\id JHN Gumawana Translation Project [C. Olson Draft #25 25-Jun-2018, checked Apr 2015. Final read through Nov-2017] \h IYONI \toc3 Iyo \toc2 Iyoni \toc1 Vala Dedevina Iyoni Igini \mt1 Iyoni \mt2 Vala Dedevina Iyoni igini \is1 Livala Aba Vaita \ip Buki ame Iyoni igini. Buki Kimaasabaina goi koroto adi taiyuwo yoidi Iyoni. Tayamo moe Iyoni tosayóyova. Ame tauyana ina paisewa moe atubayásina. Tomota isayoyoidi bei ikatubayasidi Yeisu ina sowóduwo manuna. Iyoni aiyuwoina moe buki ame ana togínina. Ame Iyoniyana Yeisu ina vamoléyana tayamo. \ip Ame bukiyana nakona tala 65 ina 66 go, nauyayanaidi goi igini tonumisa adi kitogaga manuna. \ip Kúpwana 20:30-31 goi Iyoni ilatuwokoida buki ame ana masi aiyuwo: Bego tomota sinumisa Yeisu moe Guyau, Yaubada ana Vadámana, be nakae idi numisa pasina idi spwagógana Yeisu taiyao goi yawana vau bei silotowo. \ip Yeisu Valena dedevina Madiu, Maki be Luke sigini tupwana sivavasa. Ago iya Iyoni ina buki ituli toina. \ip Ame bukiyana goi kúpwana 1 ina 12 moe Yeisu ina guinuwa Iyoni italavaitedi. Ago kúpwana 13 ina 21 goi Yeisu ana yóita, ina kámasa be ina taoyamna vatetelidi italavaitedi. \iot Tétala Luluna \io1 1. Yeisu ana talavaita tetelina \ior 1:1-51 \ior* \io1 2. Yeisu ina kaba kinana goi toinina ikaiwoduwe bego Tauyana Yaubada Natuna \ior 2:1—12:50 \ior* \io1 3. Yeisu ina kámasa, ina valiwoga be ina taoyamna tetelidi \ior 13:1—20:29 \ior* \io1 4. Buki ame ana masi \ior 20:30-31 \ior* \io1 5. Yeisu ina taoyamna mlina: Mana tovatotowanayao Galili goi tetelidi \ior 21:1-25 \ior* \c 1 \ms1 Yeisu ana talavaita tetelina \mr (Iyoni 1:1-51) \s1 Yeisu, Tauyana Yaubada ina livala, imalasakava \qc \v 1 Aba vatowo goi\x † \xo 1:1 \xt Abv 1:1.\x* Livala bogina ikaaiyaka. \qc Livalayana moe \w Yeisu\w*. \qc Ikaaiyaka Yaubada taiyao go, \qc Tauyana Yaubada. \qc \v 2 Ame Tauyana aba vatowo goi Yaubada taiyao \qc bogina sikaaiyaka. \qc \v 3 Dogoi liliudi iya goi sisowóduwo. \qc Go neta Tauyana geya, \qc geya tayaamo kaga isowóduwo. \qc \v 4 Tauyana yawana vau unana. \qc Yawanayana tomota ada mavada. \qc \v 5 Mavadayana mamaníwana goi ininínima go, \qc mamaniwanayana geya itoboineyeta bei mavada ikigawuwuli. \b \p \v 6 Koroto tayamo ikaaiyaka, tauyana boi Yaubada ietune ima. Korotoyana yoina \w Iyoni\w*.\x † \xo 1:6 \xt Mad 3:1; Mak 1:4; Luk 3:1-2.\x* \v 7 Ame tauyana totalavaita nakae ima bego Mavadayana italavaite tomota yaida bego ina talavaitayana goi liliuda bei tanumise. \v 8 Iya geya kada Mavadayana geya, go sem ima bego Mavadayana italavaite. \p \v 9 Tauyana Mavada mooitamoina imamaima poyapoya ame goi tomota liliuda nukotoda itapasigidi. \v 10 Bogina ima poyapoya ame goi ikaaiyaka be nakae poyapoyayana nimana goi isowóduwo go, kidi \w da poyapoya\w* geya sikinaneyeta. \v 11 Tauyana ima toinina ina kasa Yudiya goi go, toinina ina bodao, moe kidi \w Diyuu\w*, geya siuyaoneyeta, go sem sikatae. \v 12 Go avatauwa neta Tauyana siuyaone o tadigo kada, ‘Tauyana sinumise’, e Yaubada itagonedi bei kidi Tauyana natunao. \v 13 Tauyadi geya kada ikaika goi o sakava ana yala goi o tomota idi nuwonúwana goi sibíbina geya, go sem Yaubada goi sibíbina.\x † \xo 1:13 \xt 1Iy 2:29, 3:9, 4:7, 5:1,4,18.\x* \p \v 14 Livalayana imalasakava, e yaima goi ikaaiyaka.\x †a \xo 1:14 \xt Tat 28:8-9, 33:7-9, 40:34-35; Mad 1:23; Nuw 21:3.\x* Tauyana yaina goi Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* kagite. Ina togaga ana kaeyanayana itoboine ikaaiyaka Tauyana yaina unana iya Yaubada Natuna kaakesaina;\x †b \xo 1:14 \xt Abv 22:2,12,16; Iyo 3:16.\x* Tamana goi ima be nakae Yaubada ina kanuwóiya be ana \w Nanamsa Mooitamoina\w*\x †c \xo 1:14 \xt Abv 24:27,49, 32:10, 47:29; Tat 34:6; Iyo 2:14.\x* sivakayaodei. \p \v 15 Iya go Iyoniyana itaalavaita Livala manuna, iduduwo idigo kana, \pm ‘Amo Tauyana manuna boi adigo kagu, \pi2 “Tauyana mligu goi imamaima yau nava geya abibineta go, iya bogina ikaaiyaka, tauna Tauyana itobukukuyuigu.”’\x † \xo 1:15 \xt Mad 3:11; Mak 1:7; Luk 3:16; Iyo 1:30.\x* \m \v 16 Moitamo Yaubada ina kanuwoiyayana Natuna ivakayaodei. Ame anuwoiyayana gagaina goi tuta tuta madabokida ivakayaaodeida. \v 17 Ame nakae: Anuwoiyayana Mosese goi ivatowo; tauyana \w Yaubada ina Katukeda\w* ivinida. E imalatomota dókana Yeisu \w Guyau|lemma="Mesaiya"\w* yaina goi. Tauyana goi Yaubada ina kanuwóiya be ana Nanamsa Mooitamoina ivagitakoedi yaida. \v 18 Geya vatau tayaamo boi nimatu ima ame tuta Yaubada igite go, Tauyana Yaubada kaakesaina\x † \xo 1:18 \xt Iyo 3:16,18; 1Iy 4:9.\x* anetava Tamana atena, e ame Tauyana bogina Yaubada ikaiwoduwe yaida. \s1 Tomota idi talavaita Yeisu manuna \sr (Iyoni 1:19-51) \s2 Iyoni ina talavaita Yeisu manuna \r (Madiu 3:1-12; Maki 1:2-8; Luke 3:15-17) \p \v 19-20 Diyuu adi tolovinao Yerusalema goi sikaaiyaka go, \w Tonúwala\w* be Livai tubunao sietunedi sina Iyoni bego silumadade sidigo kadi, \pm ‘Kom avatau? Kom Guyau, \w Yaubada ana Vadámana\w*, gea avatau?’ \m Tutayana nakae sibóbwara, Iyoniyana geya ilawoiwoita geya, go sem ibóbwara moitamo; e italavaita ame nakae, kana, \pm ‘Yau geya Guyau, Yaubada ana Vadámana, geya.’ \m \v 21 Kidi sidigo kadi, \pm ‘Neta kom Guyau geya, e kom avatau? Kom \w Eliyau\w*?’\x †a \xo 1:21 \xt Mal 4:5.\x* \m Iyoni kana, \pm ‘Yau Eliyau geya.’ \pm ‘Kom Yaubada ina \w tokabivalavala\w* Mosese nakae katuuyaosi?’ kidi kaedi.\x †b \xo 1:21 \xt Atu 18:15,18.\x* \m Iyoni idigo kana, \pm ‘Geya.’ \m \v 22 E tauna sidigo kadi, \pm ‘Kom ava koroto? Itoboine ama toetunayao kalatuwokoidi. Manakaem toinim kutalavaitem?’ \m \v 23 Iya idigo kana, \pm ‘Yaubada ina tokabivalavala Aiseya boi nimatu italavaitegu idigo kana, \b \qc “Yau toduduwo niyagu gagaina yoyowo goi \qc aaduduwo kagu, \qc ‘\w Yauwe\w* ina kenao kokitotomōi!’”’\x † \xo 1:23 \xt Mad 3:3; Mak 1:2-3; Luk 3:4.\x* \qr Aiseya 40:3 \b \p \v 24 \w Parisi\w* maniyedi nakae; tonuwalayadi be Livai tubunaoyadi taiyao maine sima. \v 25 Parisiyadi Iyoni silumadade sidigo kadi, \pm ‘Kom Guyau geya. Kom Eliyau geya. Kom Yaubada ina tokabivalavala Mosese nakae geya go, kaga unana tauna tomota \w kusaayoyoidi|lemma="Sayóyova"\w*?’ \m \v 26 Go iya Iyoni idigo kana, \pm ‘Yau bwae goi tomota asaayoyoidi. Koroto tayamo yaida goi ikaaiyaka go, Tauyana geya kokinaneyeta. \v 27 Tauyana mligu goi imamaima geya itoboineguta bei ana sendoro ana búyala ataligei\f ‡ \fr 1:27 \fk Sendoro ana búyala ataligei\ft : Ame tomota paakonina ina paisewa. Tauna Iyoni ina nuwonúwana moe tauyana paakonina sobuyekoina. Moe nakae toinina ikaisobuye bego tayagoi tauyana yaina Yeisu koroto gagaina.\f* unana yau sobuyekoina.’\x † \xo 1:27 \xt Mad 3:11; Mak 1:7-8; Luk 3:16; Gui 13:25.\x* \m \v 28 Ame dogoiyadi Betani goi sisowóduwo. Betaniyana moe sákala Iyoridani bomatu dadavina, e amoko goi Iyoni tomota isaayoyoidi. \p \v 29 Vanuwo itomo Iyoni ikandobala, Yeisu igite imamaima, tuwo tomota ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Gwa! Yaubada ina \w Lami\w*! Tauyana kita da poyapoya liliuda ida goyo ikabidi ikalavedi. \v 30 Amo Tauyana manuna boi adigo kagu, \pi2 “Koroto mligu goi imamaima yau nava geya abibineta go, iya bogina ikaaiyaka, tauna Tauyana itobukukuyuigu.”\x † \xo 1:30 \xt Mad 3:11; Mak 1:7; Luk 3:16; Iyo 1:30.\x* \fig Iyoni Yeisu ikinane bego Tauyana Yaubada ina Lami|src="C060psgr.tif" size="col" ref="1:29-31" \fig* \pmo \v 31 Boi mainao yau nakae Tauyana geya akinaneyeta bego iya Guyau go, geya itoboineyeta Tauyana tatamogemogeye, go sem itoboine Tauyana akaiwoduwe \w Isileli tubunao\w* yaidi goi bei siyagoi. Moe pasina tauna yau ama bwae goi tomota asayoyoimi.’ \m \v 32 Iyoniyana italavaita tuwaina Yeisu manuna idigo kana, \pm ‘Baloma Kimaasabaina agite bunabuna nakae yábana goi isou ima Tauyana yaina goi ikaaiyaka.\x † \xo 1:32 \xt Mad 3:16; Mak 1:10; Luk 3:22.\x* \v 33 Go boi mainao yau geya akinaneyeta bego Tauyana Guyau, go sem Yaubada, Tauyana ivamoleyegu bego bwae goi asayóyova, e amo Tauyana ilatuwokoigu idigo kana, \pi2 “\w Baloma Kimaasabaina\w* bei kugite isou ina koroto tayamo yaina goi ikaaiyaka. E amo Tauyana Baloma Kimaasabaina goi bei tomota isayoyoidi.” \pmo \v 34 Ame yau bogina agite nakae bogina atalavaite yaimi bego amo Tauyana Yaubada ina kinava.’\f ‡ \fr 1:34 \fk Yaubada ina kinava\ft : Buki ame kopi maniyedi kadi, ‘Yaubada Natuna.’ Go nakona moe tokaidámana toinidi idi nuwonúwana sigini.\f* \s2 Anduru ma siyana idi talavaita Yeisu manuna \p \v 35 Vanuwo itomo aiyuwoina Iyoni iitáoya kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* ama taiyuwo\f ‡ \fr 1:35 \fk Ama taiyuwo\ft : Ame itoboineda takaigavile kada, ‘Adi taiyuwo’ o kada, ‘Ama taiyuwo.’ Tayagoi tayamo moe Anduru (Iyo 1:40) go, tayamo geya tayagoiyeta. Nakona tauyana Iyoni, buki ame ana togínina, o nakona ituli ta vamoléyana. Neta tauyana moitamo Iyoni kada, ‘Ama taiyuwo.’ Go neta ame ituli ta vamoléyana kada, ‘Adi taiyuwo.’\f* taiyao \v 36 go, ikandobala Yeisu igite iiketoiya imamaima, tuwo idigo kana, \pm ‘Gwa, Yaubada ina Lami!’ \m \v 37 Ama taiyuwoyama Iyoni ina livala kanove, tuwo Yeisu kasabokuliye. \v 38 E Yeisu itáoya itugavila igitema kasabookuliye, ilatuwokoima kana, \pm ‘Kaga latuwomi?’ \pm ‘Rabi, nako kwaaiyaka?’ kai kaema. \m Rabi ana yagoina moe Tovatulúkwana Toolagaina. \v 39 Tauyana kana, \pm ‘Kōma bei kogite.’ \m E tuwo moitamo kana kagite nako ikaaiyaka. Tauyana taiyao tutayana goi kakaaiyaka ina lavilavi. \p \v 40 Ama taiyuwokova Iyoni kanove be Yeisu kasabokuliye. Koroto tayamo moe siyagu yoina Anduru; tauyana Saimoni \w Pita\w* siyana. \v 41 Ame tauyana mainao ina toinina siyana Saimoni ibabane ilatuwoko kana, \pm ‘Siyagu, \w Mesaiya\w* bogina kababane.’ \m Mesaiya ana yagoina moe Guyau, Yaubada ana Vadámana. \v 42 Tuwo siyanayana ikabi ime Yeisu yaina goi. Yeisu ikandobala Saimoniyana ipotekavate go, idigo kana, \pm ‘Kom Saimoni, Iyoni\f ‡a \fr 1:42 \fk Iyoni\ft : Da Giriki kadi, ‘Iyoni’ go, aníyana yoina Arameika kadi, ‘Iyona’ (Mad 16:17). Ame ituli ta Iyoni.\f* natuna. Ago kom youyuwoim avayoum moe \w Kepasi\w*.’ \m Kepasiyana ana kaigavila moe Pita.\f ‡b \fr 1:42 \fk Pita\ft : Ame youyana ana yagoina moe gurewa.\f* \s2 Pilipo be Nataniela adi duduwo // be adi talavaita Yeisu manuna \p \v 43 Vanuwo itomo Yeisu latuwona ina Galili. Tuwo itáoya ina amoko goi go, Pilipo ivalobode ilatuwoko idigo kana, \pm ‘Pilipo, kusabokuliyēgu!’ \m \v 44 Ego Pilipoyana ina kasa moe Betesaida, moe Anduru be Pita idi kasa. \v 45 Pilipo ina Nataniela ibabane idigo kana, \pm ‘Siyagu, Guyau manuna boi nimatu kidi Mosese Yaubada ina Katukeda goi igini be nakae Yaubada ina tokabivalavalayao idi buki goi sigini, e Tauyana bogina kababane! Moe Yeisu, Iyosepa natuna, guma Nasareta.’ \m \v 46 Go iya Natanielayana idigo kana, \pm ‘Iyaa! Geya kada tayaamo kaga aba vaita Nasareta goi itoboine isowóduwo.’ \m Go iya Pilipoyana kana, \pm ‘Novala kūma tāna kugīte.’ \m \v 47 Tuwo moitamo sina go, Yeisu ikandobala Nataniela igite imamaima, tuwo tauyana manuna kana, \pm ‘Gwa! Tayamo Isileli tubuna moitamo! Tauyana goi pola geya!’ \m \v 48 Go Natanielayana kana, \pm ‘Manakaem tauna kuyagoigu?’ \m Yeisu idigo kana, \pm ‘Nava Pilipo geya iduduwemta, kom keukeu ogalaoina goi kwaaiyaka agitem.’ \m \v 49 Natanielayana idigo kana, \pm ‘Tovatulúkwana Toolagaim, kom Yaubada Natuna! Kom kai Isileli tubunao ima \w Tokalibúbuna\w*!’ \m \v 50 Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Manakae? Moe kunumise unana kagu, \pi2 “Kom keukeu ogalaoina goi kwaaiyaka agitem”? \pmo Moe dogoi giyaina go, nava bei dogoi gagaidi kugitedi.’ \m \v 51 Tuwaina kana, \pm ‘U nakae dogoi gagaidi bei kugitedi! Ame alatuuwokoimi konōve: Nava bei yábana kogite ikatupáeva go, Yaubada ina \w aneroseyao|lemma="Anerose"\w* situkotuko nakae sisousou \w Tomalatomota\w* yaina goi.’\x † \xo 1:51 \xt Abv 28:10-17.\x* \c 2 \ms1 Yeisu ina kaba kinana goi toinina // ikaiwoduwe bego Tauyana Yaubada Natuna \mr (Iyoni 2:1—12:50) \s1 Yeisu ina kaba kinana vakuumgoina: // Bwae ikaigavile imalaoine \p \v 1 Maliyalina aiyuwo sikavava Nataniela be Pilipo adi duduwo mlina, nai aikanina Galili asaina Kena goi tomota siguuinuwe. Ago aikayana goi \w Yeisu\w* sinana ikaaiyaka. \v 2 E Yeisu be kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* nakae siduduwema kana aikaniyana manuna. \v 3 Kakakáika go, \w oine\w* bogina ikavava, tuwo Yeisu sinana ima ilatuwoko idigo kana, \pm ‘Natugu, kidi oine geya. Kuvaitēdi.’ \m \v 4 Go iya Yeisu kana, \pm ‘Namoya, yau guna polava moe geya kom im polava. Taabu kuvatuwoowonēgu! Yau guna tuta nava.’ \m \v 5 Tuwo sinanayana tovaita ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Nakonakae ilatuwokoimi, nakae koguinūwe.’ \p \v 6 Ego kontena ainima tayamo sikaaiyaka bwae manuna. Kontenayadi gurewa goi siwodugudi\f ‡ \fr 2:6 \fk Gurewa goi siwodugudi\ft : Diyuu idi lovina kimavada manuna ame nakae: Neta kontena gurewa goi siwodugudi, e kontenayadi geya itoboinedita sikabáila. Go kontena vaega goi siwoodugudi itoboinedi sikabáila Yaubada matana goi. Tauna kontena vaega bei sikauvisidi neta sikabáila.\f* nakae kai \w Diyuu\w* ima lovina kimavada manuna. Kontenayadi tamo tamo itoboinedi bwae lita ana badabada 80 ina tayamo 120 nakae sisaligogoidi. \v 7 Tuwo tovaitayadi Yeisu ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Amo kontenayadi bwae goi kovakayaodēidi.’ \fig Vevina kontena bwae goi sivakayaodeidi|src="BA03028BW.tif" size="col" ref="2:6-7" \fig* \m Tuwo moitamo sina sivakayaodeidi. \v 8 Ikavava, Tauyana idigo kana, \pm ‘Ame tuta bwae kotēge kōna áika ina tolovina kovīni.’ \m E tuwo sitege, sina sivini. \v 9 E tutayana sivini inimkone, geya iyagoiyeta bwae adi totega nako goi sikabi go, kidi tovaitayadi aditava siyagoi. Tuwo bwaeyana bogina imalaoine ikabi inimkone, e tonai koroto iduduwe ima \v 10 ilatuwoko idigo kana, \pm ‘Ida sinapu goi mainao oine dedevina toyoko tavinidi. Niga tutayana oineyana gagaina bogina sinim ginagina siyaluwo, geya siyagoiyeta kaga sinimnim, e oine besobeso tavinidi. Go kom oine dedevina kuvagagale ana kadókana oine besobeso ikavava.’ \p \v 11 Moe aba kinanayana vakuumgoina Galili asaina Kena goi Yeisu iwodugu. Aba kinanayana goi Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* yaina goi ikaaiyaka ivagitakoe, tuwo kai ina tovatotowanayao kanumise. \s1 Yeisu tokaigimona Vada Kimaasabaina goi // ivataapiyedi tetelina \r (Madiu 21:12-13; Maki 11:15-17; Luke 19:45-46) \p \v 12 Moe mlina, Yeisu ma sinana be senao be kai ina tovatotowanayao taiyao kasou kana Kapaneumi goi.\x † \xo 2:12 \xt Mad 4:13.\x* Amoko goi maliyalina maniyena kakaaiyaka. \p \v 13 Diyuu ima Basitáwana Aikanina bogina ana kebukebu,\x † \xo 2:13 \xt Tat 12:1-27.\x* tuwo Yeisu kai taiyao katuko kana Yerusalema goi kasiu. \v 14 Kasiu go, kana Vada Kimaasabaina ina kali goi kasiu, e Yeisu bulumakau be \w sipi\w* be bunabuna adi tokaigimonayao be nakae mani ana totalamapuyao igitedi sipaaisewa. \v 15 Tuwo búyala ikabidi, aba dábina tayamo iwodugu. Ikavava, ina tokaigimonayaoyadi madabokidi idi sipi be idi bulumakau taiyao ivatapiyedi Vadayana goi sisowóduwo sisiya. Ago mani ana totalamapuyaoyadi idi mani ikaliulagidi nakae idi teboro ikausepaledi. \v 16 Ago bunabuna adi tokaigimonayaoyadi ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Imi mánuwo moe kokabīdi konavēdi! Yau Tamagu ina vada taabu kooyatāko imi kaba maketi!’ \m \v 17 Kai Yeisu ina tovatotowanayao \w Gínina Kimaasabaina\w* ina livala tayamo kanuwokavate; livalayana kana, \b \qc ‘Im Vada amatakoiye gagaina go, \qc guna matakoiyana pasina ámasa bei ikanigu.’ \qr Same 69:9 \b \m \v 18 E kidi Diyuu adi tolovinayao sidigo kadi, \pm ‘Ava kaba kinana bei kuvatulukoima bego kayagoi mam lovina itoboinem moe guinuwayadi kuguinuwedi?’ \m \v 19 Go iya Yeisu idigo kana, \pm ‘Vada Kimaasabaina ame kotaūwe go, maliyalina aito goi bei avataoemnei.’\x † \xo 2:19 \xt Mad 26:61, 27:40; Mak 14:58, 15:29.\x* \m \v 20 E tauna kidi tolovinayadi sidigo kadi, \pm ‘Iyaa, tala 46 goi ame Vada Kimasabainayana sivatáoe go, kom bego maliyalina aito goi kuvataoemnei ae?’ \m \v 21 Ego amo Tauyana Vada Kimaasabaina toina geya manuna ibobóbwara, go sem toinina wowona idigedige. \v 22 E tauna tutayana Yaubada Yeisu tokámasa yaidi goi ikaitáoe, kai ina tovatotowanayao kanuwokavate Tauyana boi ina livala. Tuwo Gínina Kimaasabaina be Yeisu ina livala kanumisedi. \p \v 23 E tutayana Yerusalema goi Yeisu ikaaiyaka moe Basitáwana Aikanina ana tuta. Amo tutayana tomota badabadaidi Tauyana sinumise unana ina kaba kinana iguuinuwedi sigitedi. \v 24 E iya go Yeisu tomota geya inumisedita unana tomota madabokidi idi sinapu bogina iyaagoidi. \v 25 Nakae tomota idi talavaita toinidi idi nuwonúwana manuna moe tuwo; nuwodi bogina iyaagoidi. \c 3 \s1 Yeisu be Nikodimo tetelidi \p \v 1 E koroto tayamo \w Parisi\w* yoina Nikodimo. Tauyana \w Diyuu\w* adi tovakumgo tayamo. \v 2 Ame tauyana sabamgo goi ima \w Yeisu\w* yaina idigo kana, \pm ‘Tovatulúkwana Toolagaim, kayagoi bego kom tovatulúkwana tayamo Yaubada goi kuma. Moitamo. Neta Yaubada kom taiyao geya, e aba kinana kuguuinuwedi geya itoboinemta kuguinuwedi.’ \m \v 3 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Im bóbwara moitamo go, ame alatuuwokoim kunōve: Avatauwa neta geya sibibinamneta, geya itoboinedita bei \w Yaubada ina kalibúbuna\w* sigite.’\x † \xo 3:3 \xt Mad 18:3; Mak 10:15; Luk 18:17; Iyo 3:5.\x* \m \v 4 Go iya Nikodimoyana kana, \pm ‘Yau bogina akaitomoya go! Manakaegu abibinamna? Manakae? Sinagu gamona goi aiyuwoina asiumna abíbina ae? Geya itoboineguta!’ \m \v 5 Go iya Yeisuyana kana, \pm ‘Moe moitamo go, ame alatuuwokoim kunōve: Avatauwa neta bwae goi\f ‡ \fr 3:5 \fk Bwae goi\ft : Ame nakona livalakaibala da Giriki niyadi goi. Ana yagoina moe manakaeda tabíbina. Tutayana tomota ibíbina, mainao bwae vavina goi isowóduwo namliyeta gómana isowóduwo. Tauna bwae goi tabíbina moe sakava ana dadava idigedige go, Baloma Kimaasabaina goi moe baloma ana dadava goi.\f* be nakae \w Baloma Kimaasabaina\w* goi geya sibibineta, geya itoboinedita Yaubada ina kalibúbuna goi sisiu.\x † \xo 3:5 \xt Iyo 3:3.\x* \v 6 Avatauwa neta sakava goi sibíbina, moe sakava ana dadava. Go avatauwa neta Baloma Kimaasabaina goi sibíbina, moe baloma ana dadava. \v 7 Taabu kukaaināopa bego yau kagu, \pi2 “Itoboinem kubibināmna.” \pmo \v 8 Gwa! Nako goi yágira latuwona itowo, nakae itowo, e butukáona tanove go, geya tayagoiyeta nako imamaima o nako inonoina. Tauna kom nakae neta Baloma Kimaasabaina goi kubíbina. Ina paisewa geya kugiteyeta go, ina paisewayana myana kuulotowo.’ \m \v 9 Go iya Nikodimoyana idigo kana, \pm ‘Go bibinamna manakaena isowóduwo?’ \m \v 10 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Iyaa! Manakae? Kom bego \w Isileli tubunao\w* idi tovatulúkwana go, ame vatulukwanayadi geya kuyagoidita ae? \v 11 Moe aba kainaopa gagaina go, ame alatuuwokoim kunōve: Kaga kaayagoi kaabobore; kaga kagitegite katalavaite yaimi go, ima talavaitayana geya konumiseyeta. \v 12 Kaga kaga sisowóduwo poyapoya goi manudi alatuwokoimi go, geya konumiseguta. Tauna kaga neta yábana manuna alatuwokoimi, bei manakaemi konumisegu? \v 13 Ame pasina itoboinegu yábana manuna avatulúkwana: Geya vatau tayaamo bogina ituko ina yábana goi bego dogoiyadi yábana manuna iyagoidi, go sem \w Tomalatomota\w* yábana goi isou ima anetava itoboine dogoiyadi iyagoidi. \v 14 Boi nimatu yoyowo goi Mosese barasa ikabi, moteta imadagi. Ikavava, aitakeo goi itupatuko. Ikavava, ikatulagasi, e bei avatauwa neta motetayana sipotepote, geya sikamaseta, go sem maa yawoidi sikaaiyaka.\x † \xo 3:14 \xt Yoy 21:4-9.\x* E nakae itoboine bei Tomalatomota sikatulagasi \v 15 bego avatauwa neta Tauyana sinumise, e maa yawoidi vata.’\x † \xo 3:15 \xt Iyo 3:16, 6:47, 20:31; 1Iy 5:13.\x* \p \v 16 Ame moitamo. Yaubada \w da poyapoya\w* imatakoiyeda ame nakae: Natuna kaakesaina\x †a \xo 3:16 \xt Iyo 1:18, 3:18; 1Iy 4:9.\x* ikasale\x †b \xo 3:16 \xt Abv 22:2,12,16; Iyo 1:14.\x* bego avatau neta inumise, bei geya ikamaseta, go sem maa yawoina vata.\x †c \xo 3:16 \xt Iyo 3:15, 6:47, 20:31; 1Iy 5:13.\x* \v 17 Moitamo. Yaubada Natuna ietune ima poyapoya ame goi geya kada bego da poyapoya itakinoida toogoyoida ida goyo pasidi geya, go sem bego Natunayana goi iyaveda.\x † \xo 3:17 \xt Luk 19:10; 1Ti 1:15.\x* \v 18 Avatauwa neta Natunayana siinumise, itakinoidi todedevidi. Ego avatauwa neta Yaubada Natuna kaakesaina\x † \xo 3:18 \xt Iyo 1:18, 3:16; 1Iy 4:9.\x* geya sinumiseyeta, bogina itakinoidi toogoyoidi. \v 19 E takinonayana unana ame: Mavadayana bogina ima poyapoya ame goi go, tomota nuwodi geya ikabiyeta, go sem mamaníwana nuwodi ikabi. Idi nuwokabiyana moe idi guinuwa goyogoyoidi pasidi. \v 20 Moitamo. Avatauwa neta goyo siguuinuwe, Mavadayana sikaolilive, tauna bei geya sisiuta, govila bei idi guinuwa itapasigidi. \v 21 E kidi go avatauwa neta Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* siguuinuwe, Mavadayana simeko bego idi guinuwa ikaiwoduwedi bego tomota liliudi siyagoi idi guinuwayadi moe idi spwagógana Yaubada yaina goi pasina siguuinuwedi. \fig Yeisu be Nikodimo taiyao sibobóbwara|src="C063psgr.tif" size="col" ref="3:1-21" \fig* \s1 Iyoni tosayóyova be Iyoni togínina // idi talavaita Yeisu manuna \p \v 22 Moe dogoiyadi sikavava, Yeisu be kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* taiyao kana Yudiya goi. Amoko goi taiyao kakaaiyaka go, ina lovina goi tomota sima \w kasaayoyoidi|lemma="Sayóyova"\w*. \v 23 Ego \w Iyoni\w* nakae. Bwae gagaina asa Ainoni Salim kikina goi ikaaiyaka, tauna tomota sina amoko goi Iyoni isaayoyoidi. \v 24 Amo tutayana Iyoni nava deri goi geya sivaisiuyeta.\x † \xo 3:24 \xt Mad 14:3; Mak 6:17; Luk 3:19-20.\x* \p \v 25 E tauna kidi Iyoni ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* be Diyuu koroto tayamo taiyao sikaumakimaki goyo ana kimavada manuna. \v 26 Tuwo Iyoni ina tovatotowanayaoyadi sima Iyoniyana yaina sidigo kadi, \pm ‘Tovatulúkwana Toolagaim, koroto kunuuwaisi boi Iyoridani ta dadava goi taiyao kokaaiyaka nakae boi bogina kukamooitamoe? E kunōve. Korotoyana ame tuta boda isaayoyoidi. Madabokiidi sinonoina Tauyana yaina goi. Tauna geya simamaima kom yaim.’ \m \v 27 Go iya Iyoniyana idigo kana, \pm ‘Geya vatau tayaamo kébana, nakona toolagaina gea toosobuna, ibabane neta kina Yaubada geya iviniyeta. \v 28 Komi toinimi itoboinemi kotalavaitegu bego boi adigo kagu, \pi2 “Yau \w Guyau\w* geya,\x † \xo 3:28 \xt Iyo 1:20.\x* go sem Yaubada ietunekumgoiyegu ama be amo Tauyana ina sowóduwo manuna akatubayasi.” \pmo \v 29 Aba gita tayamo aguinuwe: Korotoyana tonai nakae bei inai. Yau siyana nakae. Yau aatáoya tauyana atuuyaosi bego ima. Tutayana tonaiyana isowóduwo, siyana bei iuyáwana gagaina tutayana tonaiyana niyana inove. Yau nakae auyáwana gagaina tutayana korotoyana ina guinuwa valena kutaalavaite anove. \v 30 Tauyana itoboine ietoolagaina go, yau aetoosobugu.’ \p \v 31 Avatau neta maeko goi ima, e tomota liliuda yaida goi iya toosakina. Avatau neta poyapoya goi ima, moe guma poyapoya nakae poyapoya ana nanamsa kaka ibobore. Avatau neta yábana goi ima toosakina. \v 32 Kaga bogina igite be nakae inove, moe italavaite go, ina talavaitayana geya vatau tayaamo iuyaone. \v 33 Avatauwa neta ina talavaitayana siuyaone, e sikamoitamo bego Yaubada \w aba numisa\w*. \v 34 Ame moitamo. Yaubada Natuna ietune ima ina livala italavaitedi. Bogina kuyagoi. Yaubada Balomaina ivakayaodeivatae. \v 35 Gwa! Yaubada Natuna nimana goi kaga liliuna iyatoidi\x † \xo 3:35 \xt Mad 11:27; Luk 10:22.\x* unana Natunayana imatakoiye. \v 36 Avatauwa neta Natuna siinumise, tauyadi bogina maa yawoidi vata. Ego avatauwa neta Natuna geya sikabikaoneyeta, yawoidi vata bei geya sibabaneyeta, go sem Yaubada ina egamogamogu ikaaiyaka tauyadi yaidi goi. \c 4 \s1 Yeisu be Samériya vavinaina // sivaaloboda tetelina \p \v 1-2 E \w Parisi\w* livala sinove bego boda gagaina sinonoina \w Yeisu\w* yaina, e itaamyabidi sietovatotówana baige \w isaayoyoidi|lemma="Sayóyova"\w*. Tauna kai ina tovatotowanayao ama badabada ivakaigaga namliyeta baige \w Iyoni\w*. Go Yeisu tomota geya isayoyoidita, go sem kai ina tovatotowanayaoyama kasaayoyoidi. Tutayana Yeisu iyagoi livalayana Parisi sinove, \v 3 Tauyana kai taiyao Yudiya kakalave go, kakaluvilamna kana Galili manuna. \v 4 Kanonoina go, itoboine mainao \w Samériya\w* dadavina goi kasiu.\f ‡ \fr 4:4 \ft Diyuu be da Samériya sivakaleya. Tauna Diyuu neta latuwodi bego Galili goi sina Yudiya goi bei Samériya sivanibisi unana geya latuwodi da Samériya idi kasa goi siketoiya.\f* \v 5 E tuwo Samériya kasiu kanonoina asa tayamo yoina Sukari goi. Sukariyana kikina moe poyapoya tayamo boi nimatu Yakobo natuna Iyosepa ivini.\x † \xo 4:5 \xt Abv 33:19; Iys 24:32.\x* \v 6 Ego amoko goi Yakobo ina doelu ikaaiyaka. E tuwo kama doeluyana goi Yeisu etoiya bogina ilausi, tuwo doeluyana aubodaina yatana goi itusobu iwaiwasi. Moe bogina dine. \v 7 Iwaaiwasi go, Samériya vavinaina ima doeluyana goi bego bwae itega. Yeisu ibala ina vavinayana ilatuwoko idigo kana, \pm ‘Bwae kutēge anim.’ \m \v 8 Bogina kuyagoi. Yeisu geya ana kaba tegamo geya, e anetava ikaaiyaka unana kai ina tovatotowanayao bogina kana Sukari goi bego awoinu kagimona. \p \v 9 Go iya Samériya vavinainayana kana, \pm ‘Manakae? Yau Samériya vavinaigu go, kom koroto \w Diyuu\w* kukawanoiyegu bwae manuna ae?’ \m Bogina kuyagoi. Kidi Diyuu da Samériya taiyao geya sikabiveekoveko geya.\x † \xo 4:9 \xt Esi 4:1-5; Nie 4:1-2.\x* \v 10 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Neta Yaubada ina yabobona kuuyagoi be nakae yau bwae manuna akaawanoi kuyagoigu, e itoboine kom bwae maa yawoina\f ‡ \fr 4:10 \fk Bwae maa yawoina\ft : Amo tutayana bwae doelu goi neta poyapoya sinaena idaudau sákala nakae siduduwe bwae ma yawoina unana moe bwae dedevina. Tauna tutayana Yeisu kana, ‘Bwae ma yawoina’, vavinayana itainasi; inuwonúwana bwae dedevina nakae bwae toina doelu sinaena.\f* kukawanoiye, bei avinim.’ \m \v 11 Go vavinayana itainasi; ina nuwonúwana bwae toina manuna ibobóbwara tauna kana, \pm ‘Tomoya, geya im kaba tegamo go, doelu tono sou ivakaigaga. E tauna nako goi bwae ma yawoinayana bei kukabi? \v 12 Boi nimatu tubuma Yakobo doelu ame itavi be tauyana ma natunao be nakae ina yoguyoguyao ame doeluyana goi sinimnim. Ame tuta doeluyana kai ima doelu go, bwae nava idaudau dedevina toina. Manakae, kom bego tubuma Yakobo kutobusave?’ \m \v 13 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Neta kita bwae doelu ame goi tanimnim, nava bei maeda siyapasamna \v 14 go, avatauwa neta bwae yau avinidi sinimnim, e maedi geya siyapayápasa, go sem tauyadi nuwodi goi bei ikaubobóbwala be nakae idau vata, e bei yawoidi vata sibabane.’ \m \v 15 Vavinayana kana, \pm ‘Tomoya, moe bwaeyana kuvinīgu bego maegu geya iyapaseta nakae geya tuwaina amamaima ameko bego bwae ategatega!’ \m \v 16 Go Yeisu kana, \pm ‘Kūna monem kulatuwōko, taiyao kōma ameko.’ \m \v 17 Go iya vavinayana idigo kana, \pm ‘Yau geya monegumo.’ \m Yeisu kana, \pm ‘Bego kom geya monemmo? Moe moitamo. \v 18 Go monemowo adi badabada bogina adi tainima go! Ame tuta korotoyana taiyao kootuyuwo geya monem toina geya. Moe kubóbwara moitamo.’ \m \v 19 Vavinayana kana, \pm ‘Tomoya, agitem ana kaigigita kom \w tokabivalavala\w*. \v 20 Kai tubumao goi ima, ame koyayana goi kasaakululu Yaubada yaina. Go komi Diyuu kodigodigo bego Yerusalema kaka goi itoboine tasakululu dókana.’ \fig Yeisu Samériya vavinaina taiyao sibobóbwara doelu goi|src="C064psgr.tif" size="col" ref="4:5-20" \fig* \m \v 21-22 Go iya Yeisuyana kana, \pm ‘Namoya, guna livala kunumīse! Komi Samériya tomotaimi geya koyagoidokoeta avatau yaina kosaakululu. Go tomota adi yava kai Diyuu yaima goi isowóduwo, tauna kai kaayagoi avatau yaina goi kasaakululu. Go abóbwara moitamo bego tuta imamaima Samériya koyaina goi o Yerusalema goi bei geya kosakululuta Tamada yaina, \v 23 go sem tuta tayamo imamaima go, bogina isowóduwo, bei Tamada ina tosakululuyao mooitamoidi sisaakululu Tauyana yaina ame nakae: Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* ana tovagitákwana moe \w Baloma Kimaasabaina\w*, e Baloma Kimasabainayana ina vakeda goi bei sisaakululu. Moitamo. Tomota amo nakae Tamada latuwona bego ina tosakululuyao. \v 24 Avatauwa neta latuwodi sisaakululu Yaubada yaina, itoboine Yaubada ana Nanamsa Mooitamoina ana tovagitákwana moe Baloma Kimaasabaina ina vakeda goi sisaakululu unana Yaubada Baloma.’ \m \v 25 Vavinayana kana, \pm ‘Bogina ayagoi bego \w Mesaiya\w* bei ima.’ \m \w Mesaiya\w* ana yagoina moe \w Guyau\w*. Tuwaina kana, \pm ‘Tutayana Tauyana bei ima, kaga liliuna bei ikaiwoduwedi yaida goi.’ \m \v 26 Yeisu kana, \pm ‘Yau avaadigoim, \w Yau Tauyagu\w*.’\x † \xo 4:26 \xt Tat 3:14-15; Iyo 6:20, 8:24,28,58, 13:19, 18:5.\x* \p \v 27 Ame tutayana goi kai Yeisu ina tovatotowanayao kama kakainaopa bego Tauyana vavina taiyao sibobóbwara. Ago geya vatau tayaamo yaima goi idigo kana, \pm ‘Kaga latuwom vavinayana yaina?’ \m O kama, \pm ‘Kaga unana tauyana kuuvadigo?’ \p \v 28 E vavinayana ina kontena ikalave go, ina asa goi tomota ilatuwokoidi kana, \pm \v 29 ‘Kōma koroto dobala kogīte. Tauyana kaga liliuna boi bogina aguuinuwedi ilatuwokoigu! Seki nakona amo Tauyana \w Guyau\w* gea geya?’ \m \v 30 Tuwo tomotayadi sitáoya asa goi sisowóduwo sima Yeisu yaina. \p \v 31 Ego nava simamaima go, kai Yeisu ina tovatotowanayao kalumakikine bego ikáika, tuwo kadigo kama, \pm ‘Tovatulúkwana Toolagaim, avam goame. Kwāika.’ \pm \v 32 ‘Yau maa kavagu go, avaguyana komi geya koyagoiyeta’, Yeisu kaena. \p \v 33 E tauna kai ina tovatotowanayao ametava kabobóbwara kadigo kama, \pm ‘Manakae? Nakona ituli ta tomota awoinu ivini?’ \m \v 34 E Yeisuyana kana, \pm ‘Yau avagu moe bego guna Toetuna ina nuwonúwana aguuinuwe be nakae ina paisewa alukavave. \v 35 Komi kodigodigo bego tukówana aivasi baige dibayoya ana tuta ae? Ame alatuuwokoimi konōve: Matami kodobāla tomota kogitēdi bogina siyao \w witi\w* tanuina nakae dibayoya ana tuta goi. \v 36 Bogina todibayoya idi takona siibabane nakae awoinu sisayoyoidi yawoidi vata manuna bego tobágula be todibayoya taiyao siuyáwana. \v 37 Moeko goi livala ame moitamo: Tomota tayamo ibágula; tomota tayamo idibayoya. \v 38 Yau aetunemi bei kaga manuna boi geya kopoisoganeta go, tuwo kodibayoyoi. Ituli ta bodava sipoisógana go, komi idi paisewa kosiukoidi bei kodibayoya.’ \p \v 39 E amo asayana goi da Samériya badabadaaidi Yeisu sinumise vavina ina livala pasina. Tauyana boi Yeisu manuna italavaita kana, \pm ‘Kaga liliuna boi bogina aguuinuwedi ilatuwokoigu!’ \p \v 40 E tutayana da Sameriyayadi sima Yeisu yaina, sikawanoi bego ikaaiyaka yaidi goi. Tuwo moitamo itagona, e maliyalina aiyuwo goi ikaaiyaka. \v 41 Kidi go boda badabadaidi tuwaina ina livala pasidi sinumise. \v 42 Go vavinayana silatuwoko sidigo kadi, \pm ‘Tauyana kanumise go, geya kom im livala kaka pasina geya. Ina livala toinima bogina kanove be nakae kayagoi Tauyana moitamo kita \w da poyapoya\w* ada Toyava toina.’ \s1 Yeisu ina kaba kinana aiyuwoina Kena goi: // Koroto gagaina natuna ikideedevine tetelina \p \v 43 E maliyalina aiyuwo mlidi go, kai katáoya amoko goi kasowóduwo kana Galili goi. \v 44 Yeisu boi toinina italavaite kana, \pm ‘Yaubada ina tokabivalavala toinina ina kasa goi geya ana wowoinamo.’\x † \xo 4:44 \xt Mad 13:57; Mak 6:4; Luk 4:24.\x* \p \v 45 E tutayana kama Galili Parovinisi goi kasiu, da Galili Yeisu siuyaone unana tauyadi nakae boi Basitáwana Aikanina manuna sina Yerusalema goi, e bogina sigite kaga liliuna iguuinuwedi.\x † \xo 4:45 \xt Iyo 2:23.\x* \p \v 46 E Yeisu taiyao kakaluvilamna kama Galili asaina Kena goi. Amoko goi boi Tauyana bwae ikaigavile \w imalaoine|lemma="Oine"\w*.\x † \xo 4:46 \xt Iyo 2:1-11.\x* Ago tayamo tolovina ina topaisewa Kapaneumi goi ikaaiyaka; tauyana natuna koroto ikatówana. \v 47 Ame tauyana livala inove bego Yeisu Yudiya Parovinisi goi bogina ima Galili Parovinisi goi. Tuwo itáoya ima Yeisu yaina ikawanoi kana, \pm ‘Natugu koroto giyakainava bei ikámasa. Neta itoboinem, kusōu kūma tauyana kukidedevīne.’ \m \v 48 Go iya Yeisu idigo kana, \pm ‘Neta aba kinana kainaaopaidi geya kogitedita, e bei geya konuumisegu.’ \m \v 49 Go iya korotoyana kana, \pm ‘Tomoya, kusōu kūma tāna, govila bei natugu ikámasa.’ \m \v 50 Yeisu kana, \pm ‘Kūwo. Natum bogina iboboina; maa yawoina ikaaiyaka.’ \m Korotoyana Yeisu ina livala inumise, tuwo ina. \v 51 E bogina isou inonoina go, ina \w pakonayao|lemma="Paakonina"\w* sima sivalobode silatuwoko sidigo kadi, \pm ‘Natum bogina iboboina, maa yawoina.’ \m \v 52 E tauna ilumadadedi idigo kana, \pm ‘Ava tuta nakae iboboina?’ \m Pakonidiyadi sidigo kadi, \pm ‘Nuwobuna nakae atówana ikalave.’ \m \v 53 E tauna gomanayana tamana bogina iyagoi tuta amo goi Yeisu kana, \pm ‘Natum bogina iiboboina, maa yawoina.’ \m Tuwo tauyana mana bodayauwo liliudikova Yeisu sinumise. \p \v 54 E moe aba kinana aiyuwoina Yeisu iguinuwe tutayana Yudiya goi ima go, Galili goi ipaaisewa. \c 5 \s1 Yeisu ina kaba kinana aitonina: // Koroto topem Sabati goi ikideedevine tetelina \p \v 1 Moe dogoiyadi sikavava, kai \w Diyuu\w* ima káika tayamo bogina ana kebukebu, e \w Yeisu\w* kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* taiyao katuko kana Yerusalema goi. \v 2 Bwae nikuunikuna tayamo Yerusalema goi ikaaiyaka. Moe tayamo aba siu yoina \w Sipi\w* Idi Kaba Siu kikina. Bwaeyana Diyuu niyadi goi siduduwe Betesata. Kikina goi vada geya adi vabodamo ainima sitaoyakobu. \v 3-4 Vadayadi goi togoyogoyo badabadaidi, nakae tokebo, topego be topem, sikaaiyaka.\f ‡ \fr 5:3-4 \ft Buki Kimaasabaina bogo kopi maniyedi goi tomwana 3 ana kaba lukavava be tomwana 4 geya sikaiyaketa. Nakona ame tomwanayadi Iyoni geya iginidita, go sem tokaidámana toinina ina nuwonúwana igini. Tomwanayadi ame nakae: (3b) Siituyáwata bego bwaeyana ikaubobóbwala. (4) Moitamo. Yauwe ina anerose tuta tuta isou ima bwaeyana ikimoemoe. E ikimoemoe ikavava, avatau neta igimisou bwaeyana goi, neta ava katówana, e tauyana bei iboboina.\f* \v 5 E tayamo koroto amoko goi ikaaiyaka, bogina tala 38 goi mana vísiya ikaaiyaka. \p \v 6 Yeisu ima korotoyana igite iitusobu, iyagoi bego tuta maanawena mana vísiya. Tuwo korotoyana ilatuwoko kana, \pm ‘Manakae? Latuwom kudedevina?’ \pm \v 7 ‘U, Tomoya, latuwogu go, tutayana bwae ikaubobóbwala, geya tayaamo guna tovaita ikaaiyaka itoboine ikavalegu bwaeyana goi ikaisobuyegu. Tuwo toinigu apoikiki ama go, tuta tuta tomota tayamo ivakumgo isou bwaeyana goi, e yau geya’, tokatowanayana kaena. \fig Yeisu topem taiyao sibobóbwara bwae nikuunikuna kikina|src="IB-04132psgr.tif" size="col" ref="5:5-7" \fig* \m \v 8 Yeisu kana, \pm ‘Kutāoya, im baseko kwābi go, kuketōiya!’ \m \v 9 Tuwo moitamo mainao idedevina, e ina basekoyana ikabi iketoiya. Ego ame maliyalinayana moe \w Sabati\w*. \v 10 E kidi Diyuu adi tovakumgoyao sigite korotoyana idedevina ina baseko iikavale, tuwo silatuwoko kadi, \pm ‘Iyaa! Kita geya ada tagonamo bei Sabati goi tapaaisewa, tauna kom geya am tagonamo im baseko kuukavale.’\x † \xo 5:10 \xt Nie 13:19; Yer 17:21.\x* \pm \v 11 ‘Tauyana guna tokidedevina ilatuwokoigu kana, \pi2 “Im baseko kwābi kuketōiya”’, korotoyana kaena. \m \v 12 Tovakumgoyadi silumadade sidigo kadi, \pm ‘Ava koroto ilatuwokoim im baseko kwabi kuketoiya?’ \p \v 13 E kina go korotoyana bogina idedevina geya iyagoiyeta ana tokidedevina yoina manakoyoina. Boda gagaina sikaaiyaka, e bodayadi sinaedi goi Yeisu bogina ivasulaigi. \s1 Yeisu ina katumapu Diyuu idi vakaleya yaina \p \v 14 Moe dogoiyadi sikavava, Yeisu Vada Kimaasabaina goi isiu korotoyana ibabane, tuwo idigo kana, \pm ‘Kunovēgu! Kom bogina kudedevina. Ago taabu goyo tuwaina kuguuinūwe, govila bei dogoi goyogoyoina toina isowóduwo yaim.’ \m \v 15 Tuwo korotoyana ina Diyuu adi tovakumgoyao yaidi italavaita idigo kana, \pm ‘Guna tokidedevina yoina Yeisu.’ \p \v 16 Kidi Diyuu adi tovakumgoyao sivatowo Yeisu sivakaleye ame pasina: Ina guinuwa Sabati goi iguuinuwedi. \v 17 E iya go Yeisu ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Yau Tamagu boi nimatu go, ima ame tuta nava ipaaisewa, tauna yau nakae apaaisewa.’ \p \v 18 E tauna kidi Diyuu adi tovakumgoyao sipoikiki makimaki bego Yeisu sikaumate ame pasina: Yeisu Sabati ana lovina ikapipilave. Go apipilova kaka geya, go sem idigodigo bego Yaubada moe toinina Tamana. Moe nakae Yaubada taiyao sivavasa. \v 19 E iya Yeisu ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Moitamo apaaisewa go, ame alatuuwokoimi konōve: Geya tayaamo kaga Yaubada Natuna itoboine toinina ina lovina goi iguinuwe, go sem kaga neta igite Tamana iguuinuwe Natunayana nakae iguuinuwe. Ame moitamo. Kaga neta Tamanayana iguuinuwedi, guinuwayadi Natuna nakae iguuinuwedi. \v 20 Guna nuwonúwana ataligei. Iya go Tamanayana ina guinuwa liliudi Natuna bogina ivatuluko unana imatakoiye. Ago amo guinuwayadi giyaidi. Go nava bei guinuwa gagaidi Natuna ivatuluko iguinuwedi bego komi kogitedi kokainaopa. \v 21 Kogita. Nakonakae Tamana tokámasa ikaitaoedi o tadigo kada, “Yawoidi ivinidi”, e Natuna nakae iguinuwe. Avatauwa neta Natuna ikinavedi, e yawoidi vau ivinidi. \v 22 Ame moitamo. Tamana geya vatau tayaamo itakino, go sem takínona ana paisewa madabokina bogina Natuna nimana goi iyato \v 23 bego tomota liliudi siwowoine nakae Tamana bogina siwowoine. Avatauwa neta Natuna geya siwowoineyeta, e nakae ina Toetuna, moe Tamana, geya siwowoineyeta. \v 24 Takínona ana paisewa ivini go, ame alatuuwokoimi konōve: Avatauwa neta guna livala sinovedi be guna Toetuna sinumise, e yawoidi vata sibabane. Tuwo takínona goi geya sisiuta, go sem ámasa bogina sikalave go, sisaidámana yawana vata goi. \v 25 Guna bóbwara moitamo, tauna ame alatuuwokoimi konōve: Tuta tayamo imamaima o tadigo kada, “Bogina ima” bei tomota neta balomaidi kaamasidi, e Yaubada Natuna niyana bei sinove go, neta sikabikaone, yawoidi vau bei sibabane. \v 26 Ame nakae: Tamana moe yawana vau ana tokaiguyau go, Natuna nakae bogina ivayoko bego Tauyana yawana vau ana tokaiguyau. \v 27 Natunayana moe \w Tomalatomota\w*, tauna Tamana lovina ivini bei tomota itakinoidi. \v 28 Ame manuna taabu kokaaināopa unana tuta tayamo imamaima goi tokámasa liliudi bei Tauyana niyana sinove, \v 29 adi \w valiwoga tukubu\w* goi bei sisowóduwo. Tauyadi guinuwa dedevina ana toguinuwa sitaoyamna bei yawoidi vata sibabane go, goyo adi toguinuwayao sitaoyamna bei adi takínona sibabane. Tauna taabu kokaaināopa.\x † \xo 5:29 \xt Dan 12:2.\x* \pm \v 30 Yau geya tayaamo kaga toinigu guna nuwonúwana goi itoboinegu aguinuwe. Takinona nakae. Nakonakae Yaubada ilatuwokoigu, nakae atakínona. Geya latuwogu toinigu guna nuwonúwana aguinuwe, go sem latuwogu guna Toetuna ina nuwonúwana aguuinuwe. Tauna yau guna takinonayana moe kivaavasaina. \pm \v 31 Neta yau toinigu atalavaitegu, guna talavaitayana moe geya moitamo geya. \v 32 Ituli ta totalavaita ikaaiyaka italavaitegu. Ayagoi bego Tauyana ina talavaitayana yau manugu, moe mooitamoina. \v 33 Komi boi imi tomota koetunedi sina \w Iyoni\w* yaina goi; latuwomi ina talavaita yau manugu konove, e Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* moe yau italavaaitegu.\x † \xo 5:33 \xt Iyo 1:19-27, 3:27-30.\x* \v 34 E tomota idi talavaita geya auyaonedita, go sem komi kouyaonedi, tauna Iyoni ina livala manugu alatuuwokoimi bego komi konumise bei ami yava kobabane. \v 35 Amo tauyana rampa nakae ininínima. E komi go ina mavadayana goi latuwomi tuta kaakupina koouyáwana. \v 36 Go yau manugu tayamo talavaita ikaaiyaka; talavaitayana itogaga namliyeta Iyoni ina talavaita. Moitamo. Talavaitayana moe guinuwa Tamagu iivinigu aguinuwedi, e guinuwayadi moitamo aguuinuwedi. Ame guinuwayadi sitalavaitegu bego Tamada ietunegu ama. \pm \v 37 Ago Tamagu guna Toetuna, Tauyana toinina bogina italavaitegu go, niyana geya konovenove nakae maisina geya kogitegite.\x † \xo 5:37 \xt Mad 3:17; Mak 1:11; Luk 3:22.\x* \v 38 Tauyana ietunegu go, komi geya konumiseguta, tauna ina livala yaimi goi geya ikaiyaketa geya. \v 39 Komi \w Gínina Kimaasabaina\w* kokatuyaividokoidi\f ‡ \fr 5:39 \fk Kokatuyaividokoidi\ft : Da Giriki niyadi goi livala ame geya imavadeta. Itoboineda takaigavile kada, ‘Kokatuyaividokōidi.’ Moe lovina ivinidi. Aiyuwoina itoboineda kada, ‘Kokatuyaividokoidi.’ Ame ilatuwokoidi idi sinapu bogina siguinuwe manuna.\f* unana konuwonúwana Gininayadi goi bei koyagoi manakaemi yawoimi vata kobabane. Go amo Gininayadi sitalavaaitegu! \v 40 Go kokatae koma yaigu bego yawoimi vata kobabane.’ \m \v 41 Tuwaina kana, \pm ‘Yau Yaubada amataakoiye, tauna tomota idi taimámina moe geya auyaonedita, \v 42 go sem bogina ayagoimi bego latuwomi tomota idi taimámina unana Yaubada ana \w matakoi\w* yaimi goi geya ikaiyaketa. \v 43 Yau Tamagu yoina goi ama go, geya kouyaoneguta. Neta tomota tayamo toinina yoina goi ima, tauyana kouyaone! \v 44 Neta toinimi ami taimámina koyale go, Yaubada kaakesaina ina taimámina geya kotokumeyeta, e bei manakaemi itoboinemi konumisegu? Geya! \v 45 Taabu konuuwonūwana bego Tamagu yaina goi yau bei awowokoimi. Komi ami towowókana tayamo ikaaiyaka. Towowokanayana moe Mosese go, komi kolootutae bego ivaitemi. \v 46 Moitamo. Neta Mosese konumise, bei konumisegu. Bogina koyagoi. Moe yau manugu ina bukiyadi goi iginidi! \v 47 E neta Mosese ina livalayadi geya konumisedita, manakaemi bei guna livala konumisedi?’ \c 6 \s1 Yeisu ina kaba kinana aivasina: // Boda ainima tausani (5,000) ivaakanidi tetelina \r (Madiu 14:13-21; Maki 6:30-44; Luke 9:10-17) \p \v 1 Moe dogoiyadi sikavava, \w Yeisu\w* kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* taiyao kakaluvilamna kana Galili dadavina. Niga oga kasowoya kakailova kasaidámana kana Galili Bwaena ituli ta dadava. Bwaeyana youyuwoina moe Tiberiyasi. \v 2 E kana go, boda gagaina bogina sigite aba kinanayadi Yeisu iguuinuwedi tokatówana yaidi goi, tauna aedi goi Bwaeyana sivanibisi sina Tauyana sisabookuliye. \v 3 E kama ituli ta dadava goi, Yeisu kai ina tovatotowanayao taiyao kasou, kana koya goi katuko. Maeko goi katusobu kakaaiyaka. \v 4 Ego kai \w Diyuu\w* ima Basitáwana Aikanina bogina ana kebukebu. \v 5 E Yeisu iitusobu go, matana idobala boda gagaina igitedi simamaima Tauyana yaina. Tuwo Pilipo ilatuwoko kana, \pm ‘Pilipo, amo tauyadi avadi nako bei tagimone bego sikáika?’ \m \v 6 Ego moe idigedige bego Pilipoyana ina numisa ivakakone. Iya go Yeisu bogina iyagoi kaga giyakainava bei toinina iguinuwe. \v 7 Go iya Pilipoyana idigo kana, \pm ‘Manakaema? Boda giyaina kaeda! Neta kita tukówana ainima aito adi paisewa ana maisa takabi, avadi tagimonedi, e nakona giyaina giyaina tomota tamo tamo tavinidi go, geya itoboinedeta amo bodayadi liliudikova tavakanidi.’ \m \v 8 Yeisu ina tovatotówana tayamo, moe Saimoni \w Pita\w* siyana Anduru, kana, \pm \v 9 ‘Gómana tayamo ameni. Tauyana mana \w bali\w* \w beredi\w* ainima be mana íyana kaaivayaidi aiyuwo go, moe kaga? Amo boda gagaina go!’\x † \xo 6:9 \xt 2To 4:42-44.\x* \m \v 10 Yeisu ilatuwokoima idigo kana, \pm ‘Tomota kolatuwokōidi situsobu.’ \m Ego amo dadavayana goi náuna gagaina ikaaiyaka, tauna kalatuwokoidi situsobu. Bodayadi yaidi goi koroto kaka adi badabada moe 5,000. \v 11 E berediyadi be iyanayadi Yeisu kavini ikabidi manudi ikauyagu Yaubada yaina. Ikavava, berediyadi ikivisidi, ivinima go, kai kakabidi kana kakaiguyauyedi tomotayadi siitusobu yaidi. Ikavava, íyana nakae iguinuwe. Ago tomotayadi sikáika nakonakae latuwodi. \p \v 12 E tutayana tomota bogina gamodi, Yeisu kai ina tovatotowanayaoyama ilatuwokoima kana, \pm ‘Kōna valala kokatunokunokūdi, govila bei takavavaluge.’ \fig Yeisu boda gagaina toina ivakanidi|src="BA03022BW.tif" size="col" ref="6:11-12" \fig* \m \v 13 E tauna kana bali berediyadi ainima tomota bogina sikáika gamodi go, valalaidi kakatunokunokudi, e bayao yawou aiyuwo kavakayaodeidi. \v 14 E kidi go tomotayadi sigite Yeisu aba kinana iguuinuwe, tuwo sidigo kadi, \pm ‘Amo Tauyana moitamo Yaubada ina \w tokabivalavalayana|lemma="Tokabivalavala"\w* tatuuyaosi bego ima poyapoya ame goi.’\x † \xo 6:14 \xt Atu 18:15-19.\x* \m \v 15 E iya go Yeisuyana iyagoi bego tomota giyakainava bei sima siyoisi be sivayoko Tauyana adi \w tokalibúbuna\w*, tuwo ikalavedi go, anetava aiyuwoina koyayana goi itukomna. \s1 Yeisu ina kaba kinana ainimaina: // Galili Bwaena yatana goi iiketoiya tetelina \r (Madiu 14:22-27; Maki 6:45-52) \p \v 16 E tutayana lavilavi bogina, kai ina tovatotowanayao kasou kaiwo kana Galili Bwaena labutabutaina goi. \v 17 Vanuwo bogina ikamamaníwana go, Yeisu nava geya imaita. Tuwo kai ima oga goi kasowoya, katavila kana Kapaneumi. \v 18 Kanonoina go, bwaeyana goi yágira gagaina itowo, e aivaya gagaidi. \v 19 E tauna kai kabeubéuta kanonoina go, bogina kana kilomita ainima nakae. Kanonoina go, Yeisu kagite bwae yatana goi iketoiya imamaima, e ima oga bogina ivakakana. Tuwo kai kamatoita. \pm \v 20 ‘\w Yau Tauyagu\w*! Taabu koomatōita!’ Yeisu kaena. \m \v 21 E tauna mama uyáwana oga goi bego isowoya go, mainao bogina kavaiu asayana latuwoma goi! \s1 Yeisu ina vatulúkwana // yawana vata awoinuna manuna \p \v 22 Vanuwo itomo, bodayadi Galili Bwaena labutabutaina dadavayana goi nava sikaaiyaka Yeisu siilusale go, geya siyagoiyeta nako ina. Siyagoi boile mamaya goi kai ima oga tayamo toito ikaaiyaka go, ame geya. Aiyuwoina boile Yeisu sigite geya isowoeta, go sem kai ina tovatotowanayao ametava kasowoya kana. \v 23 Ego oga giyaidi maniyedi Tiberiyasi goi sima yoyowo tayamo goi sivaiu. Yoyowoyana moe boile Tomoya beredi manuna ikauyagu namliyeta bodayadi sikáika go, kikina. \p \v 24 E tutayana bodayadi sigite bego Yeisu nakae kai ina tovatotowanayao amoko goi geya, e ogayadi sisowoya sina Kapaneumi goi Yeisu silusale. \v 25 Sima Galili Bwaena ituli ta dadava goi silusale. Siilusale, amoko goi sibabane, tuwo sidigo kadi, \pm ‘Tovatulúkwana Toolagaim, kom ava tuta kuma?’ \m \v 26 Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Komi kolusalegu moe moitamo go, ame alatuuwokoimi konōve: Komi koluusalegu geya kada aba kinana boi koogitedi pasidi geya, go sem boi beredi kokáika bogina gamomi pasina moe kolusalegu. \v 27 Taabu kopooisōgana awoinu kaavavaina manuna, go sem yawana vata awoinuna manuna kopooisōgana! Moe awoinuyana \w Tomalatomota\w* bei ivinimi. Bogina koyagoi. Tamada Yaubada bogina ivayoko iya ana katumapu, tauna itoboine nakae iguuinuwe.’ \m \v 28 E bodayadi sidigo kadi, \pm ‘Ava guinuwa itoboine kaguinuwe bego Yaubada ina nuwonúwana kaguuinuwe?’ \m \v 29 Iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Yaubada ina nuwonúwana ame nakae koguinuwe: Bego Tauyana Yaubada bogina ietune ima konumise.’ \m \v 30 E bodayadi sidigo kadi, \pm ‘Tauna kom ava kaba kinana bei kuguinuwe bego kagite be kanumisem? Kaga bei kuguinuwe? \v 31 Nakae aba kinana tayamo boi nimatu Mosese iguinuwe ame nakae: Tubudao boi nimatu yoyowo goi mana\x †a \xo 6:31 \xt Tat 16:14-16,31.\x* sikakáika nakae boi \w Gínina Kimaasabaina\w* kana, \b \qc “Awoinu yábana goi ivinidi sikáika.”’\x †b \xo 6:31 \xt Tat 16:4; Nie 9:15.\x* \qr Same 78:24 \b \m \v 32 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Moitamo awoinu yábana goi imamaima sikakáika go, ame alatuuwokoimi konōve: Iya Mosese awoinu yábana goi geya ivinidita, go sem yau Tamagu ivinidi go, awoinu mooitamoina yábana goi nakae bei ivinimi. \v 33 Ame moitamo. Awoinuyana Yaubada iivinimi moe Tauyana yábana goi isou ima \w da poyapoya\w* yawana vau ivinimi.’ \m \v 34 E bodayadi sidigo kadi, \pm ‘Tomoya, tuta liliuna moe awoinuyana neta kuuvinīma.’ \m \v 35 Iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Yau Tauyagu yawana vau awoinuna. Avatau neta iimekoigu, e loga geya ikamakámasa. Nakae neta inuumisegu, e maena geya iyapayápasa. \v 36 Latuwogu komekoigu go, geya. Go sem nakae bogina alatuwokoimi kagu, \pi2 “Bogina koogitegu aba kinana aguuinuwedi go, nava geya konumiseguta.” \pmo \v 37 Tomota liliudi Tamagu iivinigu bei simekoigu. Go liliudikova siimekoigu, yaidi goi geya tayaamo bei avatapiye. \v 38 Unana yábana goi asou ama geya kada guna nuwonúwana bego aguinuwe geya, go sem bego guna Toetuna ina nuwonúwana aguinuwe. Tauna tomotayadi sima yaigu geya avatapiyedita. \v 39 E ame guna Toetunayana ina nuwonúwana: Bego tomota liliudi bogina iivinigu goi geya tayaamo vatau bei avaasulaigi, go sem tuta ana kaba lukavava ámasa goi bei akaitaoedi. \v 40 Ame moitamo. Yau Tamagu ina nuwonúwana ame nakae: Bego avatauwa neta Natuna sigite be sinumise, e yawoidi vata bei sibabane, nakae tuta ana kaba lukavava ámasa goi bei akaitaoedi.’ \p \v 41 E tauna Yeisu ina livalayadi pasidi kidi Diyuu adi tolovinayao sikaukulukúluwo unana Tauyana idigo kana, \pm ‘Yau Tauyagu awoinu yábana goi asou ama.’ \m Tauna sikaukulukúluwo \v 42 taudiva sidigo kadi, \pm ‘Amo Iyosepa natuna, Tauyana Yeisu ae? Tamana be sinana tayaagoidi go, ame manakae tauna kana, \pi2 “Yábana goi asou ama”?’ \m \v 43 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Taabu taumiva kokaukuulukūluwo! \v 44 Geya vatau tayaamo itoboine toinina imekoigu go, avatauwa neta Tamagu, guna Toetuna, ibiudi, bei simekoigu. Ago tuta ana kaba lukavava tauyadi ámasa goi bei akaitaoedi. \v 45 Moe nakae tonumisa liliudi manudi boi Yaubada ina tokabivalavalayao sigini kadi, \b \qc “Tomota liliudi Yaubada bei ivatulukoidi.” \qr Aiseya 54:13 \b \pm Avatauwa neta Tamagu sinove be nakae sikabiikaone, bei simekoigu. \v 46 Go geya kada tayaamo tomota Tamagu bogina igite geya. Tauyana Yaubada goi ima, e ame Tauyana anetava Tamagu bogina igite. \v 47 Guna bóbwara moitamo go, ame alatuuwokoimi konōve: Avatauwa neta sinuumisegu, bogina maa yawoidi vata.\x † \xo 6:47 \xt Iyo 3:15-16, 20:31; 1Iy 5:13.\x* \v 48 Yau Tauyagu moe yawana vau awoinuna. \v 49 Tubumiyao boi nimatu yoyowo goi mana sikakáika go, tuwo niga sikamasa kówasa. \v 50 Awoinu ame adigedige moe yábana goi isou ima bego avatauwa neta sikáika, e geya sikamaseta. \v 51 Yau Tauyagu awoinu maa yawoina, yábana goi asou ama. Avatauwa neta ame awoinuyana sikani, yawoidi vata bei sibabane. Aiyuwoina ame awoinuyana yau aakasale moe iwoigu komi da poyapoya yawoimi vata manuna.’ \p \v 52 E tauna kidi Diyuu adi tolovinayao taudiva sikaumakimaki kadi, \pm ‘Amo korotoyana manakaena iwoina ikasale bego takani?’ \m \v 53 Tauna iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Guna bóbwara geya konumiseyeta go, ame alatuuwokoimi konōve: Neta Tomalatomota iwoina geya kokaniyeta be nakae ikaikaina geya konimyeta, yawana vau yaimi goi geya. \v 54 Avatauwa neta iwoigu sikani be ikaikaigu sinim, yawoidi vata sibabane, e tuta ana kaba lukavava ámasa goi bei akaitaoemneidi. \v 55 Ame moitamo. Yau iwoigu awoinu mooitamoina. Yau ikaikaigu aba nim mooitamoina. \v 56 Avatauwa neta iwoigu goi sikakáika be ikaikaigu goi sinimnim, bogina sikaaiyaka yau yaigu nakae yau akaaiyaka kidi yaidi. \v 57 Yau maa yawoigu Tamagu pasina unana Tauyana toni yáwana ietunegu ama. Avatauwa neta iwoigu sikani nakae; kidi maa yawoidi yau pasigu. \v 58 Awoinu ame yábana goi isou ima go, geya kada komi tubumiyao avadi nakae geya. Amo sikáika go, tuwo niga sikámasa. Go avatauwa neta ame awoinuyana sikáika, bei sikaiyako vata.’ \p \v 59 Ame livalayadi kai Diyuu ima kaba tugúguna goi iidigedi tutayana Kapaneumi goi ivaatulúkwana. \s1 Tomota maniyedi Yeisu sikalave go, // iya Pita nava isabookuliye tetelina \p \v 60 E Yeisu ina tovatotowanayao badabadaidi ina livala sinove, taudiva sidigo kadi, \pm ‘Iyaa! Amo livalayadi simoumou. Avatau itoboine iuyaonedi? Geya!’ \m \v 61 E Yeisu nukotona goi bogina iyagoi bego ina tovatotowanayaoyadi ina livala manuna sikulukúluwo. Tuwo ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Manakae? Guna livala pasidi imi numisa goi kokapusi? \v 62 E tauna neta Tomalatomota kogite ituko ina boi isou imamaima asayana goi, manakae? Bei kokapusi gea konumise? \v 63 \w Baloma Kimaasabaina\w* moe yawana vau ana tokaiguyau go, tomota toinidi idi togaga geya ivaitedita yawana vau manuna. Yau guna livala bogina alatuwokoimi Baloma Kimaasabaina goi sima nakae livalayadi yawana vau unana. \v 64 Numisa goi itoboinemi yawanayana kobabane go, maniyemi yaimi goi geya konumiseta.’ \m Ame moitamo. Yeisu boi ina paisewa ana kaba vatowo goi igimiyagoi avatauwa bei geya sinumiseta be nakae avatau ina tonuwotulu. \v 65 Tuwaina idigo kana, \pm ‘Moe pasina bogina alatuwokoimi kagu, \pi2 “Geya vatau tayaamo itoboine toinina imekoigu neta Tamagu geya itagoneyeta.”’ \p \v 66 Ame pasina tuta amo goi Yeisu ina tovatotowanayao badabadaidi sitáoya Tauyana sikalave, e geya tuwaina sisabookuliye. \v 67 E tauna kai ina tovatotowanayao yawou aiyuwo nava kakaaiyaka Yeisu ilatuwokoima idigo kana, \pm ‘Manakae? Komi nakae latuwomi kokalavegu?’ \m \v 68 Go iya Saimoni Pita kana, \pm ‘Tomoya, neta kakalavem, bei nako kana? Kom amta im livala goi yawana vata kababane. \v 69 Kai bogina kanuumisem nakae kayaagoim bego kom \w Totumasaba\w*, Yaubada goi kuma.’\x † \xo 6:69 \xt Mad 16:16; Mak 8:29; Luk 9:20.\x* \m \v 70 Yeisu idigo kana, \pm ‘Komi yawou aiyuwoyami, yau akinavemi go, tuwo tayamo yaimi goi moe \w Totagiwayayana|lemma="Totagíwaya"\w*.’ \m \v 71 Ego moe Saimoni guma Keriota natuna Yudasa idigedige. Tauyana tayamo yawou aiyuwo yaima goi go, giyakainava bei Yeisu inuwotuluye. \c 7 \s1 Yeisu toinina senao geya sinumiseyeta tetelina \p \v 1 Amo dogoiyadi sikavava, \w Yeisu\w* Galili goi ivanibiníbita. Kidi \w Diyuu\w* adi tolovinayao Yudiya goi siipoikiki bego Yeisu sikaumate, tauna geya latuwona amoko goi ivaníbita. \p \v 2 Ego kai Diyuu ima káika Yoyou Aikanina\f ‡ \fr 7:2 \fk Yoyou Aikanina\ft : Ame aikayana kidi Diyuu siguinuwe. Moe Basitáwana Aikanina mlina tukówana sikisi sikavava baige siwodugu. Moe Okotomba goi tala tamo tamo. Aikayana goi boda sina Yerusalema idi yoyou siyowóidi. Moe bego tubudiyao idi kaiyaka tutayana boi Itipita sikalave sinuwokavate. Aikayana siguinuwe bego oribe be oine adi dibayoya sinuwokavatedi. Maliyalina ainima aito goi siiuyáwana.\f* bogina ana kebukebu.\x † \xo 7:2 \xt Vin 23:42-43; Atu 16:13.\x* \v 3 E tauna Yeisu ana gomanao sima silatuwoko sidigo kadi, \pm ‘Ame dadavayana kwalāve go, kūna Yudiya bego im \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* nakae amoko goi itoboinedi im guinuwa kuguuinuwedi sigitedi. \v 4 Moitamo. Geya vatau tayaamo ina guinuwa ivamoudi go, latuwona toinina valena tomota siyagoi. Neta moe guinuwayadi kuguuinuwedi, e \w da poyapoya\w* liliudi matadi goi kuguinuwēdi bei sigitedi.’ \m \v 5 Ana gomanaoyadi idi bóbwara nakae unana kidi woi Yeisu ana gomanao go, geya sinumiseyeta bego Tauyana \w Guyau\w*. \v 6 E tauna Yeisu kana, \pm ‘Yau guna tuta geya itoboineyeta bei ana amo aikayana goi. Ego komi ava tuta latuwomi moe itoboinemi kona. \v 7 Da poyapoya geya itoboinedita sikaolilivemi unana komi tauyadi nakae. E yau ataalavaita bego da poyapoya idi guinuwa goyogoyoidi, tauna sikaolilivegu. \v 8 Komi kotūko kōna Yerusalema amo aikayana manuna. Ago yau guna upa Yaubada nava geya iyatoeta, tauna geya atuko awoita moe aikayana manuna.’ \m \v 9 E moe livalayadi bogina ilatuwokoidi, tauyadi sina go, iya Galili goi ikaaiyaka. \p \v 10 E tutayana Yeisu ana gomanaoyadi situko sina Yerusalema áika manuna, Yeisu nakae itáoya, ituko ina Yerusalema goi go, geya ivamamaetaleta, go sem ivatamtamumu. \v 11 E kidi go Diyuu adi tolovinayaoyadi áika sinaena goi Yeisu siilusale go, tomota silumadadedi sidigo kadi, \pm ‘Amo Tauyana nako?’ \m \v 12 Boda Yeisu manuna sikanasinamo. Maniyedi kadi, \pm ‘Tauyana koroto dedevina.’ \m Go maniyedi kadi, \pm ‘Geya, go sem tomota ivasulaaigidi.’ \m \v 13 Go geya vatau tayaamo Tauyana manuna ikamamaétala, unana Diyuu adi tolovinayao simatooitedi. \s1 Yeisu ina vatulúkwana Yaubada goi // ima go, tomota siikatae tetelina \p \v 14 E aikayana nauyayanaina goi Yeisu ituko ina Vada Kimaasabaina ana kali goi isiu ivaatulúkwana. \v 15 E tauna kidi Diyuu adi tolovinayao sikaaiyaka, Tauyana ina vatulúkwana sinove, sikainaopa kadi, \pm ‘Amo Tauyana manakaena \w Gínina Kimaasabaina\w* iyagoidoko? Tauyana ima sikuru goi geya isikuruta.’ \m \v 16 E tauna iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Yau guna vatulúkwana moe geya yau toinigu guna vatulúkwana geya, go sem guna Toetuna ina vatulúkwana. \v 17 Avatauwa neta latuwodi Yaubada ina nuwonúwana siguinuwe, bei siyagoi guna vatulúkwana moe Yaubada goi ima gea toinigu guna nuwonúwana goi abobóbwara. \v 18 Avatau neta toinina ina nuwonúwana goi ibobóbwara, tauyana toinina ana taimámina manuna iitokuma. Go avatau neta ana toetuna ina taimámina manuna iitokuma, tauyana moitamo. Geya tayaamo sinapu goyo tauyana yaina goi ikaaiyaka geya. \v 19 Yaubada ina nuwonúwana ikaaiyaka ina \w Katukeda|lemma="Yaubada ina Katukeda"\w* goi. Atukedayana Mosese boi nimatu tubumiyao ivinidi ae? Go moitamo geya vatau tayaamo komi yaimi goi ikabikaone. Atukedayana goi Yaubada aumata isanabode ae? Tauna kaga unana latuwomi kokaumategu?’ \m \v 20 Go bodayadi kadi, \pm ‘Ana kaigigita \w dimoni\w* ikinaagovem. Avatau ipooikikim bego ikaumatem? Geya!’ \m \v 21 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Madabokimi kokainaopa unana yau boi \w Sabati\w* goi guinuwa tayamo aguinuwe moe koroto tayamo akidedevine. \v 22 Kidedevina pasina iya Mosese boi nimatu \w sakava ana kúpwana\w* ana lovina ivinimi. Go lovinayana Mosese goi geya imaita, go sem tubumiyao Eberamo, Aisake be Yakobo goi ima.\x †a \xo 7:22 \xt Abv 17:10.\x* Go lovinayana goi tutayana gogómana adi maliyalina ainima aitonina bogina sibabane, e sakavaidi kokupoidi.\x †b \xo 7:22 \xt Vin 12:3.\x* Go neta maliyalinayana moe Sabati goi isowóduwo, e tuwo nakae itoboinemi kokupo. \v 23 Sabati goi koroto sakavaina kokupo bego Yaubada ina Katukeda Mosese ivini geya kokapipilaveyeta ae? Manakae? Koegamogamoguyegu unana koroto tayamo wowona madabokina Sabati goi akidedevine? \v 24 Taabu tomota adi kaigigita goi kotaakinōidi bego toogoyoidi, go sem mami kivavasa goi kootakīnona.’ \m \v 25 E tauna da Yerusalema maniyedi sidigo kadi, \pm ‘Ame Tauyana siipoikiki bego sikaumate ae? \v 26 Go kogīta. Tomota matadi goi ikamamaétala go, ida tolovinayao geya sisaanabode. Manakae? Nakona ame Tauyana bogina sidovatusiye go, siyagoi iya moitamo \w Guyau\w*, \w Yaubada ana Vadámana|lemma="Guyau"\w*? Nakona geya, \v 27 go sem ame Tauyana tayagoi nako goi ima. Tutayana Guyauyana bei ima, e geya vatau tayaamo bei iyagoi nako goi ima.’ \m \v 28 E tauna Yeisu nava Vada Kimaasabaina goi ikaaiyaka, niyana gagaina goi ivatulúkwana idigo kana, \pm ‘Moitamo? Bego bogina yau koyagoigu be nakae koyagoi nako goi ama ae? Geya toinigu guna nuwonúwana goi ama geya, go sem yau guna sowóduwo moe guna Toetuna mooitamoina ina nuwonúwana goi. Tauyana komi geya koyagoiyeta \v 29 go, yau aayagoi unana Tauyana goi ama. Tauyana ietunegu ama.’ \m \v 30 E tauna kidi tomotayadi siipoikiki bego Yeisu siyoisi go, ina kámasa ana tuta nava, tauna geya vatau tayaamo ibisikone.\f ‡ \fr 7:30 \ft Da Giriki niyadi goi tomwana ame geya imavadeta. Itoboineda takaigavile kada, ‘Da Yerusalemayadi siipoikiki’ o kada, ‘Diyuu adi tolovinayao.’\f* \v 31 E boda badabadaidi sidigo kadi, \pm ‘Nakona koroto amo \w Guyau|lemma="Mesaiya"\w*, Yaubada \w ana Vadámana|lemma="Guyau"\w* ae? Unana geya vatau tayaamo itoboine aba kinana ana badabada iguinuwedi nakae amo korotoyana bogina iguuinuwedi!’ \m Nakae sibóbwara unana Yeisu sinumise. \p \v 32 Nakae bodayadi Yeisu manuna sikanasinamo go, kidi \w Parisi\w* bogina sinovedi. Tuwo \w Tonúwala\w* Gagaidi be Parisiyadi Vada Kimaasabaina adi polisi silatuwokoidi kadi, \pm ‘Kōna Yeisu koyōisi.’ \m E tuwo sima Yeisu bego siyoisi \v 33 go, ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Nava tuta kaakupina yaimi goi bei akaaiyaka namliyeta baige akaluvilamna ana guna Toetuna yaina. \v 34 Bei kolusalegu go, geya kobabaneguta. Nako goi yau akaaiyaka komi geya itoboinemita koma.’\x † \xo 7:34 \xt Iyo 7:36, 8:21, 13:33.\x* \m \v 35 E tuwo kidi Diyuuyadi sidigo kadi, \pm ‘Bei nako goi ina, e kita geya itoboinedeta tababane? Manakae? Bego ina sedao Diyuu boi bogina sigala sina \w Totuyoyowo\w* idi kasa liliudi goi be Totuyoyowoyadi ivatulukoidi ae? \v 36 Amo tauyana kana, \pi2 “Bei kolusalegu go, geya kobabaneguta. Nako goi yau akaaiyaka komi geya itoboinemita koma.” \pmo Go moe livalayana kaga ana yagoina?’ \s1 Yeisu ina vatulúkwana bwae maa yawoina manuna \p \v 37 E bogina aikayana ana maliyalina ana kaba lukavava go, moe maliyalinayana gagaina,\f ‡ \fr 7:37 \fk Maliyalinayana gagaina\ft : Ame aikayana maliyalina ainima aiyuwo goi siguinuwe. Go maliyalina tamo tamo Tonúwala Gagaina bwae ikabi, aba kasala goi isiwoi. Bwaeyana aba kinana tayamo bego tomota sinuwaisi Yaubada manakaena boi nimatu ivanimdi tutayana yoyowo goi siketoiya besobeso. Maliyalina gagaina moe aikayana ana maliyalina vaamliyaina.\f*\x † \xo 7:37 \xt Vin 23:36.\x* e Yeisu itáoya niyana gagaina goi idigo kana, \pm ‘Avatauwa komi neta maemi siyápasa, kōma yaigu bei konim. \v 38 Avatauwa komi neta konumisegu, tauyami yaimi sákala nakae idaudau go, sakalayana moe bwae maa yawoina.\x † \xo 7:38 \xt Isi 47:1; Sak 14:8.\x* Moe nakae Gínina Kimaasabaina italavaita.’ \p \v 39 E moe ina livalayana idigedige \w Baloma Kimaasabaina\w* manuna. Balomayana nava bei ana tonumisayao sibabane. Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* nava Yeisu ina kámasa be ina taoyamna goi geya ivagitakoeta,\f ‡ \fr 7:39 \fk Ivagitakoeta\ft : Yaubada ina togaga ana káeyana tagite Yeisu goi tutayana ikámasa namliyeta Yaubada itukoe ina yábana.\f* tauna Baloma Kimaasabaina nava geya imaita. \s1 Tomota nukotodi siwówana Yeisu manuna \p \v 40 E tuwo boda yaidi goi maniyedi Yeisu ina livala amo sinove, sidigo kadi, \pm ‘Amo Tauyana moitamo Yaubada ina \w tokabivalavalayana|lemma="Tokabivalavala"\w* tatuuyaosi.’\x † \xo 7:40 \xt Atu 18:15,18; Iyo 1:21.\x* \m \v 41 Go maniyedi kadi, \pm ‘Amo tauyana \w Guyau|lemma="Mesaiya"\w*, Yaubada \w ana Vadámana|lemma="Guyau"\w*!’ \m Go maniyedi kadi, \pm ‘Tauyana \w Guyau\w* geya. Tauyana guma Galili go, Guyauyana Galili goi bei geya imaita. \v 42 Gínina Kimaasabaina idigodigo bego Devida ina \w nunu\w* goi Guyau bei ima be nakae Devidayana ina kasa Bedeliyema goi bei ibíbina.’\x † \xo 7:42 \xt 2Sa 7:12; Mik 5:2.\x* \m \v 43 E tauna livisi bodayadi yaidi goi isowóduwo Yeisu pasina. \v 44 E kidi go boda maniyedi latuwodi Tauyana siyoisi go, geya vatau tayaamo ibisikone. \s1 Parisi geya sinumiseta Yeisu yaina tetelina \p \v 45 E kidi Vada Kimaasabaina ana polisiyao sikaluvila sima Tonúwala Gagaidi be nakae Parisi yaidi goi. Go tonuwalayadi be Parisiyadi sidigo kadi, \pm ‘Kaga unana amo Tauyana geya komeyeta?’ \m \v 46 Kidi polisiyadi kadi, \pm ‘Geya tayaamo koroto ina bóbwara amo korotoyana nakae!’ \m \v 47 E tauna kidi Parisiyadi kadi, \pm ‘Manakae? Komi nakae bogina ivasulaigimi ae? \v 48 Tolovina o Parisi kai yaima goi ama taivina amo Tauyana kanumise? Geya tayaamo ae? \v 49 Go sem amo bodayadi sinumise unana Yaubada ina Katukeda geya siyagoiyeta. Tauna Yaubada ina lovina moumouna ikaaiyaka yaidi goi.’ \m \v 50 Go iya Nikodimoyana Parisi tayamo nakae ikaaiyaka. Tauyana boi ina Yeisu yaina.\x † \xo 7:50 \xt Iyo 3:1-2.\x* E Parisiyadi ilatuwokoidi kana, \pm \v 51 ‘Segowo, ida lovina Yaubada ina Katukeda goi itoboine mainao koroto tataiyakekedoko be tayagoi ava goyo iguinuwe namliyeta baige tatakino ae?’ \m \v 52 Kidi tolovina be Parisi sidigo kadi, \pm ‘Nakona kom nakae guma Galili ae? Gínina Kimaasabaina kugitedōko, bei kugite geya kada tayaamo Yaubada ina tokabivalavala Galili goi itáoya geya!’ \p [ \v 53 Tauyadi tayamo tayamo sina idi kasa.\f ‡ \fr 7:53 \ft Nakona Iyoni 7:53 ina 8:11 Iyoni geya iginiyeta, go sem tokaidámana tayamo toinina ina nuwonúwana igini.\f* \c 8 \nb \v 1 E iya go \w Yeisuyana|lemma="Yeisu"\w* kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* taiyao kana \w Oribe Koyaina\w*. \s1 Vavina tayamo roerata pasina // Diyuu adi tolovinayao siyoyoisi tetelina \p \v 2 E nobuyana nava matagougouna aiyuwoina Yeisu kai taiyao kakaluvila kana Vada Kimaasabaina ina kali goi kasiu. Ago boda liliudi simamaima Tauyana yaina, tuwo itusobu ivatulukoidi. \v 3 E ivatuulukoidi go, kidi Yaubada ina Katukeda ana tovatulukwanayao be \w Parisi\w* vavina tayamo sime. Vavinayana irooerata go, sivaope. E sime bodayama matama goi sivatáoe go, \v 4 Yeisu silatuwoko sidigo kadi, \pm ‘Tovatulúkwana, ame vavinayana irooerata sivaope. \v 5 E \w Yaubada ina Katukeda\w* Mosese ivinivini ilovinaeda bego kidi vevina ame vavinayana nakae gurewa goi takaumatedi.\x † \xo 8:5 \xt Vin 20:10; Atu 22:22-24.\x* E tauna manakae kom im nuwonúwana? Kaga kaguinuwe?’ \m \v 6 Go moe sidige bego Tauyana sikatutao, bei itoboinedi siwowoko. E iya go Yeisuyana isakululu kaukau nimakulemwasina goi ikaiginigínina. \v 7 E tauyadi siluumadade, tauna idumolágata ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Avatauwa komi neta geya ami goyomo, gurewa kokābi, kogimilāve vavinayana yaina goi.’ \m \v 8 Ibóbwara ikavava, aiyuwoina isakululumna kaukauyana goi ikaiginigínina. \p \v 9 E kidi go totaiyakeka tamo tamo sivatowo Yeisu siikalave go, kidi tomoyamoya sigimina. Tuwo boda nauyayanaidi goi Tauyana be vavinayana aditava sikaaiyaka. \v 10 E Yeisu itotóyoma go, idigo kana, \pm ‘Vavina, tauyadi nakoidi? Manakae? Geya vatau tayaamo itakinoim bego kom kukāmasa, ae?’ \pm \v 11 ‘U, Tomoya’, vavinayana kaena. \m E Yeisu idigo kana, \pm ‘Yau nakae, geya atakinoimta bego kukāmasa. Kūna go, geya tuwaina goyo kuguuinūwe.’]\f ‡ \fr 8:11 \ft Livala ana talígava Iyoni 7:53 goi kugīte.\f* \s1 Yeisu be Diyuu idi kaumakimaki tetelina \p \v 12 E niga aiyuwoina Yeisu Vada Kimaasabaina ina kali goi tomota ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘\w Yau Tauyagu\w* \w da poyapoya\w* adi mavada.\x † \xo 8:12 \xt Mad 5:14; Iyo 9:5.\x* Avatauwa komi neta kosabokuuliyegu, mamaníwana goi geya koketoiyeta, go sem komi manumi mavadayana yawana vau ana kenao bei itapasigi.’ \m \v 13 Go kidi Parisiyadi sidigo kadi, \pm ‘Kom toinim im livala goi kutalavaitem. Tauna im talavaitayana geya mooitamoina.’\x † \xo 8:13 \xt Iyo 5:31.\x* \m \v 14 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Aayagoi nako goi ama nakae nako goi anonoina go, komi geya koyagoiyeta nako goi ama o nako anonoina. Tauna neta toinigu guna livala ataalavaite, guna talavaitayana mooitamoina. \v 15 Komi tomota idi takínona goi kotaakinoigu. Yau geya vatau tayaamo tomota idi takínona goi atakino. \v 16 E yau sem tutayana atakínona, guna takinonayana mooitamoina unana yau aguta geya atakinoneta, go sem yau Tamagu, guna Toetuna, taiyao kaatakínona. Tauna yau guna takinonayana mooitamoina. \v 17 E Yaubada ina Katukeda boi Mosese ivinimi nakae idigodigo bego koroto adi taiyuwo neta idi talavaita sivavasa, e idi talavaitayana mooitamoina.\x † \xo 8:17 \xt Atu 19:15.\x* \v 18 Yau toinigu atalavaaitegu. Tamagu, guna Toetuna, nakae italavaaitegu. Moe bogina ama taiyuwo ima talavaitayana sivavasa, tauna itoboinemi konumisegu.’ \m \v 19 E tauna tauyadi sidigo kadi, \pm ‘Go Tamam nako?’ \m Iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Yau geya koyagoiguta, e nakae yau Tamagu geya koyagoiyeta. Neta moitamo koyaagoigu, e yau Tamagu nakae kooyagoi.’ \m \v 20 Yeisu ina livala amo iidigedi tutayana Vada Kimaasabaina ina kali goi tomota ivatuulukoidi vininabeso dedeogaidi kikidi go, Yeisu ina tuta nava, tauna geya vatau tayaamo iyoisi. \p \v 21 E tauna aiyuwoina Yeisu ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Yau bei akalavemi. Bei kolusalegu go, geya kobabaneguta, go sem mami goyo bei kokámasa. Nako goi anonoina, komi geya itoboinemita koma.’\x † \xo 8:21 \xt Iyo 7:34,36, 13:33.\x* \m \v 22 E kidi \w Diyuu\w* idi tomoyamoya taudiva sibobóbwara sidigo kadi, \pm ‘Tauyana kana, \pi2 “Nako anonoina, komi geya itoboinemita koma.” \pmo Manakae? Bego toinina ikaumate?’ \m \v 23 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Komi poyapoya goi koma go, yau Tauyagu diligaema korotoigu. Komi imi sinapu moe ame poyapoyayana sinapuna go, yau geya. \v 24 E tauna maine kagu, \pi2 “Mami goyo bei kokámasa.” \pmo Neta geya konumiseta bego Yau Tauyagu,\x † \xo 8:24 \xt Tat 3:14; Iyo 4:26, 6:20, 8:28,58, 13:19, 18:5.\x* e moe bei mami goyo kokámasa.’ \m \v 25 E tuwo kidi Diyuu idi tomoyamoyayadi sidigo kadi, \pm ‘Kom bego avatau?’ \m Iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Yau tauna nakae boi mainao bogina alatuuwokoimi. \v 26 Dogoi badabadaidi komi manumi itoboinegu alatuwokoimi be nakae manudi atakinoimi go, yau guna nuwonúwana geya aguinuweyeta, go sem guna Toetuna ina nuwonúwana aguinuwe. Iya mooitamoina. Kaga nakae Tauyana goi anove, moe komi da poyapoya alatuwokoimi.’ \m \v 27 Tauyadi geya siyagoiyeta bego Tamana manuna ibobóbwara. \v 28 E tuwo iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Tutayana \w Tomalatomota\w* ana kailágata ibabane,\f ‡ \fr 8:28 \fk Ana kailágata ibabane\ft : Da Giriki niyadi ame livalayana ana yagoina aiyuwo ameko goi. Tayamo moe kada, ‘Kokailagasi ámasa manuna’ o tadigo kada, ‘Kerose goi situpatuko.’ Go aiyuwoina ana yagoina moe kada, ‘Yaubada ikailagasi ituko ina yábana.’\f* bei koyagoi Yau Tauyagu.\x † \xo 8:28 \xt Tat 3:14; Iyo 4:2, 6:20, 8:24,58, 13:19, 18:5.\x* Geya tayaamo kaga toinigu guna nuwonúwana goi aguinuwe, go sem kaga nakae Tamagu ivatuulukoigu, e moe nakae aabobore. \v 29 Aiyuwoina bei koyagoi guna Toetunayana yau taiyao. Yau guna guinuwa Tauyana sivauuyaone tuta liliuna, tauna geya ikalaveguta bego yau gumalau geya.’ \m \v 30 Moe livalayadi Yeisu ibooboredi, e boda badabadaidi sinumise. \s1 Diyuu maniyedi goyo ina pakonayao \p \v 31 E Diyuu maniyedi Yeisu bogina sinumise. Tuwo ilatuuwokoidi kana, \pm ‘Neta guna livala goi kokaaiyaka, e komi moitamo yau guna tovatotowanayao. \v 32 Bei \w Nanamsa Mooitamoina\w* koyagoi, e Nanamsa Moitamoinayana bei italigeimi.’ \m \v 33 Go kidi Diyuuyadi sidigo kadi, \pm ‘Kai Eberamo tubunao. Geya vatau tayaamo \w ipakoima|lemma="Paakonina"\w* geya!\x † \xo 8:33 \xt Mad 3:9; Luk 3:8.\x* Manakae kom kam, \pi2 “Nanamsa Mooitamoina bei italigeimi”?’ \m \v 34 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Moitamo komi Eberamo tubunao go, ame alatuuwokoimi konōve: Avatauwa neta goyo siguuinuwe, kidi paakonidi goyo yaina. \v 35 E tauyadi paakonidi geya sikaiyakovateta idi tolovina yaina goi unana tauyadi ituli ta boda, go sem tolovinayana natuna ikaiyako vata. Komi nakae. Konuwonúwana bego komi Yaubada ina bodayauwo unana komi Eberamo tubunao go, komi geya kokaiyakovateta Yaubada ina bodayauwo yaidi unana komi paakonimi imi goyo yaidi. \v 36 E tauna neta Tauyana Natuna italigeimi, komi moitamo taliigavimi. \v 37 Bogina ayagoi komi Eberamo tubunao go, imi sinapu tauyana ina sinapu nakae geya, go sem komi kopooikíkina bego kokaumategu unana guna livala yaimi goi geya ibibineta. \v 38 Go yau boi kaga liliuna bogina agite lavayana Tamagu taiyao, moe nakae adige. E komi nakae, kaga komi tamami yaina goi konove, moe nakae koguuinuwe.’ \m \v 39 Go kidi Diyuuyadi sidigo kadi, \pm ‘Kai tubuma Eberamo!’ \m Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Neta komi moitamo Eberamo tubunao, e guinuwa Eberamoyana ina guinuwa nakae koguuinuwedi. \v 40 E Nanamsa Mooitamoina Yaubada goi anove, Nanamsayana moe Yaubada manuna, e akaiwoduwe yaimi. Go ame tuta kopooikíkina bego kokaumategu. Moe geya Eberamo ina guinuwa nakae geya. \v 41 Moe komi tamami toina ina guinuwa koguuinuwe.’ \m Go kidi Diyuuyadi sidigo kadi, \pm ‘Kai masisi goyogoyoina goi geya kabibineta. Kai tamama tayamo toito, moe Yaubada.’ \m \v 42 Iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Neta Yaubada moe tamami, bei komatakoiyegu. Moitamo. Yau Yaubada goi ama, tauna ameko goi akaaiyaka. Ama geya toinigu guna nuwonúwana goi geya, go sem mae Tauyana ietunegu ama. \v 43 Kaga pasina guna livalayadi geya koyagoidita? Unana geya latuwomi guna livala konovedi. \v 44 Komi tamami \w Totagíwaya\w* umana. Imi nuwonúwana moe bego tamami ina yalagau koguuinuwe. Amo tauyana aba vatowo goi ima ame tuta tokaumata. Tamamiyana Nanamsa Mooitamoina goi geya itaoeta, tauna tauyana yaina goi Nanamsa Moitamoinayana geya ikaiyaketa. Tutayana pola iivatoi, toinina aderina goi ivatoi. Tauyana topola be nakae pola tamana. \v 45 Ego Nanamsa Mooitamoina akaiwoduwe yaimi, tauna geya konumiseguta. \v 46 Komi yaimi goi avatau itoboinem goyo tayamo kubabane yaigu bego kukamamaetaligu? Geya. Neta Nanamsa Mooitamoina akaiwoduwe yaimi, kaga unana geya konumiseguta? \v 47 Avatau neta Yaubada ina boda, e ina livala inovedi. Ame pasina guna livala komi geya konovedita: Komi geya Yaubada ina bodao geya.’ \m \v 48 Go kidi Diyuuyadi sidigo kadi, \pm ‘Kai kabóbwara moitamo bego kom guma \w Samériya\w* be nakae naagovaim!’ \m \v 49 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Yau geya naagovaigu geya, go sem yau Tamagu awowoine go, komi geya kowowoineguta. \v 50 E yau toinigu guna taimámina tomota yaidi goi geya alusaleyeta geya. Go Yaubada ikaaiyaka, Tauyana guna taimámina ana tolusala. Ame Tauyana totakinona dókana. \v 51 Tauyana moitamo totakínona go, ame alatuuwokoimi konoovedōko: Avatauwa neta yau guna livala sikabiikaone, ámasa bei geya siilotowo.’ \m \v 52 E tuwo kidi Diyuuyadi sidigo kadi, \pm ‘Ame tuta bogina kayagoi bego kom naagovaim. Eberamo be nakae Yaubada ina \w tokabivalavalayao|lemma="Tokabivalavala"\w* bogina sikámasa go, kom kam, \pi2 “Avatauwa neta guna livala sikabiikaone, ámasa bei geya siilotowo.” \pmo \v 53 Tamama Eberamo bogina ikámasa. Manakae? Kunuwonúwana bego tauyana kutobusave? Yaubada ina tokabivalavala nakae. Boi nimatu bogina sikámasa go, manakae? Kunuwonúwana bego kom kutobusavedi? Kom bego avatau?’ \m \v 54 Iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Neta yau toinigu guna togaga ana \w káeyana\w* akamoitamoe, guna kamoitamoyana moe dogoi besobeso. Go yau Tamagu guna togaga ana káeyana ikamoitamoe. Mae Tauyana manuna komi kami, \pi2 “Tauyana ima Yaubada.” \pmo \v 55 Ago Tauyana geya koyagoiyeta. Ego yau aayagoi. Neta kagu, “Tauyana geya ayagoiyeta”, e yau topola komi nakae, go sem ina livala akabiikaone unana Tauyana aayagoi. \v 56 Tamami Eberamo mana uyáwana bego guna tuta sowóduwo bei igite. Ago bogina igite, e iuyáwana.’ \m \v 57 E tuwo kidi Diyuuyadi sidigo kadi, \pm ‘Iyaa! Kom am tala nava 50 geya kubabaneyeta go, Eberamo bego kugite?’ \m \v 58 Yeisu idigo kana, \pm ‘Guna bóbwara geya konumiseyeta go, ame alatuuwokoimi konōve: Namliyeta Eberamo ibíbina go, Yau Tauyagu.’\x † \xo 8:58 \xt Tat 3:14; Iyo 4:26, 6:20, 8:24,28, 13:19, 18:5; Ibe 13:8; Nuw 1:4, 4:8.\x* \m \v 59 E tauna Diyuuyadi gurewa sikabidi, bego Yeisu sikaumate go, ivatamutamumu namliyeta Vada Kimaasabaina ina kali goi isowóduwo. \c 9 \s1 Yeisu ina kaba kinana ainima tayamoina: // Tokebo tayamo ikideedevine tetelina \p \v 1 Niga \w Yeisu\w* kai taiyao kaaketoiya go, koroto tayamo igite ina bíbina goi matana ikebo. \v 2 Tuwo kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* kalumadádana kadigo kama, \pm ‘Tovatulúkwana Toolagaim, avatau goyo iguinuwe, tauna bego ame tauyana ma mataakeboina ibíbina? Ame tauyana gea tamana be sinana?’ \m \v 3 Go Yeisu idigo kana, \pm ‘Geya. Ame tauyana be nakae sinana tamana geya sigoyoita, go sem itoboine bego Yaubada ina guinuwa ivagitakoedi ame korotoyana yaina. \v 4 Kita nava maliyalina ana tuta goi takaaiyaka, itoboine guna Toetuna ina guinuwa taguuinuwedi. Sabamgo imamaima go, amo tutayana geya vatau tayaamo itoboine ipaisewa. \v 5 Tutayana nava poyapoya goi akaaiyaka, e yau \w da poyapoya\w* adi mavada.’\x † \xo 9:5 \xt Mad 5:14; Iyo 8:12.\x* \m \v 6 Ibóbwara ikavava, poyapoya goi igíwala. Giwalayana goi sépwala iwodugu. Sepwalayana ikabi, tomatakeboyana matana imigidi go, \v 7 idigo kana, \pm ‘Kūna Siloam\x † \xo 9:7 \xt Luk 13:4.\x* bwaena nikuunikuna goi matam kunikīdi.’ \m Siloamyana ana kaigavila moe vamoléyana. E tuwo tauyana ina matana inikidi ikavava, ina ina kasa goi go, itoboine igita. \p \v 8 E senao be nakae tomota boi siyagoi tauyana tokawanoi sidigo kadi, \pm ‘Ame tauyana boi iitusobu be mani ikaawanoi ae?’ \pm \v 9 ‘Moe tauna tauyana’, tomota maniyedi kaedi. \pm ‘Geya, go sem koroto tayamo maisiyana’, maniyedi kaedi. \pm ‘Moitamo yau tauyagu’, korotoyana kaena. \m \v 10 E tuwo tomotayadi sidigo kadi, \pm ‘Matam manakaedi sidedevina?’ \pm \v 11 ‘Korotoyana yoina Yeisu sépwala imadagi. Ikavava, matagu imigidi. Imigidi ikavava, ilatuwokoigu kana, \pi2 “Kūna Siloam bwaena matam kunikīdi.” \pmo E tuwo ana anikidi ikavava, ame itoboinegu agita’, korotoyana kaena. \m \v 12 Tomotayadi sidigo kadi, \pm ‘Go Tauyana nako?’ \pm ‘Seki, geya ayagoiyeta’, korotoyana kaena. \p \v 13 Tuwo korotoyana boi matana ikebokebo sikabi, sime \w Parisi\w* yaidi goi. \v 14 Ego moe \w Sabati\w* goi Yeisu sépwala iguinuwe be korotoyana matana ikidedevinedi. \v 15 E tuwo korotoyana sime Parisi yaidi goi go, kidi nakae silumadade nakae tomota maine bogina silumadade kadi, \pm ‘Manakaem kugita?’ \pm ‘Koroto tayamo sépwala ikabi, matagu goi iyato go, ana anikidi, e agitamna’, korotoyana kaena. \m \v 16 E tauna kidi Parisiyadi maniyedi sidigo kadi, \pm ‘Amo korotoyana Sabati ana lovina geya ikabikaoneyeta, tauna Tauyana Yaubada goi geya imaita!’ \m Go kidi maniyedi sidigo kadi, \pm ‘Go toogoyoina manakaena aba kinana amo nakae iguinuwedi?’ \m Tuwo livisi isowóduwo tauyadi yaidi. \v 17 E tauna aiyuwoina tauyana boi matana ikebokebo silatuwoko kadi, \pm ‘Tauyana matam bogina ikidedevinedi, tauna kom manakaem manuna kunuwonúwana?’ \pm ‘Tauyana Yaubada ina \w tokabivalavala\w*’, korotoyana kaena. \p \v 18 E kidi \w Diyuu\w* idi Parisiyao geya sinumiseta bego korotoyana bíbina goi matana ikebo be nakae matana ana kidedevina bogina ibabane ana kadókana tamana be sinana siduduwedi sima. \v 19 Sima, Diyuuyadi silumadadedi sidigo kadi, \pm ‘Ame tauyana moitamo komi natumi kodigo bego ma mataakeboina ibíbina ae? Tauna manakaena igita?’ \m \v 20 E tuwo tamana sinana sidigo kadi, \pm ‘Bogina kaayagoi ame tauyana natuma be nakae ma matakebokeboina ibíbina. \v 21 Ego manakaena igita, moe geya kayagoiyeta geya. O avatau matana ikidedevinedi, moe nakae geya kayagoiyeta. Go toinimi kolumadāde. Tauyana bogina gagaina; itoboine toinina manuna ibóbwara.’ \p \v 22 Ame livalayadi tamana sinana sidigedi unana Diyuu adi tolovinayao simatooitedi. Tolovinayadi idi lovina bogina siyato bei avatauwa neta sikamoitamo bego Yeisu moe \w Guyau\w*, \w Yaubada ana Vadámana|lemma="Guyau"\w*, e \w Diyuu idi kaba tugúguna\w* goi sisanabodedi geya sisiuta. \v 23 Moe pasina tamana be sinana kadi, ‘Tauyana bogina gagaina, kolumadāde.’ \p \v 24 E tuwo aiyuwoina korotoyana boi matana ikebo siduduwemnei ima silatuwoko sidigo kadi, \pm ‘Kubóbwara moitamo, e Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* kukamoitamoe bego moe pasina matam sidedevina. Kai kaayagoi amo korotoyana toogoyoina.’ \pm \v 25 ‘Seki, amo korotoyana toogoyoina gea geya, geya ayagoiyeta. Ago tayamo dogoi aayagoi moe boi matagu ikebo go, ame tuta agita’, korotoyana kaena. \m \v 26 Go kidi sidigo kadi, \pm ‘Kaga iguinuwe yaim? Manakaena matam ikidedevinedi?’ \pm \v 27 ‘Bogina alatuwokoimi go, geya konoveguta. Kaga unana latuwomi aiyuwoina konovemnei? Manakae? Komi nakae latuwomi bego Tauyana ina tovatotowanayao?’ korotoyana kaena. \m \v 28 Tuwo tauyana sitagiwoi sidigo kadi, \pm ‘Kom sem Tauyana ina tovatotówana go, kai Mosese ina tovatotowanayao! \v 29 Kai bogina kaayagoi boi nimatu Yaubada Mosese bogina ivadigo. E amo Tauyana sem geya kayagoiyeta nako goi ima!’ \m \v 30 Go iya korotoyana idigo kana, \pm ‘Iyaa! Komi aba kainaopa moitamo! Tauyana geya koyagoiyeta nako goi ima go, matagu ikidedevinedi! \v 31 Bogina tayagoi Yaubada toogoyoidi geya inovedita, go sem avatauwa neta kaasalaidi Yaubada yaina be nakae ina nuwonúwana siguuinuwe, e ame tauyadi inovedi. \v 32 Boi nimatu go, ima ame tuta geya tayaamo tuta tanove bego tomota tayamo itoboine bei tomota ma mataakeboidi adi bíbina goi ikidedevinedi. \v 33 Neta amo Tauyana Yaubada goi geya imaita, geya tayaamo kaga itoboine iguinuwe.’ \m \v 34 Go kidi Diyuuyadi sidigo kadi, \pm ‘Tamam be sinam idi goyo pasina kom ma mataakeboim kubíbina go, bego kuvatulukoima ae?’ \m Tuwo sivatapiye, e idi kaba tugúguna goi sisanabode. \p \v 35 Niga Yeisu inove bego korotoyana aba tugúguna goi sivatapiye. Tuwo tauyana ilusale, ibabane, idigo kana, \pm ‘Kom \w Tomalatomota\w* kunumise gea geya?’ \m \v 36 Korotoyana idigo kana, \pm ‘Go tomoya, Tauyana avatau bego itoboinegu anumise.’ \m \v 37 Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Tauyana bogina kugite be nakae ame tuta ivaadigoim.’ \pm \v 38 ‘Tomoya, anumisem’, tauyana kaena. \m Tuwo isakululu Yeisu yaina goi. \v 39 Tuwo Yeisu idigo kana, \pm ‘Takínona manuna yau ama poyapoya ame goi bego kebokeboidi itoboinedi sigita go, tauyadi sigitagita matadi sikebo.’ \m \v 40 Go Parisi maniyedi Yeisu taiyao sikaaiyaka ina livala sinove, sidigo kadi, \pm ‘Manakae? Kai nakae matama sikebo? Geya ae?’ \m \v 41 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Neta komi matami sikebo o tadigo kada, “Geya koyagoiyeta goyo kaga”, e geya imi goyomo. Go komi kodigo kami, “Kagitagita”, o tadigo kada, “Bogina kooyagoi goyo kaga”, tuwo imi goyo yaimi goi sikaiyako vata.’ \c 10 \s1 Yeisu ina livalakaibala sipi, // totom, be sipi ana tomatakavata manudi \p \v 1 Tuwaina \w Yeisu\w* idigo kana, \pm ‘Moe nakae, tauna ame alatuuwokoimi konōve: Avatau neta \w sipi\w* adi kali ana kaba siu goi geya isiuta, go sem ali toluyena goi imweratáwana, amo tauyana tovaináwana be tobugoyo. \v 2 Go avatau neta aba siu goi isiu moe sipi adi torugwáuta. \v 3 Ame tauyana manuna totom ana tomatakavata sipi idi kali ana kaba siu ikatupáeve. Sipi ana torugwautayana toinina ina sipiyao niyana sikinane; tauyana yoidi tamo tamo ivaatoidi iduuduwedi simamaima be ivaakededi siisowóduwo. \v 4 Tutayana toinina ina sipiyao bogina ikaiwoduwedi, ivakededi. Niyana siiyagoi, tauna sisabookuliye. \v 5 E kidi go ituli ta tomota niyana geya siyagoiyeta, tauna geya sisabookuliye, go sem siisiyae.’ \fig Sipi ana torugwáuta totom goi iitusobu ina sipiyao irugwausidi|src="C073psgr.tif" size="col" ref="10:1-5" \fig* \m \v 6 E ame livalakaibalayana Yeisu ilatuwokoidi go, tauyadi geya siyagoiyeta kaga idigedige. \p \v 7 E tuwo Yeisuyana aiyuwoina idigomna kana, \pm ‘Kaga adige moe moitamo go, ame alatuuwokoimi konōve: Yau sipi adi kaba siu. \v 8 Kidi torugwauta polapola boi sivaakumgo madabokidi tovaináwana be tobugoyo go, niyadi kidi sipiyadi geya sinoveyeta. \pm \v 9 Yau aliyana ana kaba siu. Avatauwa neta yau goi sisiu, bei adi yava sibabane. Tauyadi itoboinedi bei sisiu be nakae sisowóduwo sina avadi dedevina sibabane. \v 10 Iya go tovaináwana ina guinuwa tauna ame nakae: Ima bego ivaináwana be ikaumata be ibugoyo. Yau ama bego tomota yawoidi vau sibabane go, yawoidiyadi kayaaodaidi. \pm \v 11 \w Yau Tauyagu\w* sipi adi torugwáuta dedevina. Torugwáuta dedevina yawoina bei ikasale ina sipiyao manudi. \v 12 Topaisewa iya geya moitamo torugwáuta geya. Tauyana geya toni sipi geya, tauna neta weiniya woliwoli tayamo igite imamaima, sipi ikalavedi go, isiyamo. Tuwo weiniyayana ima sipiyadi maniyedi ikatupedi go, maniyedi ikasapesapedi. \v 13 Sipiyadi ikalavedi isiya unana tauyana topaisewa tauna. Manudi geya inuwonuwoneta.’ \fig Sipi ana torugwáuta ina sipiyao ivaitedi|src="BA03030BW.tif" size="col" ref="10:11-13" \fig* \m \v 14 Yeisu tuwaina kana, \pm ‘Yau sipi adi torugwáuta dedevina. Toinigu guna sipiyao ayaagoidi, e tauyadi siyaagoigu \v 15 nakae Tamagu iyaagoigu, e yau Tamagu aayagoi.\x † \xo 10:15 \xt Mad 11:27; Luk 10:22.\x* Go yawoigu aakasale guna sipiyadi manudi. \v 16 Guna sipi maniyedi ituli sikaaiyaka. Moe tauyadi guna kali goi tuta ame geya sikaiyaketa. Itoboine akabidi amedi bei niyagu sinove be madabokidi sieboda tayamo, yau adi torugwáuta. \v 17 Tamagu imatakooiyegu unana ame: Yau yawoigu akasale ámasa goi bego aiyuwoina ababanemnei. \v 18 Geya vatau tayaamo itoboine yawoigu ikabi, go sem yau toinigu yawoigu akasale ámasa goi. Magu lovina akasale, magu lovina ababanemnei. Moe lovinayana yau Tamagu ivinigu.’ \p \v 19 Yeisu ina livala pasidi \w Diyuu\w* yaidi goi livisi isowoduwomna. \v 20 E tomota badabadaidi sidigo kadi, \pm ‘Amo tauyana naagovaina! Tauyana iyaluwo! Kaga unana kotaaiyakeke?’ \m \v 21 Go maniyedi kadi, \pm ‘Amo livalayadi geya kada tomota naagovaina ina livala nakae geya. Dimoni geya itoboineyeta tokebo matadi ikidedevinedi!’ \s1 Yeisu Guyau, Tauyana // Yaubada Natuna, ina guinuwa tetelina \p \v 22 Amo tutayana Yerusalema goi áika siguinuwe; aikayana Vada Kimaasabaina ana kimavada ana nuwokavata manuna. Moe tula ana tuta. \v 23 Tuwo Vadayana goi Yeisu iiketoiya moe vada geya ana vabodamo yoina Solomoni ina veranda. \v 24 E Diyuuyadi sima Yeisu sitaoyakobu silatuwoko sidigo kadi, \pm ‘Tuta maanawena kaatuyáwata be nakae kanuwonúwana kom manum go, nuwoma geya kulumavivisiyeta kom avatau. Neta kom moitamo \w Guyau\w*, \w Yaubada ana Vadámana|lemma="Guyau"\w*, e kulatuwokodokōima!’ \m \v 25 Iya Yeisuyana kana, \pm ‘Komi bogina alatuwokoimi go, geya konumiseguta. Guinuwayadi bogina yau Tamagu yoina goi aguinuwedi moe sitalavaitegu, tauna itoboinemi koyagoigu. \v 26 Go komi geya yau guna sipiyao geya, tauna geya konumiseguta. \v 27 Guna sipiyao niyagu sinovenove, e yau ayaagoidi, tauna sisabokuuliyegu. \v 28 Yau yawoidi vata aavinidi, tauna geya sikamakámasa nakae geya vatau tayaamo nimagu goi bei ivasebukoigu. \v 29 Liliudi Tamagu nimagu goi bogina iyatoidi. Geya vatau tayaamo itoboine Tamagu nimana goi ivasebuko unana kaga liliuna itogagasavedi. \v 30 Yau ma Tamagu kaspwagógana tayamo.’ \p \v 31 Tuwo kidi Diyuuyadi aiyuwoina gurewa sikabidi bego Yeisu sikaumate. \v 32 Go iya Yeisuyana kana, \pm ‘Guinuwa dedevidi badabadaidi Tamagu ina togaga goi aguuinuwedi bogina koogitedi go, ava guinuwa pasina gurewa goi bego kokaumategu?’ \m \v 33 Go kidi Diyuuyadi kadi, \pm ‘Geya kada im guinuwa dedevidi pasidi bego gurewa goi kakaumatem geya, go sem im digopopóita pasina. Kom tauna tomota go, bego kueyaubada!’\x † \xo 10:33 \xt Vin 24:16.\x* \m \v 34 Go iya Yeisuyana kana, \pm ‘Manakae? Imi \w Gínina Kimaasabaina\w* goi Yaubada idigo kana, \b \qc “Bogina adigo komi yaubadao”? \qr Same 82:6 \b \pm Nakae ae? \v 35 Bogina tayagoi Gínina Kimaasabaina geya itoboinedeta tatavivili. E tomotayadi boi Yaubada ina livala ivinidi, iduduwedi yaubadao, \v 36 tauna kaga unana komi kowowokoigu kodigo kami, “Kom kudigoopopóita”, tutayana kagu, “Yau Yaubada Natuna”? Yau Tamagu ikimasabegu nakae ietunegu ama poyapoya ame goi. \v 37 Neta yau Tamagu ina guinuwa geya aguinuwedita, taabu konuumisēgu. \v 38 Go moitamo Tauyana ina guinuwa aguuinuwedi, tauna nakona guna livala pasina geya konumiseguta, moe tuwo, go sem guna guinuwa pasidi konumisēgu bego kokinane be nakae koyagoi yaigu goi Tamagu ikaaiyaka nakae Tauyana yaina goi yau akaaiyaka.’ \p \v 39 E tauna kidi Diyuuyadi aiyuwoina sipoikíkina bego Yeisu siyoisi go, nimadi goi ivasiyasiya. \v 40 Ivasiyasiya go, ikaluvila ina sákala Iyoridani isaidámana ina bomatu dadavina goi ina asayana boi \w Iyoni\w* \w igimisayóyova|lemma="Sayóyova"\w* goi.\x † \xo 10:40 \xt Iyo 1:28.\x* Amoko goi ikaaiyaka. \v 41 Ago boda badabadaaidi simamaima Yeisu yaina unana taudiva sidigo kadi, \pm ‘Iyoni geya tayaamo aba kinana iguinuwe go, kaga liliuna Iyoni iidigedi ame Tauyana manuna mooitamoina!’ \m \v 42 Tuwo tomota badabadaidi amoko goi Tauyana sinumise. \c 11 \s1 Lasalo ina kámasa tetelina \p \v 1 E tayamo tokatówana yoina Lasalo\f ‡a \fr 11:1 \fk Lasalo\ft : Ame youyana da Giriki niyadi go, ana yagoina moe Yaubada ivaita. Kidi Diyuu niyadi kadi, ‘Eliyesa.’\f* guma Betani.\f ‡b \fr 11:1 \fk Betani\ft : Ame asayana Yerusalema kikina goi ikaaiyaka (Iyo 11:18). Ego ituli ta Betani Iyoridani bomatu dadavina goi ikaaiyaka (Iyo 1:28, 10:40).\f* Betaniyana moe Lasalo ma niunao Meri be Marita\x † \xo 11:1 \xt Luk 10:38-39.\x* idi kasa. \v 2 E ame Meriyana\x † \xo 11:2 \xt Iyo 12:3.\x* nava bei pútuma ikabi, Tomoya aena ikatukoisidi be nakae kununa goi Tauyana aena isekukudi. Ame Meriyana niuna Lasalo ikatówana. \v 3 E tuwo Lasaloyana niunao vala sietune ina \w Yeisu\w* goi sidigo kadi, \pm ‘Tomoya, tauyana kumataakoiye ikatówana.’ \m \v 4 Go idi livalayana Yeisu inove, idigo kana, \pm ‘Atówana amo goi bei geya ikamasavateta, go sem ina katowanayana moe Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* ana vagitákwana manuna bego ina togaga ana kaeyanayana Natuna goi ivagitakoe.’ \m \v 5 E Yeisu Marita mana gómana be niudi Lasalo imatakooiyedi. \v 6 E tauna tutayana valayana inove bego Lasalo iikatówana, dadavayana Iyoridani goi maliyalina aiyuwo tuwaina ikaaiyaka. \p \v 7 Amo maliyalinayadi mlidi kai Yeisu ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* ilatuwokoima idigo kana, \pm ‘Takaluvilāmna tāna Yudiya goi.’ \m \v 8 Go kai tovatotowanayama kadigo kama, \pm ‘Tovatulúkwana Toolagaim, ame tuta \w Diyuu\w* sipooikíkina bego gurewa goi sikaumatem go, manakae? Bego aiyuwoina kukaluvilamna kuna amoko goi?’ \m \v 9 Go iya Yeisu kana, \pm ‘Geya. Bogina kooyagoi maliyalina goi mavada ikaaiyaka awa ana badabada yawou aiyuwo ae? Neta maliyalina goi taaketoiya, e poyapoya ame ana mavada itoboineda tagite, tauna geya isatupedeta. \v 10 Go neta sabamgo goi taaketoiya, e mavada yaida goi geya, tauna bei isatupeda.’ \p \v 11 Moe dogoiyadi Yeisu idigedi namliyeta ilatuwokoima idigo kana, \pm ‘Siyada Lasalo bogina iimasisi go, ana bego awoini.’ \m \v 12 E tuwo kai ina tovatotowanayao kadigo kama, \pm ‘Tomoya, neta bogina iimasisi, bei iboboina, tuwo geya tanoita.’ \m \v 13 Ego Yeisu Lasalo ina kámasa manuna ibobóbwara go, kai katainasi, kanuwonúwana bego ina livala masisi toina manuna. \v 14 E tuwo ame tutayana goi Yeisu ibobwara dókana idigo kana, \pm ‘Lasalo bogina ikámasa \v 15 go, auyáwana bego yau geya akaiyaketa ina katówana goi komi imi numisa manuna bego guna guinuwa kogite konumisegu. Tuwo ameko geya takaiyaketa, go sem tāna tauyana tagīte.’ \m \v 16 E tuwo Tomasi, tauyana youyuwoina \w Didimosi\w*, ilatuwokoima idigo kana, \pm ‘Kita nakae Tauyana taiyao tāna Yudiya goi bego Tauyana taiyao takámasa.’ \p \v 17 E Yeisu kai taiyao kama Betani goi, Yeisuyana silatuwoko bego Lasalo bogina ikámasa go, moe bogina maliyalina aivasina \w valiwoga tukubu\w* sinaena goi ikaaiyaka. \v 18 Ego Betaniyana Yerusalema tupwana yomana nakae kilomita aito. \v 19 E kidi go Diyuu badabadaaidi Yerusalema goi bogina sima; latuwodi bego Marita be Meri niudi manuna sivayoledi. \v 20 E iya go Marita tutayana inove bego Yeisu bogina ima, ina ivalobode. E iya go Meri vada sinaena goi iitusobu ikaaiyaka. \v 21 E Marita ina Yeisu ivalobode go, idigo kana, \pm ‘Tomoya, neta kom boi ameko goi, niugu geya ikamaseta go, nukotogu geya itopeta, \v 22 go sem ame tuta nakae ayagoi bego kaga neta Yaubada yaina kukawanoiye, Tauyana bei ivinim.’ \m \v 23 Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Nium bei itaoyamna.’ \m \v 24 Go kina Maritayana idigo kana, \pm ‘Bogina ayagoi bego taoyamna ana tuta moe tuta ana kaba lukavava goi bei itaoyamna.’ \m \v 25 Go Yeisuyana idigo kana, \pm ‘\w Yau Tauyagu\w* taoyamna be yawana vata unadi. Avatauwa neta sinuumisegu, moitamo bei sikámasa go, nava yawoidi vau bei sibabane. \v 26 Avatauwa neta maa yawoidi vau sinuumisegu, geya sikamakámasa. Moe kunumise?’ \m \v 27 Maritayana idigo kana, \pm ‘U Tomoya. Yau bogina anumisa bego kom \w Guyau\w*, Yaubada Natuna kuma poyapoya ame goi.’ \p \v 28 Marita ibóbwara ikavava, ikaluvilamna ina ina vada goi ana gómana Meri iduduwe ima ikului idigo kana, \pm ‘Tovatulúkwana bogina ima ilumaadadem; latuwona kom.’ \m \v 29 E tutayana Meriyana inove, mainao itáoya, ina Yeisu yaina. \v 30 Ego Yeisu iya nava geya imaita idi kasa goi, go sem asayana maine Marita ivaalobode goi ikaaiyaka. \v 31 E tuwo kidi Diyuuyadi vada goi Meri taiyao sikaaiyaka siivayole, tauyana sigite woilina itáoya isowóduwo, sisabokuliye. Idi nuwonúwana bego tauyana ina valiwoga tukubu goi bego itaiyakuwokúwala. \p \v 32 E kina go Meriyana tutayana isowóduwo Yeisu goi, Tauyana igite, tuwo aena goi ikanakabobo idigo kana, \pm ‘Tomoya, neta boi kom ameko goi, yau niugu geya ikamaseta.’ \m \v 33 E Yeisu ikandobala Meri ina taiyakuwokúwala igite nakae Diyuuyadi taiyao simamaima idi taiyakuwokúwala igite, tuwo gamona igoyo be nakae nukotona taitáiya iuyoi. \v 34 Tuwo idigo kana, \pm ‘Tauyana nako goi koyato?’ \pm ‘Tomoya, kūma kugīte’, tauyadi kaedi. \m \v 35 Tuwo Yeisu itáiya. \v 36 E tuwo Diyuuyadi sidigo kadi, \pm ‘Kogīte. Siyana imataakoiye gagaina!’ \m \v 37 Ego maniyedi kadi, \pm ‘Ame Tauyana tokebo matadi ikidedevinedi go, manakae? Geya tayaamo kaga itoboine iguinuwe bego siyana ikidedevine bei ina katówana goi geya ikamaseta?’ \s1 Yeisu ina kaba kinana gagaina: // Lasalo ámasa goi ikaaitáoe tetelina \p \v 38 E iya go Yeisuyana inove, aiyuwoina gamona igoyo,\f ‡ \fr 11:38 \fk Gamona igoyo\ft : Ame livalayana da Giriki niyadi goi geya imavadeta. Ameko itoboineda takaigavile kada, ‘Gamona igoyo’ o itoboineda kada, ‘Nukotona taitáiya iyoi.’\f* ima valiwoga tukubuyana goi. Ego valiwogayana moe tukubu go, tobuna goi gurewa paaevaina sikaubode. \v 39 Yeisu ima valiwogayana goi idigo kana, \pm ‘Gurewa kopūli!’ \m Go tokámasa niuna Marita idigo kana, \pm ‘Tomoya, bogina ibówana go! Moe maliyalina aivasi bogina sikavava!’ \m \v 40 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Manakae? Kaga bogina alatuuwokoim kunuwoilave? Neta kunumisegu, Yaubada ina togaga ana káeyana ana vagitákwana bei kugite!’ \m \v 41 E tuwo moitamo gurewayana sipuli. E iya go Yeisuyana matana idolaga ikawanoi idigo kana, \pm ‘Tamagu, akauyagu yaim bego bogina kunovegu. \v 42 E yau bogina aayagoi bego tuta liliuna kuunovegu go, boda sitaoyaakobugu pasina nakae abóbwara bego sinumisa kom kuetunegu.’ \p \v 43 Tuwo Yeisu amo nakae ikawanoi ikavava, niyana gagaina goi iduduwo idigo kana, \pm ‘Lasalo e! Kusowōduwo!’ \m \v 44 Tuwo tokamasayana isowóduwo ima go, aena be nimana areko goi bogina uutubaidi. Maisina nakae paaimina areko goi. Yeisuyana ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Kotaligēi, kokalāve iketoiya!’ \m Tuwo nakae siguinuwe. \fig Lasalo valiwoga tukubu goi isowóduwo|src="C074psgr.tif" size="col" ref="11:44" \fig* \s1 Diyuu adi tolovinayao idi nuwonúwana // Yeisu ina kaba kinana manuna \r (Madiu 26:1-5; Maki 14:1-2; Luke 22:1-2) \p \v 45 E kidi go Diyuuyadi badabadaidi boi simamaima Meri goi, Yeisu ina guinuwa sigite, e sinumise. \v 46 E kidi go maniyedi sina \w Parisi\w* yaidi goi Yeisu ina guinuwayana sitalavaite. \v 47 E tauna kidi \w Tonúwala\w* Gagaidi be Parisi idi tomoyamoya sikatuvagogu idi kotu gagaina manuna. Sima situgúguna sidigo kadi, \pm ‘Amo korotoyana aba kinana badabadaidi iguuinuwedi. Tauna bei kita manakaeda? \v 48 Neta Tauyana tatagone nakae iguuinuwe, tomota liliudi bei sinumise go, da \w Roma\w* bei sima kita ida Vada Kimaasabaina sitauwe be nakae ida tomota sikaumatedi!’ \p \v 49 E tayamo koroto yaidi goi yoina Kaiyapasi. Iya Tonúwala Toolagaina tala amo goi. Tauyana idigo kana, \pm ‘Komi geya tayaamo kaga koyagoi ae? \v 50 Manakae? Geya konuwonuwoneta bego kita ada dedevina manuna bego tayamo koroto itoboine ikámasa tomota liliuda ada katumapu go, kita \w Isileli\w* ina bodao madabokida geya tavailaita ae?’ \p \v 51 E moe Kaiyapasi ina livalayadi iidigedi geya toinina ina nuwonúwana goi geya, go sem tauyana Tonúwala Toolagaina tala amo goi, tauna Yaubada ina livala ikabivalevale bego Yeisu giyakainava bei ikámasa Isileli ina bodao adi katumapu. \v 52 Ago geya Isileli ina bodao aditava manudi bei ikámasa geya, go sem itoboine Yaubada natunao bogina sisapasapa italigogoidi sima sieboda tayamo. \p \v 53 E amo maliyalinayana goi siyupuyupu bego Tauyana sikaumate. \p \v 54 E tauna iya go Yeisuyana geya tuwaina Diyuu yaidi goi ivamamaétala, go sem Tauyana kai ina tovatotowanayao taiyao Betani kakalave kana asa tayamo yoyowo kikina. Asayana yoina Eparaim. Amoko goi kakaaiyaka. \p \v 55 E Diyuu adi Basitáwana Aikanina bogina ana kebukebu. Tuwo tomota badabadaidi idi kasa goi Aikayana manuna situko sina Yerusalema bego toinidi sikimasabedi Yaubada yaina namliyeta baige Aikayana siguinuwe. \v 56-57 E tomotayadi sima Yerusalema goi Yeisu siilusale. Siilusale go, kidi Tonúwala Gagaidiyadi be Parisiyadi lovina siyato kadi, \pm ‘Avatauwa komi neta kooyagoi Yeisu nako ikaaiyaka, kotalavāite yaima bego itoboinema kana kayoisi.’ \m E tuwo tomotayadi Vada Kimaasabaina goi siitáoya, taudiva sibobóbwara sidigo kadi, \pm ‘Manakaemi konuwonúwana? Bei Tauyana ima Aikayana manuna gea geya? Geya ae?’ \c 12 \s1 Meri Yeisu iiputumi // ina valiwoga ana katubayasi manuna tetelina \r (Madiu 26:6-13; Maki 14:3-9) \p \v 1 E iya go \w Yeisuyana|lemma="Yeisu"\w* kai taiyao asa Eparaim kakalave. Moe nava maliyalina sikisi sikaaiyaka baige Basitáwana Aikanina siguinuwe. Asayana kakalave kana Betani. Amoko goi Lasalo ikaaiyaka, tauyana boi tokámasa yaidi goi Yeisu ikaitáoe. \v 2 E kama Betani goi áika siguinuwe Yeisu manuna. E Marita awoinu ikatubayasi, ivaideda go, iya Lasaloyana ikaaiyaka, Yeisu be kai taiyao liliumakova katugúguna kakakáika. \p \v 3 E iya go Meriyana\x † \xo 12:3 \xt Luk 7:37-38.\x* pútuma ma bootorina ikabi; putumayana moe nadi\f ‡ \fr 12:3 \fk Nadi\ft : Ame pútuma tayamo yoina. Nadiyana lamna goi sikabi.\f* maavadaina goi siwodugu go, ana maisa gagaina. Ikabi ikavava, Yeisu aena ikatukoisidi. Ikavava, isakululu kununa goi aenayadi isekukudi. E vada ana madabokina putumayana mainina ivakayaodei. \v 4 E iya Yudasa guma Keriota, tauyana tayamo \w tovatotówana\w* kai taiyao go, nava bei Yeisu inuwotuluye. E idigo kana, \pm \v 5 ‘Iyaa! Itoboine putumayana ikaigimone, ana maisa mani gagaina ikabi; nakae neta tala tayamo ana paisewa ana maisa. Ikaigimone ikavava, maisana ikabi, tookaidi ivinidi. Go kaga unana tauna nakae geya iguinuweyeta?’ \p \v 6 Ego geya kada tauyana inuwonúwana tookaidi manudi geya, go sem tauyana tovaináwana. Mani dedeogaina irugwausi go, tomota idi mani siidodoidi maniyedi ivainaoidi. Ame pasina tauna amo nakae ibóbwara. \v 7 E Yudasa ibóbwara ikavava, Yeisu idigo kana, \pm ‘Tuwo, tauyana kwalāve! Bego pútuma ame guna valiwoga ana katubayasi ana tuta manuna iivakume, guna kaba nuwokavata. \v 8 Kidi tookaidi tuta liliuna sikaaiyaka yaimi itoboinemi kovaaitedi. Go yau sem tuta kaakupina bei akaaiyaka yaimi.’\x † \xo 12:8 \xt Atu 15:11.\x* \p \v 9 E tuwo boda gagaina \w Diyuu\w* yaidi goi vala sinove bego Yeisu Betani goi ikaaiyaka, tuwo sima go, geya kada Yeisu anetava latuwodi sigite geya, go sem latuwodi bego Lasalo nakae sigite. Tauyana boi tokámasa yaidi goi itaoyamna. \v 10-11 Lasaloyana ina taoyamna pasina Diyuu badabadaidi adi tolovinayao sikalavedi go, Yeisu siinumise. Tauna kidi \w Tonúwala\w* Gagaidi siyupu bego Lasalo nakae sikaumate. \s1 Yeisu tokalibúbuna nakae // Yerusalema goi isiusiu tetelina \r (Madiu 21:1-11; Maki 11:1-11; Luke 19:28-40) \p \v 12 Vanuwo itomo, boi bodayadi gagaina simamaima Basitáwana Aikanina manuna sinove bego Yeisu imamaima Yerusalema goi. \v 13 Tuwo magimagi libidi sikabidi, asa goi sisowóduwo sima Tauyana sivalobode. Sima siiduduwo kadi, \b \qc ‘Tauyana yoina takilagāsi! \qc Tauyana \w Yauwe\w* yoina goi imamaima \w kaaipakuna\w*!\x † \xo 12:13 \xt Mad 23:39; Luk 13:35.\x* \qc Tauyana kita \w Isileli tubunao\w* ida Tokalibúbuna!’ \qr Same 118:25-26 \b \p \v 14 E Yeisu \w ase\w* bonatuna ikabi, yatana goi itulaga nakae \w Gínina Kimaasabaina\w* idigo kana, \b \q1 \v 15 ‘Saiyoni natuna,\f ‡ \fr 12:15 \fk Saiyoni natuna\ft : Saiyoni moe koya yoina. Koyayana moe Yerusalema goi ikaaiyaka go, tomota kadi, ‘Saiyoni.’ Moe nakae Yerusalema youyuwoina. Aiyuwoina natuna moe tomota da Yerusalema.\f* \qc Taabu kuumatōita! Gwa! \qc Im Tokalibúbuna ase bonatuna yatana goi \qc iitulaga, imamaima!’\x † \xo 12:15 \xt Mad 21:5.\x* \qr Sakarayau 9:9 \b \p \v 16 Ame guinuwayadi adi yagoina kai ina tovatotowanayao boi mainao geya kayagoiyeta, go sem tutayana Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* Yeisu ina kámasa be ina taoyamna goi ivagitakoe, e kakinane bego guinuwayadi \w tokabivalavala\w* boi nimatu bogina iginidi moe Yeisu manuna. Aiyuwoina boda idi guinuwa Tauyana yaina nakae boi iginidi sisowóduwo. \p \v 17 E boda boi Yeisu sigite tutayana Lasalo tokámasa yaidi goi ikaitáoe namliyeta ina \w valiwoga tukubu\w* goi iduduwe ima, e ina guinuwayana nava sitaalavaite. \v 18 Moe pasina kidi da Yerusalemayadi nakae sisowóduwo sima Yeisu sivalobode. Vala sinove bego ame aba kinanayana iguinuwe. \v 19 E kidi go \w Parisi\w* taudiva sibóbwara sidigo kadi, \pm ‘Kogīta! Geya tayaamo kaga itoboineda taguinuwe bego Tauyana tasanabode. Gwa! Tomota liliudi sinonoina latuwodi Tauyana!’ \s1 Totuyoyowo idi numisa pasina // Yeisu ina tuta isowóduwo tetelina \p \v 20 E da Giriki\f ‡ \fr 12:20 \fk Da Giriki\ft : Ame tauyadi Totuyoyowo go, Yauwe Yaubada yaina goi sisakululu. Ago geya latuwodi simaladiyuu unana Yaubada ina Katukeda goi itoboine sakavaidi sikupo go, moe odi ikai.\f* maniyedi nakae situko sina Yerusalema bego Aikayana goi sisakululu Yaubada yaina. \v 21 E amo tauyadi sina Pilipo guma Betesaida yaina. Betesaidayana moe Galili ana dadava. Sina Pilipoyana yaina goi silumadádana sidigo kadi, \pm ‘Tomoya, latuwoma Yeisu kagite.’ \m \v 22 Tuwo Pilipo ina Anduru ilatuwoko. Adi taiyuwokova sima Yeisu yaina goi da Girikiyadi idi nuwonúwana silatuwoko. \v 23 E iya go Yeisuyana idigo kana, \pm ‘\w Tomalatomota\w* ina tuta bogina ima bego Tauyana ina kámasa goi Yaubada ina togaga ana káeyana ivagitakoe. \v 24 U, ina tuta bogina ima, tauna ame alatuuwokoimi konōve: Neta \w witi\w* kutukutuna geya tabaguliyeta, kutukutuyana ikaaiyaka tayamo toito. Go neta isou poyapoya goi ikámasa, itabo, keuwoina gagaina bei isowóduwo. \fig Witi kutukutudi tolobodi sipodi goi|src="HK00099B.TIF" size="col" ref="12:24" \fig* \v 25 Avatauwa neta yawoidi nukotodi iyoiyoi, yawoidi vata bei geya sibabaneyeta. Go avatauwa neta yawoidi poyapoya ame goi sikaaolilive, yawoidi vau bei sibabane.\x † \xo 12:25 \xt Mad 10:39, 16:25; Mak 8:35; Luk 9:24, 17:33.\x* \v 26 Avatauwa neta latuwodi bego yau guna tovaita, itoboine sisabokuuliyegu. Nako goi akaaiyaka, amoko goi bei guna tovaita nakae ikaaiyaka. Avatauwa neta sivaaitegu, Tamagu bei iwowooinedi.’ \m \v 27 Tuwaina Yeisu kana, \pm ‘Ame nuwogu taitáiya iuyoi.\x † \xo 12:27 \xt Sam 42:5.\x* Go bei manakaegu? Kagu, \pi2 “Tamagu, mou ame goi kuyavēgu”? \pmo Go moe nakae geya akawanoita, go sem ama bego ame mouyana alotowo. \v 28 Tamagu, latuwogu kom im togaga ana káeyana kuvagitakōe.’ \m E níyana tayamo yábana goi iduduwo kana, \pm ‘Bogina avagitakoe go, nava bei aiyuwoina avagitakoemnei.’ \m \v 29 E kidi go bodayadi amoko goi sikaaiyaka, niyanayana sinove kadi, \pm ‘Palapala idududu.’ \m Go maniyedi kadi, \pm ‘Geya. \w Anerose\w* tayamo ibóbwara Tauyana yaina.’ \m \v 30 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Niyanayana konovenove moe geya yau guna dedevina manuna geya, go sem moe komi ami dedevina manuna. \v 31 Tuta ame moe \w da poyapoya\w* adi takínona ana tuta. Tuta ame Yaubada poyapoya ame ana tolovina\f ‡ \fr 12:31 \fk Poyapoya ame ana tolovina\ft : Ame ida Kaleya.\f* bei ivatapiye. \v 32 Go yau sem tutayana poyapoya ame goi sikailagasigu, tomota liliudi bei sima siwuwuligu.’ \m \v 33 Ego moe idigedige bego ivatulukodokoidi giyakainava manakaena bei ikámasa. \v 34 Go kidi bodayadi sidigo kadi, \pm ‘\w Yaubada ina Katukeda\w* goi bogina kanove bego \w Guyau\w* ikaiyako vata.\x † \xo 12:34 \xt Sam 110:4; Ais 9:7; Isi 37:25; Dan 7:14.\x* Kom manakae kam, \pi2 “Tomalatomota bei sikailagasi”? \pmo Ame Tomalatomotayana avatau?’ \m \v 35 Tuwo Yeisu idigo kana, \pm ‘Tuta giyaina mavada bei yaimi goi ikaaiyaka. Go ame tuta nava ikaaiyaka; mavadayana goi koketoiyāmo, govila bei mamaníwana ikalisavemi. Go avatauwa neta mamaníwana goi siiketoiya, geya siyagoiyeta nako sinonoina. \v 36a Tutayana mavadayana nava ikaaiyaka yaimi, to konumiseyāmo bego komi mavada natunao nakae.’ \s1 Boda geya sinumiseta Yeisu yaina tetelina \p \v 36b Ame livalayadi Yeisu iboboredi ikavava, bodayadi ikalavedi ina ivatamtamumuyedi. \v 37 Go ina kaba kinana badabadaaidi iguuinuwedi bogina siigitedi go, boda nava geya sinumiseyeta. \v 38 Moeko goi Yaubada ina tokabivalavala Aiseya ina livala itoboine imalatomota; livalayana idigo kana, \b \qc ‘Yauwe, Geya vatau tayaamo talavaita ina pakonayana manuna kanove bei inumise. \qc Yauwe ina togaga ikaiwoduwe ina pakonayana ina guinuwa goi.’ \qr Aiseya 53:1 \b \m \v 39 Geya itoboinedita sinumise unana ame: Aiseya ina livala aiyuwoina kana, \b \qc \v 40 ‘Matadi bogina ikigawuwulidi, \qc nakae nukotodi isanayatoidi. \qc Tauna dabadi sikasa, \qc govila bei matadi goi sigita \qc be nakae nuwodi goi siyagoi, \qc bei situgavila, \qc e simekoigu akidedevinedi.’\x † \xo 12:40 \xt Mad 3:15; Mak 4:12; Gui 28:27.\x* \qr Aiseya 6:10 \b \p \v 41 Ame livalayadi Aiseya idigedi unana igimigite bego Yaubada ina togaga ana káeyana Yeisu goi ikaaiyaka, tauna Yeisuyana manuna italavaita. \p \v 42 E nakona boda maniyedi geya sinumiseta go, tuwo Diyuu adi tolovinayao badabadaaidi nakae Yeisu sinumise go, Parisi pasidi geya sitalavaiteta bego sinumise, govila bei idi kaba tugúguna goi sivatapiyedi go, sisanabodedi taabu sisiusīu. \v 43 Moitamo. Geya sitalavaiteta. Nukotodi ikabi taimámina tomota goi go, Yaubada ina taimámina geya latuwodi. \s1 Numisa be apipilova manudi \p \v 44 E iya go Yeisuyana niyana gagaina goi iduduwo idigo kana, \pm ‘Avatauwa komi neta konuumisegu, e aguta geya, go sem guna Toetuna nakae koonumise. \v 45 Avatauwa komi neta koogitegu, e guna Toetuna kogite. \v 46 Yau mavada nakae ama poyapoya ame goi bego avatauwa neta sinuumisegu, kokonótuya goi geya sikaiyaketa. \v 47 Ago avatauwa neta guna livala sinovedi go, geya siguinuwedita, yau geya atakinoidita. Moitamo. Yau ama geya kada komi da poyapoya ami takínona manuna geya, go sem yau ama bego da poyapoyayami ayavemi. \v 48 Avatauwa neta sikaataegu be guna livala geya siuyaonedita, idi totakínona tayamo bogina ikaaiyaka. Idi totakinonayana moe guna livala bogina alatuwokoidi. Tuta ana kaba lukavava goi ame livalayadi bei sitakinoidi kidi toogoyoidi. \v 49 Yau abobóbwara geya toinigu guna nuwonúwana goi geya, go sem Tamagu guna Toetuna iya lovina ivinigu kaga nakae aabobore. Tauna guna livalayadi moe idi totakínona. \v 50 Ago bogina aayagoi bego Yaubada ina lovina moe yawana vata unana. E tauna kaga nakae Tamagu ilatuuwokoigu, nakae aabobore.’ \c 13 \ms1 Yeisu ina kámasa, ina valiwoga, // be ina taoyamna tetelidi \mr (Iyoni 13:1—20:29) \s1 Yeisu ina matakoi ivagitakoe Yudasa ina nuwotulu goi // be nakae Pita ina lawoiwoi adi talavaita goi \p \v 1 E namliyeta Basitáwana Aikanina bei ana tuta go, \w Yeisu\w* iiyagoi ina tuta bogina ima bego poyapoya ame ikalave, e ina Tamana yaina goi. Ina tuta ame poyapoyayana goi kai ina bodao imatakoiyema go, ina matakoiyana ivakaigaga.\f ‡ \fr 13:1 \fk Ina matakoiyana ivakaigaga\ft : Ame livalayadi adi yagoina aiyuwo da Giriki niyadi goi. Itoboineda takaigavile kada, ‘Ina matakoiyana ivakaigaga.’ Go aiyuwoina itoboineda kada, ‘Go imatakoiyedi ana kadókana yawoina ikavava.’\f* \p \v 2 Lavilavi goi bogina sivaideda kakakáika go, iya \w Totagíwaya\w* ina Saimoni natuna Yudasa guma Keriota nukotona isanayato bego Yeisu inuwotuluye.\x † \xo 13:2 \xt Mad 26:14-16; Luk 22:3.\x* \v 3 Ago Yeisu bogina iyagoi bego kaga liliuna ana lovina Tamana bogina ivadamane Tauyana yaina goi be nakae Yaubada goi ima nakae bei ikaluvilamna ina Tauyana yaina. \v 4 Tuwo aikayana goi itáoya ana kwama maanawena ivalilivi iyato go, tawero ikabi tolobona goi isiko. \v 5 Ikavava, noko ikabi bwae isaligogo. Ikavava, ibala ima ivatowo kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* tamo tamo aema inikidi namliyeta ina tawero maine isikosiko goi isekukudi. \v 6 E ina Saimoni \w Pita\w* yaina goi bego aena inikidi go, Saimoniyana idigo kana, \pm ‘Tomoya, kom bego aegu kunikidi?’ \m \v 7 Go iya Yeisu idigo kana, \pm ‘Kaga tuta ame goi aguuinuwe kom geya kuyagoiyeta go, nava bei kuyagoi.’ \m \v 8 Go iya Pitayana idigo kana, \pm ‘Yau aegu bei geya kuunikidi!’ \m Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Neta aem geya anikidita, kom geya yau guna boda geya.’ \m \v 9 Tuwo Saimoni Pitayana idigo kana, \pm ‘Tomoya, dedevina go, aegu kaka geya, go sem nimagu be dabagu nakae kunikīdi!’ \m \v 10 Go Yeisuyana ilivalakaibala idigo kana, \pm ‘Avatauwa neta bogina siisiwo, e tuwo aedi kaka sinikidi go, wowodi madabokina bogina imavada. Komi bogina komavada go, geya kada madabokimi geya.’ \m \v 11 Bogina iyagoi avatau bei inuwotuluye. Moe pasina idigo kana, \pm ‘Geya kada madabokimi geya.’ \fig Yeisu ina tovatotowanayao aedi iinikidi|src="IB-04150psgr.tif" size="col" ref="13:1-11" \fig* \p \v 12 E tutayana aema inikidi ikavava, ana kwama maanawena ikabi ilosimnei. Ikavava, aiyuwoina itusobu, idigo kana, \pm ‘Koyagoi kaga aguinuwe yaimi gea geya? \v 13 Komi koduuduwegu tovatulúkwana be Tomoya. Moe itoboine. Yau imi tovatulúkwana be imi Tomoya. \v 14 E tauna yau imi Tomoya be imi tovatulúkwana komi aemi anikidi ae?\x † \xo 13:14 \xt Luk 22:27.\x* E komi nakae itoboine semiyao aedi konikidi. \v 15 Aba gita tayamo bogina avinimi bego kaga nakae yau aguuinuwe yaimi, komi nakae itoboine koguinuwe. \v 16 Moitamo itoboinemi kovatotowonegu. Ame alatuuwokoimi konōve: Tomota \w paakonina\w* ina tomoya geya itobusaveyeta. Nakae lobutu ana tolokoina ana toetuna geya itobusaveyeta.\x † \xo 13:16 \xt Mad 10:24; Luk 6:40; Iyo 15:20.\x* Tauna neta yau, imi Tomoya, guinuwa nuwotookaina itoboinegu aguinuwe, e komi guna tovatotowanayao nakae itoboinemi. \v 17 Ame guinuwayadi koyaagoidi ae? Tauna ami dedevina kobabane neta koguuinuwedi. \pm \v 18 Ago abobóbwara geya komi madabokimi manumi geya. Komi akiinavemi yau bogina ayagoimi, nakae bogina ayagoi tayamo yaimi geya idedevineta, go sem \w Gínina Kimaasabaina\w* ame itoboine ameko goi imalatomota; Gininayana idigo kana, \b \qc “Tauyana bego siyagu taiyao kakakáika go, \qc bogina ivakaleya yau yaigu.” \qr Same 41:9 \b \pm \v 19 Ame tuta nakae tuta simamaima go, agimilatuwokoimi kaga kaga bei sisowóduwo bego tutayana dogoiyadi sisowóduwo, konumisa bego \w Yau Tauyagu\w*.\x † \xo 13:19 \xt Tat 3:14; Iyo 4:26, 6:20, 8:24,28,58, 18:5.\x* \v 20 Ame moitamo, tauna ame alatuuwokoimi konōve: Tutayana aetunemi tomota yaidi, avatauwa neta siuyaaonemi, e yau nakae siuyaaonegu. E avatauwa neta yau siuyaaonegu, agu toetuna nakae siuuyaone.’\x † \xo 13:20 \xt Mad 10:40; Mak 9:37; Luk 9:48, 10:16.\x* \p \v 21 Ame Yeisu idigedi ikavava, nukotona taitáiya iuyoi, e ana tonuwotulu italavaite, idigo kana, \pm ‘Nakae adige bei isowóduwo go, ame alatuuwokoimi konōve: Koroto tayamo yaimi goi nava bei inuwotuluyegu.’ \m \v 22 Kai ina tovatotowanayao kamatavilavila toinima yaima, geya kayagoiyeta avatau manuna ibobóbwara. \v 23 Yau Yeisu ina kalo nakae ina tovatotówana tayamo, e kikina toina goi akanaataliya nimagu asabadiye. \v 24 E Saimoni Pita ilomatakipiyegu bego Yeisu alumadade avatau idigedige. \v 25 E tuwo yau Yeisu akanapakiye atakului adigo kagu, \pm ‘Tomoya, avatau kudigedige?’ \m \v 26 Tauyana itakuluigu idigo kana, \pm ‘Tauyana gwa. \w Beredi\w* bei akabi, akivisi giyaina asavakutui. Ikavava, bei amo tauyana avini ikáika.’ \m E tuwo berediyana giyaina ikabi, isavakutui ikavava, Yudasa, moe Saimoni guma Keriota natuna, ivini. \v 27 Ivini, berediyana giyaina ikabi ikavava, yaina goi Kaleya isiu. Tauna Yeisu Yudasa ilatuwoko idigo kana, \pm ‘Dogoiyana bei kuguinuwe, woilīm kuguuinūwe.’ \m \v 28 E kai kaatusobu yaima goi geya vatau tayaamo iyagoi kaga pasina nakae Yudasa ilatuwoko. \v 29 Moitamo. Yudasayana moe ima mani dedeogaina ana torugwáuta, tauna maniyema kanuwonúwana bego Yeisu Yudasa ilatuwoko kana, \pm ‘Kūna áika konanina kugimōne.’ \m O bego ina tookaidi mani ivinibesoidi. \v 30 E tuwo berediyana Yudasa ikabi, ikani ikavava, mainao isowóduwo. E moe bogina isabamgo.\x † \xo 13:30 \xt Luk 22:7-38.\x* \s1 Yeisu bei ina Tamana go, // Baloma Kimaasabaina bei ietune ina ina tonumisayao \p \v 31 E tauna tutayana Yudasayana ikalavema ina, Yeisu idigo kana, \pm ‘Giyakainava Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* \w Tomalatomota\w* goi ikaaiyaka bei ivagitakoe go, Tomalatomota ina guinuwa goi tomota bei sigite Yaubada ina togaga ana kaeyanayana bei ivagitakoe tomota yaidi. \v 32 Nakae Tomalatomotayana nakae iguinuwe, tauna Yaubada nakae ina togaga ana kaeyanayana toinina bei ivagitakoe Tomalatomota yaina go, mainao nakae bei iguinuwe. \pm \v 33 Natugowo, tuta giyaina tuwaina bei akaaiyaka yaimi goi. Bei kolusalegu go, nakae \w Diyuu\w* bogina alatuwokoidi, e komi nakae alatuwokoimi kagu, \pi2 “Nako goi anonoina, komi geya itoboinemita koma.”\x † \xo 13:33 \xt Iyo 7:34,36, 8:21.\x* \pmo \v 34 Lovina vau avinimi bego semiyao komatakooiyedi. Nakonakae bogina amatakooiyemi, komi nakae semiyao komatakooiyēdi.\x † \xo 13:34 \xt Iyo 15:12,17; 1Iy 3:23; 2Iy 1:5.\x* \v 35 Tomota madabokidi bei siyagoi bego komi yau guna tovatotowanayao ame nakae: Neta semiyao komatakooiyedi.’ \m \v 36 Saimoni Pitayana kana, \pm ‘Tomoya, bei nako kuna?’ \m Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Nako goi anonoina, ame tuta geya itoboinemta kusabokuliyegu. Ego nava bei kusabokuliyegu.’ \m \v 37 Go iya Pitayana idigo kana, \pm ‘Tomoya, go kaga unana geya itoboineguta bei ame tuta asabokuliyem? Bei yawoigu akasale manum!’ \m \v 38 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Manakae? Bego kutagona yawoim kukasale manugu? Nakona moe im nuwonúwana go, ame alatuuwokoim kunōve: Kamkam geya itaiyeta ana kadókana sivato bei kulawoiwoiyekoigu.’\x † \xo 13:38 \xt Mad 26:31-35; Mak 14:27-31; Luk 22:31-34.\x* \c 14 \s1 Yeisu ina kámasa be nakae Baloma Kimaasabaina // ina sowóduwo italavaitedi \p \v 1 \w Yeisu\w* tuwaina kana, \pm ‘Taabu nukotomi taitáiya iiuyōi. Yaubada bogina koonumise, tauna yau nakae konuumisēgu. \v 2 Yau Tamagu ina vada goi aba kaiyaka badabadaidi sikaaiyaka. Neta moe nakae geya, bei alatuwokoimi. Yau anonoina bei imi kaba kaiyaka akatubayasidi.\f ‡ \fr 14:2 \ft Da Giriki niyadi geya imavadeta ameko. Itoboineda takaigavile kada, ‘Neta moe nakae, manakae? Bei alatuwokoimi bego anonoina bei imi kaba kaiyaka akatubayasidi? Geya ae?’\f* \v 3 Neta ana imi kaba kaiyakoyadi akatubayasidi, niga bei akaluvilamna ama akabimi yau yaigu goi kokaaiyaka bego nako goi yau akaaiyaka, e komi taiyao takaaiyaka. \v 4 Ago nako anonoina, e ana kenao bogina koyagoi.’ \m \v 5 Go Tomasi idigo kana, \pm ‘Tomoya, geya kayagoiyeta nako kunonoina. Bei manakaema enaoyana kayagoi?’ \m \v 6 Go iya Yeisu idigo kana, \pm ‘\w Yau Tauyagu\w* enaoyagu, nakae yau \w Nanamsa Mooitamoina\w*, yau yawana vau. Geya vatau tayaamo toinina itoboine ina Tamagu goi, go sem yau aguta goi itoboinemi. \v 7 Neta bogina koyagoigu, yau Tamagu nakae bei koyagoi. Go ame tuta be nakae tuta simamaima Tauyana kooyagoi nakae bogina kogitegite.’ \m \v 8 Go iya Pilipo kana, \pm ‘Tomoya, neta Tamam kuvatulukōima. Ame tauna latuwoma.’ \m \v 9 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Pilipo, tuta maanawena bogina yaimi goi akaaiyaka go, nava geya kuyagoiguta ae? Avatauwa neta bogina sigitegu, Tamagu nakae bogina sigite. Kom manakae kam, \pi2 “Tamam kuvatulukōima?” \pmo \v 10 Manakae? Geya kunumiseta bego yau Tamagu goi akaaiyaka nakae Tamagu yau goi ikaaiyaka? Ame livalayadi yau alatuuwokoimi moe geya toinigu guna nuwonúwana goi aboboredi geya. Ego Tamagu yaigu goi ikaaiyaka ina guinuwa iguinuwedi. \v 11 Konumisēgu bego yau Tamagu goi akaaiyaka nakae Tamagu yau goi ikaaiyaka. Go neta guna livala pasidi geya konumiseguta, e Tauyana ina guinuwayadi yau yaigu goi pasidi konumisegu. \v 12 Konumisēgu go, ame alatuuwokoimi konōve: Avatauwa komi neta konuumisegu, guinuwayadi yau aguuinuwedi, komi nakae bei koguinuwedi. Yau anonoina Tamagu yaina goi namliyeta Balomaina bei aetune iwo yaimi, tauna itoboinemi \w guinuwa toogagaidi\w* toidi bei koguinuwedi. \v 13 Tuwo, kaga neta yoigu goi kokawanoiye Yaubada yaina, moe bei aguinuwe bego Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* yau Natuna guna guinuwa goi avagitakoedoko tomota yaidi. \v 14 Kaga neta yoigu goi kokawanoiye yaigu, yau bei aguinuwe.’ \p \v 15 Tuwaina Yeisu kana, \pm ‘Neta komatakooiyegu, guna lovina bei kokabikaaonedi \v 16 be nakae yau bei akawanoi Tamagu yaina bei ami \w Tovapísiya\w* ituli ivinimi bego yaimi goi ikaiyako vata. \v 17 Tovapisiyayana moe \w Baloma Kimaasabaina\w*, Yaubada ana Nanamsa Mooitamoina ana tovagitákwana. \w Da poyapoya\w* geya sigiteyeta nakae geya siyagoiyeta, tauna geya siuyaoneyeta. Komi yaimi goi Tauyana ikaaiyaka nakae nuwomi goi bei ikaaiyaka, tauna komi kooyagoi. \v 18 Giyakainava bei akalavemi go, komi geya kada gumalau nakae geya. Bei akaluvilamna amekoimi. \v 19 Tuta giyaina tuwaina akaaiyaka gobe akalavemi, e da poyapoya geya tuwaina bei siigitegu go, komi bei kogitemneigu. Yau aiyuwoina bei maa yawoigu, tauna komi nakae bei maa yawoimi. \pm \v 20 Tuta amo goi bei komi koyagoi bego yau Tamagu goi akaaiyaka, komi yau goi kokaaiyaka, e yau komi goi akaaiyaka. \v 21 Avatauwa neta guna lovina siyaagoidi be nakae sikabikaaonedi, e amo tauyadi simatakooiyegu. E avatauwa neta simatakooiyegu, yau Tamagu nakae imatakoiyedi be yau amatakoiyedi be nakae toinigu avagitakodokoigu yaidi.’ \m \v 22 Ituli ta Yudasa (tauyana geya guma Keriota geya) kana, \pm ‘Tomoya, kom manakaem bei toinim kuvagitakoim kai yaima goi go, kidi da poyapoya yaidi goi geya?’ \m \v 23 Yeisu idigo kana, \pm ‘Avatauwa neta simatakooiyegu, e guna livala sikabiikaone go, yau Tamagu bei imatakoiyedi be kawokoidi yaidi goi kakaaiyaka. \v 24 Avatauwa neta geya simatakoiyeguta, e guna livala nakae geya sikabikaonedita. Go livalayadi koonovedi moe geya yau guna livala geya, go sem Tamagu guna Toetuna ina livala. \pm \v 25 Ame livalayadi alatuuwokoimi tutayana nava yaimi goi akaaiyaka. \v 26 E iya go Tovapisiyayana yau yoigu goi Tamagu bei ietune iwo yaimi. Tovapísiya moe Baloma Kimaasabaina. E ame Tauyana kaga liliuna bei ivatulukoimi go, kaga liliuna bogina alatuuwokoimi bei ikavilevilemi. \v 27 Bei akalavemi go, guna yabobona yaimi moe tuboina. Yau guna tuboina avinimi. Go tuboinayana geya da poyapoya idi tuboina nakae geya. Taabu nukotomi taitáiya iiuyōi nakae taabu kokaateyōva. \v 28 Guna livala bogina konove kagu, \pi2 “Giyakainava akalavemi go, niga bei amekoimi.” \pmo Tamagu itobukukuyuigu, tauna neta komatakooiyegu, bei kouyáwana bego ana Tamaguyana yaina goi. \v 29 Tuta ame goi kaga nava bei sisowóduwo bogina agimilatuwokoimi bego tutayana sisowóduwo, konumisegu. \pm \v 30 Geya itoboineguta bei tuta maanawena tuwaina abobóbwara yaimi. Poyapoya ame ana tolovina imamaima bei ipoikíkina isanabodegu go, geya tayaamo goyo manuna itoboine iwowokoigu, \v 31 go sem itoboine da poyapoya siyagoi bego Tamagu amataakoiye. Nakae nakonakae Tamaguyana ikatumaataligu, nakae aguuinuwe. \pm Kotāoya be ame dadavayana takalāve.’ \c 15 \s1 Yeisu ina bodao sikaaiyaka // Tauyana yaina be tomota simatakoiyedi \p \v 1 \w Yeisu\w* tuwaina kana, \pm ‘Yau \w oine\w* buyalina mooitamoina go, yau Tamagu tobágula. \v 2 Laonigowo tamo tamo neta siteliteli, geya sikeuwoita, tobagulayana ikaimweraedi. Go laonigowo tamo tamo neta sikéuwo, keuwoidi ikabidi go, laonigowoyadi ilaiguyedi bego silabosúsuwo be sikéuwo gagaina. \v 3 Komi laonigowoyami nakae bogina komavada guna livala boi alatuuwokoimi pasina. \v 4 Komi yaigu goi kokaaiyāka go, yau nakae yaimi goi akaaiyaka. Láwana geya itoboineyeta bei toinina ikéuwo, go sem neta búyala goi ikaaiyaka, itoboine ikéuwo. Komi nakae, geya itoboinemita toinimi goi kokéuwo, go sem neta yaigu goi kokaaiyaka, itoboinemi. \fig Oine buyalina be keuwoina|src="HK00112B.TIF" size="col" ref="15:1-5" \fig* \pm \v 5 Yau oine buyalina. Komi laonigowo. Avatauwa komi neta yaigu goi kokaaiyaka be yaimi goi akaaiyaka, komi bei kokéuwo gagaina. Neta yau geya, geya tayaamo kaga itoboinemi koguinuwe. \v 6 Avatauwa neta geya sikaiyaketa yau yaigu goi, lawanayadi geya basabasaidimo nakae tobágula ikalebaledi go, simémala namliyeta ina topaisewayao siwotuwedi sigabudi. \v 7 Neta kokaaiyaka yau yaigu goi be nakae guna livala yaimi goi sikaaiyaka, kaga latuwomi, manuna kokawanōi, bei kobabane. \v 8 Neta kokéuwo gagaina, komi moitamo yau guna \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w*. Moeko goi yau Tamagu ina togaga ana \w káeyana\w* mooitamoina kovagitakoe tomota yaidi goi. \pm \v 9 Yau amatakoiyemi nakae Tamagu bogina imatakoiyegu. Guna matakoiyana goi kokaaiyāka. \v 10 Neta guna lovina kokabikaaonedi, guna matakoiyana goi kokaaiyaka. Moe yau nakae; Tamagu ina lovina bogina akabikaonedi, e ina matakoi goi akaaiyaka. \pm \v 11 Moe livalayadi bogina alatuwokoimi bego guna uyáwana yaimi goi ikaaiyaka be imi uyáwana ivakayaodeimi. \pm \v 12 Ame yau guna lovina: Semiyao komatakooiyēdi nakae yau bogina amatakooiyemi.\x † \xo 15:12 \xt Iyo 13:34, 15:17; 1Iy 3:23; 2Iy 1:5.\x* \v 13 Geya vatau tayaamo ina matakoi matakoi ame nakae ivakaigagasave: Bego semiyao manudi yawoimi kokasale. \v 14 Komi yau segowo neta kaga yau aloviinaemi koguinuwe. \v 15 Tomota \w paakonina\w* geya iyagoiyeta kaga ina tomoya iguinuwe, tauna boi avayokoimi komi guna pakonayao nakae go, ame tuta avayokoimi segowo. E kaga liliuna yau Tamagu ilatuuwokoigu, bogina alatuwokoimi koyagoi, tauna avayokoimi segowo. \v 16 Boi komi geya kokinaveguta bego yau komi imi Tomoya, go sem yau akinavemi be avayokoimi komi yau guna tovatotowanayao. Avayokoimi bego komi kona kokéuwo go, keuwoimiyadi sikaiyako vata bego kaga yoigu goi kokawanoiye Tamada yaina, bei ivinimi. \v 17 Moe lovinayadi bogina avinimi bego semiyao komatakooiyēdi.’\x † \xo 15:17 \xt Iyo 13:34, 15:12; 1Iy 3:23; 2Iy 1:5.\x* \s1 Da poyapoya Yeisu ina bodao // sivakaleyedi go, Baloma Kimaasabaina bei ivaitedi \p \v 18 Yeisu tuwaina kana, \pm ‘Neta \w da poyapoya\w* sikaoliilivemi, konuwāisi bego yau bogina sigimikaolilivegu. \v 19 Neta da poyapoya taiyao koeboda tayamo, tauyadi bei simatakoiyemi. Go komi geya koebodeta tayamo tauyadi taiyao, go sem yaidi goi akinavemi, tauna bei sikaolilivemi. \v 20 Guna livala boi yau alatuuwokoimi konuwokavāte, kagu, \pi2 “Tomota paakonina ina tomoya geya itobusaveyeta.”\x † \xo 15:20 \xt Mad 10:24; Luk 6:40; Iyo 13:16.\x* \pm Tomota siyogedegedegu, tauna neta guna livala kokabiikaone, bei siyogedegedemi. Neta tauyadi guna livala sikabikaone, komi imi livala nakae bei sikabikaone go, geya sikabikaoneyeta, \v 21 go sem moe dogoiyadi bei siguinuwedi yaimi goi unana yau yoigu ikaaiyaka yaimi. Idi guinuwayadi unana guna Toetuna geya siyagoiyeta, tauna nakae siguinuwe. \v 22 Neta boi geya amaita be nakae guna livala geya alatuwokoidita, geya idi goyomo. Ego guna livalayana bogina alatuwokoidi go, geya sikabikaoneyeta, tauna geya itoboinedita idi goyo silawoiwoiyedi. \v 23 Avatauwa neta sikaoliilivegu, yau Tamagu nakae sikaoolilive. \v 24 Boi guna guinuwa yaidi goi aguuinuwedi go, geya vatau tayaamo nakae iguinuwedi. Ago neta yaidi goi geya aguinuwedita, geya idi goyomo. Ego ame bogina madi goyo unana guna guinuwayadi bogina sigitedi go, yau ma Tamagu sikaolilivema. Taabu ame manuna kokaaliwōisa. \v 25 Go sem livala ame idi Gínina Kimaasabaidi goi siginigini itoboine imalatomotamna, idigo kana, \b \qc “Geya unanamo go, sikaolilivegu.” \qr Same 35:19, 69:4 \b \pm \v 26 \w Tovapísiya\w* Tamada goi aetune ima yaimi. Tutayana ima, bei italavaitegu. Tovapisiyayana, moe Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* ana tovagitákwana, Tamada goi ima. \v 27 E yau guna paisewa ana kaba vatowo goi ima ame tuta komi taiyao takaaiyaka, tauna komi nakae bei kotalavaitegu.’ \c 16 \m \v 1 \w Yeisu\w* tuwaina kana, \pm ‘Moe dogoiyadi bogina alatuwokoimi bego tutayana sisowóduwo yaimi, komi imi numisa goi geya kokapusita. \v 2 Imi kaba tugúguna goi bei sivatapiyemi kosiya. Go geya vatapiya kaka geya, go sem tuta tamo imamaima be maniyemi sikaumatemi go, idi nuwonúwana bego idi guinuwayana moe idi vininabeso sikasale Yaubada yaina. \v 3 Moe dogoiyadi bei siguinuwedi yaimi unana yau ma Tamagu geya siyagoimeta, tauna bei siguinuwedi. Nakona moe geya latuwomi konove \v 4a go, moe dogoiyadi bogina alatuwokoimi bego tutayana sisowóduwo, guna livala konuwokavatedi.’ \s1 Baloma Kimaasabaina ina vaita manuna \p \v 4b Yeisu tuwaina kana, \pm ‘E akaaiyaka yaimi goi, tauna moe dogoiyadi mainao geya alatuwokoimita. \v 5 E ame tuta anonoina guna Toetuna yaina goi go, geya vatau tayaamo yaimi goi kulumadadegu kam, \pi2 “Nako kunonoina?” \pmo Itoboinemi kouyáwana go, geya kouyaoneta, \v 6 go sem nuwomou ivakayaodeimi unana moe dogoiyadi bogina alatuwokoimi. Taabu nuwomi imoumōu. \v 7 Go Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* akaiwoduwe yaimi. Moe ami dedevina manuna bego yau akalavemi. Moitamo. Neta geya anoita, \w Tovapisiyayana|lemma="Tovapísiya"\w* geya imaita yaimi. Go neta ana, e yau niga Tovapisiyayana aetune ima yaimi. \v 8 Tauyana bei ima tomota \w da poyapoya\w* ikamamaetalidi dogoi aito manudi: Idi goyo manuna, idi kibobwata polapola manuna be adi takínona manuna. \v 9 Idi goyoyana manuna ikamamaetalidi unana geya sinumiseguta. Tauna idi goyo manuna ikamamaetalidi bego nuwodi isabutukoidi bei situgavila be simekoigu. \v 10 E idi kibobwata polapola manuna bei ikamamaetalidi unana yau ana Tamagu yaina goi, e geya tuwaina bei kogitegu, tauna bei siyagoi yau \w tokibóbwata\w* mooitamoina. \v 11 E adi takinona manuna bei ikamamaetalidi unana Yaubada poyapoya ame ana tolovina itakino, tauna da poyapoya nakae bei itakinoidi toogoyoidi, e adi liuna sibabane. \pm \v 12 Nava vatulúkwana liliudi sikaaiyaka; bego alatuwokoimi go, ame tuta geya itoboinemita konove. \v 13 \w Baloma Kimaasabaina\w* moe Yaubada ana Nanamsa Mooitamoina ana tovagitákwana. Tutayana bei ima nukotomi bei ikatukededi Nanamsa Moitamoinayana liliuna manuna. Moitamo. Balomayana ina bóbwara geya toinina ina nuwonúwana goi geya, go sem kaga neta inove iibobore be ima italavaite yaimi. \v 14 Guna nuwonúwana bei italavaite yaimi goi. Moeko goi Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* yaigu ikaaiyaka bei ivagitakoe yaimi. \v 15 Kaga liliuna neta Tamagu yaina ikaaiyaka, yau nakae yaigu goi ikaaiyaka. Moe pasina kagu, \pi2 “Tovapísiya yau guna nuwonúwana bei italavaite yaimi.”’ \p \v 16 Tuwaina Yeisu kana, \pm ‘Tuta giyaina goi akalavemi be geya tuwaina ame nakae koogitegu. Ago tuta giyaina tuwaina bei aiyuwoina kogitemneigu.’ \m \v 17 E ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* maniyema ametava kabobóbwara kadigo kama, \pm ‘Amo kaga idigedige, kana, \pi2 “Tuta giyaina goi akalavemi be geya tuwaina ame nakae kogitegu”? \pmo Nakae kana, \pi2 “Tuta giyaina tuwaina bei aiyuwoina kogitemneigu”? \pmo Nakae kana, \pi2 “Yau ana Tamagu yaina goi”?’ \m \v 18 E tuwaina kadi, \pm ‘Amo kaga idigedige kana, \pi2 “Tuta giyaina”? \pmo Geya tayagoiyeta kaga idigedige.’ \m \v 19 Go Yeisuyana bogina iyagoi bego latuwoma kalumadade, tuwo ilatuwokoima idigo kana, \pm ‘Maine kagu, \pi2 “Tuta giyaina goi akalavemi be geya tuwaina ame nakae koogitegu. Ago tuta giyaina tuwaina bei aiyuwoina kogitemneigu.” \pm Moe manuna semiyao taiyao kobobóbwara ae? \v 20 Kaga alatuuwokoimi moe moitamo go, ame alatuuwokoimi konōve: Bei akalavemi namliyeta da poyapoya bei siuyáwana go, komi kotáiya. Komi bei konuwotúkala go, imi nuwotukalayana bei geya ikaiyakovateta, go sem niga bei imalauyáwana. \v 21 Moe nakae aba kinana ame: Tutayana vavina iivenátuna, inuwotúkala unana ina tuta bogina ibabane. E tutayana gómana ivenatuni ikavava, ina nuwotukalayana geya inuwokavateyeta unana iuyáwana bego gómana ibíbina poyapoya ame goi. \v 22 E komi nakae. Ame tuta akalavemi be konuwotúkala go, nava bei aiyuwoina agitemneimi, bei kouyáwana gagaina. Go geya vatau tayaamo itoboine imi uyáwana ivasebukoimi. \v 23 Amo tutayana goi geya tayaamo kaga manuna bei kolumadadegu. Nakae go, ame alatuuwokoimi konōve: Kaga yoigu goi kokawanoiye Tamagu yaina, bei ivinimi. \v 24 Boi ima ame tuta geya tayaamo kaga yoigu goi kokawanoiye Tauyana yaina. Ame tuta kokaawanōi, bei ivinimi bego imi uyáwana ivakayaodeimi.’ \s1 Yeisu ina tovatotowanayao // bei sisiya go, ina livala goi ikitogagedi \p \v 25 Yeisu tuwaina kana, \pm ‘Amo dogoiyadi livalakaibala goi bogina alatuwokoimi. Go tuta imamaima bei ituli. Tutayana ima, geya livalakaibala goi alatuwokoimi geya, go sem Tamagu manuna bei alivala moitamo. \v 26 Amo tutayana goi bei itoboinemi yoigu goi kokawanoi Tamagu yaina. Ago geya tuwaina akawanoi Tauyana yaina komi manumi. \v 27 Ame moitamo. Komi komatakoiyegu be nakae konumisegu bego Yau Yaubada goi ama, tauna Tamagu imatakoiyemi. \v 28 Tauyana yaina goi bogina ama poyapoya ame goi. Go ame tuta poyapoya ame bei akalave, e anonoina Tamaguyana yaina goi.’ \m \v 29 Kai ina tovatotowanayao kadigo kama, \pm ‘Ake, ame geya livalakaibala goi kubobóbwara geya, go sem im bóbwara imavada. \v 30 Ame bogina kayagoi bego kaga liliuna kuuyagoi, tuwo tomota idi lumadádana bogina kuyagoiyamo, tauna geya silumadademta. Moeko goi kanumisa bego Yaubada goi kuma.’ \m \v 31 Yeisu idigo kana, \pm ‘Manakae? Ame tuta konumisa ae? \v 32 Konōve. Tuta tayamo imamaima go, bogina ima bego komi tamo tamo kokalavegu yau agutava go, kosapa\x † \xo 16:32 \xt Sak 13:7; Mad 26:31; Mak 14:27.\x* kosiya kona toinimi imi kasa. Ago Tamagu yaigu goi ikaaiyaka, tauna yau aguta geya. \v 33 Ame dogoiyadi bogina alatuwokoimi bego yau goi tuboina kobabane. Poyapoya ame goi mou bei kobabanedi go, kokatepātu! Ame poyapoyayana ana togaga yau bogina atogagasave.’ \c 17 \s1 Yeisu ina kawanoi // Yaubada yaina ina bodao manudi tetelina \p \v 1-2 Moe livalayadi \w Yeisu\w* ilukavavedi, matana idolaga yábana goi ikawanoi Yaubada yaina idigo kana, \pm ‘Tamagu, guna tuta bogina ima. Lovina boi bogina kuvinigu tomota madabokidi yaidi goi bego tomota liliudi bogina kuuvinigu yawoidi vata avinidi. Tauna im togaga ana \w káeyana\w* yau Natum goi kuvagitakōe bego avagitakoe tomotayadi yaidi. \v 3 E ame yawana vatayana: Bego tomota siyaagoim kom amta Yaubada mooitamoim be nakae siyagoigu yau Yeisu \w Guyau\w* kom kuvamoleyegu ama. \v 4 Guinuwayadi boi kuuvinigu bego aguuinuwedi bogina alukavavedi. Tauna yau poyapoya ame goi im togaga ana káeyana avagitakoe. \v 5 Tuwo ame tuta, Tamagu e, bei akaluvilamna ao go, matam goi im togaga ana káeyana kuvagitakomnēigu nakae boi ada káeyana tayamo tutayana nava poyapoya ame geya ana madaginamo. \v 6 Tomota \w da poyapoya\w* yaidi goi boi kuuvinigu, e yaidi goi avagitakoim. Tauyadi im bodao go, kuvinigu. Tauyadi im livala bogina siyoisikavate. \v 7-8 Bobwarayadi bogina kuuvinigu, tauyadi bogina avinidi, e siuyaonedi. Ago siyagoidoko bego kom goi ama nakae sinumisa bego kom kuetunegu ama. Tauna ame tuta bogina siyagoi bego kaga liliuna bogina kuuvinigu moe kom goi sima. \pm \v 9 Yau tauyadi manudi akawanoi yaim. Da poyapoya manudi geya akawanoita, go sem tauyadi bogina nimagu goi kuuyatoidi manudi akawanoi unana moe tauyadi kom im bodao. \v 10 Guna bodayadi liliudi yau yaigu moe kom im kaba lovina. Nakae im bodao liliudi kom yaim goi moe yau guna kaba lovina go, ame tauyadi yaidi goi im togaga ana káeyana yaigu goi ikaaiyaka bogina sivagitakoe. \v 11 Aiyuwoina kidi manudi akaawanoi unana yau bei awokoim, tuwo poyapoya ame goi geya tuwaina bei akaaiyaka go, tauyadi bei sikaaiyaka. Tauna manudi akaawanoi. \pm Tamagu \w Totumasaba\w* e, amo tauyadi im togaga boi kuuvinigu goi kukalīdi kumatakavatēdi bego sieboda tayamo nakae kita taeboda tayamo. \v 12 Tutayana yau kidi taiyao, im togaga boi kuuvinigu goi akalidi amatakavatedi. Amatakavatedi, geya tayaamo yaidi goi itagau geya, dedevidi go, tayamo toito moitamo inonoina vailaivata manuna.\x †a \xo 17:12 \xt 2Tk 2:3.\x* Moeko goi \w Gínina Kimaasabaina\w* ina talavaita itoboine imalatomotamna.\x †b \xo 17:12 \xt Sam 41:9; Iyo 13:18.\x* \pm \v 13 E ame bei bogina awowoiwo. Ame guna livalayadi nava poyapoya ame goi akaaiyaka guna \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* alatuwokoidi bego guna uyáwana ivakayaodeidi. \v 14 Im livala yau bogina avinidi, e sinumise, tauna kidi da poyapoya sikaolilivedi unana tauyadi geya siebodeta tayamo da poyapoya yaidi goi nakae yau geya aebodeta tayamo yaidi goi. Tauna da poyapoyayadi sikaolilivedi. \v 15 Geya akawanoita bego guna tovatotowanayao poyapoya ame goi kukabidi, go sem akawanoi yaim bego kuyoisikavatedi bei Togoyoinayana geya itoboineyeta ibisikonedi. \v 16 Tauyadi geya siebodeta tayamo da poyapoya yaidi goi nakae yau geya aebodeta tayamo da poyapoyayadi yaidi goi. \pm \v 17 Im livala moe \w Nanamsa Mooitamoina\w*. Nanamsa Moitamoinayana goi tauyadi kukimasabēdi toinim umam. \v 18 Nakae boi yau kuetunegu ama da poyapoya yaidi goi, yau nakae bogina aetunedi sina da poyapoyayadi yaidi goi. \v 19 Tauyadi adi dedevina manuna toinigu akimasabegu kom umam bego tauyadi nakae am Nanamsa Mooitamoina ana kaiwóduwo yau goi kukimasabedi kom umam. \pm \v 20 Geya ame tauyadi aditava manudi akaawanoi geya, go sem avatauwa neta tauyadi idi talavaita pasina sinuumisegu, e nakae manudi akaawanoi yaim \v 21 bego madabokidi sieboda tayamo nakae kom, Tamagu, yau yaigu goi kwaaiyaka, e yau yaim goi akaaiyaka. Aiyuwoina akawanoi yaim bego kidi yaida goi sikaaiyaka bego da poyapoya bei sinumisa kom kuetunegu ama. \pm \v 22 Im togaga ana káeyana boi kuvaadamane yau yaigu bogina avadamane kidi yaidi bego sieboda tayamo nakae kita bogina taeboda tayamo. \v 23 Yau yaidi goi akaaiyaka go, kom yaigu goi kwaaiyaka bego sieboda dókana tayamo. Moe bego da poyapoya siyagoi kom kuetunegu ama be nakae kumatakoiyedi nakae kumatakoiyegu. \pm \v 24 Tamagu, tauyadi boi kuuvinigu latuwogu bego nako goi akaaiyaka kidi taiyao. Moe bego itoboinedi im togaga ana káeyana yaigu goi sigite. Namliyeta poyapoya kumadagi, kumatakoiyegu, tauna im togaga ana kaeyanayana boi kuvadamane yau yaigu. \pm \v 25 Tamagu e, kom \w tokibóbwata\w*. Da poyapoya geya siyagoimta. Go yau sem ayaagoim be nakae ame tauyadi siiyagoi bego kom kuetunegu ama. \v 26 Bogina avagitakoim yaidi goi nakae nava bei avagitakomneim yaidi goi bego im \w matakoiyana|lemma="Matakoi"\w* goi kumatakooiyegu ikaaiyaka yaidi goi. Yau nakae bei akaaiyaka yaidi goi.’ \c 18 \s1 Yudasa ina nuwotulu // be nakae Yeisu ana yóita tetelidi \r (Madiu 26:47-56; Maki 14:43-50; Luke 22:47-53) \p \v 1 \w Yeisu\w* ina livalayadi iboboredi ikavava, Tauyana kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* taiyao katáoya asa amo kakalave go, kana Kidironi sakalina goi kasaidámana. Amoko goi \w oribe\w* tanuina tayamo ikaaiyaka, e kasiu. \v 2 Ego tuta liliuna amoko goi Yeisu kai taiyao kaatugúguna. Tauna Yudasa, Yeisu ana tonuwotulu, nakae asayana bogina iiyagoi. \v 3 E iya go Yudasayana tovayaviya maniyedi ikabidi be nakae Vada Kimaasabaina ana polisi adi tovakumgoyao maniyedi \w Tonúwala\w* Gagaidi yaidi goi be \w Parisi\w* yaidi goi ikabidi. Ikavava, madi rampa, madi dúgala be madi kaipíyama Yudasa ivakededi sima amoko goi. \p \v 4 E iya go Yeisuyana bogina iiyagoi kaga liliuna bei sisowóduwo yaina goi. Tuwo ivatabale ina bodayadi ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Avatau koolusale?’ \m \v 5 Tauyadi sidigo kadi, \pm ‘Yeisu guma Nasareta.’ \m Yeisu kana, \pm ‘\w Yau Tauyagu\w*.’\x † \xo 18:5 \xt Tat 3:14; Iyo 4:26, 6:20, 8:24,28,58, 13:19.\x* \m Ego iya Yudasayana, tauyana Yeisu ana tonuwotulu, nakae iitáoya kidi taiyao. \v 6 E tutayana Yeisu kana, ‘Yau Tauyagu’, bodayadi mlidi sivamnamnae masigava sikapusi sisou poyapoya goi. \v 7 E tuwo aiyuwoina Tauyana ilumadademneidi idigo kana, \pm ‘Avatau koolusale?’ \pm ‘Yeisu guma Nasareta’, kidi kaedi. \m \v 8 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘U, bogina alatuwokoimi Yau Tauyagu. Komi koluusalegu, tauna ame tauyadi kotagonēdi sina idi kasa.’ \m \v 9 Moeko goi ina livala boi Tamana yaina imalatomota tutayana idigo kana, \pm ‘Tauyadi boi kuuvinigu, yaidi goi geya tayamo avasulaigi.’\x † \xo 18:9 \xt Iyo 17:12.\x* \p \v 10 E iya go Saimoni \w Pita\w* mana sisi, tuwo ibuyagi, ibala ina Tonúwala Toolagaina ina \w pákwana\w* taiyana kakataina ivakanáupe. Pakoninayana yoina Malako. \v 11 Go iya Yeisu idigo kana, \pm ‘Im sisi ana piwa goi kwatusagemnēi! Manakae? Gedageda keigaina Tamagu iivinigu bei anim gea geya?’\x † \xo 18:11 \xt Mad 26:39; Mak 14:36; Luk 22:42.\x* \s1 Yeisu ana kotu Anasi matana goi go, // Pita ina lawoiwoi tetelidi \sr (Iyoni 18:12-24) \s2 Yeisu sinave Anasi ina vada goi kotu manuna tetelina \r (Madiu 26:57; Maki 14:53; Luke 22:54) \p \v 12 E kidi tovayaviyayadi madi tokalikumatana be \w Diyuu\w* idi polisiyadi siyava sina Yeisu siyoisi. Siyoisi, nimana siyowóidi. \v 13 Siyowóidi ikavava, mainao sinave Anasi goi. Tauyana moe Kaiyapasi yaona koroto. Kaiyapasiyana Tonúwala Toolagaina tala amo goi. \v 14 Go ame Kaiyapasiyana boi Diyuu ilatuwokoidi kana, \pm ‘Tayamo koroto itoboine ikámasa tomota liliuda ada katumapu.’\x † \xo 18:14 \xt Iyo 11:49-50.\x* \s2 Pita ina lawoiwoi vakuumgoina tetelina \r (Madiu 26:69-70; Maki 14:54,66-68; Luke 22:54b-57) \p \v 15 E Yeisu sinave Anasi ina vada ana kali goi sisiuye go, Saimoni Pita be yau kasabookuliye. Ago Tonúwala Toolagaina iyaagoigu, tauna yau nakae vada ana kaliyana goi asiu Yeisu taiyao. \v 16 E iya go Pitayana moetala goi ikaaiyaka, aba siu kikina goi iitáoya. Go Anasi ina topaisewa vavina paakonina tayamo moe aba siuyana ana tomatakavata nakae ikaaiyaka, e Pita isanabode geya isiuta. Yau Tonúwala Toolagaina aayagoi, tauna akaluvila ana torugwautayana alatuwoko Pita itagone isiu. Tuwo itagona go, Pita akabi taiyao kasiu. \v 17 E torugwautayana Pita ilatuwoko kana, \pm ‘Kom nakae amo korotoyana ina tovatotówana tayamo ae?’ \m Go iya Pitayana kana, \pm ‘Yau geya.’ \m \v 18 E Tonúwala ina pakonayao maniyedi be nakae Vada Kimaasabaina ana polisiyao yeu bogina sidimili, unana gogoutuna, tauna sidimili go, kikina goi siitáoya sibuuvavaya. E Pitayana nakae iitáoya ibuuvavaya tauyadi taiyao. \s2 Yeisu ana kotu Anasi matana goi tetelina \r (Madiu 26:57-66; Maki 14:55-64; Luke 22:66-71) \p \v 19 E iya go Tonúwala Tolagainayana Yeisu ilumadade kana, \pm ‘Im tovatotowanayao avatauwa? Im vatulúkwana manakae?’ \m \v 20 Yeisu idigo kana, \pm ‘Yau akamamaétala \w da poyapoya\w* yaidi. Yau tuta liliuna Diyuu ida kaba tugúguna goi be nakae Vada Kimaasabaina goi avaatulúkwana. Amoko goi Diyuu liliudi sigugúguna. Tuwo geya tayaamo kaga adigegau. \v 21 Kaga kulumadadekoigu? Tauyadi guna livala ana tovainówaya kulumadadēdi. Amo tauyadi siyagoi yau kaga aadigedi.’ \m \v 22 E livalayadi Yeisu idigedi go, Vada Kimaasabaina ana polisi tayamo Tauyana kikina goi iitáoya, Yeisuyana isapi idigo kana, \pm ‘Manakae? Moe nakae Tonúwala Toolagaina kwatumapu ae?’ \m \v 23 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Neta abobwara goyo, goyoyana kutalavāite. Go neta abóbwara moitamo, kaga unana kulauigu?’ \m \v 24 E Anasi ilovina ina polisi sina Yeisu ma yoowonina sikabi sinave Tonúwala Toolagaina Kaiyapasi yaina goi. \s2 Pita ina lawoiwoi aiyuwoina be aitonina tetelidi \r (Madiu 26:71-75; Maki 14:69-72; Luke 22:58-62) \p \v 25 E Saimoni Pita nava iitáoya yeu goi ibuuvavaya toyoko taiyao. E tuwo toyokoyadi sidigo kadi, \pm ‘Kom nakae Tauyana ina tovatotówana tayamo ae?’ \m Tauyana ilawoiwoi idigo kana, \pm ‘Yau geya!’ \m \v 26 Tonúwala Toolagaina ina pákwana tayamo ikaaiyaka; tauyana osiyana moe korotoyana taiyana boi Pita ivakanáupe. Amo tauyana Pita igite idigo kana, \pm ‘Tánuwo goi Yeisu taiyao agitemi ae?’ \m \v 27 E sivatonina Pita ilawoiwoi go, mainao kamkam itáiya. \s1 Yeisu ana kotu Pailato matana goi tetelina \r (Madiu 27:1-2,11-14; Maki 15:1-15; Luke 23:1-5) \p \v 28 E polisiyadi Yeisu siyoisi, Kaiyapasi ina vada esaaesaina goi sinave gávana Pailato ina vada goi. Ego moe nobuyana nava matagougouna. Ago Diyuuyadi vada goi geya sisiuta geya, govila bei kidi \w Totuyoyowo\w* sikibaibailidi, e bei geya itoboinedita Basitáwana Aikanina sikáika. \v 29 E sima go, Pailato isowóduwo ima tauyadi yaidi idigo kana, \pm ‘Kolatuwokōigu koroto ame ava lovina ikapipilave?’ \m \v 30 Tauyadi sidigo kadi, \pm ‘Neta ame korotoyana geya goyo ana toguinuwa geya, nimam goi geya kayatoeta.’ \m \v 31 E iya Pailatoyana idigo kana, \pm ‘Komi konāve bei toinimi imi lovina goi kotakīno!’ \m Go kidi Diyuu adi tolovinayaoyadi sidigo kadi, \pm ‘Tauyana itoboine ikámasa go, kai geya ima tagonamo bei tomota kakaumata, tauna kamekoim.’ \p \v 32 Kidi da \w Roma\w* kerose goi tomota sikauumatedi. Tauna Diyuu idi livalayadi goi Yeisu ina bóbwara ina kámasa kerose manuna imalatomota dókana unana da Roma bei sikaumate.\x † \xo 18:32 \xt Iyo 3:14, 12:32.\x* \v 33 E Pailatoyana ina vada esaaesaina goi isiumna go, Yeisu iduduwe ima idigo kana, \pm ‘Kom moitamo Diyuu adi \w Tokalibúbuna\w*?’ \m \v 34 Yeisu kana, \pm ‘Moe toinim im nuwonúwana goi kubobóbwara gea ituli ta tomotava silatuwokoim yau manugu?’\fig Yeisu iitáoya Pailato matana goi kotu manuna|src="C085psgr.tif" size="col" ref="18:33-38" \fig* \pm \v 35 ‘Manakae? Yau Diyuu bego imi sinapu ayagoi? Toinim im bodao be Tonúwala Gagaidi simem yau nimagu goi siyatoim. Ava goyo kuguinuwe?’ Pailato kaena. \pm \v 36 ‘Yau guna kalibúbuna unana moe geya kada poyapoya ame goi geya. Neta guna kalibúbuna unana moe ame poyapoyayana goi, yau guna tovaitayao bei sivayaviya bego Diyuu adi tolovinayao geya itoboinedita nimam goi siyatoigu. E yau guna kalibúbuna unana moe ameko goi geya imaita’, Yeisu kaena. \m \v 37 E Pailato idigo kana, \pm ‘Moitamo kom woi Tokalibúbuna tayamo ae?’ \m Yeisu idigo kana, \pm ‘Kom bogina kudigoyabe bego yau Tokalibúbuna. Ame pasina yau abíbina nakae ame pasina ama poyapoya ame goi: Bego \w Nanamsa Mooitamoina\w* akaiwoduwe. Avatauwa neta Nanamsa Moitamoinayana tomotaidi, bei sopagu sikabikaone.’ \m \v 38a Go iya Pailatoyana kana, \pm ‘Kaga Nanamsa Mooitamoina?’ \s1 Pailato ilovina Yeisu bei ikámasa tetelina \r (Madiu 27:15-31; Maki 15:6-20; Luke 23:13-25) \p \v 38b Ibóbwara ikavava, aiyuwoina isowoduwomna ina Diyuu yaidi goi idigo kana, \pm ‘Geya tayaamo ina píkwana ababane. \v 39 Go sinapu tayamo ikaaiyaka komi manumi bego Basitáwana Aikanina ana tuta tomota tayamo ataligei yaimi goi. Tauna latuwomi bego komi Diyuu imi Tokalibúbuna ataligei yaimi?’ \m \v 40 E bodayadi aiyuwoina siduduwo sidigo kadi, \pm ‘Moe Tauyana geya! Go sem Barabasi kutaligēi!’ \m Ego Barabasiyana lovina ana tokapipilova tayamo. \c 19 \p \v 1 E amo tutayana goi Pailatoyana isiumna ina tovayaviyayao maniyedi ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Kōma \w Yeisu\w* kokābi, kodābi.’ \m \v 2 Kidi tovayaviyayadi sina sikabi sidabi. Ikavava, taliboibo sikabi dabayogigi polapola simete, dabana goi sikailagasi. Ikavava, tolovina ana kwama dedeviina go, kayakayaina sikabi, Yeisu sivalosi. \v 3 Ikavava, madi kaiwoteta sidigo kadi, \pm ‘\w Diyuu\w* adi \w Tokalibúbuna\w* takiilagāsi!’ \m Ikavava, nimadi goi siláui. \p \v 4 Go iya Pailatoyana aiyuwoina isowoduwomna tomota ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Gwa! Ame Tauyana akaiwoduwe yaimi bego koyagoi geya tayaamo ina píkwana ababane.’ \m \v 5 E Yeisu mana dabayogigi taliboibo be mana kwama kayakayaina isowóduwo, Pailato Diyuu ilatuwokoidi idigo kana, \pm ‘Korotoyana bego komi komaatoite goame go!’ \p \v 6 E tutayana \w Tonúwala\w* Gagaidiyadi be Vada Kimaasabaina ana polisiyadi Yeisu sigite, siduduwo kadi, \pm ‘Kerose goi kutupatūko! Kerose goi kutupatūko!’ \m Go iya Pailatoyana kana, \pm ‘Komi toinimi kōma kokābi konāve kerose goi kotupatūko. Yau geya tayaamo ina píkwana ababane.’ \m \v 7 Go kidi Diyuuyadi sidigo kadi, \pm ‘Kai mama lovina, e lovinayana goi itoboine ikámasa unana idigodigo bego Tauyana Yaubada Natuna, tauna itoboine ikámasa.’ \p \v 8 E tutayana idi livalayana Pailato inove, imatoita gagaina bego ilovina Yeisu itoboine ikámasa. \v 9 Tuwo Tauyana ikabi, taiyao vada esaesainayana goi aiyuwoina sisiumna go, Yeisu ilumadade kana, \pm ‘Kom nako korotoim?’ \m E iya go Yeisuyana geya ikatumapuyeta. \v 10 Go iya Pailatoyana kana, \pm ‘Iyaa! Kwatae; geya latuwom yau kuvadigoigu ae? Manakae? Kuyagoi bego yau magu lovina ataligeim nakae magu lovina alovina kerose goi situpatukoim, gea geya?’ \m \v 11 Go iya Yeisuyana idigo kana, \pm ‘Geya im lovinamo yau yaigu neta Tauyana maeko geya ivinimta. Moe pasina korotoyana kom nimam goi bogina iyatoigu ina goyo ivakaigaga namliyeta kom im goyo.’ \p \v 12 Amo tutayana goi Pailato enao iilusala bei Yeisu italigei. E kidi go Diyuuyadi siduduwo sidigo kadi, \pm ‘Neta moe Tauyana kutaligei, kom geya \w Sisa\w* siyana geya! Avatau neta toinina bego ietolovina, tauyana tolovina Sisa ivakaleye. Moe korotoyana bego ietolovina, tauna Sisa ivakaleye.’ \m \v 13 E tuwo iya go Pailatoyana livala amo inovedi, Yeisu ikabi sisowóduwo go, sina ina kaba takínona ana kaba tusobu goi. Moe gurewa gagaidi paaevaidi yatadi goi ikaaiyaka. Dadava amo yoina Gurewa Paaevaidi. Ego Diyuu niyama goi moe yoina Gabata. Tuwo Pailatoyana ina aba takinonayana ana kaba tusobu goi itusobu. \p \v 14 E Basitáwana Aikanina ana katubayásina ana maliyalina bogina isowóduwo. Dine nakae Pailato Diyuu adi tolovinayao ilatuwokoidi kana, \pm ‘Gwa! Bego ame imi Tokalibúbuna!’ \m \v 15 Go kidi tauyadi siduduwo sidigo kadi, \pm ‘Kunāve! Kunāve kerose goi kutupatūko!’ \m Go iya Pailatoyana kana, \pm ‘Manakae? Bego guna tovayaviyayao alovinaedi imi Tokalibúbuna kerose goi situpatuko?’ \m Go kidi Tonúwala Gagaidi sidigo kadi, \pm ‘Kai ima tokalibúbuna tayamo toito, moe Sisa!’ \p \v 16a E tauna tuta amo goi Pailato itagona idi nuwonúwana iguinuwe. \s1 Yeisu kerose goi situupatuko tetelina \r (Madiu 27:32-44; Maki 15:21-32; Luke 23:26-43) \p \v 16b Tuwo ina tovayaviyayao maniyedi ilovinaedi idigo kana, \pm ‘Kōna Yeisu kokābi, konāve bei kerose goi kotupatūko.’ \p E tuwo sina Yeisu sikabi, \v 17 ina kerose sivini toinina ikavale go, sisowoduwe sinave asa tayamo siivayou Bulubulu ina Kasa goi.\x † \xo 19:17 \xt Mad 27:33; Mak 15:22; Luk 23:33.\x* Moe asayana kai Diyuu niyama goi moe Gorigota.\f ‡ \fr 19:17 \fk Gorigota\ft : Ame youyana ana yagoina aiyuwo. Tayamo moe asayana koya giyaina go, bulubulu maisiyana. Aiyuwoina asayana goi nakona boda sikámasa, tauna bulubulu badabadaidi sikaaiyaka.\f* \v 18 Amoko kerose goi situpatuko. Ago koroto adi taiyuwo Yeisu taiyao nakae adi kerose goi situpatukoidi, tayamo kakataina, tayamo kekelina, e Yeisu nauyayanaidi. \v 19 E Pailatoyana ilovina Yeisu ana píkwana aisika paaevaina tayamo goi sigini, kerose goi situpatuko. E ana pikwanayana kana, \pc ‘Yeisu guma Nasareta, \pc Diyuu adi Tokalibúbuna.’ \p \v 20 E ame pikwanayana Diyuu badabadaidi sikatuyaivi unana dadavayana goi Yeisu situpatuko moe asa Yerusalema tupwana kikina, tauna itoboinedi sima sigite. Ana gínina moe Diyuu niyama, da \w Roma\w* niyadi be da Giriki niyadi goi sigini, tauna boda badabadaidi itoboinedi sikatuyaivi. \v 21 E tauna Diyuu adi Tonúwala Gagaidi sikatuyaivi, sina Pailato silatuwoko sidigo kadi, \pm ‘Taabu kuginigīni kam, \pi2 “Diyuu adi Tokalibúbuna.” \pmo Go sem kugīni kam, \pi2 “Ame Tauyana idigodigo bego iya Diyuu adi Tokalibúbuna.”’ \m \v 22 Go iya Pailatoyana idigo kana, \pm ‘Kaga bogina agini tauna nakae ikaaiyaka.’ \p \v 23 E kidi go tovayaviyayadi tutayana Yeisu kerose goi situpatuko ikavava, konana iilosidi sikabidi, sikaiguyauyedi adi taivasikova yaidi goi. E ana kwama maanawena nakae sikabi. Kwamayana moe geya ana sinapatukwanamo, madabokina areko tayamo. \v 24 E tauna aditava sibóbwara sidigo kadi, \pm ‘Geya takiiseyeta, go sem pápala tayamo taguinūwe, e tagite avatau neta ivakumgo, kwamayana ikabi.’ \m Moeko goi \w Gínina Kimaasabaina\w* ame imalatomota dókana, kana, \b \qc ‘Konagu sikaiguyauyedi toinidi yaidi goi \qc be nakae guna kwama manudi pápala tayamo siguinuwe.’ \qr Same 22:18 \b \m E tauna amo dogoiyadi tovayaviya siguinuwedi. \p \v 25 E Yeisu ina kerose kikina goi vevina maniyedi siitáoya. Tauyadi moe Yeisu sinana ma siyana be Kilopasi monena Meri mana ebígana Meri guma Magidara. \v 26 E Yeisu ikandosobu sinana be nakae yau, ina \w tovatotówana\w* nakae ina kalo, igitema taiyao kaatáoya go, sinana ilatuwoko kana, \pm ‘Namoya, moe korotoyana kuvanatūne.’ \m \v 27 Ikavava, ilatuwokoigu kana, \pm ‘Koroto, moe vavinayana kuvasināne.’ \m Tuwo moitamo tuta amo goi vavinayana akabi anave guna vada goi amatakavate. \fig Yeisu koroto adi taiyuwo taiyao kerose goi|src="BA03031BW.tif" size="col" ref="19:17-27" \fig* \s1 Yeisu ina kámasa tetelina \r (Madiu 27:45-56; Maki 15:33-41; Luke 23:44-49) \p \v 28 Amo ikavava, Yeisu bogina iyagoi bego ina paisewa madabokina ikavava, tuwo kana, \pm ‘Maegu iyápasa.’ \m Moeko goi Gínina Kimaasabaina imalatomota dókana.\x † \xo 19:28 \xt Sam 69:21, 22:15.\x* \v 29 Oine bwaena yuyuyuna ma keigaina kayaaodaina ikaaiyaka. E tuwo toutou sikabi, oineyana goi sisavaibute. Ikavava, náuna yoina \w isopi\w*\x † \xo 19:29 \xt Tat 12:22; Yoy 19:6; Ibe 9:19.\x* sikabi, sisisiwo go, sikailagasi Yeisu tobuna goi bego inim. \v 30 E tutayana oineyana inim, idigo kana, \pm ‘Bogina ikavava.’ \m Tuwo nukotona itapili, balomaina ikaiguyauye. \p \v 31 E kidi go Diyuu adi tovakumgoyaoyadi sina Pailato sikawanoiye latuwodi ilovina bego tauyadi sisaisaina maa yawoidi kerose goi aedi sikauguyalidi be mainao sikámasa, e wowodi sikaisobuyedi sinavedi unana amo maliyalinayana moe \w Sabati\w* ana katubayásina ana maliyalina. Tauna latuwodi wowodiyadi sinavedi, govila bei kerose goi sikaaiyaka Sabati ana tuta. Amo Sabatiyana moe maliyalina gagaina. \v 32 E tuwo Pailato itagona. Tuwo ina tovayaviyayao maniyedi ietunedi sina keroseyadi goi koroto vakuumgoina aena sikauguyalidi ikámasa. Ikavava, sibala sina korotoyana aiyuwoina Yeisu taiyao situpaatukoidi, e aena sikauguyalidi ikámasa. \v 33 E sima Yeisu goi go, tutayana sigite, Tauyana bogina ikámasa, tuwo aena geya sikauguyalidita,\x † \xo 19:33 \xt Tat 12:46.\x* \v 34 go sem tovayaviya tayamo gita goi Yeisu silalumina iginubasi. Iginubasi, mainao ikaika bwae taiyao sidau. \v 35 Yau amo toinigu matapoinigu goi agite, e atalavaite yaimi. Ago guna talavaitayana mooitamoina. Abóbwara moitamo bego komi nakae Yeisu konumise. \v 36 Amo dogoiyadi idi sowóduwo goi livala tayamo Gínina Kimaasabaina sinaena imalatomota dókana, kana, \b \qc ‘Geya tayaamo luluna bei sikauguyali.’\x † \xo 19:36 \xt Tat 12:46; Yoy 9:12.\x* \qr Same 34:20 \b \m \v 37 Livala aiyuwoina Gínina Kimaasabaina goi nakae imalatomota, kana, \b \qc ‘Tauyana bogina siginubasi bei sipotepote.’\x † \xo 19:37 \xt Nuw 1:7.\x* \qr Sakarayau 12:10 \s1 Yeisu ana valiwoga tetelina \r (Madiu 27:57-61; Maki 15:42-47; Luke 23:50-56) \p \v 38 E amo dogoiyadi mlidi koroto tayamo yoina Iyosepa guma Arimateya ina Pailato goi. Iyosepayana Yeisu ina tovatotowanagau ina matoita Diyuu adi tovakumgoyao yaidi pasina. E tauyana ina Pailato yaina ikawanoi kana, \pm ‘Manakae? Kutagona Yeisu wowona akabi avaliwoge gea geya?’ \p E tuwo Pailatoyana itagona. Tauna Iyosepayana ina Yeisu wowona ikaisobuye inave. \v 39 E Nikodimo nakae. Kina boi mainao sabamgo goi ina Yeisu yaina.\x † \xo 19:39 \xt Iyo 3:1-2.\x* E tauyana alovamamaina sisina be ituli ta kalova sisina poopolidi adi mou nakae kilo 34 ikabi ime Iyosepayana ivakitau be ivaite. \v 40 E adi taiyuwo sina Yeisu wowona sikaisobuye. Ikavava, alova sisina sikabidi, areko poowoudi simigidi. Ikavava, wowonayana sipaimi nakae kai Diyuu ima sinapu neta tomata wowona kakatuubayasi valiwoga manuna. \v 41 Ego dadavayana Yeisu situpatuko goi alova tanuina tayamo ikaaiyaka. Tanuwoyana goi \w valiwoga tukubu\w* vau tayamo ikaaiyaka. Sinaena geya tayaamo tuta goi tokámasa siyato. \v 42 E tukubuyana yomana, tauna amoko goi Yeisu wowona siyato unana moe Diyuu ima Sabati ana katubayásina ana maliyalina. \c 20 \s1 Yeisu itaooyamna tetelina \r (Madiu 28:1-8; Maki 16:1-8; Luke 24:1-12) \p \v 1 E wiki ana maliyalina vakuumgoina, níyala matavivina ikaipodume goi tupwana nava matamamaniwonina go, Meri guma Magidara vevina maniyedi taiyao sina \w valiwoga tukubuyana|lemma="Valiwoga tukubu"\w* goi sikandobala tukubu tobuna ana kauboda gurewa sigite bogina pulipulina. \v 2 E tuwo silokoina sima Saimoni \w Pita\w* be yau \w Yeisu\w* ina kalo yaima goi Meriyana idigo kana, \pm ‘Ida Tomoya wowona tukubu goi bogina sikabi sinave go, geya kayagoiyeta nako siyato.’ \p \v 3 E tuwo yau Pita kasowóduwo kana tukubuyana goi. \v 4 E ama taiyuwokova kaalokoina go, yau woiligu Pita alokoinasave ana agimisowóduwo tukubuyana goi \v 5 asakululu tobuna goi asalogeba obáila karekoidi kaka agitedi. Ago geya asiuta. \v 6 E Saimoni Pitayana nakae mligu goi ilokoina ima tukubuyana goi isiu, arekoyadi igitedi, \v 7 tayamo moe obáila karekoina, tayamo máisina ana kareko boi Yeisu dabana goi ikaaiyaka. Ago máisina ana karekoyana geya obáila karekoina taiyao, go sem tupwana masigava goi bilibilina nakae ikaaiyaka. \v 8 E tuta amo goi yau nakae tukubu goi asiu arekoyadi agitedi, tuwo anumisa bego Yeisu bogina itaoyamna. \v 9 Bogina kuyagoi, namliyeta ina taoyamna, \w Gínina Kimaasabaina\w* ana livala bego Tauyana itoboine tokámasa yaidi goi itaoyamna go, moe livalayana ana yagoina kai nava geya kayagoiyeta. \v 10 E tuwo kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* ama taiyuwokova kakaluvila kana ima kasa. \s1 Yeisu iisowóduwo Meri yaina tetelina \r (Madiu 28:9-10; Maki 16:9-11) \p \v 11 E iya go Meriyana ikaluvilamna ina tukubuyana goi go, mana táiya tukubu moetala goi iitáoya. E tutayana itaitáiya, isakululu tukubuyana tobuna goi isaalogeba \v 12 go, \w anerose\w* adi taiyuwo madi kwama poowoudi igitedi nako boi Yeisu wowona ikaaiyaka goi siitusobu, tayamo dabana goi, tayamo aena goi. \v 13 Tuwo Meriyana silatuwoko kadi, \pm ‘Vavina, kaga unana kutaitáiya?’ \pm ‘Guna Tomoya sikabi sinave go, geya ayagoiyeta nako goi siyato’, Tauyana kaena. \m \v 14 Tutayana nakae ibóbwara, itugavila Yeisu igite iitáoya go, geya ikinaneyeta. \v 15 Yeisuyana kana, \pm ‘Namoya, kaga unana kutaitáiya? Avatau kuulusale?’ \m Go iya Meriyana inuwonúwana bego Yeisu moe tánuwo ana tomatakavata tayamo, tuwo kana, \pm ‘Tomoya, neta Tauyana kom kunave, kulatuwokōigu nako goi kuyato be ana akabi.’ \m Ago itugavilamna tukubuyana sinaena igitemnei. \v 16 E Yeisu kana, \pm ‘Meri!’ \p Tuwo Meriyana itugavila \w ikanaiberiu\w* kana, \pm ‘Raboni!’ \m Raboni ana yagoina Tovatulúkwana Toolagaina. \v 17 E Yeisu kana, \pm ‘Taabu kuyooisīgu. Nava geya atukoita ana Tamagu goi. E kūna sedao kulatuwokōidi giyakainava bei atuko ana yau Tamagu nakae komi Tamami yaina. Tauyana yau guna Yaubada nakae komi imi Yaubada.’ \m \v 18 Tuwo Meri guma Magidara ima kai Yeisu ina tovatotowanayao yaima goi italavaita kana, \pm ‘Ida Tomoya bogina agite!’ \m Kaga liliuna Yeisu ilaatuwoko nakae ilatuwokoima. \s1 Yeisu iisowóduwo ina tovatotowanayao yaidi tetelina \r (Madiu 28:16-20; Maki 16:14-18; Luke 24:36-49) \p \v 19 E bogina lavilavi maliyalina amo goi. Moe nava wiki ana maliyalina vakuumgoina. Ago kai Yeisu ina tovatotowanayama vada bogina kakatunibode nakae karoke go, sinaena kakaaiyaka unana kai \w Diyuu\w* ima tovakumgoyao kamatoitedi. E tuwo vada goi kakaaiyaka go, Yeisu isowóduwo, nauyayanaima goi itáoya ilatuwokoima kana, \pm ‘Yaubada ina tuboina yaimi.’ \m \v 20 Moe ilatuwokoima ikavava, nimana be silalumina ivatulukoima. E tauna kauyáwana unana ima Tomoya bogina kagite. \v 21 E Yeisu aiyuwoina ilatuwokoima idigo kana, \pm ‘Yaubada ina tuboina yaimi! Nakae Tamagu bogina ietunegu, e yau nakae aetunemi.’ \m \v 22 Moe ilatuwokoima ikavava, yawoina isalauwe yaima goi kana, \pm ‘\w Baloma Kimaasabaina\w* kouyaōne. \v 23 Neta ava tomotava idi goyo konuwotaoidi, Yaubada nakae bogina inuwotaoidi. Neta ava tomotava idi goyo geya konuwotaoidita, Yaubada nakae geya inuwotaoidita.’\x † \xo 20:23 \xt Mad 16:19, 18:18.\x* \s1 Yeisu iisowóduwo Tomasi yaina tetelina \p \v 24 E iya go Tomasi geya ikaiyaketa kai yaima goi tutayana Yeisu isowoduwomna yaima. Tauyana youyuwoina moe \w Didimosi\w*. Iya tovatotówana tayamo yawou aiyuwo yaima goi. \v 25 E niga ima, kai tovatotowanayama kalatuwoko kadigo kama, \pm ‘Ida Tomoya bogina kagite!’ \pm ‘Neta nere kiyauna nimana goi agitedi nakae nere kiyaunayana nimagu goi abisikonedi nakae silalumina abisikone, bei anumisa bego moitamo Tauyana kogite. Go geya, bei geya aanumisa’, iya Tomasi kaena. \p \v 26 Maliyalina ainima aito mlidi aiyuwoina kai Yeisu ina tovatotowanayao kakaaiyaka go, Tomasiyana taiyao. Kakaaiyaka, vada totomna bogina kakatunibode nakae karoke go, Yeisu isowoduwomna, nauyayanaima goi itáoya, idigo kana, \pm ‘Yaubada ina tuboina yaimi!’ \m \v 27 Ikavava, Tomasiyana ilatuwoko kana, \pm ‘Nimam kuyosāle ameko kubisikōne go, nimagu kugitēdi. Nimam kuyosāle silalumigu kubisikōne. Taabu kunaanayūwo, go sem kunumisāmo yau maa yawoigu!’ \m \v 28 Tomasi idigo kana, \pm ‘Guna Tomoya be guna Yaubada!’ \fig Yeisu nere kiyauna nimana goi Tomasi ivatuluko|src="C089psgr.tif" size="col" ref="20:26-28" \fig* \m \v 29 Go iya Yeisuyana kana, \pm ‘Moe bogina kunumise unana bogina kugitegu ae? Avatauwa neta geya sigiteguta go, sinumisegumo, adi dedevina bogina sibabane.’ \ms1 Buki ame ana masi \mr (Iyoni 20:30-31) \p \v 30 E tauna Yeisu ituli ta kaba kinana badabadaaidi tuwaina iguinuwedi kai ina tovatotowanayao matama goi. Amo aba kinanayadi buki ame goi geya aginidita. \v 31 Ego ava kaba kinana buki ame goi aaginidi, moe bego itoboinemi konumisa bego Yeisu moe \w Guyau\w*, Yaubada Natuna go, imi numisayana pasina imi spwagógana Yeisu taiyao goi maa yawoimi vau.\x † \xo 20:31 \xt Iyo 3:15-16, 6:47; 1Iy 5:13.\x* \c 21 \ms1 Yeisu ina taoyamna mlina: // Mana tovatotowanayao Galili goi tetelidi \mr (Iyoni 21:1-25) \s1 Yeisu ina sowóduwo ina tovatotowanayao // ainima aiyuwo yaidi Galili goi tetelina \p \v 1 Amo dogoiyadi mlidi \w Yeisu\w* aiyuwoina Tiberiyasi Bwaena goi toinina ivagitako kai ina \w tovatotowanayao|lemma="Tovatotówana"\w* yaima. Ina vagitakwanayana ame nakae: \v 2 Saimoni \w Pita\w*, Tomasi (tauyana youyuwoina \w Didimosi\w*), Nataniela guma Kena (moe Galili ana dadava sinaena), kai Sebedi natunao be nakae ina tovatotowanayao adi taiyuwo taiyao kakaaiyaka. \v 3 Kakaaiyaka, Saimoni Pita kana, \pm ‘Yau ana áuwata.’ \m Kai kama, \pm ‘Dedevina, tao.’ \m Tuwo kana oga kasowoya kana káuwata. Sabamgo ana madabokina goi kauwoúwata go, geya tayaamo íyana kakone geya.\x † \xo 21:3 \xt Luk 5:5.\x* \p \v 4 E nobuyana nava matagougouna Yeisu mamaya goi iitáoya go, kai tovatotowanayama geya kakinaneyeta. \v 5 E Tauyana itamaiwo yaima kana, \pm ‘Tawou! Íyana kogite, gea geya ae?’ \m Kai kadigo kama, \pm ‘U, geya toina!’ \pm \v 6 ‘Imi úwata kolāve oga kakatai dadavina goi bei íyana kobabane’, Yeisu kaena. \p E tuwo moitamo oga kakatai dadavina goi kalave, e íyana badabadaidi kakonedi, úwata ikayaoda, tauna geya itoboinemeta bei uwatayana kabiu ima oga sinaena kadodoi.\x † \xo 21:6 \xt Luk 5:6.\x* \v 7 E yau Yeisu ina kalo Pita alatuwoko kagu, \pm ‘Saimoni Pita, mae doyava moe ida Tomoya!’ \m E tuwo guna livalayana inove, ana kwama ikabi ipaiwae. Tauyana mana kwama giyaina goi ipaaisewa. Tuwo ana kwama ipaiwae ikavava, isou ina bwae goi isina iyava ina. \v 8 E kai go Tomoya ina tovatotowanayao madabokima nava oga goi kaatoyava íyana ma uwosidi kaabiudi. Bogina kuyagoi. Mamaya geya aduwanau geya, go sem nakae mita ana badabada 100. \p \v 9 E tutayana kasou labutabuta goi, kagite Yeisu yeu bogina idimili, yatana íyana igabugabu be nakae \w beredi\w* kikina sikaaiyaka. \v 10 Tauyana ilatuwokoima kana, \pm ‘Segowo, imi íyana maniyedi makaitaga kookonedi komēdi.’ \m \v 11 Ego Saimoni Pita isinalaga úwata ibiu iyave ina lebutabuta goi. Uwatayana ikayaoda íyana gagaidi be badabadaidi, nakae ana badabada 153. Iyanayadi badabadaidi go, uwatayana geya itaiseta geya! \v 12 Yeisu kana, \pm ‘Kōma kokāika!’ \m E geya vatau tayaamo kai ina tovatotowanayao yaima goi mana katepatu Tauyana ilumadade kana, \pm ‘Kom moitamo avatau?’ \m Bogina kayagoi Tauyana Tomoya. \v 13 Tauyana ima berediyadi ikabidi ivinima. Iyanayadi nakae iguinuwe. \p \v 14 Moe bogina sivato Yeisu tokámasa yaidi ina taoyamna mlina goi isowóduwo kai ina tovatotowanayao yaima. \s1 Yeisu ina lumadádana // Pita ina matakoi manuna tetelina \p \v 15 E tutayana kakáika ikavava, Yeisu Saimoni Pita ilatuwoko kana, \pm ‘Saimoni \w Iyoni\w* natuna, kumatakoiyegu gagaina namliyeta ame tauyadi?’ \pm ‘U, Tomoya. Kom bogina kuyagoi bego amatakooiyem’, Pita kaena. \m Yeisu kana, \pm ‘Guna \w lamiyao|lemma="Lami"\w* kuvaakanīdi.’ \m \v 16 Sivayuwoina Yeisu kana, \pm ‘Saimoni, Iyoni natuna, kumatakoiyegu?’ \pm ‘U, Tomoya. Kom bogina kuyagoi bego amatakooiyem’, Pita kaena. \m Yeisu kana, \pm ‘Guna \w sipiyao|lemma="Sipi"\w* kulokaayasēdi.’ \m \v 17 Yeisu sivatonina kana, \pm ‘Saimoni, Iyoni natuna, kumatakoiyegu?’ \m Go Pitayana bogina nuwona imou unana sivato ilumadadeko kana, \pm ‘Kumatakoiyegu?’ \m Tauna nuwona imou kana, \pm ‘Tomoya, kom kaga liliuna kuyagoi. Kom kuyagoi bego amatakooiyem.’ \m Yeisu kana, \pm ‘Guna sipiyao kuvaakanīdi. \v 18 Nakae kuguinuwe go, ame alatuuwokoim kunōve: Boi tutayana kom tubuwau, toinim am gadíwana kusiko be kuuketoiya nako goi latuwom. Go nava tutayana bogina kukaitomoya, e nimam bei kuyosaledi go, ituli ta tomota be isikoidi namliyeta inavem kuna nako goi geya latuwom.’ \m \v 19 E moe livalayana goi Yeisu italavaita ava kámasa goi Pita bei Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* ivagitakoe. Yeisu ibóbwara ikavava, Pita ilatuwoko kana, \pm ‘Kusabokuuliyēgu.’ \s1 Yeisu ina livala Iyoni manuna \p \v 20 Pita itugavila yau Yeisu ina kalo igitegu asabokuuliyedi. Yau Tomoya ina kalo boi Basitáwana Aikanina goi Yeisu kikina akanaataliya nimagu asabadiye\x † \xo 21:20 \xt Iyo 13:25.\x* kagu, \pm ‘Tomoya, avatau bei inuwotuluyem?’ \m \v 21 E tauna Pita igitegu, Yeisu ilatuwoko kana, \pm ‘Tomoya, go amo tauyana manakae?’ \m \v 22 Go Yeisu kana, \pm ‘Neta latuwogu tauyana ikaaiyaka ana kadókana akaluvila ama, moe geya tayaamo kaga yaim. Kom to kusabokuliyeeyamōigu.’ \m \v 23 E tauna moe livalayana inúnuwo ina Yeisu ina bodao yaidi bego yau bei geya akamaseta. Go Yeisu moe nakae geya ibobwareta bego yau geya akamaseta, go sem Tauyana kana, \pm ‘Neta latuwogu tauyana ikaaiyaka ana kadókana akaluvilamna ama, moe geya tayaamo kaga yaim.’ \s1 Iyoni ina livala ana kaba lukavava \p \v 24 Yau Yeisu ina tovatotówana tayamo, moe dogoiyadi manudi ataalavaita be nakae dogoiyadi aaginidi. Ago tayagoi bego guna talavaitayana mooitamoina. \p \v 25 E dogoi badabadaidi tuwaina Yeisu iguinuwedi. Neta ina guinuwayadi madabokidi buki goi aginidi, anuwatu poyapoya ana madabokina buki kaka go, nava ina guinuwa tetelidi geya alukavavedita.