\id RUT - Gumawana Translation Project [C.Olson Draft #14 25-Jun-2018. Final read through Mar-2017] \h RUTI \toc3 Rut \toc2 Ruti \toc1 Ruti tetelina \mt1 Ruti \mt2 Ruti tetelina \is1 Livala Aba Vaita \ip Buki ame ana togínina geya tayagoiyeta. E nakae geya tayagoiyeta kaga unana igini. Ame tetalayana isowóduwo tutayana Isileli goi geya tayaamo tolovina ikaaiyaka. \ip Buki ame gagaina unana Ruti guma Moabe Totuyoyowo go, Isileli tubuna tayamo yoina Boasa taiyao sinai. Sinai go, niga kidi tubudi Devida isowóduwo. Devidayana moe Yeisu tubuna. \ip Ame bukiyana ivatulukoida bego Yaubada imatakaavateda. Nakona mou tababanedi go, mouyadi goi ada dedevina bei tababane unana ida Yaubada imatakaavateda. Aiyuwoina ivatulukoida lokata manuna. Ruti lokata ana kaba gita. Mainao tauyana yaona Naomi ilokate, e niga Boasa nakae ilokate. \iot Tétala Luluna \io1 1. Naomi ina kaiyakomou tetelina \ior 1:1-22 \ior* \io1 2. Ruti inonoina Boasa ina tánuwo goi tetelina \ior 2:1-23 \ior* \io1 3. Ruti ikaawanoi vaita manuna tetelina \ior 3:1-18 \ior* \io1 4. Naomi ana dedevina iibabane tetelina \ior 4:1-22 \ior* \c 1 \ms1 Naomi ina kaiyakomou tetelina \mr (Ruti 1:1-22) \s1 Naomi monena be natunao Moabe goi sikámasa tetelina \p \v 1-2 E koroto tayamo yoina Elimaleka go, monena Naomi taiyao Bedeliyema goi sikaaiyaka. Bedeliyemayana moe Yuda dadavina sinaena. Ma natuudiyao koroto adi taiyuwo; tayamo yoina Maloni, tayamo yoina Kiliyoni go, adi \w nunu\w* yoina \w Eparati\w*. \p E tutayana Isileli idi totaligavayao siilovina, Isileli sinaena loga gagaina isowóduwo losiye pasina. Tuwo Elimaleka monena natunao adi taiyuwo taiyao sitáoya, sina asa Moabe\f ‡ \fr 1:1-2 \fk Moabe\ft : Ame asa yoina. Boi nimatu Loti natuna vavina taiyao simasisi, ikéuwama. Ikéuwama niga ivenátuna, natuna koroto yoina Moabe. Niga Moabeyana tubunao yoidi Moabe moe nakae adi dala yoina. Aiyuwoina idi kasa sivayou Moabe (Abv 19:30-38).\f* goi sikaaiyaka. \v 3 Sikaaiyaka aaa, Naomi monena Elimalekayana ikámasa. Tuwo Naomi natunao adi taiyuwo taiyao aditava sikaaiyaka. \v 4 Sikaaiyaka, natunaoyadi Moabe vevinaidi sinaidi, tayamo yoina Opa,\f ‡ \fr 1:4 \fk Opa\ft : Isileli tubunao niyadi goi ame youyana ana yagoina moe tugavila.\f* tayamo yoina Ruti. Amoko goi sikaaiyaka tala ana badabada yawou \v 5 go, Maloni be Kiliyoni adi taiyuwokova nakae sikámasa. Tuwo Naomi monena be natunao bogina sikámasa, tauna anetava ikaaiyaka. \s1 Ruti ina kasala ivagiitakoe Naomi yaina tetelina \p \v 6 E Naomi livala tayamo inove bego \w Yauwe\w* ina bodao Yuda goi ivaaitedi; adi máliya bogina ivinidi. Tauna yaonao adi taiyuwo taiyao sitáoya, sikatubayasi bego Moabe sikalave go, sikaluvila sina Yuda. \v 7 Sikatubayasi ikavava, asayana goi sikaaiyaka sikalave go, siketoiya bego sina Yuda. \v 8 Sinonoina go, Naomi idigo kana, \pm ‘Yaogowo, kokaluvilāmna kōna sinamiyao taiyao kokaaiyāka. Guna kawanoi bego Yauwe ilokatemi nakae komi bogina kolokategu be nakae boi natugowo kolokatedi. \v 9 Aiyuwoina, guna kawanoi bego Yauwe itagona konaimna bei monemiyao taiyao kokaaiyaka imi vada.’ \p Tuwo, tauyana iyowoiidi go, kidi sitáiya. \v 10 Sitáiya, sidigo kadi, \pm ‘Yaoma, geya latuwoma kakalavem. Latuwoma bego kakitaum bei taiyao tana im bodayao yaidi.’ \m \v 11 E kina go Naomiyana idigo kana, \pm ‘Yaogowo, kokaluvilāmna kōna imi kasa. ¿Kaga pasina latuwomi kokitaugu? Yau geya itoboineguta bei avaitemi. Nakae geya itoboineguta bei natugowo koroto avenatunidi bei monemiyao. \v 12 Tuwo, kokaluvīla kōna imi kasa. Yau bogina akainamoya, tauna geya itoboineguta anaimna. ¿Go neta sabamgo ame yau koroto tayamo bei anai, taiyao kamasisi akéuwama be natugowo koroto avenatunidi, \v 13 manakae? ¿Bei kotuyaosidi, e sibíbina gagaidi baige konaidi? ¿Bei nai kototo? Geya, yaogowo, geya itoboinemita. Yaubada bogina itugavilegu, tauna moumou ivakaigaga yaigu namliyeta komi. Bogina koyagoi. Komi itoboinemi konaimna go, yau geya.’ \p \v 14 E tuwo ina livala sinove, sitaiyamna. E Opa yaona iyowoi ikavava, ikaluvila ina ina kasa go, kina Ruti yaona imatakanikaniye, e ivalabilabine. \v 15 E tuwo, Naomi idigo kana, \pm ‘Kunōve. Tuwowom ikaluvilamna ina ina bodao be ina yaubadayao\f ‡ \fr 1:15 \fk Ina yaubadayao\ft : Da Moabe idi yaubada polapola gagaina yoina Kemosi (1To 11:33).\f* yaidi. E kom taiyao kokaluvīla.’ \m \v 16 Go kina Rutiyana idigo kana, \pm ‘Taabu kukaawanōi yau yaigu bego akalavem, go sem neta kutagonegu bei akitaum. \b \qc Nako goi kuna, \qc yau taiyao tana. \qc Nako goi kwaaiyaka, \qc yau taiyao takaaiyaka. \qc Im bodao moe kita ida bodao. \qc Im Yaubada moe kita ida Yaubada. \qc \v 17 Nako goi kukámasa, \qc yau taiyao takámasa, \qc e moeko goi bei sivaliwogegu. \qc Bei ámasa tauna ikupoida go, \qc geya, bei Yauwe liuna gagaina ivinigu.’ \b \p \v 18 E Ruti ibóbwara ikavava, Naomi bogina iyagoi bego Ruti latuwona toina taiyao sina. Tauna itugau. \v 19a E tuwo adi taiyuwokova siketoiya sinonoina Bedeliyema manuna. \s1 Naomi ikaluvilamna ina Bedeliyema tetelina \p \v 19b Tutayana sisowóduwo Bedeliyema goi sisiu, asa butukaona iyata, e vevina liliudi sima adi taiyuwokova sigitedi, sidigo kadi, \pm ‘¡Iyaa! ¿Amo Naomi ae?’ \m \v 20 Go kina Naomiyana idigo kana, \pm ‘\w Tokalika\w* ikitaitaiyegu, tauna taabu koduuduwēgu Naomi,\f ‡a \fr 1:20 \fk Naomi\ft : Isileli tubunao niyadi goi ame youyana ana yagoina moe uyáwana.\f* go sem koduduwēgu Mara.\f ‡b \fr 1:20 \fk Mara\ft : Isileli tubunao niyadi goi ame youyana ana yagoina moe nuwomou o tamatama.\f* \v 21 Boi akalavemi maa konagu go, ame tutayana Yauwe ikaluvilemneigu nima kaka. ¿Kaga ana dedevina koduduwegu Naomi? Geya. Yauwe Tokalika itugavilegu be nakae ikitaitaiyegu.’ \p \v 22 Tauna nakae Naomi Moabe goi itáoya yaona Ruti guma Moabe taiyao sina Bedeliyema. Ego tutayana sisowóduwo Bedeliyema goi, moe \w bali\w* ana tuta dibayoya ana kaba vatowo. \fig Bali kutukutuna tolobudi sipodi goi|src="lb00102b.tif" size="col" ref="1:22" \fig* \c 2 \ms1 Ruti inonoina Boasa ina tánuwo goi tetelina \mr (Ruti 2:1-23) \s1 Ruti iloosinapu bego Naomi ivaite tetelina \p \v 1 Bedeliyema goi Naomi yaona tayamo ikaaiyaka. Tauyana toesaesa be nakae koroto gagaina, e yoina Boasa. Boasayana be Elimaleka adi \w nunu\w* tayamo. \p \v 2 E Ruti guma Moabe Naomi ilatuwoko idigo kana, \pm ‘Yaogu, neta kutagonegu bei yau ana tánuwo tayamo goi \w bali\w* kutukutuna ana totaupa sitamaumaauidi aseo.\f ‡ \fr 2:2 \ft Isileli tubunao idi lovina ame nakae: Totaupa bali kutukutuna sitamaumauidi go, neta kutukutu maniyedi sisou, kóbuya, tokai, gumalau be ogaoga itoboinedi siseo, moe avadi (Vin 19:9-10; Atu 24:19).\f* Ego ava totaupa ikanuuwoiyegu mlina goi bei aseo.’ \m Naomiyana kana, \pm ‘Yaogu, kūna nakae kuguinūwe.’ \m \v 3 Tuwo tauyana ina bali tanuina tayamo goi bali ana totaupaupayao isabokuuliyedi bali kutukutuna vaalutudi iseoseo. Ego tanuwoyana moe Boasa ina tánuwo. ¡Boasayana be Elimaleka adi nunu tayamo! \s1 Boasa ina lokata Ruti yaina tetelina \p \v 4 E Boasayana makaitaga Bedeliyema goi isowóduwo ima, e ina ina todibayoyayao yaidi \w ikaipakuyedi\w*, idigo kana, \pm ‘¡\w Yauwe\w* bei ivakitaumi!’ \pm ‘¡Yauwe bei ikaipakuyem!’ tauyadi kaedi. \p \v 5 E Boasayana ikandobala, Ruti igite, tuwo ilumadádana ina todibayoyayao adi tovakumgo yaina, idigo kana, \pm ‘¿Woiyai amo avatau osiyana?’ \m \v 6 E tovakumgoyana idigo kana, \pm ‘Tauyana ogaoga, guma Moabe. Naomi taiyao Moabe goi sima. \v 7 Maine vavinayana ima ikawanoi yaigu idigo kana, \pi2 “¿Neta kutagōna bego bali ana todibayoyayao asabokuuliyedi go, idi bali patumidi kikidi goi kutukutudi vaalutudi aseo?” \pmo Atagona, tuwo tauyana tánuwo goi ipaaisewa gagaina nobuyana go, ima ame tuta. Ego tuta giyaina tauna iwaiwasi.’ \fig Ruti bali kutukutudi vaalutudi iseoseo|src="co00961b.tif" size="col" ref="2:7" \fig* \p \v 8 E tuwo Boasa ina Ruti ilatuwoko idigo kana, \pm ‘Vavina, kunovēgu. Taabu kunonōina ituli ta tánuwo goi kuseoseo, go sem guna topaisewayao vevina kikidi kuvalaabilābina, e taiyao koseosēo. \v 9 Ago koroto kugitēdi nako goi sipaaisewa go, sitamaumáuwo. Amoko goi kūna vevinayadi taiyao koseosēo. Korotoyadi bei alatuwokoidi geya sikitaitaiyemta. Neta maem isayasaya, kūna nako goi tauyadi bwae sitege siyatoyato, moe kwābi kunīm.’ \m \v 10 E tuwo, Rutiyana ivatugúyala ikanakabobo go, idigo kana, \pm ‘¿Yau ogaoga go, kaga unana kukanuwoiyegu be yau manugu kunuwonúwana?’ \m \v 11 E Boasayana idigo kana, \pm ‘Vatetelim madabokina tomota bogina sivateteli anove. Nakae kaga liliuna kuguuinuwedi yaom manuna tutayana monem ikámasa. Ayagoi tamam be sinam kwalavedi be nakae im kasa kwalave, e kuma ameko bego kwaiyako vata go, boi boda ame geya kuyagoiyeta. \v 12 Bei Yauwe, kai \w Isileli tubunao\w* ima Yaubada, am vaiwówana ivinim im guinuwa pasina. Bogina kuma Tauyana panepanena goi bego ivainugonem.’ \pm \v 13 ‘Guna tomoya, matam goi anuwóiya bogina ababane. Moitamo. Yau im \w pákwana|lemma="Paakonina"\w* bogina kukipaiwolegu be nakae atepatu kuvinigu go, yau im pákwana vevina im pakonayao sobuyekoidi nakae’, Ruti kaena. \p \v 14 E niga áika ana tuta goi Boasa idigo kana, \pm ‘Ruti, kubāla kūma ameko. Ame avam. \w Oine\w* bwaena yuyuyuna goi kuvaigāde, e kwāika.’ \m Tuwo moitamo Ruti ibala ina tauyana ina todibayoyayao kikidi itusobu ivaigade, e ikáika. Ago Boasa bali kutukutuna aiigabudi nakae ivini ikáika. Ikakáika, bogina gamona go, kutukutuyadi maniyena sikesa. \v 15 E Ruti bogina itáoya, ikaluvilamna ina ana bali iseoseo go, Boasa ina pakonayao koroto ilovinaedi idigo kana, \pm ‘¡Kotagōna tauyana bali patumidi kikidi goi iseoseo go, taabu koobōve! \v 16 Nakae maniyena kobuyagīdi kokaisobuyēdi kokalavēdi, e Ruti itoboine isevedi go, taabu koobōve.’ \s1 Yauwe ina lokata Ruti yaina tetelina \p \v 17 E tuwo Ruti bali ana tánuwo goi iseoseo ana kadókana lavilavi. Tutayana bali ikausapisapidi ikavava, bayao tayamo nakae ikayaoda. \v 18 Ikausapisapi ikavava, e ina bali ma bayaoina ikabi, ikaluvilamna ina ina kasa goi baliyana yaona ivatuluko kaga bogina isevedi. Ago kutukutuyadi ikaabogedi yaona ivini ikáika. \v 19 E Naomi ikandosobu kutukutuyadi igitedi, yaona yaina ilumadádana idigo kana, \pm ‘¿Yaogu, ame nako goi bali kuseoseo? ¿Avatau ina tánuwo goi? Guna kawanoi bego korotoyana ikanuuwoiyem Yauwe bei ikaipakuye.’ \m Tuwo Rutiyana ina paisewa manuna ivatétala, idigo kana, \pm ‘Korotoyana ina tánuwo goi aseoseo moe yoina Boasa.’ \m \v 20 Naomiyana mana uyáwana idigo kana, \pm ‘¡Latuwogu Yauwe ikaipakuye! ¡Yauweyana ilokateda, kita maa yawoida be kidi tokámasa!’ \m Naomi tuwaina kana, \pm ‘¡Amo korotoyana monegu osiyana, ada totateta!\f ‡ \fr 2:20 \fk Ada totateta\ft : Isileli tubunao idi sinapu ame nakae: Avatau neta nunu sinaena mana lovina, tauyana itoboine osiyana kaamasina monena inai go, itoboine tokámasa ina poyapoya be nakae konana madabokidi itatetedi. Ago geya, dogoiyadi bei sitagau unana ituli ta boda sigimonedi. Tauna neta totateta itatetedi dogoiyadi sikaaiyaka adi nunu sinaena (Vin 25:25).\f* Tauna kai Isileli tubunao ima sinapu goi tauyana itoboine imatakavateda.’ \m \v 21 E Rutiyana guma Moabe idigo kana, \pm ‘Tuwaina korotoyana ilatuwokoigu idigo kana, \pi2 “Tuwaina kuseosēo guna pakonayao taiyao ana kadókana guna dibayoya madabokina silukavave.”’ \m \v 22 Naomi idigo kana, \pm ‘Natugu, moe dedevina kuna Boasa ina tánuwo goi kuseo ina pakonayao vevina taiyao. Neta kuna ituli ta tánuwo goi kuseo, govila todibayoya koroto sikitaitaiyem.’ \fig Ruti bali kutukutuna ma bayaoina yaona Naomi ivini|src="co00968b.TIF" size="col" ref="2:18-22" \fig* \p \v 23 E tuwo Rutiyana Boasa ina topaisewayao vevina kikidi ivalaabilábina, e \w witi\w* be bali iseoseo tauyadi taiyao ana kadókana dibayoya ana kaba lukavava. Ikavava, Ruti yaona taiyao sikaaiyaka. \c 3 \ms1 Ruti ikaawanoi vaita manuna tetelina \mr (Ruti 3:1-18) \s1 Naomi koroto tayamo iilusale Ruti monena tetelina \p \v 1 E Naomi inuwonúwana Ruti manuna, tuwo ilatuwoko idigo kana, \pm ‘Natugu, dedevina koroto tayamo alusale monem, bei im kaiyaka dedevina. \v 2 ¿Boasa kunuwokavate? Tauyana ina \w pakonayao|lemma="Paakonina"\w* vevina taiyao boi koseoseo. Amo korotoyana monegu osiyana. Kunōve. Sabamgo ame aba kausapisápina goi bei \w bali\w* itakino.\f ‡ \fr 3:2 \fk Itakino\ft : Isileli tubunao bali sitakino ame nakae: Mainao bali ma sakavaidi sikaaiyaka go, bulumakau sivakavatedi ana kadókana baliyana sakavaidi sivapavepavedi. Ikavava, bali kutukutuna be nakae mosamosaina taiyao sikaaiyaka. Tuwo sitakino. Idi takinonayana ame nakae: Poke gagaina nakae sikabi kutukutu be mosamosa taiyao sikalalagasidi. Tutayana sikalalagasidi, yágira mosamosa iyawoisave ibala ina masigava itowo go, kutukutu sisou poyapoya goi unana simoumou.\f* \fig Koroto witi itakino|src="HK00097B.TIF" size="col" ref="3:2" \fig* \v 3 E kom kūna kuisīwo. Ikavava, kupūtuma be nakae am kwama dedevina toina kulōsi go, kusōu kūna nako tauyana iitakínona goi. Ego tauyana taabu iigitēm ana kadókana ikáika ikavava, imasisi. \v 4 Ago kom kūna tauyana kugīte nako goi iimasisi. Bogina iimasisi, e ina tanigo kunīsi go, aena kikina goi kumasīsi. Moe nakae matakavata kukawanoiye.\f ‡ \fr 3:4 \fk Matakavata kukawanoiye\ft : Ame nakona Ruti ikawanoi bego sinai.\f* Namliyeta baige bei ilatuwokoim kaga bei kuguinuwe.’ \m \v 5 E Rutiyana idigo kana, \pm ‘Kaga liliuna kuudigedi bei aguinuwedi.’ \m \v 6 Tuwo moitamo tauyana ina aba kausapisápina goi kaga yaona iidigedi nakae iguinuwedi. \s1 Boasa itagona Ruti inai tetelina \p \v 7 E Boasayana ikáika ikavava, ina lotówana dedevina, tuwo ina bali gugunina kikina goi imasisi. Niga go Rutiyana ivasinamo ina tauyana ina tanigo inisi, e aena kikina goi imasisi. \v 8 E nobunatoina goi Boasa ikaliwoisa ikanagavila, e vavinayana igitebabane aena kikina goi imasisi ikanamatáiya. \v 9 E idigo kana, \pm ‘¡Iyaa! ¿Kom avatau?’ \pm ‘Yau Ruti, im pákwana. Kom yaogu kaamasina osiyana guna totateta. Tauna, kwabīgu be kumatakavatēgu’,\f ‡ \fr 3:9 \fk Kumatakavatēgu\ft : Ruti nakona latuwona Boasa taiyao sinai (Rut 3:4).\f* Ruti kaena. \m \v 10 Boasayana idigo kana, \pm ‘¡O vavina! ¡\w Yauwe\w* \w ikaipakuyem\w*! Boi im lokata gagaina yaom yaina goi go, ame tutayana im lokata gagaina toina yaigu. Boi tubuwau geya kulusaleta bego kunai, toesaesa o tokai. \v 11 Ago vavina, geya kumatoiteta geya. Kaga liliuna kukawaanoiye bei aguinuwe. Moitamo. Tomota liliudi asa goi siyagoi kom guma Moabe; vavina dedevim. \v 12 Ego moe moitamo yau yaom kaamasina osiyana ina totateta be nakae itoboinegu amatakavatem\x † \xo 3:12 \xt Rut 2:20.\x* go, koroto tayamo ikaaiyaka, tauyana totubukumgo. Tauna tauyana mana lovina itoboine imatakavatem. \v 13 Ameko goi kuumasīsi vanuwo itomo. Itomo nobuyana ana tauyana agite. ¡Neta itagona bego imatakavatem, e dedevina, go geya, Yauwe yoina goi akatótula, yau bei amatakavatem! Ago ame tutayana kuumasīsi ana kadókana itomo.’ \p \v 14 E tuwo Boasa aena kikina goi Rutiyana imasisi ana kadókana botomotomo itáoya. Boasa ina nuwonúwana kana, \pm ‘Geya latuwogu tomota siyagoi bego vavina tayamo ima aba kausapisápina goi imasisi.’ \m \v 15 Tutayana Ruti itáoya, Boasa idigo kana, \pm ‘Am tanigo kunīsi kuvinīgu go, dadavina kuyoisikavāte.’ \m Tuwo ivini, e Boasayana bali kutukutuna nakae bayao tayamo ikabi, Ruti ana tanigo goi isiwoi. Ikavava, e Rutiyana ivavabe. Ikavava, Boasa itáoya ina asa.\f ‡ \fr 3:15 \fk Boasa itáoya ina asa\ft : Da Isileli niyadi goi ame geya imavadeta. Itoboineda takaigavile kada, ‘Boasa itáoya ina asa.’ Go aiyuwoina itoboineda kada, ‘Ruti itáoya ina asa.’ Da Isileli niyadi kana, ‘Itáoya’ go, geya tayagoiyeta avatau itáoya, Boasa o Ruti.\f* \p \v 16 Go Ruti ikaluvilamna ina ina kasa goi baliyana yaona ivini. Yaonayana ilumadádana idigo kana, \pm ‘¿Natugu, im ketoiya manakae?’ \m Tuwo kaga liliuna Boasa bogina iguinuwe, e manuna Rutiyana ivatétala, \v 17 idigo kana, \pm ‘Boasa ilatuwokoigu idigo kana, \pi2 “Geya itoboinemta nima kaka kwaluvila kuna yaom yaina.” \pmo Tauna bali kutukutuna gagaina ivinigu.’ \m \v 18 Naomi idigo kana, \pm ‘Ruti, om inūwa. Nava bei tagite kaga isowóduwo yaim. Moitamo. Boasa ame bei iguinuwa manum.’ \c 4 \ms1 Naomi ana dedevina iibabane tetelina \mr (Ruti 4:1-22) \s1 Boasa Ruti iitatete tetelina \p \v 1 E kina go Boasayana ituko ina asa ana kaba siu goi itusobu. Aba siuyana moe idi kaba tugúguna. Iitusobu go, totateta manuna boi Ruti bogina ilaatuwoko, e igite iiketoiya imamaima. Tuwo iduduwe idigo kana, \pm ‘Toi, kūma ameko goi kutusōbu.’ \m Tuwo tauyana ima itusobu. \v 2 E Boasa asa ana tolovinayao ana badabada yawou iduduwedi sima ilatuwokoidi situsobu, bei idi tugúguna sitaiyakeke. \v 3 E Boasa totatetayana ilatuwoko idigo kana, \pm ‘Naomi bogina Moabe goi ikaluvilamna ima go, tauyana latuwona osiyada kaamasina Elimaleka ina poyapoya ana tagona ibisilave. \v 4 Yau anuwonúwana dedevina kom kuyagoi. Neta poyapoyayana latuwom kutatete, e tolovina ame matadi goi kutatēte. Ago geya, kulatuwokoigu bei ayagoi. Geya kada tayaamo koroto mana lovina geya; kom tauna amta kuulovina. Yau sobuyekoim.’ \pm ‘Bei atatete’, toi kaena. \p \v 5 Go kina Boasayana idigo kana, \pm ‘Tutayana poyapoyayana ana tagona kukabi Naomi yaina, e Ruti, tauyana kóbuya guma Moabe, nakae bei kukabi kunai, e bei tokámasa yoina ikaaiyaka be nakae ina kaiguyauyana ikaaiyaka ina \w nunu\w* sinaena.’ \m \v 6 Go kina totatetayana idigo kana, \pm ‘Neta moe nakae, guna lovina akaidamane yaim. Yau geya itoboineguta Ruti anai, govila bei natugowo idi dalowo giyaina. Tauna kom toinim kutatēte go, yau geya latuwogu.’ \p \v 7 Ego boi nimatu \w Isileli tubunao\w* idi katótula ana sinapu osenao adi tateta be kónana adi talamapu manudi ame nakae: Koroto tayamo ana sendoro ivalilivi go, siyana ivini.\x † \xo 4:7 \xt Atu 25:9.\x* Moe nakae poyapoya ana kaidámana o lovina ana kaidámana bogina sikatotule. \fig Koroto ana sendoro ivalilivi go, osiyana Boasa ivini boda matadi goi|src="co00971b.TIF" size="col" ref="4:7-8" \fig* \p \v 8 Tuwo tutayana totatetayana idigo kana, ‘Kom toinim kutatēte’, e ana sendoro ivalilivi go, Boasa ivini. \v 9 E Boasayana koroto gagaidi be tomota madabokidi matadi goi idigo kana, \pm ‘Ame komi toinimi matami goi bogina kogite bego yau Elimaleka, Maloni be Kiliyoni konadi madabokidi Naomi yaina goi akabidi. \v 10 Aiyuwoina Ruti guma Moabe, tauyana Maloni kobuina, anai. Moe bego tokamasayana ina kaiguyau ikaaiyaka ina nunu sinaena. Nakae ana katumapu bei ibíbina, e yoina geya itagauta. ¿Ame komi bogina kogite?’\x † \xo 4:10 \xt Atu 25:5-6.\x* \m \v 11 Koroto gagaidi be tomota liliudi aba siuyana goi sikaaiyaka kadi, \pm ‘U, bogina kagite.’ \m E tuwo sikaodedevine sidigo kadi, \pm ‘Ame vavinayana giyakainava bei kunai, bei kina \w Yauwe\w* ivaite bego ivenátuna nakae Reitiyeli be Reya sivenátuna; tauyadi natudiyao badabadaidi kai Isileli tubunao manuma.\f ‡ \fr 4:11 \ft Reya be Reitiyeli be nakae idi pakonayao Bila be Siripa sivenátuna, natudiyao badabadaidi (Abv 29:31—30:24).\f* Bei esaesa kubabane im nunu \w Eparati\w* sinaena. E nakae bei Bedeliyema goi tomota liliudi yoim siiyagoi. \v 12 Bei Yauwe natumowo ivinim vavinayana yaina, e bei im nunu gagaina nakae Peresi\f ‡ \fr 4:12 \fk Peresi\ft : Peresi be Boasa adi nunu tayamo (Rut 4:18-22).\f* ina nunu gagaina, tauyana Yuda be Temari natudi.’ \x † \xo 4:12 \xt Abv 38:27-30.\x* \p \v 13 Tuwo moitamo Boasa Ruti\x † \xo 4:13 \xt Mad 1:5.\x* sinai go, Yauwe ina vaita goi ikéuwama, namliyeta ivenátuna, natuna koroto. \v 14 Vevina sidigo kadi, \pm ‘¡Yauwe tayapalīye! Tauyana tubum ivinim am totateta bei imatakavatem. Bei Yauwe ina guinuwa goi gomanayana yoina gagaina Isileli sinaena. \v 15 Yaom imatakoiyem be nakae ivaitem gagaina. Neta kom natumowo koroto ainima aiyuwo, geya adi kaipatamo sivaitem nakae yaom ivaitem. E ame tutayana tubum ivinim; tauyana bei yawoim ilisi tutayana kwainamoya.’ \p \v 16 Tuwo Naomi ibala ina gomanayana ikabi, ivayavau, e imatakavate. \v 17 Vevina tomota liliudi yaidi sidigo kadi, \pm ‘Ame tutayana Naomi ma tubuna.’ \m Ago gomanayana sivayou Obedi; tauyana nava bei natuna Diyesi. Nava bei Diyesi natuna Devida.\f ‡ \fr 4:17 \fk Devida\ft : Ame tauyana moe tolovina gagaina Yaubada ikinave.\f* \fig Naomi tubuna Obedi ivayavau|src="BA03007BW.tif" size="col" ref="4:16-17" \fig* \s1 Devida ina nunu \p \v 18 Tuwo Peresiyana ina nunu ame nakae: \li1 Peresi natuna moe Esironi. \li1 \v 19 Esironi natuna moe Ram. \li1 Ram natuna moe Aminadabi. \li1 \v 20 Aminadabi natuna moe Nakasoni. \li1 Nakasoni natuna moe Salimoni. \li1 \v 21 Salimoni natuna moe Boasa. \li1 Boasa natuna moe Obedi. \li1 \v 22 Obedi natuna moe Diyesi. \li1 Diyesi natuna moe Devida.