\id ROM - Gumawana Translation Project [C. Olson Draft #23 3-Jul-2018, Translators: Tomasi, Siyokira; final check Benedi, Patimo. Checked by Steve Gallagher March 2016] \h ROMA \toc3 Rom \toc2 Roma \toc1 Yeisu ana totugugunayao Roma goi adi leta \mt1 Roma \mt2 Yeisu ana totugugunayao // Roma goi adi leta \is1 Livala Aba Vaita \ip Leta ame Paulo igini ietune ina Yeisu ana totugugunayao Roma goi yaidi. Letayana igini tala 57 ina tala 59 goi go, nauyayanaidi. Go tomota maniyedi sinuwonúwana nakona tala 55 sinaena igini. Nakona Korinta goi ikaaiyaka tutayana igini. \ip Geya Paulo pasina da Roma maniyedi Yeisu sinumise geya. Go sem nakona Diyuu maniyedi Roma ana tokaiyakayao sina Yerusalema goi Pentikosi manuna, e Vala Dedevina Pita itaalavaite sinove, sinumise. Tutayana sikaluvilamna sina Roma goi Diyuu badabadaidi sivatulukoidi, e maniyedi sinumisa. \ip Tonumisa Roma goi moe kidi Totuyoyowo nuumisaidi be nakae Diyuu nuumisaidi. \ip Leta ame goi Paulo latuwona tonumisa Roma goi ilatuwokoidi ina nuwonúwana ina vadádana yaidi manuna. Ina vadadanayana ikavava, latuwona tauyadi sivaite tutayana ina asa Sipeini goi. \ip Leta ame ana masi gagaina moe Paulo latuwona tonumisayadi ivatulukoidi bego Yaubada aba numisa ina kanasíuna yaina goi. Boi nimatu ikatótula Eberamo yaina bego boda gagaina tauyana yaina goi bei sisowóduwo. Moe atotulayana Eberamo inumise, tauna Yaubada ivayoko kina kiboobosina. Paulo ivatulukoida enao tayamo toito ikaaiyaka bego Diyuu o Totuyoyowo kiboobosidi Yaubada matana goi. Enaoyana moe numisa. \ip Aiyuwoina Paulo ivatulukoida kita neta Yaubada bogina ivayokoida kita kiboobosida, e ida sinapu itoboine nakae Tauyana latuwona. \iot Leta Luluna \io1 1. Paulo ina talavaita be ina vadádana manudi \ior 1:1-15 \ior* \io1 2. Yaubada ina egamogamogu be nakae Tauyana aba numisa manudi \ior 1:16—4:25 \ior* \io1 3. Ida lotuta: Bego Yaubada ana káeyana tomoeeyalina goi takaiyako vata \ior 5:1—8:39 \ior* \io1 4. Yaubada aba numisa bei ina kanasíuna ana katótula iguinuwedi \ior 9:1—11:36 \ior* \io1 5. Tomota kiboobosidi idi sinapu nakonakae \ior 12:1—15:13 \ior* \io1 6. Paulo ina nuwonúwana vaamliyaidi \ior 15:14-33 \ior* \io1 7. Leta ana katuniboda \ior 16:1-27 \ior* \c 1 \ms1 Paulo ina talavaita be ina vadádana manudi \mr (Roma 1:1-15) \s1 Paulo ina talavaita Vala Dedevina manuna \m \v 1 E komi segowo \w Roma\w* goi, \p Yau Paulo leta ame agini iwo yaimi. Yau \w Guyau\w* \w Yeisu\w* ina \w pákwana|lemma="Paakonina"\w* be nakae ina \w vamoléyana\w* nakae Yaubada iduduwegu o tadigo kada, ‘Bogina ikimasabegu \w Vala Dedevina\w* Tauyana goi ima manuna.’ \v 2 Valayana boi igimikaatotule ina \w tokabivalavala\w* yaidi goi, e \w Gínina Kimaasabaina\w* goi sigini. \v 3 Valayana moe Natuna Valena. Sakava goi Natunayana ibíbina Devida ina \w nunu\w* yaina. \v 4 Ina taoyamna tokámasa yaidi pasina Yaubada ivayoko Tauyana Natuna\f ‡ \fr 1:4 \fk Tauyana Natuna\ft : Livala Tauyana Natuna ana yagoina ameko moe nakae Yeisu Tokalibúbuna. Avatau neta ilovina Isileli tubunao yaidi yoina Yaubada Natuna. Ame nakona Same 2:7 nakae (Gui 13:33; Ibe 1:5, 5:5).\f* mana togaga. Natunayana moe ida Tomoya Yeisu Guyau. Go ana vayokwanayana moe \w Baloma Kimaasabaina\w* goi, Tauyana ada kimasaba Yaubada umana unana. \v 5 Yeisuyana goi anuwóiya kababane o tadigo kada, ‘Ikawoima, e kai ina vamoleyanayao’ bego Tauyana yoina manuna kana \w Totuyoyowo\w* liliudi yaidi Vala Dedevina katalavaite, e madi numisa sikabikaone.\x † \xo 1:5 \xt Rom 16:26.\x* \v 6 Komi da Roma tauyadi taiyao; tauyami Yaubada iduduwemi bei komi Yeisu Guyau ina bodao. \p \v 7 Leta ame moe komi, tauyami Yaubada imatakooiyemi be nakae iduuduwemi, ina kimasabayao \w Roma\w* goi ami leta. \p Yaubada Tamada be ida Tomoya Yeisu \w Guyau\w* idi kanuwóiya be idi tuboina bei sivinimi. \s1 Paulo ina kauyagu // be nakae ina vadádana manudi \p \v 8 Mainao Yeisu \w Guyau\w* ina guinuwa goi madabokimi manumi akauyagu ida Yaubada yaina. Guna kauyaguyana unana imi numisa valena inúnuwo ina poyapoya ame ana madabokina goi. \v 9 Guna kauyaguyana itoboine. Yaubada iyaagoigu manakaegu tuta liliuna guna kawanoi goi anuwaaisimi! Tauyana yaina ma kategu madabokina be magu taimámina apaaisewa Natuna Valena Dedevina ana talavaita manuna. \v 10 Tuta liliuna guna kawanoiyadi liliudi goi akaawanoi Yaubada yaina neta ina nuwonúwana nakae, bei itoboinegu ao avadademi. \v 11 Akatukuwonemi bei agitemi bego Baloma Kimaasabaina ina yabobona akaiguyauye yaimi, bei akitogagemi. \v 12 E moe bei komi be yau takipaiwoleda. Nakae komi imi numisa ikipaiwolegu, e yau guna numisa ikipaiwolemi. \p \v 13 E segowo, latuwogu koyagoi bego tuta badabadaina aavatoiya ao yaimi goi go, boi ima ame tuta dogoi maniyedi sisanaabodegu geya awoita. Latuwogu ao bego itoboinegu komi nakae yaimi goi abágula, e bei guna bagulayana kiyayana yaimi goi ababane nakae boi aababane Totuyoyowo liliudi yaidi goi.\x † \xo 1:13 \xt Gui 19:21; Rom 15:22-23.\x* \v 14 Magu tasíkwana Vala Dedevina atalavaite tomota liliudi yaidi. Neta kidi asa gagaidi adi tokaiyakoyao be nakae woiwoitulu, kidi tonanamsa be nakae totamogemoge. \v 15 Tauna nakae latuwogu toina bego Vala Dedevinayana atalavaite komi Roma goi kokaaiyaka yaimi. \ms1 Yaubada ina egamogamogu // be nakae Tauyana aba numisa manudi \mr (Roma 1:16—4:25) \s1 Vala Dedevina goi Yaubada ikaiwoduwe // Tauyana aba numisa ina kanasíuna yaina \p \v 16 Moitamo, guna nuwonúwana bego Vala Dedevinayana atalavaite yaimi. Valayana manuna geya aomaemaeta.\x †a \xo 1:16 \xt Mak 8:38; 2Ti 1:8.\x* Valayana moe Yaubada ina togaga\x †b \xo 1:16 \xt 1Ko 1:18.\x* tonumisa liliuda ada yava manuna! Yavayana moe mainao kita \w Diyuu\w* manuda namliyeta komi Totuyoyowo manumi. \v 17 Manakaeda tayagoi Valayana moe Yaubada ina togaga? Ame nakae: Vala Dedevinayana sinaena goi Yaubada ina kibóbwata ana \w kanasíuna\w* manuna bogina ikaiwoduwe. Ina kaiwoduwoyana moe Tauyana \w aba numisa\w* pasina go, kita tonumisa manuda. Moe Gínina Kimaasabaina nakae idige kana, \b \qc ‘E kina \w tokibóbwata\w* numisa goi iiketoiya.’\x † \xo 1:17 \xt Gal 3:11; Ibe 10:38.\x* \qr Abekuki 2:4 \s1 Yaubada ina egamogamogu Totuyoyowo // idi goyo pasidi \p \v 18 Kaga unana Yaubada ina kibobwatayana ikaiwoduwe? Ame pasina: Yaubada yábana goi ina egamogamogu bogina ikaiwoduwe tomota idi kaoliliwo liliudi be nakae idi kapipilova liliudi pasidi. Tomotayadi idi kapipilova goi sipoikíkina bego Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* sisanabode. \v 19 Yaubada ina egamogamoguyana ikaiwoduwe unana kaga neta itoboineda tayagoi Yaubada manuna bogina imavada tauyadi yaidi goi unana Tauyana bogina ikaiwoduwe yaidi, tauna bogina siyagoi. \v 20 Manakaena ikaiwoduwe? Boi poyapoya ana madágina kunu goi go, ima ame tuta nakona Tauyana ina sinapu, nakae ina togaga aiyako vaatayaina be nakae aderina, geya tagitedita. Ago ina madágina liliudi goi itoboineda tagitedokoidi, tauna togoyoidiyadi geya itoboinedita idi kapipilova manuna sivakibala. \v 21 Unana siyagoi Yaubada ikaaiyaka go, tuwo ina togaga ana \w káeyana\w* geya sikamoitamoeyeta nakae itoboinedi. Nakae yaina geya sikauyaguta, go sem idi nuwogau goi tauyadi geya basabasaidimo be nuwodi yaaluwoidi bogina sikamamaníwana. Tauna geya itoboinedita sivakibala idi kapipilova manudi.\x † \xo 1:21 \xt Epe 4:17-18.\x* \v 22 Tauyadi toinidi sipásima bego madi nanamsa go, kidi siyaluwo. \v 23 Yaubada aiyako vaatayaina ina togaga ana káeyana sikalave go, toinidi idi nuwonúwana goi idi yaubadayao adi tapata kaavavaidi tokwalu nakae siwodugudi, e yaidi goi sisaakululu. Tokwaluyadi moe tomota maisiyadi, mánuwo maisiyadi, yoguyogu maisiyadi be kaga daladalaidi maisiyadi.\x † \xo 1:23 \xt Atu 4:16-18; Sam 106:20; Yer 2:11; Gui 17:29.\x* \p \v 24 Tauna Yaubada itagonedi toinidi idi yalagau nuwodi goi sisabokuuliyedi be simasisi goyogoyo, tuwo amo guinuwayadi goi wowodi sigieomaemaedi. \v 25 Ago Yaubada ana Nanamsa Mooitamoina sikalave go, pola goi sikaimapu. Tuwo Tomadágina yaina goi geya, go sem ina madágina yaidi goi sisaakululu be nakae sitaaimámina! Tomadaginayana aba yapali vata!\x † \xo 1:25 \xt Luk 1:68; Rom 9:5; 2Ko 1:3, 11:31; Epe 1:3; 1Pi 1:3.\x* E nakae! \v 26 Amo idi sinapuyana pasina Yaubada itagonedi idi vikaiya aba omayamaya yaidi goi. Idi vevina masisi moitamo koroto taiyao sikalave go, vavina vavina taiyao simasisi goyogoyo. \v 27 Koroto nakae. Masisi moitamo vevina taiyao sikalave go, madi savívila koroto siyaledi gagaina. Koroto koroto taiyao guinuwa aba omayamaya siguuinuwedi, tuwo adi liuna bei sibabane moe itoboine idi bágala pasina. \p \v 28 Kidi Yaubada sidovatusi go, silovina bego Tauyana ana nanamsa moe geya basabasainamo yawoidi manudi, tuwo sikatae, e tauna nakae Tauyana itagonedi toinidi nuwodi goyogoyoidi yaidi goi be kaga geya itoboineyeta yaidi, e tuwo siguuinuwedi. \v 29 Sinapu ame sivakayaodeidi: Guinuwa liliudi Yaubada ikaataedi, nuwonúwana goyogoyoidi, guinuwa goyogoyoidi, matakónana, goyo nuwonuwodi, vakipikipi, aumata, aumakimaki, pola, yogedageda nuwonuwodi, livalakipakipatu, \v 30 aogoyo, Yaubada ana tokaoliliwo, aipopóita, nuwatue, gágasa, goyo ana tolosinapu, tamadiyao be sinadiyao sopadi sikapipilavedi. \v 31 Tuwaina nuwodi maa patudi, idi katótula geya siguinuwedita, geya idi matakoimo be nakae geya idi nuwokapisimo. \v 32 Tauyadi bogina siyagoi Yaubada mana \w kivavasa\w* iilovina bego avatauwa neta amo sinapuyadi siguuinuwedi, ámasa itoboinedi go, tuwo nava siguuinuwedi. Go idi goyo sivaituwe. Avatauwa neta sinapuyadi siguuinuwedi, e kidi togoyoidiyadi madi uyáwana sikaodedevinedi! \c 2 \s1 Yaubada aba numisa ina kivavasa manuna \p \v 1 Yaubada ina egamogamogu bei moitamo isowóduwo toogoyoidi yaidi. Tauna tomota, komi tamo tamo neta semiyao kotakinoidi liuna manuna kami, ‘Itoboine tauyadi Yaubada ina liuna sibabane’, e geya itoboinemita imi goyo manudi kovakibala.\x †a \xo 2:1 \xt Rom 1:20.\x* Moe moitamo. Imi takinonayana moe nakae toinimi kotakinoimi liuna manuna. Bogina koyagoi. Komi totakinonayami imi guinuwa igoyo tauyadi nakae!\x †b \xo 2:1 \xt Mad 7:1; Luk 6:37.\x* \v 2 E bogina tayagoi bego avatauwa neta idi sinapu amo nakae, Yaubada mana \w kivavasa\w* bei itakinoidi. \v 3 E komi tomota konovēgu. Amo tauyadi idi goyo pasidi kotakinoidi liuna manuna go, amo guinuwayadi komi nakae koguuinuwedi! Manakae? Konuwonúwana bego itoboinemi Yaubada ina takínona goi kosiya ae? \v 4 Yaubada ina yabobona be ina mesayágana gagaidi imi goyo yaidi goi go, komi konuwonúwana ina yabobonayana be ina aramaitanayana dogoi besobeso. Seki, nakona geya koyagoiyeta bego ina yabobonayana goi latuwona ivakedemi bei kotugavila ae? \v 5 E mami dabakasa geya latuwomi kotugavila, tauna Yaubada ina egamogamogu ana maliyalina goi o tadigo kada, ‘Ina takínona kivaavasaina ikaiwoduwe’, e ina egamogamoguyana kovaituwe bei kolotowodoko. \v 6 Kita tamo tamo bei ikatumapuda nakae ida guinuwa goi ame nakae:\x † \xo 2:6 \xt Sam 62:12; Abi 24:12; Mad 16:27.\x* \v 7 Avatauwa neta madi mesayágana be madi guinuwa dedevidi Yaubada ina taimámina be ina wowoina be aiyako vata sisokiikinedi, e yawoidi vata bei sibabane. \v 8 Go avatauwa neta aditava idi yala manudi sipoisógana be nakae Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* sikapipilave go, kaga neta Yaubada iikatae moe sisabookuliye, e tauyadi yaidi goi Yaubada ina egamogamogu gagaina bei ikaiwoduwe \v 9 ame nakae: Goyo ana toguinuwa tamo tamo yogedageda be ategeda bei sibabanedi; mainao kita \w Diyuu\w* namliyeta komi \w Totuyoyowo\w*. \v 10 Go guinuwa dedevina ana toguinuwa tamo tamo adi taimámina, adi wowoina be adi tuboina bei sibabanedi; mainao kita Diyuu namliyeta komi Totuyoyowo. \v 11 Moitamo. Yaubada tokivavasa, tuwo ina lovina vavasa tomota liliuda yaida goi.\x † \xo 2:11 \xt Atu 10:17; 1Te 19:7; Gui 10:34; Gal 2:6; Epe 6:9; Kol 3:25.\x* \p \v 12 Moitamo Yaubada ina lovina vavasa. Avatauwa neta sigoyo, Yaubada bei itakinoidi kidi toogoyoidi bei ámasa itoboinedi. Kidi Totuyoyowo \w Yaubada ina Katukeda\w* geya siyagoiyeta go, tuwo neta sigoyo, Yaubada bei imtulidi go, geya inuwonuwoneta neta ina Katukedayana siyagoi o geya. Kidi Diyuu Yaubada ina Katukeda ikaukabolidi go, neta sigoyo, Atukedayana goi Yaubada bei itakinoidi toogoyoidi bei ámasa itoboine. \v 13 Kaga unana idi liuna itoboine? Kidi Yaubada ina Katukedayana sitaiyakeekeyamo geya nuwona ana \w tokibóbwata\w* Yaubada matana goi geya, go sem kidi Atukedayana ana toguinuwa ivayokoidi kidi nuwona ana tokibóbwata. \v 14 Guna nuwonúwana ataligei aba gita ame goi: Totuyoyowoyadi Yaubada ina Katukeda yaidi goi geya go, tuwo tutayana toinidi Atukedayana ana lovina siguinuwedi, e nukotodi goi bogina siyagoi nako sinapu dedevina, nako sinapu goyo. \v 15 Tomota amo nakae idi guinuwa goi sivatulukoida Yaubada ina Katukedayana ana lovina nukotodi goi bogina isanayatoidi unana idi sinapuyadi nukotodi goi sikamoitamoedi. Tuwo neta goyo siguinuwe, nukotodi isabutukoidi go, neta goyo geya siguinuweyeta, geya isabutukoidita. \v 16 Nakae siguuinuwe ana kadókana takínona ana maliyalina goi tutayana Yaubada bei \w Guyau\w* \w Yeisu\w* ilatuwoko tomota idi nuwogau itakinoidi nakae \w Vala Dedevina\w* aanumise italavaite. \s1 Diyuu Yaubada ina Katukeda sikapipilave \p \v 17 E nakona komi kami, \pm ‘Kai Diyuu.’ \m Nakona komi Yaubada ina Katukeda goi kootáoya. Nakona kouyáwana bego \w Yauwe\w* imi Yaubada. \v 18 Nakona ina Katukeda ivatulukoimi, tauna ina nuwonúwana koyagoi be nakae itoboinemi kodovatusi nako enao dedevina, nako enao goyogoyoina. \v 19 Nakona koyagoidoko komi bego Totuyoyowo matadi kebokeboidi adi tovakeda, nakae komi tauyadi mamaníwana goi adi mavada. \v 20 Nakona konuwonúwana bego komi kidi totamogemoge adi tokitotótona, o komi kidi idi numisa gogómana nakae adi tovatulúkwana. Moe imi nuwonuwanayana unana Yaubada ana Nanamsa Mooitamoina madabokina ina Katukeda goi ikaaiyaka yaimi buki sinaena. Nakae imi nuwonúwana ae? \v 21 Moe dogoiyadi moe moitamo. Tauna komi bego ituli ta tomotava kovatulukoidi go, kaga unana toinimi geya kovatulukoimita? Komi kotalavaita kami, \pm ‘Taabu kovaaināwana.’ \m Go kaga unana komi kovaaináwana? \v 22 Komi kami, \pm ‘Taabu korooerāta.’ \m Go kaga unana korooerata? Komi tokwalu aba sakululu kokalagiwoledi go, kaga unana idi vada tapwaroro goi tokwaluyadi kovainaaoidi? \v 23 Komi Yaubada ina Katukedayana manuna kogágasa kami, \pm ‘Atukedayana Yaubada ivinima.’ \m Go komi imi kapipilova goi Yaubada yoina kogieomaemae! \v 24 \w Gínina Kimaasabaina\w* nakae italavaitemi idigo kana, \b \qc ‘Yaubada yoina Totuyoyowo sitagiwoi komi pasimi.’ \qr Aiseya 52:5 \b \p \v 25 Guna nuwonúwana ataligei. Nakona komi konuwonúwana kami, \pm ‘Kai sakavaima bogina kakupoidi, tauna kai geya Totuyoyowo nakae geya Yaubada matana goi.’ \m Moe moitamo. Go \w sakava ana kúpwana\w* dedevina neta Yaubada ina Katukeda koguinuwe. Go neta Atukedayana kokapipilave, e sakavaimi adi kúpwana moe nakae geya kokupoidita o tadigo kada, ‘Komi Totuyoyowo nakae.’ \p \v 26 E tuwo avatau neta sakavaina geya ikupoeta go, Atukedayana ina lovina ikabikaonedi, e Yaubada bei ilatuwoko kana, \pm ‘Kom nakae tomota neta sakavaina kuuponina, tauna kom guna boda tayamo.’ \m Nakae ae? \v 27 Tuwo tauyadi sakavaidi geya adi kupwanamo go, Yaubada ina Katukeda sikiibobosi bei sitáoya, e komi Diyuu ina Katukeda yaina goi kokaaiyaka be nakae sakavaimi kuuponidi sitakinoimi komi Atukedayana ana tokapipilova. \v 28 Moe moitamo. You Diyuu geya ikaiyaketa tomota yaidi goi adi kaigigita pasina. Nakae sakava ana kúpwana moe geya kada sakava toluyena goi. \v 29 Go sem avatauwa neta nuwodi goi siguinuwa nakae Yaubada latuwona, ame tauyadi itoboineda takinanedi Diyuu mooitamoidi. Nakae sakava ana kúpwana mooitamoina moe Yaubada Balomaina ina guinuwa atedi goi go, geya kada Atukedayana ina guinuwa goi geya. Tauyadi adi yapali siibabane geya tomota goi geya, go sem Yaubada goi sibabane.\x † \xo 2:29 \xt Atu 10:17, 30:6.\x* \c 3 \s1 Diyuu kapipiilovaidi go, Yaubada aba numisa \p \v 1 Tauna nakona tomota tayamo bei ikaumakimaki kana, \pm ‘Neta \w sakava ana kúpwana\w* geya ivaitedeta go, Yaubada iuyaoneda, kaga ana dedevina kita \w Diyuu\w*? O sakava ana kúpwana kaga basabasaina?’ \m \v 2 Kita Diyuu moe ada dedevina gagaina toina! Dogoi badabadaidi Yaubada iguinuwedi kita Diyuu yaida goi go, dogoi gagaina moe tubudao ikawoidi bei ina katótula Eberamo yaina sikabikaonedi be sitalavaitedi tomota liliudi yaidi. \v 3 Go tubudaoyadi maniyedi geya \w aba numisa\w* geya, tauna Yaubada ina \w kanasíuna\w* sikapipilave. Moe manuna manakaeda tanuwonúwana? Kada, \pm ‘Diyuu maniyedi adi kawoiyana goi geya aba numisa geya, tauna Yaubada nakae geya aba numisa geya’? \m \v 4 Geya, geya toina! Yaubada aba numisa, sopana be ina guinuwa sivavasa! Nakona tomota liliudi sipola o tadigo kada, ‘Sopadi be idi guinuwa ituli ituli’ go, tuwo Yaubada aba numisa, sopana be ina guinuwa sivavasa! Moe moitamo ina liuna manuna nakae. Moe tayagoi unana boi nimatu \w Gínina Kimaasabaina\w* goi Devida igini ina goyo ana liuna manuna. Yaubada ina liunayana manuna Devida Yaubada ilatuwoko kana, \b \qc ‘Tomota bei sikamoitamoem \qc bego kom im bóbwara im liuna manuna kukibobosidi. \qc Nakae im kotu goi tomota geya itoboinedita \qc sitakinoim kadi, \qc “Im lovina liuna manuna kom geya kukivavaseta.”’ \qr Same 51:4 \b \p \v 5 E tomota maniyedi sidigo kadi, \pm ‘Yaubada tuta liliuna iliiuneda ida kapipilovayadi manudi. Tauna ida kapipilovayadi goi tomota itoboinedi sigitedoko Yaubada ina bóbwara ikibobosidi.’ \p Neta ida kapipilova goi Yaubada ina kibobwata ikaiwoduwe, manakaeda? Kada, \pm ‘Yaubada ibágala tutayana ida kapipilovayadi pasidi ina egamogamogu goi iliuneda’? \m (Ame nakae tomota maniyedi idi nuwonúwana.) \v 6 Geya, geya toina! Neta kita Diyuu geya itakinoideta ida kapipilovayadi manudi, bei manakaena da poyapoya idi kapipilova manudi itakinodokoidi? Geya! \v 7 E nakona tomota tayamo ikaumakimaki idigo kana, \pm ‘Neta yau geya aba numisa geya go, ame guna sinapu goyogoyoinayana goi Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* tagitedoko be nakae takinane Tauyana aba taimámina, e moeko goi Tauyana bogina avaite. Tauna geya itoboineyeta itakinoigu yau toogoyoigu bei liuna ababane ae?’ \m \v 8 Moe geya itoboineyeta! Neta moe moitamo, itoboineda kada, \pm ‘Bei goyo taguinuwe bego dogoi dedevina isowóduwo!’ \m Moe nakae tomota maniyedi sitagiwoigu be nakae sidigodigo bego yau nakae aabobore. Tauyadi Yaubada itoboine itakinoidi toogoyoidi bei liuna sibabane. \s1 Diyuu be nakae Totuyoyowo sivavasa madi goyo \p \v 9 Tauna manakaeda? Kita Diyuu kidi Totuyoyowo Yaubada matana goi tadedevinasavedi? Geya, geya toina! Mae bogina atalavaita tomota liliuda, Diyuu be nakae Totuyoyowo, sinapu goyo ina togaga iyowóida. \v 10 Moe nakae Gínina Kimaasabaidi sidige, kadi, \b \qc ‘Geya vatau tayaamo kiboobosina Yaubada matana goi, \qc geya toina! \qc \v 11 Geya vatau tayaamo iyagoi nako dedevina. \qc Geya vatau tayaamo isokikina Yaubada yaina geya. \qc \v 12 Madabokidi Yaubada situgavile. \qc Nakae tauyadi geya basabasaidimo Tauyana yaina. \qc Geya vatau tayaamo yabobona iguinuwe, \qc geya toina! \qr Same 14:1-3, 53:3 \b \qc \v 13 Tobudi valiwoga katupaaevaina nakae, \qc tauna idi bóbwara ibówana. \qc Maedi goi sipolapola. \qr Same 5:9 \b \qc Sopadi goi moteta bolaausina nakae, \qc e idi bóbwara goi tomota sikaogoyoedi. \qr Same 140:3 \b \qc \v 14 Tauyadi tobudi atubolata \qc be kubukasa goi sikaayaoda. \qr Same 10:7 \b \qc \v 15 Madi uyáwana latuwodi sina sikaumata. \qc \v 16 Ava dadava goi neta sinonoina, \qc tomota sikaigoyaidi be siyogedegededi. \qc \v 17 Ago tuboina ana kenao, \qc moe geya siyagoiyeta. \qr Aiseya 59:7-8 \b \qc \v 18 Tauyadi sinuwonúwana kadi, \qc “Yaubada geya kamatoiteyeta.”’ \qr Same 36:1 \b \p \v 19 E tayagoi bego kaga \w Yaubada ina Katukedayana|lemma="Yaubada ina Katukeda"\w* idige, tauyadi Diyuu Atukeda ikaukaabolidi ivadigoidi. Moe bego tomota liliuda sopada ikaupatudi be nakae \w da poyapoya\w* liliuda Yaubada ina kotu goi ida goyo tatalaseyanedi. \v 20 Tauna Atukedayana ana guinuwa goi geya vatau tayaamo kina Yaubada bei ivayoko kina kiboobosina.\x †a \xo 3:20 \xt Sam 143:2; Gui 13:39; Gal 2:16.\x* Atukedayana ina paisewa moe bego tayagoi goyo kaga. Ame tauna.\x †b \xo 3:20 \xt Rom 7:7.\x* \s1 Yaubada ina kibóbwata // Yeisu aba numisa ina kabikáwana goi ikaiwoduwe \p \v 21 E ame tuta goi Yaubada ina kibóbwata ina kanasíuna manuna ikaiwoduwe yaida. Go geya kada kita ina Katukedayana taguuinuwe goi ikaiwoduwe geya. (Go ina kibobwatayana boi Mosese be nakae Yaubada ina \w tokabivalavalayao\w* liliudi idi buki goi\f ‡ \fr 3:21 \fk Mosese be nakae Yaubada ina tokabivalavalayao liliudi idi buki goi\ft : Buki Aba Vatowo, Tateta, Vininabeso, Yoyowo be nakae Atukeda moe Mosese iginidi. Bukiyadi Diyuu sivayoudi Yaubada ina Katukeda.\f* sitalavaite). \v 22 Ina kibobwatayana moe \w Yeisu\w* \w Guyau\w* aba numisa ina kabikáwana goi ikaiwoduwe kita ana tonumisayao madabokida manuda.\x †a \xo 3:22 \xt Rom 1:17; Gal 2:16, 3:22.\x* Moe moitamo. Madabokida tavavasa Yaubada matana goi.\x †b \xo 3:22 \xt Rom 10:12; Gal 3:20; Kol 3:11.\x* \v 23 Madabokiida, Diyuu be Totuyoyowo, bogina tagoyo, e Yaubada ana \w káeyana\w* tomoeeyalina tapoikiki bego yaida goi itakanukanunu go, geya itoboinedeta. \v 24 Ago mana kanuwóiya ina yabobona goi madabokiida ivayokoida kita kiboobosida. Ame nakae: Guyau Yeisu ina kámasa goi itateteda. \v 25 Yeisuyana Yaubada ikasale, e ikaikaina goi be nakae ina kabikáwana aba numisa goi kita ada kaba núwala.\x † \xo 3:25 \xt Tat 25:17-22, 37:9; Rom 3:25; Ibe 9:5; 1Iy 2:2, 4:10.\x* Nakae Yaubada iguinuwe bego ina kibóbwata ina kanasíuna manuna ikaiwoduwe unana ida goyo boi mainao bogina taguuinuwedi mana mesayágana ituuyouyoidi. \v 26 Nakae iguinuwe bego ina kibobwatayana ina kanasíuna manuna ame tuta ikaiwoduwe, e bei Tauyana tokivavasa, tuwo avatauwa neta aba numisa Yeisu nakae, bei ivayokoidi kidi kiboobosidi. \s1 Yauwe Diyuu be Totuyoyowo // idi Yaubada tayamo idi numisa tayamo pasina \p \v 27 Tauna ida gágasa manakae? Kita Diyuu itoboineda tagágasa bego Totuyoyowo tatobusavedi? Geya! Gagasayana Yaubada bogina isanabode, tauna geya itoboineyeta. Enao vau bogina isowóduwo. Neta nakae, Yaubada ina Katukeda ana kamoitamo manakaena isowóduwo? Atukedayana ana guinuwa goi? Geya, go sem numisa goi. \v 28 Moitamo. Yau ayagoi numisa pasina Yaubada ivayokoida kita kiboobosida go, geya ina Katukeda ana guinuwa pasina geya. \v 29 Go neta moe geya moitamo, manakae? Yaubada kita Diyuu adetava ida Yaubada? Geya! Tauyana Totuyoyowo idi Yaubada nakae ae? U. Tauyana Diyuu be Totuyoyowo madabokida ida Yaubada \v 30 unana Yaubada tayamo toito.\x †a \xo 3:30 \xt Atu 6:4.\x* Tauna kita Diyuu sakavaida kuuponidi ida numisa pasina ivayokoida kita kiboobosida be nakae Totuyoyowo sakavaidi geya adi kupwanamo nakae; idi numisa goi ivayokoidi kidi kiboobosidi.\x †b \xo 3:30 \xt Gal 3:8,20.\x* \v 31 Tauna neta Totuyoyowo idi numisa goi ivayokoidi kidi kiboobosidi go, moe geya Atukedayana ana guinuwa goi geya, manakae? Atukedayana ida numisa goi atauwe? Geya, geya toina! Go sem Atukedayana ayatodoko. \c 4 \s1 Eberamo ina numisa Yaubada ikamoitamoe \p \v 1 Tauna manakaeda? Eberamo bogina tadovatusi go, kaga tababane, kina tubuda sakava ana dadava goi? Geya, ae? \v 2 Kada go ina guinuwa pasidi Yaubada ivayoko kina kiboobosina, e itoboine tomota matadi goi igágasa. Go geya ina guinuwa pasidi Yaubada ivayoko kina kiboobosina geya, go sem ina numisa pasina. Tauna geya itoboineyeta Yaubada matana goi igágasa. \v 3 Manakaeda tayagoi moe moitamo? \w Gínina Kimaasabaina\w* nakae idige, kana, \b \pi1 ‘Eberamo inumisa Yaubada yaina, e ina numisayana Yaubada igite, ikamoitamoe bego kina Eberamoyana moe Yaubada nuwona ana \w tokibóbwata\w*.’\x † \xo 4:3 \xt Rom 4:9,22; Gal 3:6; Yem 2:23.\x* \qr Aba Vatowo 15:6 \b \p \v 4 E guna masi ana kaba gita aguinuwe bei koyagoi. Avatau neta ipaisewa, ana maisa moe geya kada tokaiguyau ina kanuwóiya goi geya, go sem topaisewayana ana takona. \v 5 Go Yaubada ina sinapu ituli. Tauyana itoboine ana tokaoliliwoyao ivayokoidi kidi kiboobosidi. Tuwo avatauwa neta geya sipaiseweta, go sem ame Yaubadayana yaina sinumisamo, e idi numisayana igite, ikamoitamoe bego amo tauyadi nuwona ana tokibobwatayao. Moeko goi idi paisewa pasina geya, go sem idi numisa pasina ivayokoidi kidi kiboobosidi ina \w kanasíuna\w* manuna. Tauna ina vayokwanayana moe anuwóiya. \v 6 Moe nakae Devida ina bóbwara tomota adi dedevina manuna neta geya kada idi guinuwa pasidi geya, go sem idi numisa pasina kidi kiboobosidi Yaubada matana goi. Tauyana kana, \b \qc \v 7 ‘Avatauwa neta idi kapipilova Yaubada inuwotaoidi \qc nakae idi goyo ikatuuyouyoidi, \qc e adi dedevina bogina sibabane. \qc \v 8 Avatauwa neta idi goyo \w Yauwe\w* geya ikatuyaividita, \qc e adi dedevina bogina sibabane.’ \qr Same 32:1-2 \s1 Yaubada ina katótula Eberamo yaina // moe ina numisa pasina \p \v 9 E tuwo manakae? Amo dedevinayana Devida idigedige moe kita \w sakavaida kuuponidi|lemma="Sakava ana kúpwana"\w* adetava manuda, gea kidi sakavaidi geya adi kupwanamo nakae manudi? Madabokiida ae? Ame bogina adige Eberamo manuna kagu, \b \pi1 ‘Ina numisayana Yaubada igite, ikamoitamoe bego kina Eberamoyana moe Yaubada nuwona ana tokibóbwata.’\x † \xo 4:9 \xt Rom 4:3,22; Gal 3:6; Yem 2:23.\x* \qr Aba Vatowo 15:6 \b \m \v 10 E tuwo Eberamo nakonakae tutayana ina numisa Yaubada ikamoitamoe? Bogina sakavaina ikupo, gea nava geya ikupoeta? Geya kada sakavaina bogina ikupo geya, go sem sakavainayana nava geya ikupoeta \v 11 namliyeta baige kina Yaubada ilatuwoko aba kinana tayamo iguinuwe. Aba kinanayana moe sakava ana kúpwana.\x † \xo 4:11 \xt Abv 17:10.\x* Moe aba kamoitamo bego tauyana kiboobosina Yaubada matana goi. Go Eberamoyana mana numisa tutayana sakavaina nava boi geya ana kupwanamo. Nakae Yaubada iguinuwe bei avatauwa neta sakavaidi geya adi kupwanamo go, sinumisamo, e tauyadi liliudi tubudi moe Eberamo. Moeko goi idi numisayana Yaubada igite, ikamoitamoe, e tauyadi nuwona ana tokibobwatayao. \v 12 Aiyuwoina Yaubada nakae iguinuwe bei Eberamoyana moe kidi sakavaidi kuuponidi tubudi nakae. Tauyadi moitamo sakavaidi bogina sikupoidi go, tuwaina tubudi Eberamoyana ina numisa kiyaena sivaekuli. Ina numisayana tagite tauyana yawoina goi tutayana sakavaina nava geya ana kupwanamo. \p \v 13 Guna nuwonúwana alumavivisi. Yaubada boi ikatótula Eberamo mana bodao yaidi goi bei poyapoya ana madabokiina ivinidi adi kaba lovina. Ago geya kada ina \w Katukeda|lemma="Yaubada ina Katukeda"\w* ana guinuwa pasina ikatótula geya, go sem unana Eberamo ina numisa pasina tauyana kiboobosina Yaubada matana goi.\x † \xo 4:13 \xt Abv 17:4-6, 22:17-18; Rom 4:13, 8:17; Gal 3:29.\x* \v 14 Neta atotulayana ina sowóduwo kidi Atukedayana adi toguinuwa sibabane, e numisa bogina geya basabasainamo be nakae atotulayana dogoi besobeso.\x † \xo 4:14 \xt Gal 3:18.\x* \v 15 Manakaeda tayagoi moe moitamo? Yaubada ina Katukeda ana kapipilova pasina ina egamogamogu isowóduwo. Go neta Atukedayana geya, e apipilova geya. \p \v 16 Yaubada ina katótula Eberamo ivini moe ina numisa pasina unana ame: Bego atotulayana moe Yaubada ina kanuwóiya kaka goi, e bei ina katotulayana kita Eberamo ina bodao liliuda moitamo tababane. Geya kada kidi Atukedayana ana toguinuwa aditava geya, go sem avatauwa neta idi numisa Eberamo ina numisa nakae, tauyana madabokiida tubuda nakae.\x † \xo 4:16 \xt Gal 3:7.\x* \v 17 Moe nakae boi Gínina Kimaasabaina idige, kana, \b \pi1 ‘Avayokoim kom boda badabadaidi tubudi.’ \qr Aba Vatowo 17:5 \b \m E Eberamo inumisa Yaubada yaina, tuwo tauyana moe madabokiida tubuda nakae Yaubada matana goi. Eberamo iyagoi Yaubada ibóbwara moitamo unana itoboine tokámasa ikaitaoedi be nakae kaga neta mainao geya sikaiyaketa, e ibóbwara sisowóduwo. \v 18 Ana kaigigita atotulayana geya itoboineyeta isowóduwo o tadigo kada, ‘Eberamo itoboine nukotona itopa’ go, tuwo tauyana mana lotuta inumisa nakona moitamo nava tauyana bei boda badabadaidi tubudi nakae Gínina Kimaasabaina bogina idige, kana, \b \pi1 ‘E tubumowo adi badabada bei nakae.’ \qr Aba Vatowo 15:5 \b \m \v 19 Geya tayamo tuta Eberamo ina numisa ineneta. Tauyana ana tala giyakainava 100 bogina, e bogina iyagoi wowona kaamasina be nakae Sera kaagalina.\x † \xo 4:19 \xt Abv 17:17, 18:11; Ibe 11:11-12.\x* \v 20 E Yaubada ina katótula manuna geya inanayuwoita; nakae ina numisa geya ikalaveyeta. Go sem ina numisayana imatuwo unana Yaubada aba taimámina ikinane \v 21 be nakae iyagoi bego kaga Yaubada bogina ikaatotule, nakae itoboine iguinuwe. \v 22 Moe pasina tauna kina Yaubada Eberamo \qt ina numisayana igite, ikamoitamoe bego kina Eberamoyana moe Yaubada nuwona ana tokibóbwata.\qt*\x † \xo 4:22 \xt Abv 15:6; Rom 4:3,9; Gal 3:6; Yem 2:23.\x* \v 23 E amo gininayana kana, ‘Ina numisayana ikamoitamoe’ go, moe geya kada Eberamo anetava manuna geya, \v 24 go sem kita nakae manuda! Bei ida numisa ikamoitamoe, e kita nakae kiboobosida Tauyana matana goi, kita tauyada tanumisa bego ida Tomoya \w Yeisu\w* tokámasa yaidi bogina ikaitáoe. \v 25 Yeisuyana boi siyoisi ida kapipilova pasidi sikaumate\x †a \xo 4:25 \xt Ais 53:4-5; Rom 5:6,8.\x* go, kita manuda Yaubada ikaitáoe bego ivayokoida kita nuwona ana tokibobwatayao.\x †b \xo 4:25 \xt Rom 3:24; 2Ko 5:15.\x* \c 5 \ms1 Ida lotuta: Bego Yaubada ana káeyana // tomoeeyalina goi takaiyako vata \mr (Roma 5:1—8:39) \s1 Yaubada ivayokoida kita kiboobosida, // e tuboina tababane \p \v 1 E ida numisa pasina Yaubada bogina ivayokoida kita kiboobosida, tauna ida Tomoya \w Yeisu\w* \w Guyau\w* ina guinuwa goi tatuboina Yaubada taiyao. \v 2 Guyauyana goi Yaubada ina kanuwóiya talotowo ida numisa pasina, e anuwoiyayana goi ame tuta takaaiyaka be nakae taauyáwana unana taalotuta bego Yaubada ana \w káeyana\w* tomoeeyalina bei tasiuko. \v 3 Go geya ida lotuta kaka manuna taauyáwana geya, go sem ida mou manudi nakae taauyáwana unana tayagoi bego mouyadi mesayágana yaida goi bei sikeuwoe. \v 4 E aramaitanayana aderida dedevina yaida goi bei ikeuwoe. E aderidayana bei lotuta yaida goi ikeuwoe. \v 5 E ida lotutayana Yaubada matana goi bei geya igieomaemaedeta. Ame manakaeda tayagoi? \w Baloma Kimaasabaina\w* Yaubada bogina iivinida ina \w matakoi\w* ateda goi bogina isiwoi. Tauna tayagoi ida lotutayana geya igieomaemaedeta. \p \v 6 Aba gita Yaubada ina matakoi manuna avinimi. Kita nava neenetaida go, tuta ana toboine goi kita Yaubada ana tokaoliliwo manuda \w Guyau\w* ikámasa. \v 7 Seki, masa tatagona bego tomota tayamo Yaubada nuwona ana \w tokibóbwata\w* go, manuna takámasa. Neta tomota ada tovaita,\f ‡ \fr 5:7 \fk Tovaita\ft : Ame tauyana ina esaesa goi tomota liliudi ivaitedi go, tomotayadi siwowoine.\f* e nakona tatagona bego manuna takámasa. \v 8 E moe moitamo go, Yaubada toinina ina matakoi yaida goi ivatulukoida bego kita nava toogoyoida go, tuwo manuda Guyau ikámasa. \v 9 Tauna Yeisu ikaikaina goi ame tuta Yaubada ivayokoida kita kiboobosida. Tauna tayagoidoko ina egamogamogu yaina goi bei iyaveda. \v 10 Neta boi mainao kita Yaubada ina kaleyayao go, Natuna ina kámasa goi ikabivekovekomneida, e tayagoidoko Natunayana yawoina vau goi moitamo bei iyaveda. \v 11 Go geya kada ada yava kaka manuna taauyáwana geya, go sem Yaubada ina guinuwa ida Tomoya Yeisu Guyau goi manudi tauyáwana nakae. Yeisuyana goi abivekovekomna Yaubada taiyao tababane. \s1 Adama goi ámasa tababane; // Guyau goi yawana vau tababane \p \v 12 E tauna mae guna livalayana ivatulukoida ame: Koroto tayamo pasina goyo isowóduwo poyapoya ame goi. Goyoyana goi ámasa isowóduwo. Moe nakae ámasa isagayako ina tomota liliuda yaida unana liliuda tagoyo.\x † \xo 5:12 \xt Abv 3:6; Rom 6:23; 1Ko 15:1,22.\x* \v 13 Manakaeda tayagoi moe moitamo? Namliyeta \w Yaubada ina Katukeda\w* bei ima poyapoya ame goi go, goyo bogina ikaaiyaka, e tomota liliudi sigoyogoyo. Neta Atukedayana geya, e idi goyoyadi Yaubada geya ikatuyaividita go, tuwo ámasa geya ikavaveta, \v 14 go sem Adama ina tuta go, ima Mosese ina tuta goi ámasa iilovina tomota yaidi. Go idi goyo geya kada Adama ina kapipilova nakae geya go, tuwo nakae amasayana iloviinaedi. Adamayana moe koroto tayamo namliyeta bei ima makayauna nakae, korotoyana moe Guyau. \v 15 Go geya kada sivavasa toina geya, go sem Adama ina kapipilova geya kada Yaubada ina yabobona nakae geya. Koroto tayamo ina kapipilova goi tomota liliudi sikámasa go, Yaubada ina kanuwóiya nakae ina yabobona moe koroto tayamo yoina Yeisu \w Guyau\w* ina kanuwóiya goi ivaituwedi tomota liliuda yaida. \v 16 Ago yabobonayana bolotona geya kada korotoyana tayamo ina goyo bolotona nakae geya. Moitamo. Goyoyana bolotona moe Yaubada itakinoida kita toogoyoida, e ámasa bei tababane. Go kita tomota ida kapipilova liliudi mlidi yabobonayana isowóduwo, e bolotona moe Yaubada ivayokoida kita kiboobosida. \v 17 Guna nuwonúwana ataligei. Tayamo koroto ina kapipilova goi ámasa iilovina, tuwo tomota sikamakámasa. Go koroto aiyuwoina ina guinuwa ikalisave. Korotoyana moe Yeisu Guyau. Tauyana ina guinuwa goi Yaubada ina kanuwóiya gagaina taababane. Anuwoiyayana ivinibesoida moe Yaubada ivayokoida kita kiboobosida. E Yeisu Guyau taiyao maa yawoida vau bei talovina. \p \v 18 E tauna tomota tayamo ina kapipilova tayamo goi tomota liliuda Yaubada itakinoida kita toogoyoida itoboineda ámasa tababane. E nakae koroto tayamo ina guinuwa kiboobosina goi tomota liliuda Yaubada ivayokoida kita kiboobosida be nakae yawoida vau tababane. \v 19 Koroto tayamo ina kapipilova goi tomota liliuda tamalatogoyoida, e nakae koroto tayamo ina kabikáwana goi liliudakova ivayokoida kita kiboobosida. \v 20 E Yaubada ina Katukedayana ima bego apipilova isáila. Go nako goi goyo isáila, e Yaubada ina kanuwóiya isáila gagaina toina \v 21 bego ame: Nakonakae goyo ana togagayana ámasa goi iilovina, e nakae Yaubada ivayokoida kita kiboobosida, tauna ina kanuwoiyayana iilovina, e yawoida vata ida Tomoya Yeisu \w Guyau\w* ina guinuwa goi bei tababane. \c 6 \s1 Goyo tatavilēiye go, takasalēda Yaubada yaina \p \v 1 E tauna manakaeda? Kada, \pm ‘Goyo taguuinuwe bego Yaubada ina kanuwóiya ivaaituwe yaida’? \m \v 2 Geya, geya toina! Ana kaigigita kita bogina takámasa, e goyo ina togagayana bogina tatavileiye. Tauna manakaeda nava goyo ina togagayana goi takaaiyaka? Geya! \v 3 Neta moe koyagoi, e nakae itoboine koyagoi bego kita liliuda neta tomota bogina \w sisayoyoida|lemma="Sayóyova"\w* bei \w Guyau\w* \w Yeisu\w* tasiuko, e ana kaigigita ina kámasa nakae tasiuko. \v 4 Tauna tutayana sisayoyoida, bei ina kámasa tasiuko, ana kaigigita kina taiyao sivaliwogeda bego kita Tauyana nakae ame nakae: Tauyana tokámasa yaidi Tamana ina togaga ana \w káeyana\w* goi ikaitáoe,\x † \xo 6:4 \xt Gui 2:24; Kol 2:12.\x* e bei kita nakae yawoida vau goi itoboineda taketoiya. \v 5 Neta kita bogina taspwagógana Tauyana ina kámasa taiyao, e ámasa goi geya takaiyaketa geya, go sem moitamo toina Tauyana ina taoyamna goi taiyao nakae taspwagógana. \v 6 Bogina tayagoi bego kita yawoida bogo kerose goi bogina situpatukoidi Guyau taiyao bego ida spwagógana goyo yaina goi ikavava, e bei goyo ina togagayana geya tuwaina \w iipakoida|lemma="Paakonina"\w*. \v 7 Avatauwa neta Guyau taiyao bogina sikámasa, Yaubada ivayokoidi kidi kiboobosidi, e kidi goyoyana ina lovina yaina goi taliigavidi. \p \v 8-9 E bogina tayagoi bego Yaubada \w Guyau\w* tokámasa yaidi goi ikaitáoe, tauna Tauyana geya itoboineyeta ikamasamna. Ámasa geya tuwaina iloovinae. Tauna neta Tauyana taiyao bogina takámasa nakae, e tayagoidoko bego nava bei maa yawoida Tauyana taiyao nakae takaiyako vata. \v 10 Manakaeda tayagoi moe moitamo? Ámasa geya tuwaina Guyauyana iloovinae. Ina kamasayana moe nakae goyo ina togaga itavileiye go, moe sivatayamo iguinuwe. E maa yawoina ame tuta ikaaiyaka go, moe Yaubada umana ikaaiyaka. \v 11 Kita nakae. Tanuwokavāte ame moitamo: Guyau Yeisu taiyao bogina takámasa, bei goyo ina togaga tatavileiye go, maa yawoida Yaubada umana takaaiyaka ida spwagógana Guyau Yeisu taiyao pasina. \p \v 12 Tauna taabu goyo kootagōne wowomi yaidi goi iilovina bei ina yalagau kokabikaaonedi. \v 13 Taabu talaimi kokaasalēdi goyo yaina bei talaimiyadi ietakoidi guinuwa goyogoyoidi manudi. Go sem komi boi kaamasimi nakae go, ame maa yawoimi, e Yaubada yaina kokaasalēmi be talaimiyadi nakae kokaasalēdi Tauyana yaina bei ietakoidi kibóbwata manuna. \v 14 Moe moitamo. Taabu kootagōna bego goyo imi tomoya. Kita \w Yaubada ina Katukeda\w* ina takínona geya ikaukabolideta, go sem ina kanuwóiya ikaukabolida. \s1 Kita paakonida Yaubada yaina \p \v 15 E tauna manakaeda? Yaubada ina Katukeda ina takínona geya ikaukabolideta, go sem ina kanuwóiya ikaukabolida. Tauna manakae? Itoboine nava tagoyogoyo? Geya, geya toina! \v 16 Manakae? Geya koyagoiyeta bego avatau yaina paakonimi kabikaaonimi nakae kokaasalemi, e komi tauyana kokabiikaone ina pakonayao be itoboinemi sopana kokabikaone? Neta kolovina bego komi goyo ina pakonayao, ámasa bei kobabane. Go neta kolovina bego komi Yaubada ina pakonayao kabikaaonimi, e tuta ana kaba lukavava goi komi kiboobosimi. \v 17 E komi boi goyo ina pakonayao go, ame tuta ituli. Ima vatulúkwana konove go, vatulukwanayana Yaubada nuwomi goi itapate ikaidamanemi vatulúkwana ana tapata ana lovina goi, e nuwomi madabokina goi kokabikaone, e ikaigavilemi. E moe manuna Yaubada yaina akauyagu. \v 18 E goyo ana togagayana goi italigeida, tauna kita Tauyana ina pakonayao kibóbwata manuna. \v 19 Kita tomota ida kaba gita goi avatulukoimi komi imi nuwonúwana taameyaidi pasidi. Moitamo Tauyana ida Tomoya. Boi mainao talaimi kokaasaledi kaga goyogoyoidi be apipilova yaidi, tuwo dogoiyadi goi komi paakonimi. Moeko goi imi kapipilova kovaituwe. Go ame tuta talaimiyadi kokasalēdi Yaubada yaina, e bei komi Tauyana ina pakonayao kibóbwata manuna. Moeko goi komi bei kimaasabaimi Tauyana umana. \v 20 Moitamo. Tutayana komi goyo ina pakonayao, kibóbwata manuna geya konuwonuwoneta. \p \v 21 E tauna ava kéuwo boi mainao imi sinapu goi kobabane? Geya! Moe dogoiyadi pasidi omi imayamaya! Dogoiyadi bolotodi moe ámasa! \v 22 E ame tuta go Yaubada goyo ana togaga yaina goi bogina italigeimi go, komi Yaubada ina pakonayao. Tauna keuwoimi kobabane moe kimaasabaimi Yaubada umana namliyeta yawoimi vata kobabane. \v 23 Moe moitamo. Goyo ana katumapu moe ámasa go, Yaubada ina yabobona iviniibesoida moe yawoida vata ida spwagógana ida Tomoya \w Guyau\w* Yeisu taiyao pasina. \c 7 \s1 Yaubada italigeida // ina Katukeda ina takínona yaina goi \p \v 1 Segowo, neta mae guna nuwonúwana \w Yaubada ina Katukeda\w* manuna bogina koyagoi, e nakae nakona koyagoi bego Atukedayana moe kita tomota neta ma yawoida manuda, e kita maa yawoida ilovinaeda. (Komi Yaubada ina Katukeda bogina kooyagoi avaadigoimi.) \v 2 Aba gita tayamo aguinuwe. Atukedayana goi itoboine vavina nainaina monena taiyao situyuwo vata. Go neta monenayana ikámasa, e vavinayana ana talígava nai ana lovina Atukeda goi bogina ibabane. \v 3 E tauna tutayana monenayana nava maa yawoina, neta vavinayana ituli ta koroto taiyao sinai, e tomota itoboinedi siduduwe toroerata. Go neta monenayana ikámasa, e lovinayana goi vavina ana talígava bogina ibabane, tauna itoboine ituli ta koroto inai go, tomota geya itoboinedita siduduwe toroerata. \v 4 Tauna, segowo, kita nakae. Ana kaigigita ida spwagógana \w Guyau\w* wowona taiyao goi Yaubada bogina ikaumateda, e ina Katukeda geya tuwaina iloviinaeda. Kita vavinayana nakae itoboineda ituli ta moneda takabi. Monedayana moe \w Yeisu\w*, Tauyana tokámasa yaidi goi Yaubada ikaitáoe. Moe bego takéuwo Yaubada manuna. \v 5 Tutayana boi kita sakava goi taaketoiya, Atukedayana pasina goyo ana vikaiya talaida goi sipaaisewa bei keuwoida moe ámasa. \v 6 Go ame tuta Atukedayana ana takínona yaina goi Yaubada bogina italigeida unana boi Atukeda ana takinonayana \w iipakoida|lemma="Paakonina"\w* nakae go, bogina takámasa, e geya tuwaina iloviinaeda. Tauna mada katetagona tapaaisewa Yaubada umana geya kada Atukedayana ana kenao bogo goi geya, go sem \w Baloma Kimaasabaina\w* ina kenao vau goi. \s1 Goyo Yaubada ina Katukeda iyatako \p \v 7 E tauna manakaeda? Kada, \pm ‘Yaubada ina Katukeda moe goyo’? \m Geya, geya toina! Go sem neta ina Katukedayana geya, e geya itoboineguta goyo ayagoi.\x †a \xo 7:7 \xt Rom 3:20.\x* Neta Atukedayana goi geya tayamo lovina kana, \qt ‘Taabu koyaalagāu’,\qt*\x †b \xo 7:7 \xt Tat 20:17; Atu 5:21.\x* bei yalagauyana geya ayagoiyeta. \v 8 E goyoyana yaigu goi enao ibabane bei lovinayana goi yalagau liliudi ivaituwedi yau yaigu. Neta Atukedayana geya, goyo geya ina togagamo. \v 9 E yau maa yawoigu akaaiyaka boi mainao Yaubada ina Katukeda nava geya isowoduwoita. Go Atukedayana ana lovina yalagau manuna isowóduwo ima, e goyo matabuwona itáoya, ivatowo ipaaisewa yaigu goi. \v 10 E yau balomaigu ikámasa o tadigo kada, ‘Yaubada yaina itavileiyegu.’ Tuwo agitebabane Atukedayana ana lovina bego yawoigu vau ababane go, moe lovinayana pasina ámasa ababane. \v 11 Guna nuwonúwana ataligei. Goyoyana enao Atukeda ana lovina goi ibabane bei ikatubaugu, tuwo lovinayana goi ikaumategu.\x † \xo 7:11 \xt Abv 3:13.\x* \v 12 Tauna Yaubada ina Katukedayana kimaasabaina be nakae ana lovina kimaasabaidi, kivaavasaidi be dedevidi. \s1 Yaubada ina Katukeda dedevina, // e Atukedayana goi tayagoi goyo kaga \p \v 13 Tauna manakae? Kada, \pm ‘Yaubada ina Katukeda dedevina go, Atukedayana goi ámasa ababane, e Yaubada yaina itavileiyegu’? \m Geya, geya toina! Go sem moe goyo ipaaisewa bego ina guinuwa toina isowóduwo bei ayagoi. Goyoyana Yaubada ina Katukeda dedevina iepaisewe go, ina guinuwayana goi ámasa ababane. Ame bego lovinayana goi goyo ayagoi igoyo toina. \v 14 Ame moitamo. Bogina tayagoi bego Yaubada ina Katukeda Balomaina goi ima go, yau sem sakava neenetaina, e goyo guna tomoya nakae ipakoigu. \v 15 Ame tuta kaga aguuinuwe moe geya ayagoiyeta kaga unana aguuinuwe. Kaga neta latuwogu aguinuwe, moe geya aguinuweyeta, go sem kaga neta akaaolilive, moe aguuinuwe.\x † \xo 7:15 \xt Gal 5:17.\x* \v 16 Go neta kaga aguuinuwe geya latuwogu aguinuwe, e moeko goi akamoitamo bego Atukedayana idedevina. \v 17 E ame tuta geya kada moe yau guinuwa goyogoyoinayana aguuinuwe geya, go sem moe goyo yaigu goi ikaaiyaka iguuinuwe. \v 18 Bogina ayagoi togaga dogoi dedevina ana guinuwa manuna yaigu goi geya ikaiyaketa o tadigo kada, ‘Sakavaigu goi geya ikaiyaketa.’ Latuwogu dogoi dedevina aguinuwe go, geya itoboineguta. \v 19 Moitamo. Dogoi dedevina latuwogu aguinuwe, moe geya aguinuweyeta, go sem dogoi goyogoyoina geya latuwogu aguinuwe, moe aguuinuwe. \v 20 Go neta kaga geya latuwogu aguuinuwe, moe aguuinuwe, e moe geya tuwaina yau aguuinuwe geya, go sem moe goyo yaigu goi ikaaiyaka iguuinuwe. \p \v 21 Tauna Yaubada ina Katukeda agitebabane bego tutayana latuwogu sinapu dedevina nakae Atukedayana idigedige aguinuwe, goyo yaigu goi ikaaiyaka, tuwo goyo aguinuwe. \v 22 Guna nuwonúwana ataligei. Nuwogu goi Yaubada ina Katukeda manuna auyáwana. \v 23 Go Atukedayana ina paisewa ituli talaigu goi agite ipaaisewa. Ame Atukedayana ivaayaviya Atukeda nuwogu goi taiyao. Atukedayana ina paisewa talaigu goi pasina yau deri ana tokaiyaka nakae, e goyo talaigu goi ikaaiyaka Atukedayana ietako toinina manuna bei iyowóigu. \v 24 O yau guna toovalugo! Wowogu goi ámasa bei ababane. Avatau bei wowoguyana yaina goi iyavegu? \v 25 E moe Yaubada ida Tomoya Yeisu \w Guyau\w* goi itoboine. Moe manuna Yaubada yaina akauyagu. \p Tauna nuwogu goi Atukedayana Yaubada iepaaisewe, e yau Tauyana ina pákwana go, sakavaigu goi goyo Atukedayana iepaaisewe, e yau goyoyana ina pákwana. \c 8 \s1 Yeisu italigeida, // e Baloma Kimaasabaina yaida goi ikaaiyaka \p \v 1 Tauna ame tuta kita \w Guyau\w* \w Yeisu\w* goi Yaubada geya itakinoideta kita toogoyoida, tauna liuna geya ivinideta. \v 2 \w Yaubada ina Katukeda\w* neta \w Baloma Kimaasabaina\w* iepaaisewe, kita Guyau Yeisu goi yawoida vau ivinida. Ago goyo be ámasa idi togaga nakae Atukedayana iepaaisewe go, tutayana Balomayana iepaaisewe, goyo be ámasa idi togaga yaina goi italigeida. \v 3 Bogina koyagoi. Atukeda geya itoboineyeta italigeida unana sakava sinapuna goi ineneta go, kaga Atukedayana geya itoboineyeta, e Yaubada itoboine. Ame nakae: Tutayana Yaubada toinina Natuna ietune ima, sakava mana goyo kita nakae ikote o tadigo kada, ‘Tauyana ada goyo ana núwala’, e goyo ina togaga Natunayana wowona goi itusaoli. \v 4 Nakae iguinuwe bego itoboineda Atukedayana ina lovina mooitamoina takibobosidoko ame nakae: Kita taaketoiya geya nakae sakava iilovina, go sem nakae Baloma Kimaasabaina iilovina. \v 5 Avatauwa neta siiketoiya nakae sakava iilovina, nuwodi siyato sakavayana ana yala goi. Go avatauwa neta siiketoiya nakae Baloma Kimaasabaina iilovina, nuwodi siyato Balomayana ina yala goi. \v 6 Tomotayadi nuwodi siyatoyato sakava ina yala goi, e ámasa bei sibabane. Go kidi nuwodi siyatoyato Baloma Kimaasabaina ina yala goi, e yawoidi vau be tuboina sibabanedi. \v 7 Avatauwa neta nuwodi siyatoyato sakava goi, e Yaubada sivakaleye. Kaga unana? Nuwodi geya sikasaleyeta Yaubada ina Katukeda goi. Moe kaga unana? Unana geya itoboinedita! Tauna geya sikasaleyeta Atukedayana goi. \v 8 E tauyadi sakava ina lovina ikabikuunuidi geya itoboinedita Yaubada siuyaone. \p \v 9 E kita sakava ina lovina geya ikabikunuideta, go sem Baloma Kimaasabaina ina lovina ikabikunuida neta moitamo Yaubada Balomaina yaimi goi ikaaiyaka. Go avatauwa neta yaidi goi \w Guyau\w* Balomaina geya ikaiyaketa, e tauyadi geya Guyau ina bodao geya. \v 10 E Guyauyana yaida goi ikaaiyaka, tauna moitamo nava bei wowoda sikámasa goyo pasina go, Baloma Kimaasabaina yawoida vau bei ivinida unana Yaubada bogina ivayokoida kita kiboobosida. \v 11 E Yaubada Yeisu tokámasa yaidi goi ikaitáoe, tuwo Balomaina yaida goi ikaaiyaka.\x † \xo 8:11 \xt 1Ko 3:16.\x* Tauna nakona wowoda ame tuta bei sikámasa go, Guyau Yeisu ana Tokaitáoya bei imadagidi maa yawoidi. Balomainayana yaida goi ikaaiyaka wowoda bei imadagidi maa yawoidi. \s1 Baloma Kimaasabaina // ina paisewa goi kita Yaubada natunao \p \v 12 E tauna, segowo, geya ada tasikwanamo sakava yaina goi bego ina lovina goi takaaiyaka. \v 13 Neta sakava ina lovinayana goi taaketoiya, moitamo bei takámasa. Go neta Baloma Kimaasabaina ina togaga goi wowoda idi guinuwa goyogoyoidi takaumatedi, e yawoida vau bei tababane. \v 14 Avatauwa neta Yaubada Balomaina ivaakededi, e tauyadi Yaubada natunao. \v 15 Yaubada Balomaina ivinida go, geya bego \w ipakoida|lemma="Paakonina"\w* bei ikaluvilemneida ina liuna ana matoita goi geya. Go sem Balomainayana bogina ivinida bei ivanatuneda go, ame Balomayana goi kita taaduduwo Yaubada yaina kada, \pm ‘\w Abba\w*, Tamagu!’\x † \xo 8:15 \xt Mak 14:36; Gal 4:6.\x* \m \v 16 Baloma Kimasabainayana toinina ikamoitamoe balomaida taiyao bego kita Yaubada natunao. \v 17 E kita natunao, tauna kaga Yaubada boi ikaatotule \w Guyau\w* taiyao bei ivinida, neta Tauyana nakae gedageda talotowo ida numisa pasina. Ida gedagedayadi bego kita nakae nava bei Yaubada ana \w káeyana\w* tomoeeyalina tasiuko Guyau taiyao.\x † \xo 8:17 \xt Rom 4:13; Gal 3:29.\x* \s1 Bei Yaubada ana káeyana // tomoeeyalina goi takaiyako vata \p \v 18 Nakona moitamo gedagedayadi moumoudi go, anuwonúwana bego Yaubada ana kaeyanayana tomoeeyalina nava bei tasiuko, moe dogoi gagaina namliyeta gedagedayadi ame tuta talootowoidi. \v 19 Aeyanayana dogoi gagaina, nakae Yaubada ina madágina madabokina madi uyáwana siituyáwata natunaoyada ikaiwoduweda kita maa yoida. \v 20 Bogina koyagoi. Apipilova pasina Yaubada ina madágina itagonedi dáura be ámasa yaidi goi. Tuwo ina madaginayadi geya basabasaidimo go, geya kada toinidi idi puwoya pasina geya, go sem moe Yaubada kina ina tagonayana pasina. Go lotuta tayamo ikaaiyaka\x † \xo 8:20 \xt Abv 3:17-19, 5:29.\x* \v 21 bego ina madaginayadi dáura ina yówana goi italigeidi bei idi kaiyaka dedevina tutayana kita natunaoyada taiyao ana káeyana tomoeeyalina tasiuko nakae talotowo. \v 22 Guna nuwonúwana ataligei. Bogina tayagoi bego Yaubada ina madaginayadi madabokidi tomota mana gedageda nakae sikalaayawoi be nakae gedageda silootowoidi boi nimatu go, ima ame tuta vavina nakae neta ina tuta venátuna ibabane go, mana uyáwana iituyáwata natuna igite. \v 23 E ina madaginayadi geya aditava madi gedageda sikalaayawoi geya, go sem kita nakae ateda goi mada gedageda takalaayawoi tutayana mada uyáwana Yaubada tatuuyaosi ivanatunedokoida. Ada vanatunayana goi wowoda bei itatetedi. Tayagoi moe moitamo unana Yaubada Balomaina moe ina keuwokumgo nakae bogina iivinida o tadigo kada, ‘Ina yabobona vakuumgoina ivinida’, e yaida goi ikaaiyaka.\x † \xo 8:23 \xt 2Ko 5:2-4; Gal 5:5; Pil 3:21.\x* \v 24 Moitamo. Tutayana Yaubada iyaveda ada tatetayana talootutae. Go neta itoboineda tagite kaga talotutae, e moe lotuta geya. Bogina koyagoi. Avatau bei ilotuta dogoi tayamo manuna neta itoboine igite? Geya! \v 25 Go neta kaga geya tagiteyeta talotutae, e mada mesayágana be mada uyáwana tatuuyaosi. \p \v 26 E Baloma Kimasabainayana ikamoitamo yaida goi bego kita Yaubada natunao go, aiyuwoina ida neneta yaidi goi ivaiteda. Moitamo. Geya tayagoiyeta kaga manuna takawanoi Yaubada yaina nakae itoboine, go sem kina go Balomayana yaida goi ikaaiyaka toinina ivapisiyeda, e manuda mana kalayawoi nikuunikudi ikawanoi Yaubada yaina. \v 27 E kina go Yaubada nuwoda adi todovatusi, e Baloma Kimaasabaina nuwona bogina iyagoi bego ivapisiyeda, kita Yaubada ina kimasabayao go, ina vapisiyayana nakae Yaubada ina nuwonúwana. \v 28 E tayagoi bego kaga liliuuna yaida goi siisowóduwo Baloma Kimasabainayana kita Yaubada ina tomatakoiyao taiyao taepaisewedi dedevina manuna, kita tauyada Yaubada iduduweda toinina ina nuwonúwana manuna.\f ‡ \fr 8:28 \ft Tomwana ame goi enao aiyuwo sikaaiyaka bego takaigavile. Tayamo maeko. Go tayamo ame nakae: E tayagoi bego kaga liliuuna sisowóduwo yaida Yaubada iepaisewedi kita ana tomatakoiyao ada dedevina manuna o tadigo kada, ‘Kita bogina iduduweda ina nuwonúwana ana guinuwa manuna.’\f* \v 29 Nuwonuwanayana ame nakae: Tauyadi boi mainao igimiyagoidi, e nakae igimilovina bei tauyadi Natuna ana tapata nakae, e bei Tauyana totubukumgo\x † \xo 8:29 \xt Sam 89:27; Kol 1:15,18; Ibe 1:6; Nuw 1:5.\x* kita senao badabadaida yaida goi. \v 30 E tauyadi igimilovina bei Natuna ana tapata nakae, e nakae iduduwedi sima bei kidi ina bodao. Tauyadi iduuduwedi, e nakae ivayokoidi kidi kiboobosidi. Tauyadi ivaayokoidi kidi kiboobosidi, e nakae ana káeyana tomoeeyalina goi bei ikatuvaisiudi. \s1 Geya tayaamo kaga itoboine // Yaubada ina matakoi yaida ivatumasabeda \p \v 31 E tauna manakaeda ame dogoiyadi manudi? Ame nakae: Yaubada ipaaisewa ada dedevina manuna, tauna avatau itoboine bei itogagasaveda? Geya! \v 32 Yaubada toinina Natuna geya ivagagaleyeta, go sem kita madabokiida manuda ikasale ámasa goi. Neta Natunayana itagone yaida, manakae? Bei kaga liliuna ivinibesoida gea geya? Moitamo bei ivinibesoida! \v 33 Avatau bei kita Yaubada ina kinavayao iwowokoida? Geya toina! Kina Yaubada ivayokoida kita kiboobosida go! \v 34 Avatau bei itakinoida kita toogoyoida liuna manuna? Geya toina! Kina \w Guyau\w* Yeisu ikámasa go, Yaubada ikaitáoe, e ikaaiyaka Yaubada wowoina basekoina kakataina goi ivapiisiyeda go! \v 35 Kaga itoboine Guyau ina \w matakoi\w* yaina goi ivatumasabeda? Manakae? Mou o ategeda o yogedageda o loga o geya ada kwamamo o aba vailai o ámasa itoboinedi Guyau ina matakoiyana yaina goi sivatumasabeda? Geya toina! \v 36 Moe nakae Devida Yaubada ilatuwoko \w Gínina Kimaasabaina\w* goi idigo kana, \b \qc ‘Kom manum maliyalina tamo tamo ámasa matama goi. \qc Tomota idi sinapu kai yaima goi \qc moe nakae kai \w sipi\w* nakae bego sikaumatema.’ \qr Same 44:22 \b \m \v 37 Geya tayaamo kaga itoboine Guyau ina matakoi yaina goi ivatumasabeda, go sem ame dogoiyadi liliudi ada Tomatakoi ina vaita goi tatogagasavedi. \v 38 Moitamo. Ayagoi bego geya tayaamo kaga itoboine Guyau ina matakoi yaina goi ivatumasabeda. Neta ámasa o yawoida o \w anerose\w* o \w dimoni\w* o dogoi ame tuta siisowóduwo yaida o dogoi nava bei sisowóduwo yaida o yábana osasaina ana totogagayao \v 39 o kaga diligaemaina yábana ana dadava goi o kaga poyapoya sinaena goi o ava madágina Yaubada boi iimadagi. Moe dogoiyadi geya itoboinedita Yaubada ina matakoi yaida goi sivatumasabeda. Matakoiyana taalotowo moe ida spwagógana ida Tomoya \w Guyau\w* Yeisu taiyao pasina. \c 9 \ms1 Yaubada aba numisa // bei ina kanasíuna ana katótula iguinuwedi \mr (Roma 9:1—11:36) \s1 Yaubada ina livala imalatomota: // Ina bodao mooitamoidi moe atótula goi \p \v 1 \w Guyau\w* ina vakeda goi abóbwara moitamo. Geya apoleta geya unana \w Baloma Kimaasabaina\w* nukotogu goi isanayato, e nukotoguyana geya isabutukoeta. Tauna guna bóbwara moitamo. \v 2 Abóbwara moitamo bego ategu goi guna nuwomou gagaina be nakae guna kategeda geya sikavaveta. \v 3 Neta itoboinegu, latuwogu segowo guna bodao \w Diyuu\w* sakava ana dadava goi avaitedi bei Guyau sinumise. Bego atagonegu yau kidi adi katumapu bei Yaubada ina liuna ababane be nakae Guyau itavileiyegu, e bei tauyadi nakona dedevidi Guyau taiyao. \v 4 Segowoyadi \w Isileli tubunao\w* yau nakae. Boi nimatu Yaubada tubumao ivanatunedi,\x †a \xo 9:4 \xt Tat 4:22, 6:7; Atu 7:6.\x* ina togaga ana \w káeyana\w* sigite,\x †b \xo 9:4 \xt Ibe 9:5.\x* ikanasíuna tauyadi yaidi,\x †c \xo 9:4 \xt Abv 17:2; Atu 4:13; Gui 3:25; Epe 2:12.\x* ina Katukeda ivinidi,\x †d \xo 9:4 \xt Tat 20:17; Sam 147:19.\x* Vada Kimaasabaina ana paisewa ivinidi\x †e \xo 9:4 \xt Ibe 9:1.\x* be nakae ina katótula bogina ivinidi.\x †f \xo 9:4 \xt Abv 12:1-3, 15:5,18-21, 17:1-8; Gui 13:32; Gal 3:16.\x* \v 5 Tubumao koroto gagaidi maniyedi nakae maa yoidi. Tauyadi yaidi sakava ana dadava goi Guyau isowóduwo ima. Yaubada, Tauyana kaga liliuna itobuukukuidi, aba yapali vata!\x † \xo 9:5 \xt Luk 1:68; Rom 1:25; 2Ko 1:3, 11:31; Epe 1:3; 1Pi 1:3.\x* \pr E nakae! \p \v 6 E Diyuu maniyedi \w Yeisu\w* geya sinumiseyeta go, manakae? Yaubada ina livala yaidi goi geya imalatomoteta? Geya, imalatomota. Bogina koyagoi. Geya kada Isileli tubunao liliudi moitamo toina Yaubada ina bodao toina geya. \v 7 Nakae Eberamo tubunao yaidi goi maniyedi geya ina bodao toidi geya, go sem Yaubada Eberamo ilatuwoko idigo kana, \b \pi1 ‘Guna katótula tubumowo manudi Aisake goi bei imalatomota.’\x † \xo 9:7 \xt Ibe 11:18.\x* \qr Aba Vatowo 21:12 \b \m \v 8 Moe livalayana ana yagoina ame nakae: Eberamo tubunao sakava goi moe geya Yaubada natunao geya, go sem avatauwa neta Yaubada ina katótula goi sisowóduwo moe Yaubada natunao. \v 9 Ame moitamo. Atotulayana kana, \b \pi1 ‘Tukówana ainima aivasi nakae sikavava, bei akaluvila go, Serayana bogina bei ivenátuna, natuna koroto.’ \qr Aba Vatowo 18:10,14 \b \m \v 10 Go Sera geya anetava atótula goi ikéuwama geya, go sem Ribeka nakae. Koroto tayamo goi ikéuwama lalavi; korotoyana moe tubuda Aisake. \v 11 Moitamo ina keuwamayana moe atótula goi. Kidi lalaviyadi nava geya sibibineta nakae geya tayaamo kaga dedevina o goyogoyoina siguinuwe go, tuwo Yaubada tayamo ikinave, moe Yakobo. Moe bego ina kinavayana goi ina yúpuna nava iisowóduwo. \v 12 Go Yakoboyana ana kinava moe geya ina guinuwa pasina geya, go sem ana Toduduwo Yaubada pasina. E tutayana lalaviyadi nava geya sibibineta, \w Yauwe\w* Ribeka ilatuwoko idigo kana, \b \pi1 ‘Bogomane bei ietolovina botomoya yaina goi.’ \qr Aba Vatowo 25:23 \b \m \v 13 Moe nakae Yaubada ina \w tokabivalavala\w* tayamo igini idigo kana, \b \qc ‘Yakobo amatakoiye gagaina namliyeta Iso, \qc tauna Yakoboyana akinave.’ \qr Malakai 1:2-3 \s1 Yaubada ina kinava moe ina nuwokapisi goi \p \v 14 E tauna manakaeda Yaubada ina guinuwayana manuna? Kada, \pm ‘Yaubada ina lovina Yakobo be Iso manudi geya ivavaseta’? \m Geya, geya toina! \v 15 Moitamo. Mosese nakae igini Yaubada ina guinuwayana manuna idigo kana, \b \pi1 ‘Avatau neta latuwogu akanuwoiye, bei akanuwoiye. Avatau neta latuwogu anuwokapisiye, bei anuwokapisiye.’ \qr Tateta 33:19 \b \m \v 16 Tauna Yaubada ina kinava unana moe geya kada kaga tomota latuwodi o idi poisógana goi geya, go sem moe Yaubada kina Tonuwokapisi ame tauna. \v 17 Moitamo. Geya kada tomota idi guinuwa goi geya. \w Gínina Kimaasabaina\w* nakae idige. Gininayana goi Yaubada \w Pero\w* ilatuwoko idigo kana, \b \pi1 ‘Ame pasina tauna atagonem maa yawoim: Latuwogu guna togaga kom goi avagitakoe go, aiyuwoina bei valegu inúnuwo ina poyapoya ana madabokina goi.’ \qr Tateta 9:16 \b \m \v 18 E tauna avatau neta Yaubada latuwona inuwokapisiye, bei inuwokapisiye go, neta latuwona avatau dabana ikaukase, bei ikaukase. \p \v 19 Tauna tayamo yaimi nakona bei idigo kana, \pm ‘Neta Yaubada ina sinapu nakae, kaga unana nava iwowokoida toogoyoida? Avatau itoboine Yaubada ina nuwonúwana ivakaleye? Geya!’ \m \v 20 Kom tomota! Moe geya toina, go sem kom vatau itoboinem Yaubada kukaubodebode? Manakae? Vaega itoboine ana tokalitáoya ilatuwoko kana, \pm ‘Kaga unana ame nakae kukalitaoegu?’ \m Geya ae?\x † \xo 9:20 \xt Ais 29:16, 45:9.\x* \v 21 Manakae? Tomolúluwo mana lovina bei kula tayamo goi vaega tayamo ikalitáoe kelamo aba wowoina manuna go, vaega tayamo ikalitáoe moe vaega beso geya ana kaba wowoinamo? U nakae!\x † \xo 9:21 \xt Yer 18:5-10.\x*\fig Koroto vaega ikalitáoe|src="BA03016BW.tif" size="col" ref="9:21" \fig* \v 22 E livalakaibalayana ataligei. Nakona Yaubada latuwona ina egamogamogu ivagitakoe be nakae ina liuna goi ina togaga ikaiwoduwe bego tomota siyagoi go, tuwo toogoyoidi bogina ikatubaayasidi adí mtula manuna, e yaidi goi imesayágana gagaina be adi liuna itoto. Neta nakae latuwona, itoboine nakae iguinuwe. \v 23 Moitamo toina Tauyana itoboine ina togaga ana káeyana ivagitakoe tauyadi inuwokapiisiyedi yaidi bego ana kaeyanayana dedevina toina. Amo tauyadi moitamo igimikatubayasidi bei ana káeyana tomoeeyalina sisiuko. \v 24 Kita iduduweda go, geya kada Diyuu adetava geya, go sem \w Totuyoyowo\w* nakae. \v 25 Moe nakae Yaubada ina livala boi Oseya italavaite idigo kana, \b \qc ‘Kidi boi mainao geya guna bodao \qc bei aduduwedi kidi guna bodao. \qc Nakae kidi boi mainao geya amatakoiyedita, \qc bei amatakoiyedi.’ \qr Oseya 2:23 \b \m \v 26 Aiyuwoina kana, \b \qc ‘Nako goi boi alatuwokoidi kagu, \qc “Komi geya guna bodao geya”, \qc e amoko goi bei siduduwedi kadi, \qc “Kidi Yaubada maa yawoina natunao.”’ \qr Oseya 1:10 \b \p \v 27 E kina go Aiseya Isileli tubunao manudi italavaita idigo kana, \b \qc ‘Nakona Isileli tubunao adi badabada \qc moe ediédila ana badabada nakae go, \qc adi taiyuwomo taudi adi yava bei sibabane. \qc \v 28 Moe moitamo. \qc Yauwe ina takínona bei woilina \qc iguinuwedoko poyapoya ame goi.’ \qr Aiseya 10:22-23 \b \m \v 29 Moe nakae Aiseya ina talavaita Yaubada manuna, idigo kana, \b \qc ‘Neta Yauwe Tokalikumatana maniyema geya iyavemeta \qc bego maa yawoima kakaaiyaka, \qc e kai tuusaolima \qc Sodoma nakae o Gomora nakae.’ \qr Aiseya 1:9 \s1 Ida numisa pasina // Yaubada ivayokoida kita kiboobosida \p \v 30 E tauna mae guna livalayadi manudi manakaeda? Ame nakae: Totuyoyowo enao geya silusaleyeta bego kidi kiboobosidi Yaubada matana goi go, tuwo moe sibabane. Go moe numisa goi sibabane. \v 31 E kidi go Isileli tubunao latuwodi \w Yaubada ina Katukeda\w* sisokikine bei Atukedayana ana guinuwa pasina kidi kiboobosidi Yaubada matana goi go, moe geya sibabaneyeta. \v 32 Kaga unana geya sibabaneyeta? Unana idi sokikinayana moe geya kada numisa goi geya, go sem Atukedayana ana guinuwa kaka goi. Tauyadi Gurewa aba sapákwana isapakoidi sikapusi.\x † \xo 9:32 \xt Ais 8:14.\x* \v 33 Moe nakae Gínina Kimaasabaina goi Aiseya Yaubada ina livala italavaite idigo kana, \b \qc ‘Konovēgu. Saiyoni goi Gurewa tayamo ayato; \qc gurewayana aba sapákwana nakae aba satupe.\x † \xo 9:33 \xt 1Pi 2:8.\x* \qc Go avatauwa neta Tauyana sinumise, \qc Yaubada bei geya igieomaemaedita.’ \qr Aiseya 28:16, 8:14 \b \c 10 \p \v 1 Segowo, ategu goi latuwogu toina guna bodao adi yava bei sibabane, e moe manuna nakae akaawanoi Yaubada yaina. \v 2 Ataalavaita tauyadi manudi bego madi salau sipooisógana Yaubada manuna go, idi poisoganayana goi geya idi nanamsamo. \v 3 Ame moitamo. Yaubada ina kibóbwata ina \w kanasíuna\w* manuna kidi \w Isileli tubunao\w* sitamogemogeye. Tuwo sipoikiki bego toinidi idi túwana siwodugu aditava manudi bego kidi anasíuna tomotaidi kiboobosidi. Tauna Yaubada ina kibobwatayana ina kanasíuna manuna geya siuyaoneyeta. \v 4 Moe moitamo. \w Yaubada ina Katukeda\w* \w Guyau\w* goi imalatomota, e bei avatauwa neta Tauyana sinumise, Yaubada matana goi kidi kiboobosidi. \p \v 5 Moitamo Guyau goi imalatomota. Mosese boi igini tomota manakaedi bego Atukedayana ana guinuwa pasina Yaubada matana goi kidi anasíuna tomotaidi kiboobosidi, idigo kana, \b \pi1 ‘Avatauwa neta lovina Yaubada ina Katukeda goi siguuinuwedi, e guinuwayadi goi bei siiketoiya.’\x † \xo 10:5 \xt Gal 3:12.\x* \qr Vininabeso 18:5 \b \m \v 6 Go ida numisa pasina kita anasíuna tomotaida kiboobosida, moe manuna Gínina Kimaasabaina idigo kana, \b \pi1 ‘Atem goi taabu kudigodīgo kam, \pi3 “Avatau bei ituko ina yábana?”’ \qr Atukeda 30:12 \b \m Moe ana yagoina kada, ‘Tomota tayamo itoboine ituko ina yábana bego \w Guyau\w* ikabi isouye.’ Go Guyauyana bogina isou ima! \v 7 Aiyuwoina taabu kudigodīgo kam, \b \pi1 ‘Avatau bei isou tokamasa vata idi dadava goi?’ \qr Atukeda 30:13 \b \m Moe ana yagoina kada, ‘\w Guyau\w* tokámasa yaidi goi takabi takaitáoe.’ Go Guyauyana tokámasa yaidi goi bogina itaoyamna! \v 8 Guyau ada yava bogina ime. Tauna ada yavayana geya kada aduwanau goi geya, go sem Gínina Kimaasabaina manakaena ilatuwokoida? Idigo kana, \b \pi1 ‘Yaubada ina livala bogina kikim goi ikaaiyaka; nakae sopam goi be atem goi ikaaiyaka.’ \qr Atukeda 30:14 \b \m Moe livalayana numisa valena kai kataalavaite \v 9 bego neta sopada goi \w Yeisu\w* takatomoyae kina Tomoya\f ‡ \fr 10:9 \fk Tomoya\ft : Kidi Diyuu Yaubada yoina geya siivatoi geya, go sem kadi, ‘Tomoya.’ Tauna Paulo ina buki goi neta latuwona kana, ‘Yauwe’, Tomoya bei igini. Ameko geya tayagoiyeta ina nuwonúwana ame Yauwe o tomoya.\f* be nakae ateda goi tanumisa bego Yaubada tokámasa yaidi goi ikaitáoe, e ada yava bei tababane. \v 10 Moitamo. Ateda goi tanumisa, tauna kita Yaubada matana goi kiboobosida. E sopada goi Yeisu takatomoyae bego Tauyana Tomoya, e bei ada yava tababane. \v 11 Moe nakae \w Gínina Kimaasabaina\w* idige kana, \b \qc ‘Avatauwa neta Tauyana sinumise, \qc e liliudi Yaubada bei geya igieomaemaedita.’ \qr Aiseya 28:16 \b \m \v 12 Bogina koyagoi. Kita \w Diyuu\w* be kidi \w Totuyoyowo\w* tavavasa; enao tayamo goi madabokida ada yava tababane. Ida Tomoya tayamo; e Tauyana tomota liliuuda ida Tomoya. Tauyana Toesaesa; bei liliuda neta taduduwe, e yaida goi ikaiguyau gagaina. \v 13 Moe nakae Iyoeli idige kana, \b \qc ‘Avatauwa neta \w Yauwe\w* yaina goi \qc siduduwo vaita manuna, \qc bei adi yava sibabane.’\x † \xo 10:13 \xt Gui 2:21.\x* \qr Iyoeli 2:32 \s1 Isileli tubunao Vala Dedevina // ana talavaita sinove go, geya sinumiseyeta \p \v 14-15 E tauna Yaubada neta totalavaita geya ivamoleyedita, manakaedi bei Vala Dedevina sitalavaite? Geya. Neta Valayana geya sitalavaiteyeta, tomota manakaedi bei sinove? Geya. Neta tomota geya sinoveyeta, manakaedi bei sinumisa Yeisu yaina? Geya. Neta geya sinumiseyeta, manakaedi bei siduduwo Tauyana yaina vaita manuna? Neta Yaubada ina totalavaita ivamoleyedi sina sitalavaita, moe bei dedevina toina. Moe nakae Gínina Kimaasabaina idige kana, \b \qc ‘Vala Dedevina ana totalavaita idi sowóduwo \qc moe kaausaraina toina.’ \qr Aiseya 52:7 \b \m \v 16 Valayana tomota liliudi sinove go, maniyedi geya sikabikaoneyeta. Moe nakae Aiseya ina livala. Tauyana idigo kana, \b \q1 ‘Yauwe, \qc Geya vatau tayaamo talavaita ina pakonayana manuna kanove bei inumise.’\x † \xo 10:16 \xt Iyo 12:38.\x* \qr Aiseya 53:1 \b \m \v 17 Tauna numisa ana kenao ame nakae: Tomota sinumisa unana \w Guyau\w* Valena sinove go, Valenayana sinove tomota idi talavaita pasina. \p \v 18 Nakona maniyedi sitamogemoge unana Valayana geya sinoveyeta. Go manakae? Yau abobóbwara bego kidi Isileli tubunao Valayana geya sinoveyeta? Geya! Moitamo, bogina sinove. Same goi nakae igini kana, \b \qc ‘Idi talavaita ina poyapoya ame \qc ana madabokina goi tomota sinove. \qc O tadigo kada, \qc “Idi livala bogina inúnuwo ina asa liliuudi goi.”’ \qr Same 19:4 \b \m \v 19 Go manakae? Yau abobóbwara bego Yeisu valenayana ana yagoina kidi Isileli tubunao geya siyagoiyeta? Geya! Siyagoi go, sikatae! Boi mainao Mosese nakae idige kana, \b \pi1 ‘Komi Isileli tubunao, Totuyoyowo geya guna bodao geya go, bei sinumisegu, e bei komi komatakikivedi. Tauyadi sitamogemoge go, bei avaitedi, e pasidi komi gamomi igoyo.’ \qr Atukeda 32:21 \b \m \v 20 E Aiseya nakae mana katepatu Yaubada ina livala italavaite Totuyoyowo manudi idigo kana, \b \qc ‘Tauyadi geya silusaleguta, \qc e sibabanegu. \qc Tauyadi geya silumadadeguta go, \qc tuwo yaidi goi avagitakoigu.’ \qr Aiseya 65:1 \b \m \v 21 Go Isileli tubunao manudi Yaubada idigo kana, \b \qc ‘Tuta maanawena magu kawanoi nimagu ayosale \qc guna bodao kapipiilovaidi be vakaaleyaidi yaidi goi \qc bego auyaonemneidi sikaluvilamna sima. \qc Go geya simekoiguta.’ \qr Aiseya 65:2 \c 11 \s1 Yaubada ina bodao, // moe Isileli tubunao, geya ikataedita \p \v 1 Tauna manakae? Yau abobóbwara bego Yaubada ina bodao ikataedi? Geya, geya toina!\x †a \xo 11:1 \xt Vin 26:44; 1Sa 12:22; Sam 94:14; Yer 31:37, 33:24-26.\x* Yau nakae Isileli tubuna tayamo nakae Eberamo tubuna tayamo, guna \w dala\w* Beniyamina,\f ‡ \fr 11:1 \fk Guna dala Beniyamina\ft : Yakobo natuna tayamo yoina Beniyamina. Niga Beniyamina tubunao adi dala yoina Beniyamina.\f*\x †b \xo 11:1 \xt 2Ko 11:22; Pil 3:5.\x* e Yaubada geya ikataeguta. \v 2 Kai Yaubada ina bodao boi igimiyaagoima geya ikataemeta geya. Manakae? Geya koyagoiyeta \w Gínina Kimaasabaina\w* manakaena ilatuwokoida \w Eliyau\w* manuna? Eliyauyana \w Isileli tubunao\w* ikaukulukuluidi Yaubada yaina, idigo kana, \b \pi1 \v 3 ‘\w Yauwe\w*, im \w tokabivalavalayao|lemma="Tokabivalavala"\w* bogina sikaumatedi. Im \w kaba kasala|lemma="Aba kasala"\w* bogina sitauwedi. Yau aguta akaaiyaka go, siluusalegu bego sikaumategu.’ \qr 1 Tolovina 19:10,14 \b \m \v 4 Go moe nakae geya moitamo geya, go sem Yaubada manakaena ikatumapu? Tauyana kana, \b \pi1 ‘Toinigu manugu koroto ana badabada 7,000 ayatoidi. Tauyadi geya sisakululuta yaubada polapola Baala\f ‡ \fr 11:4 \fk Baala\ft : Ame yaubada polapola tayamo yoina. Boi toni kasa Kenani goi sikaaiyaka Baalayana yaina sisakululu. Idi nuwonúwana bego Baalayana ivaitedi, nakae kúwana be bou ietunedi sima.\f* yaina goi.’ \qr 1 Tolovina 19:18 \b \m Moeko goi tagite Eliyau geya anetava ikaaiyaka geya, go sem boda gagaina nava sikaaiyaka Yaubada yaina sisaakululu. \v 5 Tauna ame tuta nakae; Yaubada ina bodao ama taiyuwomo kaakesaima nava kanumisa. Tauyama Yaubada ina kanuwóiya goi ikinavema. \v 6 Neta ina kanuwoiyayana goi ikinavema, e moe nakae geya ima guinuwa goi geya, govila bei anuwoiyayana moe geya anuwóiya toina geya. \p \v 7 Tauna moe manuna manakaeda? Isileli tubunao liliudi enao siilusale bego kidi kiboobosidi Yaubada matana goi go, geya sibabaneyeta. E kidi go kiinavaidi aditava sibabane. Kidi go madabokidiyadi sikesa, e Yaubada ikaukasedi.\x † \xo 11:7 \xt Rom 9:30-31.\x* \v 8 Moe nakae Gínina Kimaasabaina ana talavaita idige kana, \b \qc ‘Yaubada nukotodi ikiwowonidi.’ \qr Aiseya 29:10 \b \m Aiyuwoina kana, \b \pi1 ‘Tuwo matadi geya itoboinedita sigita. Taiyadi geya itoboinedita sinove. Moe nakae ana kadókana ame tuta.’ \qr Atukeda 29:4 \b \m \v 9 Devida ina kawanoi Yaubada yaina tauyadi adi liuna manuna nakae, idigo kana, \b \qc ‘Idi káika kuguinūwe go, \qc aikayana moe bei síkwana nakae yaidi, \qc o aba katumásina nakae yaidi, \qc o aba kapusi nakae yaidi, \qc o adi liuna nakae yaidi goi. \qc \v 10 Nuwodi kukiwowonīdi, \qc bei geya itoboinedita siyagoi. \qc Go kukiwowonīdi.’ \qr Same 69:22-23 \s1 Isileli tubunao idi kapipilova pasina // Totuyoyowo adi yava sibabane \p \v 11 Tauna manakae? Yau abobóbwara Yaubada \w Diyuu\w* isapakoidi bego sikapusi vata? Geya, geya toina! Go sem kidi idi kapipilova goi \w Totuyoyowo\w* adi yava isowóduwo, e bei Diyuuyadi simatakikivedi. Tauna bei latuwodi \w Guyau\w* sinumise. \v 12 E idi kapipilovayana goi da poyapoya adi dedevina sibabane o tadigo kada, ‘Diyuu idi sou Yaubada matana goi pasina Totuyoyowo adi dedevina sibabane.’ Tauna tutayana Diyuu adi badabada ana toboine sikaluvilamna sina Yaubada yaina, e adi dedevinayana gagaina toina bei sibabane! \p \v 13 E komi Totuyoyowo nuumisaimi alatuuwokoimi konōve. Yau \w Yeisu\w* ina \w vamoléyana\w* Totuyoyowo asa liliudi yaidi goi, tauna yau guna kawoi Yaubada iivinigu akilagasi. \v 14 Latuwogu neta itoboinegu, amo tauyadi toinigu ikaikaigu sigite kaga Yaubada iguuinuwe komi Totuyoyowoyami nuumisaimi yaimi, bei simatakikivemi be guna paisewayana pasina maniyedi adi yava sibabane. \v 15 Guna nuwonúwana ame nakae: Diyuu Yaubada sikatae. Ago idi kataeyana pasina da poyapoya ikabivekovekomneidi, tauna nava tutayana Diyuu iuyaonemneidi, moe ana kaigigita tauyadi tokámasa yaidi goi sitaoyamna maa yawoidi. \p \v 16 E aba gita tayamo aguinuwe bei koyagoi Yaubada ina bodao Diyuu bei iuyaonemneidi. Dibayoya ana tuta goi kai Diyuu ima \w witi\w* kakauvetevete parawa kaodugu. Moe kakabi bego kagabu go, parawayana kanaapoivina giyaina vakuumgoina kakimasabe Yaubada umana. E moe nakae parawayana madabokina kimaasabaina Yaubada umana. Nakae neta alova lamna kimaasabaina Yaubada umana, e laonina nakae kimaasabaidi Yaubada umana. Ana yagoina moe Yaubada boi nimatu Diyuu ima tomoyamoya gagaidi\f ‡ \fr 11:16 \fk Diyuu ima tomoyamoya gagaidi\ft : Ame nakona Eberamo, Aisake be Yakobo iidigedi.\f* iuyaonedi, tauna ame tuta nakae kita tubudiyao iuyaoneda. \p \v 17 E alovayana \w oribe\w* toina moe Isileli tubunao nakae go, laonina maniyedi Yaubada ikiguyalidi ikalavedi. Ago komi Totuyoyowo nuumisaimi oribe alovaina woiwoi laonina nakae ikabimi, e Yaubada ina kalovayana goi isavimi, tuwo komi nakae itoboinemi lamna bwaena dedevina toina konim. \v 18 Tauna taabu kogagāgasa láwana taguuyalidi yaidi! Go neta kogágasa, konuwāisi komi geya lam koovanim geya, go sem lamyana moe komi ivaanimmi. \p \v 19 E tuwo nakona komi Totuyoyowoyami nuumisaimi bei kogágasa, kodigo kami, \pm ‘Yaubada ina kalova laonina maniyedi ikiguyalidi bego itoboine alovayana goi isavima.’ \m \v 20 Nakae go, tauyadi geya idi numisamo pasina ikiguyalidi go, komi imi numisa goi kotaoyakavata. Taabu konuuwatūe, go sem koomatōita! \v 21 Neta alova laonina toidi ikiguyalidi unana geya sinumiseta, e komi saavinimi nakae. Neta geya konumiseta, bei ikiguyalimi. \p \v 22 Tauna Yaubada ina yabobona be nakae ina lovina moumouna manudi konuwolelēu. Ina lovinayana moumouna kidi bogina siikapusi bei silotowo. Go neta komi ina yabobona goi kokaaiyaka, e ina yabobonayana bei kolotowo. Ina yabobonayana goi kokaaiyāka, govila bei komi nakae italayaulemi. \v 23 E amo Diyuuyadi nakae. Yaubada bogina italaidi sisou go, neta Guyau sinumise, e aiyuwoina ina kalovayana goi isavidi. Moitamo. Tauyana itoboine aiyuwoina isavimneidi. \v 24 Neta itoboine komi Totuyoyowo nuumisaimi oribe alovaina woiwoi laonina nakae ikabimi, oribe alovaina toina goi isavimi, e tayagoi itoboine toina lawanayadi boi itaalaidi, ikabimneidi, toinidi idi kalovayana goi isavimneidi. \s1 Yaubada aba numisa, e Isileli tubunao // mooitamoidi liliudi adi yava bei sibabane \p \v 25 Moitamo bei isavimneidi. Segowo, geya latuwogu bego Yaubada ina nuwogau ame kotamogemogeye, govila bei mami nuwatue toinimi imi nuwonúwana goi konuwonúwana komi tonanamsa. Nuwogauyana ame nakae: Bego Isileli tubunao maniyedi yaidi goi dabakasa ikaaiyaka ana kadókana Totuyoyowo adi duduwo bogina ikavava. \v 26 Moe nakae Isileli tubunao liliuudi bei adi yava sibabane nakae Gínina Kimaasabaina ina talavaita kana, \b \qc ‘Toyavayana Saiyoni\f ‡ \fr 11:27 \fk Saiyoni\ft : Nakona ame livalayana ana yagoina aiyuwo. Tayamo ana yagoina moe Diyuu. Tauna Toyava Diyuu goi bei ima. Aiyuwoina ana yagoina nakona moe yábana, tauna yabanayana goi bei ima.\f* goi bei ima \qc Yakobo tubunao idi kaoliliwo Yaubada yaina ikabidi inavedi. \qc \v 27 Ame yau guna \w kanasíuna\w* yaidi goi \qc tutayana idi goyo akabidi anavedi.’\x † \xo 11:27 \xt Yer 31:33-34.\x* \qr Aiseya 27:9, 59:20-21 \b \p \v 28 Nuwonúwana aiyuwo sisowóduwo. Kidi Diyuuyadi \w Vala Dedevina\w* sikatae, tauna kidi Yaubada ina kaleyayao go, moe Totuyoyowo adi dedevina manuna. Aiyuwoina Diyuuyadi kina Yaubada ikinavedi ina bodao, e imatakoiyedi boi tubumao pasidi. \v 29 Kaga unana? Yaubada ina yabobona be ina duduwo geya itoboineyeta \w ikuliuyedi\w*. \v 30 Guna nuwonúwana ataligei. Boi mainao komi Totuyoyowo nuumisaimi Yaubada kokapipilave go, ame tuta kidi Diyuu idi kapipilova pasina inuwokapisiyemi. \v 31 Diyuu nakae; ame tuta sikapipilova bego ami nuwokapisiyana pasina nakae Yaubada bei inuwokapisiyedi. \v 32 Ana kaigigita madabokida, Diyuu be Totuyoyowo, iyoisida, deri goi ivaisiuda go, deriyana moe ida kapipilova nakae. Moe iguinuwe bego tomota liliuuda inuwokapisiyeda. \p \v 33 O Yaubada ina nanamsa be ina yagoina sivakaigaga be nakae nikuunikudi! Ina takínona be nakae ina kenao geya itoboinedeta tayagoidokoidi!\x † \xo 11:33 \xt Sam 92:5; Ais 40:28, 55:8; Kol 2:3.\x* \v 34 Gínina Kimaasabaina nakae idige kana, \b \qc ‘Avatau itoboine Yauwe nukotona iyagoi? \qc Geya vatau tayaamo! \qr Aiseya 40:13 \b \qc Avatau itoboine Tauyana iliwole? \qc Geya vatau tayaamo!’ \qr Iyobi 41:11 \b \m \v 35 Tuwaina kana, \b \qc ‘Avatau igimikaiguyau Yaubada yaina \qc bego itoboine Yaubadayana iyotuli? \qc Geya!’ \qr Iyobi 41:11 \b \m \v 36 Moe moitamo. Kaga liliuna Tauyana nimana goi sima, ina togaga goi sikaaiyaka be nakae dogoiyadi moe toinina manuna.\x †a \xo 11:36 \xt 1Ko 8:6; Kol 1:1; Ibe 2:10.\x* Tauyana aba taimámina ame tuta nakae tuta simamaima!\x †b \xo 11:36 \xt Rom 16:27; Epe 3:21; 1Ti 1:17; Yud 1:25; Nuw 5:13.\x* \pr E nakae! \c 12 \ms1 Tomota kiboobosidi idi sinapu nakonakae \mr (Roma 12:1—15:13) \s1 Vatulúkwana tomota kaasalaidi // Yaubada yaina idi sinapu manuna \p \v 1 Tauna segowo, Yaubada ina nuwokapisi pasina akatuliwolemi wowomi maa yawoidi kokaasalēdi Yaubadayana yaina. Moe imi vininabeso kimaasabaina nakae Tauyana umana be moe aba uyáwana yaina. Moe nakae kita tomota ma nuukotoda itoboineda Tauyana yaina tasaakululu. \v 2 Imi kasalayana ame nakae: Taabu da poyapoya kotaapatēdi, go sem Yaubada kotagōne yawoimi ikaigaviledi go, ina kaigavilayana ame nakae: Nuwomi iyoolimedi bei itoboinemi ina nuwonúwana kodovatusiye be kokamoitamoe. Moeko goi bei koyagoi kaga dedevina, kaga Yaubada ivauyaone be nakae kaga geya ana pikwanamo Yaubada matana goi. \p \v 3 Guna nuwonúwana ataligei. Yaubada ina kanuwóiya boi iivinigu, tauna liliumi alatuwokoimi taabu toinimi kokilaagasīmi imi kaiguyau manudi, go sem ma nuukotomi konuwonuwana dōkana manudi ame nakae: Aiguyauyadi Yaubada ivinimi nakae imi numisa ana kakainaki goi. \v 4 Moe moitamo. Kita wowoda tayamo goi talaidao badabadaidi go, talaidaoyadi idi paisewa geya sivavaseta, go sem ituli ituli.\x † \xo 12:4 \xt 1Ko 12:12-14; Epe 4:16.\x* \v 5 Kita nakae. Nakona kita badabadaida go, ida spwagógana \w Guyau\w* taiyao pasina kita wówana tayamo, e kita tamo tamo taiyao tavaaiteda. \v 6 E mada kaiguyau ituli ituli nakae Yaubada ina kanuwóiya bogina ivinida. Neta ida kaiguyau moe Yaubada ina livala takabivalevale, takabivalavāla nakae ida numisa ana kakainaki goi.\x † \xo 12:6 \xt 1Ko 7:7, 12:4-11; Epe 4:11; 1Pi 4:10-11.\x* \v 7 Neta ida kaiguyau moe vaita, e tavāita. Neta ida kaiguyau moe vatulúkwana, e tavatulūkwana. \v 8 Neta ida kaiguyau moe kipáiwala, e takipāiwala. Neta ida kaiguyau moe nimalovalova, tanimalovalōva. Neta kita tovakumgo, mada poisógana taavakūmgo. Neta ida kaiguyau moe nuwokapisi, mada uyáwana tanuwokapīsi. \p \v 9 Ame guna lovina yaimi goi. Komatakoi dōkana ame nakae: Kaga goyogoyoina kokatāe. Kaga dedevina koyoisiikavāte. \v 10 Semiyao nuumisaidi komatakoiyēdi nakae neta kidi ikaikaimi tayamo. Semiyao kowowoinēdi go, imi wowoinayana goi kokalisavēdi. \v 11 Imi poisógana goi taabu kootamēya. \w Baloma Kimaasabaina\w* kotagōne ikalimonemi. Komi ida Tomoya ina \w pakonayao|lemma="Paakonina"\w*, e nakae kopaaisēwa Tauyana umana. \v 12 Imi lotuta ami yava pasina kouyaōne. Imi mou goi koaaramāitana. Kokasalēmi awanoi goi. \v 13 Kaga neta Yaubada ina kimasabayao sikiseeyeseye kovaitēdi. Mami poisógana komataogaōga. \p \v 14 Avatauwa neta siyogedeegedemi \w kokaipakuyēdi\w*. Kokaipakuyēdi go, taabu kokatuboolatēdi.\x † \xo 12:14 \xt Mad 5:44; Luk 6:28.\x* \v 15 Avatauwa neta siuyáwana, taiyao kouyāwana. Avatauwa neta sitáiya, taiyao kotāiya. \v 16 Konuwovavāsa.\x †a \xo 12:16 \xt Pil 2:2.\x* Taabu konuuwatūe, go sem kidi youtagau kokabivekovekōidi. Taabu toinimi kokilaagasīmi bego komi mami nanamsa.\x †b \xo 12:16 \xt Sam 131:1; Abi 3:7.\x* \v 17 Avatauwa neta goyo siguuinuwe yaimi, taabu goyo goi kokaatumāpu. Mainao konuwonuwana dōkana kaga dedevina tomota liliudi matadi goi namliyeta koguinūwe. \v 18 Nakonakae itoboinemi, tomota liliudi yaidi goi kotubōina. \v 19 Guna kaloyao, taabu tomota idi goyo yaimi goi kokatuumapūdi, go sem Yaubada kotagōne ina egamogamogu goi ikatumapudi nakae ina nuwonúwana. Moe nakae Yaubada ina livala \w Gínina Kimaasabaina\w* goi Mosese igini, kana, \b \pi1 ‘“Goyo ana katumapu moe yau guna kaba lovina. Bei tomota idi goyo yau akatumapudi”, \w Yauwe\w* kaena.’ \qr Atukeda 32:35 \b \m \v 20 Tauna taabu tomota idi goyo yaimi goi kokatuumapūdi, go sem koguuinūwe nakae Gínina Kimaasabaina idige kana, \b \qc ‘Neta imi kaleya loga ikámasa, \qc awoinu kovīni ikáika. \qc Neta maena iyápasa, \qc bwae kovanīm. \qc Neta moe koguinuwe, \qc tauyana ona imayamaya \qc be ina goyo manudi itugavila.’ \qr Atanaki 25:21-22 \b \m \v 21 Taabu goyo itogagaasavēmi, go sem imi guinuwa dedevidi goi goyo kotogagasāve. \c 13 \s1 Vatulúkwana tonumisa // idi katetagona adi tolovinayao yaidi manuna \p \v 1 Madabokida ada tolovinayao yaidi goi takatetaagonēda. Moitamo. Tolovina liliudi idi lovina Yaubada goi ima. E tolovinayadi liliudi sikaaiyaka moe Yaubada ina lovina goi sikaaiyaka. \v 2 Tauna avatauwa neta tolovinayadi sivakaleyedi moe Yaubada ina lovina sivakaleye. E kidi go tovakaleyayadi adi liuna bei sibabane. \v 3 Moitamo. Kidi go tolovinayadi geya aba matoita neta ida guinuwa dedevidi, go sem neta ida sinapu igoyo, tauyadi aba matoita. Neta latuwomi bego tolovinayadi geya komatoitedita, e guinuwa dedevidi koguinuwēdi, bei siyapaliyemi. \v 4 Kaga unana? Tolovinayadi moe Yaubada ina tovaitayao ami dedevina manuna. Go neta goyo koguuinuwe, e komatooitēdi. Tolovinayadi madi lovina liuna manuna, tuwo toogoyoidi bei siliunedi. Bogina koyagoi. Tauyadi moe Yaubada ina tovaitayao go, Yaubada ana katumapuyao ina egamogamogu be ina liuna sikaiguyauyedi toogoyoidi yaidi goi. \v 5 Tauna idi lovina yaina goi takatetaagonēda. Ago geya kada Yaubada ina egamogamogu kaka pasina geya, go sem unana nuwoda goi bogina taayagoi moe sinapu dedevina. \v 6 Moe pasina nakae tatakisi. Tauyadi Yaubada ana katumapuyao ikawoidi kita ada dedevina manuna go, yawoidi sikaasaledi ada rugwáuta manuna.\x † \xo 13:6 \xt Mad 22:21; Mak 12:17; Luk 20:25.\x* \v 7 Tomota liliudi idi maisa taaemāisi. Neta moe takisi, e yaidi goi taatakīsi. Neta moe kónana ana takisi, e yaidi goi taatakīsi. Neta moe taimámina, e yaidi goi tataaimāmina. Neta wowoina, e tawowooinēdi. \s1 Vatulúkwana matakoi manuna \p \v 8 Imi rowaga woilīmi koyotūli go, imi rowaga tayamo ikaiyako vata koyotulivatāe. Rowagayana moe tomota liliudi komatakoiyēdi. Neta tamatakoiyedi, e \w Yaubada ina Katukeda\w* ana masi bogina takibobosidoko. \v 9 Atukedayana goi lovina ame nakae sikaaiyaka: \qt Taabu korooerāta, taabu kokaaumāta, taabu kovaaināwana, taabu komaatakōnana.\qt*\x †a \xo 13:9 \xt Tat 20:13-15,17; Atu 5:17-19,21.\x* Amo lovinayadi be nakae lovina liliudi itoboineda talamgogoidi livala tayamo goi. Livalayana kana, \b \pi1 ‘Siyami komataakoīye nakae toinimi komatakooiyemi.’\x †b \xo 13:9 \xt Mad 5:43, 19:19, 22:39; Mak 12:31,33; Luk 10:27; Rom 13:9; Gal 5:14; Ibe 13:1; Yem 2:8.\x* \qr Vininabeso 19:18 \b \m \v 10 Tomatakoi goyo geya iguinuweyeta siyana yaina goi. Tauna neta tomota tamatakoiyedi, Yaubada ina Katukeda takibobosidoko. \s1 Vatulúkwana sinapu // maliyalina be sabamgo goi manudi \p \v 11 Nakae koguinūwe go, tuta ame tayagoi bego tuta ana toboine bogina ima, e ida masisi goi tatáoya, matada silala. Bogina koyagoi. Boi mainao tanumisa, ada Toyava ina tuta aluvilamna nava toina go, maliyalina tamo tamo ikapoonapona. \v 12 Goyo sabamgo nakae giyakainava bogina ikavava go, maliyalina matagougouna, e giyakainava bei isowóduwo. Tauna mamaníwana ana guinuwa kwama nakae tavalilivīdi go, tovayaviya nakae mavada ana kaipíyama talosīdi. \v 13 Sinapu dedevina taguuinūwe nakae neta maliyalina goi takaaiyaka. Go geya nakae ame sinapuyadi geya: Uyawana owáowana, bwae toogagaina goi tayaluwo, masisi goyogoyoina be sakava ana vikaiya owáowana, aumakimaki be vakipikipi, \v 14 go sem ida Tomoya \w Yeisu\w* \w Guyau\w* kwama nakae talōsi go, sakavaida ana yalagau manudi taabu taatakūtu. \c 14 \s1 Geya ida kaumakimakimo // sedao madi numisa neenetaidi tauyaonedimo \p \v 1 E kidi go idi numisa ina guinuwa goi siineneta kouyaonēdi go, geya bego kokaumakimaki idi nuwonúwana ituli ituli manudi.\x † \xo 14:1 \xt Rom 15:1; 1Ko 8:9-12.\x* \v 2 Ame nakae: Tomota maniyedi idi numisa goi siyagoi itoboinedi kaga liliuna siikanidi go, tomota nenetaidiyadi awoinu kaka sikakáika. \v 3 Kaga liliuna ana tokáika taabu sediyao awoinu kaka ana tokáika sikubuuyevēdi. E kidi go awoinu kaka ana tokáika nakae. Taabu sediyao kaga liliuna ana tokáika sitaakinōidi kidi toogoyoidi. Kaga unana? Kina Yaubada iuyaonedi, tauna kidi nakae itoboinedi siuyaonedi. \v 4 Avatau goi tauyadi \w paakonidi|lemma="Paakonina"\w*? Komi? Geya! Tauna komi avatauwa bego kotakinoidi kidi toogoyoidi? Takínona moe kidi paakonidi toinidi idi Tomoya ina kaba lovina neta matana goi sitáoya o sisou. Ago tauyadi bei sitáoya. Moitamo. Ida Tomoya itoboine ikitogagedi sivadókana. \p \v 5 Tomota maniyedi sinuwonúwana maliyalina maniyedi moe maliyalina gagaidi go, maniyedi sinuwonúwana maliyalina liliudi sivavasa. Kita tamo tamo nukotoda goi toinida talovīna ava kenao bei tasabokuliye. \v 6 Tauyadi idi nuwonúwana goi maliyalina maniyedi gagaidi siwowooinedi moe siwowoinedi bego ida Tomoya siwowoine. Tauyadi kaga liliuna ana tokáika nakae sikakáika bego ida Tomoya siiwowoine. Moe moitamo. Idi guinuwayadi goi sikaauyagu Yaubada yaina. Tauyadi awoinu kaka ana tokáika sikakáika bego ida Tomoya siiwowoine be nakae Yaubada yaina sikaauyagu. \v 7 Toinida ada dedevina manuna geya takaiyaketa. Aiyuwoina toinida ada dedevina manuna geya takamaseta, go sem aiyuwokova Yaubada manuna. \v 8 Neta maa yawoida, moe ida Tomoya manuna. Neta takámasa, moe ida Tomoya manuna. Neta maa yawoida o takámasa, kita ida Tomoya ina bodao. \v 9 Manakaeda tayagoi moe moitamo? \w Guyau\w* ikámasa niga maa yawoina ame manuna: Bego itoboine tokámasa be kita maa yawoida ida Tomoya. \p \v 10 E komi awoinu kaka ana tokáika manakae? Kaga unana semiyao kaga liliuna ana tokáika kotaakinoidi kidi toogoyoidi? O komi kaga liliuna ana tokáika, kaga unana semiyao awoinu kaka ana tokáika kokubuuyevedi? Kita madabokida Yaubada matana goi bei tatáoya ina kaba takínona manuna.\x † \xo 14:10 \xt 2Ko 5:10.\x* \v 11 \w Gínina Kimaasabaina\w* nakae idige kana, \b \qc ‘Nakae yau moitamo maa yawoigu, e nakae \qc ame alatuwokoimi moitamo bei isowóduwo: \qc Tomota madabokiidi bei aedi sivatugúyala yau yaigu \qc be nakae liliudi sikamoitamoegu bego Yau Yaubada, \qc \w Yauwe\w* kaena.’\x † \xo 14:11 \xt Pil 2:10-11.\x* \qr Aiseya 45:23 \b \m \v 12 Tauna kita tamo tamo bei toinida ida guinuwa tatalaseyanedi Yaubada yaina goi. \s1 Tuboina manuna tapoikīkina // bei sedao takitogagedi \p \v 13 Tauna geya tuwaina sedao tatakinoidi kidi toogoyoidi, go sem kolovīna bego ame koguinuwe: Semiyao adi kaba sapákwana nakae adi kaba goyo taabu kooyatōidi. \v 14 Guna spwagógana ida Tomoya \w Yeisu\w* yaina goi ayagoi be alotowo bego geya tayaamo kaga itoboine ikibaibailida. Ago avatauwa neta sinuwonúwana tayamo dogoi aba báila, e moitamo dogoiyana aba báila tauyadi yaidi.\x † \xo 14:14 \xt Mak 7:15; 1Ko 8:7.\x* Tauna idi kaba kapusi awoinu goi taabu koyatoyāto. \v 15 Neta komi avami ana káika pasina semiyao nuwodi imou, e \w matakoi\w* ana kenao goi bogina kosuláiga. Semiyao manudi \w Guyau\w* ikámasa taabu avami goi kokaaigoyāidi. \v 16 Tauna imi guinuwa nakona dedevina yaimi go, guinuwayana kotōto, govila bei tomota sitagiwoi. \v 17 Unana kaga? \w Yaubada ina kalibúbuna\w* geya awoinu be bwae manudi geya, go sem sinapu kiboobosina, tuboina be uyáwana \w Baloma Kimaasabaina\w* ina togaga goi manudi. \v 18 Avatauwa kita neta nakae Guyau manuna tapaaisewa, e Yaubada tavauyaone, nakae tomota sikaodedevineda. \v 19 Tauna tapoikīkina bei ida guinuwa goi tuboina isowóduwo be nakae sedao takitogagedi. \v 20 Awoinu pasina taabu Yaubada ina paisewa tomota tayamo yawoina goi kokaaigoyāi. Awoinu liliudi moe taagonaidi yaida, go sem neta ava kawoinu takani go, awoinuyana pasina siyada ina numisa goi tavakapusiye, moe bogina tagoyo. \v 21 Neta anina geya takanikani o \w oine\w* geya tanimnim o ava kaba kapusi tuwaina sedao yaidi goi geya taguinuwedita bego sedaoyadi idi numisa goi tavakapusiyedi, e moe guinuwayadi dedevidi. \v 22 Komi neta kaga imi numisa goi itoboinemi koguinuwe, e komi be nakae Yaubada amitava koyagoi go, taabu semiyao kolumakiikinēdi bego nakae siguinuwe. Komi neta ava guinuwa kolovina itoboinemi koguinuwe go, nukotomi geya isabutukoidita, e ami dedevina bogina kobabane. \v 23 E avatauwa neta madi nanayuwo áika manuna sikakáika, moe nakae geya idi numisamo sikáika. Tauna Yaubada itakinoidi kidi liuna itoboinedi. E ava guinuwa geya numisa goi taguuinuwe, moe goyo. \c 15 \s1 Sedao tauyaonēdi nakae Yeisu ida kaba gita \p \v 1 E kita totogaga mada tasíkwana kidi geya idi togagamo idi neneta goi tavaitedi go, adetava geya tavauyaonedeta. \v 2 Kita tamo tamo sedao adi dedevina manuna tavauyaonēdi be takitogagēdi. \v 3 \w Guyau\w* nakae geya kada anetava ivaauyaone geya, go sem Yaubada ivauyaone. Moe pasina mou ibabanedi nakae \w Gínina Kimaasabaina\w* idige. Amoko goi Guyau Yaubada ilatuwoko idigo kana, \b \qc ‘Kidi sitagiwoim go, \qc idi tagiwayayadi yau alotowoidi.’ \qr Same 69:9 \b \m \v 4 Moe Gínina Kimasabainayana itoboinegu atalavaite. Kaga neta boi nimatu \w tokabivalavala\w* sigini, moe ada vatulúkwana manuna bego Gínina Kimasabainayana goi mada mesayágana be mada kipáiwala bei taalotuta. \p \v 5 E Yaubada mesayágana be kipáiwala unadi. Guna kawanoi bego Tauyana ivaitemi be mami nuwovavasa nakae \w Guyau\w* \w Yeisu\w* latuwona. \v 6 Moe bego komi nuwomi tayamo goi Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* kokamoitamoe. Tauyana ida Tomoya Yeisu Guyau ina Yaubada be nakae Tamana.\x † \xo 15:6 \xt 2Ko 1:3, 11:31; Epe 1:3,17; 1Pi 1:3.\x* \p \v 7 Ame pasina tauna sedao kouyaonēdi nakae \w Guyau\w* bogina iuyaonemi Yaubada ana taimámina manuna. \v 8 Kogita. Guyau bogina imalatovaita kidi \w sakavaidi kuuponidi|lemma="Sakava ana kúpwana"\w* yaidi goi bei ivatulukoida Yaubada \w aba numisa\w*, e bei ina katótula tubudao yaidi goi Guyauyana ikamoitamoedi \v 9 be nakae \w Totuyoyowo\w* Yaubada ina togaga ana káeyana sikamoitamoe ina nuwokapisi manuna. Moe nakae Gínina Kimaasabaina ame bogina idige kana, \b \qc ‘Moe pasina Totuyoyowo yaidi goi \qc bei akamoitaamoem be magu vesi yoim akilagasi!’\x † \xo 15:9 \xt 2Sa 22:50.\x* \qr Same 18:49 \b \m \v 10 Aiyuwoina Mosese idigo kana, \b \pi1 ‘Komi Totuyoyowo Yaubada ina bodao taiyao kouyáwana!’ \qr Atukeda 32:43 \b \m \v 11 Nakae Gínina Kimaasabaina kana, \b \qc ‘Komi Totuyoyowo liliumi, \qc \w Yauwe\w* koyapalīye! \qc Tomota liliuumi kokaodedevīne!’ \qr Same 117:1 \b \m \v 12 Aiseya nakae, idigo kana, \b \qc ‘Diyesi tubuna tayamo bei ibíbina. \qc Tauyana bei itáoya, \qc Totuyoyowo ikalibubudi, \qc e manuna bei siilotuta.’ \qr Aiseya 11:10 \b \p \v 13 E akawanoi Yaubada yaina, Tauyana talootutae, bei iguinuwe nakae idige. Guna kawanoiyana ame nakae: Bego imi numisa pasina uyáwana be tuboina goi ivakayaodeidokoimi be \w Baloma Kimaasabaina\w* ina togaga goi imi lotutayana ivaituwe. \ms1 Paulo ina nuwonúwana vaamliyaidi \mr (Roma 15:14-33) \s1 Paulo ina paisewa manuna \p \v 14 E segowo, yau toinigu bogina ayagoidokoimi bego komi sinapu dedevina goi kayaaodaimi nakae numisa ana nanamsa goi bogina kokayaoda be nakae itoboinemi toinimi kokatusinapumi. \v 15 E ami leta ame goi magu katepatu livala kasakasaidi maniyedi bogina aginidi go, livalayadi goi dogoi maniyedi manudi yaimi avilivili. Itoboinegu livala kasakasaidiyadi aginidi unana Yaubada ina kanuwóiya, moe guna kawoi, boi ivinigu. \v 16 Ivinigu bego yau \w Guyau\w* Yeisu ana katumapu Totuyoyowo yaidi goi apaisewa. Yau \w Tonúwala\w* nakae Yaubada ina \w Vala Dedevina\w* manuna bego Totuyoyowoyadi neta sinumisa, kidi yau guna vininabeso nakae Yaubada iuyaonedi unana Baloma Kimaasabaina bogina ikimasabedi Yaubadayana umana. \v 17 Tauna guna \w spwagógana\w* Guyau Yeisu taiyao pasina itoboinegu guna guinuwa Yaubada manuna auyawana gagágasa. \v 18 Bogina koyagoi. Kaga boi Guyau iepaaisewegu bego Totuyoyowo Yaubada sikabikaone, e moe magu katepatu atalavaiteyamo. Ina epaisewayana moe guna bóbwara goi be guna guinuwa goi, \v 19 aba kinana kainaaopaidi adi togaga goi be nakae Yaubada Balomaina ina togaga goi. Tauna Yerusalema goi ina Ilurikoni parovinsi goi Guyau Valena Dedevina bogina atalavaiteyabe sinove. \v 20 E moe nakae latuwogu Valenayana atalavaite go, geya anoita ava kasava goi Guyau yaina bogina sisaakululu geya, govila bei ituli ta tomota ina paisewa yatana goi apaisewa, \v 21 go sem yau ana nako goi Tauyana yaina nava geya sisakululuta, e bei guna paisewayana nakae Gínina Kimaasabaina Guyau ana talavaita manuna idige kana, \b \qc ‘Avatauwa neta Tauyana valena geya sinoveyeta, \qc nava bei sinove be siyagoi.’ \qr Aiseya 52:15 \s1 Paulo latuwona ina // da Roma nuumisaidi ivadadedi \p \v 22 Ame pasina tauna guna talavaita amo asayadi goi guna tuta akavavaluge, e tuta liliuna geya itoboineguta ao avadademi.\x † \xo 15:22 \xt Rom 1:13.\x* \p \v 23 E ame tuta go guna paisewa amo dadavayadi goi bogina alukavave go, tala maanawena latuwogu ao avadademi, \v 24 tauna aalotuta bego ao namliyeta bei ana Sipeini. Guna nuwonúwana bego tutayana anonoina Sipeini, mainao ao agitemi be nakae ma nimatoogu koetunegu ana Sipeini. Go mainao latuwogu bego komi taiyao mada uyáwana takabivekoveko. \p \v 25 Go ame tuta anonoina Yerusalema goi go, tonumisa idi vininabeso akavale anavenave bei Yaubada ina kimasabayao \w Diyuu\w* nuumisaidi maeko goi avaitedi.\x † \xo 15:25 \xt Gui 19:21, 24:17; 1Ko 16:1-4.\x* \v 26 Kidi Totuyoyowo nuumisaidi da Mesadoniya be da Akeya ameko goi madi uyáwana toinidi latuwodi bego idi yabobona sivininabeso Yaubada ina kimasabayao tookaidi yaidi Yerusalema goi. \v 27 Moitamo. Madi uyáwana toinidi idi yabobona sivininabeso go, moe nakae idi rowaga siyotuli. Kaga unana itoboinedi idi rowaga siyotuli? Diyuu nuumisaidi boi Totuyoyowo balomaidi sivavanidi tutayana yaidi Vala Dedevina sitaalavaite, e sinumisa. Moe nakae kidi Totuyoyowoyadi idi rowaga. Tauna itoboine idi rowagayana siyotuli be idi esaesa goi Diyuu nuumisaidi sivaitedi.\x † \xo 15:27 \xt 1Ko 9:11.\x* \v 28 Tauna tutayana ame guinuwayana alukavave be nakae tonumisayadi Mesadoniya be Akeya goi keuwoidi bogina akamoitamoedi Diyuu nuumisaidi nimadi goi ikaaiyaka, bei ao avadademi namliyeta ana Sipeini. \v 29 E ayagoi bego tutayana ao, \w Guyau\w* ina yabobona yaigu goi bei avinimi ami dedevina manuna. \p \v 30 E segowo, ida Tomoya Yeisu \w Guyau\w* goi be nakae Baloma Kimaasabaina ina \w matakoi\w* goi akawanoi makimaki yaimi mami salau guna mou kosiuko be yau manugu kokawanoi Yaubada yaina. \v 31 Kokawanōi bego Diyuu geya idi numisamo Yudiya goi yaidi Yaubada bei iyavegu be nakae guna vaita o tadigo kada, ‘Boi Totuyoyowoyadi idi vininabeso’ Yaubada ina kimasabayao Yerusalema goi bei siuyaone. \v 32 Moeko goi itoboinegu magu uyáwana Yaubada ina nuwonúwana goi ao yaimi be taiyao tawaiwasi. \p \v 33 E Yaubada, Tauyana tuboina unana, yaimi goi bei ikaaiyaka. \pr E nakae! \c 16 \ms1 Leta ana katuniboda \mr (Roma 16:1-27) \s1 Paulo ina yabobona da Roma nuumisaidi yaidi \p \v 1 E niuda Pibe akamoitamoe yaimi goi; tauyana ida Tomoya ana totugugunayao Kenakareya goi adi tovaita. \v 2 Tauyana akamoitamoe bego ida Tomoya goi tauyana kouyaone nakae komi Yaubada ina kimasabayao itoboinemi. Ago Pibeyana neta kaga ikiseyeseye, e kovāite. Tauyana tovaita tayamo; e tomota badabadaidi be nakae yau bogina ivaitema. \p \v 3-4 Kidi guna tosavaiyuwoyao \w Guyau\w* \w Yeisu\w* umana Pirisika ma monena Akuila\x † \xo 16:3-4 \xt Gui 18:2,18,26; 1Ko 16:19; 2Ti 4:19.\x* toinidi yawoidi sinuwoupedi yau manugu, e tauyadi yaidi akauyagu go, geya yau aguta geya, go sem Yeisu ana totugugunayao \w Totuyoyowo\w* nuumisaidi liliudi nakae sikauyagu, e guna yabobona yaidi. \v 5 Adi taiyuwokova idi vada goi kidi Yeisu ana totugugunayao sisaakululu, e guna yabobona yaidi. \p Kina guna kalo Epeneto \w Guyau\w* ana togiminumisa Esiya sinaena, e guna yabobona yaina. \p \v 6 Meri, tauyana ipooisógana gagaina komi manumi, e guna yabobona yaina. \p \v 7 Segowo \w Diyuu\w* Androniko be Yuniya\f ‡ \fr 16:7 \fk Androniko be Yuniya\ft : Da Giriki niyadi goi kadi, ‘Androniko be Yuniya.’ Yuniya nakona Androniko monena o niuna.\f* boi deri ana tokaiyaka yau nakae. Adi taiyuwokova Yeisu ina \w vamoleyanayao|lemma="Vamoléyana"\w* sinaedi toolagaidi madi wowoina tomota goi. Boi mainao sigimispwagógana \w Guyau\w* taiyao namliyeta yau. Guna yabobona yaidi. \p \v 8 Ampiliato, tauyana guna kalo ida Tomoya goi, e guna yabobona yaina. \p \v 9 Urabano, tauyana guna tosavaiyuwo \w Guyau\w* umana, e guna yabobona yaina. \p Guna yabobona guna kalo Stakosi yaina. \p \v 10 Apelasi, tauyana boi ina numisa ana vakakona goi itogaga, tauna tauyana \w aba numisa\w* \w Guyau\w* yaina, e guna yabobona yaina. \p Guna yabobona tauyadi Aristobulo ina vada goi sikaaiyaka. \p \v 11 Erodiyoni, tauyana Diyuu yau nakae, guna yabobona yaina. \p Tauyadi Narikisu ina vada goi bogina sispwagógana ida Tomoya taiyao, e guna yabobona yaidi. \p \v 12 Guna yabobona Terupaina be Teruposa yaidi. Vevinayadi ida Tomoya manuna sipoisógana gagaina. \p Guna yabobona ida kalo Pesisi yaina. Vavinayana ida Tomoya manuna ipoisógana gagaina. \p \v 13 Guna yabobona Rupuso\x † \xo 16:13 \xt Mak 15:21.\x* ida Tomoya ina kinava tayamo yaina. Korotoyana sinana boi ivanatunegu, e guna yabobona nakae tauyana yaina. \p \v 14 Guna yabobona Asunikirito, Pelegoni, Erame, Patarova, Erama be nakae sedao moeko taiyao yaidi. \p \v 15 Guna yabobona Pilologo, Yuliya, Nereya ma niuna, Olimpa be Yaubada ina kimasabayao liliudi taiyao yaidi. \v 16 Sedao moeko goi koyoowoiīdi nakae komi kimaasabaimi Yaubada umana itoboinemi. \p \w Guyau\w* ana totugugunayao liliudi ameko idi yabobona yaimi. \s1 Atumátala tolivisi manudi \p \v 17 E segowo, akawanoi makimaki yaimi ami dodōkana kidi tolivisi be tovakapusi yaidi. Tauyadi idi sinapu vatulúkwana mooitamoina bogina konovenove sivakaleye. Tauyadi kovakilisīdi. \v 18 Tomota tauyadi nakae toinidi geya sikasaledita ida Tomoya \w Guyau\w* yaina, go sem toinidi idi vikaiya yaidi sikaasaledi. Ago idi bóbwara dibidibidi be idi katunuwanuwa goi tomota adi polayoomanaidi nukotodi sivasulaigidi go, komi nakae geya. Geya itoboinedita sivasulaigimi. \v 19 Moitamo. Imi kabikáwana valena bogina inúnuwo, e tomota liliudi sinove, tauna komi pasimi auyáwana. E latuwogu komi mami nanamsa dogoi dedevidi manudi koguinuwedokoidi go, goyo ana dadava latuwogu komi imi sinapu maavadaidi. \v 20 E Yaubada, Tauyana tuboina unana, giyakainava bei Kaleya ivavetevete, tuwo ivasobusobuye sobuyekoida goi. \p Ida Tomoya Yeisu ina kanuwóiya bei ikaaiyaka yaimi. \s1 Tonumisa Paulo taiyao idi yabobona // da Roma nuumisaidi yaidi \p \v 21 Guna tosavaiyuwo Timoti\x †a \xo 16:21 \xt Gui 16:1,3, 17:14-15, 18:5, 19:22, 20:4; 1Ko 4:17, 16:10; 2Ko 1:19; 1Tk 3:2,6; 1Ti 1:18, 6:20; Ibe 13:23.\x* ina yabobona yaimi. Nakae semao Diyuu nuumisaidi maniyedi Lukiyo,\x †b \xo 16:21 \xt Gui 13:1.\x* Yasoni\x †c \xo 16:21 \xt Gui 17:5-9.\x* be Sosipatero\x †d \xo 16:21 \xt Gui 20:4.\x* idi yabobona yaimi. \v 22 Yau Teritiyo ida Tomoya ana tosabokuli tayamo leta ame agini Paulo manuna,\f ‡ \fr 16:22 \ft Teritiyo leta ame igini Paulo manuna. Nakona Paulo ibóbwara go, Teritiyo igini. Ikavava, Paulo ikatuyaivi go, neta ina nuwonúwana Teritiyoyana ikabidoko, e Paulo yoina igini. Moe boi nimatu tomota idi sinapu leta ana gínina manuna\f* e guna yabobona yaimi. \v 23-24 Gaiyo,\x †a \xo 16:23-24 \xt 1Ko 1:14; 3Iy 1:1.\x* tauyana imataogeeogegu be nakae Yeisu ana totugugunayao liliuma itaagonema ina vada goi katugúguna, e ina yabobona yaimi. Erasto\x †b \xo 16:23-24 \xt 2Ti 4:20.\x* kina asa ana mani ana torugwáuta be nakae siyada Kwarato idi yabobona yaimi.\f ‡ \fr 16:23-24 \ft Leta ame ana kopi maniyedi goi tomwana 24 geya ikaiyaketa. Go maniyedi goi ikaaiyaka. Nakona tomwanayana Paulo geya iginiyeta, go sem tokaidámana tayamo toinina igini. Tomwana 24 ame nakae: Ida Tomoya Yeisu Guyau ina kanuwóiya komi liliumi yaimi bei ikaaiyaka. E nakae!\f* \s1 Yaubada ana yapali \p \v 25 E Yaubada tayapalīye! Tauyana itoboine ikitogageda nakae \w Vala Dedevina\w* aanumise idige. Valayana moe Yeisu \w Guyau\w* valena ataalavaite. Valayana unana moe Yaubada ina nuwogau boi nimatu go, ima ame vamoounina. \v 26 Go Valayana ame tuta bogina ikaiwoduwe, e Yaubada Tokaiyako vata ina lovina goi go, \w tokabivalavala\w* idi gínina goi katalavaite Totuyoyowo liliudi yaidi bego madi numisa sikabikaone.\x † \xo 16:26 \xt Rom 1:5.\x* \v 27 Yaubada anetava Tonanamsa aba taimámina Yeisu Guyau ina guinuwa goi ame tuta be nakae tuta simamaima! \pr E nakae! \b \cls \sig Yau Paulo \sig*