gwąąh'in dąį' t'agovahnyąą, “Gyųų ts'an deedhaa nąįį! It'ee niighit kwaa Vit'eegwijyąhchy'aa vats'an khaiinjich'akhwaghit gwideetaa hohdaa nohthan? \v 8 Nats'ąą nakhwatr'agwaanduu ts'an łihts'eedǫǫ'ee geenjit gogoohch'in! \v 9 ‘Yeenii diilak Abraham ts'an direedhaa, geenjit duuyeh khaiinjich'iriighit!’ nihłohnyą' shrǫ'! Nakhwaagwahaldak, Vit'eegwijyąhchy'aa jii kii kwaii ji' gaa Abraham ts'an deedhaa hahtsyaa t'oonchy'aa gaakhwandaii. \v 10 Jidii ts'iivii vakat jak gwinzii nahshii kwaa ąįį vadachan daa'aii haa tr'iheekyaa goo'aii ts'ą' heek'an. \v 11 Shįį ąįį nakhwatr'agwaanduu ts'an łihts'eedahoo'ee geenjit chųų nakhwats'an ałtsii t'ishi'in, gaa juu shatąįį ahaa, ąįį Ch'anky'aa Shroodiinyąą ts'ą' kǫ' haa chųų nakhwats'an hahtsyaa t'oonchy'aa, łyaa shandaa veegoo'aii t'inchy'aa, vakwaiitryaa k'eehalzhik geenjit gaa sheegoo'aii kwaa. \v 12 Juk t'ee tł'ooli' vaa ineech'ariitthak khaltin ąįį haa wheat nizįį kwaii gwitee tr'iheelyaa ts'ą' dadrah zhit nihdeeheelyaa geenjit gaa, zhit tł'ooli' wheat iizųų kwaii kǫ' nikyaa kwaa zhit yiheelyaa ts'ą' khit geenjit heek'an.” \s1 Jesus, Chųų Vats'an Dhidlit \r Mark 1.9-11; Luke 3.21-22 \p \v 13 Aiizhit dąį' Jesus, Galilee nahkat gwats'an, Jordan han gwinjik k'idik, John chųų yats'an hahtsyaa geenjit. \fig Jesus, John chųų gwats'an ahtsii haa.|src="cn01654b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 3.13" \fig* \v 14 Gaa John ąįį ch'ijuk t'igweheenjyaa geenjit jyaa nyąą, “Nan, ąįį chųų shats'an hahtsyaa goo'aii gaa, shįį ąįį chųų nats'an hałtsyaa geenjit shats'ą' hoiinzhii!” yahnyąą. \p \v 15 Gaa Jesus ąįį jyaa yahnyąą, “Aahą', gaa juk ąįį deeni'in naihnyąą gwik'it t'ini'in, ąįį gwik'iighai' jyaa dini'in t'ee jidii Vit'eegwijyąhchy'aa doo'ya' diinoonyąą ąįį gwik'it t'igwehee'yaa.” yahnyąą. Ąįįtł'ęę John, Jesus deeni'in yahnyąą gwik'it t'iizhik. \v 16 Ts'ą' nijin Jesus chųų vats'an dhidlit tł'ęę chųų zhit khaneezhii, gwagwahkhan zheekat nihky'aa t'igwiizhik, ts'ą' Ch'anky'aa Shroodiinyąą, chiitsal dove k'it t'inchy'aa vakat needaanąįį yąąh'in. \v 17 Ąįįtł'ęę gwideezhuh, zheekat gwats'an jyaa nyąą, “Jii t'ee Shidinji' t'inchy'aa, łi'haa veet'iihthan ts'ą' łyaa shoo shahtsii t'inchy'aa!” \c 4 \s1 Jesus Tr'agwaanduu T'ihee'yaa Vik'eegwarandaii \r Mark 1.12-13; Luke 4.1-13 \p \v 1 Ch'anky'aa Shroodiinyąą ąįį Jesus nangwinjir gwa'an gwats'ą' hiłchįį, Ch'anky'aa Tr'aanduu, Jesus tr'agwaanduu t'ii'in hahtsyaa shrǫǫ ji' geenjit. \v 2 Drin 40 days ts'ą' tǫǫ haa ch'a'aa kwaa ts'ą' zhat indi', nijin ndaanaahjik dąį' vizhit gwiłts'ik. \v 3 Gwiizhit Ch'anky'aa Tr'aanduu yats'ą' tr'iinzhii ts'ą' t'iiyahnyąą, “Vit'eegwijyąhchy'aa vidinji' inlii ji' jii kii kwaii łųhchy'aa ąhtsii.” yahnyąą. \p \v 4 Gaa Jesus ąįį t'iiyahnyąą, “Dęhtły'aa Choo kat gwadanakhwatł'oo, ‘Duuyeh dinjii łųhchy'aa k'iighai' gwizhrįh gwandaii gwinyąą t'oonchy'aa.’” \p \v 5 Ąįįtł'ęę Ch'anky'aa Tr'aanduu, Jerusalem kwaiik'it gwachoo shroodiinyąą gwizhit Kharigidiinjii Zhee Gwachoo gwikiit'ik Jesus nąąhchįį \v 6 ts'ą' t'iiyahnyąą. “Vit'eegwijyąhchy'aa Vidinji' inlii ji' dzaa k'iizhak neehantłit. Dęhtły'aa Choo kat gwadanakhwatł'oo, \q1 ‘Vit'eegwijyąhchy'aa ąįį vats'an zheekat gwich'in nąįį nats'ą' hah'aa ts'ą' nik'eegahąąhtyaa. \q1 Daganli' haa ndak nagooheetą' ts'ą' duuyeh gaa kii kat nakwai' ts'iighit gwinyąą.’” \p \v 7 Jesus t'iiyahnyąą “Dęhtły'aa Choo zhit jyaa deegwinyąą, ‘K'eegwaadhat Nivit'eegwijyąhchy'aa zhyaa shroondaii tsinteerookaii shrǫ'!’” gwinyąą. \p \v 8 Ąįįtł'ęę Ch'anky'aa Tr'aanduu ddhah kiit'ik Jesus nąąhchįį ts'ą' nahkat datthak gwinzii giiyiichy'a' yats'ą' gwizhrįh nigwiinlii ts'ą' \v 9 t'iiyahnyąą, “Jii kwaii datthak nantł'eegwihihłyaa, shats'ą' nikiigwiintthaii ts'ą' shats'ą' khadigiinjii ji'!” yahnyąą. \p \v 10 Ąįįtł'ęę Jesus t'iiyahnyąą, “Satan, shihłeehiindii! Dęhtły'aa Choh kat gwadanakhwatł'oo, ‘K'eegwaadhat Nivit'eegwijyąhchy'aa zhrįh ts'ą' khadigireheejyaa ts'ą' adan zhrįh vik'eegwarahahthat gwizhrįh goo'aii t'oonchy'aa!’” \p \v 11 Ąįįtł'ęę Ch'anky'aa Tr'aanduu, Jesus ihłeehoozhii, ts'ą' zheekat gwich'in nąįį giits'ą' haajil ts'ą' giik'aahtii. \s1 Galilee Nahkat gwizhit Jesus Gwitr'it T'igwihił'ya' \r Mark 1.14-15; Luke 4.14-15 \p \v 12 Jesus, nijin John zhee gwaazhrąįį naraahchįį gwinyąą gwiitth'ak dąį' Galilee nahkat gwats'ą' haazhii. \v 13 Jesus, Nazareth gihłeehoozhii ts'ą' Zebulun nahkat ts'ą' Naphtali nahkat Capernaum kwaiik'it Galilee van vee goo'aii gwats'ą' haazhii ts'ą' ch'ihłee zhat indi'. \v 14 Jii t'ee jyaa t'igwiizhik ąįį Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii Isaiah deenyąą ąįį zhit łi'deegwidlii gweheelyaa geenjit, \q1 \v 15 “Galilee van gwats'ą' tąįį gwiin'ee gwinjik t'ee Zebulun nahkat ts'ą' Naphtali nahkat haa goodlii, \q2 Jordan han ndųhts'ąįį ts'ą' Galilee nahkat kwaii t'ee Gentiles nąįį goonahkat t'oonchy'aa ginyąą. \q1 \v 16 Zhit juu dinjii nąįį tǫǫ gwizhit gwigwich'įį nąįį, \q2 ch'eegwąhndit gwachoh gwagwahąąh'yaa t'oonchy'aa, \q1 zhit juu iłchįį gwanahkat gwich'įį nąįį, \q2 ch'eegwąhndit gook'aa haadrii gweheelyaa gwinyąą.” \p \v 17 Aiizhit gwats'an it'ee Jesus Gwandak Nizįį eegwaandak, ts'ą' jyaa nyąą, “Nakhwatr'agwaanduu ts'an łihts'eedǫǫ'ee, Zheekat Gweegwinii'ee gwats'ą' nahgwan t'oonchy'aa!” goovahnyąą. \s1 Jesus, Dinjii Dǫǫ Łuk Kee'in Nąįį Aanaii Ahnyąą \r Mark 1.16-20; Luke 5.1-11 \p \v 18 Ąįįts'ą' Jesus, ąįį Galilee vanvee gwa'an neehidik akhai' ch'oondee ts'ą' ch'achaa haa łuk keegii'in łee neeł'in. Łuk keegii'in giinlii, ch'ihłak ąįį Simon (gaa Peter giiyahnyąą) ąįįts'ą' vachaa chan Andrew. \v 19 Jesus jyaa gavahnyąą, “Aanaii, shaa hoh'oo, nats'ahts'ą' dinjii nąįį teegahohdal ąįį geenakhwahaałchyaa łuk teegǫhjii gwik'it.” \v 20 Jyaa nyąą googwahkhan digichihvyaa akhagoonyąą ts'ą' giiyaahaa'oo. \p \v 21 Ąįįtł'ęę k'ii'an teeghaih tth'aii hee ahaa, akhai' James ts'ą' John ts'ą' gooti' haa neeł'in. Digiti' Zebedee haa tr'ihchoo zhit giilk'ii ts'ą' digichihvyaa kwaii shrineegilii gwiizhit Jesus aanaii, gavahnyąą. \fig Jesus, Peter ts'ą' Andrew haa aanaii gavahnyąą.|src="cn01682b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 4.21" \fig* \v 22 Izhit gwagwahkhan digitr'ihchoo ts'ą' digiti' haa iłeegahaa'oo ts'ą' giiyaahaa'oo. \s1 Jesus Geech'ǫąąhtan, Gwandak Nizįį Eeginkhii, ts'ą' Juu Ts'ik Nihłehjuk Daazhyaa Haa Iłts'ik Nąįį Datthak Shrininlik. \r Luke 6.17-19 \p \v 23 Jesus, Galilee nahkat gwizhit gwa'an datthak k'eekhwazhii ts'ą' Jews tr'igiinkhii zheh kwaii datthak gwizhit geech'ǫąąhtan, ts'ą' Gwandak Nizįį haa Zheekat Veegwinii'ee eegwaandak ts'ą' juu ts'ik nihłehjuk daazhyaa haa iłts'ik nąįį datthak shrininlik. \v 24 Ąįįts'ą' Syria nahkat datthak giiyeegwiitth'ak ts'ą' juu ts'ik nihłehjuk daazhyaa di'įį nąįį datthak giits'ą' haadlii, juu vanah gwint'aii gwiłts'ik ts'ą' juu vizhit ch'anky'aa iizųų haa t'ihee'yaa kwaa gwik'it t'ii'in nąįį ts'ą' juu naandoo nąįį, ts'ą' neehidik kwaa nąįį datthak giits'ą' haadlii ts'ą' goots'ą' tr'iinjik. \v 25 Ts'ą' Jordan han ndųhts'ąįį geh'ok gwa'an gwats'an, ts'ą' Judea nahkat, ts'ą' Jerusalem kwaiik'it gwachoo, ts'ą' Decapolis ts'ą' Galilee nahkat kwaii datthak gwats'an dinjii lęįį nąįį Jesus tąįį neegihiidal. \c 5 \s1 Taih Kat Gwandak Nizįį Eeginkhii \r Luke 6.20-23 \p \v 1 Ch'ihłan drin nijin Jesus, dinjii lęįį nąįį yeelin łeeljil gwah'in dąį', taih kat hahdhizhii ts'ą' naadii. Gwiizhit vitsyaa nąįį yeelin niinjil, \v 2 ts'ą' t'ee geegooviheełchya'. \fig none|src="cn01700b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 5.2" \fig* \q1 \v 3 “Zhit juu nakhwatee Vit'eegwijyąhchy'aa t'aahchy'aa ts'ą' neeshreegaahchy'aa gaagiindaii nąįį shoo giinlii, \q2 Zheekat Gweegwinii'ee t'ee goots'an gwanlii t'oonchy'aa! \q1 \v 4 Zhit juu nakhwatee tr'igwidii nąįį shoo gooli', \q2 Vit'eegwijyąhchy'aa goovaa gwinzii t'inchy'aa geh'an! \q1 \v 5 Zhit juu nakhwatee datthak khazhak t'iinchy'aa nąįį shoo gooli', \q2 Vit'eegwijyąhchy'aa jidii nankat datthak goovintł'eehee'aa gavahnyąą ąįį goohoondal t'igiinchy'aa geh'an! \q1 \v 6 Zhit juu nakhwatee łyaa Vit'eegwijyąhchy'aa doo'ya' yuunyąą ąįį gwik'it t'ii'in nąįį shoo gooli', \q2 Vit'eegwijyąhchy'aa ts'an jidii giindhan datthak gihee'yaa t'oonchy'aa! \q1 \v 7 Vit'eegwijyąhchy'aa neeshraahchy'aa gavahoonjyaa geh'an, \q2 zhit nakhwatee juu neeshraahchy'aa niindhan nąįį shoo gooli'! \q1 \v 8 Zhit juu nakhwatee vidrii zhit Vit'eegwijyąhchy'aa deenyąą ąįį gwik'it gwizhrįh t'ii'in nąįį shoo gooli', \q2 Vit'eegwijyąhchy'aa gahąąh'yaa t'igiinchy'aa. \q1 \v 9 Zhit juu nakhwatee tsinehdan geenjit tr'agwah'in nąįį shoo gooli', \q2 Vit'eegwijyąhchy'aa shigii gavaahaanjyaa t'iginchy'aa. \q1 \v 10 Zhit juu nakhwatee Vit'eegwijyąhchy'aa deenyąą gwik'it t'ii'in geenjit gwiizųų khaiinch'igiighit nąįį shoo gooli', \q2 Zheekat Gweegwinii'ee goots'an nilii t'igiinchy'aa. \p \v 11 “Shatąįį ohdaa geh'an, juu nakhwatee gwiizųų vats'a' girinkhii ts'ą' khaiinjich'iighit ts'ą' oots'it haa tr'agwaanduu t'iizhit varahnyąą nąįį shoo gooli'. \v 12 Jyąhts'ą' t'ee yeenii Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį khaiinjich'ahoodhat. Shoo ǫhłįį ts'ą' nakhwaashroonchy'aa, zheekat nakhweenjit gwintsii gwinzii goo'aii t'oonchy'aa.” \s1 Lisil ts'ą' Aadrii Haa Eegareheekhyaa \r Mark 9.50; Luke 14.34-35 \p \v 13 “Dzaa nankat dinjii nąįį datthak eenjit lisil k'it t'ohchy'aa ts'ą' nakhwat'injigaahchy'aa t'oonchy'aa. Ąįįts'ą' lisil vagwaandaii kwaa dhidlit ji' duuyeh chan hee vagwaandaii neerahtsii t'inchy'aa ts'ą' duuyeh chan hee vit'ineegwaachy'aa, ts'ą' oo'an tr'ahahtł'aa gwizhrįh, ts'ą' dinjii nąįį gwintł'oo giikat k'eeheedal. \p \v 14 “Nakhwant'ee jii nankat datthak geenjit aadrii ǫhłįį k'it t'ohchy'aa t'oonchy'aa, kwaiik'it gwachoo taih kat gwiriłtsąįį ji' duuyeh geegoh'ik goo'aii. \v 15 Dinjii nąįį duuyeh khwaiidaak'a' aadrii neegahdrii ts'ą' tyah ghoo choh t'eh nigiiya'ąįį, gaa zheh gwizhit datthak gach'ahaadrii geenjit aadrii daak'a' vakat doo'aii kat nigiihee'aa. \v 16 Ąįį gwik'it adrii ch'aadrii k'it t'ohchy'aa, dinjii nąįį nakhwagąąh'in dąį' ch'ohdit k'it t'akhohchy'aa, ts'ą' nijin Vit'eegwijyąhchy'aa vigwitr'it gwinzii t'akhwa'in nakhwagąąh'in dąį' Zheekat Nakhwati' deegahah'aa t'igiinchy'aa.” \s1 Law Eenjit Geech'ǫąąhtan \p \v 17 “Moses va-law ąįįts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nilii nąįį jidii eech'agwahtan ąįį oo'an gwihihłyaa eenjit dzaa gwats'ą' hoiizhii nǫhkhya' shrǫ'. Jii kwaii eech'agwahchya' ąįį łi'deegwidlii gwahałtsyaa geenjit dzaa gwats'ą' hoiizhii t'ishi'in. \v 18 Jidii datthak łi'haa nakhwaagwaldak, deegwąhkhyuk jii nan ts'ą' zheekat haa goodlii, gwiizhit duuyeh zhit Law vili' tsal gaa an ilii t'inchy'aa. Jidii t'igweheenjyaa goo'aii datthak gwik'it t'igwiizhit ąįįtł'ęę t'ohju' hee an heelyaa. \v 19 Ąįįts'ą' t'ee juu Law vili' tsal zhrįh gaa k'eegwahthat kwaa ts'ą' ch'izhii dinjii nąįį chan law k'eegwagwahthat kwaa ąhtsii ji', Zheekat Gweegwinii'ee zhit ch'andaa gwiintsal gwizhrįh veegwehee'aa t'inchy'aa. Gaa juu Law deenyąą gwik'it t'ii'in ts'ą' ch'izhii nąįį chan law k'eegwahthat ąhtsii ji' Zheekat Gweegwinii'ee gwizhit ch'andaa gwiintsii vidivee gwehee'aa t'inchy'aa. \v 20 It'ee łyaa nakhwaagwaldak t'ihnyąą, juu Law eech'ǫąąhtan nąįį, ts'ą' juu Pharisee nąįį k'it Vit'eegwijyąhchy'aa deeyahnyąą gwik'it t'ii'in nąįį andaa vik'eegohthat ji', gwizhrįh Zheekat Gweegwinii'ee nihdeehohdaa t'oonchy'aa.” \s1 Diik'įį Gwanlii Geenjit Geech'ǫąąhtan \p \v 21 “Vit'eegwijyąhchy'aa yeenii nakhwalak nąįį jyaa ahnyąą gohtth'ak, ‘Dinjii ęhdaa tr'agǫh'aa shrǫ' jyaa dakhwazhik ji' t'ee ch'aroahkat zheh nihdeenakhwarahahchyaa t'oonchy'aa.’” \v 22 Gaa juk nakhwaagwahaldak, juu dachaa ts'ą' gwik'injigwiighit zhit vik'įį gwanlii ji' ch'aroahkat zheh gwizhit nihdeerahahchyaa. Nachaa zhyaa ‘Geenjit gwakwaa dinjii inlii!’ vaiinyąą ji', Jews gwakhaihkwaii nąįį ts'ą' nihdeenarahahchyaa, ąįįts'ą' chan, nachaa gwik'injigwiighit zhit dinjii ‘Vit'eegwijyąhchy'aa haandaii kwaa ts'ą' k'ii'an tr'agwah'in!’ vaiinyąą ji' khink'an ts'ą' hell gwats'ą' hinkhaa gwahtsii t'oonchy'aa. \v 23 Ąįįts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa ataiinjii tr'ahtsii deek'it gwakat shih vantłeehahtsit gwiizhik nachaa gwik'injiighit gwiizųų vats'a' t'inizhik ganąnjik ji', \v 24 ąįį shih zhat ataiinjii tr'ahtsii deek'it geeghaih akhoohoinjyaa ts'ą' nachaa zhat gwagwahkhan vats'a' hinkhaa ts'ą' vaagwinzii neegwahahtsyaa, ąįįtł'ęę gǫhju' hee zhat gwits'eehindyaa ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa vats'a' shih vantł'eehahchaa. \p \v 25 “Juu dinjii ch'ihłak shats'ą' gwiizųų t'inizhik nahnyąą (lawsuit) ji', ch'aroahkat zheh gwats'ą' nahahchyaa gwehkįį vaa gwinzii neegwąhtsii. Jyaa dinizhit kwaa ji', zhit juu noohaahkat ts'ą' nahahchyaa, ąįįtł'ęę juu gwadąįį gwak'ąąhtii (Police) nąįį antł'eenagahahchyaa ts'ą' zheh gwaazhrąįį nanagahahchyaa t'oonchy'aa. \v 26 Łyaa naagwaldak, ąįįts'ą' aiizhit gwizhit heendyaa t'oonchy'aa, dahthee datthak laraa neegohoiinkwat gwats'ą' datthak zhat hiindyaa t'oonchy'aa.” \s1 Juu Geedhidii Ąįį Juu Geedhidii Kwaa Haa Nigwii'ąįį Geenjit Geech'ǫąąhtan \p \v 27 “Vit'eegwijyąhchy'aa yeenii nakhwalak nąįį jyaa daiinyą' gohtth'ak? ‘Nakąį' akwat na'at nilii kwaa haa oonchį' shrǫ'!’” \v 28 Gaa juk nakhwaagwaldak, juu nakhwatee dinjii, tr'injaa nah'in ts'ą' vaa oihchį' yuunyąą ji' gaa didrii zhit adultery t'ii'in. \v 29 Ąįįts'ą' t'ee nishriits'ąįį, nindee tr'agwaanduu t'ini'yaa nihiłtsąįį ji' khaiin'ąįį, ts'ą' oo'an haakhii jyąhts'ą' gwik'iighai' nindee ch'ihłak kwaa ji' ts'ąįį nidiveegweheezyaa t'oonchy'aa. Nananh gwa'an natthąį' lat kwaa, ji' gaa duuyeh natthąį' datthak hell gwizhit nihdeerahchįį t'oonchy'aa. \v 30 Nishriits'ąįį, nanli' tr'agwaanduu t'ini'yaa nihiłtsąįį ji' vik'eech'iint'ii, ts'ą' oo'an haakhii jyąhts'ą' gwik'iighai' nanli' ch'ihłak kwaa ji' ts'ąįį nidiveegweheezyaa t'oonchy'aa. Nananh gwa'an natthąį' lat kwaa, ji' gaa duuyeh natthąį' datthak hell gwizhit nihdeerahchįį t'oonchy'aa.” \s1 Dinjii akwat Tr'injaa Haa Juu Eegaadii Ihłeegahaa'oo Ąįį Geenjit Geech'oorahtan \r Matthew 19.9; Mark 10.11-12; Luke 16.18 \p \v 31 “Ąįįts'ą' chan hee Vit'eegwijyąhchy'aa yeenii nakhwalak nąįį jyaa dahnyąą gohtth'ak? ‘Dinjii da'at akhoonyąą ji' gwideheentł'oo ts'ą' da'at antł'eeyahahchal gwizhrįh goo'aii.’ \v 32 Gaa juk nakhwaagwaldak, zhit juu dinjii da'at akhoonyąą ji' va'at adultery t'ii'in kwaa gaa nihk'it akhoonyąą, ąįįt'ee da'at adultery t'ii'in ąhtsii, ąįįts'ą' va'at chan hee neeroonjik ji' t'ee, ąįį dinjii neeyuunjik t'ee adultery t'ii'in t'oonchy'aa. \p \v 33 “Vit'eegwijyąhchy'aa yeenii nakhwalak nąįį dahnyąą dohtth'ak, ‘Łahchy'aa deegwinyąą ts'ą' deegwehee'yaa gwinyąą gwik'it t'igwehee'yaa gwizhrįh. K'eegwaadhat vats'a' vow’\f + \fr 5:33 \ft vow―Vit'eegwijyąhchy'aa vik'iighai' deeni'yaa diinyąą łahchy'aa gwik'it t'ini'yaa gwizhrįh.\f* dhąhtsąįį łahchy'aa gwik'it t'ini'yaa gwizhrįh goo'aii. \v 34 Gaa juk zhat nakhwaagwaldak, nijin jyaa shi'yaa dohnyąą dąį' vows t'oohchy'a' shrǫ', zheekat geh'an jyaa t'ishi'yaa ąįį łyaa gwik'it t'ishi'yaa dohnyą' shrǫ'! Aiizhit Vit'eegwijyąhchy'aa k'eedeegwaadhat ts'ą' yakat doodii deek'it goo'aii geh'an. \v 35 Jii nankat geenjit chan jyaa t'ishi'yaa dohnyą' shrǫ', ji' nankat gwakat t'ee Vit'eegwijyąhchy'aa dakwai' diłdlii t'oonchy'aa. Vit'eegwijyąhchy'aa, k'eedeegwaadhat jiintsii vakwaiik'it t'oonchy'aa, Jerusalem kwaiik'it gwachoo geh'an jyaa t'ishi'yaa dohnyą' shrǫ'. \v 36 Nikiitth'an haa geenjit gaa jyaa t'ishi'yaa dohnyą' shrǫ', duuyeh gaa nikiighai' azhrąįį akwat daagąįį ąhtsii gwizhit jyaa dihiinjyaa. \v 37 Jii zhrįh gwik'it t'ohnyąą, ‘Aahą'’ akwat ‘Nakwaa’ geeghaih, k'eegwiichy'aa t'ahohjyaa ji' ąįįt'ee Tr'aanduu ts'an t'ahohjyaa t'oonchy'aa.” \s1 Gwiizųų Diits'ą' T'igwii'in, Ąįį Gwit'ii Neegwarahtsii, Ąįį Geenjit Geech'ǫąąhtan \r Luke 6.29-30 \p \v 38 “Vit'eegwijyąhchy'aa yeenii nakhwalak nąįį dahnyąą dohtth'ak? ‘Dinjii ch'ihłee ch'izhii dinjii andee akwat yagho' iinjik ji' ąįį dinjii dandee akwat dagho' haa iinjii ji' heezyaa.’ \v 39 Gaa juk nakhwaagwaldak, juu nakhwats'ą' gwiizųų t'ii'in ji' gwit'ii neegohtsyaa shrǫ'! Dinjii ch'ihłak nishriits'ąįį ninin nak'ah naat'an ji' natł'ohts'ąįį chan ninin nak'ah neeniheent'an ąhtsii. \v 40 Ąįįts'ą' zhit dinjii ch'ihłak, zhak khii ni'ik nits'į' ooheendal geenjit Ch'aroahkat Zheh nihdeenąąhchįį ji' zhak khii ni'ik vantł'ąhtsuu ts'ą' nach'ada'ik chan vantł'ąhtsuu. \v 41 Zhit juu Roman niveet'ah'in nilii nąįį, ąįį ch'ihłak sha'ohtsuu, 1 mile sheenjit inghwaa nahnyąą ji' 2 miles veenjit yihiinghwaa yuu. \v 42 Dinjii k'eiich'i' ch'ihłak eenjit naahkat ji' vantł'eeyiin'ąįį, ąįįts'ą' nijin dinjii jii k'eiich'i' sheedhah'aii nahnyąą ji' gwik'it t'ini'in.” \s1 Juu Nakhwatr'ii'ee Nąįį Eenjit Ch'eet'igwiniindhan Khwa'įį. \r Luke 6.27-28, 32-36 \p \v 43 “Vit'eegwijyąhchy'aa yeenii nakhwalak nąįį dinjii nąįį jyaa dahnyąą gohtth'ak, ‘Nakhwaneh'ok gwich'įį nąįį eet'ohthan, ts'ą' juu nakhwatr'ii'ee nąįį gootr'ooh'ee.’ \v 44 Gaa juk nakhwaagwaldak, juu nakhwatr'ii'ee nąįį eet'ohthan, ts'ą' juu khaiinjich'anakhwagahkhit nąįį eenjit khadagohjii. \v 45 Jyąhts'ą' gwik'iighai' Zheekat Nakhwati' vigii khohłyaa geenjit. Dinjii iizųų akwat dinjii nizįį nąįį datthak kat oodee shree dha'aii haa gooch'ąhdrii ąhtsii t'inchy'aa. Juu gwinzii t'ii'in ts'ą' juu tr'agwaanduu t'ii'in nąįį datthak kat ąhtsin gwahtsii t'inchy'aa. \v 46 Juu neet'iindhan zhrįh eet'iindhan ji', jaghaii Vit'eegwijyąhchy'aa geenjit nahah'aa? Juu tax eenjit laraa oonjii nąįį gaa jyaa digii'in. \v 47 Ąįįts'ą' nijyaa nąįį zhrįh ts'ą' inzii ji', jaghaii Vit'eegwijyąhchy'aa geenjit nahah'aa? Juu Vit'eegwijyąhchy'aa haandaii kwaa nąįį gaa jyaa digii'in.” \v 48 Zheekat Nakhwati' vit'igwiin'ee kwaa ts'ą' shroodiinyąą nilii ąįį vik'it t'ahohchy'aa gwizhrįh goo'aii.” \c 6 \s1 Nats'ąą Dinjii Gwat'aahchy'aa Nąįį Ts'igwinyąą Ąįį Eech'ǫąąhtan \p \v 1 “Nijin gwik'injuhkhit geenjit k'eegwiichy'aa t'akhwa'in dąį' dinjii gwanlii tee nakhwagahaah'yaa geenjit jyaa dakhwa'ya' shrǫ'! Dinjii gwanlii tee jyaa dakhwa'in ji' Zheekat Nakhwati' duuyeh nakhwan neegǫǫnkwat t'oonchy'aa. \p \v 2 “Nijin dinjii neeshraahchy'aa antł'aanjii dąį' dinjii nąįį nagahah'yaa gwa'an noo'ya' shrǫ'! Dinjii nizįį adaa'įį nąįį goorahah'yaa geenjit Jews tr'igiinkhii zheh akwat tąįį gwinjik gwa'an neeshraahchy'aa nąįį antł'eegaanjii, deegii'in gwigweheechy'aa eenjit antł'eegaanjii diikhoh'e' giindhan geh'an t'igii'in. Łyaa nakhwaagwahaldak, deegii'in ąįį ch'adąį' hee geenjit googwaroonkwat t'oonchy'aa. \v 3 Gaa, nijin neeshraahchy'aa nąįį ts'ohnyaa dąį', zhit juu łi'haa zhyaa nijyaa nilii ąįį gaa vaagwandak shrǫ'. \v 4 Gweentak t'ini'in ji' jyąhts'ą' gwik'iighai' Zheekat Nakhwati' zhrįh gaaheendaii ts'ą' nineegooheekwat t'inchy'aa.” \s1 Khadigiriinjii Geenjit Geech'ǫąąhtan \r Luke 11.2-4 \p \v 5 “Nijin khadigiinjii dąį' dinjii nizįį adaa'įį nąįį k'it t'anoo'ya' shrǫ', ndak nagadhat ts'ą' tąįį gwinjik dinjii gwanlii gwa'an ts'ą' Jews tr'igiinkhii zheh gwizhit khadigigiinjii, juu nąįį datthak gavaahaa'yaa geenjit jyaa digii'in, łyaa nakhwaagwahaldak ch'adąį' hee datthak geenjit googwaroonkwat t'igiinchy'aa. \v 6 Gaa nijin khadigiinjii dąį' nizheh gwizhit naraah'in kwaa gwa'an gwats'ą' hinkhaii, Zheekat Nakhwati' tr'ąąh'in kwaa, ąįį vats'a' gweentak khadigiinjii ji' t'ee nineegooheekwat t'inchy'aa. \p \v 7 “Juu ch'ik'itiltsį' kwaii ts'ą' khadigiinjii nąįį k'it khadagohjyaa shrǫ', ginjik deegwinyąą gaagiindaii kwaa haa khagigidiinjii, gook'eegwaadhat gavaheetth'ak giindhan ts'ą' niighyuk khadigigiinjii, \v 8 gook'it t'ohchy'a' shrǫ'! Nakhwati' jidii t'oochy'aa oohohkat gwehkįį ch'adąį' hee gaandaii t'inchy'aa. \v 9 Jyąhts'ą' khadagohjii, \q1 ‘Diiti' zheekat gwizhit Noozhri' shroodiinyąą nilii ts'ą' narahoh'e', \q1 \v 10 Niveegwiginiin'ee gwik'it gooli' deeyiindhan dzaa nankat ts'ą', \q1 \v 11 zheekat haa gwik'it gooli'! \q2 Drin gwiteegwaanchy'aa shih tr'ihee'aa diits'an ąhtsii. \q1 \v 12 Diitr'agwaanduu diineejit oo'an gwihinlii, \q2 ąįįts'ą' juu diits'ą' tr'agwaanduu t'ee'ya' nąįį chan gwik'it gooveenjit oo'an gwireheelyaa. \q1 \v 13 Ąįįts'ą' tr'agwaanduu t'agǫǫ'ya' gwiindhan gwits'į' an-diinoaan'ee, \q2 ąįį tr'aanduu diits'ą' gwiizųų t'ihee'yaa ąįį gwits'į' diik'aahtii.’ \p \v 14 “Dinjii nakhwats'ą' tr'agwaanduu tr'agwagwah'in nąįį gooveenjit oo'an gwahohłii ji' Zheekat Nakhwati' chan nakhwatr'agwaanduu oo'an gweheelyaa t'inchy'aa. \v 15 Gaa ninee'ok dinjii nąįį nakhwats'ą' tr'agwaanduu t'ii'in gooveenjit oo'an gwahohłii kwaa ji', Zheekat Nakhwati' chan duuyeh tr'agwaanduu t'akhwa'in nakhweenjit oo'an gwihilii t'inchy'aa.” \s1 Adach'ara'aa Kwaa Ąįį Geenjit Geech'ǫąąhtan \p \v 16 “Nizįį adaa'įį nąįį adach'agaa'aa kwaa ts'ą' khadigigiinjii nąįį k'it t'akhwa'ya' shrǫ'. Nijin dach'agaa'aa kwaa haa khadigigiinjii dąį' goonin tr'igwidii k'it t'inchy'aa ąįį gook'it t'ohchy'a' shrǫ'. Ąįįts'ą' dinjii goohaah'yaa gwa'an goovehdeiingaii k'it t'igii'in ts'ą' neegihiidal goorahah'yaa geenjit ąįį gook'it t'akhwa'ya' shrǫ'. Łi'didlii haa nakhwaagwaldak, ch'adąį' hee datthak googwaroonkwat t'oonchy'aa. \v 17 Nijin khadigiinjii geenjit ch'ihłee ch'in'aa kwaa dąį', ninin gwinzii k'eech'ahąhtryaa ts'ą' nikiighai' chan gwinzii ahshruk. \v 18 Jyąhts'ą' gwik'iighai', khadigiinjyaa geenjit ch'ihłee ch'in'aa kwaa, ąįį ch'izhii nąįį gaageheendaii kwaa geenjit gaa diikhwan zhrįh tr'aadii dąį' jyaa digwii'in ąįį zheekat Nakhwati' tr'ąąh'in kwaa zhrįh nakhwah'in ąįį nakhwaneegwahookwat t'inchy'aa.” \s1 Zheekat Gwizhit Gwinzii T'igwii'in Geenjit Jiintsii Dhidlii \r Luke 12.33-34 \p \v 19 “Dzaa nankat, k'eiich'ii lęįį khaihłan nǫhłyaa shrǫ', jyaa dakhwazhit ji' moths ts'ą' tsuh haa an yahahtsyaa ts'ą' dinjii ch'an'įį nąįį giits'ą' łeegwagwahahnaii ts'ą' neech'igeheen'įį t'oonchy'aa. \v 20 Gaa zheekat ideenjit khaihłan nigwiinlii, izhit khahthaa tsal (moths) akwat tsuh haa an heelyaa kwaa ts'ą' duuyeh ch'an'įį nąįį yats'ą' łeegwahnaii ts'ą' giiyuunjii t'oonchy'aa. \v 21 Nijin khaihłan nagohłii izhit t'ee nakhwadrii dha'aii t'oonchy'aa.” \s1 Nakhweech'eegoonzhrii Haa Ch'ohdrii K'it T'ohchy'aa, Sheenjit Gwizhrįh Gwiindhan Haa Gwadhoh'ąįį Ąįį Tǫǫ K'it T'ohchy'aa T'oonchy'aa. \r Luke 11.34-36 \p \v 22 “Nakhwandee t'ee nakhwazhin eenjit ch'ahdrii k'it t'inchy'aa. Nakhwandee haa gwinzii gweech'in ji' nakhwazhin datthak adrii k'it t'inchy'aa ts'ą' datthak gwinzii. \v 23 Gaa nakhwandee haa gwinzii gweech'in kwaa ji' nakhwazhin datthak tǫǫ gwizhit dha'aii t'oonchy'aa. Ąįį nakhwazhit tǫǫ gwanlii ji' t'ee tǫǫ ts'ą' tr'agwaanduu haa heelyaa t'inchy'aa.” \s1 Vit'eegwijyąhchy'aa ąįįts'ą' K'eiich'ii Gwadal Kwaii Eenjit Geech'ǫąąhtan. \r Luke 16.13; 12.22-31 \p \v 24 “Khaihkwaii neekwaii nąįį duuyeh eenjit gwitr'it t'agwah'in t'oonchy'aa. Ch'ihłak eet'ihinghyaa ts'ą' ch'ihłak itr'ihiin'ee. Ch'ihłak ts'ą' łi'didlii hinlyaa gaa ch'ihłak ts'ą' łi'didlii hinlyaa kwaa. Duuyeh Vit'eegwijyąhchy'aa ts'ą' laraa haa nihłaa k'eegwaadhat an'įį t'oonchy'aa. \p \v 25 “Izhit geh'an jii eenakhwaagwaldak t'ihnyąą, goohǫhndąį' geenjit shih hoh'aa ts'ą' chųų hakhwanjyaa geenjit tr'agohdii shrǫ'. Ąįįts'ą' chan jidii gwach'aa nananzhyaa eenjit chan tr'agohdii shrǫ'. Jidii shih tr'a'aa ts'ą' gwach'aa naraazhii haa jii gwarandaii zhit andaa gwihil'ee kwaa t'oonchy'aa. \v 26 Zhit dziitsal kwaii nǫh'in, gwanzhįh gąąhshii kwaa, ts'ą' gwanzhįh chan gaahtsii ts'ą' zheh gii'įį ąįį zhit nihdeegiiyilii kwaa, ąįį googaa nihk'it Zheekat Gwiti' gook'ąąhtii ts'ą' gooch'ah'aa t'iginchy'aa. Chiitsal nąįį andaa nakhweegoo'aii t'oonchy'aa! \v 27 Nakhwatee gwa'an ch'ihłee niighyuk goiihndaii niindhan ts'ą' geenjit tr'igwidii ji', duuyeh gwintsal niighyuk gwandaii adaatsii t'inchy'aa. \p \v 28 “Ąįįts'ą' jaghaii gwach'aa nahoozhyaa eenjit tr'agohdii? Zhit gwanzhįh gwinzii vigweech'in nahshii nǫh'in. Ideenjit tr'agwagwah'in kwaa ts'ą' ideenjit chan gwach'aa gahtsii kwaa gooh'in? \v 29 Gaa nakhwaagwaldak, King Solomon gaa deegwahtł'oo valaraa gwanlii haa hil'ee gaa gook'it gwach'aa jyaa dahtsu' naazhii kwaa t'inchy'aa. \v 30 Nakhwak'injigwiighit łyaa natsal, t'agwarahnyąą. Jesus gavahnyąą. Vit'eegwijyąhchy'aa jii nankat gwanzhįh gwinzii vigweech'in kwaii nahshii ts'ą' k'ąąhtii, t'oonchy'aa. Jii gwanzhįh kwaii juk drin gwinzii nahshii gaa nihkaa drin vaa vikeech'arahchy'aa zhit tr'ahahk'an t'inchy'aa. Jii kwaii andaa khadhoo'ee t'oonchy'aa ts'ą' gwach'aa nahoozhyaa nakhwantł'eeheelyaa t'inchy'aa. \v 31 Nijin gwats'an, shih hoh'aa ts'ą', chųų khwanjyaa ts'ą' nijin gwats'an gwach'aa nahoozhyaa, geenjit tr'agohdii shrǫ'. \v 32 Juu Vit'eegwijyąhchy'aa k'injiighit kwaa nąįį t'ee, jii kwaii eenjit tr'igwigwidii ts'ą' eenjit hanagaandaii t'igiinchy'aa, gaa Zheekat Nakhwati' jii kwaii datthak t'ohchy'aa nakhwaandaii t'oonchy'aa. \v 33 Izhit geh'an, jii Vit'eegwijyąhchy'aa Veegwinii'ee ts'ą' deenahnyąą datthak gwik'it t'akhwa'yaa gwizhrįh gininjich'ohthat, ji' jidii t'oohchy'aa kwaii datthak nakhwats'an hahtsyaa t'inchy'aa. \v 34 Ąįį geh'an nihkaa drin geenjit tr'agohdii gwat'oohchy'aa kwaa t'oonchy'aa. Juk drin gwinlęįį geenjit tr'agohdii gwanlii t'oonchy'aa, ąįį geeghaih gwinlęįį kwaii vineedohkhan haa tr'igwidii dats'an ohtsii gwat'oohchy'aa kwaa.” \c 7 \s1 Dinjii Nats'ąą Deerahoonjyaa Goo'aii \r Luke 6.37-38, 41-42 \p \v 1 “Dinjii neenjit oozųų shrǫ', jyąhts'ą' gwik'iighai' Vit'eegwijyąhchy'aa chan jyaa nooheenjyaa kwaa. \v 2 Dinjii neenjit iizųų geh'an Vit'eegwijyąhchy'aa inzųų nahoonjyaa t'oonchy'aa ąįįts'ą' nats'ąą dinjii intł'eehaandal googwahtsii chan Vit'eegwijyąhchy'aa nintł'eehaandal t'oonchy'aa. \v 3 Ąįįts'ą' chan jaghaii, nachaa gwik'injiighit vindee zhit gał tsal dha'aii nah'in eenjit gwintł'oo ninjich'iindhat gwiizhit nindee zhit dachan choh dhihtin ąįį gwadrąįį ninjich'iindhat kwaa? \v 4 Nats'ahts'ą' nandee dachan choh dhitin gwiizhit nachaa gwik'injigwiighit zhit ‘Ąįį gał tsal vindee dha'aii neenjit hoihchyaa!’ vahaiinjyaa? \v 5 Deegwiłtł'oo dee zhyaa nizįį adaan'įį (hypocrite) t'ini'in! Ąįį nindee dachan choh dhitin ąįį tr'ookit khaniinchįį, ąįįtł'ęę hee gwinzii naa gweheechy'aa ts'ą' gwinzii gwąąh'in k'iighai' nachaa gwik'injiighit vindee gał tsal dha'aii khaiinchįį. \p \v 6 “Jidii shroodiinyąą nilii, łąįį antł'ohtsit shrǫ'. Jyaa nizhik ji', nats'ą' łihts'eedagahaa'ee ts'ą' nak'aa gal gahahdaa t'igiinchy'aa. Na-pearls ąįį pigs ideekwaii gwats'ą' hohjyaa shrǫ' dagakwai' haa zhat giiyeeheetal t'inchy'aa.” \s1 Ch'oahkat, Vankantii, ts'ą' Ganlaanaii \r Luke 11.9-13 \p \v 7 “Vit'eegwijyąhchy'aa oohkat ji' nakhwantł'eeyehee'aa, ts'ą' vinkeegǫh'in ji' vagwahoh'aa t'inchy'aa ts'ą' vats'ą' ganloonaii ji' nakhweenjit gideerihideenchyaa t'inchy'aa. \v 8 Juu k'eegwiichy'aa ch'oahkat t'ee vintł'eegwahaatth'aa, ts'ą' juu k'eegwiichy'aa gwinkeegwaah'in chan yagwahah'aa, ts'ą' juu yats'ą' ganlaanaii chan veenjit gindeiinvyaa eetr'ooheendal t'inchy'aa. \v 9 Nakhwatee ch'iti' nilii ąįį vidinji' łųhchy'aa yahnyąą ji' duuyeh kii (ghoo) yantł'ah'ąįį t'inchy'aa! \v 10 Ąįįts'ą' chan łuk yahnyąą ji' gyųų choh yantł'eehahchyaa lee t'inchy'aa! \v 11 Deegwiłtł'oo ohsųų googaa, nakhwagii nąįį jidii k'aiich'ii nizįį nakhwagahnyąą goovantł'ohłii, gwiizhit zheekat Nakhwati' jidii vohnyąą ąįį gwandaa dagwahtł'oo nizįį haa nakhwantł'eehaandal gaakhwandaii. \p \v 12 “Jii t'ee Moses va-law ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį geech'agoahtan zhit t'ee jyaa diginyąą, ‘Zhit ch'izhii dinjii nąįį nats'ahts'ą' nats'ą' dinjii gooli' gavoiinyąą gwik'it nan chan goots'ą' dinjii inlii.’” \s1 Gindeiinvyaa Zhit Gwinkeeraheedaa Ąįį Łyaa Gwiints'ik. \r Luke 13.24 \p \v 13 “Gindeiinvyaa k'it łyaa gwiints'ik; hell gwats'ą' gindeiinvyaa ąįį łyaa gwiinchyaa ts'ą' gwinjik hohdaa geenjit gwagwantrii kwaa ts'ą' łyaa dinjii lęįį nąįį gwinjik hijyaa t'oonchy'aa \v 14 Gaa gwaandaii tr'iheelyaa geenjit gwats'ą' gindeiinvyaa łahchy'aa gwiints'ik ts'ą' vats'a' gwagwantrii ts'ą' dinjii nitsya' nąįį zhrįh giigwah'at t'oonchy'aa.” \s1 Ts'iivii Vakat Jak Nahshii Eegiihkhii \r Luke 6.43-44 \p \v 15 “Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii adaa'įį nąįį ts'į' adak'ǫǫntii. Divii k'it t'igiheechy'aa ts'ą' nijin nats'ą' geedaa ji' goodrii zhit zhoh iizųų k'it t'igiinchy'aa t'igii'in. \v 16 Nats'ahts'ą' deegii'in gwik'iighai' gavaakhwandaii t'inchy'aa. Khoh duuyeh jak choh (grapes) vakat nahshii, ąįį gwik'it jak, Figs duuyeh khoh kat nahshii t'inchy'aa. \v 17 Dachan vat'an nizįį vakat jak nizįį nahshii, gaa dachan vat'an iizųų ąįį vakat juk iizųų nahshii. \v 18 Dachan vat'an nizįį duuyeh jak iizųų vakat nahshii ąįį gwik'it dachan vat'an iizųų duuyeh jak nizįį nahshii t'oonchy'aa. \v 19 Ąįįts'ą' jidii ts'iivii vakat jak nahshii kwaa kwaii kharaheekyaa ts'ą' kǫ' zhit oo'an tr'ahahdaa gwizhrįh goo'aii. \v 20 Ąįį gwik'it jidii ts'iivii nats'ahts'ą' vakat gwąąhshii ąįį gwik'it Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii adaa'įį nąįį deegii'in ąįį k'iighai' goovaakhwandaii t'oonchy'aa.” \s1 Duuyeh Nakhwaashandaii \r Luke 13.25-27 \p \v 21 “Juu shoozhri' oozhrii ts'ą' ‘K'eegwaadhat, K'eegwaadhat!’ Shahnyąą nąįį datthak Zheekat Gweegwinii'ee nihdeeheedaa kwaa t'oonchy'aa. Gaa zhit juu zheekat Shiti' deenyąą gwik'eegwahthat nąįį zhrįh nihdeegiheedaa t'oonchy'aa. \v 22 Nijin Ch'aroahkat Drin nagwiindhat ji' lęįį nąįį, ‘K'eegwaadhat, K'eegwaadhat, noozhri' zhit Vit'eegwijyąhchy'aa Vagwandak Nizįį eegwaraandak ts'ą' noozhri' zhit ch'anky'aa iizųų chan dinjii nąįį ts'an tr'iriinlii ts'ą' gwinlęįį chan noozhri' zhit nindal gwaahchy'aa gwigwii'in t'igwiizhit.’ giheenjyaa t'iginchy'aa. \v 23 Ąįįts'ą' jii jyaa goovahaihjyaa, ‘An shihłeekhwajyaa, dinjii iizųų ǫhłįį ts'ą' nakhwaashandaii kwaa!’ t'oonchy'aa.” \s1 Dinjii Neekwaii Zheh Gwagwahtsii \r Luke 6.47-49 \p \v 24 “Ąįįts'ą' t'ee juu shiginjik oołk'įį ts'ą' shik'eegwahthat nąįį t'ee zhit juu kii choh kat zheh gwiłtsąįį k'it googwizhi' gwanlii t'iginchy'aa. \v 25 Gwint'aii ąhtsin ts'ą' han gwinjik chųų gwintł'oo ndak t'iizhik ts'ą' gehk'aa gaa teiinkhaii, gwiizhit zheh gwats'ą' gwint'aii ahtr'aii, googaa nihk'it zheh needagwaakhaii kwaa, kii kat dagoo'aii geh'an. \p \v 26 “Gaa juu nąįį datthak shiginjik oołk'įį ts'ą' gwik'it t'ii'in kwaa nąįį t'ee zhit juu googwizhi' kwaa haa needdhak kat zheh gwiłtsąįį k'it t'igiinchy'aa. \v 27 Gwint'aii ąhtsin ts'ą' han gwinjik chan chųų gwintł'oo ndak t'iizhit ts'ą' teiinkhaii, gwiizhit chan zheh gwats'ą' gwint'aii ahtr'aii, ąįįts'ą' łahchy'aa gwint'aii needagwaanaii.” \s1 Jesus K'eegwaadhat Haa Vat'aii Gwanlii Ky'aa Geech'ǫąąhtan \p \v 28 Nijin Jesus, geech'ǫąąhtan ndaanaahjik dąį' zhit juu yaa łeeljil nąįį łahchy'aa gooveenjit geegagoolii kwaa t'igwinyąą. \v 29 Law eech'ǫąąhtan nąįį (Scribes) k'it łyaa t'inyąą kwaa, gaa dinjii viginjik nint'aii haa geech'oohtan k'it geech'ǫąąhtan. \c 8 \s1 Jesus, Dinjii Shriniinlik \r Mark 1.40-45; Luke 5.12-16 \p \v 1 Nijin Jesus taih kat gwats'an oozhat neehoozhii dąį' dinjii thousand andaa t'ąąnchy'aa nąįį yaa łeeljil ts'ą' giitąįį haajil. \v 2 Ąįįtł'ęę dinjii ch'ihłak vatthąį' ahjat (leprosy) haa iłts'ik ąįį yats'ą' haazhii ts'ą' yehzhee nikiigwiintthaii ts'ą' t'iiyahnyąą, “K'eegwaadhat gwik'it t'iindhan ji', khan shrineeshihiinlyaa.” \v 3 Jesus, danli' haa yakat naanjik ts'ą' t'iiyahnyąą, “Gwik'it t'iihthan t'oonchy'aa, shranąąnjii!” Yahnyąą gwagwahkhan vakat gwiinzii neegahoodlit, ts'ą' shranaazhik. \v 4 Jesus t'iiyahnyąą, “Shoodǫǫhk'įį, dinjii ch'ihłak gaa haagwandak shrǫ'! Giinkhih ts'ą' hinkhaii ts'ą' nakat datthak googwah'in, ąįįtł'ęę juu nąįį datthak shrananzhik naagiheendaii geenjit, Moses va-law deenyąą gwik'it Vit'eegwijyąhchy'aa vantł'eegwin'ąįį.” yahnyąą. \s1 Jesus, Roman Niveet'ah'in Kheihkwaii Vitsyaa Shrininlik \r Luke 7.1-10 \p \v 5 Nijin Jesus, Capernaum kwaiik'it nihdeiinzhii dąį' dinjii ch'ihłak Roman niveet'ah'in khaihkwaii ąįį yats'ą' tr'iinzhii ts'ą' shits'iinyąą yahnyąą ts'ą' yich'oodiikwat.\fig Jesus, Roman niveet'ah'in khaihkwaii haa.|src="CN01701b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 8.5" \fig* \v 6 “K'eegwaadhat, shitsyaa iłts'ik ts'ą' khaiinjich'iidhat ts'ą' khyų' gaa needahaandik ts'ą' shizheh deek'it gwakat dohdii t'inchy'aa.” yahnyąą \p \v 7 Jesus, ąįį t'iiyahnyąą, “Vats'a' hihshyaa ts'ą' veenjit gwiinzii neegwahałtsyaa.” \p \v 8 Ąįį Roman niveet'ah'in khaihkwaii ąįį Jesus oozhrii ts'ą' t'ahnyąą. “K'eegwaadhat, shizheh nihiinkhaa geenjit gaa tr'ihkhit nahoł'ee ts'aii, geh'an zhyaa gwik'it t'agǫǫnjyaa diinyąą, ji' gaa t'ee shitsyaa veenjit gwinzii neegweheelyaa ts'ą' shrineehaanjyaa t'inchy'aa. \v 9 Shįį chan, dinjii niveet'ah'in choh shats'ą' k'eedeegwaadhat shi'įį, ąįįts'ą' shįį chan niveet'ah'in lęįį nąįį ts'ą' k'eedeegwaldhat ąįį jyaa goovahnyąą ts'ą' hinkhaii vakhaihjyaa ji' heekhaa t'inchy'aa, ąįįts'ą' aanaii vaihnyąą ji' shats'ą' heekhaa t'inchy'aa, ąįįts'ą' sha-slave sheenjit tr'agwah'in chan jyaa ni'in vaihnyąą ji' gwik'it t'ihee'yaa t'inchy'aa.” \p \v 10 Nijin Jesus łyaa geegoolii kwaa gwiitth'ak dąį'. Juu yatąįį neehiidal nąįį t'agoovahnyąą, “Łi'haa ch'ihłok gaa Israel gwich'in nąįį jyaa deegwahtł'oo shik'injiriighit gaashandaii kwaa!” \v 11 Jii nakhwaagwahaldak, dinjii lęįį nąįį dzaa nankat East, ts'ą' West haa gwats'an adaa nąįį Abraham, Isaac, ts'ą' Jacob nąįį haa ch'aga'aa gwagwahtsii gahahtsyaa ts'ą' Zheekat Gweegwinii'ee zhit goovaa neech'igehee'aa t'oonchy'aa. \v 12 Zhit juu Gwigwiniin'ee gwizhit gooveenjit shrigwiinlik, nąįį nihdeegiinjil kwaa gaa oozhak tǫǫ gwaazhrąįį gwanlii ąįį zhit gwizhit t'eegoorahahthal t'igiinchy'aa izhit t'ee gwintł'oo giheetree ts'ą' dagagho' nihts'ą' łagahoon'al haa neegiiyik'ii k'it t'igihee'yaa t'iginchy'aa. \v 13 Ąįįtł'ęę Jesus jyaa yahnyąą, “Jidii eenjit gwik'injiinghit, gwik'it t'igweheenjyaa t'oonchy'aa oo'an nizheh gwits'ee neehindii.” yahnyąą. \p Jesus jyaa nyąą gwiizhit zhit niveet'ah'in vitsyaa shranaazhik. \s1 Jesus Dinjii Lęįį Nąįį Shrineiinlik \r Mark 1.29-34; Luke 4.38-41 \p \v 14 Nijin Jesus, Peter, vizheh nihdineezhii ts'ą' Peter va'at vahan iłts'ik ts'ą' deek'it gwakat ndaka'ee, gwiizhit vatthąį' nindhaa łee yąąh'in dąį'. \v 15 Jesus yanli' kat naanjik ts'ą' vatthąį' nindhaa kwaa neegwaanąįį ts'ą' khakee'ąįį, ts'ą' Jesus ch'ihee'aa eenjit shrigwiinlik. \p \v 16 Nijin zhat khaa nagwaanąįį dąį', dinjii vizhit ch'anky'aa iizųų gwanlii lęįį nąįį Jesus ts'ą' gahaadlii. Ts'ą' diginjik haa goozhit gwats'an ch'anky'aa iizųų cheeneiinlii ts'ą' juu iłts'ik lęįį nąįį datthak chan shrininlik. \v 17 Jii datthak t'iizhik, Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii Isaiah yeenii deiinyą' ąįį łi'deegwidlii haa gwik'it gweheelyaa geenjit, “Adan adakhai' ts'ik kwaii diits'an oonjik ts'ą' jidii ts'ik vaa tr'iłts'ik datthak diiłeehaadlii.” nyąą. \s1 Duulee Jesus Vatąįį Hihshyaa Ginyąą Nąįį \r Luke 9.57-62 \p \v 18 Nijin Jesus, dinjii lęįį nąįį veelin neelzhii gwąąh'in dąį', ditsyaa nąįį t'ahnyąą “Oonjik van ndųhts'ąįį gwats'ą' tr'ahoojyaa.” gavahnyąą. \v 19 Dinjii ch'ihłak, Law eech'ǫąąhtan ąįį Jesus ts'ą' haazhii ts'ą' jyaa yahnyąą. “Geech'ǫąąhtan, nijuk inkhaa datthak naa k'eehihdik.” \p \v 20 Jesus t'iiyahnyąą, “Neegǫǫ kwaii ch'a'an gwigwii'įį ts'ą' chiitsal kwaii chan ch'at'oh gwigwii'įį. Gaa shįį ąįį Gwidinji' ihłii ts'ą' hihchyaa gwishi'įį kwaa.” \p \v 21 Ąįįtł'ęę ch'izhii vitsyaa yiinlii ąįį t'iiyahnyąą, “K'eegwaadhat, oo'an neehihdyaa gaa tr'ookit shiti' ąįį vanahałdal ąįįtł'ęę nits'eehihdyaa,” nyąą. \p \v 22 Jesus jyaa yahnyąą, “Zhit juu iłchįį nąįį, ch'ichį' tee gwa'an nihłeegitsii gaa nan ąįį shaa hinkhaii.” \s1 Jesus Gwint'aii Ahtr'aii Neet'aahnąįį. \r Mark 4.35-41; Luke 8.22-25 \p \v 23 Nijin Jesus tr'ihchoh zhiinzhii dąį' vitsyaa nąįį yaa gwizhiinjil, \v 24 ts'ą' van kat geelaa gwiizhik khan hee van choh kat gwint'aii teiintr'aii, tr'ihchoo tit choh haa vizhit chųų deedahkhii, gwiizhit Jesus dhichįį. \v 25 Vitsyaa nąįį giits'ą' haajil ts'ą' khakigiiyiin'ąįį ts'ą' t'igiiyahnyąą. “K'eegwaadhat, diits'iinyąą, neeraheedhaa k'it t'igwii'in!” ginyąą. \p \v 26 “Jaghaii zhyaa noojat? Deegwiłtł'oo zhyaa nakhwak'injigwiighit natsal!” gavahnyąą. Ndak needhikhin ts'ą' ahtr'aii nint'aii ts'ą' tit choo kwaii haa ts'ą' gwint'aii khaginkhee ts'ą' datthak tsinehdan nagwaanąįį. \fig none|src="cn01708b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 8.26" \fig* \p \v 27 Juu nąįį datthak gwintł'oo gwihil'ee t'iizhik ts'ą' gihilghaa haa jyaa t'inihłagaanyąą, “Jii dinjii juu t'inchy'aa? Ahtr'aii choh, ts'ą' tit choh kwaii gaa yik'eegwahthat!” \s1 Jesus, Dinjii Neekwaii Nąįį Zhit Gwats'an Ch'anky'aa Iizųų Tr'eiinlii \r Mark 5.1-20; Luke 8.26-39 \p \v 28 Nijin, Jesus van ndųhts'ąįį, Gadara nahkat teedhizhii dąį', dinjii neekwaii goozhit ch'anky'aa iizųų, ąįį ch'a'an gwizhit tth'an k'it goodlii gwa'an gwats'an khagiin'oo ts'ą' giits'ą' haa'oo tr'ihkhit dinjii iizųų giinlii ts'ąįį zhat tąįį gwinjik dinjii nąįį khyų' gaa geeghaih nigijyaa. \v 29 Zhat gwagwahkhan, gwint'aii gazhral ts'ą' Jesus jyaa dagahnyąą, “Vit'eegwijyąhchy'aa Vidinji', deediinahah'yaa t'ini'in? Diidrin gweheelyaa gwehkįį khaiinjidiich'ahahthat eenjit dzaa gwats'ą' hoiinzhii lee t'ini'in?” giiyahnyąą. \p \v 30 Zhat geeghaih nahgǫǫ gwa'an pig lęįį ch'a'aa. \v 31 Ąįįts'ą' zhit ch'anky'aa iizųų nąįį Jesus ts'ą' eech'oodigiikwat ts'ą' jyaa diginyąą, “Jii dinjii nąįį zhit tr'eediihinlyaa ji', zhit pig kwaii zhit tr'iheedaa diits'an gwahtsii.” giiyahnyąą. \p \v 32 “Gwats'ą' hohjyaa!”, Jesus gavahnyąą, ts'ą' dinjii nąįį ts'an tr'ineegiijil ts'ą' pig kwaii zhit digiindhat ts'ą' pig naatł'ii kwaii datthak taihdik gwats'an oodaa van zhit gahaajil ts'ą' teenagahoonii. \p \v 33 Zhit pigs k'ąąhtii nąįį gihłeegalgihiljil ts'ą' zhat kwaiik'it goo'aii gwats'ą' gahaajil ts'ą' deegwiizhik datthak geegwagwaandak. Zhit dinjii nąįį goozhit gwehkįį dąį' ch'anky'aa iizųų dilk'ii nąįį chy'ah deegiizhik geegwagwaandak. \v 34 Ąįįts'ą', kwaiik'it gwich'in nąįį datthak Jesus ts'ą' gahaajil ts'ą' nijin giiyah'ya' dąį' gwint'aii giiyahkat, ts'ą' diinahkat gihłeehiindii giiyahnyąą. \c 9 \s1 Jesus, Dinjii Neehidik Kwaa Neehidik Niłtsąįį \r Mark 2.1-12; Luke 5.17-26 \p \v 1 Jesus tr'ihchoh zhit neezhįį ts'ą' van ndųhts'ąįį dakwaiik'it gwits'eehoozhii, \v 2 Izhit zhat dinjii neehidik kwaa, chyah kat ndaka'ee giits'ą' nąąhchįį, nijin Jesus, deegwiłtł'oo gwik'injigwiighit gii'įį gavaah'in dąį' ąįį dinjii neehidik kwaa ąįį jyaa dahnyąą, “Shidinji' nat'aii neegwiilii ts'ą' natr'agwaanduu datthak neenjit oo'an gwahoiilii t'oonchy'aa.” yahnyąą. \p \v 3 Ąįį gwiizhik, Law eech'ǫąąhtan lat zhat dilk'ii nąįį adats'ą' giginkhii, “Jii dinjii Vit'eegwijyąhchy'aa vinehts'į' ginkhii!” t'inyąą. \p \v 4 Gaa Jesus, nats'ahts'ą' ninjich'agadhat gavaandaii ts'ą' t'agavahnyąą. “Jaghaii zhyaa tr'agwaanduu ninjich'ǫhthat? \v 5 Jii jidii shrit ts'ąįį t'avarahaanjyaa ąįį ts'ąįį googwantrii kwaa, ‘Natr'agwaanduu neenjit oo'an gwarahaadlii,’ akwat ‘Ndak nineenjii ts'ą' inkhaa?’ \v 6 Jii geenjit gwik'injinakhwahałdaa, Gwidinji' dzaa nankat tr'agwaanduu oo'an gweheelyaa eenjit t'aih di'įį gaahahkhwandaii geenjit.” Ts'ą' dinjii neehidik kwaa jyaa dahnyąą, “Ndak nineenjii, ts'ą' nichyah noiinjii ts'ą' oo'an nizheh gwits'eehindii!” \v 7 Ąįįts'ą' t'ee zhit dinjii ndak needhikhin ts'ą' oo'an dizheh gwits'eehoozhii. \p \v 8 Nijin dinjii nąįį gwagwah'ya' dąį', łahchy'aa gwint'aii gihiłghaa ts'ą' dzaa dinjii nąįį tee dinjii t'aih ts'an ąhtsii geenjit Vit'eegwijyąhchy'aa deegihił'e'. \s1 Jesus, Matthew Oozhrii \r Mark 2.13-17; Luke 5.27-32 \p \v 9 Jesus zhat gwats'an gihłeehoozhii ts'ą' k'ii'an ahaa, gwiizhit tax eenjit laraa oonjii nilii Matthew oaazhii, didehk'it gwizhit dhidii neeł'in ts'ą' t'ahnyąą, “Shatąįį hinkhaii!” ts'ą' Matthew ndak niinzhii ts'ą' yaahaazhii. \p \v 10 Jesus, ditsyaa nąįį haa Matthew vizheh neech'a'aa gwiizhit dinjii tax eenjit laraa oonjii lęįį nąįį ts'ą' zhit gwa'an dinjii vatr'agwaanduu gwanlii googahnyąą nąįį datthak giits'ą' nihdiinjil ts'ą' giiyaaneech'a'aa. \v 11 Ts'ą' nijin Pharisee nąįį gwagwah'ya' dąį' Jesus vitsyaa nąįį jyaa dagahnyąą, “Zhit nakhwageech'ǫąąhtan, jaghaii dinjii tax eenjit laraa oonjii nąįį ts'ą' dinjii vatr'agwaanduu gwanlii varahnyąą nąįį haa neech'a'aa t'ii'in?” \p \v 12 Gaa nijin Jesus gaviitth'ak dąį' t'agavahnyąą, “Juu dinjii gwinzii gwandaii dinjii k'ahaanjii t'aahchy'aa kwaa t'oonchy'aa. Juu iłts'ik nąįį zhrįh. \v 13 Shihłeekhwajyaa ts'ą' Dęhtły'aa Choh zhit nijin gwadanakhwatł'oo gwinkee gooh'in, ‘Ch'eet'igwiniindhan ąįį nihthan gaa nin ataiinjii tr'ahtsii ąįį nihthan kwaa t'oonchy'aa.’ Dinjii nizįį nąįį eenjit dzaa gwats'ą' hoiizhii kwaa t'oonchy'aa gaa zhit juu vatr'agwaanduu gwanlii nąįį eenjit t'ishi'in.” \s1 Adach'ara'aa Kwaa Eenjit Ch'agoahkat \r Mark 2.18-22; Luke 5.33-39 \p \v 14 Ąįįtł'ęę John, chųų gwats'an ąhtsii ąįį vitsyaa nąįį Jesus ts'ą' gahaajil ts'ą' giiyųąhkat, “Diikhwan ts'ą' Pharisee nąįį haa khadigireheejyaa geenjit ch'ihłee adach'ara'aa kwaa, gwiizhit jaghaii nitsyaa nąįį jyaa t'igii'in kwaa?” giiyahnyąą. \p \v 15 Jesus t'agoovahnyąą, “Dinjii, tr'injaa haa nihłeegoorahchįį dąį' juu goovaach'ihee'aa nąįį tr'igwidii t'igiheechy'aa goovohnyąą? Duuyeh jyaa t'igiinchy'aa gaakhwandaii, dinjii goonjik gavaa dhidii gwizhit jyaa digihee'yaa kwaa goo'aii.” \p \v 16 “Dinjii ch'ihłak gaa duuyeh ch'adak ik k'eejit nilii kwaa kat gwach'aa k'eejit k'aahkaii t'oonchy'aa jyaa diizhik ji' zhit gwach'aa k'eełkaii ąįį natsal nahaadhal ts'ą' gwandaa łeeheech'aa t'inchy'aa. \v 17 Duuyeh gaa jak chų' k'eejit ąįį jak tyah ch'aa zhit tr'injyaa t'oonchy'aa jyaa t'igwiizhik ji', jak tyah ch'aa łeeheech'aa ts'ą' jak chų' neheenjaa ts'ą' an heelyaa: gaa jak chų' k'eejit ąįį jak tyah k'eejit zhit reheenjaa gwizhrįh goo'aii. Nihłaa heezyaa ts'ą' niighyuk heekaa.” \s1 Jairus Vigii Nich'it Tsal, ąįįts'ą' Tr'injaa Juu Jesus Vi'ik Kat Naanjik Nąįį Eegwagwaandak \r Mark 5.21-43; Luke 8.40-56 \p \v 18 Jesus goots'ą' ginkhii gwiizhit, Jews tr'igiinkhii zheh gwats'ą' k'eedeegwaadhat yats'ą' haazhii ts'ą' yats'ą' nikiigwiintthaii ts'ą' t'iiyahnyąą, “Shigii nich'it tsal t'ohju' zhat shaa niindhat, gaa shaa oo'an neehiindii ts'ą' vak'aa naanjii ąįį ji' vineegwahąhdaii geenjit.” yahnyąą. \v 19 Ąįįts'ą' Jesus ndak needhikhin ts'ą' ditsyaa nąįį haa giiyaahaajil. \p \v 20 Tr'injaa ch'ihłak 12 years gahkhyuk dah vats'an an ilii haa khaiinjich'iighit, Jesus ant'ii niinzhii ts'ą' yach'adak ik tsii naanjik. \v 21 “Vi'ik kat naaljik ji' gwizhrįh sheenjit gwinzii neegweheelyaa!” adaanyąą. \p \v 22 Jesus yats'ą' nil'ee ts'ą' yah'ya', “Naanjat kwaa shichi', nigwik'iinjigwiighit neenjit gwinzii neegwiłtsąįį t'oonchy'aa!” yahnyąą. Gwagwahkhan ąįį tr'injaa veenjit gwinzii neegahoodlit. \p \v 23 Ts'ą' nijin Jesus, k'eedeegwaadhat vizheh k'idik dąį', dinjii gwanlii ts'ą' flute ach'ahłii nąįį nah'in zhat dinjii diłk'ii nąįį datthak tr'igwigwidii haa gwiizųų gwigwił'ąįį gwąąh'in. \v 24 ts'ą' Jesus jyaa gavahnyąą, “Datthak ts'ą' cheekhwajyaa yaagha' nich'it tsal niindhat kwaa ts'ą' zhyaa dhichįį t'inchy'aa!” Gavahnyąą akhai' datthak giiyeedlaa. \v 25 Gaa nijin dinjii nąįį cheehaadlii, gwagwahkhan Jesus nich'it tsal ts'ą' niinzhii ts'ą' yanli' oonjik ts'ą' khakee'ąįį ts'ą' needhikhin.” \fig none|src="cn01713b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 9.25" \fig* \v 26 Aiizhit zhat gwa'an nahkat datthak dinjii nąįį geenjit gwigwiitth'ak. \s1 Jesus, Dinjii Neekwaii, Vandee Kwaa Nąįį Shrineiinlik. \p \v 27 Jesus, zhat gihłeehoozhii ts'ą' k'ii'an tr'ineezhii gwiizhit dinjii vandee kwaa neekwaii nąįį giitąįį adaa ts'ą' gazhral haa jyaa ginyąą, “King David ts'an deedhaa, neeshraahchy'aa diinoiinyaa!” giiyahnyąą. \p \v 28 Nijin Jesus zheh nihdeiinzhii dąį' dinjii vandee kwaa neekwaii nąįį giits'ą' niin'oo nąįį jyaa dahnyąą, “Shrineenakhwahihłyaa nohthan lee t'akhwa'in?” \p “Aahą', K'eegwaadhat!” giiyahnyąą. \p \v 29 Ąįįtł'ęę Jesus gavandee kat naanjik ts'ą' t'agavahnyąą. “Gwik'injukhit geh'an gwik'it gooli'!” nyąą ts'ą' \v 30 t'ee gwagwahkhan shrineegaazhik. Ąįįts'ą' Jesus gwint'aii goots'ą' khagiinkhee, dinjii ch'ihłak gaa haa goondak shrǫ'!” gavahnyąą. \v 31 Googaa aiizhit nahkat gwa'an datthak giiyeeginkhii ts'ą' juu nąįį datthak Jesus eenjit gwigwiitth'ak. \s1 Jesus, Dinjii Ginkhii Kwaa Shrininlik. \p \v 32 Dinjii vizhit ch'anky'aa iizųų k'iighai' khyų' ginkhii, dinjii lat nąįį Jesus ts'ą' nigiiyahchįį, it'ee łyaa dinjii nąįį cheehiijyaa gwiizhit t'igiizhit. \v 33 Gaa zhat gwagwahkhan ch'anky'aa iizųų yats'an chahaadlii ts'ą' ąįį dinjii ginkhii needhidlit, ts'ą' juu nąįį datthak łyaa geegagoolii kwaa t'igwiizhik. “Israel nahkat gwizhit jyaa doonchy'aa gwa'an ch'ihłok gaa gwaraah'in kwaa!” ginyąą. \p \v 34 Gaa Pharisee nąįį jyaa giiyahnyąą, “Ch'anky'aa iizųų nąįį datthak ts'ą' k'eedeegwaadhat Beelzebul oaazhii ąįį vat'aii haa ch'anky'aa iizųų cheehilii t'ii'in,” ginyąą. \s1 Jesus, Dinjii Nąįį Eenjit Tr'igwidii Di'įį \p \v 35 Jesus, kwaiik'it gwachoo ts'ą' kwaiik'it gwatsal kwaii datthak gwitee neehihdik ts'ą' Jews tr'igiinkhii zheh gwizhit geech'ǫąąhtan ts'ą' Gwandak Nizįį, zhit Gwigwiniin'ee geegwaandak ts'ą' dinjii juu ts'ik nihłehjuk haa iłts'ik nąįį shrineiinlik. \v 36 Dinjii lęįį łeeljil nąįį nah'in dąį', vidrii zhit gooveenjit tr'igwidii dha'aii naanaii, tr'ihkhit gooveenjit neeshreegaahchy'aa ts'aii idits'igiheenjyaa geenjit gaa goot'aii kwaa, divii nąįį, divii k'ąąhtii gii'įį kwaa k'it t'igiinchy'aa. \v 37 Ąįįts'ą' ditsyaa nąįį t'ahnyąą, “Dinjii nąįį gwanzhįh tr'ąąhshii ts'ą' khaihłan nirilii k'it t'iginchy'aa, gaa dinjii yahahtsyaa lęįį ąįį kwaa. \v 38 Datthak ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa gwanzhįh nahshii gwats'ą' k'eedeegwaadhat vats'a' khagadǫhjii ts'ą' dinjii lęįį nąįį gwanzhįh khaihłan nigiheelyaa geenjit gwats'ą' heelyaa geenjit.” \c 10 \s1 Jesus, Vitsyaa 12 Nąįį \r Mark 3.13-19; Luke 6.12-16 \p \v 1 Jesus, ditsyaa 12 nąįį khaihłan niinlii ts'ą' t'aih goots'an iłtsąįį, ch'anky'aa iizųų dinjii nąįį ts'an tr'igiheelyaa ts'ą' jidii ts'ik nihłehjuk t'iichy'aa haa giłts'ik nąįį datthak ts'ą' tr'igiheendal geenjit. \v 2 Jii Tr'ihił'e' 12 nąįį t'ee jyąhts'ą' goovoozhri': tr'ookit Simon oozhii gaa Peter neegiiyahnyąą ąįį vachaa Andrew James ts'ą' vachaa John ąįį Zebedee vidinji' giinlii. \v 3 Philip ts'ą' Bartholomew, Thomas ts'ą' Matthew, Matthew t'ee tax eenjit laraa oonjii inli', James t'ee, Alphaeus vidinji' ts'ą' Thaddaeus chan. \v 4 Simon t'ee Zealot nilii (“Dinjii łyaa danahkat geet'indhan nilii” ąįį voozhri' t'ee jyaa gwinyąą t'igwinyąą) ts'ą' Judas Iscariot, jii dinjii t'ee Jesus gwantł'ąhchįį t'inchy'aa. \s1 Vitsyaa 12 Nąįį Hił'e' \r Mark 6.7-13; Luke 9.1-6 \p \v 5 Jesus, Ditsyaa 12 nąįį nihky'aa gooveehił'e' ts'ą' giheedaa gwehkįį deegihee'yaa gavaa gwaandak, “Jews nilii kwaa nąįį goonahkat ts'ą' Samaria kwaiik'it kwaii gwats'ą' hohjyaa shrǫ'. \v 6 Gaa, Israel gwizhit dinjii nąįį divii haa tr'igweendaii k'it t'igiinchy'aa nąįį ts'ą' hohdaa yuu! \v 7 Hohjyaa ts'ą' jii jyaa dohnyąą ts'ą' goondak, ‘Zheekat Gweegwinii'ee ąįį gwats'ą' nahgǫǫ t'oonchy'aa!’ \v 8 Iłts'ik nąįį chan shrineehohłik, dinjii niindhat nąįį ineegoohohdaii, juu gwatthąį' ahjat (leprosy) haa iłts'ik haa khaiinjich'iighit nąįį shrineegavohłik, dinjii vizhit ch'anky'aa iizųų nąįį chan chineegavǫhłii. Nakhwagwarookwat kwaa haa jyaa dakhwa'in geenjit t'aih nakhwats'an dhałtsąįį. \v 9 Gold, silver, akwat copper laraa nilii kwaii nakhwatseet'it neehoozhik shrǫ'. \v 10 Nihky'aa hohdaa geenjit ohtsuu, akwat ch'adak ik neekwaii, kwaiitryah, akwat toh haa neehoozhik shrǫ'! Gwitr'it t'agwah'in nąįį jidii haa gwigweheendaii deegaahchy'aa gavantł'ee tr'iheelyaa goo'aii t'oonchy'aa. \p \v 11 “Nijin kwaiik'it gwachoo akwat kwaiik'it gwatsal gwa'an neekhwadal dąį' juu shaa gǫǫnch'į' noonyąą nąįį haa gwiinch'įį, dahthee neehiindyaa gwats'ą' datthak vaa gwiinch'įį. \v 12 Nijin zheh nihdǫhdal dąį' ‘Tsinehdan nakwaa oolį'!’ dohnyąą. \v 13 Nijin zheh nihdǫhdal dąį' ąįį juu zhat gwich'įį shagoiinch'i' noonyąą ji', ‘Juu dzaa zheh gwizhit gwich'įį nąįį tsinehdan goovaa oolį'!’ diinyąą, gaa zhat goiinch'į' nagoonyąą kwaa ji', ‘Tsinehdan noohaa oolį' dihnyąą ąįį noohihdal!’ diinyąą. \v 14 Nijin kwaiik'it k'eekhwadal ts'ą' dinjii nideenakhwachįį kwaa ts'ą' nakhwaginjik chan goołk'įį kwaa ji', ąįį zheh akwat kwaiik'it gihłeekhwajyaa gwiizhit nakhwakwai' kat łųh nǫhghat. \v 15 Łyaa nakhwaagwaldak t'ihnyąą, datthak ts'ą' shiginjik akhoonyąą geh'an Ch'aroohahkat Drin ji' Vit'eegwijyąhchy'aa nakhwakwaiik'it andaa Sodom, ts'ą' Gomorrah nahkat nąįį neeshraahchy'aa gavahoonjyaa t'oonchy'aa.” Jesus gavahnyąą. \s1 Khaiinjich'agoorahahkhit Geenjit Gwats'ą' Gęhdaa \r Mark 13.9-13; Luke 21.12-17 \p \v 16 “Ch'oodǫǫhk'įį, zhoh naatł'ii nąįį tee divii gwats'ą' nakhwaahihłyaa t'ishi'in. Ąįįts'ą' gyųų choh k'it gwak'ǫǫhtii haa khai'gwidlii gooveelin nihdąhoondik, ts'ą' chiitsal doves k'it gooveezhuu t'ohchy'aa. \v 17 Jii dinjii nąįį eenjit gwak'ǫǫhtii, zheegwaazhrąįį gwats'ą' nakhwagahahchyaa ts'ą' ch'aroahkat zheh gwizhit chan nihdeenakhwagahahchyaa ts'ą' viitrii haa chan Jews tr'igiinkhii zheh gwizhit nakhwagahahtrii t'igiinchy'aa. \v 18 Nakhwarahahkat geenjit shįį, shęh'an, Kings jii nahkat gwats'ą' k'eedeegwaadhat nąįį andaa khadhoo'ee ts'ą' Gwandak Nizįį eegwahoondak ąįįts'ą' juu Jews nilii kwaa nąįį chan Gwandak Nizįį eegavaagahoondak gwizhrįh goo'aii t'oonchy'aa. \v 19 Nijin narahaakat, geenjit gwats'ą' neerahiłchįį ji' deehiinjyaa ts'ą' jidii eeginkhii kwaii datthak eenjit tr'agoiindii shrǫ'. Nijin zhat nigwiindhat ji' deehinjyaa datthak nantł'eegwihih'aa t'oonchy'aa. \v 20 Ginjik haa gihinkhyaa ąįį nats'an t'inchy'aa kwaa. Zheekat Niti' ąįį Vach'anky'aa Shroodiinyąą nizhit t'inchy'aa ąįį vik'iighai' gihiinkhyaa t'oonchy'aa. \v 21 Dinjii nąįį dagachaa gaa gwantł'ee gahahchyaa goovęhdaa tr'igwirehee'aa geenjit. Ąįįts'ą' ch'iti' nąįį chan digigii nąįį gwik'it t'agahah'yaa t'oonchy'aa. Ch'iyehghan nąįį gaa googii nąįį gwantł'ee googahahchyaa goovęhdaa tr'agwarahee'aa geenjit. \p \v 22 “Shįį, shęh'an juu nąįį datthak nakhwatr'ihee'ee. Gaa juu adootą' ts'ą' akhagohnyąą kwaa ji' t'ee neehohshii t'oonchy'aa. \v 23 Nijin kwaiik'it gwizhit khaiinjich'anakhwagahthat nakhwagahtsii dąį' ch'izhii kwaiik'it gwats'ą' gal hohjyaa. Jii t'ee łyaa nakhwaagwaldak t'ihnyąą, Israel kwaiik'it gwizhit datthak duuyeh tr'agoh'in gęhdaa tr'ohjii t'oonchy'aa, tth'aii hee gwitr'it t'agoh'in gwiizhit Gwidinji' neeheedyaa t'oonchy'aa, \p \v 24 “Zhit juu geeraahtan ąįį juu geech'ǫąąhtan andaa veegoo'aii kwaa ts'ą' zhit juu slave nilii chan zhit juu yats'ą' k'eedeegwaadhat andaa veegoo'aii kwaa t'oonchy'aa.” \v 25 Juu geeraahtan, ąįį juu geeyųąąhtan k'it t'iheechy'aa geenjit gwitr'it t'agwah'in ji' geenjit shoo oolį'. Ąįįts'ą' juu slave nilii ąįį juu yats'ą' k'eedeegwaadhat k'it t'inchy'aa dhidlit ji' geenjit shoo oolį'. Juu yizhehk'aa gwats'ą' k'eedeegwaadhat Beelzebul (Satan) oozhii ji', ąįį vizhehk'aa nąįį datthak gwandaa gwiizųų goovaagweheelyaa t'oonchy'aa.” \s1 Vit'eegwijyąhchy'aa Zhrįh Varahaanjat Goo'aii \r Luke 12.2-7 \p \v 26 “Ąįįts'ą' jii nankat dinjii nąįį oonjat shrǫ'. Jidii nagogwąąh'įį ąįį kwaii gwizhrįh nigweheedaa ts'ą' jidii geehoh'it gwigwił'ąįį kwaii datthak gwik'igahaandal gweheelyaa. \v 27 Jidii tǫǫ gwizhit nakhwaagwaldak ąįį drin ch'aadrii gwizhit chan hee geegahohkhyaa gwizhrįh. Ąįįts'ą' jidii gweentak nakhwaa gwaraandak chan zheh gwakat gwats'an shraa haa geegahohkhyaa gwizhrįh goo'aii. \v 28 Zhit juu nakhwatthąį' ęhdaa tr'agwa'ak ąįį oonjat shrǫ', duuyeh gwik'it nizhin ęhdaa tr'agwagwa'ąįį t'igiinchy'aa gaa Vit'eegwijyąhchy'aa ąįį nakhwazhin ts'ą' nakhwanky'aa haa an oiłtsyaa niindhan ji' (hell) oozhak gwit'eh goo'aii kwaa gwizhit an yahahtsyaa ąįį voonjat. \v 29 Neek'ik neekwaii laraa tsoo tsal ch'ihłak t'įį tr'iheelyaa lee t'oonchy'aa? Ts'ą' Gwiti' gwik'it t'iindhan kwaa ji' ch'ihłak gaa duuyeh nankat neet'aaghyii, t'oonchy'aa. \v 30 Ąįįts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa nakhwakiighai' daanchy'aa gaa gaandaii t'inchy'aa \v 31 Neek'ik lęįį andaa ts'ą' khadhoo'ee t'oonchy'aa geh'an noojat shrǫ'.” \s1 Juu Christ Haa Hihshyaa Nyąą Nąįį, ts'ą' Juu Vaa Hihshyaa Kwaa Yahnyąą Nąįį Eegwaraandak \r Luke 12.8-9 \p \v 32 “Juu dinjii gwanlii gwitee shats'an nilii nyąą ji' shįį chan Zheekat Shiti' vandaa nihthat ji' shats'an ǫhłįį vakhaihjyaa t'oonchy'aa. \v 33 Gaa juu dinjii gwanlii gwitee shitr'ii'ee nyąą ji' shįį chan Zheekat Shiti' vandaa nihthat ji' vitr'iin'ee vakhaihjyaa t'inchy'aa.” \s1 Tsinehdan Haa Nakwaa Gaa Shrii Choh Veek'i' Neekwaii Gwanlii Haa. \r Luke 12.51-53; 14.26-27 \p \v 34 “Tsinehdan haa dzaa nankat gwats'ą' hihshii nohthan? Nakwaa, tsinehdan haa dzaa nankat gwats'ą' hoiizhii t'ishi'in kwaa, gaa dinjii nąįį nihłigiighan hałtsyaa geenjit dzaa gwats'ą' hoiizhii t'ishi'in. \v 35 Ch'izhehk'aa nąįį datthak nihts'ą' nits'ich'agahahthat t'oonchy'aa. Jii nąįį t'ee nihts'ą' nits'ich'agahahthat t'igiinchy'aa: ch'iti' ts'ą' didinji' haa, nich'it tsal ts'ą' vahan haa, ąįįts'ą' daughter in law ts'ą' mother in law nąįį haa. \v 36 Nizhehk'aa gwizhit dinjii nąįį nitr'ihee'ee t'oonchy'aa. \p \v 37 “Juu shandaa diti' akwat dagahan haa eet'iindhan nąįį shitsyaa giheelyaa, geenjit gaa gaveegoo'aii kwaa ts'ą' zhit juu shandaa digii nąįį eet'iindhan nąįį chan shitsyaa giheelyaa geenjit gaa gaveegoo'aii kwaa t'igiinchy'aa. \v 38 Juu da-cross ichyaa kwaa ts'ą' shatąįį haazhii t'ee shitsyaa heelyaa geenjit veegoo'aii kwaa t'oonchy'aa. \v 39 Juu dagwandaii, diyinji' haa intsai' ji' t'ee yaa shrihteegwehee'aa. Gaa juu shęh'an niindhat ąįįt'ee dagwandaii, diyinji' haa neehahshii.” \s1 Vit'eegwijyąhchy'aa, Zheekat Jidii Diinahtł'eehee'aa Hal'ąįį. \r Mark 9.41 \p \v 40 “Juu dizheh gwizhit shoo haa nihdeenakhwachik t'ee shįį chan shoo haa dizheh nihdeeshahchik ts'ą' juu shoo haa dizheh nihdeeshahchik t'ee Vit'eegwijyąhchy'aa shihił'e' chan shoo haa dizheh nihdąhchik t'oonchy'aa. \v 41 Juu Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii dizheh shoo haa nihdąhchik t'ee Vit'eegwijyąhchy'aa jidii nizįį Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii antł'eiin'ąįį ąįį nan chan nantł'eehee'aa t'inchy'aa. Ts'ą' juu dinjii Vit'eegwijyąhchy'aa deenyąą gwik'it dinjii nilii ąįį dizheh shoo haa nihdąhchik ji', Vit'eegwijyąhchy'aa jidii gwinzii ąįį dinjii yik'eegwahthat antł'eehee'aa ąįį nan chan nantł'eehee'aa t'inchy'aa. \v 42 Ts'ą' ąįį dinjii shitsyaa nilii geh'an juu, dinjii hil'ee kwaa nilii, chųų k'oh yantl'eiinkaii ji' Vit'eegwijyąhchy'aa łyaa zheekat jidii diineenjit di'įį yantł'eehee'aa t'oonchy'aa.” \c 11 \s1 John Chųų Gwats'an Ąhtsii Ąįį Vats'an Tr'ihił'e' Nąįį. \r Luke 7.18-35 \p \v 1 Nijin Jesus, ditsyaa 12 nąįį gǫąąhtan ndaanaahjik, dąį' zhat gihłeehoozhii ts'ą' zhat gwa'an kwaiik'it goodlii gwitee gwa'an geech'ǫąąhtan ts'ą' Gwandak Nizįį eegiinkhii. \p \v 2 Nijin John chųų gwats'an ąhtsii, zheegwaazhrąįį dhidii gwiizhit Jesus dee'in datthak eegwiitth'ak dąį', ditsyaa nąįį Jesus ts'ą' hił'e'. \v 3 “Diihaa gwandak, nanlee dinjii oo'ee heekhaa ginyąą lee t'inchy'aa? Akwaa ji' ch'izhii dinjii ąįį keegwarahah'yaa?” giiyahnyąą. \p \v 4 Jesus t'agavahnyąą, “Nijin gwats'ąnh ohdaa gwits'eekhwajyaa ts'ą' jidii nǫh'ya' ts'ą' jidii gootth'ak datthak John vaagoondak. \v 5 Dinjii vandee kwaa nąįį gaa goovaagweheechy'aa geenjit shrineegaazhik, juu neehidik kwaa nąįį chan neehidik neekhwadlit. Zhit juu gootthąį' kat gwiizųų (leprosy) haa khaiinjich'iidhat nąįį chan shrineegaazhik ts'ą' gookat gwinzii neegahoodlit. Juu ch'iitth'ak kwaa nąįį gaa ch'igiheetth'ak geenjit shrineegaazhik, juu niindhat gaa chan neegweheendaii, ąįįts'ą' Gwandak Nizįį zhit juu neeshraahchy'aa nąįį haa gwaldak. \v 6 Zhit juu khit shik'injiighit nąįį łahchy'aa sheenjit shoo giinlii.” \p \v 7 John vitsyaa nąįį neegeheenjyaa, gwiizhit Jesus, zhit juu yaa łeeljil nąįį John eegavaagwaandak, “Nijin John nangwinjir gwa'an vats'a' hadhoojil dąį' jidii hǫǫh'yaa nohthan? Dinjii vat'aii kwaa, tł'oo ts'ik ch'ihłak ahtr'aii tee yihichik k'it t'inchy'aa hǫǫh'yaa nohthan? \v 8 Zhat gwats'ą' khadhoojil dąį' jidii hǫǫh'yaa nohthan? Dinjii gwach'aa nidiiltsį' nizįį naazhii hǫǫh'yaa nohthan? Dinjii jyąhts'ą' nagwaazhii nąįį zhrįh King vizheh gwachoh gwizhit gwigwich'įį t'oonchy'aa. \v 9 Shaagoondak, jidii hǫǫh'yaa nohthan ąįį nǫh'ya'? Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii hǫǫh'yaa nohthan? Aahą', łyaa Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii hǫǫh'yaa nohthan akhai' Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii andaa hil'ee nilii ąįį nǫh'ya'. \v 10 Ąįį John t'ee Dęhtły'aa Choo zhit jyąhts'ą' veerigiinkhe', ‘Vit'eegwijyąhchy'aa ąįį yeenjit jyaa diinyą' juu neehał'at nits'ii oo'an hał'aa t'oonchy'aa, neenjit tąįį shrigweheelyaa geenjit.’ \v 11 Łahchy'aa nakhwaa gwaldak, John chųų gwats'an ąhtsii t'ee dinjii gwehkįį gwiindaii nąįį datthak andaa gwiintsii veegoo'aii t'inchy'aa gaa Zheekat Gweegwinii'ee gwizhit juu gwintsal gwizhrįh veegoo'aii ąįįt'ee John andaa veegoo'aii t'oonchy'aa. \v 12 Nijin John, Gwandak Nizįį eeginkhii dhidlit dąį' gwats'an, Zheekat Gweegwinii'ee gwizhit, dzaa nankat gwidinjii nąįį gwint'aii nihdeech'itsigahthat ts'ą' nihdeegiheedaa gwik'eegwagwandaii ts'ą' Zheekat Gwigwiniin'ee gwizhit khaiinjich'agoorahkhit gooriłtsąįį t'oonchy'aa. \v 13 John jyaa diheenjyaa gwats'ą' dąį' Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį datthak, ts'ą' yeenaa Moses va-law gwizhit juk drin gwats'ą' Zheekat Gwigwiniin'ee datthak geegiginkhe' ts'ą' Dęhtły'aa Choo zhit gwadanakhwatł'oo. \v 14 Gwik'it t'iindhan ji', yeenii Moses Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį deegiinyą' gook'injiinghit ji', John t'ee Elijah t'inchy'aa, nijin John dzaa nankat gwats'ą' heekhaa dąį' ch'adąį' hee, dzaa gwats'ą' heekhaa giiyeeginkhe' t'oonchy'aa. \v 15 Ch'oodǫǫhk'įį, nakhwadzee gwanlii ji'! \p \v 16 “Juk gweendaa dzaa nankat gwich'in nąįį jidii k'it t'igiinchy'aa hihjyaa li'? Tr'iinin tsal k'it nijin gwa'an dinjii gwanlii ch'oorookwat deek'it, gwa'an nihłaa nigiilzhii ts'ą' ch'izhii łeeljil nąįį ts'ą' gazhral, \v 17 ‘Nihłeegwarahchįį gwich'ilik nakhweenjit ach'araahłii gaa ch'oodzaa kwaa! Dinjii niindhat gwich'ilik nakhweenjit ach'araahłii gaa ohtree kwaa!’ \v 18 Nijin John dzaa nankat gwats'ą' haazhii dąį' adach'aa'aa kwaa ts'ą' jak chų' (wine) gaa dinįį kwaa ts'ą' juu nąįį datthak jyaa nyąą, ‘Ch'anky'aa iizųų vizhit dhidii!’ giiyahnyąą. \v 19 Nijin shįį Gwidinji' dzaa gwats'ą' hoiizhii dąį', ch'ih'aa ts'ą' jak chų' shinįį, ąįįts'ą' juu nąįį datthak jyaa nyąą, ‘Jii dinjii nǫh'in! Gwintł'oo ch'a'aa ts'ą' jak chų' (wine) chan gwintł'oo dinįį ts'ą' chan tax eenjit laraa oonjii nąįį ts'ą' dinjii vatr'agwaanduu gwanlii googahnyąą nąįį jyaa a'ii.’ giiyahnyąą! Gwidinji' deegii'in k'iighai' Vit'eegwijyąhchy'aa vigwizhi' łi'deegwidlii gwanlii ąįį gwigweech'in.” \s1 Jii Kwaiik'it Kwaii Zhit Gwik'injigiighit Kwaa. \r Luke 10.13-15 \p \v 20 Nijin kwaiik'it gwizhit, Jesus gwigwee'in gwinlęįį t'iizhik, ąįį dinjii nąįį datr'agwagwaanduu ts'an łihts'eedagaa'ee kwaa ts'ą' ąįį kwaiik'it kwaii tth'aii hee tr'agwaanduu t'igii'in geh'an akǫǫ dagoovahnyąą. \v 21 “Chorazin kwaiik'it ts'ą' Bethsaida kwaiik'it haa łahchy'aa łyaa nakhwaa gweheezųų t'oonchy'aa! Jii gwigwii'in, Tyre ts'ą' Sidon kwaiik'it gwachoo gwizhit jyaa digwee'ya' ji' t'ee zhat gwich'in nąįį deenaadąį' hee ohtsuu gwach'aa (sack cloth) nagahaazhyaa ts'ą' kikluu dagakat neegeheenjaa t'igiinchy'aa, datr'agwagwaanduu ts'an łihts'eedigiil'ee gwigweheechy'aa geenjit! \v 22 Jii łahchy'aa t'ihnyąą, Ch'aroahkat Drin zhit nigwiindhat ji' Tyre ts'ą' Sidon kwaiik'it gwachoo gwich'in nąįį, Vit'eegwijyąhchy'aa nakhwandaa neeshraahchy'aa gavahoonjyaa t'oonchy'aa! \v 23 Ąįįts'ą' kwaiik'it Capernaum goozhii chan zheekat gwats'ą' adahaahoochyaa nohthan? Hell oozhak gwit'eh gwakwaa gwats'ą' t'anakhwarahahthal t'oonchy'aa! Jii gwigwii'in Sodom, gwizhit t'igwiizhit ji', juk tth'aii hee ąįį kwaiik'it dzaa gwehee'aa t'oonchy'aa! \v 24 Nijin Ch'aroahkat drin gwizhit nigwiindhat ji', Vit'eegwijyąhchy'aa Sodom gwich'in nąįį nakhwandaa neeshraahchy'aa ooheenjyaa t'oonchy'aa gaakhwandaii.” \s1 Datthak shats'ą' Hohjyaa ts'ą' Dzaa Nankat Gwats'an Noozhii \r Luke 10.21-22 \p \v 25 Izhit dąį' Jesus jyaa nyąą, “Shiti', zheekat ts'ą' nankat haa gwats'ą' K'eegwaadhat, mahsį', naihnyąą. Juu gwaroołtin kwaa nąįį ts'ą' nigwizhi' gwizhrįh nigwiin'ąįį geh'an ąįį jidii gwit'eh gooh'ąįį juu dzaa nankat gwats'ąnh vigwizhi' gwanlii ts'ą' geech'ǫąąhtan choo nąįį ts'į' gwit'eh gooh'ąįį geh'an. \v 26 Aahą', Shiti' jii t'ee jyaa dagoonjyaa niindhan, geh'an gwik'it t'igwiizhit ts'ą' shoo inlii. \v 27 Shįį Shiti', jidii datthak shantł'eiinlii t'oonchy'aa, ch'ihłak gaa Gwidinji' haandaii kwaa, gaa Gwiti' zhrįh yaandaii, ts'ą' ch'ihłak gaa Gwiti' haandaii kwaa, gaa Gwidinji' zhrįh yaandaii t'oonchy'aa. Ąįįts'ą' Gwidinji' juu niindhan nąįį chan Gwiti' goots'ą' agwahch'in. \p \v 28 “Aanaii, gwintl'oo neech'ohohkhwat gwats'an neenakhwahałshii ts'ą' neehoozhii geenjit datthak shats'ą' hohjyaa. \v 29 Jii ghwah shak'oh kat doo'aii, ąįį nakwakat deehih'aa ts'ą' shats'an gwagoohoo'ee. Shidrii zhit khazhak t'ihchy'aa ts'ą' khai'gwidlii ch'eezhuu t'ihchy'aa ąįį geh'an shats'an gwinzii neenoozhii gwagoohoh'aa. \v 30 Ąįį jidii nakhwak'oh kat k'eekhokhwat, ąįį nakhwantł'eehih'aa, duuyeh nidii t'inchy'aa.” \c 12 \s1 Neeraazhii Drin Zhit Geenjit Ch'agoahkat \r Mark 2.23-28; Luke 6.1-5 \p \v 1 Ąįįtł'ęę vijuu gwanaa dąį' Neegwaazhii Drin zhit, Jesus ts'ą' ditsyaa nąįį haa gwanzhįh deek'it tł'oo li' (wheat) tee geedaa gwiizhit vitsyaa nąįį goozhit gwiłts'ik ts'ą' tł'oo li' vitsii gwanzhįh tsal dhidlii kwaii gihłeegihiljil ts'ą' giiyaajyaa. \v 2 Nijin Pharisee nąįį gwagwaah'in dąį' Jesus jyaa dagahnyąą, “Dzaa gwąąh'in, dii-law zhit nitsyaa nąįį Neegwaazhii Drin zhit gwizhit jyaa digihee'yaa kwaa goo'aii!” \p \v 3 Jesus, jyaa gavahnyąą, “Yeenii David ts'ą' juu yaa nilii nąįį haa goozhit gwiłts'ik dąį' deegiizhik ąįį nik'ee Dęhtły'aa Choo kat gooh'in? \v 4 Vit'eegwijyąhchy'aa vizheh gwadhah zhit nihdeiinzhii ts'ą' adan ts'ą' juu vaa neehiidal nąįį datthak jidii Vit'eegwijyąhchy'aa antł'eetr'ahtsit giin'al, giinkhih nąįį zhrįh ąįį łųhchy'aa hee'aa goo'aii gwinyąą, dii-Law zhit jyaa digwehee'yaa kwaa goo'aii googaa gwik'it t'iizhik. \v 5 Nik'ee Dęhtły'aa Choh kat Moses va-law gwadanakhwatł'oo ąįį gooh'in? Neegwaazhii Drin gwitee gwagwaanchy'aa datthak giinkhih nąįį Kharigidiinjii zheh gwizhit gwitr'it t'agwah'in k'iighai' Moses va-law łeegahnaii gaa nihk'it Vit'eegwijyąhchy'aa gootr'agwaanduu gwakwaa goovahnyąą. \v 6 Łyaa nakhwaa gwaldak t'ihnyąą, nakhwatee ch'ihłee dzaa dhidii ąįį łyaa Kharigidiinjii zheh andaa gwiintsii veegoo'aii t'inchy'aa. \v 7 Jii t'ee Dęhtły'aa Choo zhit gwadanakhwatł'oo, ‘Ch'eet'igwiniindhan nihłeenjit akhwa'įį ąįįt'ee iindhan t'inyąą, nin ataiinjii tr'ahtsii ąįį nihthan kwaa.’ Jii deegwinyąą t'igwinyąą gaakhwandaii ji' duuyeh dinjii vatr'agwaanduu kwaa, ąįį nąįį nakhwatr'agwaanduu gwanlii ohnyąą t'oonchy'aa. \v 8 Ąįįt'ee shįį Gwidinji' t'ihchy'aa ts'ą' Neegwaazhii Drin gaa gwats'ą' k'eedeegwaldhat t'oonchy'aa.” Jesus gavahnyąą. \s1 Dinjii Vanli' Ch'ihłak Iłchįį Dhidlit \r Mark 3.1-6; Luke 6.6-11 \p \v 9 Jesus, zhat gihłeehoozhii ts'ą' Jews' nąįį gootr'igiinkhii zheh nihdineezhii. \v 10 Izhit gwizhit dinjii vanli' iłchįį zhat dhidii. Izhit zhat dinjii lat dilk'ii nąįį, Jesus gwaahkat, “Dii-law zhit Neegwaazhii Drin zhit, gwizhit dinjii shrineereheelyaa geenjit gwiizųų kwaa lee t'oonchy'aa?” giiyahnyąą. Jyaa diizhik ji' gwiizųų t'ii'in giihaanjyaa geenjit t'igiiyahnyąą. \p \v 11 Jesus t'agoovahnyąą, “Nakhwatee dinjii ch'ihłak divii dii'įį akhai' ch'a'an gwachoh gwizhit t'aanaii ji', Neegwaazhii Drin zhit gwanlii ji' gaa k'iizhak gwinzii oohiindal ts'ą' khaneehahchyaa lee t'inchy'aa? \v 12 Dzaa nankat gwidinjii nąįį divii kwaii andaa gihil'ee t'igiinchy'aa. Izhit geh'an dii-law zhit khan Neegwaazhii Drin zhit ch'izhii dinjii nąįį ts'igweheenjyaa gwinyąą t'oonchy'aa.” \v 13 Jesus ąįį dinjii vanli' iłchįį dhidlit t'ahnyąą, “Nanleetth'ak kwaii nihky'aa oonjii.” \p Ąįį dinjii jyaa diizhik ts'ą' vanli' nizįį neekhwadlit, ch'izhii vanli' nizįį ąįį k'it t'inchy'aa needhidlit. \v 14 Ąįįts'ą' t'ee Pharisee nąįį cheegahoojil ts'ą' Jesus nats'ahts'ą' ęhdaa tr'igwigwehee'aa geegiginkhii. \s1 Vit'eegwijyąhchy'aa, Jesus Yeenjit Gwitr'it T'agwahah'yaa Geenjit Gwitee Tr'ąąhchįį \p \v 15 Nijin Jesus ęhdaa tr'igwihee'aa geenjit nihłaa nigiinjil dąį' Jesus gwiitth'ak ąįįts'ą' ąįį zhit gwats'an t'ohłii neehoozhii. Dinjii lęįį nąįį yaa łeeljil ąįį nąįį chan giiyaahaajil, gwiizhit juu iłts'ik nąįį datthak shrinilii. \v 16 “Juu t'ihchy'aa geegǫǫndak shrǫ'!” Jesus, ąįį dinjii nąįį, ginjik nint'aii haa jyaa gavahnyąą. \v 17 Jii t'ee jyaa diizhik ts'ą' jyaa dihee'yaa vareiinyą', ąįį Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii Isaiah gwadąąntł'oo, yeenii Vit'eegwijyąhchy'aa deenyą' ąįį deeyahnyąą ąįį łi'deegwidlii gweheelyaa geenjit gwik'it t'igwiizhik: \q1 \v 18 “Jii dinjii t'ee shitsyaa nilii łyaa veet'iihthan ts'ą' dee'in datthak shoo shahtsii, \q2 adan t'ee gwitee tr'ahchįį t'inchy'aa. \q1 Jii nankat gwich'in nąįį datthak nats'ahts'ą' neereheezhii goovaagwahandak geenjit \q2 Ch'anky'aa Shroodiinyąą vats'an hałtsyaa. \q1 \v 19 Duuyeh gwik'it chan azhral ts'ą' ch'izheedaan'ee t'inchy'aa. \q2 Akwat chan duuyeh dinjii lęįį nąįį andah gwint'aii azhral ts'ą' ginkhii t'inchy'aa. \q1 \v 20 Gwanzhįh tł'oo k'it t'inchy'aa ąįį ch'iłtsąįį, nilii ji' gaa, duuyeh łeerahnaii. \q2 (Lamp) kwaii daak'a' adrii niheekyaa k'it t'ii'in ji' gaa duuyeh neeyahkyaa t'inchy'aa. \q1 Ąįįts'ą' dahthee tr'aanduu gaiiyiihahtsyaa gwats'ą' datthak giheendal kwaa t'inchy'aa. \q2 \v 21 Ąįįts'ą' dzaa nankat dinjii nąįį datthak neegeheezhii geenjit, giit'injyahchy'aa t'iginchy'aa.” \s1 Tr'aanduu, Beelzebul Oozhii ąįįts'ą' K'eegwaadhat Jesus Haa \r Mark 3.20-30; Luke 11.14-23 \p \v 22 Ąįįtł'ęę dinjii lat nąįį, dinjii vizhit ch'anky'aa iizųų t'inchy'aa geh'an ginkhii kwaa ts'ą' vandee kwaa giits'ą' nąąhchįį ts'ą' ąįį dinjii shrininlik ts'ą' gwąąh'in ts'ą' ginkhii neeyiłtsąįį. \fig none|src="cn01739b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 12.22" \fig* \v 23 Jesus, dinjii lęįį vaa łeeljil nąįį gooveenjit nindal gwaahchy'aa t'igwiizhik, ts'ą' jyaa ginyąą, “Jii yeenii King David vidinji' t'inchy'aa shrǫǫ?” Ginyąą ts'ą' ch'agoahkat. \v 24 Nijin Pharisee nąįį gwigwiitth'ak dąį' jyaa ginyąą, “Ch'anky'aa iizųų nąįį datthak ts'ą' k'eedeegwaadhat Beelzebul oaazhii ąįį vat'aii haa ch'anky'aa iizųų cheehilii t'ii'in,” giiyahnyąą. \p \v 25 Jesus, nats'ahts'ą' ninjich'agadhat goovaandaii ts'ą' t'agavahnyąą, “Jidii nahkat nihts'įį nihts'ą' nineegiidal ts'ą' nihłigiighan ji' khants'ą' an gweheelyaa. Zhehk'aa gwizhit akwat kwaiik'it gwizhit chan nihłigiighan ji' t'ee tthak an gweheelyaa gwagwahahtsyaa. \v 26 Ąįį gwik'it Satan vineegoo'ee khaihłak gwanlii kwaa ts'ą' nihtee nihłigiighan ji' duuyeh niighyuk khaihłak gwanlii ts'ą' nihłaa shrahtee gwagwahahtsyaa ts'ą' an gweheelyaa t'oonchy'aa. \v 27 Beelzebul k'iighai' ch'anky'aa iizųų kwaii dinjii ts'an tr'ihłii dohnyąą ji', nakhwatsyaa nąįį juu t'aih goots'an ąhtsii haa jyaa digii'in t'igii'in? Deeshi'in ąįį gwik'it t'igii'in t'igii'in, ąįįts'ą' datthak ts'ą' gwiizųų t'akhwa'in nakhwagahąąnjyaa t'oonchy'aa. \v 28 Nakwaa, Vit'eegwijyąhchy'aa, Vach'anky'aa Shroodiinyąą vat'aii haa ch'anky'aa iizųų cheehihłii t'ishi'in, ąįįt'ee Vit'eegwijyąhchy'aa nakhweenjit Diveegwinii'ee gagwaach'in t'igwii'in. \v 29 Ąįį gwik'it duuyeh dinjii ch'ihłak gaa dinjii vat'aii niint'aii gwanlii ąįį zheh nadakhaii ts'ą' yik'eiich'į' kwaii teegwąhjii t'inchy'aa, tr'ookit diiyahahchaa ts'ą' naghwaa yihee'aa, ąįįtł'ęę yizheh yik'eiich'į' datthak ooheendal t'inchy'aa. \p \v 30 “Juu shaa nilii kwaa nąįį t'ee shats'ąįį nadhat kwaa, juu shits'inyąą kwaa ts'ą' shaa dinjii khaihłan nilii kwaa t'ee dinjii shrihteehilii t'oonchy'aa. \v 31 Jyąhts'ą' geh'an jii nakhwaa gwaldak t'ihnyąą, dinjii ch'ihłee tr'agwaanduu nihłehjuk vigwitr'it gwanlii ji' gaa, shatr'agwaanduu gwanlii nyąą ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa sheenjit oo'an gwihinlii ahnyąą ji' yeenjit oo'an gweheelyaa t'oonchy'aa, gaa juu Ch'anky'aa Shroodiinyąą gwiizųų eeginkhii ji', ąįį tr'agwaanduu t'ii'in geh'an ndaagwąą'ąį' kwaa gwats'ą' duuyeh yeenjit oo'an gwihilii t'inchy'aa. \v 32 Dinjii ch'ihłee Gwidinji' gwiizųų eegiinkhii ji' gaa, shatr'agwaanduu gwanlii nyąą ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa sheenjit oo'an gwihinlii ahnyąą, ji' yeenjit oo'an gweheelyaa t'inchy'aa, gaa juu, Ch'anky'aa Shroodiinyąą gwiizųų eeginkhii ji', ąįį tr'agwaanduu t'ii'in geh'an juk akwat ndaagwąą'ąį' gwats'ą' datthak duuyeh yeenjit oo'an gwihilii t'oonchy'aa.” \s1 Gwanzhįh Vakat Jak Nahshii Gwagwandak \r Luke 6.43-45 \p \v 33 “Jak dachan gwinzii nahshii ni'įį ji' gwizhrįh vakat jak gwinzii hahshii t'inchy'aa, gaa jak dachan gwinzii nahshii kwaa ni'įį ji' vakat jak iizųų hahshii. Dachan nats'ąą vakat jak nahshii k'iighai' vaagwiindaii t'oonchy'aa. \v 34 Nakhwan ąįį gyųų choh k'it t'ohnyąą, nats'ahts'ą' tr'ǫǫnduu gwiizhit gwinzii gwanlii geegahohkhyaa? Nakhwaghit haa nats'ahts'ą' gohkhii ąįįt'ee nakhwadrii zhit jyaa doonchy'aa geh'an jyąhts'ą' goohkhii t'ohnyąą. \v 35 Dinjii nizįį ąįį vats'an gwinzii tr'igwijyaa, ts'ą' dinjii iizųų ąįį vats'an gwiizųų tr'igwijyaa t'inchy'aa. \v 36 Ch'aroahkat Drin, gwizhit nigwiindhat ji' jidii ginjik ginilih kwaa haa gookhe' ąįį datthak geenjit nakhwarahahkat t'oonchy'aa. \v 37 Nakhwaginjik t'ee gwagwahahchy'aa haa t'ee nakhwarahahkat. Ąįį haa t'ee nakhwatr'agwaanduu gwanlii akwat nakhwatr'agwaanduu gwakwaa nakhwarahaanjyaa t'oonchy'aa.” \s1 Gwigwii'in Tr'agwahaah'yaa Gwizhrįh Ginyąą. \r Mark 8.11-12; Luke 11.29-32 \p \v 38 Ąįįtł'ęę Law eech'ǫąąhtan lat nąįį ts'ą' Pharisee lat nąįį, giits'ą' khagiinkhee ts'ą' t'iginyąą, “Geech'ǫąąhtan, gwigween'in t'ini'in ąįį tr'agooh'ya' gwiindhan,” giiyahnyąą. \p \v 39 Gaa Jesus t'agoovahnyąą, “Juk gweendaa gwidinjii nąįį łyaa tr'ihkhit gwik'injigiighit kwaa ts'ą' tr'agwaanduu gwizhrįh googwitr'it gwanlii! Nakhwan gwigwii'in eenjit ch'oohkat? Nakwaa, duuyeh nakhweenjit gwigwii'in t'ishi'in ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii Jonah, deezhik gwik'it gwizhrįh gwigwii'in gahǫǫh'yaa t'oonchy'aa. \v 40 Jonah, drin tik ąįįts'ą' tǫǫ tik datthak łuk choh zhit indi', ąįį gwik'it chan Gwidinji', nanzhit drin tik t'iheechy'aa t'oonchy'aa. \v 41 Ch'aroahkat drin ji' Nineveh kwaiik'it gwachoo gwich'in nąįį ndak nagahaazhyaa ts'ą' tr'agwaanduu t'akhwazhit, nakhwagahąąnjyaa t'oonchy'aa. Ąįįt'ee Jonah geech'ǫąąhtan gwigwiitth'ak dąį' dagatr'agwaanduu akhagagoonyąą. Nakhwaagwahaldak, dzaa juk Jonah andaa ts'ą' veegoo'aii diitee t'inchy'aa t'oonchy'aa. \v 42 Ch'aroahkat Drin ji' Sheba gwats'an Queen nilii ndak niheehaa ts'ą' juk gweendaa gwidinjii nąįį gootr'agwaanduu gwanlii heenjyaa. Sheba yeenji' danahkat gwats'an k'idik, King Solomon vigwizhi' gwanlii zhit geech'ǫąąhtan oohąąhky'aa eenjit. Nakhwaagwahaldak, dzaa juk Solomon andaa ts'ą' veegoo'aii diitee t'inchy'aa t'oonchy'aa.” \s1 Ch'anky'aa Iizųų Oo'ee Neezhįį \r Luke 11.24-26 \p \v 43 “Nijin ch'anky'aa iizųų dinjii ts'ą' tr'ineediidhat dąį', nankat chųų kwaa gwa'an needahaachik ts'ą' gweheechy'aa gwinkeegwaah'in. Khyų' gwagwa'ąįį ji'. \v 44 ‘Shizheh gwits'eehihdyaa,’ adaanyąą. Ąįįts'ą' gwits'eehoozhii akhai' ąįį zheh gwizhit datthak cheegwaraadlii, shrineegwaazhit, ts'ą' gwinzii shrineegwirinlik łee gwąąh'in. \v 45 Ąįįtł'ęę t'ohłii haazhii ts'ą' vandaa ch'anky'aa iizųų 7 nąįį oo'ee neiinlii, ts'ą' zhat gwigwich'įį. Nijin ndaanagąąhjik dąį', ąįį dinjii tr'ookit iizųų chy'aa gwandaa t'agwahtł'oo iizųų dhidlit. Juk gweendaa dinjii iizųų nąįį goots'ą' jyaa digweheenjyaa t'oonchy'aa.” \s1 Jesus Vahan ts'ą' Vachaa Nąįį Haa \r Mark 3.31-35; Luke 8.19-21 \p \v 46 Jesus tth'aii hee dinjii nąįį ts'ą' ginkhii gwiizhit, vahan, ts'ą' vachaa nąįį haa k'eegiidal, chiitąįį nigiilzhii gwiizhit zheh giiyeenjit ch'oahkat. \v 47 Ąįįts'ą' dinjii ch'ihłak ąįį Jesus jyaa dahnyąą, “Nahan, nachaa nąįį haa chiitąįį nigeelzhii, ts'ą' nats'ą' garookhyaa ginyąą.” \v 48 Jesus gwidiiginkhii, “Juu dee shahan ts'ą' shachaa nąįį nilii?” \v 49 Ąįįtł'ęę ditsyaa nąįį ts'ą' ch'ahaatthaii ts'ą' t'inyąą, “Jii nąįį t'ee shahan ts'ą' shachaa nąįį haa t'iginchy'aa. \v 50 Juu zheekat gwizhit Shiti' doo'ya' yuunyąą gwik'it t'ii'in t'ee shachaa, shijuu ts'ą' shahan nilii t'oonchy'aa.” \c 13 \s1 Jii Jesus Vagwandak T'ee Dinjii Gwahąąhshįį Eenjit Gwanzhįh Gwit'ilii \r Mark 4.1-9; Luke 8.4-8 \p \v 1 Zhat drin Jesus zheh gihłeehaazhii ts'ą' van vee gwats'ą' haazhii, izhit geech'oohahchyaa geenjit naadii. \v 2 Dinjii gwanlii haa vaagwiltł'ak ts'ąįį tr'ihchoo zheiinzhii ts'ą' naadii, gwiizhit vanvee dinjii lęįį neelzhii. \v 3 Gwinlęįį goovaagwahandak geenjit gwandak ąhtsii zhit geegoovąąhtan ts'ą' jyaa nyąą, “Ch'ihłan dąį' dinjii ch'ihłak gwanzhįh deek'it gwa'an gwats'ą' haazhii, ts'ą' gweheełshii. \v 4 Ąįįts'ą' gwanzhįh gwit'eiinlii gwiizhit valat kwaii tąįį gwinjik gwa'an an-nihłik niinjil ts'ą' chiitsal kwaii datthak giiyiin'al. \v 5 Valat kwaii łųh vitee kii gwanlii ąįį gwinzii vitee łųh kwaa izhit niinjil. Łųh gwanlii kwaa geh'an khan hahshii, \v 6 gaa nijin shree ndak nee'aa dąį', ąįį gwanzhįh gwintsal hiłshii iłk'in ts'ą' nanzhit nahgwan niłshįį geh'an gwanzhįh navagaii aanaii. \v 7 Gwanzhįh valak kwaii khoh teiinjil ts'ą' gwitee niłshįį gaa khoh yinghan. \v 8-9 Gaa valak kwaii chan nan nizįį kat niinjil ts'ą' gwinzii niłshįį, valat gaa vakat gwanzhįh 100 niłshįį, ch'izhii chan 60 ts'ą' ch'izhii chan 30. Ch'oodǫǫhk'įį, nakhwadzee gwanlii ji'!” ts'ą' Jesus t'agoovahnyąą. \s1 Jaghaii Jesus Gwandak Ąhtsii Zhit Geech'ǫąąhtan \r Mark 4.10-12; Luke 8.9-10 \p \v 10 Ąįįtł'ęę Jesus vitsyaa nąįį giits'ą' haajil ts'ą' giiyųąhkat, “Nijin dinjii nąįį ts'ą' ginkhii dąį' jaghaii gwandak ąhtsii zhit geech'ǫąąhtan?” Giiyahnyąą. \p \v 11 Jesus jyaa gavahnyąą, “Zheekat Gweegwinii'ee nagwaan'įį nakhwantł'eegwiriin'ąįį t'oonchy'aa, gaa geedan ąįį nakwaa. \v 12 Zhit juu jidii gwii'įį, ąįį gwandaa vantł'ee neegwireheelyaa t'oonchy'aa, jyąhts'ą' gwik'iighai' gwandaa t'ąąnchy'aa hee'yaa ts'ą' vandaa t'agwahaanchy'aa, ąįįts'ą' juu vaa ch'akwaa, akwat, jidii tsal zhrįh gwii'įį ji' gaa, vits'į' neerahoondal t'inchy'aa. \v 13 Jii geh'an gwandak vaageech'oorahtan t'aałchy'aa t'ishi'in, nijin goots'ą' giihkhii dąį'. Gwinzii googwąąh'in ji' gaa gwinzii goovaa gweheechy'aa kwaa eenjit ąįįts'ą' chan gwinzii ch'agoołk'įį ji' gaa deegwinyąą t'igwinyąą gaageheendaii kwaa eenjit.” \v 14 Ąįį geh'an yeenii Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii, Isaiah deiinyą' ąįįt'ee gooveenjit t'iinyą', \q1 ‘Jii dinjii nąįį gwinzii ch'igiheetth'ak gaa deegwinyąą t'igwinyąą gaageheendaii kwaa \q2 ts'ą' dagandee haa gwagwah'in gaa gwinzii goovaagweech'in kwaa. \q1 \v 15 Jii dinjii nąįį łi'deegwidlii gwinzii gaageheendaii geenjit gwik'eegwagwandaii kwaa \q2 ts'ą' goodzee gwanlii gaa jidii gwigwiitth'ak deegwinyąą t'igwinyąą gaagiindaii kwaa, \q2 jidii łi'deegwidlii gaagoondaii giindhan kwaa geh'an dagandee haa gwagaah'in kwaa k'it chan t'oonchy'aa, \q1 jyaa digii'in kwaa ji' gwinzii deeshi'in gaageheendaii ts'ą' shatr'agwaanduu gwanlii ginyąą ji' neegoohałshii t'oonchy'aa.’ \p \v 16 “Gaa nakhwan ąįį łyaa nakhwats'ą' gwinzii goodlit, nakhwandee haa gooh'in ts'ą' nakhwadzee haa goohtth'ak geh'an. \v 17 Datthak ts'ą' łi'haa nakhwaa gwaldak, Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii lęįį nąįį ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa vigii nąįį haa jidii gǫǫh'ya' ąįį datthak ts'ą' gwarooh'ya' giindhan gaa gwagwąąh'ya' kwaa, ts'ą' jidii gohtth'ak chan gwarootth'ak giindhan gaa gwigwiitth'ak kwaa.” \s1 Dinjii Gwanzhįh Gwit'ilii Ąįį Gwagwandak Deegwinyąą T'igwinyąą Jesus Geegwaandak. \r Mark 4.13-20; Luke 8.11-15 \p \v 18 “Dinjii gwanzhįh gwiteiinlii vagwandak ałtsii oodǫǫhk'įį. \v 19 Juu Gwandak Nizįį zhit Vit'eegwijyąhchy'aa Veegwinii'ee eegwiitth'ak gaa deegwinyąą t'igwinyąą gaagiindaii kwaa, nąįį t'ee, tąįį gwinjik gwa'an gwanzhįh li' naadhak k'it t'iginchy'aa ts'ą' ch'anky'aa tr'aanduu gwanzhįh li' goodrii zhit gwats'an goots'į' yuundak t'inchy'aa. \v 20 Ch'izhii dinjii nąįį chan gwanzhįh kii tee gwa'an niinjil k'it t'igiinchy'aa, Vit'eegwijyąhchy'aa Viginjik giitth'ak gwagwahkhan geenjit łyaa shoo ginlii, \v 21 gaa gwint'aii gwagoontą' kwaa, ts'ą' nijin Gwandak Nizįį goovaagogwantrii ts'ą' khaiinjich'agoorahkhit dąį' niighit kwaa gwats'ą' gwizhrįh gwagoontą' ts'ą' akhagagoonjik. \v 22 Ch'izhii dinjii nąįį gwanzhįh khoh tee niinjil k'it t'igiinchy'aa. Jii nąįį t'ee Vit'eegwijyąhchy'aa viginjik giitth'ak, gaa dzaa nankat nats'ąą gwigweheendaii geenjit gwizhrįh ninjich'agadhat ts'ą' laraa chan gihił'ee ts'ą' geedan deegoo'ya' giindhan gwizhrįh gwik'it t'igii'in ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa viginjik eenjit gwitr'it t'agwagwah'in kwaa, ts'ą' gwanzhįh vakat gwąąhshii kwaa k'it t'igiinchy'aa \v 23 Gaa ch'izhii dinjii nąįį, gwanzhįh łųh nizįį kat niinjil t'ee, Vit'eegwijyąhchy'aa Viginjik, gwiinzii giitth'ak ts'ą' digidrii zhit giiyųųntą' Vit'eegwijyąhchy'aa k'eegwagwahthat geh'an goohaa gwintł'oo nahshii yahtsik. Valat 30, valat 60 ąįįts'ą' valat 100 jii jyaa daanchy'aa yahtsik.” \s1 Nankat Tł'oo Iizųų Nahshii Gwagwandak \p \v 24 Jesus gwandak ch'izhii vaageech'oorahtan gavaa gwaandak, “Zheekat Gweegwinii'ee t'ee jii k'it t'oonchy'aa. Dinjii gwanzhįh nahshii, gwanzhįh deek'it gwanzhįh nizįį gwit'eiinlii. \v 25 Ch'ihłan tǫǫ juu nąįį tthak iłchųų gwiizhit, dinjii yitr'ii'ee gwanzhįh deek'it gwanzhįh li' iizųų gwit'eiinlii ts'ą' gihłeehoozhii. \v 26 Nijin gwanzhįh nizįį nahshii dąį' vitsii gwąąhshii gwiizhit chan gwanzhįh iizųų chan khaheełshii. \v 27 Gwiizhit ąįį dinjii va-slaves nilii nąįį giits'ą' haajil ts'ą' t'igiiyahnyąą, ‘Shik'eedeegwaadhat, gwanzhįh nizįį gwit'ehrinlii, gaa jii gwanzhįh iizųų nats'ahts'ą' gwitee t'iizhik t'inchy'aa?’ \v 28 ‘Juu shitr'ii'ee t'iizhik t'oonchy'aa.’ goovahnyąą. Ąįįts'ą' t'igiiyahnyąą, ‘Oo'an gwats'ą' tr'ahoojyaa ts'ą' gwanzhįh iizųų kharoolyaa diinoiinyaa?’ giiyahnyąą. \v 29 ‘Nakwaa, zhit gwanzhįh iizųų khohłii ji' duulee gwanzhįh nizįį chan vaa khahoohłyaa t'oonchy'aa!’ gavahnyąą. \v 30 ‘Jyaa dohthan, gwanzhįh kharilii ji' nihłaa khareheelyaa geenjit, izhit ji' sha-slave nąįį tł'oo iizųų tr'ookit khohłii gavahaihjyaa, ąįįts'ą' datthak nihłaa dohchaa ts'ą' ohk'an ts'ą' zhit tł'oo li' nizįį ąįį shadraa zhit gwizhit nihdǫhłii goovahihjyaa.’” \s1 Ch'andih Tsal Mustard Oozhii Gwagwaandak \r Mark 4.30-32; Luke 13.18-19 \p \v 31 Jesus chan hee ch'izhii gwandak ąhtsii haa geech'ǫąąhtan goovaagwandak, “Zheekat Gweegwinii'ee jii k'it doonchy'aa t'oonchy'aa. Dinjii mustard seed oonjik ts'ą' gwanzhįh deek'it gwit'eeyin'ąįį. \v 32 Ąįį seed ch'andaa t'ahtsal nilii, gaa nijin khaniłshii dąį' gwanzhįh ch'andaa t'ahtsii nilii ts'ą' ts'iivii nitsii dhidlit. Dachan choo hee dhidlit ts'ąįį, dziitsal kwaii gaa yatthoochan kat t'oh ąhtsii.” \s1 Łųh Vaaniituu Gwagwandak \r Luke 13.20-21 \p \v 33 Jesus chan hee ch'izhii gwandak ąhtsii haa geech'ǫąąhtan goovaagwaandak: “Zheekat Gweegwinii'ee jyaa doonchy'aa t'oonchy'aa. Tr'injaa tyah choo zhit łųh deedąą'ąį' tee łųh vaaniituu tsal gwiteiinjaa, ąįįtł'ęę ąįį łųh datthak niłshįį.” \s1 Jaghaii Jesus Vaageech'aroahtan Gwagwaandak T'aahchy'aa \r Mark 4.33-34 \p \v 34 Jesus, khit ts'ą' jii k'it t'inchy'aa gwandak kwaii vaageech'aroahtan haa gweedhaa datthak juu yaa łinaadal nąįį haa gwaandak, vaa geech'arǫąąhtan gwandak zhrįh haa goots'ą' ginkhii. \v 35 Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii yeenii deeginyąą łi'deegwidlii gweheelyaa geenjit jyaa digeenyą', \q1 “Nijin goots'ą' giihkhii dąį' gwandak deegwinyąą t'igwinyąą nagwąąh'įį zhit geegoovahałchyaa t'eehałchy'aa. \q1 Jii nan goodlit dąį' gwats'an nijin gaagiindaii kwaa geenjit gavaa gwahaldak t'igiinchy'aa.” nyąą. \s1 Jesus, Geech'ǫąąhtan Zhit Weeds Gwandak Deegwinyąą T'igwinyąą Geegwaandak. \p \v 36 Nijin Jesus, zhit dinjii łeeljil nąįį iłeehoozhii ts'ą' zheh nihdeiinzhii dąį' vitsyaa nąįį t'igiiyahnyąą, “Jii gwandak vaageech'oahtan ąįį gwanzhįh tr'ąąhshii deek'it jaghaii tł'oo iizųų chan niłshįį, diihaa gwandak?” giiyahnyąą. \p \v 37 Jesus t'agavahnyąą, “Zhit dinjii juu gwanzhįh nizįį gwit'inlii t'ee Gwidinji' t'inchy'aa. \v 38 Jii gwanzhįh deek'it ąįįt'ee jii nankat t'agwarahnyąą, ąįįts'ą' zhit gwanzhįh nizįį gwit'eerinlii ąįįt'ee Vit'eegwijyąhchy'aa Veegwinii'ee gwats'an dhidlit t'oonchy'aa. Ąįįts'ą' zhit gwanzhįh deek'it tł'oo iizųų gwit'eh giinlii ąįį nąįį t'ee Ch'anky'aa Tr'aanduu ts'an dhidlit t'oonchy'aa. \v 39 Zhit juu nits'į' t'inchy'aa nitr'ii'ee ts'ą' tł'oo iizųų gwiteiinlii ąįįt'ee Ch'anky'aa Tr'aanduu t'inchy'aa. Zhit gwanzhįh kharilii ąįįt'ee nankat ndaagwąą'ąį' drin zhit t'oonchy'aa. Ąįįts'ą' zhit juu gwanzhįh khalii ts'ą' geetr'agwaah'in nąįį t'ee zheekat gwich'in nąįį t'igiinchy'aa. \v 40 Juk gweendaa jii nankat gwanzhįh tł'oo iizųų khaihłan nigilii ts'ą' kǫ' zhit giiyahk'an k'it nankat ndaagwąą'ąį' drin zhit ji' t'ee jyaa digwehee'yaa t'oonchy'aa. \v 41 Ąįįtł'ęę Gwidinji' Diveegwinii'ee gwats'an dizheekat gwich'in nąįį yeenjit juu dinjii nąįį ch'izhii dinjii nąįį tr'agwaanduu t'igii'in ąhtsii ts'ą' dinjii dagakhai' tr'agwaanduu t'ii'in nąįį datthak khaihłan nagoogiheelyaa ts'ą' \v 42 datthak ts'ą' ch'iitsii zhit gwak'an gwizhit googiheelyaa, gwintł'oo khaiinjich'igiheeghit haa izhit t'ee gwintł'oo giheetree ts'ą' dagagho' nihts'ą' łagahoon'al haa neegiiyik'ii k'it t'igihee'yaa t'iginchy'aa. \v 43 Ąįįtł'ęę t'ee juu Vit'eegwijyąhchy'aa ts'an dhidlit nąįį Zheekat Gooti' Veegwinii'ee zhit shree adrii k'it t'igiheechy'aa. Ch'oodǫǫhk'įį, nakhwadzee gwanlii ji'!” \s1 Treasure, Geegoh'ik Dha'aii Gwagwaandak \p \v 44 “Zheekat Gweegwinii'ee jyaa doonchy'aa t'oonchy'aa. Dinjii ch'ihłak gwanzhįh deek'it treasure agwąh'ąįį ts'ą' it'ee shrit shoodhidlit ts'ąįį, jidii di'įį datthak tr'oonkwat gwiłtsąįį ąįįtł'ęę oo'an neehoozhii ts'ą' ąįį gwanzhįh deek'it goiinkwat.” \s1 Pearl, Ąįį Geech'oorahtan Zhit Eegwagwaandak \p \v 45 “Ąįįts'ą' chan Zheekat Gweegwinii'ee jyaa doonchy'aa t'oonchy'aa. Dinjii ch'ihłak pearl nizįį kwaii kantii, \v 46 ts'ą' nijin pearl łahchy'aa ch'andaa nizįį agwąh'ąįį dąį', jidii di'įį datthak tr'oonkwat gwiłtsąįį ts'ą' zhit pearl oiinkwat.” \s1 Chihvyaa Gwagwaandak \p \v 47 “Ąįįts'ą' chan hee Zheekat Gweegwinii'ee jii k'it doonchy'aa t'oonchy'aa. Dinjii łuk kee'in lat nąįį digichihvyaa, van kat oondaa chagahtsuu ts'ą' łuk nihłehts'į' t'iichy'aa datthak vizhiinjil. \v 48 Nijin chihvyaa zhit łuk deedaan'ąįį goodlit dąį' chihvyaa khaneegahtsuu ts'ą' zhat giilk'ii ts'ą' łuk nihtee tr'igilii, jidii łuk nizįį kwaii tyah lęįį zhit ginlii ts'ą' łuk ginilih kwaa, kwaii oo'an gihiłjil. \v 49 Nankat ndaagwąą'ąį' drin zhit ji' t'ee jyaa digweheenjyaa t'oonchy'aa. Zheekat gwich'in nąįį dinjii tr'agwaanduu tr'agwah'in nąįį dinjii nizįį nąįį ts'an tee tr'agoogiheelyaa, ts'ą' khaihłan nagoogiheelyaa. \v 50 ts'ą' nijin gooveenjit ch'iitsii choh zhit gwak'an, ąįį zhit gwizhit googiheelyaa ts'ą' gwintł'oo giheetree ts'ą' dagagho' nihts'ą' łagahoon'al haa neegiiyik'ii k'it t'igihee'yaa t'iginchy'aa.” \s1 Łi'deegwidlii K'eejit ąįįts'ą' Yeenii Deegwinyąą Haa \p \v 51 “Jii deihnyąą datthak deihnyąą t'ihnyąą gaakhwandaii?” Jesus gavahnyąą. “Aahą'.” giiyahnyąą. \p \v 52 Ąįįts'ą' t'ee chan hee t'agavahnyąą, “Zhit juu Jews goo-law eech'ǫąąhtan nąįį datthak Zheekat Gweegwinii'ee zhit gwats'an gaadlit ts'ą' t'ee zhat zheh gwigwii'įį k'it t'oonchy'aa, ts'ą' dadraa zhit gwizhit k'eiich'i' k'eejit ts'ą' yeenii gwats'an k'eiich'i' gwizhit iłdlii kwaii datthak vit'eegwahahchy'aa geenjit tth'aii hee nizįį k'it t'oonchy'aa.” \s1 Jesus, Nazareth gwizhit Gwits'eehoozhii \r Mark 6.1-6; Luke 4.16-30 \p \v 53 Nijin Jesus, gwaandak kwaii haa geech'ǫąąhtan haa ndaanaahjik dąį', zhat gihłeehoozhii, \v 54 ts'ą' nijin dink'iindhat, gwits'ee hoozhii. Ts'ą' Jews tr'igiinkhii zheh gwizhit geegoovąąhtan, akhai' juu yiitth'ak nąįį gooveenjit łyaa geegwaroolii kwaa t'igwinyąą, “Jii dinjii nijin gwats'an vigwizhi' gwanlii t'inyąą?” giiyahnyąą “Nats'ahts'ą' gwigweech'in t'ii'in t'ii'in?” ginyąą. \v 55 Dinjii dachan haa gwahtsii nilii ąįį vidinji' lee t'inchy'aa? Vahan Mary oozhii lee t'inchy'aa? Ąįįts'ą' James, Joseph, Simon ts'ą' Judas nąįį haa vachaa nąįį lee t'inchy'aa? \v 56 Vijuu nąįį datthak dzaa gwigwich'įį lee t'iginchy'aa? Nijin gwats'an jii gwigwee'in ts'ą' ginjik jiintsii kwaii datthak oonjik t'ii'in?” giiyahnyąą ts'ą', \v 57 giits'į' t'inchy'aa, ts'ą' giit'injyah'ee. \p Ąįįtł'ęę Jesus t'agavahnyąą, “Juu Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nilii nijuk datthak giiyihił'ee gaa vanahkat ts'ą' vizheh k'ąą nąįį datthak giits'į' t'inchy'aa ts'ą' giiyihił'ee kwaa t'oonchy'aa.” \v 58 Gwik'injigiighit kwaa geh'an izhit Nazareth gwizhit gwintł'oo gwigwee'in jiintsii t'ee'ya' kwaa. \c 14 \s1 John Chųų Gwats'an Ąhtsii, Geełkhwąįį Dąį' \r Mark 6.14-29; Luke 9.7-9 \p \v 1 Izhit dąį' k'eedeegwaadhat choh (King) Herod Antipas ąįį Galilee gwats'ą' k'eedeegwaadhat nilii, ts'ą' Jesus eenjit gwiitth'ak. \v 2 Ąįįts'ą' dinjii yeenjit tr'agwah'in nąįį t'ahnyąą, “John chųų gwats'an ąhtsii, ąįį niindhat gwats'an khakee'ąįį! Ąįį geh'an gwigwii'in t'ihee'yaa geenjit t'aih di'įį t'inchy'aa!” yahnyąą. \v 3 Izhit gwehkįį dąį' Herod Antipas, John chųų gwats'an ąhtsii oonjik ts'ą' zheh gwaazhrąįį niyąąhchįį ts'ą' ch'iitsii tły'ah haa digiiyiłchaa yeenjit gwiłtsąįį. King Herod dachaa Philip, va'at noonjik geh'an jii jyaa digiizhik. \v 4 John chųų gwats'an ąhtsii gweedhaa datthak jii jyaa yahnyąą geh'an, “Herodias noodhinjik ąįį dii-Law łaahnaii t'ini'in t'oonchy'aa!” yahnyąą. \v 5 Herod łyaa yęhdaa tr'agoo'aa yuunyąą, gaa Jews nąįį aanjat. John chųų gwats'an ąhtsii, ąįįt'ee Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nilii giiyuunyąą geh'an. \p \v 6 Gaa nijin Herod, vagoodlit drin nagwiindhat dąį', Herodias vigii nich'it juu zhat dilk'ii nąįį eenjit ch'aadzyaa ts'ą' łahchy'aa Herod shoo iłtsąįį, \v 7 ąįįtł'ęę nich'it t'ahnyąą, “Jidii niindhan datthak nik'ee gwahałthat t'oonchy'aa.” yahnyąą \p \v 8 Vahan Herodias, deiinyąą yahnyąą ąįį gwik'it t'iiyahnyąą, “Dzaa, juk zhat, John chųų gwats'an ąhtsii viki' k'ik kat deedhin'ąįį ts'ą' shantł'eiin'ąįį,” yahnyąą. \p \v 9 King Herod łyaa tr'igwidii gaa ch'adąį' hee dinjii lęįį łeeljil nąįį tee jidii niindhan ąįį nihk'it shi'yaa yahnyąą chy'ah ąįį diniveet'ah'in nąįį gwik'it t'akhwa'in ahnyąą. \v 10 Ąįįts'ą' zheegwaazhrąįį dhidii gwiizhit John viki' k'eech'igiint'uu. \v 11 Ąįįts'ą' t'ee giiki' k'ik kat deedha'aii ts'ą' zhit nich'it antł'eegiiyin'ąįį, ąįį nich'it chan ants'ą' dahan antł'eeyin'ąįį. \v 12 John, chųų gwats'an ąhtsii, vitsyaa nąįį giich'ichį' gihłeehiłchįį ts'ą' giinąąhjik, ąįįtł'ęę Jesus ts'ą' gahaajil ts'ą' giiyaagwaandak. \s1 Jesus, 5,000 Nąįį Ach'ah'al \r Mark 6.30-44; Luke 9.10-17; John 6.1-14 \p \v 13 Nijin Jesus, John vagwandak goodlii gwiitth'ak dąį', ditsyaa nąįį haa tr'ihchoo haa gihłeegahoojil ts'ą' tthan gwa'an gwats'ą' gahahjil. Dinjii nąįį datthak giiyeegwiitth'ak dąį' dagakwaiik'it gihłeegahaajil ts'ą' nankat deetaa giitąįį haajil. \v 14 Nijin Jesus, zhat teedhizhii dąį', dinjii lęįį nąįį łeeljil nah'in ąįįts'ą' didrii zhit gooveenjit tr'igwidii ts'ą' gootee juu iłts'ik nąįį shrineiinlik. \p \v 15 Nijin khaa nagwaanąįį dąį' vitsyaa nąįį yats'ą' haajil ts'ą' t'igiiyahnyąą, “Tr'ihkhit tǫǫ gwilii ts'ą' dzaa łyaa tthan goo'aii. Jii dinjii nąįį oo'an neekhwajyaa gooraihnyąą ts'ą' kwaiik'it gwa'an ideenjit shih ohkwat gooraihnyąą.” giiyahnyąą. \p \v 16 Jesus t'agoovahnyąą, “Oo'an neegeheenjyaa gwit'eegaahchy'aa kwaa, nakhwan ąįį giihee'aa goovantł'ohtsit!” \p \v 17 “Łųhchy'aa ch'ihłoanli' (5) ts'ą' łuk dhichy'aa neekwaii zhrįh tr'ii'įį!” giiyahnyąą. \fig none|src="cn01716b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 14.17" \fig* \p \v 18 “Ąįį shantł'ohłii!” Jesus nyąą. \v 19 Dinjii nąįį tł'oo kat dook'įį goovohnyąą, Ąįįtł'ęę Jesus, zhit łųhchy'aa ch'ihłoanli' (5) ts'ą' łuk neekwaii haa tee gwiłjik ts'ą' zheekat k'iidak gwąąh'in ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa “Mahsį' choh!” ahnyąą. Ąįįtł'ęę łųhchy'aa kwaii khadinzhuu ts'ą' ditsyaa nąįį antł'eeyinlii, gwitee giiyeeheelyaa eenjit. Łuk kwaii chan gwik'it t'inlik ts'ą' gwitee giiyaadlii. \v 20 Juu nąįį datthak ch'anahoo'al. Ąįįtł'ęę vitsyaa nąįį tł'ootyah ch'ihłoaatin ants'ą' neekwaii tr'ooniindhat tineegwigwįłjik. \v 21 Tr'injaa ts'ą' tr'iinin nąįį tr'eechyaa kwaa, haa dinjii 5,000 aanchy'aa nąįį ch'iin'al. \s1 Jesus, Chųų Kat Ahaa \r Mark 6.45-52; John 6.15-21 \p \v 22 Ąįįtł'ęę Jesus, ditsyaa nąįį tr'ihchoo zhit inlii ts'ą' giiyehkii van ndųhts'ąįį gwats'ą' gahaajil gooviłtsąįį. Adan tth'aii zhat dhidii gwiizhit dinjii łeeljil nąįį nakhwazheh gwits'ee khwajyaa goovahnyąą. \v 23 Dinjii nąįį datthak oo'an nakhwazheh gwits'ee khwajyaa ahnyąą ąįįtł'ęę taih kat deedhizhii ts'ą' adan zhrįh khagidiinjii. Nijin tǫǫ nigwiindhat dąį' Jesus adan zhrįh zhat t'inchy'aa. \v 24 Ts'ą' zhat dąį' it'ee ąįį tr'ihchoh van tł'an hee dhitin, ts'ą' chųų tit choh haa zhat gwa'an neehiilak, veiintr'aii geh'an. \p \v 25 Vanh dąį' 3 AM ts'ą' 6 AM gwideetak gweedhaa gwiizhit Jesus vitsyaa nąįį chųų kat goots'ą' ahaa nigiiyiił'in. \v 26 Nijin chųų kat ahaa nigiiyiił'in dąį' łahchy'aa gąąnjat, nagaanaii ts'ą' t'iginyąą, “Ch'anky'aa t'ii'in!” ginyąą gwiizhit gihilghaa ts'ą' gwint'aii gazhral. \v 27 Jesus, zhat gwagwahkhan goots'ą' khagiinkhee, “Shįį t'ishi'in! Noojat kwaa ts'ą' nooht'aii!” gavahnyąą. \p \v 28 Ąįįtł'ęę Peter, khagiinkhee ts'ą' t'iiyahnyąą, “K'eegwaadhat, nan t'inchy'aa ji' chųų kat nats'ą' hihshyaa geenjit akwat jyaa shaiinyąą!” yahnyąą. \p \v 29 Jesus yats'ą' khagiinkhee ts'ą' “Aanaii!” yahnyąą, ts'ą' t'ee Peter tr'ihchoh zhit gwats'an tr'iinzhii ts'ą' chųų kat Jesus ts'ą' ahaa. \v 30 Gaa nijin gwint'aii ahtr'aii gik'aanjik dąį' naajat naanaii ts'ą' chųų zhit teet'aaghyii gwiizhit jyaa nyąą, “K'eegwaadhat shits'iinyąą!” nyąą ts'ą' khatree'iintrat. \p \v 31 Zhat gwagwahkhan Jesus danli' k'iindaa t'inlik ts'ą' neeyahtsit ts'ą' t'inyąą, “Łyaa nigwik'iinjigwiighit natsal, jaghaii zhyaa tr'adashoiinlii?” yahnyąą. \p \v 32 Nijin tr'ihchoh zhit neegeejil dąį' ahtr'aii neet'aanąįį. \v 33 Ąįįtł'ęę vitsyaa nąįį tr'ihchoh zhit giits'ą' nikiigwiintthaii ts'ą' ginjik nint'aii haa jyaa ginyąą, “Łahchy'aa łi'deegwidlii haa Vit'eegwijyąhchy'aa Vidinji' inlii łee.” ginyąą. \s1 Jesus, Gennesaret Nahkat Iłts'ik Nąįį Shrininlik. \r Mark 6.53-56 \p \v 34 Van ndųhts'ąįį neegiinjil ts'ą' Gennesaret kwaiik'it deeginjil, \v 35 dąį' zhat gwich'in nąįį Jesus juu t'inchy'aa gaagiindaii. Ąįįts'ą' ąįį dinjii nąįį, geelin nahkat gwats'an iłts'ik nąįį datthak Jesus ts'ą' gahaadlii. \v 36 Ąįįtł'ęę iłts'ik nąįį Jesus ts'ą' ch'oodigiikwat, “Ni'ik eelin gaa kat khan narahaandal shrǫ'?” giiyahnyąą. Juu yakat naanjik nąįį datthak shrineegaazhik. \c 15 \s1 Yeenii Diitsii Nąįį Jidii Geech'agahchya' \r Mark 7.1-13 \p \v 1 Ąįįtł'ęę Pharisee, ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį lat haa, Jerusalem gwats'an gahaajil ts'ą' Jesus goahkat, \v 2 “Jaghaii nitsyaa nąįį yeenii diitsii nąįį jidii eech'agwaahtan ąįį gwik'it t'igii'in kwaa? Ch'igihee'aa gwehkįį diinanli' geech'arahtryaa, jaghaii gwik'it t'igii'in kwaa?” \p \v 3 Jesus t'agoovahnyąą, “Jaghaii, Dęhtły'aa Choo zhit Vit'eegwijyąhchy'aa deenakhwahnyąą ąįį gwik'it t'akhwa'in kwaa gwiizhit yeenii nakhwatsįį nąįį jidii geenakhwagǫǫłtin ąįį gwik'it t'akhwa'in? \v 4 Akwat Vit'eegwijyąhchy'aa jyaa nyąą, ‘Niti' ts'ą' nakhan haa khadhoo'ee!’ ąįįts'ą' chan, ‘Niti' ts'ą' nakhan nąįį ts'ą' gwiizųų gohkhyaa shrǫ', jii gwik'it t'ini'in kwaa ji' t'ee nęhdaa tr'igwirehee'aa goo'aii!’ gwinyąą. \v 5 Gaa, nakhwan ąįį jii jyaa dohnyąą ts'ą' geech'oohtan, nakhwati' ts'ą' nakhwakhan haa jidii t'eegąhchy'aa ni'įį ji' gaa datthak Vit'eegwijyąhchy'aa veenjit dohnyąą ąįįtł'ęę, \v 6 Nakhwati' ts'ą' nakhwahan haa goots'ohnyąą k'iighai' khadhoo'ee gwat'oohchy'aa kwaa, dohnyąą. Jii jyaa dohnyąą haa nakhwan ąįį law ideenjit ohtsii ts'ą' geech'oohtan, jii jyaa dakhwa'in ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa va-law ąįį zhyaa k'it ǫhjii. \v 7 Juu dinjii nizįį adaa'įį nąįį! Yeenii Isaiah ąįį łyaa k'igwąą'ee ts'ą' ginkhii t'inyąą łee, nijin jyąhts'ą' nakhweeginkhii dąį'! \q1 \v 8 ‘Jii nankat gwich'in nąįį digiginjik haa shigihił'ee, Vit'eegwijyąhchy'aa nyąą \q2 gaa łahchy'aa tr'ihkhit goodrii zhit shats'ą' niighit dha'aii t'iginyąą, gavahnyąą! \q1 \v 9 Dzaa nankat gwa-law eech'agǫąąhtan, ąįį Sha-law k'it giiyuunjii geh'an. \q2 Shats'ą' nikiigwagwah'ee ts'ą' khadigigiinjii gwit'eegaahchy'aa kwaa t'igiinchy'aa.’” \s1 Jii K'eiich'ii Kwaii T'ee Dinjii Nąįį Shroodiinyąą Kwaa Ąhtsii Kwaa T'oonchy'aa \r Mark 7.14-23 \p \v 10 Ąįįtł'ęę Jesus, zhit juu yaałeeljil nąįį aanaii ahnyąą ts'ą' adats'ą' nagoovinlii ts'ą' t'agavahnyąą, “Ch'oodǫǫhk'įį deegwinyąą t'igwinyąą, gahahkhwandaii geenjit! \v 11 Jidii nakhwaghit gwik'ijyaa, ąįįt'ee shroodiinyąą kwaa nakhwahtsii kwaa, gaa jidii nakhwaghit tr'ijyaa ąįįt'ee shroodiinyąą kwaa nakhwahtsii t'oonchy'aa.” \p \v 12 Ąįįtł'ęę t'ee vitsyaa nąįį yats'ą' niinjil ts'ą' t'igiiyahnyąą, “Jii jyaa diinyąą geh'an Pharisee nąįį gootthąį' iizųų dhąhtsąįį nyąą gaanandaii?” giiyahnyąą. \p \v 13 Jesus t'agoovahnyąą, “Jidii gwanzhįh datthak Zheekat Shiti' yeelshih kwaa kwaii datthak nan ts'an kharaheelyaa t'oonchy'aa! \v 14 Gooveenjit tr'agohdii kwaa, geedan gavandee kwaa ts'ą' juu vandee kwaa nąįį eenjit kįh giilk'ii t'iginchy'aa, ts'ą' nijin dinjii ch'ihłak gwąąh'in kwaa dąį', nihłigeen'aa ts'ą' nihłaa tąįį gwinjik łųh khariindhat (ditch) gwizhit t'eegahaadhal t'igiinchy'aa.” \p \v 15 Peter, jyaa nyąą, “Jii deiinyąą t'iinyąą diihaa gwandak.” yahnyąą. \p \v 16 Jesus, t'agavahnyąą, “Nakhwan gaa tth'aii hee gook'it nakhwagwizhi' gwanlii kwaa lee t'ohnyąą?” \p \v 17 “Deihnyąą t'ihnyąą nik'ee gaakhwandaii? Jidii nakhwaghit gwik'ijyaa ąįįt'ee, nakhwatthąį' zhit t'injik ąįįtł'ęę nakhwatthąį' ts'an an ilik. \v 18 Gaa jidii nakhwaghit gwats'an tr'ijyaa ąįįt'ee nakhwadrii ts'an t'igwii'in, ts'ą' jidii gwiizųų t'ohnyąą kwaii t'ee shroodiinyąą kwaa nakhwahtsii t'igwii'in. \v 19 Dinjii ęhdaa tr'agǫh'ak, veedhoodii kwaa haa dhoochįį ąįįts'ą' ch'ijuk datthak nakhwatthąį' haa tr'agwaanduu nakhwagwitr'it gwanlii, ts'ą' ch'oh'įį, ts'ą' ohts'it ąįįts'ą' dinjii oozhri' iizųų hohtsyaa geenjit ohts'it, jii kwaii t'ee nakhwadrii zhit gwats'an tr'agwaanduu t'akhwa'ya' nohthan ts'ą' ąįį gwik'it t'akhwa'in, t'akhwa'in. \v 20 Ąįį kwaii t'ee shroodiinyąą kwaa nakhwahtsii gaa nats'ahts'ą' nakhwanli' k'eech'ohtryaa nakhwagahnyąą, ąįį gwik'it t'akhwa'in kwaa ts'ą' shih oh'aa kwaii shroodiinyąą kwaa nakhwahtsii kwaa t'oonchy'aa.” \s1 Tr'injaa Vigwik'injigwiighit \r Mark 7.24-30 \p \v 21 Jesus zhat gwats'an gihłeehoozhi' ts'ą' Tyre ąįįts'ą' Sidon kwaiik'it gwachoo nahkat gwa'an gwats'ą' haazhii. \v 22 Jii tr'injaa, Canaan gwich'in nilii, ąįį zhat nahkat gwa'an gwich'įį, ąįį yats'ą' haazhii, ts'ą' yats'ą' khashraa'iintrat, “Yeenii King David vidinji'! K'eegwaadhat, neeshraahchy'aa shǫįįnyąą, shigii nich'it tsal ch'anky'aa iizųų vizhit t'inchy'aa ts'ą' łahchy'aa vaa gwiizųų ts'ą' yaa khaiinjich'iighit!” yahnyąą. \p \v 23 Googaa nihk'it Jesus ginjik haa yats'ą' khaginkhee kwaa. Vitsyaa nąįį yats'ą' haajil ts'ą' giich'oodiikwat, “Zhyaa diitąįį neehihdik ts'ą' tr'ihkhit gwintł'oo deegwaahtsai', t'oohłii neehiindii vaiinyąą!” giiyahnyąą. \p \v 24 Ąįįtł'ęę Jesus ditsyaa nąįį t'ahnyąą, “Israel gwich'in nąįį tee juu divii k'it gavaatr'igweendaii nąįį eenjit gwizhrįh dzaa nankat gwats'ą' shirihił'e' t'oonchy'aa!” \p \v 25 Jyaa nyąą gwiizhit ąįį tr'injaa yakwai' ehzhee natroogwiintthaii ts'ą' t'iiyahnyąą, “K'eegwaadhat, shits'iinyąą!”, yahnyąą. \p \v 26 Jesus yats'ą' khaginkhee, “Tr'iinin nąįį gooshii łąįį ts'ą' tr'ahaathak ąįį gashragwaahchy'aa kwaa t'oonchy'aa.” yahnyąą. \p \v 27 “K'eegwaadhat, łyaa łi'deegwidlii t'iinyąą t'oonchy'aa gaa łąįį nąįį ąįį juu goots'ą' k'eedeegwaadhat ąįį shįį vakaii'aa ts'an nihjyaa kwaii ga'aa t'igii'in.” yahnyąą \p \v 28 Ąįįtł'ęę Jesus t'iiyahnyąą, “Łyaa tr'injaa vik'injigwiighit jiintsii iinlii, deeyiindhan gwik'it gweheelyaa t'oonchy'aa.” yahnyąą. Zhazhat gwagwahkhan vigii nich'it tsal veenjit gwinzii neegahoodlit ts'ą' shranaazhik. \s1 Jesus, Dinjii Lęįį Nąįį Shrininlik \p \v 29 Jesus zhat gwats'an gihłeehoozhii ts'ą' Galilee vanvee k'ii'an haazhii ts'ą' taih kat k'iidak hadhizhii ts'ą' naadii. \v 30 Dinjii lęįį nąįį łigeeljil ts'ą' Jesus ts'ą' nigiinjil, juu neehihdik kwaa, juu vandee kwaa, juu vatthąį' iłchįį nilii nąįį, juu ginkhii kwaa, ąįįts'ą' ch'izhii lęįį nąįį ts'ik nihłehts'į' t'iichy'aa haa iłts'ik nąįį datthak giits'ą' haadlii ts'ą' Jesus, vakwai' ehzhee nagoogiinlii, ts'ą' datthak shrineegooviinlik. \v 31 Zhat dinjii nąįį łahchy'aa gooveenjit geegagoolii kwaa t'igwiizhik, nijin juu ginkhii kwaa, nąįį ginkhii needhidlit, ts'ą' juu vatthąį' iłchįį nilii nąįį chan shrininlik ąįįts'ą' juu neehihdik kwaa nąįį chan neehihdik niłtsąįį, ąįįts'ą' juu vandee kwaa nąįį chan gwąąh'in niłtsąįį, zhat gwich'in nąįį jii gwagwaah'in dąį' Israel gwich'in Goovit'eegwijyąhchy'aa nilii ąįįts'ą' datthak deegiiyihiił'ee. \s1 Jesus, Dinjii 4,000 Nąįį Ach'ah'al \r Mark 8.1-10 \p \v 32 Jesus, ditsyaa nąįį aanaii ahnyąą ts'ą' adats'ą' nagaviinlii, ts'ą' t'agavahnyąą, “Jii dinjii nąįį łyaa gooveenjit tr'igwihdii, juk łyaa drin tik datthak shaa giilk'ii gwiizhit tth'aii hee gaa ch'aga'aa kwaa ts'ą' tr'ihee'aa chan gii'įį kwaa. T'oohłii neegahoojyaa gavoiinyąą kwaa, digizheh gwats'ą' neegeedaa gwiizhit duulee oo'an t'eegahaadhal geh'an t'ihnyąą.” \p \v 33 “Dzaa nangwinjir gwa'an nijin shih lęįį goorahah'aa tr'ooheendal t'iinyąą?” Vitsyaa nąįį yahnyąą. \p \v 34 “Łųhchy'aa daanchy'aa khwa'įį?” Jesus gavahnyąą. \p “Łųhchy'aa 7 ts'ą' łuk nitsya' chan tr'ii'įį.” giiyahnyąą. \p \v 35 Ąįįts'ą' Jesus zhit juu łeeljil nąįį nankat dhook'ii ahnyąą. \v 36 Ąįįtł'ęę łųhchy'aa 7 ts'ą' łuk haa oonjik ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa mahsį' ahnyąą ąįįtł'ęę nihtr'iyiiłnaii ts'ą' ditsyaa nąįį antł'eeyiinlii ts'ą' vitsyaa nąįį ants'ą' gwitee giiyiłts'ik. \v 37 Ąįįts'ą' datthak ch'igiin'al ts'ą' goozhit gwiłts'ik kwaa. Gwiizhit vitsyaa nąįį ch'ityah 7 zhit shih deedąą'ąį' tr'ooniindhat tineegwigwįłjik. \v 38 Dinjii 4,000 nąįį ch'in'al, tr'injaa ts'ą' tr'iinin nąįį haa geechyaa kwaa t'iginyąą. \p \v 39 Ąįįtł'ęę Jesus, zhat dinjii dilk'ii nąįį datthak oo'an nakhwazheh gwits'eekhwajyaa gavahnyąą, ts'ą' tr'ihchoh zhinzhii ts'ą' Magadan nahkat gwats'ą' haazhii. \c 16 \s1 Gwidiigwigwii'in Gwarooh'ya' Giindhan \r Mark 8.11-13; Luke 12.54-56 \p \v 1 Pharisee ts'ą' Sadducee nąįį lat Jesus ts'ą' gahaajil, goodhaii nigiiyahaahthal geenjit gwankee gwagwaah'in, “Zheekat gwats'an gwigwee'in t'igwii'in diits'ą' gwagwaahkįį,” giiyahnyąą. \v 2 Gaa Jesus, jyaa gavahnyąą, “Nijin zheekat k'iidak gwaatsik gwizhit shree gwiky'aa'at dąį', ‘Hahtr'aii kwaa ts'ą' gweheezyaa,’ dohnyąą. \v 3 Nijin zheekat k'iidak gwaatsik ts'ą' tǫǫ goo'aii gwiizhit vanh khach'a'ąįį dąį' hee, ‘Chan hahtsin t'oonchy'aa,’ dohnyąą. Ehjyaa t'oonchy'aa ts'ą' deegweheechy'aa gaakhwandaii, k'iidak zheekat gwats'ą' gooh'in dąį' t'ee ehjyaa deegweheechy'aa gaakhwandaii, gaa jii gwigwii'in t'igwii'in ąįį juk gweendaa tth'aii hee khyų' gwiky'uunjii! \v 4 Juk gweendaa gwidinjii nąįį łyaa tr'ihkhit gwik'injigiighit kwaa ts'ą' tr'agwaanduu gwizhrįh googwitr'it gwanlii! Nakhwan gwigwii'in eenjit ch'oohkat? Nakwaa, duuyeh nakhweenjit gwigwii'in t'ishi'in ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii Jonah, deezhik gwik'it gwizhrįh gwigwii'in gahǫǫh'yaa t'oonchy'aa.” gavahnyąą, ts'ą' goołeehoozhii. \s1 Pharisee ts'ą' Sadducee Nąįį Haa K'ii'an Geech'agǫąąhtan Googwandak \r Mark 8.14-21 \p \v 5 Nijin vitsyaa nąįį van ndųhts'ąįį nigiinjil dąį' łųhchy'aa gahoondal gineegildee łee ts'ą', \v 6 Jesus, t'agavahnyąą, “Pharisee ts'ą' Sadducee nąįį goołuh niituu ts'į' gwinzii adak'ǫǫntii.” gavahnyąą. \p \v 7 Ąįįts'ą' nihłihtee jyaa ginyąą, łųh chy'aa tr'oonjik kwaa geh'an t'inyąą giiyahnyąą. \p \v 8 Jesus, deeginyąą gavaandaii ts'ą' t'agavahnyąą. “Jaghaii zhyaa łųhchy'aa khwa'įį kwaa geenjit nihłaa gookhii? Nakhwak'injigwiighit łahchy'aa nitsii kwaa t'agwarahnyąą! \v 9 Nijin ji' gwik'eehoondal t'oonchy'aa? Nijin dąį' nakhwandah łųh chy'aa 5, dinjii 5,000 nąįį eenjit khadidhiizhuu nik'ee chan ganoondaii? Tyah daanchy'aa zhat dąį' deedąą'ąį' dhohtsąįį?” \v 10 Dinjii 4000 nąįį łųhchy'aa 7 loaves aanchy'aa goovał'al ąįį yu', zhat dąį' ch'ityah daanchy'aa deedąą'ąį' dhohtsąįį? \v 11 Nats'ahts'ą' chan łųhchy'aa eegiihkhii kwaa t'ihnyąą gaahahkhwandaii? Pharisee ts'ą' Sadducee nąįį goołuh niituu ts'į' adak'ǫǫntii.” \p \v 12 Ąįįtł'ęę gǫhju' hee vitsyaa nąįį deenyąą t'inyąą giiky'aanjik, łųhchy'aa zhit łųh niituu ąįį t'ahnyąą giiyuunyąą, akhai' Pharisee ts'ą' Sadducee ąįį nąįį jidii eech'agwaahtan, ąįį gwits'į' adak'agahaantyaa t'inyąą łee giiky'aanjik. \s1 Peter, Ąįį Jesus T'ee Vit'eegwijyąhchy'aa Oodaa Yihił'e' T'inchy'aa Nyąą \r Mark 8.27-30; Luke 9.18-21 \p \v 13 Nijin Jesus, ditsyaa nąįį haa ąįį Caesarea Philippi geeghaih gwa'an kwaiik'it gwachoo goodlii gwats'ą' gahaajil, dąį' ditsyaa nąįį oahkat, “Dinjii nąįį juu Gwidinji' t'inchy'aa ginyąą?” \p \v 14 Vitsyaa nąįį t'iiyahnyąą, “Goolat nąįį John chųų gwats'an ąhtsii inlii nagahnyąą, ts'ą' ch'izhii nąįį chan Elijah akwat Jeremiah duulee inlii nagahnyąą, goolat nąįį chan ch'izhii Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii ch'ihłak inlii nagahnyąą.” \p \v 15 “Nakhwan ąįį yu'? Juu t'ihchy'aa shoohnyąą?” gavahnyąą. \p \v 16 Simon Peter t'iiyahnyąą, “Christ t'ee Messiah nilii t'ee nan t'inchy'aa, ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa khit gwandaii nilii ąįį Vidinji' inlii!” yahnyąą. \p \v 17 “Simon, John vidinji' inlii haa łahchy'aa gwinzii t'iinyąą t'oonchy'aa. Jii łi'deegwidlii t'ee dzaa nankat dinjii nąįį ts'an oodhinjik kwaa, gaa Zheekat Shiti' nats'an yiłtsąįį t'inchy'aa! \v 18 Ąįįts'ą' jii naagwaldak Peter, nant'ee kii t'inchy'aa ąįį gwik'it dinjii inlii, ąįį kii kat t'ee shitr'igiinkhii zheh gwahałtsyaa, ąįįts'ą' ch'ichį' gaa duuyeh an yahtsii ts'ą' duuyeh gaiiyiigwagwahtsii t'oonchy'aa. \v 19 Zheekat Gweegwinii'ee gwats'an lidlįį nantł'eeheelyaa t'oonchy'aa, dzaa nankat gwats'an nakwaa diinyąą ji' zheekat chan nakwaa giheenjyaa t'oonchy'aa. Ąįįts'ą' jii nankat jidii geenjit aahą' diinyąą ji' zheekat chan aahą' giheenjyaa t'oonchy'aa.” \p \v 20 Jesus, ditsyaa nąįį jii jyaa dahnyąą, Christ t'ihchy'aa ch'ihłak gaa haagoondak shrǫ'!” goovahnyąą. \s1 Jesus, Khaiinjich'iheedhat ts'ą' Niheedhaa Geegwaandak \r Mark 8.31; 9.1; Luke 9.22-27 \p \v 21 Izhit zhat gwats'an it'ee Jesus, ditsyaa nąįį deerahah'yaa gwinzii haa gwaandak, “Jerusalem gwats'ą' hihshyaa gwizhrįh goo'aii, ąįį zhit gwats'an Israel kįh dilk'ii nąįį ts'ą' giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį khaiinjich'ashagahahthat ts'ą' shęhdaa tr'igwigwehee'aa gaa drin tik gwahaadhat ąįįtł'ęę ch'ichį' ts'an neegwihįhdaii t'oonchy'aa.” goovahnyąą. \p \v 22 Peter ąįį Jesus adan zhrįh nąąhchįį ts'ą' ginjik nint'aii haa yats'ą' ginkhii, “Vit'eegwijyąhchy'aa gwik'it gooli' shrǫ'! K'eegwaadhat, jii duuyeh nats'ą' jyaa digwinjii t'oonchy'aa!” yahnyąą. \p \v 23 Jesus, yats'ą' nil'ee ts'ą' Peter t'ahnyąą, “Satan, shihłeehiindii! Shats'ooghaii nindhat t'oonchy'aa, jii nats'ahts'ą' ninjich'iindhat Vit'eegwijyąhchy'aa vats'an t'oonchy'aa kwaa gaa dinjii ts'an jyaa diinyąą t'iinyąą.” Yahnyąą. \v 24 Ąįįtł'ęę Jesus, ditsyaa nąįį datthak aanaii ahnyąą ts'ą' t'agoovahnyąą, “Nakhwatee juu shaa hoozhii niindhan ji' adanaandee ts'ą' nihk'ataa'ee (cross) dakat ichyaa ts'ą' shatąįį hahkhaii. \v 25 Juu dagwandaii, diyinji' haa intsai' ji' t'ee yaa shrihteegwehee'aa. Gaa juu shęh'an niindhat ąįįt'ee dagwandaii, diyinji' haa neehahshii. \v 26 Dinjii jii nankat datthak ideenjit goonjik gaa viyinji' an dhidlit ji' ąįį dinjii nihk'it gaayiich'ahaahtsyaa shrǫǫ? Łyaa duuyeh! Akwat dinjii gweheendaii geenjit jidii gwantł'eehee'aa? \v 27 Gwiti' vich'eegwąhndit, ts'ą' vizheekat gwich'in nąįį ts'ą' Gwidinji' haa izhit ji' dzaa nankat gwits'eegiheedaa diitee gwagwaanchy'aa ts'ą' diigwitr'it t'agwarah'ya' geenjit diineegoheekwat. \v 28 Łi'haa t'anakhwaihnyąą, juk nakhwatee nakhwalat nąįį tth'aii gwandaii gwiizhit Gwidinji' Diveegwinii'ee haa needyaa gwahah'yaa t'oonchy'aa.” \c 17 \s1 Jesus Ch'ijuk Vigweheechy'aa ts'ą' Vaa Ch'eegwąhndit \r Mark 9.2-13; Luke 9.28-36 \p \v 1 Drin nihk'iitik gwahaadhat ąįįtł'ęę Jesus, Peter, John ts'ą' John vachaa James nąįį haa ddhah choh kat tthan goo'aii gwa'an gwats'ą' goovahaadlii. \v 2 Aakin giiyaa'įį gwiizhit Jesus ch'ijuk t'inchy'aa naanaii, gwiizhit vinin shree k'it ch'ąhndit dhidlit, ąįįts'ą' vagwach'aa it'ee shrit daagąįį ts'ąįį vakat gaa ch'ąhndok haadhak. \fig Elijah ts'ą' Moses haa Jesus ts'ą' giginkhii.|src="cn01728b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 17.2" \fig* \v 3 Ąįįtł'ęę vitsyaa tik nąįį deenaadąį' gwats'an Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii neekwaii, Elijah ts'ą' Moses haa Jesus ts'ą' giginkhii googwah'in. \v 4 Ąįįts'ą' Peter, Jesus t'ahnyąą, “K'eegwaadhat, dzaa tr'iilk'įį geenjit łyaa gwinzii gwik'it t'iindhan ji' dzaa nakhweenjit tr'ał zheh tik gwarahahtsyaa, ch'ihłak ąįį neenjit, ts'ą' ch'ihłak chan Moses veenjit, ts'ą' ch'ihłak chan Elijah veenjit.” \p \v 5 Peter, tth'aii hee ginkhii gwiizhit zheek'ǫh ch'ąhndit gook'aa t'iizhit ts'ą' zheek'ǫh zhit gwats'an gwideezhuh jyaa nyąą gwigwiitth'ak, “Jii t'ee Shidinji' t'inchy'aa, veet'iihthan ts'ą' łyaa shooshahtsii t'inchy'aa oodǫǫhk'įį!” \p \v 6 Nijin vitsyaa nąįį zhit gwideezhuh giitth'ak dąį', łahchy'aa gwint'aii gihiłghaa ts'ą' nankat diginin gwagwaa'ee ts'ą' jyąhts'ą' oo'an gahaatł'it. \v 7 Jesus goots'ą' haazhii ts'ą' gookat naanjik ts'ą' t'agavahnyąą, “Ndak nineekhwakhin ts'ą' noojat kwaa.” \v 8 Ąįįts'ą' t'ee k'iidak gwagwaah'in akhai' Jesus zhrįh nadhat łee gwagwah'in. \p \v 9 Ddhah kat gwats'an k'iizhak neegeedaa gwiizhit Jesus t'agoovahnyąą. “Nakhwandee ts'ą' gwigweelkįį gǫǫh'ya' łyaa ch'ihłak gaa haa goondak shrǫ', dahthee Gwidinji' ch'ichį' ts'an neegweheendaii gwats'ą'!” goovahnyąą. \p \v 10 Ąįįtł'ęę vitsyaa nąįį giiyųąhkat, “Jaghaii Law eech'ǫąąhtan nąįį Elijah tr'ookit k'ineeheedik ginyąą t'iginyąą?” \p \v 11 Ts'ą' t'agoovahnyąą, “Elijah adan tr'ookit k'ineeheedik ts'ą', adan jidii datthak shrigweheelyaa ts'ą' tr'iilęįį nigwehee'aa geenjit. \v 12 Gaa, nakhwaagwahaldak, Elijah ch'adąį' hee k'inidik t'inchy'aa, googaa dzaa nankat gwich'in nąįį juu t'inchy'aa giiyaandaii kwaa ts'ą' dooł'ya' giiyuunyąą gwik'it datthak t'igiiyah'ya'. Ąįį gwik'it chan Gwidinji' khaiinjich'agahahthat t'igiinchy'aa.” Jesus goovahnyąą. \p \v 13 Ąįįtł'ęę vitsyaa nąįį ąįį John chųų gwats'an ąhtsii eeginkhii t'inyąą łee giiky'aanjik. \s1 Jesus, Chyaatsal, Ch'anky'aa Iizųų Vizhit Shrininlik \r Mark 9.14-29; Luke 9.37-43a \p \v 14 Nijin zhit dinjii nąįį łeeljil, k'ineegiidal dąį' dinjii ch'ihłak Jesus ts'ą' niinzhii ts'ą' yats'ą' nikiigwiintthaii, \v 15 ts'ą' t'iiyahnyąą, “K'eegwaadhat, shigii chyaatsal sheenjit neeshraahchy'aa oiinyąą! Epileptic naandoo ts'ą' oo'an t'eehaadhat nilii ts'ą' nijin veenjit gwiizųų nineegwaadhat dąį', chųų akwat kǫ' haa zhit nineet'aadhat. \v 16 Ąįį geenjit nitsyaa nąįį ts'ą' hoołchįį gaa khyų' shrineegiiyilii.” yahnyąą. \p \v 17 Jesus ditsyaa nąįį jyaa dahnyąą, “Łyaa gwik'iinjuhkhit kwaa ts'ą' gwiizųų t'oochy'aa łee it'ee nakhwaashandaii goodlit! Deegwąhkhyuk zhyaa nakhwaa t'ihihchy'aa shoohnyąą? Ąįį chyaatsal dzaa shats'ą' hohchįį!” Gavahnyąą. \v 18 Jesus zhit ch'anky'aa iizųų, gwint'aii ts'ą' khagiinkhee, gwagwahkhan zhit chyaatsal ts'an khaiinzhii, ts'ą' zhat gwagwahkhan chan chyaatsal shranaazhik. \p \v 19 Ąįįtł'ęę vitsyaa nąįį dinjii nąįį kwaa gwiizhit giiyųąhkat, “Jaghaii khyų' ąįį ch'anky'aa iizųų kharahchįį t'oonchy'aa?” giiyahnyąą. \p \v 20 Jesus t'agoovahnyąą, “Nakhwak'injigwiighit natsal geh'an khyų' t'akhwa'in. Jii t'ee łyaa nakhwaagwaldak t'ihnyąą, nakhwak'injigwiighit jii mustard seed natsal ąhtsii ji' jii ddhah dzaa gwats'ą' hinkhaii vaiinyąą ji' gaa gwik'it t'ihee'yaa t'inchy'aa, ąįįts'ą' nakhwak'injigwiighit zhit Vit'eegwijyąhchy'aa vat'aii haa deesho'ya' nohthan datthak gwik'it t'akhwa'yaa t'oonchy'aa.” \v 21 Jii ch'anky'aa iizųų k'it t'inchy'aa t'ee khadigiriinjii ąįįts'ą' khadigireheejyaa geenjit adach'ara'aa kwaa haa gwizhrįh khahohchyaa t'oonchy'aa,” yąą. \s1 Jesus Chan Hee Niheedhaa Geeginkhii \r Mark 9.30-32; Luke 9.43b-45 \p \v 22 Nijin vitsyaa nąįį Galilee nahkat khaihłan nigiinjil dąį' Jesus jyaa gavahnyąą. “Gwidinji' tr'ahaahkhwaa geenjit dinjii nąįį antł'eeyahahchyaa ts'ą' \v 23 giiyęhdaa tr'igwihee'aa t'inchy'aa, gaa drin tik ąįįtł'ęę neegweheendaii.” Vitsyaa nąįį łahchy'aa gwiintł'oo tr'igwigwidii nagaanaii. \s1 Kharigidiinjii Zheh, Laraa Gwintł'eereheelyaa Goo'aii \p \v 24 Nijin Jesus ąįįts'ą' ditsyaa nąįį haa Capernaum kwaiik'it k'eegiidal dąį', dinjii Kharigidiinjii zheh geenjit tax laraa oonjii nąįį ąįį Peter ts'ą' gahaajil ts'ą' giiyųąhkat, “Nakhwageech'ǫąąhtan Kharigidiinjii zheh gwats'ą' lee tax ookwat t'inchy'aa?” ginyąą. \p \v 25 “Jyaa dihee'yaa gwizhrįh t'inchy'aa!” Peter gavahnyąą. \p Nijin Peter zheh nihdineezhii dąį' Jesus t'iiyahnyąą, “Simon jii geenjit deeyiindhan, juu dzaa nankat kings nąįį ts'ą' tax ookwat t'oonchy'aa? Juu zhat gwich'įį nąįį akwat juu zhat gwich'įį kwaa nąįį?” yahnyąą. \v 26 “Juu dzaa gwich'įį kwaa nąįį reh”, Peter yahnyąą. \p “Akwaa ji' juu dzaa gwich'įį nąįį gooheekwat kwaa goo'aii łee. \v 27 Gaa, dzaa gwich'in nąįį goonehts'į' t'igwehee'yaa gwits'į', oo'an van ts'ą' hiinkhaii, ts'ą' cheehjal dha'aii ts'ą' ąįį jidii łuk tr'ookit khahchįį ąįį vighit gwąąh'in, gwizhit Kharigidiinjii zheh geenjit tax laraa t'aahchy'aa agwahaa'aa t'oonchy'aa, ąįį goovantł'eiinlii, nan, ąįįts'ą' shįį haa diineenjit.” Jesus yahnyąą. \c 18 \s1 Juu Ch'andaa Hil'ee \r Mark 9.33-37; Luke 9.46-48 \p \v 1 Izhit dąį' Jesus vitsyaa nąįį giits'ą' haajil ts'ą' giiyųąhkat, “Juu shrit Zheekat Gweegwinii'ee ch'andaa hil'ee t'oonchy'aa?” Giiyahnyąą. \fig none|src="cn01733b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 18.1" \fig* \p \v 2 Ąįįts'ą' Jesus tr'iinin tsal aanaii ahnyąą ts'ą' gavandaa nadhat gwiizhit jyaa goovahnyąą, \v 3 Jii t'ee łyaa t'ihnyąą, tr'iinin tsal k'it t'inchy'aa needhoodlit ji' gwizhrįh Zheekat Gweegwinii'ee nihdeehohdaa t'oonchy'aa gavahnyąą. \v 4 Jii łi'haa nakhwaagwaldak t'ihnyąą, Zheekat Gweegwinii'ee, datthak ts'ą' ch'ijuk dinjii needhoodlit ts'ą' tr'iinin k'it nakhweegoo'aii ji' zhat nihdeehohdaa t'oonchy'aa. \v 5 Juu tr'iinin tsal shoozhri' zhit shoo nilii haa oonjik t'ee shįį chan sheenjit shoo nilii t'oonchy'aa.” \s1 Ch'izhii Nąįį Tr'agwaanduu T'ii'in Tr'ahahtsyaa Kwaa \r Mark 9.42-48; Luke 17.1-2 \p \v 6 “Gaa jii tr'ii'in shik'injiighit ąįį juu tr'agwaanduu t'ii'in yahtsii ji', ąįį juu jyaa dii'in yahtsii vak'ohchan kii choo diriłchaa ts'ą' chųų choh zhit nijin chųų lęįį gwa'an tee t'eeraahnaii ts'ą' teenakhwanii ji' ts'ąįį vidivee gweheezyaa t'inchy'aa. \v 7 Juu ch'izhii nąįį tr'agwaanduu t'ii'in ąhtsii nąįį łyaa goodiveegweheezuu gwiizhit dzaa nankat gwirich'įį ts'ą' tr'agwaanduu t'igii'in gooraah'in dąį' diikhwan chan gwik'it t'agǫǫ'ya' gweheen'yaa, gaa zhit juu gwik'it t'agǫǫ'ya' gwiindhan diinahtsii łyaa, vidivee gweheezųų. \v 8 Nanli' tr'agwaanduu t'ini'in nahtsii ji' vik'eech'iint'ii ts'ą' oo'an hohkhii! Nanli' ch'ihłak kwaa haa gwandaii ndaanąą'ąį' kwaa gwats'ą' hoiizhii ts'ąįį gwinzii. Izhit kwaa ji' nanli' neekwaii gwanlii haa kǫ' khit geenjit ak'an gwizhit t'anakhwaraheełnaii aiizhit ts'ąįį gwiizųų. \v 9 Nandee tr'agwaanduu t'ini'yaa nihiłtsąįį ji' khaiin'ąįį, ts'ą' oo'an haakhii! Nandee ch'ihłak haa gwandaii ndaanąą'ąį' kwaa gwats'ą' hoiizhii ts'ąįį gwinzii, nandee neekwaii gwanlii haa hell izhit gwizhit kǫ' zhit t'ee naraahkhii aiizhit ts'ąįį gwiizųų.” \s1 Divii Vaatr'igweendaii, Ąįį Haa Geech'arǫąąhtan Gwagwandak \r Luke 15.3-7 \p \v 10 “Jii tr'iinin tsal nąįį goots'į' t'ohchy'a' shrǫ'! Jii łyaa nakhwaa gwaldak t'ihnyąą, zheekat gwizhit goozheekat gwich'in nąįį, zheekat Shiti' gweedhaa datthak haa giilk'ii t'iginchy'aa. \v 11 Gwidinji', ąįį dinjii teehaajil nąįį neehahshii geenjit dzaa nankat gwats'ą' haazhii. \p \v 12 “Jii dinjii divii 100 aanchy'aa dii'įį ts'ą' nijin ch'ihłak haa tr'agwąhdaii dąį' deehee'yaa shrǫǫ ohnyąą? Zhit divii 99 kwaii akhahoonjyaa ts'ą' zhat taih khyųų gwa'an ch'aga'aa gwiizhit t'oołii heekhaa ts'ą' zhat gwa'an ąįį divii ch'ihłak vaatr'igweendaii kaheentyaa t'inchy'aa. \v 13 Nakhwaagwahaldak, ąįį divii 100 dii'įį ąįį ch'ihłak ineegwah'ąįį dąį' łahchy'aa gwintł'oo shoh nilii. \v 14 Izhit gwik'it, zheekat Gwiti' chan jii tr'iinin ch'ihłak gaa haa tr'agołjii niindhan kwaa t'inchy'aa.” \s1 Nijin Dinjii Ch'ihłak Tr'agwaanduu T'ii'in Dąį' \p \v 15 “Nijin nachaa gwik'injiighit nats'ą' tr'agwaanduu tr'agwah'in dąį' vats'a' hinkhaii ts'ą' nats'ą' deezhik vaagwaandak gaa gweentak ni'in, nan ąįįts'ą' nachaa haa zhrįh t'akhwa'in, noołk'įį ji' nachaa gaiiyiineedhahtsąįį ts'ą' gwinzii neegohtsąįį t'agoonchy'aa. \v 16 Gaa noołk'įį kwaa ji' dinjii ch'ihłak akwat neekwaii nąįį dahaa hiinlii, ąįį deegwinyąą ąįį ndak gwagoohoontą' geenjit, jii t'ee Dęhtły'aa Choh zhit jyaa digwinyąą t'oonchy'aa. \v 17 Ąįį juu adahaa hoiinlii nąįį oołk'įį kwaa ji' tr'igiinkhii zheh gwizhit datthak geegwandak, aiizhit chan ch'oołk'įį kwaa ji' Vit'eegwijyąhchy'aa haagiindaii kwaa nąįį akwat tax eenjit laraa oonjii k'it vineehohdak.” \s1 Gwik'it T'igwehee'yaa Kwaa akwat Gwik'it T'igwehee'yaa \p \v 18 “Ąįįts'ą' gwik'injiighit nąįį jii nakhwaagwaldak, dzaa nankat gwats'an nakwaa dohnyąą ji', Vit'eegwijyąhchy'aa zheekat gwats'an chan nakwaa heenjyaa t'oonchy'aa ts'ą' dzaa nankat gwizhit jidii geenjit aahą' dohnyąą ji' Vit'eegwijyąhchy'aa zheekat gwats'an chan aahą' heenjyaa t'oonchy'aa. \v 19 Ąįįts'ą' chan hee nakhwaaneegwaldak, nijin gwik'injiighit neekwaii nąįį jidii giindhan eenjit khadigigiinjii dąį' zheekat Shiti' gwik'it t'ihee'yaa gwizhrįh t'oonchy'aa. \v 20 Ąįįts'ą' gwik'injiighit neekwaii akwat tik nąįį shoozhri' zhit nihłaa nineegiidal ji' gavaahihłyaa t'oonchy'aa, t'oonchy'aa.” \s1 Dinjii Slave Nilii Ąįį Dinjii Eenjit Ganaandee Kwaa Gwagwandak \p \v 21 Ąįįtł'ęę Peter, Jesus ts'ą' niinzhii ts'ą' yuahkat, “K'eegwaadhat, shachaa shats'ą' tr'agwaanduu t'ii'in ji' deegwaanchy'aa veenjit gineehaaldee t'inchy'aa? Nihk'iitik ants'ą' ch'ihłak gwagwaanchy'aa veenjit gineehaldee lee t'oonchy'aa?” yahnyąą. \p \v 22 “Nakwaa, nihk'iitik ants'ą' ch'ihłak ąįį nakwaa gaa 70 x 7,” Jesus yahnyąą. \v 23 Zheekat Gweegwinii'ee jii jyaa doonchy'aa geh'an jii jyaa dihnyąą t'ihnyąą, ch'ihłan dinjii King nilii ąįį juu yeenjit tr'agwah'in nąįį deegwahtsii giits'ą' gaandaii li' gaageheendaii geenjit. \v 24 Dęhtły'aa kat gweheeł'ya' gwiizhit łąą dinjii slave ch'ihłak laraa million dollars yats'ą' aandaii giits'ą' nihdąhchįį. \v 25 Ąįį slave yineegahookwat geenjit laraa gaanchy'aa di'įį kwaa, ąįį geh'an ditsyaa nąįį jidii k'aiich'i' di'įį datthak vits'į' ǫhjii goovahnyąą. Adan ts'ą' vizhehk'aa nąįį haa slaves giheelyaa haa giineegwahohkwat geenjit. \v 26 Ąįį slave, king ehzhee dahgwat kat nat'aanąįį ts'ą' t'iiyahnyąą. ‘Ch'ihłee nagoodhan'in ji' datthak nineegoohihkwat t'oonchy'aa!’ nyąą ts'ą' yats'ą' ch'oodiikwat. \v 27 Ąįį King neeshraahchy'aa yuunyąą ts'ą' neegohookwat goo'aii datthak yeenjit ginildee ts'ą' oo'an neeyihił'e'. \p \v 28 “Ąįįtł'ęę nijin cheehoozhii dąį' ch'izhii slave yats'ą' gwintsal gaandaii chy'aa k'at deedhizhii ts'ą' ąįį dinjii chan t'ee slave nilii t'ah'in, ąįį dinjii ahtsik ts'ą' yigheehaanjik gwiizhit t'iiyahnyąą, ‘Jidii laraa shats'ą' aandaii chy'aa shineegoiinkwat,’ yahnyąą. \v 29 Ąįį slave yaa tr'agwah'in, zhazhat oozhat t'ee heełnaii ts'ą' yach'oodiikwat, “Ch'ihłee nagoodhan'in, izhit ji' t'ee datthak nineengoohihkwat!” yahnyąą. \v 30 Ąįį googaa nihk'it gitr'ii'ee ts'ą' zheegwaazhrąįį gwizhit nihdeet'eeyaahnaii, dahthee datthak neegoheekwat gwats'an datthak zhat heedyaa yeenjit gwiłtsąįį. \v 31 Nijin ch'izhii slaves nąįį gwagwaah'in dąį' dagatthąį' zhit gwintl'oo tr'igwigwidii ts'ą' zhit juu king nilii ts'ą' gahaajil ts'ą' deegwiizhik datthak giiyaagwaandak. \v 32 Ąįįts'ą' ąįį juu slave jyaa diizhik ąįį aanaii ahnyąą ts'ą' t'iiyahnyąą, ‘Łyaa zhyaa slave ginilih kwaa inlii! Jidii shineehahtsyaa goo'aii kwaii datthak nijin gineedhaldee jyaa shaiinyąą geh'an gwizhrįh jyaa shizhit.’ yahnyąą. \v 33 Zhit slave juu naatr'agwaah'in chy'aa neeshraahchy'aa oiinyąą jaghaii, neeshraahchy'aa noihnyąą gwik'it nan chan neeshraahchy'aa oohinjyaa goo'aii t'oonchy'aa.’ nyąą. \v 34 King łyaa zheełts'įį ts'ą' zheegwaazhrąįį niiyahchįį, dahthee laraa haa datthak yineegahookwat gwats'ą' datthak khaiinjich'iheeghit yeenjit gwiłtsąįį. \p \v 35 “Nachaa gwik'injiighit nidrii zhit gwats'an veenjit gineedhandee kwaa ji', jii jyąhts'ą' t'ee zheekat Gwiti' k'ineenakhwahahndak t'oonchy'aa.” Jesus jyaa diinyą'. \c 19 \s1 Juu Da'at akwat Dakai' Akhoonyąą Nąįį Eenjit Jesus Geech'ǫąąhtan \r Mark 10.1-12 \p \v 1 Nijin Jesus jii kwaii datthak t'iinyą', ąįįtł'ęę Galilee nahkat gwats'an, chan hee Jordan han ndųhts'ąįį Judea nahkat goo'aii ąįį zhit gwats'ą' haazhii. \v 2 Dinjii lęįį yaa łeeljil nąįį ts'ą' juu yaa adaa nąįį zhazhat gooveenjit gwinzii neegooviłtsąįį. \p \v 3 Goodhaii nigihadhal gwik'eegwagwandaii geenjit Pharisee lat nąįį giits'ą' haajil ts'ą' jii giiyųąhkat, “Dii-law zhit khan dinjii jidii niindhan geenjit da'at akhooheenjyaa lee t'oonchy'aa?” giiyahnyąą. \p \v 4 Jesus, ąįį t'agavahnyąą, “Tr'ookit dąį' gwats'an zhit juu Diiniłtsąįį ąįįt'ee dzaa nankat dinjii ts'ą' tr'injaa haa iłtsąįį, ąįį nik'ee Dęhtły'aa Choh kat jyaa digwinyąą gooh'in? \v 5 Vit'eegwijyąhchy'aa jyaa nyąą, “Jii geh'an t'ee dinjii dahan ąįįts'ą' diti' haa iłeeheehaa ts'ą' da'at haa nihłaa t'igiheechy'aa ts'ą' neekwaii giinlii chy'ah ch'ihłak zhrįh giheelyaa gooviłtsąįį t'igiinchy'aa. \v 6 Vit'eegwijyąhchy'aa nihłaa neegoovahahchyaa geh'an neekwaii ginlii kwaa ts'ą' juk ch'ihłak zhrįh ginlii t'igiinchy'aa, ch'ihłee gaa ch'akai' ts'ą' ch'a'at haa Vit'eegwijyąhchy'aa nihłeegoovahchįį ąįį nihts'an tr'agoogahahchyaa kwaa t'oonchy'aa.” \p \v 7 Pharisee nąįį jyaa t'igiiyahnyąą, “Akwaa ji' jaghaii Moses dinjii nąįį law antł'eiin'ąįį, ąįį ch'akai' dęhtły'aa da'at antł'eehahchal ts'ą' t'ee va'at t'ohłii neeheedyaa gwahahtsyaa?” \p \v 8 Jesus, t'agavahnyąą, “Datthak ts'ą' geenakhwaraahtan geenjit nakhwakiitth'an dach'at geh'an Moses nakhwa'at akhahoohjyaa gwiłtsąįį t'inchy'aa. Gaa dzaa nankat datthak gwiłtsąįį dąį' jyaa doonchy'aa kwaa t'oonchy'aa. \v 9 Ąįįts'ą' t'ee jii nakhwaagwahaldak, juu dinjii va'at adultery t'ii'in kwaa gaa nihk'it akhoonyąą ts'ą' ch'izhii tr'injaa noonjik ji', ąįį dinjii adultery t'ii'in t'oonchy'aa.” \p \v 10 Vitsyaa nąįį t'igiiyahnyąą, “Dinjii ąįįts'ą' da'at haa gooveenjit jyaa doonchy'aa ji' gooroonjii kwaa ts'ąįį gwit'eegwaahchy'aa łee hee.” \p \v 11 Jesus t'agavahnyąą, “Jii ginjik juu nąįį datthak eenjit t'inchy'aa kwaa, gaa Vit'eegwijyąhchy'aa ąįį juu gwitee tr'iinlii nąįį zhrįh eenjit t'oonchy'aa. \v 12 Jii t'ee jaghaii dinjii lat nąįį gogoonjii kwaa. Goolat nąįį tr'iinin gahahtsyaa kwaa jyąhts'ą' googoodlit. Ch'izhii nąįį dinjii nąįį dzaa nankat dinjii nąįį tr'iinin gahahtsyaa kwaa googahtsii ts'ą' ch'izhii dinjii nąįį Zheekat Gweegwinii'ee khit geetr'agwagwahah'yaa geenjit gwagoonjii kwaa. Juu jii geech'oorahtan gwik'it t'ihee'yaa geenjit gadhan ji' gwik'it t'ii'in.” \s1 Jesus, Tr'iinin Tsal Nąįį Kat Naanjik Goovaagweheezyaa Geenjit \r Mark 10.13-16; Luke 18.15-17 \p \v 13 Dinjii nąįį tr'iinin tsal Jesus ts'ą' gahaadlii gook'aa nahaandal ts'ą' gook'aa khadigiheejyaa geenjit, gaa vitsyaa nąįį jii geenjit shruk haa dinjii nąįį ch'ats'ą' t'agahnyąą. \v 14 Gaa Jesus ąįį t'agoovahnyąą, “Tr'iinin shats'ą' hijyaa nąįį, zhyaa goovoh'in, jii tr'iinin k'it t'iinchy'aa dinjii nąįį t'ee Zheekat Gweegwinii'ee goots'an nilii t'oonchy'aa.” \v 15 Ts'ą' tr'iinin tsal nąįį k'ąą naanjik ąįįtł'ęę gihłeehoozhii. \s1 Dinjii Valaraa Gwanlii \r Mark 10.17-31; Luke 18.18-30 \p \v 16 Ch'ihłan dąį' dinjii ch'ihłak, Jesus ts'ą' haazhii ts'ą' yuahkat, “Geech'ǫąąhtan, gwandaii ndaanąą'ąį' kwaa shi'yaa geenjit jidii gwinzii t'ishi'yaa goo'aii?” yahnyąą. \v 17 “Jaghaii jidii gwinzii ji' geenjit shǫąąhkat? Vit'eegwijyąhchy'aa zhrįh nizįį t'oonchy'aa, gwandaii ndaanąą'ąį' kwaa zhit goiihndaii nindhan ji' Moses va-law kat deegwinyąą gwik'eegwahthat.” Jesus yahnyąą. \v 18 “Moses va-law kat jidii shrik eeginkhii t'iinyąą?” dinjii yahnyąą. \p Jesus, t'iiyahnyąą, “Dinjii ęhdaa tr'agoon'aa shrǫ'! Nakąį' akwat na'at nilii kwaa haa oonchį' shrǫ'! Ch'ooan'įį shrǫ'! Ninee'ok dinjii nąįį eenjit oiints'it shrǫ'! \v 19 Nahan ąįįts'ą' niti' haa yinjiikhadhoh'ee! Deegwahtł'oo ideet'ohthan googwahtł'oo nakhwanee'ok dinjii nąįį eenjit ch'eet'igwiniindhan akhwa'įį!” \p \v 20 Ąįį dinjii t'iiyahnyąą, “Jii datthak gwik'it t'ishi'ya', ts'ą' geeghaih chan deehishi'yaa goo'aii?” \p \v 21 Jesus t'iiyahnyąą, “Łyaa dinjii nizįį oihłi' niindhan ji', oo'an heehindii ts'ą' nik'eiich'ii datthak laraa t'įį hinlii ts'ą' ąįį laraa neeshraahchy'aa nąįį teiinlii. Jyaa dinizhik ji' zheekat gaayiigwahantsyaa neenjit gwehee'aa. Ąįįtł'ęę shatąįį hinkhaii ts'ą' shitsyaa inlii.” \p \v 22 Nijin zhit dinjii jii gwiitth'ak dąį' valaraa gwanlii geh'an tr'igwidii haa gihłeehoozhii. \v 23 Jesus ditsyaa nąįį t'ahnyąą, “Jii t'ee łyaa gwik'it gwanlii t'ihnyąą, dinjii valaraa gwanlii Zheekat Gweegwinii'ee gwizhit nihdeeheehaa geenjit łahchy'aa gwagwantrii t'oonchy'aa. \v 24 Chan hee nakhwaa neegwaaldak, Camel ąįį tthah tsal tł'i'tsii gwinkee heekhaa, ąįį zhit ts'ąįį gwagwantrii kwaa gaa Vit'eegwijyąhchy'aa Veegwinii'ee izhit dinjii valaraa gwanlii nihdeeheehaa, ąįį ts'ąįį łyaa gwagwantrii t'oonchy'aa.” \v 25 Nijin vitsyaa nąįį gwigwiitth'ak dąį' łyaa gwintł'oo gooveenjit nindal deegwidlii, ts'ą' t'iginyąą. “Akwaa ji' juu dee neeheezhii diinyąą t'iinyąą?” giiyahnyąą. \v 26 Jesus goovah'in ts'ą' t'agoovahnyąą, “Jii t'ee dzaa nankat dinjii nąįį eenjit gach'agwadhan kwaa, gaa Vit'eegwijyąhchy'aa ąįį jidii datthak veenjit gach'agwadhan t'oonchy'aa.” \v 27 Ąįįtł'ęę Peter khagiinkhee, “Dzaa gwąąh'in, jidii datthak akharoonyąą ts'ą' natąįį tr'ahaajil ts'ą' nitsyaa tr'aadlit. Diikhwan ąįį jidii tr'ihee'yaa?” yahnyąą. \p \v 28 Jesus t'agoovahnyąą, “Łyaa nakhwaagwaldak t'ihnyąą, nijin nan k'eejit neegahoodlit ji' shįį Gwidinji' ihłii ch'eegwąhndit jiintsii k'eedeegwaadhat ts'ą' yakat daraadii kat dihihdyaa t'oonchy'aa, ąįįtł'ęę nakhwan shitsyaa 12 nąįį t'ee k'eedeegwaadhat yakat doodii ąįį ch'ihłoaatin ts'ą' neekwaii (12) aanchy'aa kat shadahohdyaa ts'ą' shaa Israel neezheedijii ch'ihłoaatin ts'ą' neekwaii (12) nąįį ts'ą' k'eedeegwahoodhat t'oonchy'aa. \v 29 Ąįįts'ą' juu nakhwatee, dizheh, akwat dachaa, doondee akwat, dijuu, deejii, akwat diti', akwat dahan, akwat tr'iinin nąįį, akwat nan vakat gwarahshii deek'it kwaii, datthak sheenjit akhoonyąą ji', 100 agwaanchy'aa gwandaa nakhwats'an neegweheelyaa ąįįts'ą' chan gwandaii ndaanąą'ąį' kwaa nakhwantł'eegwirehee'aa t'oonchy'aa. \v 30 Lęįį nąįį juk tr'ookit nilii ąįį nąįį t'ee ji' khaiinkǫǫ nineegooraheelyaa gaa yeendaa ji' juu lęįį nąįį juk ji' khaiinkǫǫ dilk'ii nąįį tr'ookit nineegooraheelyaa t'oonchy'aa.” \c 20 \s1 Jak Choh (grapes), Tr'ąąhshii Gwa'an Tr'agwah'in Nąįį \p \v 1 “Zheekat Gweegwinii'ee ąįįt'ee jii k'it t'oonchy'aa. Ch'ihłan dinjii ch'ihłak jak choh nahshii gwideek'it gwii'įį ąįįts'ą' vanh dąį' hee khakee'ąįį ts'ą' dinjii nąįį lat keegwaah'in, giiyeenjit jak choh tr'ąąhshii gwideek'it gwa'an tr'agwagwahaah'yaa geenjit. \v 2 Dinjii lat yeenjit gwitr'it t'agwahah'yaa nąįį agwąh'ąįį. Drin ch'ihłak gwizhit silver laraa ch'ihłak haa googwarahookwat nyąą, izhit gwanaa dąį' drin ch'ihłak dinjii tr'agwah'in dąį' (silver) laraa ch'ihłak haa googwagookwat gwagwah'įį ts'ą' t'ee jak choh nahshii gwa'an gwitr'it t'agwahah'yaa geenjit gwats'ą' gavaahaadlii. \v 3 Ąįįtł'ęę 9 o'clock gwandaa chan hee nijin ch'arookwat zheh goodlii gwa'an gwits'eehoozhii akhai' ch'izhii dinjii lat nąįį zhyaa zhik gwa'an nigeelzhii gavaah'in. \v 4 ‘Nakhwan chan jak choh tr'ąąhshii deek'it gwa'an sheenjit tr'agoh'in ji' t'ee gwinzii nakhwagohoihkwat t'oonchy'aa,’ gavahnyąą. \v 5 Ąįįts'ą' t'ee tr'agwagwahaah'yaa geenjit oo'an gahaajil. Ąįįts'ą' (12:00 o'clock) drin tł'an nigwiindhat dąį' chan hee dinjii neekwaii, tr'agwagwahaah'yaa geenjit oonjik, ąįįtł'ęę 3 o'clock nagwaanąįį dąį' chan hee gwik'it t'ineezhik. \v 6 Ąįįtł'ęę chan hee khaiinjii 5:00 o'clock nagwahaaghyii gwizhit oondaa neehoozhii akhai' ch'izhii dinjii nąįį zhyaa zhat gwa'an nigeelzhii goovah'in ts'ą' t'agavahnyąą, ‘Jaghaii zhyaa drin datthak zhat gwa'an nadhoozhii?’ \v 7 ‘Ch'ihłee gaa tr'agwah'in diinahnyąą kwaa.’ giiyahnyąą. \p ‘Akwaa ji' oo'an hohjyaa ts'ą' jak choh nahshii gwideek'it gwa'an sheenjit tr'agoh'in.’ gavahnyąą. \v 8 Nijin khaa nagwaanąįį dąį' zhit juu gwanzhįh deek'it ts'an gwaah'įį. Ąįį dinjii yeenjit gwitr'it t'agwah'in nąįį ts'ą' k'eedeegwaadhat t'ahnyąą. Zhit juu tr'agwah'in nąįį aanaii gooveiinyąą ts'ą' googoiinkwat, zhit juu t'ohju' zhat tr'igwihił'ya' nąįį tr'ookit googoiinkwat. Ąįįts'ą' juu vanh dąį' hee tr'igwihił'ya' nąįį, ji' gwaa'ai' gwitsii gahaaky'aa goovahtsii. \v 9 Ąįįtł'ęę dinjii nąįį 5:00 o'clock gwats'an tr'agwah'in nąįį silver laraa ch'ihłak haa googwaroonkwat. \v 10 Ąįįts'ą' zhit dinjii nąįį vanh dąį' gwats'an tr'agwah'ya' nąįį chan gwandaa googoorahookwat giindhan, akhai' geedan chan silver laraa ch'ihłak goovantł'eerinlii. \v 11 Dagalaraa goonjik, ts'ą' zhit juu eenjit tr'agwagwah'ya' ąįįts'ą' zhigaants'įį. \v 12 Ts'ą' jyaa digiiyahnyąą, ‘Jii dinjii nąįį one hour gwizhrįh tr'agwagwah'ya' gwiizhit diikhwan ąįį drin datthak shree nindhaa zhit tr'agwarah'ya' gwiizhit gook'it diigoinkwat!’ ginyąą. \v 13 Ąįį juu eenjit tr'agwagwah'ya' ąįį t'agavahnyąą, ‘Shoodǫǫhk'įį shijyaa nąįį, nakhwaninjigoolzhii kwaa t'oonchy'aa geh'an, silver laraa ch'ihłak drin datthak geenjit gwarookwat t'oonchy'aa ts'ą' ąįį eenjit tr'agwahoh'yaa dohnyąą ijii.’ goovahnyąą. \v 14 Akǫ' t'ee nakhwalaraa ǫhjii ts'ą' nakhwazheh gwits'eekhwajyaa, jii dinjii gǫhju' zhat tr'igwihił'ya' ąįį chan deegwahtsii nakhwagoiikwat gwagwahtsii vagoohinkwat t'inchy'aa. \v 15 Łyaa shalaraa haa ch'iihshrii ąįį geenjit gatr'oo'ee? Akwat shalaraa dooł'yaa nihthan gwik'it t'ahał'yaa t'oonchy'aa?’” nyąą. \p \v 16 Ąįįts'ą' t'ee Jesus ginkhii ndaanaahjik ts'ą' t'inyąą, “Jyąhts'ą' geh'an juu ji' khaii nilii ąįį tr'ookit heelyaa, ąįįts'ą' juu tr'ookit nilii chan ji'-khaiin nineerahahchyaa t'oonchy'aa.” \s1 Jesus Juk T'ee Tik Agwaanchy'aa Niheedhaa Geeginkhii \r Mark 10.32-34; Luke 18.31-34 \p \v 17 Jesus Jerusalem, gwats'ą' geedaa gwiizhit ditsyaa 12 nąįį geh'at gwa'an geedan zhrįh nagaviinlii, ts'ą' t'agavahnyąą. \v 18 “Ch'oodǫǫhk'įį! Jerusalem gwats'ą' tr'iheedaa ts'ą' izhit ji' t'ee, giinkhih kįh dilk'ii nąįį ąįįts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį haa Gwidinji' goovantł'eehahchyaa. Tr'agwaanduu t'ii'in giihaanjyaa ts'ą' giiyęhdaa tr'igwihee'aa geenjit. \v 19 Ąįįtł'ęę chan Jews nilii kwaa nąįį antł'eegiiyahahchyaa ts'ą' giiyeheedlaa, ts'ą' giiyahahtrii, ąįįtł'ęę cross kat gigiiyahahtsak, gaa drin tik nagwiindhat ąįįtł'ęę neegweheendaii t'inchy'aa.” \s1 Ch'ahan K'eegwiichy'aa Geenjit Ch'oahkat \r Mark 10.35-45 \p \v 20 Ąįįtł'ęę Zebedee va'at Jesus ts'ą' haazhii, vidinji' neekwaii nąįį yaaneehii'oo gwiizhit Jesus ts'ą' nikiigwiintthaii ts'ą' t'iiyahnyąą. “Łyaa k'eegwiichy'aa geenjit noołkat nihthan.” yahnyąą. \v 21 “Deeyiindhan,” Jesus yahnyąą. \p Ch'ahan ąįį jyaa yahnyąą, “Nijin Neegwinii'ee nihdeiinzhii ji', shidinji' neekwaii nąįį neeghaii naa goodi' nihthan, ch'ihłak chan nishriits'ąįį heedyaa ts'ą' ch'izhii chan natł'ohts'ąįį heedyaa, jii łyaa gwik'it t'inihi'yaa gwizhrįh t'ihnyąą.” yahnyąą. \p \v 22 Jesus ąįį ch'ahan vidinji' neekwaii nąįį t'ahnyąą, “Jidii eenjit ch'oohkat, gaakhwandaii kwaa t'ohnyąą, jii chųų tyah zhit vaa khaiinjich'ashiheeghit dhakaii, ąįį shihihjyaa goo'aii, khan khwanjyaa lee t'oonchy'aa?” Gavahnyąą. \p “Aahą', khan gwik'it t'igwehee'yaa!” ginyąą. \p \v 23 “Łahchy'aa gwik'it gweheelyaa t'ihnyąą, shichųų tyah ts'an chan chųų khwanjyaa gwizhrįh goo'aii gaa shishriits'ąįį ts'ą' shatł'ohts'ąįį haa juu heedyaa ąįį geenjit jyaa dihihjyaa sheegoo'aii kwaa t'ohnyąą, jii nijin oihdi' dohnyąą, ąįį Shiti' ch'adąį' hee juu zhat hahky'aa shrigwiinlik t'inchy'aa.” \p \v 24 Jii ch'achaa ts'ą' ch'oondee haa deeginyąą ąįį vitsyaa 10 nąįį gwigwiitth'ak dąį' goots'ą' shoo gaadlit kwaa. \v 25 Ąįįts'ą' Jesus aanaii gavahnyąą ts'ą' khaihłan nagoovinlii ts'ą' t'agavahnyąą, “Dzaa nahkat juu Vit'eegwijyąhchy'aa k'injigiighit kwaa nąįį jidii datthak eenjit kįh giilk'ii ts'ą' k'eedeegwagwaadhat, deegoo'ya' giindhan datthak gwik'it t'agoogah'in gaakhwandaii. \v 26 Gaa, nakhwan ąįį jyaa dahohchy'aa goo'aii kwaa geh'an, nakhwatee juu gwiintsii sheegoo'ai' nindhan ji' ch'izhii dinjii nąįį eenjit slave heenlyaa gwizhrįh goo'aii t'oonchy'aa. \v 27 Ąįįts'ą' nakhwatee ch'ihłee juu tr'ookit oihłi' nindhan ji' ch'izhii dinjii nąįį datthak eenjit nakhwa-slave heelyaa gwizhrįh goo'aii t'oonchy'aa. \v 28 Ąįį gwik'it Gwidinji' veenjit slave tr'iheelyaa geenjit dzaa nankat neiinzhii kwaa t'oonchy'aa gaa dinjii nąįį eenjit gwitr'it t'agwahah'yaa ts'ą' dinjii lęįį nąįį veh'an neeheezhii geenjit giiyęhdaa tr'igwihee'aa t'inchy'aa.” \s1 Jesus, Dinjii Neekwaii Vandee Kwaa Nąįį Shrininlik \r Mark 10.46-52; Luke 18.35-43 \p \v 29 Ąįįts'ą' Jesus ts'ą' ditsyaa nąįį haa Jericho kwaiik'it gwachoo gihłeegihiijyaa, gwiizhit dinjii lęįį łeeljil nąįį gootąįį geedaa. \v 30 Dinjii vandee kwaa, neekwaii nąįį tąįį gwinjik geeghaih gaadii, gwiizhit Jesus, goovehgoo hahkhaii gwigwiitth'ak ts'ą' gazhral, “David vidinji' neeshraahchy'aa diinoiinyaa!” ginyąą. \p \v 31 Zhit juu Jesus haa adaa nąįį ch'ats'ą' t'agoogahnyąą ts'ą' deegohtsai' kwaa googahnyąą. \p \v 32 Jesus, ndaaniinzhii ts'ą' t'agavahnyąą, “Aanaii, nakhweenjit deesho'yaa nohthan?” \p \v 33 “K'eegwaadhat, gwarahaa'yaa geenjit diinantł'eegwiin'ąįį,” giiyahnyąą. \p \v 34 Jesus neeshragaahchy'aa goovoonyąą ts'ą' gavandee aahtrat, gwagwahkhan gwagwah'in neegaadlit ts'ą' giitąįį haa'oo. \c 21 \s1 Jesus Jerusalem K'inidik \r Mark 11.1-11; Luke 19.28-40; John 12.12-19 \p \v 1 Jesus ąįįts'ą' ditsyaa nąįį haa Jerusalem kwaiik'it gwachoo gwats'ą' niighit kwaa geedaa gwiizhit Bethphage kwaiik'it, geeghaih Taih Vakat Olives Nahshii goo'aii aiizhit k'eegiidal, aiizhit gwats'an Jesus ditsyaa neekwaii nąįį dits'ii oo'an goovihił'e'. \v 2 Jii jyaa khwa'yaa yuu goovahnyąą, “Yeendaa kwaiik'it goo'aii gwats'ą' hoh'oo. Izhit gwizhit donkey gakhwachaa ts'ą' veeghaii chan vigii dhidii, ąįį kwaii danoh'at ts'ą' shats'ą' goovahohchįį. \v 3 Ąįįts'ą' k'eegwiichy'aa t'anakhwagahnyąą ji', ‘Shik'eegwaadhat yit'eehaahchy'aa ts'ą' yit'aahchy'aa,’ dohnyąą ji' gwagwahkhan gooneegeheendal t'iginchy'aa,” gavahnyąą. \p \v 4 Jii jyaa digwiizhit, ąįį Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii deiinyą' ąįį gwik'it t'igweheenjyaa geenjit, jii jyaa nyąą. \q1 \v 5 “Zhit kwaiik'it gwachoo, \q2 Zion gwich'in nąįį jyaa gavahnyąą. \q1 Gooh'in! Nakhwa-King khazhak t'iichy'aa donkey gii kat dohdii nakhwats'ą' ahaa t'oonchy'aa.” \p \v 6 Ąįįts'ą' t'ee vitsyaa nąįį Jesus deenyąą gwik'it t'igiizhik, \v 7 Donkey ąįįts'ą' vigii tsal giits'ą' hiłchįį, digi'ik giikat deedhidlii ts'ą' Jesus gwakat daandii. \v 8 Dinjii lęįį łeeljil nąįį digi'ik tąįį gwinjik nigilii ts'ą' ts'iivii ah khagit'ii ts'ą' gideekwaii nilii. \v 9 Zhit dinjii yęhdaa łeeljil ts'ą' yeent'ii łeeljil nąįį geedaa gwiizhit gazhral ts'ą' t'igiiyahnyąą.” \q1 “Yeenii King David ts'an deedhaa tr'ahoh'e'! \q1 Juu K'eegwaadhat voozhri' zhit ahaa ąįį geenjit Vit'eegwijyąhchy'aa gwintł'oo deerahoh'e'! \q1 Hosanna zhit jiintsii!” \p \v 10 Nijin Jesus, Jerusalem nihdeiinzhii dąį' ąįį kwaiik'it gwachoo gwizhit gwich'in nąįį datthak łagalgaadaa gwiizhit deegwii'in gaagiindaii kwaa ts'ą', “Juu t'inchy'aa?” ginyąą. \p \v 11 “Jii t'įį Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii Jesus, t'inchy'aa Nazareth kwaiik'it, Galilee nahkat gwizhit goo'aii ąįį zhit gwats'an ahaa t'inchy'aa!” zhit dinjii łeeljil nąįį jyaa diginyąą. \s1 Jesus, Kharigidiinjii Zheh gwats'ą' Haazhii \r Mark 11.15-19; Luke 19.45-48; John 2.13-22 \p \v 12 Jesus Kharigidiinjii Zheh nihdeiinzhii ts'ą' juu ch'ookwat nąįį ts'ą' zhit vach'arookwat nąįį datthak Kharigidiinjii Zheh gwats'an cheehaanzhit. Ch'adanh nahkat gwalaraa ookwat nąįį vakaii'aa, ąįįts'ą' chan vakat daraadii ts'ą' chiitsal pigeons ąįį vizhit dilk'ii kwaii gavarahookwat nilii kwaii datthak khatąąnahjil. \v 13 Ts'ą' t'agoovahnyąą, “Jii t'ee Dęhtły'aa Choh kat dagwaantł'oo ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa jyaa nyąą, ‘Shitr'iginkhii zheh ąįįt'ee khadigiriinjii zheh goohaazhyaa t'oonchy'aa.’ Gaa nakhwan ąįį, ch'an'įį nąįį, gwizhit geegoh'ik ch'agąą'įį gwagwaa'įį goo'įį!” goovahnyąą. \p \v 14 Kharigidiinjii Zheh gwizhit, zhit juu vandee kwaa nąįį ąįįts'ą' zhit juu neehidik kwaa nilii nąįį datthak giits'ą' haajil ts'ą' shrineegooviinlik. \fig none|src="cn01785b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 21.14" \fig* \v 15 Tr'iinin nąįį Kharigidiinjii Zheh gwizhit, “Yeenii King David vidinji', tr'ahoo'e'!” ginyąą ts'ą' gazhral ts'ą' Jesus Kharigidiinjii Zheh gwizhit gwigwee'in t'ii'in geh'an chan giinkhih kįh dilk'ii nąįį, ąįįts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį haa gook'įį goodlit. \p \v 16 Jesus, ąįį jyaa dagahnyąą, “Deeginyąą t'iginyąą nik'ee gaviintth'ak?” giiyahnyąą. \p Jesus t'agoovahnyąą, “Łahchy'aa gwinzii gaviitth'ak t'igiinchy'aa! Dęhtły'aa Choo zhit nik'ee gooh'in? ‘Nakhwan, ąįį tr'iinin nąįį ts'ą' tr'iinin tsal nąįį haa, gwinzii Vit'eegwijyąhchy'aa deenagahah'aa geenjit geegoovǫǫhtan.’” goovahnyąą. \p \v 17 Jesus zhat gihłeehoozhii ts'ą' Bethany kwaiik'it gwizhit naakhaa. \s1 Jesus, Fig Dachan Vakat Gwąąhshii Kwaa Iłtsąįį \r Mark 11.12-14, 20-24 \p \v 18 Vanh dąį' hee Jesus, Jerusalem gwats'ą' needyaa, akhai' vizhit gwiłts'ik nagwaanąįį. \v 19 Tąįį gwinjik geeghaih gwa'an dachan vakat Figs nahshii kat gwąąh'in akhai' vakat ch'at'an zhrįh nahshii łee, ąįįts'ą' ąįį dachan t'ahnyąą. “Duuyeh gwik'it chan nahkat neegwąąhshii t'oonchy'aa,” yahnyąą. Gwagwahkhan ąįį dachan navagaii aanaii. \p \v 20 Nijin vitsyaa nąįį gwagwąąh'ya' dąį' deegiheenjyaa gaa gaagiindaii kwaa ts'ą' t'igiiyahnyąą, “Zhit Fig vadachan deegwiłkhan chan traa daagąįį naanaii?” ginyąą. \p \v 21 Jesus t'agoovahnyąą, “Jii t'ee łyaa t'ihnyąą, gwik'injuhkhit ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa duuyeh jyaa dii'in gwich'in nohthan kwaa ji', jii dachan Fig deiinlik, nakhwan ji' gaa gwik'it t'ahohjyaa. Gaa jii zhrįh t'akhwa'yaa kwaa t'oonchy'aa. Jii taih oondaa chųų choh zhit gwats'ą' teet'akhanghii vohnyąą ji' gwik'it t'iheenjyaa t'inchy'aa. \v 22 Gwik'injuhkhit ji' khadagohjii datthak jidii dohnyąą datthak nakhwak'it t'igweheenjyaa.” t'oonchy'aa. \s1 Jesus Jidii T'aih Haa T'ii'in Geenjit Giiyųąhkat \r Mark 11.27-33; Luke 20.1-8 \p \v 23 Ąįįtł'ęę Jesus Kharigidiinjii Zheh gwits'ee hoozhii ts'ą' geech'ǫąąhtan, akhai' giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' Israel kįh dilk'ii nąįį haa giits'ą' haajil ts'ą' giiyųąhkat, “Jii jyaa dini'yaa eenjit juu t'aih nantł'eiin'ąįį t'ini'in?” giiyahnyąą. \v 24 Jesus t'agoovahnyąą, “Jii eenjit ch'ihłak nakhwahałkat, ąįį deihnyąą t'ihnyąą shaagoondak ji' juu vats'an t'aih haa t'ishi'in nakhwaagwahaldak. \v 25 John chųų gwats'an hahtsyaa dąį' nijin gwats'an t'aih oonjik t'ii'in? Vit'eegwijyąhchy'aa vats'an akwat dzaa nankat dinjii nąįį ts'an?” \p Deegiheenjyaa geenjit nihzheedagąąn'ee, “Vit'eegwijyąhchy'aa vats'an t'aih di'įį gwinyąą ji' chan jaghaii John vik'injuhkhit kwaa diinahąąnjyaa t'inchy'aa.” ginyąą. \p \v 26 “Gaa dzaa nankat dinjii nąįį ts'an gwinyąą ji' dinjii lęįį nąįį John, Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii t'inchy'aa ginyąą ts'ą' gwik'injigiighit geh'an datthak gąąnjat.” \v 27 Ąįįts'ą' Jesus, “Gaagwiindaii kwaa!” agahnyąą. \p “Shant'ee jii t'aih haa gwitr'it t'agwał'in, nijin gwats'an t'ishi'in nakhwaagwahaaldak kwaa t'oonchy'aa.” Jesus gavahnyąą. \s1 Dinjii Neekwaii Eenjit Geech'oorahtan Gwagwandak \p \v 28 Jesus t'agoovahnyąą, “Juk zhat jii geenjit deenohthan? Ch'ihłan dinjii ch'ihłak vidinji' neekwaii gwanlii. Ch'oodee ąįįts'ą' haazhii ts'ą' t'ahnyąą, ‘Shidinji' juk drin nijin jak choh tr'ąąhshii gwideek'it gwizhit tr'agwah'in.’ yahnyąą. \v 29 ‘Gitr'iih'ee!’ yahnyąą, googaa juk drin tr'agwahaał'yaa niindhan ts'ą' tr'agwahaah'ya' gwats'ą' haazhii. \v 30 Ąįįtł'ęę ch'iti', didinji' khaiints'ą' ts'ą' haazhii ts'ą' adan chan gwik'it t'iiyahnyąą, akhai', ‘Aahą' shiti'.’ nyąą gaa gwik'it t'iizhit kwaa. \v 31 “Juu shrit viti' deeyahnyąą gwik'it t'iizhit?” gavahnyąą. “Ch'oodee ąįįt'ee gwik'it t'iizhik,” giiyahnyąą. Ąįįts'ą' t'ee Jesus t'agavahnyąą, “Łyaa nakhwaagwaldak t'ihnyąą, Prostitutes ąįįts'ą' tax eenjit laraa oonjii nilii nąįį Vit'eegwijyąhchy'aa Veegwinii'ee gwizhit nakhwehkii nihdeegiheedaa t'igiinchy'aa. “David vidinji' neeshraahchy'aa diinoiinyaa!” ginyąą. \v 32 John chųų gwats'an ąhtsii dzaa gwats'ą' haazhii, Vit'eegwijyąhchy'aa vik'eegahohthat geenakhwahahchyaa geenjit, googaa vik'injuhkhit kwaa, gaa tax eenjit laraa oonjii nilii ts'ą' protstitutes nąįį giik'injiighit gooh'in googaa nihk'it tr'agwaanduu nakhwagwitr'it gwanlii akhagohnyąą kwaa ts'ą' vik'injuhkhit kwaa.” \s1 Dinjii Nąįį Jak Choh Nahshii Gwideek'it Gwak'ąąhtii Tr'agwaanduu Googwitr'it Gwanlii Googwaandak \r Mark 12.1-12; Luke 20.9-19 \p \v 33 Jesus t'agoovahnyąą, “Chan hee jii gwaandak haa geenookhwahałchyaa, ch'oodǫǫhk'įį, ch'ihłan dinjii jak choo (grapes) deek'it jak choo gwit'eiinlii, tthał chan yeelin needhatthaii. Jak choh teech'ahahdǫǫ ts'ą' jak choo chų' (wine) tr'ahahtsyaa eenjit khagwiindhat ts'ą' zhee ndak goo'aii gwiłtsąįį kat gwats'an khach'oorahaa'yaa geenjit. Dinjii zhat gwik'eehaahtyaa nąįį teegwįłjik, ts'ą' ch'adanh niighit nahkat gwats'ą' haazhii. \v 34 Nijin jak choh khaihłan nigiheelyaa nagwiindhat dąį', va-slaves nąįį oo'an gwanzhįh k'ąąhtii nąįį ts'ą' hił'e', ąįį jak choh lat gooheendal geenjit. \p \v 35 “Ąįį gwanzhįh k'ąąhtii nąįį googahtsik, ch'ihłak gaahkhwai' ts'ą' ch'ihłak geełkhwąįį ts'ą' ch'ihłak kii haa khaiinjii geełkhwąįį. \v 36 Chan ch'izhii da-slaves nąįį oo'an neehił'e', tr'ookit hił'e' nąįį andaa t'ąąnchy'aa nąįį, ts'ą' gwanzhįh k'ąąhtii nąįį chan gwik'it t'agoogiinlik. \v 37 Ndaagwąąn'ąį' didinji' goots'ą' hił'e'. ‘Łyaa shidinji' gahah'aa gwizhrįh goovaashandaii.’ nyąą. \v 38 Gaa nijin gwanzhįh k'ąąhtii nąįį giidinji' nah'in dąį', jyaa diginyąą. ‘Jii t'ee dinjii gwanzhįh ts'ą' k'eedeegwaadhat vidinji'. Aanaii vats'a' tr'ahoojyaa vęhdaa tr'agwaroo'aa ąįįtł'ęę jii gwanzhįh deek'it diits'an gweheelyaa!’ ginyąą. \v 39 Ąįįts'ą' giiyahtsik, ts'ą' jak choh deek'it gwats'an cheet'eegiiheełnaii ts'ą' giiyęhdaa tr'igwiin'ąįį. \p \v 40 “Nijin jak choh deek'it gwats'ą' k'eedeegwaadhat oo'ee neezhįį ji', deehee'yaa shrǫǫ nohthan?” nyąą ts'ą' Jesus goovoahkat. \p \v 41 Jesus t'agahnyąą, “Ąįį dinjii iizųų nąįį ęhdaa tr'igwihee'aa ts'ą' ch'ihzhii gwanzhįh k'ąąhtii nąįį jak choh khaihłan nigilii ji' valak giits'an hahtsyaa haandaii nąįį giigookwat haa jak choh deek'it gwagwahahshii.” giiyahnyąą. \p \v 42 Jesus t'agoovahnyąą, “Nik'ee Dęhtły'aa Choo kat deegwinyąą gooh'in? \q1 ‘Kii chyah kat zheh ndak gwehee'aa, \q2 ąįį kii dinjii nąįį iizųų giiyahnyąą. \q1 Gaa ndaagwąą'ąį' dąį' kii hilee nilii. \q1 Jii t'ee K'eegwaadhat t'iizhit. \q2 Łyaa gwinzii giiyiichy'a'!’” \p \v 43 Jesus chan t'inyąą, “Ąįįts'ą' t'ee nakhwaagwaldak, Vit'eegwijyąhchy'aa Veegwinii'ee nakhwałeegwirehee'aa ts'ą' juu dinjii deevarahnyąą ąįį gwik'it t'ii'in antł'eegwirehee'aa t'oonchy'aa. \v 44 Juu ąįį kii kat nat'aanąįį t'ee khadigweheent'ii, ts'ą' ąįį juu vakat kii naanaii t'ee yitreegwahaht'an ts'ą' łųh nahaadhal.” \p \v 45 Giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' Pharisee nąįį haa Jesus gwandak haa geech'ǫąąhtan gwigwiitth'ak ąįįt'ee gooveeginkhii t'inyąą giiyaandaii. \v 46 Ąįįts'ą' giihoondal gwik'eegogwandaii. Gaa juu Jesus, t'ee Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nilii yuunyąą nąįį łeeljil ąįį nąįį k'eegwiichy'aa deegoogiheelyaa geenjit googąąnjat. \c 22 \s1 Geegwarahchįį Dąį' Ch'ara'aa Gwarahtsii Gwagwandak Haa Geech'ǫąąhtan. \r Luke 14.15-24 \p \v 1 Jesus, chan hee gwandak ąhtsii zhit geech'ǫąąhtan haa dinjii nąįį ts'ą' ginkhii. \v 2 “Zheekat Gweegwinii'ee t'ee jyaa doonchy'aa. Ch'ihłan k'eedeegwaadhat choo (King) didinji' goohaanjik geenjit ch'arehee'aa gwahtsii. \v 3 Ditsyaa nąįį ąįį juu ineech'ehił'al nąįį aanaii goovohnyąą nyąą, gaa oo'ee gwarǫh'ya' giindhan kwaa. \v 4 Ąįįts'ą' t'ee ch'izhii ditsyaa haa neech'idiin'ąįį juu ineech'ahah'aa nąįį jyaa dagahaanjyaa geenjit, ‘It'ee ch'arehee'aa: sha-aak'ii ts'ą' aak'ii gii tthąį' nizįį kwaii khadiriint'uu ts'ą' datthak shragwaazhit. Nihłeegwarahchįį ch'arehee'aa, aanaii.’ goovaihnyąą nyąą. \v 5 Gaa juu ineech'ehił'al nąįį gwats'ą' tr'ahoojyaa giindhan kwaa ts'ą' digwigwitr'it gineegiitii. Ch'ihłak gwanzhįh deek'it gwats'ą' haazhii, ts'ą' ch'izhii chan dach'arookwat zheh gwats'ą' haazhii. \v 6 Gwiizhit ch'izhii nąįį k'eedeegwaadhat choo vitsyaa nąįį ahtsik ts'ą' googahkhwąį' ts'ą' goovęhdaa tr'igwiin'ąįį. \v 7 (King) k'eedeegwaadhat choo łyaa zhyants'įį, ąįįts'ą' diniveet'ah'in nąįį oo'an hił'e'. Juu dinjii aghan nąįį ęhdaa tr'igwigwehee'aa ts'ą' goo-kwaiik'it gwachoo neegwagwahahk'an geenjit. \v 8 Ąįįtł'ęę ditsyaa nąįį aanaii ahnyąą ts'ą' jyaa dagoovahnyąą, ‘It'ee nihłeegwarahchįį ch'arehee'aa, gaa ąįį juu ineech'ahał'aa nąįį duuyeh gooneech'ał'aa. \v 9 It'ee oo'at tąįį gwinjik gwinchyaa gwa'an dinjii lęįį nąįį dzaa gwats'ą' hohjyaa ts'ą' ch'oh'aa goovohnyąą.’ nyąą. \v 10 Ąįįts'ą' t'ee vitsyaa nąįį oo'at tąįį gwinjik gwa'an dinjii lęįį khaihłan nigiinlii, dinjii nizįį ts'ą' dinjii iizųų haa nihk'it ts'ą' nihłeegwarahchįį ch'arehee'aa zheh gwizhit dinjii deedąą'ąį' goodlit. \p \v 11 “(King) k'eedeegwaadhat choo oozhat gwizhit juu ineech'ahah'aa nąįį nah'in akhai' dinjii ch'ihłak nihłeegwarahahchyaa geenjit needeegwaazhii kwaa łee nah'in. \v 12 ‘Shijyaa, nihłeegwarahchįį geenjit needeegwanzhii kwaa gwiizhit nats'ahts'ą' dzaa nihdeiinzhii?’ yahnyąą ts'ą' (King) k'eedeegwaadhat choo yuahkat. Gaa ąįį dinjii yidii ginkhii kwaa. \v 13 Tł'ęę t'ee k'eedeegwaadhat choh (King) ditsyaa nąįį jyaa dahnyąą. ‘Jii dinjii vanli' ts'ą' vakwai' haa dohchyaa ts'ą' chiitąįį tǫǫ gwats'ą' cheet'eehohkhii. Izhit t'ee gwintł'oo heetree ts'ą' dagho' nihts'ą' łǫǫn'al haa neeyik'ii k'it t'ihee'yaa.’” yahnyąą. \p \v 14 Ts'ą' Jesus ndaanich'igįįnkhee, “Lęįį nąįį aanaii arahnyąą, gaa nitsya' zhrįh gwitee tr'iriinlii t'oonchy'aa.” nyąą. \s1 Taxes Tr'ooheekwat Gach'oogwaahkat \r Mark 12.13-17; Luke 20.20-26 \p \v 15 Pharisee nąįį gihłeegahoojil ts'ą' nats'ąą Jesus goohahkat haa goodhaii nigiihahthal geenjit geegiginkhii. \v 16 Tł'ęę t'ee digitsyaa lat nąįį ts'ą' Herod vitsyaa lat nąįį haa giits'ą' hił'e'. Jyaa digiiyahnyąą, “Geech'ǫąąhtan, łi'didlii haa geech'ǫąąhtan naagwiindaii. Dinjii nąįį łi'didlii haa Vit'eegwijyąhchy'aa deegoo'ya' gavoonyąą ąįį gwik'it t'igihee'yaa geenjit geegoovąąhtan. Jidii k'it t'inchy'aa dinjii giinlii ąįį gwiinchyaa kwaa geh'an dinjii nąįį nats'ahts'ą' ninjich'agadhat ąįį geenjit tr'igwiindii kwaa. \v 17 Diihaa gwandak, Caesar, Rome nahkat gwats'ą' k'eedeegwaadhat, vats'a' taxes tr'ookwat ji' dii-law inehts'į' t'igwii'in lee t'igwii'in? Googwarahookwat kwaa akwat googwarahookwat, jidii shrit?” \p \v 18 Jesus ąįį giits'ą' gwiizųų t'igihee'yaa gwik'eegogwandaii goovaandaii ts'ą' t'inyąą, “Gwik'injiighit adaa'įį nąįį! Jaghaii gwiizųų t'ihihjyaa ji' geenjit, goodhaii nashahohthal gwik'eegǫhdaii? \v 19 Ąįį laraa ghoo tsal (silver) noił'ya'!” \p Ąįįts'ą' laraa ghoo tsal giiyantł'eiin'ąįį, \v 20 ts'ą' goovahkat, “Juu vinin ts'ą' voozhri' haa vakat dha'aii?” \p \v 21 “Caesar's reh,” ginyąą. \p Ąįįts'ą' Jesus t'agoovahnyąą, “Akwaa ji' Caesar jidii vats'an nilii haa vagohkwat ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa jidii vats'an nilii haa vagohkwat.” \p \v 22 Nijin jii gwigwiitth'ak dąį', deegiheenjyaa gaa gaagiindaii kwaa, ts'ą' akhagiiyuunyąą ts'ą' giihłeehoojil. \s1 Niriindhat Gwats'an Neegwiriindaii Eenjit Gach'agwaahkat. \r Mark 12.18-27; Luke 20.27-40 \p \v 23 Zhat drin Sadducee lat nąįį nineegwaalii kwaa ginyąą ts'ą' Jesus ts'ą' gahaajil ts'ą' giiyųąhkat. \v 24 “Geech'ǫąąhtan, Moses jii Law diineenjit diyaantł'oo, dinjii niindhat gwiizhit vigii kwaa gaa va'at gwanlii ji' ąįį vachaa, doondee'at nooheendal ts'ą' tr'iinin gihee'yaa ąįį ch'oondee vigii k'it dink'igiihahthaa. \v 25 Ch'ihłan nihchaa 7 nąįį gwanlii; ch'oondee ąįį tr'injaa oonjik ts'ą' vigii kwaa gwiizhit niindhat, dachaa nąįį ts'ą' da'at akhoonyąą. \v 26 Ąįįtł'ęę vachaa yats'ąįį ya'at noonjik, ts'ą' gwats'ąįį ch'achaa chan gwik'it t'iizhik, ndaagwąą'ąį' dąį' nihchaa 7 nąįį datthak neegiiyuunjik gaa googii kwaa ts'ą' nigiinjik. \v 27 Ąįįtł'ęę ąįį tr'injaa chan niindhat. \v 28 Nijin drin niindhat nąįį neegogwandaii neegahoodlit nigwiindhat ji' nihchaa 7 datthak neegiiyuunjik ts'ą' juu zhrįh va'at heelyaa t'inchy'aa,” giiyahnyąą. \p \v 29 Gaa Jesus goodii ginkhii, “Dęhtły'aa Choo zhit deegwinyąą akwat Vit'eegwijyąhchy'aa vat'aii jiintsii kwaii gaakhwandaii kwaa geh'an gwinzii dohnyąą kwaa t'oonchy'aa. \v 30 Nigiindhat gwats'an neegwigwiindaii nąįį izhit ji' zheekat Gwich'in k'it t'igiheechy'aa ts'ą' nihłagooheendal kwaa t'oonchy'aa. \v 31 ts'ą' Dęhtły'aa Choo kat nik'ee nigiindhat gwats'an neegwigwiindaii gwinyąą gooh'in ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa jii jyaa nyąą, \v 32 ‘Shįį t'ee Abraham, Isaac ts'ą' Jacob haa Goovit'eegwijyąhchy'aa ihłii.’ nyąą, niindhat nąįį eenjit Vit'eegwijyąhchy'aa nilii kwaa gaa gwandaii nąįį eenjit gwizhrįh Vit'eegwijyąhchy'aa nilii.” \p \v 33 Jesus łyaa gooveenjit geegwaroolii kwaa, geech'ǫąąhtan. \s1 Moses Va-law Zhit Jidii Shrit Ch'andaa Jiintsii \r Mark 12.28-34; Luke 10.25-28 \p \v 34 Nijin Jesus, Sadducee nąįį deegiheenjyaa gaagiindaii kwaa gooviłtsąįį dąį', Pharisee nąįį gwigwiitth'ak ts'ą' datthak nihłaa khaihłak gaadlit, \v 35 ts'ą' gootee ch'ihłak, Law geech'ǫąąhtan nilii ąįį goodhaii niyahahtthal geenjit yuahkat, \fig Jesus, Pharisee haa.|src="cn01744b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 22.35" \fig* \v 36 “Geech'ǫąąhtan, jidii Moses va-law zhrįh ch'andaa jiintsii t'oonchy'aa?” yahnyąą. \p \v 37 Jesus t'iiyahnyąą, “‘K'eegwaadhat Nivit'eegwijyąhchy'aa nidrii datthak, ts'ą' nizhin datthak, ts'ą' niyinji' datthak haa veet'ihiinghyaa goo'aii!’ \v 38 Jii t'ee tr'ookit jyaa digwehee'yaa gwinyąą ąįį jiintsii nilii t'inchy'aa. \v 39 Gwats'ąįį chan vik'it t'iiyiinchy'aa, ‘Deegwahtł'oo ideet'iindhan googwahtł'oo ninee'ok dinjii nąįį datthak eet'ihiinghyaa goo'aii.’ \v 40 Ąįį gwik'it Moses va-law datthak, ts'ą' Dęhtły'aa Choh zhit Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį jidii eech'agǫąąhtan datthak jii law neekwaii ts'an t'ee gwizhrįh gwit'eegaahchy'aa t'oonchy'aa.” \s1 Messiah (Christ), Eenjit Ch'agoahkat \r Mark 12.35-37; Luke 20.41-44 \p \v 41 Nijin Pharisee nąįį nihłaa nineegeejil dąį' Jesus gavaahkat, \v 42 “Christ eenjit deeyųųhthan? Juu ts'an neezheeneedijii t'inchy'aa.” yahnyąą. \p “Yeenii King David vizhehk'aa gwats'an ahaa t'inchy'aa,” giiyahnyąą. \p \v 43 Jesus gavahkat, “Akwaa ji' jaghaii, Ch'anky'aa Shroodiinyąą zhit King David Shik'eegwaadhat yahnyąą?” Dęhtły'aa Choo zhit David jii jyaa nyąą, \q1 \v 44 ‘K'eegwaadhat ąįį Shik'eegwaadhat jyaa dahnyąą, \q2 dzaa shriits'ąįį sheeghaii dhindii, \q1 dahthee juu nits'į' t'inchy'aa nąįį nakwai' t'eh nihihłyaa gwats'ą' datthak.’ yahnyąą. \p \v 45 King David, adan gaa Shik'eegwaadhat yahnyąą gwiizhit nats'ahts'ą' Christ ąįį yeenii David ts'an diheedhaa?” Jesus gavahnyąą. \v 46 Ch'ihłak gaa Jesus deegahaanjyaa gaagiindaii kwaa, ąįį zhit drin gwats'an giiyuuhaahkat gwits'į' adak'agaantii. \c 23 \s1 Jesus, Pharisee Nąįį ts'ą' Law Eech'ǫąąhtan Nąįį Ts'į' Adak'ǫǫntii Nyąą. \r Mark 12.38-39; Luke 11.43, 46; 20.45-46 \p \v 1 Ąįįtł'ęę Jesus zhit juu łeeljil nąįį ts'ą' ditsyaa nąįį haa ts'ą' ginkhii. \v 2 “Law eech'ǫąąhtan nąįį ts'ą' Pharisee nąįį haa Moses va-law deenyąą ąįį łihteech'igiheelyaa geenjit t'aih gii'įį t'igiinchy'aa. \v 3 Ąįį geh'an deenakhwagahnyąą datthak gwik'it t'akhwa'yaa gwizhrįh goo'aii. Gaa zhit gwa'an deegii'in ąįį gwik'it t'akhwa'ya' shrǫ'. Jidii geenjit geech'agoahtan ąįį geedan gwik'it t'igii'in kwaa t'iginchy'aa. \v 4 Dinjii nąįį ant'ii ghwah nidii giheeghwaa dagahchaa k'it t'igii'in gaa goots'ahohjyaa eenjit daganleetth'ak gaa gihichįį kwaa t'iginchy'aa. \v 5 Dinjii nąįį goohaah'yaa geenjit chan jidii datthak t'igii'in. Gwach'aa ts'ik (Straps) kat chan gwiintsii ts'ą' dęhtły'aa choh ts'an ch'adagantł'oo ts'ą' digigin kat ts'ą' dagants'ak kat nigiiyaazhii, ąįįts'ą' chan digi'ik kat gwi'ił (tassel) ąįį nijyaa gahtsii dagakat nagaazhii googahah'yaa geenjit jyaa digii'in. \v 6 Ąįįts'ą' chan nijin ch'aga'aa dąį' zhit gwihił'ee gwa'an gaadii gwizhrįh geet'igiindhan, ts'ą' Jews' tr'igiinkhii zheh, gwizhit nijin gwihil'ee ąįį zhit giheedyaa gwizhrįh gooveenjit gwinzii. \v 7 Nijin ch'arookwat zheh goodlii chan dinjii gwanlii tee gwihil'ee haa gooneerahąhdak gwizhrįh łyaa geet'igiindhan, ts'ą' dinjii nąįį ‘Diigeech'oahtan!’ googahnyąą dąį' łyaa geet'igiindhan. \v 8 Gaa nakhwan ąįį geech'ǫąąhtan choh inlii nakhwaroonyą' shrǫ'. Datthak ts'ą' nihchaa ǫhłįį ts'ą' nakhweegeech'oahtan ch'ihłak zhrįh gwanlii t'oonchy'aa. \v 9 Dzaa nankat dinjii ch'ihłak gaa Gwiti' vohnyą' shrǫ', zheekat Gwiti' ch'ihłak zhrįh gwanlii t'oonchy'aa. \v 10 K'eedeegwaadhat kįh dhidii naroonyą' shrǫ', nakhwan tee ch'ihłak zhrįh K'eegwaadhat ts'ą' kįh dhidii t'oonchy'aa ąįįt'ee Messiah oozhii t'inchy'aa ts'ą' ąįį Messiah t'ee Christ t'arahnyąą. \v 11 Juu nakhwatee ch'ihłak ch'andaa sheegoo'aii niindhan t'ee nakhwa-slave heelyaa gwizhrįh goo'aii t'oonchy'aa. \v 12 Juu ch'andaa gwiintsii sheegoo'ai' niindhan Vit'eegwijyąhchy'aa khazhak t'inchy'aa yahahtsyaa, ąįįts'ą' juu khazhak t'inchy'aa ąįįt'ee Vit'eegwijyąhchy'aa ch'andaa gwiintsii veegoo'aii yahahtsyaa t'inchy'aa.” nyąą. \s1 Jesus Giinzii Adagaa'įį Geenjit Akwat Dagoovahnyąą \r Mark 12.40; Luke 11.39-42, 44, 52; 20.47 \p \v 13 “Pharisee nąįį ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį haa łahchy'aa, nakhwadiveegwiizųų nakhweenjit goo'aii! Nizįį adoo'įį geh'an! Zheekat Gweegwinii'ee gwats'ą' dinjii nąįį nihdeegiheedaa geenjit lidlįį goonin ts'ą' łi'didlii haa gindeiinvyaa gehdeech'adǫhtin ts'ą' nakhwan gaa nihdǫhjyaa kwaa gwiizhit zhit juu nihdeegohoojyaa giindhan nąįį gaa nihdǫhłii kwaa. \v 14 Pharisee nąįį ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį haa łahchy'aa, nakhwadiveegwiizųų nakhweenjit goo'aii! Nizįį adoo'įį geh'an! Tr'injaa vakai' niindhat nąįį ts'an jidii nohthan zhyaa ǫhjii ts'ą' goozheh gwats'an ch'oh'įį, ąįįtł'ęę nakhwarahaah'yaa geenjit niighyuk khagadǫhjii. Jyaa dakhwa'in geh'an ch'andaa nakhwagwarahahshii t'oonchy'aa. \p \v 15 “Pharisee nąįį ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį haa łahchy'aa, nakhwadiveegwiizųų nakhweenjit goo'aii! Nizįį adoo'įį geh'an! Chųų choh deetaa gaa neekhwadal ts'ą' chan nankat deetaa niighit gaa neekhwadal, dinjii ch'ihłak zhrįh gwik'injahohdaa geenjit jyaa dakhwa'in, ts'ą' nijin dinjii ch'ihłak gwik'injiighit ilik dąį' gwehkįį chan gwandaa hell gwats'ą' heekhaa ohtsii. Nakhwant'ee hell gwats'ą' hohdaa adootsii gwik'it. \p \v 16 “Łyaa nakhweenjit googwantrii nakhwaa gweech'in kwaa gwiizhit dinjii nąįį oh'aa ts'ą' jii jyaa dohnyąą, ts'ą' geech'ǫąąhtan, ‘Dinjii Kharigidiinjii zheh eh'an jyaa dishi'yaa nyąą (vow) ąįį jyaa dii'in gwat'aahchy'aa kwaa, gaa zhit juu Kharigidiinjii zheh gwizhit gold k'iighai' jyaa t'ishi'yaa nyąą (vow), ąįįt'ee łyaa gwik'it t'eehee'yaa gwizhrįh goo'aii t'oonchy'aa.’ \v 17 Nakhwaa gweech'in kwaa ts'ą' tr'agǫhjik ky'aa tr'agwah'in, jidii shrit ch'andaa gwihil'ee, gold akwat Kharigidiinjii zheh? Kharigidiinjii zheh t'ee gold izhit shroodiinyąą ąhtsii doonchy'aa? \p \v 18 “Jii chan jyąhts'ą' geech'ǫąąhtan, ‘Zhit juu Kharigidiinjii zheh ataiinjii tr'ahtsii deek'it (Altar) eh'an t'ishi'in nyąą ji', jii deeshi'yaa nyąą gwik'it t'ii'in gwat'aahchy'aa kwaa t'inchy'aa, gaa ataiinjii tr'ahtsii deek'it kat jidii dohdlii eh'an t'ishi'in nyąą ji' t'ee gwik'it t'ihee'yaa gwizhrįh goo'aii t'inchy'aa.’ \v 19 Deegwahtł'oo zhyaa nakhwaa gweech'in kwaa! Jidii shrit ch'andaa veegoo'aii t'inchy'aa? Zhit jidii ataiinjii tr'ahtsii deek'it kat doodlii Vit'eegwijyąhchy'aa gwantł'eerinlii akwat zhit altar ąįį jidii gwakat doodlii ąįį shroodiinyąą ąhtsii? \v 20 Izhit geh'an nijin dinjii ch'ihłee ataiinjii tr'ahtsii deek'it ąįį ch'andaa veegoo'aii eh'an t'ishi'in nyąą ji' t'ee ąįį altar ąįį ch'andaa veegoo'aii kat jidii doodlii datthak eh'an t'ihee'yaa t'inchy'aa. \v 21 Ąįįts'ą' Kharigidiinjii zheh eh'an t'ishi'in nyąą ji' t'ee ąįį Vit'eegwijyąhchy'aa zhat gwich'įį chan eh'an t'ii'in t'inchy'aa. \v 22 Ąįįts'ą' zheekat geh'an t'ishi'in nyąą ji' t'ee nijin Vit'eegwijyąhchy'aa k'eedeegwaadhat yakat doodii ąįį zhit gwats'ą' jyaa shi'yaa nyąą t'inyąą. \p \v 23 “Pharisee ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį haa łahchy'aa nakhwadiveegweheezųų t'oonchy'aa. Nizįį adoo'įį k'it t'akhwa'in! Datthak ts'ą' jidii nǫhshįį ąįį ts'an 1/10th datthak Vit'eegwijyąhchy'aa vantł'oolii, jii kwaii t'ee herbs, mint, dill, ts'ą' cumin kwaii vantł'oolii gaa neeshraahchy'aa nohthan geh'an jii ch'andaa gwihil'ee ąįį gwik'it t'akhwa'in kwaa, ts'ą' chan łi'deegweheedlii goo'aii ts'ą' dinjii nąįį datthak ts'ą' gwinzii t'igwehee'yaa goo'aii. Jii kwaii datthak khit gwik'it t'akhwa'yaa gwizhrįh. \v 24 Nakhwaa gweech'in kwaa gwiizhit dinjii nąįį ineehohdak! Chųų khwanįį zhit ts'an dąįį tsal khohchik, googaa Camel choh ąįį khadhohdak t'oonchy'aa. \p \v 25 “Pharisee nąįį ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį haa łahchy'aa nakhwadiveegweheezųų t'oonchy'aa. Nizįį adoo'įį k'it t'akhwa'in! Nakhwachųų tyah ts'ą' nakhwak'ik haa ohts'ąįį gwizhrįh shragoohnyąą gaa nakhwadrii zhit jidii ǫhjii kwaii haa nakhwatr'eegwahgaii ts'ą' gweedhaa datthak nakhwan zhrįh idininjich'ohthat, jii iizųų kwaii datthak haa nakhwadrii zhit deedagwaan'ąįį. \v 26 Pharisee nąįį, nakhwaa gweech'in kwaa! Nakhwachųų tyah ts'ą' nakhwak'ik haa zhit tr'ookit shragoonyąą ąįįtł'ęę t'ee ohts'ąįį shragoonyąą gweheelyaa t'oonchy'aa. \p \v 27 “Pharisee nąįį ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį haa łahchy'aa, nakhwadiveegwiizųų nakhweenjit goo'aii! Nizįį adoo'įį geh'an! Ch'a'an tth'ank'it ąįį gwinzii daagąįį tr'ahtsii k'it t'ohchy'aa, ohts'ąįį gwats'an gwinzii t'akhwa'in k'it nakhwayiichy'a' gaa nakhwazhit tth'an lęįį dhidlii ts'ą' ch'ichį' ahjat kwaii nakhwazhit dhidlii haa deedagwaa'ąį' t'oonchy'aa. \v 28 Jii jyąhts'ą' gwik'it, juu nąįį datthak ts'ą' ohsįį k'it t'akhwa'in gaa nakhwadrii zhit tr'agwaanduu goo'aii ts'ą' dohnyąą chan gwik'it t'akhwa'in kwaa.” \s1 Jesus Ąįį Nats'ahts'ą' Khaiinjich'igiheeghit Ąįį Gavaa Gwaandak \r Luke 11.47-51 \p \v 29 “Pharisee nąįį ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį haa łahchy'aa, nakhwadiveegwiizųų nakhweenjit goo'aii! Nizįį adoo'įį geh'an! Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį ts'ą' juu Vit'eegwijyąhchy'aa vik'eegwahthat nąįį chan gootth'ank'it gwakat kii choh nizįį haa gwinzii nidiiltsį' ts'ą' nǫhłii. \v 30 Yeenii nakhwalak nąįį Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį giinghan ąįį yeenaa dąį' gwarandaii ji' diikhwan duuyeh gwik'it t'igwii'in dohnyąą. \v 31 Yeenaa nakhwalak nąįį Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį giinghan nąįį goots'an ohdaa ąįįts'ą' łyaa gwik'it t'igiizhit dohnyąą! \v 32 Juk gweendaa Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį goovęhdaa tr'agǫh'aa jaghaii? \p \v 33 “Gyųų choh ǫhłįį ts'ą' gyųų choh gii chan ǫhłįį ts'ą' nats'ahts'ą' hell nihdeenakhwaraheelyaa, ąįį gehgoo hohdaa nohthan? Duuyeh gwik'it gwanlii! \v 34 Jii łyaa nakhwaa gwaldak t'ihnyąą, Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį, ts'ą' dinjii vigwizhi' gwanlii nąįį, ts'ą' dinjii geech'ǫąąhtan nąįį datthak nakhwats'ą' nihihłyaa, goolat nąįį chan goovęhdaa tr'agahoh'aa, ts'ą' goolat nąįį chan nihk'ataa'ee (cross) kat gagoovahohtsak, ts'ą' goolat nąįį chan Jews' tr'igiinkhii zheh datthak gwizhit viitrii haa goovahohtrii ts'ą' kwaiik'it kwaii gwiteegwaanchy'aa datthak gwitee gwa'an gootąįį k'eekhwadal ts'ą' dinjii nąįį neeshraahchy'aa hohtsyaa. \v 35 Jyąhts'ą' gwik'iighai' juu dinjii vatr'agwaanduu gwakwaa giiłkhwąįį nąįį, ąįį datthak nakhwak'aa deegwahaadhal. Abel gwiizųų t'iizhit kwaa gaa tr'eełkhwąįį, aiizhit dąį' gwats'an ts'ą' Berechiah vidinji' Zechariah tr'eełkhwąįį, ąįįt'ee Kharigidiinjii zheh ts'ą' zhit ataiinjii tr'ahtsii deek'it haa gwideetak giiyeełkhwąįį geenjit khaiinjich'anakhwarahahkhit t'oonchy'aa. \v 36 Jii łyaa gwik'it t'igwehee'yaa ąįį nakhwaagwaldak t'ihnyąą.” Jesus nyąą. “Jii juu yeenii tr'iinghan nąįį, juk gweendaa dinjii gwandaii nąįį geenjit googwarahaahshii t'oonchy'aa.” \s1 Jesus, Jerusalem Kwaiik'it Gwachoo Eenjit Ch'eet'igwiniindhan Di'įį \r Luke 13.34-35 \p \v 37 “Jerusalem, Jerusalem! Nakhwatee juu Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nąįį ohghan ts'ą' juu Vit'eegwijyąhchy'aa nakhwats'ą' hił'e' nąįį chan kii haa dohkhok. Gwinlęįį neegwiidhat gwizhit zhat gwich'in nąįį datthak ts'ą' khaihłan nineegavoihłyaa goovoihnyąą, zhit gwa'an dats'an digii tsal nąįį datthak dit'ee t'eh iłdlii gwik'it gaa khyų' t'akhwa'in. \v 38 Ąįįts'ą' Nakhwakharigidiinjii Zheh nakhwats'į' hee gwarooheendal. \v 39 Nakhwaagwaldak, nijin drin jyaa dahohjyaa gwats'ą' shahooh'yaa kwaa, ‘K'ii'ee juu Vit'eegwijyąhchy'aa voozhri' zhit ahaa Vit'eegwijyąhchy'aa yaa shoo oolį'.’” \c 24 \s1 Jesus, Jerusalem Kharigidiinjii Zheh Gwachoh An Gweheelyaa Geeginkhii \r Mark 13.1-2; Luke 21.5-6 \p \v 1 Nijin Jesus, Kharigidiinjii Zheh gihłeehoozhii ts'ą' gwa'an tr'ineezhii dąį' vitsyaa nąįį giits'ą' haajil ts'ą' jii Kharigidiinjii zheh gwachoh ts'ą' geeghaih gwa'an zheh goodlii haa gwąąh'in giiyahnyąą. \v 2 Gaa Jesus goodii ginkhe', “Aahą', jii kwaii datthak gwinzii nǫh'in. Jii łi'haa nakhwaagwaldak, Yeendaa ji' kii tsal ch'ihłak gaa neekwat dehee'aa kwaa ts'ą' gwideek'it hee'aa kwaa. Datthak an heelyaa.” \s1 Gwigweheetrii ts'ą' Khaiinjich'ireheeghit \r Mark 13.3-13; Luke 21.7-19 \p \v 3 Jesus, Taih Vakat Olives Nahshii kat dhidii gwiizhit vitsyaa nąįį gweentak giits'ą' haajil ts'ą' giiyųąhkat, “Zhat nigwiindhat ji', deegwehee'yaa ts'ą' deegweheenjyaa diinaa gwandak. Nijin neiindyaa ts'ą' ndaagwahąąn'ąį' gwats'ą' nahgwan ji' deegwehee'yaa gwarahąąh'yaa?” \p \v 4 Jesus t'agoovahnyąą, “Gwits'į' adak'ǫǫntii! ts'ą' neenakhwaroon'ee shrǫ'! \v 5 Dinjii lęįį nąįį nakhwats'ą' giheedaa ts'ą' ‘Shįį t'ee Christ (Messiah) t'ihchy'aa!’ giheenjyaa ts'ą' veenjit gihkhii t'inyąą giheenjyaa ts'ą' dinjii lęįį nąįį neegeheen'ee t'oonchy'aa. \v 6 Nihłiriighan gwahohtth'ak ts'ą' yeenjik niighit gwa'an nihłiriighan gwinyąą gwahohtth'ak, gaa geenjit nakhwadrii zhit neets'ąįįneegoojyaa shrǫ'! Jyaa dagweheenjyaa goo'aii, gaa ąįį nan ndaanąą'ąį' gweheelyaa t'igwii'in kwaa. \v 7 Nahkat gwanlii ts'ą' geegwinii'ee gwinlęįį chan nihłigiheeghaa. Nijuk datthak chan nan haatrat, ts'ą' dinjii chan ihdeeheengaii. \v 8 Ąįį kwaii datthak t'ee tr'injaa tr'ookit tr'iinin haa tr'iłts'ik k'it t'oonchy'aa. \p \v 9 “Ąįįtł'ęę nakhwagooheendal ts'ą' khaiinjich'anakhwagahahkhit geenjit gwantł'ee nakhwagahahchyaa ts'ą' nakhwęhdaa tr'igwigwehee'aa. Ts'ą' shęh'an nahkat datthak nakhwatr'igehee'ee. \v 10 Lęįį nąįį zhat nigwiindhat ji' digwik'injigwiighit akhagagooheenjyaa, gwantł'ee nihłagahaachyaa ts'ą' chan łyaa nihłitr'igihee'ee. \v 11 Ąįįtł'ęę Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii adaa'įį lęįį nąįį gweheelyaa ts'ą' dinjii lęįį nąįį neegeheen'ee t'oonchy'aa. \v 12 Izhit ji', dinjii lęįį nąįį tr'agwaanduu googwitr'it gweheelyaa, ts'ą' lęįį nąįį nihłeenjit ch'eet'igwiniindhan hee'yaa kwaa. \v 13 Gaa juu ndaagwąą'ąį' gwats'ą' datthak gwik'injigwiighit di'įį t'ee neeheezhii t'oonchy'aa. \v 14 ts'ą' jii Vit'eegwijyąhchy'aa Veegwinii'ee, Gwandak Nizįį haa nankat datthak geech'agoohahtan, dinjii nąįį datthak shik'injigiheeghit, ąįįtł'ęę nan ndaagwahąąn'ąį' nagwahaadhal.” \s1 Gęhdaa Kwaa Tr'agwaanduu T'igwehee'yaa \r Mark 13.14-23; Luke 21.20-24 \p \v 15 “Ąįį Kharigidiinjii Zheh gwizhit shroodiinyąą goo'aii ąįį, ‘Jidii tr'agwaanduu gwiizųų,’ Vit'eegwijyąhchy'aa vakharigidiinjii zheh shroodiinyąą kwaa gwahtsii zhat gwizhit nin'ąįį. Ąįįt'ee Daniel Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii nilii geenjit gwadąąntł'oo t'inchy'aa.” (Ąįįts'ą' juu jii dęhtły'aa nah'in nąįį t'ee deegwinyąą t'igwinyąą gwinzii gaakhwandaii gwat'oohchy'aa, t'oonchy'aa.) \v 16 “Jyaa digwiizhik gwagwahkhan zhit juu Judea nahkat gwizhit gwich'įį nąįį taih kat gwats'ą' gal gahahdaa gwizhrįh goo'aii. \v 17 Zhit juu dizheh gwakat doodii gwiizhik jyaa digwiizhik ji' dik'eiich'ii neehoondal geenjit dizheh nihdanǫǫzhi' shrǫ'. \v 18 Zhit juu gwanzhįh deek'it gwitr'it t'agwah'in gwiizhik jyaa digwiizhik ji' ch'adak ik nooheendal geenjit dizheh gwits'eehoozhi' shrǫ'. \v 19 Izhit ji' łyaa tr'injaa vizhit tr'iinin chan ts'ą' juu tr'iinin ach'ahma' nąįį haa eenjit gwigweheetrii t'oonchy'aa! \v 20 Vit'eegwijyąhchy'aa vats'a' khagadǫhjii Neegwaazhii Drin akwat khaii gwanlii gwiizhit t'igweheenjyaa kwaa geenjit! \v 21 Zhat nigwiindhat ji' googwantrii nagwahaadhal, Vit'eegwijyąhchy'aa jii nan iłtsąįį dąį' gwats'an ch'ihłok gaa jyaa dagwahtł'oo googwantrii gwaraah'in kwaa, akwat chan ch'ihłok gaa jyąhts'ą' neegwarahaan'yaa kwaa t'oonchy'aa. \v 22 Gaa K'eegwaadhat, drin gwitee gwagwaanchy'aa nahgǫǫ neegwiłtsąįį kwaa ji' jii nankat dinjii nąįį datthak an heelyaa t'oonchy'aa. Ąįį dinjii gwitee tr'iinlii nąįį jyaa dagwahkhyuk khaiinjich'igiheeghit kwaa eh'an drin gwiteegwagwaanchy'aa nahgǫǫ niłtsąįį t'inchy'aa. \p \v 23 “Ąįįts'ą' chan, ‘Dzaa Christ dhidii nǫh'in!’ akwat ‘Oo'at dhidii t'inchy'aa!’ ąįį dinjii ch'ihłee jii jyaa nahnyąą ji' gaa gwik'injuhkhit shrǫ'! \v 24 Christ adagaa'įį ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa eenjit ginkhii ihłii nyąą nąįį gwigwee'in ts'ą' geegwaroolii kwaa t'igihee'yaa haa Vit'eegwijyąhchy'aa dinjii gwitee tr'iinlii nąįį neegeheen'ee gaa gach'agwadhan ji' gwizhrįh t'igihee'yaa t'oonchy'aa. \v 25 Gwik'it t'igweheenjyaa gwehkįį nakhwaagwaldak t'ihnyąą, geenjit shoodǫǫhk'įį! \p \v 26 “Akwat dinjii nąįį, ‘Zhit gooh'in nangwinjir gwa'an dhidii t'inchy'aa,’ ginyąą ji' gwats'ą' hohjyaa shrǫ'. Akwat chan ‘Dzaa gooh'in, geegoh'ik ch'an'įį łee!’ ginyąą ji' gaa gook'injuhkhit shrǫ'. \v 27 Nijin Gwidinji' dzaa gwits'eehidii ji' East gwats'an West gwats'ą' nahtan kǫ' haadhak k'it zheetii datthak ch'eegwąhndit nagwahaadhal t'oonchy'aa. \p \v 28 “Jii k'it t'igweheenjyaa t'oonchy'aa, nijin ch'atthąį' iłchįį t'ee zhat gwa'an vultures (deetrya' k'it t'inchy'aa) nąįį łaahaadaa t'oonchy'aa.” \s1 Gwidinji' Nineeheedyaa \r Mark 13.24-27; Luke 21.25-28 \p \v 29 “Googwantrii gwiizųų gehgoo goodhat gwagwahkhan shree ch'ahahdrii kwaa nahaadhal ts'ą' tǫǫ oozhrii chan ch'ahahdrii kwaa, ts'ą' są' chan zheekat gwats'an niheedaa. Ts'ą' zheetii gwa'an jidii dhidlii kwaii datthak haatrat. \v 30 Gwidinji' nats'ahts'ą' vagwahaakyaa Jesus jyaa nyąą ąįį gwik'it zheetii vagwahaakyaa, ąįįtł'ęę nankat gwich'in nąįį datthak Gwidinji' zheekat, gwats'an zheek'ǫh zhit vat'aih ts'ą' vich'eegwąhndit jiintsii haa k'iidąą needyaa ji', tr'igwidii haa treeyah hee'aa gwiizhit giiyahaah'yaa. \v 31 Trumpet, vach'arahłii nilii gwint'aii haahchik nagwahaadhal, gwiizhit dizheekat gwich'in nąįį dzaa nankat gwizhit datthak gwats'ą' nagavaheelyaa ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa juu gwitee tr'iinlii nąįį datthak khaihłan nigiheelyaa t'oonchy'aa.” \s1 Ts'iivii Fig Nahshii Ąįį Haa Geech'ǫąąhtan \r Mark 13.28-31; Luke 21.29-33 \p \v 32 “Zhit ts'iivii Fig vakat nahshii, ąįį vats'an gwagoo'ee. Nijin vatthoochan tth'aii hee datłok ts'ą' vakat ch'at'an tsal khan nahshii dąį', it'ee shin gwats'ą' nahgwan gaakhwandaii. \v 33 Izhit gwik'it deegwehee'yaa diinyą' gwik'it t'igwii'in gooh'in ji' t'ee yee'at tthał nii'ee nihdeegweedii gwats'ą' ahaa vaakhwandaii. \v 34 Łi'haa nakhwaagwaldak t'ihnyąą! Juk gweendaa gwandaii nąįį datthak niheedhaa kwaa ts'ą' jii kwaii zhit gweheedhaa. \v 35 Zhee, nan haa kwaa gweheelyaa gaa shiginjik ąįį khit łi'didlii heelyaa.” \s1 Nijin Drin ąįįts'ą' Nijin Ji' T'igweheenjyaa Ąįį Ch'ihłak Gaa Gaandaii Kwaa \r Mark 13.32-37; Luke 17.26-30, 34-36 \p \v 36 “Ch'ihłak gaa nijin drin akwat nijin ji' t'igweheenjyaa gaandaii kwaa, zheekat gwich'in nąįį ts'ą' Gwidinji' haa gaagiindaii kwaa gaa Gwiti' zhrįh gaandaii t'oonchy'aa. \v 37 Gwidinji' k'inidik ji' deenaadąį' Noah vaadeegwiizhit chy'ah ąįį gwik'it t'ineegweheenjyaa. \v 38 Zhat drin gwanaa dąį', nankat datthak chųų teehaankhaii nagwahaadhal gwats'ą' dąį' dinjii nąįį ch'aga'aa ts'ą' ch'igiinįį, dinjii ts'ą' nich'it haa nihłagoonjii googwahtsii, dahthee Noah tr'ihchoo zhit heekhaa gwats'ą' datthak jyaa digee'ya'. \v 39 Googaa aiizhit dąį' deegwii'in gaagiindaii kwaa, gaa deegwii'in gwik'igaanjik dąį' gookat chųų t'iizhit ts'ą' chųų datthak goovoonjik. Nijin Gwidinji' k'inidik ji', jyaa digweheenjyaa. \v 40 Jyaa digwii'in gwiizhit dinjii neekwaii nąįį gwanzhįh deek'it tr'agwagwah'in, Gwidinji' ch'ihłak ąįį neehoondal ts'ą' ch'ihłak ąįį zhat akhahoonjyaa. \v 41 Tr'injaa neekwaii nąįį, łųhchy'aa vaatr'ahtsii haa tr'agogwah'in, gwiizhit Gwidinji' ch'ihłak neeyahoondal ts'ą' ch'ihłak ąįį zhat akhahoonjyaa. \v 42 Nijin drin K'eegwaadhat neeheedyaa gwak'ǫǫhtii kwaa ji' gaakhwandaii kwaa t'oonchy'aa! \v 43 Gaa jii gaakhwandaii! Ąįį dinjii nijin tǫǫ gwa'an juu ch'an'įį yizheh łeegwahahnaii gaandaii ji' yeenjit nagoohaah'yaa ts'ą' duuyeh yizheh łeegwahnaii t'inchy'aa. \v 44 Jyąhts'ą' geh'an nakhwan chan oohadhanzhii gwizhrįh goo'aii, Gwidinji' geehoohłii kwaa gwiizhit k'ineeheedik t'inchy'aa.” \s1 Juu Dinjii Eenjit Gwitr'it T'agwah'in Iizųų ts'ą' Nizįį \r Luke 12.41-48 \p \v 45 “Juu yats'ą' k'eedeegwaadhat eenjit yitsyaa nilii t'ee vigwitr'it gwinzii ts'ą' chan goonzhįį? Ąįį t'ee juu yats'ą' k'eedeegwaadhat ch'izhii ditsyaa nąįį k'eehahtyaa yahahtsyaa ts'ą' drin gwiteegwaanchy'aa zhat nineegwiidhak dąį' gooch'ahah'aa geenjit. \v 46 Nijin juu yats'ą' k'eedeegwaadhat oo'ee neezhįį ts'ą' jyaa dii'in yah'in ji' łyaa gwintł'oo yashoohahłyaa t'inchy'aa. \v 47 Łyaa, nakhwaagwaaldak! Ąįį juu yats'ą' k'eedeegwaadhat jidii veegoo'aii datthak k'eehahtyaa yahahtsyaa. \v 48 Gaa ch'itsyaa iizųų nilii ji' adats'ą' giheehkhyaa ts'ą' jyaa diheenjyaa, ‘Shats'ą' k'eedeegwaadhat niighyuk oo'ee neeheedyaa kwaa t'oonchy'aa.’ heenjyaa. \v 49 ts'ą' juu yaatr'agwah'in nąįį dahkhwaii ts'ą' ch'anakhwanį' nąįį haa ch'a'aa ts'ą' ch'iinįį. \v 50 Nijin ji' juu yats'ą' k'eedeegwaadhat k'ineeheedik gaandaii kwaa geh'an geeneeyuulii kwaa gwiizhit yarahtee k'ineeheedik. \v 51 Jidii tsal nilii ts'ą' khandiyeheent'ii ts'ą' juu gwik'injiighit adaa'įį nąįį haa niyahahchyaa, izhit t'ee gwintł'oo heetree ts'ą' dagho' nihts'ą' łǫǫn'al haa neeyik'ii k'it t'ihee'yaa.” \c 25 \s1 Nich'it Ch'ihłoaatin (10) Nąįį Eenjit Geech'ǫąąhtan \p \v 1 “Izhit ji', Zheekat Gweegwinii'ee, jii jyaa t'igweheechy'aa t'oonchy'aa. Ch'ihłan nich'it (10) nąįį khwaiidaak'a' kwaii tee gwigwįłjik ts'ą' zhit juu gooheendal goo'aii, ts'ą' gahaajil. \fig none|src="lb00318b.tif" size="span" copy="©The British & Foreign Bible Society" ref="MAT 25.1" \fig* \v 2 5 nąįį gwagoonzhii, ts'ą' ch'izhii 5 nąįį chan googwizhi' kwaa. \v 3 Nich'it googwizhi' kwaa nąįį khwaiidaak'a' eenjit gah khwaii neegahaazhik kwaa. \v 4 Gaa nich'it googwizhi' nąįį khwaii gwizhit neegeheenjaa geenjit ch'ityah choh goonjik dahaa neegahaazhik. \v 5 Zhit juu veegwarahahchyaa goo'aii, ąįį eenjit nagogwal'in, akhai' niighyuk nigiiyuul'in, ts'ą' geełchųų. \p \v 6 “Khan hee tǫhtł'an gwats'ą' gwaadhal gwiizhit khashraatr'iintrat gwigwiitth'ak, ‘Aanaii, dzaa juu veegwarahahchyaa nąįį vats'a' hohjyaa,’ gwinyąą gwigwiitth'ak. \v 7 Gwiizhit nich'it (10) nąįį khakigaazhii ts'ą' dagakhwaii daak'a' shrineegiinlik. \v 8 Ąįįtł'ęę zhit nich'it vigwizhi' kwaa nąįį zhit nich'it vigwizhi' gwanlii nąįį jyaa dagaanyąą, ‘Diikhwaii daak'a' kwaii nikyaa, nakhwakhwaii lat diinantł'ohjyaa.’ \v 9 Zhit vigwizhi' gwanlii nąįį jyaa googahnyąą, ‘Łyaa nakwaa, datthak diineenjit khwaiidaak'a' gadhan kwaa t'oonchy'aa, ch'arookwat zheh gwats'ą' hohjyaa ts'ą' kwaii daak'a' ohkwat.’ \v 10 Ąįįts'ą' t'ee nich'it vigwizhi' kwaa nąįį khwaiidaak'a' goohookwat geenjit ch'ookwat zheh gwats'ą' gahaajil, gihiljii gwiizhit zhit juu veegwarahahchyaa zhat k'idik dąį', zhit nich'it 5 zhat dilk'ii nąįį giiyaach'ihee'aa geenjit giiyaanihdeiinjil, ąįįtł'ęę gindeiinvyaa an ineegahjik. \p \v 11 “Ąįįtł'ęę nich'it vigwizhi' kwaa 5 nąįį zhat k'ineegiidal ts'ą' gazhral, ‘K'eegwaadhat, K'eegwaadhat! Nihdeediiniinlii,’ giiyahnyąą. \v 12 Gaa goodii ginkhe', ‘Łi'haa nakhwaashandaii kwaa t'oonchy'aa!’” goovahnyąą. \v 13 Ąįįts'ą' t'ee Jesus ndaanaahjik ts'ą' t'inyąą, “Nijin ji' t'igwehee'yaa gaakhwandaii kwaa jyąhts'ą' geh'an adak'ǫǫntii ts'ą' gwak'ǫǫhtii.” \s1 Dinjii Eenjit Gwitr'it T'agwah'in Tik Nąįį Agwandak Ąhtsii Haa Geech'ǫąąhtan. \r Luke 19.11-27 \p \v 14 “Izhit zhat ji' Zheekat Gweegwinii'ee jii k'it jyaa digweheechy'aa. Ch'ihłan dinjii ch'ihłak khaihtak gwa'an k'eeheedik geenjit dizheh gihłeehaazhii, ditsyaa nąįį aanaii ahnyąą ts'ą' jii jidii shats'an kwaii datthak k'ǫǫhtii goovahnyąą. \v 15 Gooteegwagwaanchy'aa ts'ą' deegihee'yaa gagadhan ąįį goots'an gwiłtsąįį: ch'ihłak gold laraa ghoo 5,000 yats'an iłtsąįį, ch'izhii chan 2,000 yats'an iłtsąįį, ts'ą' ch'izhii chan 1,000 yats'an iltsąįį. Ąįįtł'ęę khaihtak gwa'an k'eeheedik geenjit gihłeehaazhii. \v 16 Vitsyaa, 5,000 laraa ghoo antł'eiinlii ąįį gwagwahkhan gwandaa yaa laraa neehahtsyaa geenjit niyinlii ts'ą' chan 5,000 laraa yaa niłtsąįį. \v 17 Ąįį gwik'it vitsyaa juu 2,000 laraa ghoo antł'eiinlii chan 2,000 laraa yaa niłtsąįį. \v 18 Gaa vitsyaa juu 1,000 laraa ghoo ts'an iłtsąįį ąįį oo'at gwa'an nanzhit k'eedeegwaadhat valaraa gwit'eh inlii. \p \v 19 “Ąįį k'eedeegwaadhat niighyuk hiljii tł'ęę ditsyaa eek'inidik ts'ą' laraa goovantł'eiinlii dahtsii giłtsąįį li' geenjit goovahkat. \v 20 Vitsyaa juu 5,000 laraa ghoo antł'eiinlii chy'aa nideiinzhii ts'ą' gah 5,000 chan yantł'eeneiinlii. ‘K'eedeegwaadhat, Laraa ghoo 5,000 shantł'eiinlii chy'aa gwah'in! Dzaa chan gah 5,000 doltsąįį.’ yahnyąą. \v 21 ‘Łyaa gwinzii t'inizhit, shitsyaa oots'it kwaa haa gwinzii sheenjit gwitr'it t'agwah'in inlii laraa tsal gwinzii k'eenohti' geh'an laraa gwandaa t'ąąnchy'aa k'eehahtyaa nats'an hałtsyaa, nihdeiinkhaii ts'ą' shaa shroonchy'aa gwahtsii.’ k'eedeegwaadhat yahnyąą. \v 22 Tł'ęę vitsyaa juu 2,000 laraa ghoo antł'eiinlii chan nihdeiinzhii ts'ą' t'iiyahnyąą, ‘Shik'eedeegwaadhat, dzaa gwah'in! Laraa ghoo 2,000 shantł'eiinlii chy'aa ch'izhii 2,000 chan gah vaa dooltsąįį.’ \v 23 ‘Łyaa gwinzii t'inizhit, shitsyaa oots'it kwaa haa gwinzii sheenjit gwitr'it t'agwah'in inlii, laraa tsal gwinzii k'eenohti' geh'an laraa gwandaa t'ąąnchy'aa k'eehahtyaa nats'an hałtsyaa. Nihdeiinkhaii ts'ą' shaa shroonchy'aa gwahtsii,’ k'eedeegwaadhat yahnyąą. \p \v 24 “Tł'ęę vitsyaa 1,000 laraa ghoo antł'eiinlii nihdeiinzhii ts'ą' t'inyąą. ‘Shik'eedeegwaadhat dinjii vagwantrii inlii naashandaii, nijin gwanzhįh gwit'eh inlii kwaa gwa'an gaa gwanzhįh khaihłan niinlii. \v 25 Naljat, geh'an oo'an hoiizhii ts'ą' nalaraa nan t'eh iilii. Gwah'in! Dzaa na-laraa.’ \v 26 Yats'ą' k'eedeegwaadhat yahnyąą, ‘Shitsyaa iizųų ts'ą' tr'agoodiinjik inlii! Nijin gwanzhįh li' gwit'eh iilii kwaa gaa gwanzhįh nałshii ts'ą' gwanzhįh li' khałtł'ak kwaa gwa'an gwanzhįh khaihłan nihłii. Ąįį gaanaandaii hee? \v 27 Ąįį ji' t'ee, shalaraa oo'at laraa zheh niinlii ji' gwandaa nilii ts'ą' neekhohdal. \v 28 Zhit laraa vits'į' nǫhjii ts'ą' zhit juu 10,000 laraa ghoo di'įį vantł'eeyuhłii. \v 29 Dinjii juu jidii datthak k'eegwiichy'aa gwii'įį, ąįį gwandaa vats'an neeheelyaa, ts'ą' yit'eehaahchy'aa geenjit gwandaa hee'yaa, gaa juu k'eegwiichy'aa nitsya' zhrįh gwii'įį, datthak vits'į' neerooheendal. \v 30 Ąįįts'ą' jii shitsyaa giilį', oo'at tǫǫ k'ii'an hee t'ee hohkhii, izhit t'ee gwintł'oo heetree ts'ą' dagho' nihts'ą' łǫǫn'al haa neeyik'ii k'it t'ihee'yaa.’” \s1 Jesus, Ch'aroahkat Drin Deegwehee'yaa Geeginkhii \p \v 31 “Nijin Gwidinji', K'eegwaadhat Choo nilii Dich'eegwąhndit zhit gwats'an needyaa ji' dizheekat gwich'in nąįį datthak oodaa dahaa heelyaa, ts'ą' k'eedeegwaadhat ts'ą' vakat daraadii chil'ee ąįį kat diheedyaa t'inchy'aa. \v 32 Gwiizhit nihky'aa nankat gwich'in nąįį datthak khaihłan nigiheedaa ts'ą' giiyęhdaa niheedaa. Nihtee tr'agavaheelyaa ts'ą' divii k'ąąhtii k'it, divii ts'ą' goats haa nihtee tr'ilii ąįį gwik'it t'iheenjyaa. \v 33 Dinjii Vit'eegwijyąhchy'aa k'eegwahthat nąįį dishriits'ąįį niheelyaa ts'ą' ch'izhii nąįį datł'ohts'ąįį niheelyaa. \p \v 34 “Ąįįtł'ęę zhit juu K'eedeegwaadhat choh chil'ee nilii ąįį zhit juu vishriits'ąįį dilk'ii nąįį jyaa dahaanjyaa, ‘Aanaii, nakhwan juu Shiti' nakhwahił'ee nąįį, dzaa Gwigwiniin'ee gwizhit nihdǫhjyaa, jii nan goodlit dąį' gwats'an nakhweenjit tr'iilęįį goo'aii t'oonchy'aa. \v 35 Shizhit gwiłts'ik dąį' shach'oh'al, chųų dooihłii dąį' chųų shintł'ookąįį, aakin ihłii dąį' chan nakhwazheh nihdeeshohchik. \v 36 Shagwach'aa kwaa dąį' chan gwach'aa shinoolii, dhałts'ik dąį' chan shak'oohti', ts'ą' zhee gwaazhrąįį dhiidii dąį' chan, shineenakhwadal.’ \p \v 37 “Ts'ą' tee dinjii nąįį juu Vit'eegwijyąhchy'aa k'eegwahthat nąįį jii jyaa digiheenjyaa, ‘K'eegwaadhat nijin dąį' nizhit gwiłts'ik naaraah'ya' ts'ą' nach'arah'al? Akwat nijin dąį' chųų doiinlii gwizhit chųų nantł'eerinkaii? \v 38 Nijin dąį' aakin inlii naraah'ya' ts'ą' diizheh nihdeenaraahchįį, akwat nijin dąį' nagwach'aa kwaa ts'ą' gwach'aa nineeriinlii? \v 39 Nijin dąį' dhąhts'ik naraah'ya' ts'ą' nik'eeraahti'? Ts'ą' chan nijin dąį' zheegwaazhrąįį dhindii gwizhit nineenidik?’ \v 40 Ts'ą' zhit K'eedeegwaadhat choo jyaa diheenjyaa t'inchy'aa, ‘Łyaa nakhwaagwahaldak, zhit juu shatąįį adaa nąįį tee ch'ihłee gwiintsii veegoo'aii kwaa jyaa dinlik ąįįt'ee shįį t'ishinlik t'oonchy'aa.’ \p \v 41 “Ąįįtł'ęę zhit juu vatł'ohts'ąįį dilk'ii nąįį jyaa dahaanjyaa, ‘Shihłeekhwajyaa, Vit'eegwijyąhchy'aa nakhwats'į' t'inchy'aa t'oonchy'aa! Nijin Ch'anky'aa Tr'aanduu ts'ą' vizheekat gwich'in nąįį kǫ' nikyaa kwaa gooveenjit goo'aii ąįį zhit gwats'ą' hohjyaa. \v 42 Shizhit gwiłts'ik dąį' gaa shach'oh'al kwaa, chųų dooihłii dąį' gaa chųų shantł'ookaii kwaa. \v 43 Aakin ihłii dąį' gaa nakhwazheh gwizhit nihdeeshohchįį kwaa, shagwach'aa kwaa dąį' gaa gwach'aa shantł'oolii kwaa, dhałts'ik ts'ą' zheegwaazhrąįį dhidii dąį' shak'oohti' gaa kwaa.’ \v 44 Ąįįtł'ęę jii jyaa digiiyahaanjyaa, ‘K'eegwaadhat nijin dąį' nizhit gwiłts'ik, ts'ą' chųų doiinlii, ts'ą' aakin inlii, ts'ą' nagwach'aa kwaa ts'ą' dhąhts'ik ts'ą' zheegwaazhrąįį dhindii dąį' naraah'ya' kwaa ts'ą' nits'igwiinyą' kwaa?’ giiyahaanjyaa. \v 45 Ts'ą' t'ee K'eedeegwaadhat Choo ąįį jyaa dagavahaanjyaa, ‘Jii łyaa nakhwaagwaldak t'ihnyąą, nijin jii ch'ihłee łyaa gwintsal gwizhrįh veegoo'aii ąįį vits'iinyą' kwaa, dąį' shįį shits'iinyą' kwaa t'oonchy'aa.’ \v 46 Ts'ą' t'ee jii nąįį t'ee khaiinjich'iriighit ndaanąą'ąį' kwaa nihdinakhwaraheelyaa t'oonchy'aa. Gaa juu Vit'eegwijyąhchy'aa k'eegwahthat nilii nąįį gwandaii ndaanąą'ąį' kwaa, nihdeegiheedaa t'oonchy'aa.” \c 26 \s1 Jesus Giiyęhdaa Tr'igwihee'aa Gwik'eegwagwandaii \r Mark 14.1-2; Luke 22.1-2; John 11.45-53 \p \v 1 Nijin Jesus jii kwaii eenjit geegavąąhtan ndaanaahjik dąį', ditsyaa nąįį t'ahnyąą, \v 2 “Juk, drin neekwaii taa gwahaadhat ąįįtł'ęę t'ee Passover ch'aga'aa gwagwahahtsyaa gaakhwandaii ąįį zhit ji' Gwidinji' gwantł'ee giihaahchyaa ts'ą' Cross kat gigiiyahahtsak.” \p \v 3 Ąįįtł'ęę giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' Israel kįh dilk'ii nąįį haa ndak khii giinkhih choh Caiaphas oozhii ąįį vizheh gwachoh nidigweeltsį' gwizhit khaihłan nigiinjil. \v 4 Ts'ą' gweentak hee Jesus nats'ahts'ą' zheegwaazhrąįį nigiiyahahchyaa ts'ą' giiyęhdaa tr'igwihee'aa, ąįį geegiginkhe'. \v 5 “Passover ch'aga'aa gwagwahtsii gwiizhit tr'ooheendal kwaa nihłagaanyąą jyaa digwiizhit ji' duulee dinjii nąįį datthak diits'ą' nich'itsahahthat.” ginyąą. \s1 Jesus, Bethany Kwaiik'it gwizhit Gwanzhįh Chų' Gwinzii Vagwaatsan Giikat Naanjaa \r Mark 14.3-9; John 12.1-8 \p \v 6 Nijin Bethany kwaiik'it gwizhit Jesus, Simon gwehkįį dąį' gwatthąį' ahjat (leprosy) haa iłts'ik vizheh neech'a'aa dąį', \fig none|src="cn01778b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 26.6" \fig* \v 7 Tr'injaa alabaster kii tyah zhit gwanzhįh chų' daatł'oo gwinzii vagwaatsan neeha'ak haa yits'ą' niinzhii, Jesus vakaii'aa ts'oodii gwiizhik yiki' kat neeyaanjaa. \v 8 Gaa nijin vitsyaa nąįį gwagwaah'in dąį' gook'įį goodlit, ts'ą' ch'agoahkat, “Jaghaii zhyaa an yahtsii? ginyąą. \v 9 Jii gwanzhįh chų' giit'įį laraa lęįį oonjii ts'ą' neeshraahchy'aa nąįį antł'eegiiyuulyaa jaghaii?” ginyąą. \p \v 10 Jesus deeginyąą gavaandaii ts'ą' t'agavahnyąą, “Jii tr'injaa jaghaii vaanagoh'ąįį? Łyaa gwiinzii shats'ą' tr'agwah'in t'ii'in. \v 11 Dinjii neeshraahchy'aa nąįį gweedhaa datthak nakhwaa gweheendaii, gaa shįį ąįį duuyeh gweedhaa datthak nakhwaa gwįįhdaii t'oonchy'aa. \v 12 Jii gwanzhįh chų' gwinzii vagwaatsan shak'aa naanjaa ąįįt'ee tth'ank'it gwizhit sharaheetsii geenjit shatthąį' tr'iilęįį ąhtsii t'ii'in. \v 13 Łyaa nakhwaagwaldak t'ihnyąą, jii nankat datthak nijin gwa'an Gwandak Nizįį eeragwaandak gwa'an giiyeegiheekhyaa adan t'ee deezhik khik vineegwahaandaii geenjit.” \s1 Judas, Jesus Gwantł'eehałchyaa Nyąą \r Mark 14.10-11; Luke 22.3-6 \p \v 14 Ąįįtł'ęę Jesus, vitsyaa 12 nąįį ch'ihłak Judas Iscariot oozhii, giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' haazhii. \v 15 Ts'ą' gavahkat, “Jesus nakhwantł'ałchįį ji', jidii shantł'eehoh'aa?” goovahnyąą. Laraa 30 dollars silver choh k'it t'inchy'aa giiyintł'inlii. \v 16 Izhit gwats'an it'ee Judas, Jesus gavantł'eehahchyaa geetr'agwah'in. \s1 Jesus, Ditsyaa Nąįį Haa Passover Gwagwahtsii Ąįį Neega'aa \r Mark 14.12-21; Luke 22.7-13, 21-23; John 13.21-30 \p \v 17 Tr'ookit drin łųhchy'aa vitee łųh niituu tr'ihee'aa kwaa nigwiindhat dąį', Jesus vitsyaa nąįį giits'ą' haajil ts'ą' giiyųąhkat, “Passover ch'irehee'aa geenjit nijin tr'iilęįį gwarahahtsyaa?” giiyahnyąą. \p \v 18 Jesus goodii ginkhe', “Kwaiik'it gwachoo gwizhit dinjii ch'ihłee vats'a' hohjyaa ts'ą' jyaa vohnyąą, ‘Geech'ǫąąhtan jyaa nyąą, shįį ąįįts'ą' shitsyaa nąįį haa nizheh Passover neerahee'aa juk it'ee zhat nigwiindhat.’ vohnyąą.” \p \v 19 Vitsyaa nąįį Jesus deenyąą gwik'it t'igiizhit ts'ą' neech'igehee'aa geenjit shrigwigwiinlik. \p \v 20 Nijin khaa nagwaanąįį dąį' Jesus ts'ą' ditsyaa nąįį haa neech'ihgihee'aa geenjit datthak zhak dagaandii. \v 21 Ch'aga'aa gwiizhit Jesus, t'agavahnyąą, “Jii nakhwaagwahaldak, nakhwatee ch'ihłak gwantł'ee shahahchyaa t'oonchy'aa.” \p \v 22 Vitsyaa nąįį tr'igwigwidii haa datthak giiyahkat, “K'eegwaadhat Łahchy'aa shįį t'ashaiinyąą kwaa gwizhrįh t'oonchy'aa,” gooteegwagwaanchy'aa ts'ą' jyaa giiyahnyąą. \p \v 23 Jesus t'inyąą, “Ch'ihłee juu shaa k'ik ghoo zhit shaa łųhchy'aa tahtsik ąįįt'ee gwantł'eeshahahchyaa t'ihnyąą. \v 24 Gwidinji' niheedhaa gwinyąą, ąįį Dęhtły'aa Choh kat gwadanakhwatł'oo, gaa zhit juu dinjii, Gwidinji' niheedhaa eenjit gwantł'eehahchyaa łyaa veenjit googwantrii gwiizųų ts'ą' vagoodlit kwaa ji' ts'ąįį vidivee gweheezyaa.” \p \v 25 Judas, ąįįt'ee Jesus, gwantł'eehahchyaa t'inchy'aa, ąįį yats'ą' khaginkhee. “Geech'ǫąąhtan, łahchy'aa shįį t'ashaiinyąą kwaa hee?” \p Jesus, t'iiyahnyąą, “Nan jyaa diinyąą t'oonchy'aa.” \s1 K'eegwaadhat, Ninjigwadhat Goots'an Ąhtsii \r Mark 14.22-26; Luke 22.14-20; 1 Corinthians 11.23-25 \p \v 26 Ch'aga'aa gwiizhit, Jesus łųhchy'aa oonjik ts'ą' mahsį' nyąą haa khadigeedi' ts'ą' khadiyinzhuu ąįįtł'ęę ditsyaa nąįį tee yiłtsit ts'ą' t'inyąą, “Jii łųhchy'aa ǫhjii ts'ą' ch'oh'aa, jii t'ee shatthąį' t'inchy'aa.” gavahnyąą. \p \v 27 Ąįįtł'ęę chųų tyah oonjik, ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa ts'ą' mahsį' nyąą ąįįtł'ęę gavantł'eeyiinkaii ts'ą' “Datthak vats'an ch'akhwanįį.” gavahnyąą, \v 28 “Jii t'ee shadaa, lęįį nąįį atr'agwaanduu oo'an gweheelyaa geenjit gwantł'eerinkaii t'inchy'aa ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa deehee'yaa nyąą gwik'it t'iizhik gwigweheechy'aa geenjit. \v 29 Łyaa nakhwaagwaldak, dahthee Shiti' Veegwinii'ee gwizhit jak chų' k'eejit nakhwaa shihinjyaa gwats'ą' datthak duuyeh jak chų' neeshinįį t'oonchy'aa.” \p \v 30 Vit'eegwijyąhchy'aa deegihił'e' haa ch'igiinli' ąįįtł'ęę Taih Vakat Olives Nahshii gwats'ą' gahaajil. \s1 Peter, Jesus Haandaii Kwaa Heenjyaa, Ąįį Jesus Geegwaandak. \r Mark 14.27-31; Luke 22.31-34; John 13.36-38 \p \v 31 Jesus ditsyaa nąįį t'ahnyąą, “Juk khaa datthak ts'ą' akhashahohjyaa ts'ą' shihłeehohgal, Dęhtły'aa Choo zhit jyaa digwinyąą gwik'it, ‘Vit'eegwijyąhchy'aa, divii k'ąąhtii hahkhwaa ts'ą' divii nąįį datthak nihky'aa shrihtee gahaajil.’ \v 32 Gaa nijin gwihįhdaii geenjit nineedhihkhin ąįįtł'ęę nakhwats'įį Galilee gwats'ą' hihshyaa t'oonchy'aa.” \p \v 33 Peter, Jesus jyaa dahnyąą, “Jii nąįį datthak akhanagoonyąą gaa shįį duuyeh nihłeehihshii t'oonchy'aa.” \p \v 34 Jesus, Peter t'ahnyąą, “Naagwahaaldak, juk khaa rooster hahchik gwehkįį tik agwaanchy'aa shaanandaii kwaa hinjyaa t'oonchy'aa!” yahnyąą. \p \v 35 Peter yidii ginkhii, “Naa nihihthaa ji' gaa nihk'it duuyeh jyaa dihnyąą t'oonchy'aa!” yahnyąą. Ts'ą' ch'izhii vitsyaa nąįį datthak chan jyaa diginyąą. \s1 Jesus, Gwanzhįh Deek'it Gethsemane gwizhit Khagidiinjii \r Mark 14.32-42; Luke 22.39-46 \p \v 36 Ąįįtł'ęę Jesus, ditsyaa nąįį haa gwanzhįh deek'it Gethsemane goozhii gwats'ą' goovaahaazhii. “Dzaa dook'įį, gwiizhit yee'at nihihshyaa ts'ą' khadigikhihjyaa.” gavahnyąą. \v 37 Ditsyaa Peter, ąįįts'ą' Zebedee vidinji' neekwaii nąįį giiyaaneehiidal. Gwiizhit Jesus gwintł'oo tr'igwidii gwizhit khaiinjich'iighit. \v 38 Ąįįts'ą' t'agavahnyąą, “Shidrii zhit tr'igwidii nitsii dha'aii ts'ą' vaa an hihłyaa k'it t'ihchy'aa, dzaa dook'įį ts'ą' sheenjit gwak'ǫǫhtii.” \p \v 39 Geh'at niighit kwaa gwats'ą' haazhii ts'ą' nikiigwiintthaii ts'ą' dinin nankat gwah'ee ts'ą' khadigiinjii ts'ą' t'inyąą, “Shiti', gwik'it goo'aii ji' jii khaiinjich'iriighit gwichųų tyah shits'į' noiinjii, shįį ąįį deeyiihthan gwik'it ąįį nakwaa, gaa nan ąįį deeyiindhan gwik'it.” \p \v 40 Ąįįtł'ęę ditsyaa tik nąįį ts'eehoozhii akhai' giłchųų łee ts'ą' Peter ąįį t'ahnyąą, “Hour ch'ihłak gwizhrįh gwik'eehoohtyaa goo'aii gaa geenjit gohthan kwaa?” \v 41 Datthak ts'ą' t'agavahnyąą, “Gwak'ǫǫhtii ts'ą' khadagohjii, jyąhts'ą' gwik'iighai' tr'agwaanduu t'akhwa'yaa hohkhyaa kwaa geenjit. Nakhwayinji' ąįį gwik'it shoo'ya' niindhan gaa nakhwatthąį' ąįį vat'aii kwaa.” \p \v 42 Chan hee gihłeehoozhii ts'ą' khadigiinjii ts'ą' t'inyąą, “Shiti' jii khaiinjich'iriighit gwichųų tyah, shihłeehiin'aa kwaa ji', shihinjyaa, ts'ą' deeyiindhan ąįį gwik'it gweheelyaa.” \v 43 Chan hee ditsyaa nąįį ts'eehoozhii, akhai' khyų' digindee nihky'aa goontą' ts'ą' neegiiłchųų. \p \v 44 Chan hee Jesus, goołeehoozhii ts'ą' juk t'ee tik agwaanchy'aa gwehkįį deenyą' chy'aa chan hee gwik'it t'inyąą ts'ą' khadigiinjii. \v 45 Juk it'ee tik agwaanchy'aa ditsyaa nąįį ts'eehoozhii ts'ą' t'agavahnyąą, “Tth'aii hee noozhii ts'ą' dhohchųų? Gooh'in! Juk t'ee zhat nigwiindhat Gwidinji' tr'agwaanduu gwitr'it t'agwah'in nąįį antł'eetr'ahahchyaa. \v 46 Ndak nǫhjyaa ts'ą' tr'ahoojyaa, gooh'in jii dinjii gwantł'ee shahahchyaa dzaa dhidii t'oonchy'aa.” \s1 Jesus Giiyuunjik \r Mark 14.43-50; Luke 22.47-53; John 18.3-12 \p \v 47 Jesus tth'aii hee ginkhii gwiizhit vitsyaa ch'ihłak Judas oaazhii zhat k'idik. Dinjii lęįį nąįį shrii choo ts'ą' gał choo haa neegahaazhik ts'ą' giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' ch'anjaa nąįį ts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį goohił'e' giiyaaneehiidal. \v 48 Ąįį juu gwantł'ee yahahchyaa ąįį dinjii lęįį łeeljil nąįį t'ahnyąą, “Dinjii haaltsu' t'ee adan vohtthan t'inchy'aa, ąįį ǫhjii.” \p \v 49 Judas, zhat k'idik gwagwahkhan Jesus ts'ą' haazhii, “Geech'ǫąąhtan, tsinehdan naa gooli'!” yahnyąą ts'ą' yiilts'ų'. \p \v 50 Jesus t'iiyahnyąą, “Shijyaa, jaghaii dzaa dhindii?” \p Ąįįtł'ęę Jesus goonjik ts'ą' gwiint'aii giiyuutą'. \v 51 Dinjii ch'ihłee Jesus haa t'iinchy'aa ąįį shrii choo khaiintin ts'ą' ndak khii giinkhih choh vi-slave anlee yihiilnaii akhai' yidzee gadahtrat. \v 52 Ąįįtł'ęę Jesus jyaa yahnyąą, “Nishrii choo gwizhit ninchįį, juu nąįį datthak shriichoo khaiintin t'aahchy'aa t'ee yaahahchyaa t'oonchy'aa! \v 53 Zheekat Shiti' shits'iinyąą vaihnyąą ji' gwagwahkhan zheekat gwich'in niveet'ah'in 12,000 andaa t'ąąnchy'aa shats'ą' niheelyaa gaakhwandaii? \v 54 Gaa gwik'iighai', nats'ahts'ą' Dęhtły'aa Choo zhit deegweheenjyaa gwinyąą ąįį gwik'it gweheelyaa.” \p \v 55 Zhat dąį' Jesus dinjii gwanlii nąįį ts'ą' ginkhii, “Law łaahnaii iizųų ihłii k'it zhit, shriichoo ąįįts'ą' gał choo haa shohǫhdal geenjit gaa neehoozhik? Drin gwit'eegwaanchy'aa Kharigidiinjii Zheh Gwachoh gwizhit geech'ǫąąhtan gaa shǫhjii kwaa. \v 56 Gaa jii kwaii datthak nats'ąą Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii Dęhtły'aa Choo zhit gwadagwaantł'oo ąįį gwik'it gweheelyaa geenjit t'igwiizhit.” Tł'ęę vitsyaa nąįį datthak akhagiiyuunyąą ts'ą' gihłeegalgihiljil. \s1 Jesus, Israel K'įh Dilk'ii Nąįį Ts'ą' Nigiiyaahchįį \r Mark 14.53-65; Luke 22.54-55, 63-71; John 18.13-14, 19-24 \p \v 57 Zhit juu Jesus oonjik nąįį ndak khii giinkhih choo Caiaphas oozhii vizheh gwats'ą' giihiłchįį, izhit t'ee Law eech'ǫąąhtan nąįį ts'ą' Israel kįh dilk'ii nąįį haa łeeljil. \v 58 Gaa Peter ąįį gootąįį niighit ahaa, ndak khii giinkhih choo vizheh gokwantee gwizhit gweedii geelin tthał needhe'ee nihdeiinzhii ts'ą' zhat gwadąįį gwak'ąąhtii nąįį haa naadii deegweheenjyaa li' geenjit. \v 59 Giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' Israel kįh dilk'ii nąįį haa datthak Jesus ęhdaa tr'igwigwehee'aa geenjit goots'it haa gwiizųų t'iizhik giiyahaanjyaa eenjit gwankeegwagwah'in. \v 60 Dinjii lęįį nąįį goots'it haa jyaa diizhik giiyahnyąą, gaa gwiizųų t'iizhik giiyeenjit gwagwagwah'ąįį kwaa. Gohch'it dee dinjii neekwaii nąįį khagiinkhee, \v 61 ts'ą' t'iginyąą, “Jii dinjii t'ee Vit'eegwijyąhchy'aa Vakharigidiinjii zheh shrahtee gwahaałtsyaa ąįįtł'ęę drin tik gwiizhit ndak nineegwihih'aa nyąą t'inchy'aa.” \p \v 62 Ndak khii giinkhih choh ndak nigiilzhii ts'ą' Jesus goots'ą' nadhat gwiizhit giiyųąhkat, “Jaghaii jii dinjii nąįį gwiizųų neegigiinkhii gwiizhit jaghaii goodii ginkhii kwaa?” \v 63 Gaa Jesus hahchįį kwaa. Ndak khii giinkhih choo jyaa yahnyąą, “Christ, Vit'eegwijyąhchy'aa Vidinji' inlii lee t'oonchy'aa, Vit'eegwijyąhchy'aa khit gwandaii voozhri' zhit oiints'it kwaa haa diinaa gwaandak giiyahnyąą.” \p \v 64 “Shįį t'ee adan ihłii, Gwidinji' t'ee Vit'eegwijyąhchy'aa jidii datthak geenjit t'aih di'įį vishriits'ąįį dhidii khoh'yaa, k'iidąą zheekat gwats'an zheek'ǫh tee neeheedyaa khooh'yaa t'inchy'aa.” Jesus gavahnyąą. \p \v 65 Jyaa nyąą geh'an ndak khii giinkhih choo dagwach'aa dats'an tr'ahch'aa ts'ą' jyaa nyąą, “Vit'eegwijyąhchy'aa vinehts'į' ginkhii! Dinjii nąįį tr'agwaanduu vigwitr'it gwanlii giheenjyaa t'eegwaahchy'aa kwaa! Datthak ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa vinehts'į' ginkhii dohtth'ak! \v 66 Deereheelyaa?” goovahnyąą. Ts'ą' giidii ginkhii, “Vęhdaa tr'agǫh'ąįį!” ginyąą. \p \v 67 Tł'ęę giinin k'ąą gihizhree ts'ą' giiyahgwat ts'ą' goolat nąįį giiyant'an, \v 68 ts'ą' jyaa ginyąą, “Christ, Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii inlii ji', juu neełgwat diinaa gwaandak!” giiyahnyąą. \s1 Peter, Jesus Vaashandaii Kwaa Nyąą \r Mark 14.66-72; Luke 22.56-62; John 18.15-18, 25-27 \p \v 69 Peter kwantee tthał needhe'ee gwiizhit tth'aii hee dhidii dąį' ndak khii giinkhih choo vitsyaa tr'injaa yats'ą' niinzhii ts'ą' t'iiyahnyąą, “Nan chan Jesus Galilee gwats'ąnh nilii vaaneehindik hee?” yahnyąą. \p \v 70 Gaa datthak goovandah gaandaii kwaa adaa'įį. “Jidii eegiinkhii t'iinyąą naashandaii kwaa!” nyąą ts'ą' yidii ginkhii, \v 71 ts'ą' kwantee tthał needhe'ee chigweedii niinzhii. Ndak khii giinkhih choo ch'izhii vitsyaa tr'injaa yah'in ts'ą' zhat dinjii nąįį jyaa dahnyąą, “Jii t'ee Jesus, Nazareth gwats'an nilii haa neehidik chy'aa.” yahnyąą. \p \v 72 Chan hee Peter gaandaii kwaa adaa'įį ts'ą' gwidii ginkhii, “Ąįį dinjii vaashandaii kwaa dihnyąą łyaa t'ihnyąą!” nyąą. \p \v 73 Gwintsal gwahaadhat ąįįtł'ęę zhat dinjii neelzhii nąįį Peter ts'ą' nigiinjil. “Łyaa nant'ee vitsyaa ch'ihłak inlii!” “Nats'ahts'ą' ginkhii k'iighai' naagwiindaii t'oonchy'aa.” giiyahnyąą. \p \v 74 Tł'ęę Peter t'inyąą, “Łyaa zhyaa łi'didlii haa gihkhii t'ihnyąą! Oihts'it ji' Vit'eegwijyąhchy'aa shagohshii! Ąįį dinjii vaashandaii kwaa t'inchy'aa.” nyąą gwiizhit rooster hahchik. \v 75 ts'ą' Jesus deeyaiinyą' chy'aa Peter ganaanjik, “Rooster hahchik gwats'ą' tik agwaanchy'aa shaanandaii kwaa hinjyaa t'oonchy'aa yaiinyą'.” Peter cheehoozhii ts'ą' gwint'aii iintrii. \c 27 \s1 Jesus, Pilate Ts'ą' Giiyihiłchįį \r Mark 15.1; Luke 23.1-2; John 18.28-32 \p \v 1 Vanh dąį' gwanlii gwiizhit giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' Israel kįh dilk'ii nąįį haa nats'ahts'ą' Jesus ęhdaa tr'igwigwehee'aa geegiginkhe'. \v 2 Ch'iitsii tły'ah haa digiiyiłchaa ts'ą' gihłeegiihiłchįį ts'ą' Pilate, Roman nilii Judea nahkat gwa'an gwats'ą' k'eedeegwaadhat nilii ąįį antłeegiiyahchįį. \s1 Judas, Niindhat \r Acts 1.18-19 \p \v 3 Nijin Judas, Jesus gwantł'ahchįį ąįįtł'ęę giiyęhdaa tr'igwihee'aa łee gwiky'aanjik dąį' gwiizųų t'iizhik t'ii'in łee giky'aanjik ts'ą' 30 silver laraa giiyintł'eelii chy'aa giinkhih kįh dilk'ii ts'ą' Israel kįh dilk'ii nąįį haa antł'ineeyinlii. \p \v 4 Ts'ą' t'inyąą, “Tr'agwaanduu shizhit łee, dinjii vatr'agwaanduu gwakwaa ąįį vęhdaa tr'igwirehee'aa eenjit gwantł'ąhchįį łee,” nyąą. \p “Jaghaii, neenjit ninjich'ireheedhat ąįį nats'an t'oonchy'aa!” giiyahnyąą. \p \v 5 Judas, Khadigiriinjii Zheh gwizhit laraa datthak goots'eehiłjil ts'ą' cheehoozhii ąįįtł'ęę t'oohłii neehoozhii ts'ą' diyeech'ilchaa. \p \v 6 Giinkhih kįh dilk'ii nąįį zhit laraa tineegwigwįłjik ts'ą' t'iginyąą, “Jii t'ee dinjii vadaa laraa t'inchy'aa, ts'ą' Khadigiriinjii Zheh laraa dhidlii zhit duuyeh gwizhit neerilii goo'aii dii-Law zhit jyaa digwinyąą ginyąą.” \v 7 Ąįį laraa deegiheelyaa geegiginkhe' ąįįtł'ęę giiyaa nan deek'it Potter gwideek'it goozhii ąįį giiyaa oiinkwat, ąįį Jerusalem kwaiik'it gwachoo gwizhit juu aakin nadhat nąįį giheetsii geenjit t'igiizhik. \v 8 Ąįį geh'an juk tth'aii hee “Dinjii Vadaa Dehk'it” goaazhii ts'ą' Jii dęhtły'aa digiheentł'oo gwats'ą' jyąhts'ą' gwizhrįh googoozhrii. \p \v 9 Jeremiah, Vit'eegwijyąhchy'aa Eenjit Ginkhii inli' ts'ą' deenyą' gwik'it t'igwiizhik. “Ąįį 30 silver laraa t'ee laraa jyaa daanchy'aa haa Israel gwich'in nąįį giiyeenjit goiinkwat, \v 10 ąįį laraa haa potter gwideek'it googoiinkwat,’ shįį, Jeremiah ihłii, K'eegwaadhat deiinyąą shahnyąą gwik'it t'iinyą' t'ihnyąą.” \s1 Pilate Ąįį Jesus Oahkat \r Mark 15.2-5; Luke 23.3-5; John 18.33-38 \p \v 11 Jesus, Roman k'eedeegwaadhat ąįį Israel nahkat eenjit kįh dhidii Pilate ąįį andaa nadhat giiyiłtsąįį ts'ą' yuahkat, “Jews nąįį eenjit King inlii?” yahnyąą. \p “Nan ąįį jyaa dinyąą t'oonchy'aa.” Jesus yahnyąą. \v 12 Gaa nijin giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' Israel kįh dilk'ii ąįį nąįį haa gwiizųų giiyeeginkhii dąį' gooveenjit k'eegwiichy'aa gaa t'inyąą kwaa. \p \v 13 Ts'ą' Pilate t'iiyahnyąą, “Gwiizųų datthak neegigiinkhii, ąįį nik'ee gaviintth'ak?” \p \v 14 Gaa Jesus ginjik ch'ihłak gaa yats'an ąhtsii kwaa, ąįį geh'an Pilate łyaa geegoolii kwaa. \s1 Jesus Vęhdaa Tr'igwirehee'aa Ginyąą \r Mark 15.6-15; Luke 23.13-25; John 18.39; 19.16 \p \v 15 Nijin Passover ch'ara'aa nineegwiidhat dąį' Judea gwats'an Roman k'eedeegwaadhat zhat łigiijil nąįį eenjit juu zheegwaazhrąįį gwats'an chinoozhi' giindhan, ąįį ch'ihłak gooveenjit chineegahchik gwagwaa'įį. \v 16 Izhit zhat dąį' dinjii zheegwaazhrąįį dhidii ąįį juu nąįį datthak giiyaandaii ąįįt'ee Barabbas oozhii. \v 17 Ąįįts'ą' nijin dinjii nąįį khaihłan niinjil dąį' Pilate gavahkat, “Juu shrit chanoołchyaa shohnyąą, Barabbas akwat Jesus Christ oozhii?” \v 18 Jesus itr'igii'ee, geh'an Jews kįh dilk'ii nąįį gwantł'eegiiyąhchįį ąįį Pilate gaandaii geh'an jyaa dinyąą. \p \v 19 Ąįįts'ą' t'ee Pilate, ch'aroahkat zheh gwizhit dhidii gwizhit va'at yats'ą' neech'idiin'ąįį ts'ą' t'iiyahnyąą. “Jii dinjii vatr'agwaanduu gwakwaa t'inchy'aa, ts'ą' veenjit k'eegwiichy'aa gwiizųų t'anoo'ya' shrǫ', k'ehdąį' khaa, gineiihłyaa zhit veh'an gwintł'oo khaiinjich'ashahohthat t'inchy'aa.” \p \v 20 Giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' Israel kįh dilk'ii nąįį haa zhit dinjii łeeljil nąįį jyaa dagahnyąą, “Pilate, oohkat ts'ą' Barabbas! chanaahchįį ts'ą' Jesus ąįį vęhdaa tr'agwaroo'aa dohnyąą,” googahnyąą. \v 21 Ąįįts'ą' t'ee Pilate ąįį zhat dinjii nąįį oahkat. “Juu shrit nakhweenjit chanoołchyaa shohnyąą?” Gavahnyąą. \p Datthak ts'ą' “Barabbas,” ginyąą. \p \v 22 “Akwaa ji' Jesus, Messiah oozhii ąįį deehihłyaa?” Pilate, gavahnyąą? \p “Nihk'ataa'ee cross kat gohtsak!” datthak ginyąą. \v 23 Gaa Pilate gavahkat, “Jidii tr'agwaanduu t'iizhik?” nyąą, googaa nihk'it datthak gwint'aii gazhral ts'ą' “Nihk'ataa'ee cross kat gohtsak!” ginyąą. \p \v 24 Nijin Pilate, nihłi'ch'iheeghaa k'it t'igwii'in gwąąh'in dąį' khyų' gaa k'eegwiichy'aa t'inyąą ts'ą' chųų lat oonjik ts'ą' zhit juu łeeljil nąįį andah danli' k'eech'ąhtryaa, ts'ą' t'inyąą, “Jii dinjii vęhdaa tr'agoo'ąįį ji' shįį ąįį shadraii t'oonchy'aa kwaa ts'ą', nakhwan ąįį gwik'it t'akhwa'yaa t'oonchy'aa!” \p \v 25 Juu dinjii łeeljil nąįį datthak jyaa diginyąą, “Tr'iiłkhwąįį ji' ąįį diik'aa gahooghyii ts'ą' diitr'iinin nąįį chan k'ąą gahooghyii!” ginyąą. \p \v 26 Ąįįtł'ęę Pilate, ąįį Barabbas gooveenjit chanaahchįį ts'ą' Jesus viitrii haa tr'ahahtrii gwiłtsąįį, ąįįtł'ęę gigiihahtsak geenjit gwintł'eeyąhchįį. \s1 Niveet'ah'in Nąįį Jesus Eegeedlaa \r Mark 15.16-20; John 19.2-3 \p \v 27 Ąįįtł'ęę Pilate viniveet'ah'in nąįį Jesus goonjik ts'ą' k'eedeegwaadhat choo vizheh gwachoo gwats'ą' giihiłchįį, ts'ą' niveet'ah'in nąįį datthak yeelin niinjil. \v 28 Giigwach'aa gihłeehaadlii ts'ą' ik daatsik giinaahtsųų. \v 29 Ąįįtł'ęę khoh haa ts'eh giłtsąįį ąįį giiniin'ąįį, ts'ą' shriits'ąįį vanli' zhit gał ootą' giiyiłtsąįį, tł'ęę giits'ą' nikeegwiitthat ts'ą' giiyeedlaa, “Jews nąįį king niighyuk goondaii!” ginyąą. \v 30 Gał giiyantł'ee oonjik ts'ą' giiki' oahkhaa tł'ęę giik'aa hizhree. \v 31 Nijin giiyeedlaa ndaanagąąhjik dąį', ik daatsik giiniitr'ahtsuu ts'ą' giigwach'aa giiyeenineiinlii. Tł'ęę oo'an gigiihahtsak gwats'ą' giihiłchįį. \s1 Jesus Gigiłtsak \r Mark 15.21-32; Luke 23.26-43; John 19.17-27 \p \v 32 It'ee ch'ineegiijyaa gwiizhit dinjii Simon oozhii ąįį Cyrene kwaiik'it gwats'an ahaa k'at deegaajil ts'ą' niveet'ah'in nąįį Jesus va-cross ichyaa giits'an gwiłtsąįį. \v 33 Taih kat Golgotha goaazhii k'eegiidal, ąįįt'ee “Dinjii kiitth'an deek'it.” gwinyąą t'igwinyąą. \v 34 Aiizhit zhat Jesus jak chų' (vinegar) traakaii k'it vagwandaii ąįį chan giiteet'inlik, yaalaii ts'ą' yeenį' kwaa. \p \v 35 Ts'ą' t'ee cross kat gigiiyiłtsak ąįįtł'ęę giigwach'aa datthak nihteegeelzhii ts'ą' (dice) tth'an ghoo tsal gahaanjal haa juu shrit jidii gwach'aa hoondal ji' geenjit giiyaa tsee'in. \v 36 Ąįįtł'ęę zhat nankat giilk'ii ts'ą' giik'aahtii. \fig none|src="cn01836b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 27.36" \fig* \v 37 Giiki' ehdee dachan kat jidii eenjit gigiiyiłtsak ąįį dagwagwaantł'oo, “Jii t'ee Jesus t'inchy'aa, Jews nąįį eenjit King nilii.” ginyąą ts'ą' ch'adagąąntł'oo. \v 38 Ąįįtł'ęę t'ee dinjii ch'an'įį neekwaii giiyaagiłtsak. Ch'ihłak vishriits'ąįį ts'ą' ch'ihłak chan vatł'ohts'ąįį jyąhts'ą' gagoogiłtsak. \p \v 39 Dinjii nąįį giiyehgoo khadal dąį', gwiizųų Jesus ts'ą' gigiinkhii ts'ą' gook'įį gwanlii haa digiki' tth'an gaahthak. \v 40 “Khadigiriinjii Zheh nineegwihiinlyaa ts'ą' drin tik gwagwaanchy'aa gwizhit neegwahałtsyaa diinyąą chy'aa? Vit'eegwijyąhchy'aa Vidinji' inlii ji' cross ts'an ninkhaii ts'ą' gwats'an tr'iineedaanchįį!” giiyahnyąą. \p \v 41 Ąįį gwik'it giinkhih kįh dilk'ii nąįį ąįįts'ą' Law eech'ǫąąhtan nąįį, ąįįts'ą' Jews kįh dilk'ii nąįį datthak giiyeedlaa ts'ą' t'iginyąą, \v 42 “Ch'izhii dinjii nąįį neeheezhii ąhtsii, gwiizhit gaa adan ąįį needahaazhii veegogwantrii. Israel nąįį eenjit King nilii tr'oonyaa łee? Juk zhat cross ts'an nineezhii ji' t'ee vik'injireheedhaa t'inchy'aa!” ginyąą. \v 43 Vit'eegwijyąhchy'aa t'injyąhchy'aa ts'ą' “Vit'eegwijyąhchy'aa Vidinji' ihłii” nyąą geenjit Vit'eegwijyąhchy'aa gwats'an juk tr'ineeyahahchyaa ji' geenjit nagwaroo'ya' ts'ą' gwarǫh'ya'!” ginyąą. \p \v 44 Zhit dinjii ch'an'įį neekwaii nąįį nihts'įį giiyeenjit giłtsak nąįį gaa gwiizųų gook'it giits'ą' ginkhii. \s1 Jesus Niindhat \r Mark 15.33-41; Luke 23.44-49; John 19.28-30 \p \v 45 Drintł'an 12:00 nigwiindhat gwiizhit nankat datthak tǫǫ nagwaanąįį, ts'ą' 3 hrs. datthak tǫǫ gwin'e'. \v 46 3:00 gwa'an gweedhaa gwiizhit Jesus, azhral haa gwint'aii khashraa'iintrat, “Eli Eli lema sabachthani?” Ąįįt'ee, “Shivit'eegwijyąhchy'aa, Shivit'eegwijyąhchy'aa jaghaii akhashoiinyąą!”, gwinyąą t'igwinyąą. \p \v 47 Zhat gwa'an dinjii lat neelzhii nąįį “Elijah oozhrii!” giiyiitth'ak ginyąą. \v 48 Dinjii ch'ihłak yats'ą' hilgik ts'ą' sponge ahtsit ts'ą' jak chų' (wine) daatł'oo kwaa ąįį zhit tee yahtsuu ts'ą' gał tsii niyahtsuu ąįįtł'ęę yiheenjyaa geenjit yats'ą' yuuntą'. \p \v 49 Gaa ch'izhii nąįį t'igiiyahnyąą, “Nagoodhan'in, duulee Elijah gwats'an tr'ineeyahahchyaa, ąįį zhit gwarahąąh'yaa geenjit!” ginyąą. \p \v 50 Jesus chan hee gwint'aii khashraa'iintrat, ts'ą' neehoozhee ąįįtł'ęę niindhat. \p \v 51 Ąįįtł'ęę Khadigiriinjii Zheh gwizhit gindeiinvyaa choh gwach'aa dach'at haa iltsąįį teetł'an dakhii gwats'an k'iizhak datthak nihtr'iinch'aa. Gwiizhit nan datthak daatrat ts'ą' kii choh kwaii gaa nitr'aanaii. \v 52 Tth'ank'it kwaii gaa nihtr'igweelnaii ts'ą' nihky'aa t'igwiizhit ts'ą' Vit'eegwijyąhchy'aa vigii lęįį nąįį niinjik nąįį gaa neegwiindaii neegaadlit, \v 53 ts'ą' tth'ank'it gwats'an gihłeegahoojil. Jesus niindhat gwats'an needhikhin ąįįtł'ęę, Jerusalem kwaiik'it gwachoo shroodiinyąą gwats'ą' gahaajil, izhit dinjii lęįį nąįį googah'ya'. \p \v 54 Nijin niveet'ah'in kįh dhidii ąįįts'ą' niveet'ah'in lęįį nąįį datthak Jesus aakin gąą'įį gwiizhit nan daatrat ts'ą' gwilii t'igwii'in datthak gwagwaah'in dąį', łahchy'aa gihilghaa haa t'iginyąą, “Jii dinjii łyaa Vit'eegwijyąhchy'aa Vidinji' nilii łee!” ginyąą. \p \v 55 Tr'injaa lęįį nąįį niighit gwats'an aakin gwagwaa'įį, ąįį nąįį t'ee Galilee gwats'an Jesus tąįį gahahjil ts'ą' giits'iinya'. \v 56 Ąįį nąįį gootee Mary Magdalene ts'ą' James ts'ą' Joseph haa goohan Mary ts'ą' Zebedee va'at nąįį nadhat. \s1 Jesus An Nagaahjik \r Mark 15.42-47; Luke 23.50-56; John 19.38-42 \p \v 57 Nijin khaa nagwaanąįį dąį', dinjii valaraa gwanlii, Joseph oozhii Aramathea kwaiik'it gwachoo gwats'an ahaa ts'ą' Jesus vitsyaa chan nilii zhat k'idik. \v 58 Pilate ts'ą' haazhii ts'ą' Jesus vichį' shantł'eerohchyaa nyąą ts'ą' ch'oahkat. Ąįįts'ą' Pilate vantł'eeyuhchįį nyąą. \v 59 Ts'ą' t'ee Joseph, Jesus vichį' oonjik ts'ą' gwach'aa dril daagąįį k'eejit yaanoołjik, \v 60 ts'ą' adan ąįį datth'ank'it zhit niyąąhchįį. Kii zhit gweedii goo'aii gwizhit tth'ank'it gwagwaa'įį ąįį zhit gwizhit niyąąhchįį ts'ą' gwadąįį kiichyaa choh, gihdeiin'ąįį ts'ą' gihłeehoozhii. \v 61 Mary Magdalene ts'ą' ch'izhii Mary haa tth'ank'it gwats'ą' gaahdii. \s1 Tth'ank'it Niveet'ah'in Nąįį Gwik'eehaahtyaa Gwigwiłtsąįį \p \v 62 Gęhdaa drin, Neegwaazhii Drin zhit nagwaanąįį gwiizhit giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' Pharisee nąįį haa Pilate gahaa'yaa gwigwiłtsąįį, \v 63 ts'ą' t'igiiyahnyąą, “K'eedeegwaadhat, zhit dinjii ch'a'oots'it, gwandaii dąį' jii jyaa dinyąą vineegwaandaii. ‘Drin tik, gehgoo gwahaadhat ąįįtł'ęę, neegwihįhdaii.’ nyąą t'inchy'aa. \v 64 Niveet'ah'in nąįį vatth'ank'it drin tik datthak gwinzii gwik'eegahaantyaa geenjit jyaa goovahnyąą. Jyąhts'ą' gwik'iighai' duuyeh vitsyaa nąįį gwats'ą' gihihjyaa ts'ą' giich'ichį' nan'įį ts'ą' dinjii nąįį haa gwagwahaandak ts'ą' needhikhin giiyahaanjyaa gwits'į' t'igwinyąą ginyąą. Needhikhin giihaanjyaa ąįįt'ee tr'ookit dąį' oots'it haa Christ ihłii nyąą andaa gwiizųų t'oonchy'aa.” \p \v 65 Pilate t'agavahnyąą, “Niveet'ah'in nąįį teegǫhjii ts'ą' zhit tth'ank'it gaa nigwigwehee'aa kwaa geenjit gwiinzii shragohłii.” \p \v 66 Ts'ą' t'ee gihłeegahoojil ts'ą' tth'ank'it kii choo gideegii'ąįį ąįį gihłeegihee'aa gwits'į' agwagweelkįį ts'ą' niveet'ah'in nąįį zhat gwik'eegahąąhtyaa geenjit zhat nagoogiinlii. \c 28 \s1 Jesus Neegwiindaii \r Mark 16.1-10; Luke 24.1-12; John 20.1-10 \p \v 1 Neegwaazhii Drin ąįįtł'ęę Drinzhit vanh shree khahee'aa gwehkįį, Mary Magdalene ts'ą' ch'izhii Mary, haa tth'ank'it gwagwahąąh'yaa geenjit gwats'ą' gahaa'oo. \fig Jesus Vatth'ank'it.|src="cn01850b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 28.1" \fig* \v 2 Khan hee nankat gwint'aii gwaatrat nagwaanąįį, gwiizhit zheekat gwats'an K'eegwaadhat vizheekat gwich'in zhat nadaanaii ts'ą' kii choh gwadąįį dha'aii gihłeehiłdzik ts'ą' yakat doondii. \v 3 Nahtan needoohaadhak k'it viyiichy'a' ts'ą' vagwach'aa chan zhah k'it daagąįį. \v 4 Niveet'ah'in zhat gwak'ąąhtii nąįį it'ee shrit gihilghaa ts'ąįį gwint'aii gaatrat ts'ą' oozhak t'eegiiheełnaii ts'ą' giłchįį k'it t'igiinchy'aa nagaanaii. \p \v 5 Gaa zheekat gwich'in ąįį zhit tr'injaa nąįį t'ahnyąą, “Noojat kwaa, Jesus giriłtsak chy'ah vankeegǫǫh'in nakhwaashandaii. \v 6 Dzaa dhidii kwaa, gwandaii neeheelyaa nyąą chy'aa gwik'it t'iizhit t'inchy'aa, aanaii dzaa vich'ichį' nijin t'inchy'aa, chy'aa gooh'in. \v 7 Khants'ą' oo'an neekhwajyaa ts'ą' vitsyaa nąįį haa goondak. ‘Ch'ichį' ts'an needhikhin ąįįts'ą' juk zhat Galilee nahkat nakhwehkii gwats'ą' haazhii ts'ą', ąįį zhit ji' hǫǫh'yaa t'inchy'aa.’ Deenakhwaihnyą' gineehoondaii yuu.” \p \v 8 Ąįįts'ą' tth'ank'it gwats'an gąąnjat gaa goozhit shoo dha'aii haa oo'an vitsyaa nąįį haa gwagwaandak geenjit gihłeegalgihiljil. \p \v 9 Khan hee Jesus goots'ą' tr'iinzhii ts'ą' t'agavahnyąą, “Tsinehdan nakhwaa oolį'!” Giits'ą' haajil ts'ą' zhat giikwai' oonjik ts'ą' giits'ą' nikiigwiintthaii. \v 10 “Noojat shrǫ', shitsyaa nąįį, shachaa k'it t'igiinchy'aa Galilee nahkat gwats'ą' hohjyaa goovohnyąą ts'ą' ąįį zhit ji' goohaał'yaa.” gavahnyąą. \s1 Niveet'ah'in Nąįį Tth'ank'it Gwik'eegaahti' Geenjit Deeginyą' \p \v 11 Tr'injaa nąįį k'ii'an gihłeegahoojil gwiizhit niveet'ah'in tth'ank'it gwik'eegąąhtii lat nąįį, giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'eegahoojil ts'ą' deegwiizhik datthak gavaa gwagwaandak. \v 12 Giinkhih kįh dilk'ii nąįį ts'ą' Jews kįh dilk'ii nąįį haa nihłaa khaihłan nigiinjil ts'ą' deegihee'yaa geegiginkhe' ts'ą' laraa lęįį gavantł'eegiinlii, \v 13 ts'ą' t'agoogahnyąą, “Zhat tǫǫ tr'iłchųų gwiizhik vitsyaa nąįį zhat gwats'ą' gahaajil ts'ą' giichį' naa'įį łee hohjyaa yuu.” googahnyąą. \v 14 Ąįįts'ą' Governor Pilate gwiitth'ak ji', nakhwan'ąįį gwiizųų t'akhwazhit kwaa varahaanjyaa ts'ą' diik'injiheeghit tr'ahahtsyaa t'inchy'aa, ąįįts'ą' geenjit tr'agohdii gwat'oohchy'aa kwaa googahnyąą.” \p \v 15 Niveet'ah'in nąįį laraa lęįį tee gwigwįłjik ts'ą' deegooreiinyą' chy'aa gwik'it t'igiinyą'. Ts'ą' juk gweendaa googaa nihk'it jyaa diginyąą haa Jews nąįį datthak nihłehjuk geegigiinkhii goodlit. \s1 Jesus, Ditsyaa Nąįį Ts'ą' Vigweelkįį \r Mark 16.14-18; Luke 24.36-49; John 20.19-23; Acts 1.6-8 \p \v 16 Jesus, vitsyaa, 11 nąįį, Galilee nahkat gwizhit taih dha'aii ąįį zhit gwats'ą' hohjyaa gavahnyąą ąįį gwik'it t'igiizhik. \v 17 Goolat nąįį giik'injiighit kwaa gaa nijin giiyąąh'ya' dąį' giits'ą' khadigeedi'. \v 18 Jesus goots'ą' nahgǫǫ niinzhii ts'ą' t'agavahnyąą. “Zheekat ts'ą' nankat haa datthak geenjit t'aih shintł'eetr'iin'ąįį t'oonchy'aa! \v 19 Ąįįts'ą' nankat gwich'in nąįį datthak goots'ą' hohjyaa ts'ą' shitsyaa gavohtsii. Gwiti', Gwidinji' ts'ą' Ch'anky'aa Shroodiinyąą oozhri' zhit chųų goots'an ohtsii, \v 20 ts'ą' shik'eegwagwahahthat geenjit geegavǫhtan ts'ą' deenakhwaihnyą' datthak geenjit chan gavaa goondak. Ts'ą' nan ndaagwąąn'ąį' gwats'ą' datthak, nakhwaa hihłyaa t'oonchy'aa.” Jesus gavahnyąą. \fig none|src="cn01881b.tif" size="span" copy="©David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 28.20" \fig*