\id HEB - Gumawana Translation Project [C. Olson Draft #23 16-Jul-2018. Translators: Tomasi & Siyokira] \h IBERIU \toc3 Ibe \toc2 Iberiu \toc1 Liwola tayamo Yeisu ana tosabokuli yaidi \mt1 Iberiu \mt2 Liwola tayamo Yeisu // ana tosabokuli yaidi \is1 Livala Aba Vaita \ip Buki ame geya leta, geya tétala geya, go sem ame liwola tayamo. Liwolayana ana togínina geya tayagoiyeta avatau. E nakae geya tayagoiyeta ava tala igini. \ip E nakae geya tayagoiyeta avatauwa adi liwola. Nakona Diyuu nuumisaidi Roma goi. Tokatuyáiva maniyedi nakona Totuyoyowo nuumisaidi go, boda gagaina nakona Diyuu nuumisaidi. \ip Nakona amo tonumisayadi mou sibabanedi idi numisa pasina, tauna maniyedi giyakainava bei idi numisa sikalave go, sikaluvila Diyuu idi sinapu Yaubada ana sakululu manuna. Liwola ame goi togínina ipoikiki idi numisa ikitogagedi bei idi numisayana goi sivadókana tutayana mouyadi sibabanedi. \ip Liwola ame goi togínina ilatuwokoida bego Yeisu anerose idedevinasavedi, ina núwala Diyuu idi núwala siguuinuwedi idedevinasavedi, ietonúwala Melikisedeki nakae be nakae Tonúwala liliudi idedevinasavedi. Tauna taaramāitana bei ida numisa Yeisu yaina goi tayoisikavate. \iot Liwola Luluna \io1 1. Yaubada Natuna toolagaina \ior 1:1—2:18 \ior* \io1 2. Yaubada ina livala tanumīse bei ina kaba waiwasi goi tasiu \ior 3:1—4:13 \ior* \io1 3. Ida numisa tayoisikavāte \ior 4:14—6:20 \ior* \io1 4. Yeisu Tonúwala Toolagaina tayamo Melikisedeki nakae, e Tonúwala Eroni idedevinasave \ior 7:1-28 \ior* \io1 5. Yeisu ina paisewa Tonúwala Toolagaidi liliudi idi paisewa idedevinasavedi \ior 8:1—10:18 \ior* \io1 6. Yaubada tanōko be nakae ida numisa tayoisikavāte \ior 10:19-39 \ior* \io1 7. Numisa ana yagoina be ina guinuwa manudi \ior 11:1-40 \ior* \io1 8. Yeisu numisa ana Tokaimatana be ana Tokimatuwo, yawoida goi tadumaakavāte \ior 12:1-29 \ior* \io1 9. Yeisu bogina ikimavadeda, tauna ida sinapu dedevina taguinūwe \ior 13:1-21 \ior* \io1 10. Liwola ana kaba lukavava \ior 13:22-25 \ior* \c 1 \ms1 Yaubada Natuna toolagaina \mr (Iberiu 1:1—2:18) \s1 Yeisu anerose ikalisavedi \p \v 1 Boi nimatu Yaubada ina \w tokabivalavalayao|lemma="Tokabivalavala"\w* sopadi goi tubudao ivadigoidi go, giyaina giyaina be ta kenao ta kenao goi ina livalayana ivinidi. \v 2 Ame tuta ana kaba lukavava Natuna goi ivadigoida. \b \qc Natunayana ikinave \qc bei kaga liliuna moe Tauyana ina kaba lovina. \qc Nimana goi kaga liliuna imadagidi. \qc \v 3 Tauyana Yaubada ana \w káeyana\w* kanukanununa \qc be nakae Tauyana goi Yaubada aderina toina imalatomota. \qc Kaga liliuna ina livala toogagaina goi iyooisidi. \qc Ida goyo goi ikimavadeda ikavava, \qc wowoina basekoina Yaubada Tokanayatanatoina \qc kakataina goi itusobu. \qc \v 4 Tauna \w anerose\w* itaoyakukuidi \qc unana Tauyana yoina Yaubada bogina ivinivini \qc anerose yoidi ikalisavedi. \b \p \v 5 Moitamo, anerose itaoyakukuidi. Ava anerose yaina goi Yaubada ibóbwara idigo kana, \b \qc ‘Kom natugu; \qc yau ame avanatunem’?\x †a \xo 1:5 \xt Gui 13:33; Ibe 5:5.\x* \qr Same 2:7 \b \m Geya tayaamo yaina. \p O aiyuwoina ava anerose yaina goi ibóbwara idigo kana, \b \pi1 ‘Yau Tamana, e Tauyana natugu’?\x †b \xo 1:5 \xt 1Te 17:13; Sam 89:26.\x* \qr 2 Samwera 7:14 \b \m Geya tayaamo yaina. \p \v 6 E tuwaina, tutayana Yaubada ina totubukumgo\x † \xo 1:6 \xt Sam 89:27; Rom 8:29; Kol 1:15,18; Nuw 1:6.\x* ivamoleye ima poyapoya ame goi, Yaubada idigo kana, \b \qc ‘Latuwogu guna aneroseyao\f ‡ \fr 1:7 \fk Guna aneroseyao\ft : Ame tomwanayana Atukeda 32:43 goi tababane go, Iberiu niyadi goi kadi, ‘Yaubadayao.’ Go tutayana sikaigavile da Giriki niyadi goi tomwanayana mae nakae.\f* madabokidi \qc Tauyana yaina sisakulūlu.’ \qr Same 97:7 \b \m \v 7 Aiyuwoina aneroseyadi manudi idigo kana, \b \qc ‘Yágira ietako ina aneroseyao\f ‡ \fr 1:8 \fk Aneroseyao\ft : Ame livalayana Iberiu niyadi goi moe lobutu ana tolokoina.\f* nakae. \qc Yeu sabeninimina iepaisewe ina tovaitayao nakae. \qc Tauyana manuna sipaaisewa.’ \qr Same 104:4 \b \m \v 8 Go Natuna yaina idigo kana, \b \q1 ‘Yaubada e, \qc Im \w kalibúbuna|lemma="Yaubada ina kalibúbuna"\w* bei ikaiyako vata go, \qc im kalibubunayana moe lovina vavasa. \qc \v 9 Kibóbwata \w anasíuna\w* manuna nukotom ikabi go, \qc apipilova kukaolilive. \qc Moe pasina Yaubada, \qc moe kom im Yaubada, amta bogina ikinavem go, \qc kinavayana goi uyáwana gagaina kubabane \qc be nakae semowo kutaoyakukuidi.’ \qr Same 45:6-7 \b \m \v 10 Aiyuwoina Natuna ilatuwoko idigo kana, \b \q1 ‘Tomoya, \qc Kom aba vatowo goi poyapoya ame kumadagi; \qc nakae yábana moe nimam ina madágina. \qc \v 11 Amo dogoiyadi bei sisáwala go, \qc kom kwaaiyaka. \qc Madabokina kwama nakae bei sivagoyo \qc \v 12 be tanigo nakae kununumidi kuyatoidi. \qc Kwama nakae bei kuvalilividi go, \qc aivaudi kulosidi. \qc Go kom sem taum taum kwaaiyaka, \qc nakae am tala geya sikavaveta.’ \qr Same 102:25-27 \b \m \v 13 E ava anerose yaina Yaubada idigo kana, \b \qc ‘Kūma wowoina basekoina kakataigu goi kutusōbu \qc ana kadókana im kaleyayao avasobusobuyedi, \qc e kulovinaedi’?\x † \xo 1:13 \xt Mad 22:44; Mak 12:36; Luk 20:42-43; Gui 2:34-35.\x* \qr Same 110:1 \b \m Geya tayaamo yaina. \v 14 Go anerose kaga? Madabokidi baloma nakae, Yaubada ina tovaitayao ivamoleyedi sima bei kita ada yava taababane sivaiteda ae? \c 2 \s1 Yaubada Natuna imalatomota ada yava ivinibesoida, // tauna ina livala tanuwokavatēdi \p \v 1 E Natuna gagaina namliyeta \w anerose\w*. Moe pasina tauna itoboineda Natunayana ina livala tanuwokavatedi, govila bei tasuláiga. \v 2 Boi Yaubada ina livala\f ‡ \fr 2:2 \fk Yaubada ina livala\ft : Ame Yaubada ina Katukeda boi Mosese ivini.\f* anerose iivinidi sitalavaite Mosese yaina moe livala \w aba numisa\w*. Tuwo avatauwa neta boi sikapipilave, e idi kapipilovayadi tamo tamo adi katumapu sibabanedoko. \v 3-4 Neta amo tauyadi idi kapipilova pasina liuna sibabane, e kita bei manakaeda neta yava gagaina valena takatae? Valayana boi ida Tomoya igimitalavaite go, tauyadi sigiiminove sikamoitamoe yaida. Ago valayana ana kamoitamo Yaubada nakae italavaite kidi taiyao ame nakae: Ina nuwonúwana goi aba kinana kainaaopaidi be \w guinuwa toogagaidi\w* tamo tamo siguinuwedi be nakae \w Baloma Kimaasabaina\w* ina kaiguyau tamo tamo tomota iivinidi. Manakae? Neta amo valayana taakatae, bei itoboineda liuna tasiyae? Geya! Tauna tayagoi valayana moe gagaina. \p \v 5 Ame moitamo. Livalayana tanuwokavāte. Poyapoya ame sinapuna vau imamaima adigedige go, manakae? Yaubada anerose itagonedi tuta amo tomota liliudi yaidi goi siilovina? Geya! \v 6 E bogina tayagoi \w Gínina Kimaasabaina\w* goi Same italavaita avatau bei iilovina. Sameyana idigo kana, \b \q1 ‘Yaubada e, \qc Tomota kaga bego manuna kunuwonúwana? \qc Kaga unana kumatakaavateda? \qc \v 7 Tuta kaakupina tauna kwaisobuye \qc anerose sobuyekoidi goi ikaaiyaka. \qc Go nava bei kukilagasi, \qc e taimámina be wowoina kuvini. \qc \v 8 Go kaga liliuna aena ogalaoina goi \qc kuyatoidi kuvasobusobuyedi,\x † \xo 2:8 \xt 1Ko 15:27; Epe 1:22; Ibe 2:8.\x* \qc tauna tauyana kaga liliuna bei ikalibubudi.’ \qr Same 8:4-6 \b \p Tutayana idigo kana, ‘Kaga liliuna kuvasobusobuyedi’, moe ana yagoina geya tayaamo kaga ikesa bego geya ivasobusobuyeta. Ego ame tuta tagite ana kaigigita bego kaga liliuna aena ogalaoina goi nava geya ivasobusobuyedita. \v 9 E koroto tayamo tagite, Tauyana tuta kaakupina goi Yaubada ina anerose sobuyekoidi goi ikaisobuye. Moe Tauyana \w Yeisu\w*. Ina kámasa ana gedageda pasina Yaubada ikilagasi taimámina be wowoina ivini, e bei Yaubada ina kanuwóiya goi kita tomota liliuda manuda ámasa ilotowo. \v 10 Moitamo Yeisu itoboine ikámasa. Yaubadayana pasina be nakae toinina manuna kaga liliuna sikaaiyaka. Tauna itoboine ada yava ana Tokaimatana ina gedageda goi ikatubayasi bego ina nuwonúwana iguinuwe. Ina nuwonuwanayana bego kita ina bodao liliuda Yeisu ivakededa tana Yaubada ana \w káeyana\w* tomoeeyalina goi tasiu. \v 11 Yeisu itoboine ivakededa. Tauyana Tokimasaba be nakae kita kimaasabaida liliudakova unada tayamo, moe Tamada Yaubada, tuwo kita boda tayamo. Moe pasina tauna Tauyana ona geya imaemaeta ivasiyaneda \v 12 tutayana Yaubada ilatuwoko idigo kana, \b \qc ‘Yoim bei atalavaite segowo yaidi goi. \qc Moe nakae im totugugunayao nauyayanaidi goi \qc bei vesi yapali avesiye yaim.’ \qr Same 22:22 \b \m \v 13 Aiyuwoina ina numisa senao nakae manuna idigo kana, \b \qc ‘Yau bei guna numisa Tauyana yaina goi ayato.’ \qr Aiseya 8:17 \b \m Kana, \b \qc ‘Yau amegu, \qc gogómana taiyao boi Yaubada bogina inuumisegu \qc iivinigu amatakavatedi.’ \qr Aiseya 8:18 \b \p \v 14 E tuwo kita gogomanayada liliuda ma sakavaida be ma ikaikaida, tauna Tauyana nakae sakava be ikaika ikotedi bego ina kámasa goi itoboine bei ámasa ana tolovina ina togaga itusaoli; tolovinayana moe \w Totagíwaya\w*. \v 15 Aiyuwoina ikote bego kita italigeida. Kita yawoida madabokina goi tamatoita bego ámasa ana tuta liuna tababane, e moe matoitayana boi \w iipakoida|lemma="Paakonina"\w* go, bogina italigeida. \v 16 Bogina tayagoi Tauyana ima geya bego anerose ivaitedi, go sem ima kita Eberamo tubunao ivaiteda.\x † \xo 2:16 \xt Ais 41:8-9.\x* \v 17 Moe pasina tauna itoboine Tauyana kaga liliuna goi imalatomota kita senao nakae bego ietonúwala toolagaina nuwokaapisina\x †a \xo 2:17 \xt Tat 34:6.\x* be \w aba numisa\w*\x †b \xo 2:17 \xt 1Sa 2:35.\x* Yaubada ina paisewa liliudi manudi, e bei kita ina bodao ida goyo inuwolidi. \v 18 Tauyana itoboine ivaiteda. Boi gedageda ilotowo tutayana aba vakakona ibabane. Tauna itoboine tauyadi adi kaba vakakona sibaabanedi ivaitedi. \c 3 \ms1 Yaubada ina livala tanumīse // bei ina kaba waiwasi goi tasiu \mr (Iberiu 3:1—4:13) \s1 Taabu ida numisa taakalāve // be nakae taabu Yaubada niyana takapiipilāve \p \v 1 E tauna segowo kimaasabaimi Yaubada umana be nakae yábana goi mami duduwo yau nakae, \w Yeisu\w* tanuwolelēuye. Tauyana Yaubada ina \w vamoléyana\w* be nakae ida \w Tonúwala\w* Toolagaina takamooitamoe. \v 2 Tauyana \w aba numisa\w* ina tovayókwana yaina goi nakae Mosese aba numisa tovayokwanayana ina bodayauwo yaidi goi.\x † \xo 3:2 \xt Yoy 12:7.\x* \v 3 Tauna Yeisu tanuwolelēuye. Tauyana itoboine taimámina ibabane namliyeta baige Mosese. Moe nakae vada ana toyówana taimámina gagaina ibabane namliyeta vadayana. \v 4 Bogina koyagoi. Vada liliudi sikaaiyaka tomota siyowóidi go, Yaubada kaga liliuna adi toyówana. \v 5 Go Mosese tovaita aba numisa, e Yaubada ina bodayauwo liliudi ivaitedi be kaga nava bei Yaubada iidigedi tauyana italavaitedi. \v 6 E kina go \w Guyau\w* aba numisa, tuwo Yaubada ina vada irugwausidoko geya kada kitom nakae geya, go sem Natuna nakae. Vadayana moe kita,\x † \xo 3:6 \xt Rom 8:9; 1Ko 3:16, 6:19; 2Ko 6:16; Epe 2:21-22; Nuw 21:3.\x* neta moitamo ida katepatu Yaubada yaina manuna be nakae ida uyawana gagágasa ida lotuta ina katótula manudi tayoisikaavatedi. \p \v 7 E \w Baloma Kimaasabaina\w* idigo kana, \b \qc ‘Ame neta Yaubada niyana konove, \qc \v 8 taabu kodaabakāsa \qc nakae boi nimatu tokapipilova idi tuta vakakona \qc yoyowo goi sikapipilova. \qc \v 9-10 Amoko goi tala poti guna guinuwa toogagaidi \qc siigitedi go, tuwo tubumiyaoyadi sikapipilavegu. \qc Latuwodi bego sigite bei amesayágana yaidi o geya. \qc Moe pasina ame tomotayadi aegamogamoguyedi, \qc adigo kagu, \qc “Tuta liliuna atedi goi siisuláiga. \qc E kidi guna kenao geya siyagoidita.” \qc \v 11 Nakae boi guna egamogamogu goi \qc bogina toinigu yoigu goi akatótula kagu, \qc “Guna kaba waiwasi\f ‡ \fr 3:12 \fk Guna Kaba Waiwasi\ft : Ame Kenani idigedige.\f* goi \qc bei geya sisiuta!”’ \qr Same 95:7-11 \b \m \v 12 Tauna nakae Baloma Kimaasabaina ina bobwarayana, segowo, e alatuwokoimi komi nakae mami nunūwata, govila bei tomota maniyemi yaimi goi atemi madi goyo, e imi numisa goi kosou bei Yaubada maa yawoina kokalave. \v 13 Go sem maliyalina tamo tamo goi semiyao atedi kovapatuupatūdi. Neta itoboineda kada, ‘Ame tuta’, e nakae koguuinūwe, govila bei maniyemi goyo ina pola pasina kodabakasa. \v 14 Bogina koyagoi. Kita bogina \w Guyau\w* tasiuko taeboda tayamo neta ida numisa boi mainao tagiminumisa nakae tayoisikavate ana kadókana tuta ana kaba lukavava. \v 15 Moe nakae Same idigo kana, \b \qc ‘Ame neta Yaubada niyana konove, \qc taabu kodaabakāsa \qc nakae boi nimatu tokapipilova idi tuta vakakona \qc yoyowo goi sikapipilova.’ \qr Same 95:7-8 \b \p \v 16 Moitamo taabu kodaabakāsa. Avatauwa yoyowo goi boi Yaubada sinove go, sopana sikapipilave? Tubumiyao maniyedi? Geya, go sem madabokiidi Mosese boi ivakededi Itipita goi sisowóduwo.\x † \xo 3:16 \xt Yoy 14:1-35.\x* \v 17 E avatauwa tala poti goi Yaubada iegamogamoguyedi? Tauyadi toogoyoidi boi yoyowo goi sikámasa ae?\x † \xo 3:17 \xt Yoy 14:29-30; Yud 1:5.\x* \v 18 Boi Yaubada ikatótula idigo kana, \b \qc ‘Guna kaba waiwasi bei geya sisiuta geya.’ \qr Same 95:11 \b \m Go moe avatauwa yaidi ikatótula? Kidi tokapipilova ae? \v 19 Tuwo tagite bego ina kaba waiwasiyana goi geya itoboinedita sisiu unana geya sinumiseta. \c 4 \s1 Tasokikīna bego Yaubada // ina kaba waiwasi goi tasiu \p \v 1 Tauna ame tuta Yaubada ina katótula ina kaba waiwasi ina siu manuna nava ikaaiyaka, tuwo apipilova tamatōite, govila bei maniyeda takapusi, e geya itoboinedeta tasiu. \v 2 Ida matoitayana itoboine. Amo tokapipilovayadi \w Vala Dedevina\w* waiwasi manuna Yaubada goi sinove go, geya ivaitedita unana sikatae valayana sinumise. Kita nakae. Vala Dedevina \w Yeisu\w* ina waiwasi manuna bogina tanove go, neta geya tanumisedokoeta, kita tauyadi nakae, geya ivaitedeta. \v 3 Ina kaba waiwasiyana goi kita tonumisa tasiu. Aba waiwasiyana moitamo ikaaiyaka nakae Yaubada idige kana, \b \qc ‘Nakae boi guna egamogamogu goi \qc bogina toinigu yoigu goi akatótula kagu, \qc “Guna kaba waiwasi goi bei geya sisiuta!”’ \qr Same 95:11 \b \m Moeko goi tayagoi tomota ida kaba waiwasi bogina ikatubayasi boi nimatu kaga liliuna ana madágina ana kaba lukavava goi. \v 4 Ame moitamo. Maliyalina ainima aiyuwoina manuna \w Gínina Kimaasabaina\w* bogina idigo kana, \b \pi1 ‘Maliyalina ainima aiyuwoina Yaubada ina paisewa madabokina yaidi goi iwaiwasi.’ \qr Aba Vatowo 2:2 \b \m \v 5 Aiyuwoina amo aba waiwasiyana manuna idigo kana, \b \qc ‘Guna kaba waiwasi goi bei geya sisiuta!’ \qr Same 95:11 \b \p \v 6 E aba waiwasiyana nava ikaaiyaka bei tomota maniyedi itoboinedi sisiu go, tauyadi boi Vala Dedevina sigiiminove geya sisiuta unana sikapipilova. \v 7 Tauna aiyuwoina tuta tayamo iupae bei tomota sisiu. Tutayana moe ame. Aba waiwasiyana boi nimatu tokapipilova geya sisiuta go, tala maanawena mlidi Devida ina gínina goi Yaubada niyana italavaite nakae bogina adige kagu, \b \qc ‘Ame neta Yaubada niyana konove, \qc taabu kodaabakāsa.’ \qr Same 95:7-8 \b \m \v 8 Moitamo aba waiwasi nava ikaaiyaka. Iyosuwa boi \w Isileli tubunao\w* ivakededi sina Kenani goi sisiu bei aba waiwasi sibabane. Go neta aba waiwasiyana moe Kenani kaka, kaga unana niga Yaubada ilatuwokoida ituli ta kaba waiwasi manuna? Moeko goi tayagoi aba waiwasi toina idigedige.\x † \xo 4:8 \xt Atu 31:7; Iys 22:4.\x* \v 9 Tauna kita Yaubada ina bodao ida kaba waiwasi nava ikaaiyaka bei itoboineda tasiu, aba waiwasiyana moe \w Sabati\w* ana uyáwana nakae. \v 10 Avatauwa kita neta Yaubada ina kaba waiwasi goi tasiu, ida paisewa goi tawaiwasi nakae Yaubada toinina ina paisewa goi bogina iwaiwasi.\x † \xo 4:10 \xt Abv 2:2.\x* \p \v 11 Tauna tapoisōgana aba waiwasiyana goi tasiu, govila bei tayamo yaida tokapipilova ina kapipilova ivatotowone, tauna ikapusi isou. \v 12 Yaubada ina vala bogina taanove moe maa yawoina. Nakae maa myana be sisi nakae isosoina toina namliyeta sisi liliudi sooinidi matadi aiyuwo nakae.\x † \xo 4:12 \xt Nuw 19:15.\x* Sisiyana itoboine isiu ina luluda sabalina goi be ada savi goi. E Yaubada ina livala nakae. Itoboine isiu ina nuwoda be balomaida goi. Tuwo itoboine nuwoda ina nuwonúwana be ina nuwogau idovatusidokoidi. \v 13 Yaubada matana goi geya kada tayaamo kaga vamoounina geya, go sem kaga liliudi sowooduidi be geya adi tabodamo. E Tauyana yaina goi ida guinuwa bei tatalaseyanedi. Tauna tapoisōgana aba waiwasiyana tasiu. \ms1 Ida numisa tayoisikavāte \mr (Iberiu 4:14—6:20) \s1 Anuwóiya ana tokaiguyau tanōko \p \v 14 E kita mada \w Tonúwala\w* Toolagaina; Tauyana Yeisu, Yaubada Natuna, bogina ituko yábana. Tauna ame takamoitamōe go, ida kamoitamoyana tayoisiikavāte. \v 15 Moe itoboine. Kita mada Tonúwala Toolagaina go, geya kada Tonúwala Toolagaidi liliudi nakae geya. Kidi Tonuwalayadi liliudi geya itoboinedita ida neneta silotowoidi. Go sem kita ida Tonúwala ida nenetayadi ilotowoidi. E Tauyana vakakona liliudi kita nakae bogina ibabanedi go, geya ina goyomo. \v 16 Tauna mada katepatu Tokanayatanatoina, moe anuwóiya ana Tokaiguyau, tanōko bego ina nuwokapisi tababane be nakae ina kanuwóiya ada mou manudi tababane. \c 5 \p \v 1 Guna bóbwara moitamo. \w Tonúwala\w* Toolagaidi tamo tamo tomota yaidi goi Yaubada ikinavedi namliyeta ivayokoidi tomota adi katumapu ina guinuwa manuna bego itoboinedi tomotayadi idi kauyagu ana yabobona be idi goyo adi vininabeso sikasaledi Tauyana yaina. \v 2 Moe unana tauyadi itoboinedi idi guinuwa goi sikubunuwa tomota sulaaigidi nakae tamogemogedi yaidi unana Tonuwalayadi madi neneta tomota liliudi nakae. \v 3 Idi nenetayadi pasidi itoboine toinidi idi goyo adi vininabeso tomota idi goyo adi vininabeso nakae sikasaledi Yaubada yaina.\x † \xo 5:3 \xt Vin 9:7.\x* \v 4 Geya vatau tayaamo itoboine paisewa wowooinina ame toinina ikabi, go sem moe Yaubada ina kinava goi. Moe nakae boi \w Eroni\w* ikabi.\x † \xo 5:4 \xt Tat 28:1.\x* \p \v 5 Kina go \w Guyau\w* ana kinava nakae. Toinina yoina geya ikilagasiyeta ietonúwala toolagaina geya, go sem ana Tokilágata ikinave idigo kana, \b \qc ‘Kom yau natugu; \qc Yau ame avanatunem.’\x † \xo 5:5 \xt Gui 13:33; Ibe 1:5.\x* \qr Same 2:7 \b \m \v 6 Nakae ituli ta buki goi idigo kana, \b \qc ‘Kom Tonuwala vata \w Melikisedeki\w* nakae.’\x † \xo 5:6 \xt Abv 14:18.\x* \qr Same 110:4 \b \p \v 7 Guyauyana, tutayana poyapoya ame goi ikaaiyaka, mana duduwo gagaina be mana táiya ikawanoi Yaubada yaina unana iyagoi Tauyana itoboine ámasa goi iyave. Ikawanoi, e ina wowoina pasina Yaubada inove.\x † \xo 5:7 \xt Mad 26:36-46; Mak 14:32-42; Luk 22:39-46.\x* \v 8 Ago Guyau moitamo Yaubada Natuna go, tuwo gedageda ilotowo, e bei gedagedayana goi Yaubada ina nuwonúwana ana kabikáwana iyagoidoko. \v 9 Tuwo tutayana Yaubada ikimatuwe, Tauyana kita ana tokabikawanayao liliuda ada yava vata unana. \v 10 Moe itoboine unana Yaubada bogina ivayoko kina Tonúwala Toolagaina nakae Melikisedeki. \s1 Ida numisa goi tabībina // bei vatulúkwana tuwaina takabi \p \v 11 \w Yeisu\w* ina paisewa núwala manuna livala liliudi sikaaiyaka go, adi talígava simoumou yaimi unana dabami sipatu. \v 12 Ame moitamo. Tuta maanawena bogina konumisa, e itoboine ame tuta kovatulúkwana go, geya, go sem itoboine Yaubada ina livala vakuumgoidi adi kaba vatowo aiyuwoina sivatuluukomneimi. Tauna komi nava nunu kaka itoboinemi go, awoinu kasakasaina geya itoboinemita.\x † \xo 5:12 \xt 1Ko 3:2.\x* \v 13 Avatauwa neta avadi moe nunu kaka, tauyadi nava gariyadi Yaubada ina livala nuwona ana kibóbwata manuna. Tauyadi nava memeya nakae. \v 14 Ego awoinu moe tomatuwo manudi. Amo tauyadi idi matuwo goi nuwodi poolalaina dovatusi ina sinapu bogina sigiepanaisi be itoboinedi sidovatusi dókana nako dogoi dedevina, nako goyogoyoina. \c 6 \p \v 1 E tauna vatulúkwana vakuumgoidi \w Guyau\w* manuna bogina tayagoidi, tauna vatulúkwana tuwaina goi tabibībina be ida numisa goi tamatūwo. Ago taabu vatulúkwana vakumgoidiyadi lasáuna nakae takaudakodaakomnēi. Moe nakae takaluvilamna tana vatulukwanayadi sivatulukomneida. Vatulukwanayadi ame nakae: Guinuwa aba kámasa goi tatugavila, numisa Yaubada yaina, \v 2 \w sayóyova\w* adi vatulúkwana, ada tovakumgoyao nimadi adi yata dabada goi, tokámasa idi taoyamna be nakae takínona vailai vaatayaina manuna. Moe vatulukwanayadi bogina konovedi tutayana kogiminumisa. \v 3 Tauna ida numisa goi tamatūwo. Nakae yau be komi taiyao bei taguinuwe neta moitamo Yaubada itagona. \v 4-6 Avatauwa neta nuwodi boi Yaubada itapasigidi, yabobona yábana goi ima silotowo, \w Baloma Kimaasabaina\w* bogina sisiuko, Yaubada ina livala dedevina bogina silotowo be nakae ina togaga tuta imamaima manuna bogina silotowoidi go, niga idi numisa sikalave, e geya vatau tayaamo itoboine iyolimemneidi bei situgavila geya. Tauyadi Yaubada Natuna kerose goi situpatukomnei be nakae sigieomaemaemnei. \v 7 Poyapoya neta kúwana isou inim, vévana bei sitabo namliyeta dibayoya basabasaina isowóduwo tobágula manudi, e moeko goi poyapoyayana Yaubada bogina \w ikaipakuye\w*. \v 8 Ego poyapoyayana goi neta taliboibo be pulipuli sitabo, tadigo kada, ‘Poyapoyayana geya basabasainamo; Yaubada ikatubolate.’ Tauna tagabu. Latuwoda bego kita poyapoya ma basabasaina nakae ae?\x † \xo 6:8 \xt Abv 3:17-18.\x* \p \v 9 E guna kaloyao, guna katumátala moumoudi goi alatuuwokoimi go, ayagoidokoimi enao dedevina bei koketoiya. Moe aba kinana ami yava bogina kobabane. \v 10 Ame moitamo. Yaubada Totakinona vavasa, tauna imi paisewa be nakae imi \w matakoi\w* Tauyana yaina goi geya inuwoilavedita. Matakoiyana bogina kovagitakoe tutayana Yaubada ina kimasabayao boi kovaaitedi be nakae ame tuta nava kovaaitedi. \v 11 E latuwogu toina bego komi tamo tamo amo sinapuyadi manudi nava kopooisógana ana kadókana tuta aba lukavava goi nakae boi bogina koguuinuwedi, bei Yaubada ina katótula kolotuutaedi kobabanedi. \v 12 Moe nakae kopooisōgana, govila bei kosumoya. Geya latuwogu kosumoya, go sem tauyadi madi numisa be madi mesayágana atótula keuwoidi sibaabanedi kovatotoowonedi. \p \v 13 Eberamo aba gita tayamo numisa be mesayágana manudi. Eberamoyana yaina goi Yaubada ikatótula go, geya vatau yoina Yaubada yoina ikalisave, tauna toinina yoina goi ikatótula bei atotulayana iguinuwe. \v 14 Ina katotulayana idigo kana, \b \pi1 ‘Moitamo bei akaipakuyem bei im boda akisailidoko.’ \qr Aba Vatowo 22:17 \b \m \v 15 Tuwo Eberamoyana mana mesayágana ituyáwata go, kaga Yaubada ikaatotule, e keuwoina Eberamo ibabane. \v 16 Yaubada ina kanatamadayana kita tomota nakae. Neta takanatamada, you gagaina goi takanatamada. Anatamadayana moe aba kamoitamo bego taguinuwa nakae takatótula be nakae tomota geya itoboinedita silawoiwoiyeda. \v 17 Yaubada nakae. Latuwona bego tauyadi yaidi boi iikatótula ivatulukodokoidi kaga boi bogina iyupu bei iguinuwe go, ina yupunayana geya ikatuvilevileta. Tauna toinina yoina goi ina katótula ikamoitamoe yaidi. \v 18 Dogoiyadi aiyuwo goi, moe ina katótula be toinina yoina goi, geya itoboineyeta ipola. E ina yupunayana geya ikatuvilevileta bego kita, Tauyana yaina goi taatuvásala, itoboineda takatepatu bei kaga bogina ikaatotule talotutae bei iguinuwe. \v 19 Ida lotutayana vailówana nakae, toogagaina be nakae \w aba numisa\w*, bei ivapaipida geya idoiyedeta go, lotutayana pasina itoboineda tasiu vabodaupa kaarekoina \w Tukunu Kimaasabaina Toina\w* yábana goi.\x † \xo 6:19 \xt Vin 16:2.\x* \v 20 Amoko goi \w Yeisu\w* ada tovakumgo bogina isiu unana bogina ietonúwala toolagaina vata nakae \w Melikisedeki\w*.\x † \xo 6:20 \xt Sam 110:4.\x* \c 7 \ms1 Yeisu Tonúwala Toolagaina tayamo Melikisedeki nakae, // e Tonúwala Eroni idedevinasave \mr (Iberiu 7:1-28) \s1 Melikisedeki moe Tonúwala \p \v 1 Moitamo. \w Yeisu\w* \w Melikisedeki|lemma="Melikisedeki"\w* nakae. Ame Melikisedekiyana da Salema adi \w tokalibúbuna\w*. Tauyana Yaubada Tokanayatanatoina ina Tonúwala. Boi nimatu Eberamo ivayaviya tolovina yaidi goi, e itogagasavedi. Ikavava, ikaluvilamna imamaima go, Melikisedekiyana ima ivalobode \w ikaipakuye\w*. \v 2 Ikavava, Eberamoyana tolovina konadi liliudi iwotaidi aiguyau ana badabada yawou go, aiguyau tayamo ikabi, Melikisedekiyana ivini. Melikisedekiyana yoina ana yagoina mainao moe tokalibúbuna kiboobosina. Aiyuwoina tauyana da Salema adi tokalibúbuna. Salemayana ana kaigavila moe tuboina, tauna mana tuboina ikalibúbuna.\x † \xo 7:2 \xt Abv 14:17-20.\x* \v 3 \w Gínina Kimaasabaina\w* goi geya tayaamo kaga ikaaiyaka bei tayagoi tamana be sinana avatauwa. Nakae ina bodao adi liliu Gínina Kimaasabaina goi geya ikaiyaketa. Geya tayagoiyeta ava tuta ibíbina o ava tuta ikámasa. E ana kaigigita tauyana Yaubada Natuna nakae, tauna ietonuwala vata. \p \v 4 E ame tauyana kogīte tayamo koroto toolagaina! Eberamo koroto tayamo gagaina go, boi tolovinayadi konadi iwotaidi aiguyau yawou, e aiguyau tayamo ikabi, Melikisedekiyana ivini. Tauna Melikisedeki koroto gagaina namliyeta Eberamo. \v 5 Ago avatauwa neta \w Tonúwala\w* Livai tubunao yaidi goi madi lovina nakae \w Yaubada ina Katukeda\w* idigedige, itoboinedi Yaubada ina bodao idi kaiguyau yawou goi aiguyau tayamo sikabi.\x † \xo 7:5 \xt Yoy 18:21.\x* Go Livai tubunaoyadi be Yaubada ina bodao boda tayamo, Eberamo tubunao! \v 6 E kina go Melikisedekiyana Livai tubunao goi geya isowoduwoita, tauna geya ana tagonamo bego tomota idi yawóuna ikabidi go, tuwo Eberamo goi yawounayana ikabi namliyeta Eberamoyana ikaipakuye. Ame Eberamoyana yaina goi boi Yaubada ikatótula. \v 7 E ida nuwonúwana tayamo bego avatau neta tokaipaku moe tauyana gagaina namliyeta tauyana ikaipakuye. Melikisedeki nakae. Tauyana Eberamo ikaipakuye, tauna itobusave. \v 8 Ago kidi Livai tubunaoyadi yawóuna sikabikabi go, sikamakámasa. Go Gínina Kimaasabaina ikamoitamo bego kina Melikisedekiyana nava ikaiyako vata, tauna ikalisavedi. \v 9 Livai tubunao idi paisewa moe yawóuna tomota goi sikabikabi go, ana kaigigita Eberamo goi yawóuna Melikisedeki sivini. \v 10 Ame moitamo. Boi nimatu tutayana Melikisedeki Eberamo ivalobode, e Eberamoyana tubuna moe Livai go, Livaiyana Eberamo peleleotuna goi nava ikaaiyaka. \s1 Yeisu ietonúwala toolagaina // anasiuna vau dedevina toina manuna \p \v 11 Tuwo Tonúwala adi kinava unana moe Yaubada ina Katukeda boi tubudao ivinidi. Tauna nakona kita tanuwonúwana bego Tonúwala Livai goi sima itoboinedi tomota sikimatuwedi. Go geya itoboinedita. Tauna itoboine Tonúwala tayamo itáoya geya kada \w Eroni\w* nakae geya, go sem Melikisedeki nakae. \v 12 Neta ituli ta Tonúwala itáoya, itoboine Tonúwala ana kinava ana lovina Yaubada ina Katukeda goi nakae isensi. \v 13 Moitamo. Tonúwala ana kinava ana lovina vau ikaiyaka. Yaubada ina Tonúwala dala vau goi ikinave moe Yeisu. Bogina koyagoi. Tauyana adigedige moe geya ma Livai\f ‡ \fr 7:13 \fk Ma Livai\ft : Yakobo natunao adi badabada yawou aiyuwo. Niga tubudiyao adi dala tamo tamo yoidi moe Yakobo natunaoyadi yawou aiyuwo yoidi. Tauna Livai tubunao adi dala yoina Livai. Yeisu nakae. Tauyana ma Yuda.\f* geya, go sem ana dala ituli. Boi nimatu ima ame tuta dalayana goi geya tayaamo Tonúwala itáoya geya. \v 14 Ame moitamo. Bogina tayagoi ida Tomoya tubuna moe Yuda go, ame dalayana manuna geya tayaamo kaga Mosese idige bego koroto amo dalayana goi itoboine ietonúwala. \v 15 Moe imavada toina unana ituli ta Tonúwala bogina itáoya, Tauyana Melikisedeki nakae. \v 16 Tauyana ietonúwala geya kada tomota adi liliu goi o kada, ‘Eroni goi’ nakae Yaubada ina Katukeda ana lovina idige geya, go sem yawoina toogagaina goi. Yawoinayana geya tayaamo kaga itoboine itusaoli, go sem ikaiyako vata. \v 17 Moe nakae Gínina Kimaasabaina ikamoitamoe kana, \b \qc ‘Kom Tonuwala vata Melikisedeki nakae.’ \qr Same 110:4 \b \m \v 18 Moeko goi gimilovina Tonúwala adi kinava manuna bogina itauwe unana lovinayana neenetaina be geya basabasainamo. \v 19 Moitamo. Yaubada ina Katukeda geya tayaamo kaga ikimatuwe. Ego ituli ta kenao bogina isowóduwo go, enaoyana talootutae moe dedevina toina. Enaoyana goi itoboineda Yaubada tanoko. \p \v 20 Go moe Yaubada ina guinuwayana toinina yoina goi ikamoitamoe. Bogina koyagoi. Tutayana Livai tubunao sietonúwala Yaubada toinina yoina goi geya ikamoitamoedita. \v 21 E kina go Yeisuyana ietonúwala tutayana Yaubada toinina yoina goi ikamoitamoe. Ina kamoitamoyana Devida italavaite idigo kana, \b \qc ‘\w Yauwe\w* yoina goi ina katótula ikamoitamoe. \qc Ina nuwonúwana bei geya ikatuvilevileta. \qc Kom Tonuwala vata!’ \qr Same 110:4 \b \m \v 22 Moeko goi Yaubada Yeisu ikamoitamoe, tauna tayagoi Tauyana ina kanasiuna vau anasiuna bogo idedevinasave. \p \v 23 Tonúwala badabadaaidi bogina sikaaiyaka unana ámasa pasina geya itoboinedita sikaiyako vata. Tauna tayamo ikámasa, ana katumapu itáoya. Nakae nakae go, liliudikova sikámasa. \v 24 E kina go Yeisuyana ikaiyako vata, tauna Tauyana ida Tonuwala vata. \v 25 Moe pasina tauna avatauwa kita neta Yeisu goi Yaubada tanoko, e Yeisuyana itoboine iyavevataeda unana tuta liliuna maa yawoina bei ivapiisiyeda Yaubada yaina goi. \p \v 26 Moitamo! Itoboine toina kita mada Tonúwala Toolagaina amo nakae. Tonuwalayana moe Yeisu. Tauyana kimaasabaina Yaubada umana, geya ana pikwanamo, kaasalaina Yaubada yaina, geya tayaamo goyo ikibaibaili, tomota toogoyoida yaida goi Yaubada bogina ivatumasabe go, ikilagasi yábana goi. \v 27 Tauyana geya gimi Tonúwala Toolagaidi liliudi nakae geya. Kidi maliyalina tamo tamo goi toinidi idi goyo manudi idi vininabeso sikaasaledi Yaubada yaina namliyeta boda idi goyo manudi. Moitamo. Kina Tonuwalayadi liliudi nakae geya. Tauyana sivatayamo toinina ikasale Yaubada yaina goi kita ida goyo manudi.\x † \xo 7:27 \xt Vin 9:7.\x* \v 28 Ame moitamo. Nakae Yaubada ina Katukeda idige, e koroto neenetaidi sietonúwala toolagaidi go, Atukedayana mlina Yaubada ina kamoitamo toogagaina goi Natuna ivayoko kina Tonúwala Toolagaina unana bogina ikimatuwevatae. \c 8 \ms1 Yeisu ina paisewa Tonúwala Toolagaidi liliudi // idi paisewa idedevinasavedi \mr (Iberiu 8:1—10:18) \s1 Yeisu ina paisewa núwala goi // anasiuna vau dedevina toina iguinuwe \p \v 1 E guna bóbwara ana masi ame nakae: Kita mada \w Tonúwala\w* Toolagaina; Tauyana moe \w Yeisu\w*. Tauyana aba wowoina Tokanayatanatoina kebana esaaesaina kakataina yábana goi iitusobu.\x † \xo 8:1 \xt Sam 110:1.\x* \v 2 Tauyana Yaubada ana katumapu \w Bateta Kimaasabaina\w* Yaubada ina \w Kaba Kaiyaka|lemma="Aba Kaiyaka"\w* toina sinaena goi ipaaisewa. Aba Kaiyakoyana yábana goi ikaaiyaka, tauna tomota geya siyowoeta, go sem Tomoya iyowo. \v 3 Moitamo Tauyana Bateta Kimaasabaina goi ipaaisewa. Tonúwala Toolagaidi tamo tamo poyapoya ame goi Yaubada ivayokoidi bei idi kauyagu ana yabobona be nakae vininabeso yoguyogu sikasaledi Tauyana yaina. Moe pasina tauna Yeisu ida Tonúwala Tolagainayana nakae itoboine vininabeso tayamo ikasale Yaubada yaina. \v 4 Tauna neta Yeisu poyapoya ame goi ikaaiyaka, geya itoboineyeta bei ietonúwala unana Tonúwala bogina sikaaiyaka, vininabeso sikaasaledi Yaubada yaina nakae ina \w Katukeda|lemma="Yaubada ina Katukeda"\w* goi boi bogina idige nakae. \v 5 Aba Kaiyakoyana poyapoya ame goi sitaaimámina moe Yaubada ina Kaba Kaiyaka yábana goi ana tapata o kada, ‘Makayauna.’ Moe pasina boi tutayana Mosese giyakainava Yaubada ina Kaba Kaiyaka ivatowo imadagi, Yaubada ikatusinapu idigo kana, \b \pi1 ‘Mosese, am dodōkana bei kaga liliuna boi mainao koya goi bogina avatulukoim, e nakae kutapatēdi.’ \qr Tateta 25:40 \b \p \v 6 E ame tuta kita ida Tonúwala Toolagaina moe \w Guyau\w*. Go ina paisewa Yaubada ivini moe tonuwalayadi idi paisewa idedevinasavedi unana Tauyana Yaubada ana katumapu, e ina guinuwa goi Yaubada ikanasiunamna kita taiyao. Go moe anasiuna vauyana anasiuna bogo idedevinasave. Atótula dedevidi goi toinina ilovina anasiuna vau manuna. Anasiuna vauyana unana moe atótula dedevidi, nakae anasiuna bogo ana katótula sidedevinasavedi. \v 7 Neta gimikanasiunayana geya ana goyomo, anasiuna vau geya iguinuweyeta ae? \v 8 Ame moitamo. Boi nimatu Yaubada \w Isileli tubunao\w* igitedi idi sinapu igoyo, tauna ina livala ina \w tokabivalavala\w* Yeremaya italavaite idigo kana, \b \q1 ‘\w Yauwe\w* idigo kana, \qc “Gwa! Tuta imamaima \qc bei anasiuna vau aguinuwe Isileli tubunao yaidi goi \qc be nakae Yuda tubunao yaidi goi.” \b \q1 \v 9 Tuwaina Yauwe kana, \qc “Go guna kanasiuna vauyana \qc geya nakae boi akanasíuna tubudiyao yaidi \qc tutayana nimadi akabidi \qc avakededi Itipita goi sisowóduwo geya; \qc unana amo anasiunayana geya siyoisikavateyeta, \qc tauna akataedi.” \b \q1 \v 10 Yauwe tuwaina kana, \qc “Bego amo tutayana akanasíuna \qc Isileli tubunao yaidi goi ame nakae: \qc Bei nuwodi goi guna lovina ayatoidi \qc nakae kidi atedi goi aginidi, \qc tuwo bei yau kidi idi Yaubada go, \qc kidi yau guna bodao. \qc \v 11-12 Tuwo idi guinuwa goyogoyoidi bei anuwotaoidi \qc nakae idi goyo geya anuwokaavatedi. \qc Tauna tomota liliudi, \qc tauyadi maa yoidi gagaidi nakae tauyadi you tagau, \qc bei siyagoigu. \qc Tauna geya vatau tayaamo itoboine \qc semiyao o osemiyao bei ivatulukoidi \qc idigo kana, \qc ‘Yauwe koyagōi’, \qc unana bogina siyagoigu.”’ \qr Yeremaya 31:31-34 \b \m \v 13 Tutayana Yaubada idigo kana, ‘Anasiuna vau bei aguinuwe’, moeko goi ina kanasiuna bogo bogina ikaibogo nakae geya basabasainamo. E anasiuna bogoyana giyakainava bogina isaosáwala. \c 9 \s1 Yeisu Vada Kimaasabaina yábana goi // isiu toinina ikaikaina ikasale ada yava manuna \p \v 1 E Yaubada ina \w kanasíuna\w* vakuumgoina mana lovina tomota idi taimámina Tauyana yaina manuna be nakae mana lovina ina \w Kaba Kaiyaka|lemma="Aba Kaiyaka"\w* yoyou\x † \xo 9:1 \xt Tat 25:1-9,35-36.\x* kimaasabaina poyapoya ame goi manuna. \v 2 Guna nuwonúwana alumavivisi. Yaubada ina Kaba Kaiyaka yoyouyana siyowo go, vabodaupa kaarekoina\x †a \xo 9:2 \xt Tat 26:31-33.\x* ivabodaupe, dadava aiyuwo. Dadavayana vakuumgoina goi rampa adi kaba yata\x †b \xo 9:2 \xt Tat 25:23-40, 26:35, 37:10-24, 40:4.\x* be \w beredi\w* kimaasabaidi ma teboroina\x †c \xo 9:2 \xt Tat 25:23-30, 37:10-16.\x* sikaaiyaka. Moe dadavayana yoina \w Bateta Kimaasabaina\w*.\x †d \xo 9:2 \xt Tat 10:3-5, 26:33.\x* \v 3 Go Aba Kaiyakayana sinaena vabodaupa kaarekoina mlina goi dadava aiyuwoina yoina \w Tukunu Kimaasabaina Toina\w*.\x † \xo 9:3 \xt Tat 26:33.\x* \v 4 Tukunuyana ana kaba siu goi \w insensi\w* ana kaba kasala \w goura\w*\x †a \xo 9:4 \xt Tat 30:1-10.\x* ikaaiyaka. Ago Tukunuyana sinaena goi Yaubada ina kanasíuna dedeogaina\x †b \xo 9:4 \xt Tat 25:10-22.\x* ikaaiyaka. Dedeogainayana toluyena madabokina goura go, sinaena goi mana ma botorina goura,\x †c \xo 9:4 \xt Tat 16:13-36.\x* \w Eroni\w* ina kaituko tabotaboina,\x †d \xo 9:4 \xt Yoy 17:8-10.\x* be nakae Yaubada ina kanasíuna ana lovina ma gurewaidi\f ‡ \fr 9:4 \fk Yaubada ina kanasíuna ana lovina ma gurewaidi\ft : Ame youyuwoina moe aba vatulúkwana (Tat 16:34, 40:20).\f* sikaaiyaka. \v 5 E dedeogayana yatana yábana ana tomatakavatayao\f ‡ \fr 9:5 \fk Yábana ana tomatakavatayao\ft : Diyuu niyadi goi ame dogoiyadi yoidi kerub neta tayamo go, kerubim neta badabadaidi. Tomota geya siyagoiyeta ame tauyadi kaga. Nakona anerose o nakona kaga ituli. Tayagoi ma panepanedi.\f*\x †a \xo 9:5 \xt Abv 3:24; Tat 25:18-20.\x* adi tapata sikaaiyaka sitaakabobo aba núwala\x †b \xo 9:5 \xt Tat 25:17-22, 26:4, 30:6, 31:7, 35:12, 37:6-9; Rom 3:25; 1Iy 2:2, 4:10.\x* sivainugone; tauyadi moe Yaubada ana \w káeyana\w*. Ame tuta geya itoboineguta moe dogoiyadi ataligeidokoidi. \fig Yaubada ina Kaba Kaiyaka|src="C035psgr.tif" size="col" ref="9:1-5" \fig* \p \v 6 E tutayana amo dogoiyadi Yaubada ina Kaba Kaiyaka manuna sikatubayasidi nakae ikavava, \w Tonúwala\w* tuta liliuna sisiusiu Yaubada ina Kaba Kaiyakayana dadava vakuumgoina goi madi taimámina Tonúwala ina paisewa siguuinuwedi.\x † \xo 9:6 \xt Yoy 18:2-6.\x* \v 7 Go dadava aiyuwoina sinaena goi Tonúwala Toolagaina anetava sivatayamo tala tamo tamo bei isiu. Go tutayana isiu, ikaika ime bei ikasale toinina ina goyo manuna be nakae tomota idi goyo madi tamogemoge siguuinuwedi manudi.\x † \xo 9:7 \xt Vin 16:2-34.\x* \v 8 \w Baloma Kimaasabaina\w* ame ivatulukoida: Neta dadava vakuumgoina ana paisewa nava ikaaiyaka, e Tukunu Kimaasabaina Toina ana siu ana kenao geya ikatupaeveta. \v 9 Ame dadava vakumgoinayana moe livalakaibala tayamo ame tuta manuna. Livalakaibalayana goi tayagoi yabobona be vininabeso yoguyogu takasaledi Yaubada yaina go, dogoiyadi geya itoboinedita bei kita Yaubada ana tosakululuyao sikimatuweda bei nuwoda geya isabutukoidita. \v 10 Amo guinuwayadi moe lovina awoinu be nim be níkina kaka manudi. Go amo guinuwayadi geya nuwoda manudi geya, go sem moe sakava ana lovina Yaubada boi ivinida tasabokuuliyedi ana kadókana enao vau iyato. \p \v 11 E kina go \w Guyau\w* ada Tonúwala Toolagaina bogina isowóduwo go, dogoi dedevidi bogina iguinuwedi. Tauyana Bateta Kimaasabaina goi isiu go, ame Batetayana tomota nimadi goi geya siyowoeta nakae geya Yaubada ana madágina poyapoya ame goi geya. Bateta Kimaasabaina poyapoya ame goi ikalisave be nakae idedevinasave. \v 12 Bateta Kimasabainayana yábana goi isiu ina Tukunu Kimaasabaina Toina goi go, geya kada \w goti\w* ikaikaina goi o bulumakau bonatuna ikaikaina goi geya, go sem toinina ikaikaina goi sivatayamo Tukunuyana isiu, e ina guinuwa goi itatetevataeda. \v 13 Tayagoi ikaikaina ana paisewa moe moitamo. Boi avatauwa neta ma baailidi, itoboinedi sina Tonúwala yaidi goi go, Tonuwalayadi goti o bulumakau bolamo sikaumate, ikaikaina sikabi, tauyadi ma baailidi siseulidi sikimasabedi Yaubada umana, tauna idi báila goi simavada. O nakona bulumakau sikabi, sivakasave. Ikavava, selekauna sikabidi, bwae taiyao sipopolidi, tauyadi ma baailidi siseulidi, sakavaidi sikimasabedi Yaubada umana, tauna idi báila goi simavada.\x † \xo 9:13 \xt Vin 16:14-16; Yoy 19:2,9,17-18; Sam 50:13.\x* \v 14 Amo yoguyoguyadi ikaikaidi tomota toluyedi kaka sikimavadedi go, Guyau kina ikaikaina ikalisavedi. Tauyana geya ana pikwanamo Baloma aiyako vaatayaina ina togaga goi toinina ikasale Yaubada yaina. E ida guinuwa aba kámasa bolotodi goi nuwoda ina sabutuko ikimavadedi, e bei Yaubada maa yawoina yaina tataaimámina. Tauna amo yoguyoguyadi ikaikaidi kina \w Yeisu\w* ikaikaina ikalisavedi, e nuwoda ikimavadedi. \s1 Yaubada ina kanasiuna vau ana togúdala moe Yeisu, // e ina kámasa goi anasiunayana isowóduwo \p \v 15 Moe pasina tauna Yeisu moe Yaubada ina \w togúdala\w* ina kanasiuna vau manuna, e bei kita, Yaubada bogina iduuduweda bego ina bodao, itoboineda bei ada vaiwowana vata ikaatotule tababane. Go Guyauyana Yaubada ina togúdala ina kanasiuna vau manuna ame nakae: Tauyana ikámasa bei ida goyo boi taguuinuwedi tutayana Yaubada ina kanasíuna vakuumgoina goi takaaiyaka yaidi goi itateteda. \p \v 16 Aba gita aguinuwe. Anasíuna moe tokámasa dalowoina ana lovina nakae. Koroto tayamo ina dalowo ana lovina konana ana kaiguyau manudi iyato go, lovinayana itoboine bei isowóduwo tutayana lovina ana toyata ikámasa. \v 17 Bogina koyagoi. Ana kadókana tauyana bei ikámasa, e lovinayana geya itoboineyeta isowóduwo. Neta lovinayana ana toyata maa yawoina, ina bodao geya itoboinedita siguinuwe. \v 18 Ame pasina boi Yaubada ina gimikanasíuna yoguyogu ikaikaina goi iguinuwe. \v 19 Ame moitamo. Boi \w Yaubada ina Katukeda\w* Mosese ivini. Niga Atukedayana ana lovina liliudi Mosese italavaitedi tomota yaidi. Italavaitedi ikavava, bulumakau bonatuna be goti bolamo ikaumatedi go, ikaikaidi ikabidi, bwae taiyao ipopolidi. Ikavava, \w sipi\w* unuununa kayakayaina ikabi, náuna \w isopi\w*\x †a \xo 9:19 \xt Yoy 19:6; Tat 12:22; Iyo 19:29.\x* maniyedi taiyao isikoidi. Ikavava, bwae be ikaika goi isavakutui namliyeta anasíuna bukina be nakae tomotayadi liliudi iseulidi go,\x †b \xo 9:19 \xt Tat 24:6-8.\x* \fig Náuna isopi|src="HK00114B.TIF" size="col" ref="9:19" \fig* \v 20 idigo kana, \b \pi1 ‘Ame ikaikayana goi Yaubada bogina ikanasiukoida. Ilovina anasiunayana tayoisikavāte.’\x † \xo 9:20 \xt Mad 26:28.\x* \qr Tateta 24:8 \b \m \v 21 Nakae ikaika ikabi, Yaubada ina Kaba Kaiyaka ma konanina liliudi idi taimámina Tauyana yaina manuna iseulidi.\x † \xo 9:21 \xt Vin 8:15.\x* \v 22 Itoboineda kada, \pm ‘Yaubada ina kanasiuna bogo ina tuta ikaika goi dogoi liliudi takimavadedi nakae ina Katukeda idige.’ \m Go neta ikaika geya idauta, geya kada tayaamo enao ikaaiyaka ida goyo adi nuwotao manuna geya.\x † \xo 9:22 \xt Vin 17:11.\x* \p \v 23 E tuwo Yaubada ina Kaba Kaiyaka ma konanina yábana goi Mosese boi itapatedi, e poyapoya ame goi imadagidi. Itoboine bei yoguyogu ikaikaidi goi moe tapatayadi ikimavadedi núwala manuna go, dogoiyadi yábana goi adi kaba kimavada idedevinasavedi; aba kimavadayana moe Guyau ikaikaina. \v 24 Moitamo. \w Guyau\w* ikaikaina itoboine. Tauyana Tukunu Kimaasabaina toina siyowoyowo goi geya isiuta. Moe Tukunuyana Tukunu mooitamoina yábana goi ana tapata, go sem Tauyana yábana toina isiu ina ame tuta Yaubada matana goi ikaaiyaka kita manuda. \v 25 Aiyuwoina geya itoboineyeta Tauyana tuta tuta toinina iikasale ámasa goi Tonúwala Toolagaidi nakae siguinuwe geya. Tala tamo tamo Tonúwala Toolagaina tayamo Tukunu Kimaasabaina Toina goi isiu inuwonúwala go, ina nuwalayana geya toinina ikaikaina goi geya, go sem yoguyogu ikaikaidi goi inuwonúwala. \v 26 Neta Guyau amo Tonúwala Tolagaidiyadi nakae, itoboine tuta tuta gedageda ilotowo poyapoya ana madágina kunu goi go, ima ame tuta goi. Go moe nakae geya isowoduwoita, go sem bogina sivatayamo tauna tuta ana kaba lukavava goi isowóduwo ina toinina ikasale ámasa goi goyo ana táuwa manuna. \p \v 27 Kita tomota liliuda ada lovina ikaaiyaka bego sivatayamo bei takámasa namliyeta takínona ana tuta. \v 28 \w Guyauyana|lemma="Guyau"\w* nakae. Ana lovina goi sivatayamo Yaubada ikasale ámasa goi be tomota liliuda ida goyo ikabidi ikalavedi\x † \xo 9:28 \xt Ais 53:12.\x* go, Tauyana bei aiyuwoina ikaluvilamna ima geya kada ida goyo manudi geya, go sem bei kita mada salau tatuuyaosi ada yava manuna. \c 10 \s1 Yeisu yawoina sivatayamo ikasale ámasa goi // kita liliuda ada yava manuna \p \v 1 \w Guyau\w* ina kasalayana tuwaina ataligei. \w Yaubada ina Katukeda\w* moe dogoi dedevidi nava bei Yaubada iguuinuwedi yaida makayaudi. Atukedayana geya kada dogoi toina geya. Tauna nakona \w Tonúwala\w* Toolagaina tala tamo tamo goi tuta liliuna yoguyogu sikaumatedi sikaasaledi Yaubada yaina bego tomota sidedevina Yaubada matana goi go, Atukedayana geya itoboineyeta bei Yaubada ana tovalabelabenayao ikimatuwedi. \v 2 Manakae? Amo vininabeso yoguyoguyadi nava bei sikaasaledi idi goyo manudi neta sikimavadevataedi? Geya! Neta amo vininabesoyadi moitamo sivatayamo sikasaledi be sikimavadedi, e Yaubada ana tosakululuyao nukotodi geya isabutukoidita idi goyo manudi. Go moe nakae geya isowoduwoita! \v 3 Go sem vininabesoyadi moe adi kaba nuwokavata tala tamo tamo goi kidi nava madi goyo. \v 4 Ame moitamo. Bulumakau bolamo be \w goti\w* bolamo ikaikaidi geya itoboinedita tomota ida goyo sitauwedi. \p \v 5 E tauna tutayana Guyau ima poyapoya ame goi, Yaubada ilatuwoko, idigo kana, \b \qc ‘Yoguyogu ikaikaidi adi kasala be \qc parawa ana vininabeso geya latuwom. \qc Go wowogu kwatubayasi bei akasale yaim. \qc \v 6 Tomota idi vininabeso yoguyogu sivakasavedi \qc adi kasala kom yaim o idi goyo manudi yoguyogu \qc sikaumatedi sikasaledi kom yaim go, \qc moe dogoiyadi geya kuuyaonedita. \q1 \v 7 Tuwo kagu, \qc “Gwa! Yau amegu. \qc Yaubada e, bogina ama \qc bei kom im nuwonúwana aguinuwe \qc nakae boi manugu buki nuunumina\f ‡ \fr 10:8 \fk Buki nuunumina\ft : Ame nakona Yaubada ina Katukeda.\f* goi sigini.”’ \qr Same 40:6-8 \b \m \v 8 Mainao maeko goi Tauyana kana, \b \qc ‘Yoguyogu ikaikaidi adi kasala, \qc parawa ana vininabeso, \qc tomota idi vininabeso yoguyogu sivakasavedi adi kasala \qc be nakae yoguyogu sikaumatedi adi kasala goyo manudi \qc geya latuwom be nakae geya kuuyaonedita.’ \qr Same 40:6 \b \m Go moe dogoiyadi sikasaledi nakae Yaubada ina Katukeda idige go, tuwo amo nakae Yaubada ilatuwoko. \v 9 Niga idigo kana, \b \qc ‘Gwa! Yau amegu. \qc Bogina ama bei kom im nuwonúwana aguinuwe.’ \qr Same 40:8 \b \m Bogina kogite? Enao bogo goyo adi núwala ikabi ikalave go, enao vau iyato. \v 10 Ina nuwonuwanayana pasina, tauna \w Yeisu\w* \w Guyau\w* sivatayamo wowona ana kasala goi ikimasabeda Yaubada umana. \p \v 11 Tuwo Tonúwala liliudi Vada Kimaasabaina goi siitáoya maliyalina tamo tamo Yaubada ina paisewa siguuinuwedi; nakae vininabeso liliudi sikaasaledi Yaubada yaina go, vininabesoyadi geya itoboinedita bei tomota idi goyo sikabidi sikalavedi.\x † \xo 10:11 \xt Tat 29:38; Yoy 28:3.\x* \fig Tonúwala sipi ikaumate ikasale Yaubada yaina|src="C036psgr.tif" size="col" ref="10:11" \fig* \v 12 E kina go ida Tonúwala Tolagainayana sivatayamo vininabeso tayamo ikasale goyo manudi go, ina kasalayana moe tuta madabokina itoboine. Ikasale ikavava, wowoina basekoina Yaubada kakataina goi itusobu.\x † \xo 10:12 \xt Sam 110:1; Epe 1:20; Kol 3:1; Ibe 1:3, 8:1, 12:2.\x* \v 13 Amo tutayana iiyamwasi ana kadókana ina kaleyayao Yaubada ivasobusobuyedi. \v 14 Moitamo. Ida Tonúwala Tolagainayana ina núwala ana paisewa bogina ikavava. Tayamo vininabeso goi kita bogina ikimasabevataeda toinina umana ikimatuweda. \p \v 15 E moe \w Baloma Kimaasabaina\w* nakae bogina ikamoitamoe yaida. Tauyana idigo kana, \b \q1 \v 16 ‘\w Yauwe\w* idigo kana, \qc “Amo tutayana bei akanasíuna \qc \w Isileli tubunao\w* yaidi goi ame nakae: \qc Nuwodi goi guna Katukeda bei ayatoidi \qc nakae kidi atedi goi aginidi.”’ \qr Yeremaya 31:33 \b \m \v 17 Namliyeta idigo kana, \b \qc ‘Geya tuwaina idi goyo \qc be nakae idi kapipilova bei anuwokaavatedi.’ \qr Yeremaya 31:34 \b \m \v 18 E ame goyoyadi yaida goi Yaubada bogina inuwotaoidi, tauna geya tuwaina goyoyadi adi vininabeso takasaledi Yaubada yaina! \ms1 Yaubada tanōko // be nakae ida numisa tayoisikavāte \mr (Iberiu 10:19-39) \p \v 19 E tuwo segowo, Yeisu ikaikaina goi mada katepatu \w Tukunu Kimaasabaina Toina\w* ana siu manuna. \v 20 Wowona ina kámasa goi enao vau, moe yawana vau ana kenao, ikatupáeve kita manuda tutayana vabodaupa kaarekoina goi isiu ina Tukunu Kimaasabaina Toina goi.\x † \xo 10:20 \xt Mad 27:51; Mak 15:38; Luk 23:45; Tat 26:31-37.\x* \v 21 Aiyuwoina mada Tonúwala Toolagaina itobukukuyuida go, Yaubada ina Vada irugwausi. \v 22 Tauna ma kateda mooitamoidi be mada numisa toogagaina Yaubada tanōko unana ateda bogina iseulidi be nakae nuwoda ina sabutuko ikimavadedi go, wowoda bwae maavadaina goi inikidi.\x † \xo 10:22 \xt Vin 8:30; Isi 36:25.\x* \v 23 Ida lotuta Yeisu yaina goi takamooitamoe, geya ida nanayuwomo tayoisikavāte. Tauyana ada tokatótula moe \w aba numisa\w*. Tauna ida lotuta Yeisu yaina tayoisikavāte. \v 24 Aiyuwoina sedao manudi tanuwonūwana manakaeda nuwodi tanuwotalatalaidi bei simatakoi be guinuwa dedevidi siguinuwedi. Ida nuwotalatalayana ame nakae: \v 25 Taabu ida tugúguna ida Tomoya manuna takaalavēdi nakae tomota maniyedi idi sinapu, go sem sedao atedi tavapatupatūdi go, mada salau nakae taguuinūwe unana \w Yauwe ina Maliyalina\w* imamaima. \p \v 26 Neta nanamsa Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* manuna bogina takabi go, talovina nava goyo taguuinuwe, geya tayaamo núwala ida goyo manuna ikaaiyaka, \v 27 go sem mada matoita ada takínona tatuyaosiyamo be yeu ivakaigaga toina tababane. Amo yeuyana giyakainava bei Yaubada ina kaleyayao ivakasavedi.\x † \xo 10:27 \xt Ais 26:11.\x* \v 28 Avatauwa neta Yaubada ina Katukeda boi Mosese iivinidi sikatae, e geya adi nuwokapisimo go, idi goyo adi totalavaita adi taiyuwo o adi taito idi talavaita goi itoboinedi sikámasa.\x † \xo 10:28 \xt Atu 17:6, 19:15.\x* \v 29 Neta moe nakae Yaubada itagone ina Katukeda ana tokapipilovayao manudi, manakaemi konuwonúwana tomota adi liuna manuna neta idi goyo ame nakae: Yaubada Natuna sikaolilive? Aiyuwoina Yaubada ina kanasiuna vau ikaikaina sikaogoyoe. Ikaikayana goi Yaubada ikimasabedi toinina umana. Aitonina Baloma Kimaasabaina sikaogoyoe go, Balomayana anuwóiya unana. Manakae? Liuna gagaina bei sibabane gea geya? Bei igoyo toina ae?\x † \xo 10:29 \xt Tat 24:8.\x* \v 30 Moe moitamo. Bogina tayagoi moe kina Yaubada idigo kana, \b \pi1 ‘Yau tokapipilova adi toliuna. Yau bei akatumapudi.’ \qr Atukeda 32:35 \b \m Aiyuwoina Mosese kana, \b \pi1 ‘Yauwe ina bodao bei itakinoidi.’ \qr Atukeda 32:36 \b \m \v 31 Moe aba matoita toina neta Yaubada maa yawoina ina takínona nimana goi tababane. \p \v 32 E konuwovīla boi tutayana Yaubada nuwomi igimitapasigidi, namliyeta mou ana gedageda gagaina kolotowoidi go, kotogaga. \v 33 Moe gedagedayadi ame nakae: Tuta maniyena tomota matadi goi sigieomaemaemi, nakae sitagiwoimi be siyogedegedemi go, tuta maniyena semiyao nakae sigieomaemaedi; adi gedagedayadi goi komi taiyao kovavasa. \v 34 Moitamo. Komi taiyao kovavasa. Tauyadi deri ana tokaiyakoyao konuwokapisiyedi be kovaitedi be nakae tutayana konami tomota sivainaoidi go, tuwo kouyáwana unana bogina koyagoi konami dedevina toina be aiyako vaatayaina yábana goi ikaaiyaka nava bei kobabane. \p \v 35 Tauna imi katepatu taabu kookalāve. Moe imi katepatuyana goi ami vaiwówana bei kobabane. \v 36 Neta latuwomi ami vaiwowanayana kobabane, itoboinemi komesayágana bego tutayana Yaubada ina nuwonúwana bogina koguinuwe, kaga ikaatotule bei kobabane. \v 37 Moe nakae \w Gínina Kimaasabaina\w* idige kana, \b \qc ‘Nava tuta giyaina tuwaina\x † \xo 10:37 \xt Ais 26:20.\x* \qc Tauyana imamaima bei ima go, geya mgoninamo. \qc \v 38 E yau guna \w tokibóbwata\w* numisa goi iiketoiya.\x † \xo 10:38 \xt Rom 1:17; Gal 3:11.\x* \qc Go neta itugavilegu, \qc geya auyaoneyeta.’ \qr Abekuki 2:3-4 \b \p \v 39 E kita go geya Yaubada ana totugavilayao nakae geya, moe vailai ana kenao. Go sem kita tauyadi aba numisa nakae. Moe yawoida adi yava ana kenao. \c 11 \ms1 Numisa ana yagoina be ina guinuwa manudi \mr (Iberiu 11:1-40) \s1 Numisa ana yagoina \p \v 1 E numisa kaga? Ame nakae: Takaaiyaka nakae neta Yaubada ina katótula talotuutaedi bogina simalatomota. Nakae kaga kaga Yaubada nava bei iguinuwedi ame tuta geya tagitedita go, ida numisayana Yaubada yaina moe guinuwayadi idi sowóduwo adi kiyakiyaya. \v 2 Tayagoi numisa ame nakae tubudao pasidi. Tauyadi idi numisa pasina Yaubada ikamoitamoedi. \p \v 3 Ida numisa goi tayagoi Yaubada ina bóbwara goi kaga liliuna yábana be poyapoya imadagidi, tauna tagite geya tayaamo kaga ikabi bei dogoiyadi imadagidi, go sem ina bóbwara kaka goi dogoi taagitedi imadagidi.\x † \xo 11:3 \xt Abv 1:1-31; Sam 33:6,9; Iyo 1:3.\x* \s1 Aba gita numisa ina guinuwa manuna \p \v 4 Ebeli ina numisa goi ina vininabeso ikasale Yaubada yaina go, ina vininabesoyana Keni ina vininabeso idedevinasave. Ina numisayana pasina Yaubada ivayoko kina kiboobosina ame nakae: Ina vininabesoyana iuyaone. Ebeliyana bogina ikámasa go, ina numisayana goi ana kaigigita nava ibobóbwara yaida goi.\x † \xo 11:4 \xt Abv 4:3-10.\x* \p \v 5 Enoki ina numisa goi nava maa yawoina go, Yaubada itukoe tauyana ámasa geya ilotowoeta. Tuwo tomota geya sibabaneyeta unana Yaubada bogina itukoe, tauna geya sigiteyeta.\x † \xo 11:5 \xt Abv 5:21-24.\x* Ame moitamo. Namliyeta Yaubada itukoe, e ikamoitamoe kana, \pm ‘Tauyana ivauyaonegu.’ \m \v 6 E, neta geya ida numisamo Yaubada yaina, geya itoboinedeta Tauyana tavauyaone. Neta latuwoda tanoko, itoboineda mainao tanumisa bego ikaaiyaka be nakae ana tolusalayao adi vaiwówana ivinidi. \p \v 7 Boi nimatu Yaubada Nowa igimikatumatali idigo kana, \pm ‘Nava bei dogoi maniyedi aguinuwedi go, guinuwayadi geya tayaamo avatau boi nakae igitedi.’ \m Nowayana mana wowoina inove, e ina numisa goi dedeoga gagaina iyowo mana bodayauwo adi yava manuna. Ago dedeogayana ana yówana goi da poyapoya itakinoidi kidi toogoyoidi go, Yaubada Nowa ivayoko kina koroto kiboobosina ina numisa pasina.\x † \xo 11:7 \xt Abv 6:13-22.\x* \p \v 8 Eberamo ina numisa goi Yaubada ina duduwo ikabikaone, tuwo ina kasa ikalave go, ina asa tayamo goi. Asayana giyakainava bei ikabi ina kaba lovina. Tuwo toinina ina kasa ikalave go, geya iyagoiyeta nako inonoina.\x † \xo 11:8 \xt Abv 12:1-5; Gui 7:3.\x* \p \v 9 Ina numisa goi ina asayana katootulina goi ilokasa be ieogaoga go, yoyou parai goi ikaaiyaka. Niga natuna Aisake be tubuna Yakobo idi sinapu nakae. Tauyadi yaidi goi nakae Yaubada ikatótula asayana bei ivinidi idi kaba lovina.\x † \xo 11:9 \xt Abv 12:8, 18:1,9, 35:27.\x* \v 10 Eberamo ogaoga nakae asayana goi ikaaiyaka unana asa aiyako vaatayaina tayamo ituuyaosi; asayana ana tokabitam be ana toyówana moe Yaubada. Tauna Eberamo ogaoga nakae ikaaiyaka. \p \v 11 Sera ina numisa goi nakae. Tauyana bogina ikágala go, togaga Yaubada goi ibabane bei itoboine Eberamo goi ikéuwama. Moe nakae unana inuwonúwana Tokatotulayana \w aba numisa\w*.\x † \xo 11:11 \xt Abv 17:19, 18:11-14, 21:2.\x* \v 12 Tauna Eberamo koroto tayamo wowona bogina ipanunu nakae go, tauyana yaina goi boda gagaina toina isusáila. Bodayadi adi badabada yábana utunaina ana badabada nakae be nakae ediédila ana badabada mamaya goi nakae.\x † \xo 11:12 \xt Abv 15:5, 22:17, 32:12.\x* \p \v 13 Ame tauyadi madabokidi madi numisa sikaaiyaka ana kadókana sikamasa kówasa go, Yaubada ina katotulayadi keuwoidi geya sibabanedita, go sem aduwanau goi nakae sigitedimo be siuyaonedi, tuwo sikamoitamo bego poyapoya ame goi kidi ogaoga be togala.\x † \xo 11:13 \xt Abv 23:4; 1Te 29:15.\x* \v 14 Neta ame nakae tabóbwara, ame nakae asa tayamo talotutae bego toinida ida kasa. \v 15 Go neta amo asayana bogina siikalave manuna sinuwonúwana, e tuta ana toboine bogina ikaaiyaka itoboinedi sikaluvila sina amo asayana goi. \v 16 Go nakae geya siguinuweyeta. E kidi latuwodi asa ituli, asayana moe yábana, e toinidi idi kasa idedevinasave. Tauna Yaubada geya iomaemaedita neta siduduwe kadi, ‘Kom ima Yaubada.’ Moe moitamo unana idi kasa bogina ikatubayasi, tauna tayagoi geya iomaemaedita. \p \v 17 Eberamo ina numisa goi natuna Aisake ikasale Yaubada yaina tutayana Yaubada ina vakakona ibabane. Aisakeyana moe natuna kaakesaina go, tuwo bego ikaumate ikasale Yaubada yaina.\x † \xo 11:17 \xt Abv 22.\x* Ame Eberamoyana yaina Yaubada ikatótula \v 18 idigo kana, \b \pi1 ‘Guna katótula tubumowo manudi Aisake goi bei imalatomota.’\x † \xo 11:18 \xt Rom 9:7.\x* \qr Aba Vatowo 21:12 \b \m Atotulayana Eberamo inumise. \v 19 Ina nuwonúwana bego Yaubada itoboine natuna tokámasa yaidi goi ikaitáoe, tuwo itagona ikasale go, Yaubada isanabode. Tauna itoboineda kada, ‘Eberamo natuna ámasa goi iuyaonemnei.’ Moe kaga nava bei isowóduwo makayauna. \p \v 20 Aisake ina numisa goi natunao Yakobo be Iso \w ikaipakuyedi\w*, nakae italavaita kaga kaga nava bei sisowóduwo tauyadi ma tubudiyao yaidi goi.\x † \xo 11:20 \xt Abv 27:27-40.\x* \p \v 21 Yakoboyana ina numisa goi tutayana giyakainava bei ikamakámasa Iyosepa natunao tamo tamo ikaipakuyedi.\x †a \xo 11:21 \xt Abv 48:1-22.\x* Ikavava, ina kaituko goi ikalivavaina, e isakululu Yaubada yaina.\x †b \xo 11:21 \xt Abv 47:31.\x* \p \v 22 Iyosepa ina numisa goi tutayana ana tuta giyakainava bei ima, e \w Isileli tubunao\w* idi sowóduwo Itipita goi ikatumatalidi, tuwo tomota adi lovina ivinidi luluna ana valiwoga manuna.\x † \xo 11:22 \xt Abv 50:24-25; Tat 13:19.\x* \p \v 23 Mosese tamana be sinana idi numisa goi Moseseyana ina bíbina mlina sikabi, tukówana aito sivamou unana natudi sigite gómana dedevina be nakae tolovina \w Pero\w* ina lovina geya simatoiteyeta.\x † \xo 11:23 \xt Tat 1:16,22, 2:2.\x* \v 24 Moseseyana ina numisa goi tutayana bogina ibíbina gagaina, ikatae tomota sivayoko kina Pero natuna vavina natuna.\x † \xo 11:24 \xt Tat 2:10-12.\x* \v 25 Geya latuwona tuta kaakupina goi goyo ana uyáwana ilotowo, go sem ikinava bego Yaubada ina bodao idi kaiyakomou goi isiukoidi bei adi gedagedayadi ilotowoidi. \v 26 Ina nuwonúwana neta \w Guyau\w* ina omayamaya ilotowo, moe esaesa gagaina namliyeta da Itipita idi esaesa. Bogina koyagoi. Yábana vaiwowonina manuna imasimasi. \v 27 Mosese ina numisa goi Itipita ikalave go, tolovina ina egamogamogu geya imatoiteyeta. Tauyana Itipita ikalave unana nava imeesayágana nakae neta itoboine Yaubada igite go, geya vatau tayaamo itoboine Yaubada igite.\x † \xo 11:27 \xt Tat 2:11-15.\x* Tauna Itipita ikalave. \v 28 Moseseyana ina numisa goi Isileli tubunao ilatuwokoidi Basitáwana Aikanina siguinuwe be nakae \w lami\w* ikaikaina sikabi, idi vada totomdi siseulidi, govila bei tómtula ima idi botomoyayao ikaumatedi.\x † \xo 11:28 \xt Tat 12:12-42.\x* \p \v 29 Isileli tubunaoyadi idi numisa goi Négwasa Kayakayaina sivadamane nakae neta poyapoya sayasayaina goi siiketoiya. Ago tutayana da Itipita sipoikíkina sivadamane, sisalili!\x † \xo 11:29 \xt Tat 14:13-31.\x* \v 30 Isileli tubunaoyadi idi numisa goi maliyalina ainima aiyuwo goi Yeriko sivanibinibisi namliyeta ina kali gurewa gagaidi sisou.\x † \xo 11:30 \xt Iys 6:1-20.\x* \v 31 Reyabi boi tomatagogoli go, ina numisa goi geya ivailaita boi kidi Yeriko ina tokapipilovayao taiyao. Boi mainao Isileli tubunao toyáusa Yeriko sisiu go, Reyabiyana mana tuboina iuyaonedi, tauna niga tutayana Isileli tubunao sikaluvila tokapipilovayadi sikaumatedi, Reyabi sivaite, maa yawoina ikaaiyaka.\x † \xo 11:31 \xt Iys 2:1-21, 6:22-26.\x* \fig Isileli tubunao Yeriko sivanibinibisi|src="C039psgr.tif" size="col" ref="11:30" \fig* \p \v 32 Manakae? Numisa tetelina tuwaina avatetelidi? Itoboinegu avatetala vata Gidiyoni\x †a \xo 11:32 \xt Tot 6:11—8:32.\x* manuna, Baraki\x †b \xo 11:32 \xt Tot 4:6—5:31.\x* manuna, Samsoni\x †c \xo 11:32 \xt Tot 13:2—16:31.\x* manuna, Yepata\x †d \xo 11:32 \xt Tot 11:1—12:7.\x* manuna, Devida\x †e \xo 11:32 \xt 1Sa 16:1—1To 2:11.\x* be Samwera\x †f \xo 11:32 \xt 1Sa 1:1—25:1.\x* manudi be nakae Yaubada ina \w tokabivalavalayao|lemma="Tokabivalavala"\w* liliudi manudi go, tuta geya itoboineyeta. \v 33 Amo tauyadi idi numisa goi guinuwa badabadaidi siguuinuwedi. Nakae tolovina maniyedi sivasobusobuyedi, sitakinona vavasa, Yaubada ina katótula sibabanedi, \w laiyoni\w* sasasaidi tobudi sivakapatudi,\x † \xo 11:33 \xt Dan 6:1-27; Tot 14:5-6; 1Sa 17:34-37.\x* \v 34 yeu sabeninimina ina togaga sisapimate, ámasa sisi goi sisiya, maniyedi neenetaidi go, Yaubada ikitogagedi, madi togaga yaviya goi be nakae idi kaleyayao badabadaidi sivatapiyedi sisiya.\x † \xo 11:34 \xt Iys 23:9-10; Tot 4:14-16, 7:22-25, 16:28-30; 1Sa 14:6, 17:45, 18—27; 1To 19:2; 2To 6:31-33; 2Te 20:15, 32:20-22; Yer 36:19,26; Dan 3:1-30.\x* \v 35 Vevina maniyedi idi bodao kaamasidi siuyaonedi tutayana ámasa goi sitaoyamna.\x † \xo 11:35 \xt 1To 17:17-24; 2To 4:25-37.\x* E tonumisa maniyedi gedageda gagaina sibabane go, geya latuwodi idi numisa silawoiwoiye adi talígava manuna, go sem idi numisayana geya silawoiwoiyeta bego adi taoyamna moitamo toina sibabane. \v 36 E maniyedi aiwoteta be dábina silotowoidi. E tuwaina maniyedi seni goi nimadi siyowóidi be nakae deri goi sivaisiudi.\x † \xo 11:36 \xt 1To 22:26-27; 2Te 18:25-26; Yer 20:2, 37:15, 38:6.\x* \v 37 Maniyedi gurewa goi sikaumatedi,\x †a \xo 11:37 \xt 2Te 24:21.\x* maniyedi siboboyuwedi,\x †b \xo 11:37 \xt 1To 19:10; Yer 26:23.\x* maniyedi sisi goi sikámasa, maniyedi adi kwama moe \w sipi\w* be \w goti\w* sakavaidi,\x †c \xo 11:37 \xt 2To 1:8.\x* e madi vaképwata be madi kaiyakomou be madi gedageda sivanibiníbita. \fig Tomota Yaubada ina tokabivalavalayao maniyedi gurewa goi sikaumatedi|src="C046psgr.tif" size="col" ref="11:37" \fig* \v 38 Moe tonumisayadi da poyapoya sidedevinasavedi. Ego idi vanibitayana goi sina yoyowo besobeso goi be koya goi be nakae tukubu be masi goi sikaaiyaka. \p \v 39 Amo tauyadi madabokidikova Yaubada ikamoitamoedi idi numisa pasina go, Yaubada ina katótula keuwoina geya sibabaneyeta. \v 40 Unana Yaubada inuwonúwana kita manuda, e enao dedevina toina bogina ikatubayasi bego kidi kita taiyao itoboineda Yaubada ina katotulayana keuwoina tababane. \c 12 \ms1 Yeisu numisa ana Tokaimatana be // ana Tokimatuwo, yawoida goi tadumaakavāte \mr (Iberiu 12:1-29) \s1 Mada mesayágana ida vavalákuna talokōina \p \v 1 Tauna kita nakae mada kaba gita amo tauyadi badabadaidi goi. Kidi moe numisa ana totalavaitayadi yábana goi sitaoyakobuda gaota nakae. Tauna goyo aba sanaboda nakae taabu taadanīda, e kwama nakae tavalilivīdi takalavēdi go, mada mesayágana vavalákuna matada goi taalokōine. \v 2 Ida lokoinayana ame nakae: \w Yeisu\w* tadumaakavāte; Tauyana ida numisa ana Tokaimatana be ana Tokimatuwo. Tauyana matana goi aba uyáwana ikaaiyaka, tauna kerose ana gedageda goi itogaga go, keroseyana ana omayamaya itanisi. Ikavava, ituko ina yábana go, kébana esaesa wowooinina moe Yaubada kakataina goi itusobu. \v 3 Moitamo. Tauyana toogoyoidi idi vakaleya goi itogaga, e manuna konuwolelēu, govila bei sosomi itapiyapiya, e nukotomi itopa. \p \v 4 Toogoyoidi sivakaleyemi bogina kovadókana go, imi vadokanayana goi nava ikaikaimi geya idauta. \v 5 Nakona tonanamsa ina liwola madabokina bogina konuwoilave. Boi ina liwolayana goi kita natunao nakae ilatuwokoida idigo kana, \b \qc ‘Natugu, \w Yauwe\w* ina sápina taabu kuukatāe. \qc Aiyuwoina taabu nukotom itopatōpa \qc tutayana ikamamaetalim. \qc \v 6 Avatauwa neta Yauwe imatakoiyedi, bei isapidi. \qc E ava natunava neta iuyaonedi, bei tamo tamo iliunedi.’ \qr Nanamsa 3:11-12 \b \p \v 7 Imi mou goi kotogāga; mouyadi Yaubada ina sápina nakae. Tutayana Tauyana isapimi, ivanaatunemi. Ame moitamo. Ava koroto natuna geya isapiyeta? Geya. \v 8 E kita Yaubada natunao liliuda ina sápina talotowo. Tauna avatauwa kita yaida neta geya isapideta, e ame tauyada geya Yaubada natunao toida geya. \v 9 Tuwaina, kita ma tamadao poyapoya ame goi. E tamadaoyadi boi sisapida go, tawowoinedi. Tauna itoboine toina balomaida Tamadi yaina goi tasakululu be yawoida tababane ae? \v 10 Tamadaoyadi kidi tuta kaakupina poyapoya ame goi sisapida nakae toinidi sinuwonúwana bei dedevina. E kina go Yaubada isapida kita ada dedevina manuna bei kita kimaasabaida Tauyana nakae. \v 11 E tutayana sápina liliudi tababanedi, geya tanuwonuwoneta bego moe aba uyáwana, go sem nuwomou talotowo. Ago avatauwa neta Yaubada ina sapinayana goi ikatubayasidi, e sapinayana keuwoina sisowóduwo yaidi goi, moe tuboina be kibóbwata Yaubada nuwona manuna. \p \v 12 Tauna komi maniyemi tovavalákuna neenetaidi nakae, e \qt nimami taameyaidi be aemi taatavidi kokitogagēdi\qt*\x † \xo 12:12 \xt Ais 35:3.\x* \v 13 go, \qt imi kenao kokitotomoiīdi bego kidi topem geya sikapusita, go sem bei sidedevina.\qt*\x † \xo 12:13 \xt Abi 4:26.\x* \s1 Tuboina tayāle be nakae ma kimaasabaida // Yaubada umana taaketōiya \p \v 14 Kosokikīna bei tomota liliudi taiyao kotuboina be nakae ma kimaasabaimi kooketoiya Yaubada umana. Neta moe nakae geya koketoiyeta, geya itoboinemita ida Tomoya kogite. \v 15 Ami dodōkana, govila bei tayamo yaimi goi Yaubada ina kanuwóiya geya ibabaneyeta. Aiyuwoina ami dodōkana, govila bei maniyemi yaimi goi kubukasa lam nakae itabo, e ibíbina go, keuwoina tamatamaina isowóduwo, e bei semiyao badabadaidi ikaigoyaidi.\x † \xo 12:15 \xt Atu 29:18.\x* \v 16 Aitonina ami dodōkana, govila bei maniyemi yaimi goi Yaubada omi ikai\f ‡ \fr 12:16 \fk Yaubada omi ikai\ft : Da Giriki niyadi goi kadi, ‘Komasisi goyogoyo.’ Go ame nakona livalakaibala ana yagoina ame nakae: Yaubada ina bodao Isileli tubunao tupwana nakae Yaubada monena. Tauna neta ituli ta yaubada polapola yaidi goi sisakululu moe nakae siroerata o kada, ‘Yaubada odi ikai.’\f* o taviileimi Yaubada yaina Iso nakae. Amo tauyana botomoya mana lovina go, lovinayana ikawoilave áika tayamo manuna, e siyana ivini.\x † \xo 12:16 \xt Abv 25:29-34.\x* \v 17 Bogina tayagoi bego niga Isoyana latuwona tamana ina \w kaipaku\w* go, tamanayana ikatae. Moe moitamo. Tauyana mana táiya isokikina makimaki bego tamana ikaipakuye go, geya itoboineyeta tamanayana nukotona ibugavile.\f ‡ \fr 12:17 \fk Nukotona ibugavile\ft : Da Giriki niyadi geya imavadeta ameko goi. Itoboineda takaigavile kada, ‘Iso geya itoboineyeta itugavila.’ Aiyuwoina itoboineda takaigavile kada, ‘Iso geya itoboineyeta ina guinuwa ikaigavile.’ Aitonina moe mae tomwana 17 goi.\f*\x † \xo 12:17 \xt Abv 27:30-40.\x* \v 18 Moitamo itoboine kosokikina bei kotuboina be nakae kimaasabaimi Yaubada umana. Tutayana Yaubada konoko, komi geya \w Isileli tubunao\w* nakae geya. Kidi boi neta kaga itoboinedi sibisikonedi, e bei sinokoidi. Sina yeu sabeninimina, kokonótuya, gaugau be nakae yágira lekoleko itowo sigitedi.\x † \xo 12:18 \xt Tat 19:16-22, 20:18-21; Atu 4:11-12, 5:22-27.\x* \v 19 Ago síula niyana be nakae níyana tayamo ana livala sinovedi go, tutayana sinovedi, simatoita. Tuwo sikawanoi makimaki Yaubada yaina bego livala tuwaina geya ivinidita. \v 20 Moitamo. Yaubada ina lovina ivinidi idigo kana, \b \pi1 ‘Kaga neta koyayana ibisikone, nakona tomota o yoguyogu nakae, e giya gurewa goi kokaumate.’ \qr Tateta 19:12-13 \b \m Go kidi idi nuwonúwana Yaubada ina lovinayana geya itoboinedita sikabikaone, tauna simatoita gagaina. \v 21 Dogoiyana koya goi isowóduwo moe aba matoita gagaina toina, tuwo Mosese nakae idigo kana, \pm ‘Yau matoita ivakayaodeigu; bogina amalitatátava.’\x † \xo 12:21 \xt Atu 9:19.\x* \m \v 22 E moe geya komi nakae geya, go sem komi bogina koma Saiyoni Koyaina goi. Moe Yaubada maa yawoina ina kasa o tadigo kada, ‘Yerusalema yabanina.’ Aiyuwoina bogina koma \w anerose\w* badabadaaidi guugunidi madi uyáwana yaidi goi. \v 23 Aitonina bogina koma Yaubada ina tomotayao, moe ina botomoyayao, e idi tugúguna kosiukoidi. Tauyadi yoidi yábana goi bogina iginidi. Aivasina bogina koma ada Totakínona, moe kita madabokida ida Yaubada, yaina goi be nakae \w tokibóbwata\w* balomaidi Yaubada ikimatuwedi yaidi goi. \v 24 Ainimaina bogina koma Yeisu yaina goi, Tauyana Yaubada ina kanasiuna vau ana \w togúdala\w* be nakae ikaikaina seeulina yaina goi.\x †a \xo 12:24 \xt Ibe 9:19, 10:22; 1Pi 1:2.\x* Ikaikayana valena Ebeli ikaikaina valena ikalisave.\x †b \xo 12:24 \xt Abv 4:10; Ibe 11:4.\x* \s1 Taabu Yaubada niyana takapiipilāve, // go sem takauyāgu Tauyana yaina \p \v 25 Ami dodōkana Tauyana ame tuta ivaadigoida niyana taabu kokapiipilāve. Neta poyapoya goi boi Isileli tubunao Yaubada ina livala sikatae go, geya itoboinedita adi liuna goi sisiya, e kita manakaeda neta Yaubada yábana goi ina livala ikaiwoduwe yaida go, Tauyana tatugavile? Bei ina liuna goi tasiya gea geya? Geya ae?\x † \xo 12:25 \xt Tat 20:22.\x* \v 26 Tauyana niyana amo tutayana poyapoya Saiyoni goi ikiikuiku go, ame tuta bogina ikatótula idigo kana, \b \qc ‘Sivatayamo tuwaina poyapoya bei aege go, \qc geya poyapoya kaka geya, \qc go sem yábana taiyao aegedi.’ \qr Kagai 2:6 \b \m \v 27 E ina livalayana kana, ‘Sivatayamo tuwaina.’ Moe ivatulukoida kaga liliuna boi imadagidi bei iegedi ikabidi ikalavedi. Moe nakae iguinuwe bego dogoiyadi geya iegedita bei sikaiyako vata. \p \v 28 E tauna \w Yaubada ina kalibúbuna\w* goi tasiusiu geya iikuneta, go sem ikaiyako vata. Tauna takauyāgu Yaubada yaina go, ida kauyaguyana goi mada wowoina be mada matoita tataimámina Yaubada yaina nakae bei iuyaone. \v 29 Moe itoboine unana ida Yaubada yeu sabeninimina nakae, e itoboine kaga liliuna ivakasavedi. Tauna tataimámina Yaubada yaina.\x † \xo 12:29 \xt Tat 24:17; Atu 4:24, 9:3; Sam 97:3; Ais 33:14; 2Tk 1:7.\x* \c 13 \ms1 Yeisu bogina ikimavadeda, // tauna ida sinapu dedevina taguinūwe \mr (Iberiu 13:1-21) \s1 Sedao tamatakoiyēdi \p \v 1 Semiyao nuumisaidi komatakooiyēdi\x † \xo 13:1 \xt Vin 19:18; Mad 5:43, 19:19, 22:39; Mak 12:31,33; Luk 10:27; Rom 13:9; Gal 5:14; Yem 2:8.\x* ame nakae: \v 2 Taabu mataogaoga konuwooilāve.\x †a \xo 13:2 \xt Rom 12:13.\x* Amo sinapuyana goi tomataogaoga maniyedi geya siyagoiyeta go, moe nakona \w anerose\w* simataogeogedi.\x †b \xo 13:2 \xt Abv 18:1-8, 19:1-3.\x* \v 3 Deri ana tokaiyakoyao nuumisaidi konuwaaisīdi nakae neta komi tauyadi taiyao deri goi kokaaiyaka. Semiyao nuumisaidi gedageda siibabane konuwaaisīdi nakae komi neta tomota siyogedegedemi nakae. \v 4 Madabokimi nai kowowōine sowomi o tadigo kada, ‘Nai ana sinapu korugwāusi.’ Neta nakae, bei imi nai ikaaiyaka maavadaina nakae goyo geya ikibaibailiyeta. Avatauwa neta toroerata o tomasisi goyogoyo, e Yaubada bei itakinoidi toogoyoidi. \v 5 Imi sinapu goi esaesa taabu kolookonāko ame nakae: Ava konami bogina yaimi, e manuna kouyáwana. Moitamo. Yaubada toinina idigo kana, \b \pi1 ‘Bei geya anuwooilavem; bei geya akaalavem.’\x † \xo 13:5 \xt Atu 31:6,8.\x* \qr Iyosuwa 1:5 \b \m \v 6 Tauna mada katepatu Same ana togínina nakae tadigo kada, \b \qc ‘\w Yauwe\w* kina guna tovaita. \qc Tuwo geya amatoiteta. \qc Tomota kaga itoboinedi siguinuwe yaigu? Geya!’ \qr Same 118:6 \s1 Yaubada ana tosakululuyao adi vatulúkwana \p \v 7 Ami tovakumgoyao boi Yaubada ina livala sivatuulukoimi yawoidi konuwaaisīdi. Yawoidiyadi keuwoidi manuna konuwonūwana, e idi numisa kovatotowōne. \v 8 Ame idi numisayana: \w Yeisu\w* \w Guyau\w* ikaaiyaka nakae nakae boi nimatu, ame tuta be nakae tuta simamaima. \p \v 9 Taabu tomota idi vatulukwana polapola nakae ituli ituli sivasulaaigīmi. Moitamo. Yaubada ina kanuwóiya goi ateda sitogaga go, geya awoinu goi geya. Awoinuyadi adi lovina geya basabasaidimo adi tosabokuliyao yaidi. \v 10 Mada \w kaba kasala|lemma="Aba kasala"\w* moe Yeisu ina gedageda kerose goi, e aba kasalayana ana dedevina talotowoidi go, kidi \w Tukunu Kimaasabaina Toina\w* ana totaimaminayao geya adi tagonamo silotowoidi. \v 11 Ame moitamo. \w Tonúwala\w* Toolagaina tala tamo tamo goi yoguyogu ikaikaidi ikabidi ime Tukunu Kimaasabaina Toina sinaena goi isiu ikasale Yaubada yaina tomota idi goyo manudi.\x †a \xo 13:11 \xt Vin 16:15.\x* Ikavava, yoguyoguyadi sakavaidi sikabidi idi tunagu goi sisowóduwo sinavedi moetala goi sigabusavedi.\x †b \xo 13:11 \xt Tat 29:14; Vin 4:12,21, 9:11, 16:27.\x* \v 12 Tauna kina go Yeisu nakae. Asa moetala goi geda ibabane bego toinina ikaikaina goi ikimasabeda Yaubada umana. \v 13 Tauna ida tunagu goi tasowōduwo, e Tauyana moetala goi tanōko ada yava manuna go, mada tagona aba omayamaya talotōwo Tauyana nakae. \v 14 Ameko poyapoya ame goi geya ida kasamo aiyako vaatayaina geya, go sem asa tayamo imamaima tatuuyaosi. Moe asayana yábana Yerusalemaina aiyako vaatayaina. \v 15 Tauna Yeisuyana goi tuta liliuna ida vininabeso, moe ida yapali, takasāle Yaubada yaina. Moe ida livala keuwoidi tutayana tomota matadi goi takauyagu Tauyana yaina. \p \v 16 E guinuwa dedevidi be yabobona taabu konuwooilavēdi bego koguuinuwedi. Moe vininabesoyadi Yaubada iuyaonedi. \p \v 17 Imi tovakumgoyao kokabikaonēdi be nakae yaidi goi kokatetaagonēmi. Moitamo. Tauyadi yawoimi simatakaavatedi unana nava bei idi paisewayana Yaubada matana goi sitalaseyane. Ago idi matakavatayana goi madi uyáwana sipaisēwa go, geya adi romgimo. Neta komi geya imi kabikawanamo pasina siromgi, moe geya ami dedevinamo manuna geya. \p \v 18 Nava kokaawanōi kai manuma. Moe itoboinemi unana kayagoi bego nukotoma geya isabutukoidita ima sinapu komi yaimi manuna. Ima nuwonúwana kama, \pm ‘Tuta liliuna tapoikíkina ida sinapu sidedevina.’ \m Tauna kokawanōi manuma. \v 19 E akawanoi makimaki yaimi kokawanōi yau manugu bego Yaubada woilina ikaluvilemneigu ao yaimi. \s1 Togínina ina kawanoi \p \v 20 E Yaubada tuboina ana tokaiguyau. Tauyana boi ida Tomoya Yeisu, kita \w sipi\w* ada torugwáuta toolagaina, ámasa goi ikaitáoe. Moeko Yeisu ikaikaina goi Yaubada ina kanasiuna vata iguinuwe yaida. \v 21 Amo Yaubadayana yaina goi akawanoi bego kaga liliuna dedevina goi ikatubayasimi, bei itoboinemi ina nuwonúwana Yeisu \w Guyau\w* ina vaita goi koguinuwedoko, e bei imi guinuwayana dedevina Tauyana matana goi. Yaubada aba taimámina ame tuta be nakae tuta simamaima! \pr E nakae! \ms1 Liwola ana kaba lukavava \mr (Iberiu 13:22-25) \p \v 22 E segowo, akawanoi yaimi guna liwola ame mami mesayágana kotaiyakēke. Guna nuwonúwana giyaina tauna agini. \p \v 23 Latuwogu koyagoi siyada Timoti deri goi bogina sitaligei. Neta mainao ima, taiyao bei kao kavadademi. \p \v 24 Ima yabobona imi tovakumgoyao liliudi be nakae komi Yaubada ina kimasabayao madabokimi yaimi goi. Tauyadi tonumisa da Itali ameko goi idi yabobona sietune iwo yaimi. \p \v 25 Yaubada ina kanuwóiya bei ikaaiyaka madabokimi yaimi goi!