\id 1TI Gumawana Translation Project [C. Olson Draft #23 11-Jul-2018 Translators: Tomasi, Siyokira. Checkers: Benedi, Patimo Mar 2015] \h 1 TIMOTI \toc3 1Ti \toc2 1 Timoti \toc1 Timoti ana leta vakuumgoina \mt1 1 Timoti \mt2 Timoti ana leta vakuumgoina \is1 Livala Aba Vaita \ip Leta ame Timoti ana leta vakuumgoina Paulo igini. Nakona tala 62 sinaena igini. \ip Timoti Epeso goi ikaaiyaka, Yeisu ana totugugunayao imatakaavatedi. Ago tovatulukwana polapola maniyedi bogina sisiu idi tapwaroro goi tomota idi numisa sikaigoyaidi. Tauna leta ame goi Paulo latuwona Timoti ikatuliwole bego tovatulukwana polapolayadi isanabodedi. Aiyuwoina Paulo Timoti ivatuluko manakaena itoboine idi tapwaroro ana topaisewa ikinavedi. Aitonina Paulo Timoti ivatuluko ina sinapu nakonakae itoboine boda tamo tamo tapwaroro goi yaidi. \iot Leta Luluna \io1 1. Leta ana togínina be ana tokatuyaivayao \ior 1:1-2 \ior* \io1 2. Lovina tovatulukwana polapola manudi \ior 1:3-20 \ior* \io1 3. Tapwaroro ana lovina \ior 2:1—3:13 \ior* \io1 4. Leta ame ana masi \ior 3:14-16 \ior* \io1 5. Paulo ina vatulúkwana Timoti ina sinapu manuna \ior 4:1-16 \ior* \io1 6. Timoti ana lovina ina guinuwa boda tamo tamo yaidi manuna \ior 5:1—6:2a \ior* \io1 7. Paulo ina liwola vaamliyaidi \ior 6:2b-19 \ior* \io1 8. Lovina vaamliyaina Timoti yaina \ior 6:20-21 \ior* \c 1 \ms1 Leta ana togínina be ana tokatuyaivayao \mr (1 Timoti 1:1-2) \m \v 1-2 Timoti,\x † \xo 1:1-2 \xt Gui 16:1,3, 17:14-15, 18:5, 19:22, 20:4; Rom 16:21; 1Ko 4:17, 16:10; Pil 2:19; 1Tk 3:2,6; 1Ti 6:20; Ibe 13:23.\x* \p Ida numisa tayamo pasina tauna kom natugu toina nakae. \p Yau Paulo, \w Guyau\w* \w Yeisu\w* ina \w vamoléyana\w* Yaubada ada Toyava be nakae Guyau Yeisu talootutae idi lovina goi. E leta ame agini iwo yaim. \p Tamada Yaubada be ida Tomoya \w Guyau\w* Yeisu idi kanuwóiya be idi nuwokapisi be nakae idi tuboina bei sivinim. \ms1 Lovina tovatulukwana polapola manudi \mr (1 Timoti 1:3-20) \s1 Timoti itoboine // tovatulukwana polapola isanabodedi \p \v 3 Tomota maniyedi moeko Epeso goi sikaaiyaka, ituli ta vatulukwana polapola sivaatulúkwana. E leta ame goi akatuliwolem nakae tutayana boi bogina bei atulavem anonoina Mesadoniya parovinsi akatuliwolem bego moeko goi kwaaiyaka bei moe tomotayadi kulovinaēdi ituli ta vatulúkwana taabu sivaatulūkwana. \v 4 Kulovinaēdi taabu sikaasalēdi vatuta be tubudao adi liliu badabadaaidi yaidi goi. Dogoiyadi moe aumakimaki besobeso sivaaituwedi go, Yaubada ina paisewa moe numisa goi, e geya sivaituweyeta. \v 5 E guna lovinayana unana, moe bego tomota simatakooiyedi. Go idi matakoiyana itoboine atedi maavadaidi goi be nuwodi geya isabutukoidita goi be nakae idi numisa dókana goi. \v 6 Ame sinapuyadi tomota maniyedi bogina sivasulaigidi, tauna siketoiya besobeso be aumakimaki geya basabasaidimo sitaiyakekedi. \v 7 Tauyadi bego Yaubada ina \w Katukeda ana tovatulukwanayao|lemma="Atukeda ana tovatulúkwana"\w* go, kaga kaga siidigedi be nakae kaga manuna sikaugeogéona geya siyagoidita. \p \v 8 E tayagoi bego \w Yaubada ina Katukedayana|lemma="Yaubada ina Katukeda"\w* dedevina, nakae aba vaita, neta taetakodoko nakae itoboine. \v 9 Bei taetakodoko neta ame tanuwokavate: Bego Yaubada ina Katukeda iyato geya \w tokibóbwata\w* manudi geya, go sem Atukedayana ikaaiyaka ame tauyadi manudi: Tomota Atukedayana ana tokapipilova be tokadoinana, Yaubada ana tokaoliliwoyao be toogoyoidi, kaga liliuna kimaasabaina Yaubada umana kidi sikibaibailidi be nakae taviileidi Tauyana yaina, avatauwa neta sinadiyao o tamadiyao silauidi, tokaumata, \v 10 toroerata be tomasisi goyogoyo, tauyadi koroto koroto taiyao, tauyadi tomota \w siipakoidi|lemma="Paakonina"\w*, topola, tokanatamada polapola be nakae kaga liliuna tomota siguuinuwedi go, vatulukwana dókana isanaabodeda taabu taguuinuwēdi. \v 11 Vatulukwana dokanayana unana moe Yaubada ina togaga ana \w káeyana\w* Valena Dedevina. Valayana moe Tauyana tubooinina be nakae kaakesaina bogina inumisegu ataalavaite. \s1 Paulo aba gita tayamo // Yaubada ina kanuwóiya goi ada yava tababane \p \v 12 Guna tokitogaga ida Tomoya Yeisu \w Guyau\w* yaina akauyagu bego inuwonúwana yau aba numisa, e ina paisewa manuna ikawoigu. \v 13 Boi Tauyana ataagiwoi be ina tonumisayao ayogedeegededi be nakae Tauyana avakaaleyedi.\x † \xo 1:13 \xt Gui 8:3, 9:4-5, 26:9.\x* Tauna itoboinegu liuna ababane go, Tauyana geya ikatumapuguta, go sem inuwokapisiyegu unana tutayana dogoiyadi aguinuwedi, geya anumiseyeta be nakae atamogemogeye, tauna inuwokapisiyegu. \v 14 E ida Tomoya ina kanuwóiya ilausiwosiwo yau yaigu, e numisa be matakoi ababanedi guna \w spwagógana\w* Guyau Yeisu taiyao pasina. \v 15 Livala ame livala \w aba numisa\w* \x †a \xo 1:15 \xt 1Ti 3:1, 4:9; 2Ti 2:11; Tai 3:8.\x* nakae itoboineda tauyaonedoko: Guyau Yeisu bogina isou ima poyapoya goi bego toogoyoida iyaveda.\x †b \xo 1:15 \xt Iyo 3:17.\x* Ego togoyoidayada yaida goi yau moitamo toogoyoigu toigu go, liuna geya iviniguta geya, \v 16 go sem inuwokapisiyegu unana ame: Bego yau toogoyoigu toigu yaigu goi Guyau Yeisu ina aramaitana dókana ivagitakoigu. Ina aramaitanayana yau yaigu aba gita tomota yaidi bego avatauwa Tauyana sinumise, yawoidi vata sibabane. \p \v 17 E Tokalibubuna vata geya ikamaseta nakae geya tagiteyeta. Tauyana anetava Yaubada. Ame Tauyana aba wowoina be aba taimámina ame tuta be nakae tuta simamaima. \pr E nakae! \s1 Timoti itoboine ina sinapu goi aba numisa \p \v 18 Natugu Timoti, moe lovinayana bogina nimam goi ayato moe nakae Yaubada ina nuwonúwana kom manum boi ina \w tokabivalavala\w* bogina sikabivalevaledi yaim. Idi livalayadi kunuwokaavatēdi be kuutogāga bego yaviya dedevina kuvayaviye ame nakae: \v 19 Im numisa be nakae kaga nuwom iiyagoi dedevina Yaubada matana goi, e kuyoisikaavatēdi. Ago maniyedi tomota nuwonúwana dedevina bogina sikalave, tauna idi numisa sibugoyai. \v 20 Moe tauyadi yaidi goi koroto adi taiyuwo, tayamo Aimeniyo, tayamo Alekisanda. Tauyadi adi taiyuwokova bogina Kaleya nimana goi ayatoidi bego matadi ivasabudi be siyagoi Yaubada taabu sitaagiwōi! \c 2 \ms1 Tapwaroro ana lovina \mr (1 Timoti 2:1—3:13) \s1 Vatulúkwana tapwaroro manuna \p \v 1 E tuwo dogoi tayamo gagaina akatusinapumi ame nakae: Tugúguna goi imi kawanoi liliudi tomota liliudi idi vaita manudi kotalavaaitēdi Yaubada yaina be nakae manudi kokaauyāgu Tauyana yaina. \v 2 Aiyuwoina tolovina be tomota madi lovina manudi kokaawanōi bego yawoida goi mada tuboina be mada sakululu takaaiyaka ame nakae: Ida sinapu nakae yábana sinapuna be nakae aba wowoina. \v 3 Ame dedevina Yaubada ada Toyava matana goi be nakae iuyaone. \v 4 Tauyana latuwona tomota liliuda iyaveda be ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* tayagoi. \v 5 Ame moitamo. \b \qc Yaubada tayamo toito. \qc \w Togúdala\w* tayamo toito nakae ikaaiyaka. \qc Togudalayana be tomota go, nauyayanaida goi ikaaiyaka. \qc Tauyana moe koroto tayamo, \w Guyau\w* \w Yeisu\w*. \qc \v 6 Toinina ámasa goi ikasale, \qc liliuda ada katumapu. \qc Moe nakae itateteda be italigeida. \qc Mae kiyakiyaya tayamo Yaubada ina tuta ana toboine goi \qc ivinida bego latuwona liliuda iyaveda. \b \m \v 7 Kiyakiyayayana manuna Yaubada bogina ivayokoigu yau Yeisu ina totalavaita be ina \w vamoléyana\w*\x † \xo 2:7 \xt Gui 9:15; Epe 3:7-8; 2Ti 1:11.\x* moe bego yau \w Totuyoyowo\w* adi tovatulúkwana. Ame abóbwara moitamo; geya apoleta. Go ida numisa ana vatulúkwana be Yaubada ana Nanamsa Mooitamoina avatulukoidi. \p \v 8 E tuwaina latuwogu komi koroto imi tugúguna liliudi goi neta nimami kokatulagasidi bego kokawanoi, e nimami maavadaidi. Nakae geya imi egamogamogumo be geya imi kaumakimakimo geya. \p \v 9 Kidi go vevina nakae; latuwogu adi kwama nakae vevina todedevidi siilosidi nakae. Adi kwamayadi aba wowoina go, idi losinayana goi idi sinapu sikabikuunuīdi. Nakae adi pasapasa geya kunudi mana \w goura\w* metametaina o pasapasa esaesa o adi kwama esaesa geya, govila bei Yeisu ana totugugunayao nuwodi sikobaledi.\x † \xo 2:9 \xt 1Pi 3:3.\x* \v 10 Go sem latuwogu idi guinuwa dedevidi goi sipasa nakae vevina itoboinedi neta Yaubada yaina sikaasaledi. \p \v 11 Vevinayadi imi tugúguna goi madi tugau be madi katetagona vatulúkwana dedevina sikabikābi. \v 12 E vevina geya atagonedita sivatulúkwana, e nakae geya atagonedita koroto sikabikunuidi, go sem madi tugau sikaaiyaka. \v 13 Guna nuwonúwana ame nakae: Moe Adama Yaubada boi igimimodugu namliyeta baige Ivi.\x † \xo 2:13 \xt Abv 2:7,21-23; 1Ko 11:8.\x* \v 14 Nakae Kaleya Adama geya ikatubauyeta, go sem Ivi ikatubau, tauna Iviyana ietokapipilova.\x † \xo 2:14 \xt Abv 3:1-7,13; 2Ko 11:3.\x* \v 15 Go ina venátuna goi Yaubada bei iyave. Moeko goi vevina liliudi itoboinedi adi yava sibabane neta madi numisa be madi \w matakoi\w* be kimaasabaidi Yaubada umana go, idi sinapu sikabikunuidi.\f ‡ \fr 2:15 \ft Ame tomwanayana geya imavadeta da Giriki niyadi. Tauyadi niyadi kadi, ‘Ego ina venátuna goi ana yava bei ibabane neta madi numisa be madi matakoi be madi sinapu dedevina.’ Itoboineda ame tataligei ame nakae: (1) Paulo nava Ivi idigedige. Tauyana igimigoyo go, venátuna goi Yaubada bei iyave. Venátuna ana yagoina ameko moe Yeisu ina bíbina. (2) Ame tomwanayana ivatulúkwana bego vevina itoboinedi idi paisewa siuyaone unana moe Yaubada ivinidi. Venátuna ana yagoina moe aba gita idi paisewa liliuna manuna.\f* \c 3 \s1 Tapwaroro ana topaisewa adi kinava manuna \p \v 1 E livala ame livala \w aba numisa\w*:\x † \xo 3:1 \xt 1Ti 1:15, 4:9; 2Ti 2:11; Tai 3:8.\x* Ava koroto neta latuwona ietovakumgo, moe paisewa dedevina iyale. \v 2 Tauna tauyana yawoina itoboine ame nakae: Ina sinapu goi geya ana pikwanamo. Nakae neta inai, monena anetava iyaledoko. Ina nuwonúwana be nakae ina sinapu ikabikunuidi, ina sinapu goi mana wowoina, tomataogaoga be nakae itoboine ivatulukwana dókana.\x † \xo 3:2 \xt Tai 1:6-9.\x* \v 3 Tuwaina bwae toogagaina taabu inim ginagīna iyaluwo be nakae taabu ikuubukāsa, go sem tauyana sakuululuna. Taabu ikaumaakimāki be nakae esaesa taabu ilookonāko. \v 4 Tauyana toinina ina bodayauwo ivakumgoiyedokōidi, nakae natunao madi wowoina dókana ina livala sinovedi. \v 5 Ego korotoyana neta geya iyagoiyeta manakaena toinina ina bodayauwo ivakumgoiyedokoidi, e manakaena bei Yaubada ana totugugunayao ivakumgoiyedokoidi? Geya. \v 6 Neta tauyana tonumisa vau, e taabu ietoovakūmgo, govila bei ina numisa pasina toinina ikilagasi, tauna Yaubada ina takínona ibabane boi \w Totagíwaya\w* nakae ibabane. \v 7 E aiyuwoina tauyana valena itoboine dedevina tomota geya sinumiseta yaidi goi, govila bei sitagiwoi be nakae Totagíwaya ina síkwana goi ikona. \p \v 8 Tovaita nakae. Itoboine idi sinapu goi madi wowoina, geya maedi aiyuwo geya, taabu sikaasalēdi \w oine\w* goi be nakae taabu siivāobuna. \v 9 Tuwaina ida numisa ana vatulúkwana Yaubada bogina ikaaiwoduwe siyoisiikavāte go, nuwodi geya isabutukoidita. \v 10 E avatau bego ietovaita, mainao kodovatūsi. Neta ina sinapu geya ana pikwanamo, e tauyana kotagōne ietovaita. \p \v 11 Kidi go tovaitayadi monediyao nakae idi sinapu goi madi wowoina, taabu siitagīwaya be nakae kaga liliuna yaidi goi taabu sikamonaamonāna. Go sem kaga liliuna goi tauyadi aba numisa. \p \v 12 Tovaitayadi neta sinai, monediyao aditava siyaledokōidi be nakae natudiyao be idi bodayauwo sivakumgoiyedokōidi. Koroto amo nakae kutaagonēdi sieetovaita. \v 13 Ava tovaitava neta idi paisewa goi siitokuma, e valedi dedevidi bei sibabane tomota matadi goi be nakae madi katepatu sinumisa \w Guyau\w* \w Yeisu\w* yaina goi. \ms1 Leta ame ana masi \mr (1 Timoti 3:14-16) \p \v 14 E ame dogoiyadi aginidi siwo yaim unana alotuta giyakainava bei awowoiwo yaim \v 15 go, neta akaaimúmuna, latuwogu bego kuuyagoi ava sinapuva itoboine Yaubada ina vada sinaena goi. Ina vadayana moe kita Yaubada maa yawoina ana totugugunayao. Tauyada Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* ana lasáuna be nakae ana tovabodaboda. \v 16 Bogina tayagoidoko yábana sinapuna ana vatulúkwana moe dedevina toina! Boi mainao vamoounina go, Yaubada bogina ikaiwoduwe. Vatulukwanayana Yeisu goi tagite ame nakae: \b \qc Tauyana bogina imalasakava. \qc \w Baloma Kimaasabaina\w* ikamoitamoe Tauyana kiboobosina. \qc \w Aneroseyao|lemma="Anerose"\w* sigite. \qc Valena asa liliudi goi ina \w vamoleyanayao|lemma="Vamoléyana"\w* sitalavaite. \qc Da poyapoya sinumise. \qc Tauyana ituko ina Yaubada ana \w káeyana\w* tomoeeyalina goi. \c 4 \ms1 Paulo ina vatulúkwana // Timoti ina sinapu manuna \mr (1 Timoti 4:1-16) \s1 Paulo ina katumátala // tovatulukwana polapola manudi \p \v 1 E kina go \w Baloma Kimaasabaina\w* bogina italavaitedoko bego tuta ana kaba lukavava goi tomota maniyena ida numisa ana vatulúkwana bei sikalave unana baloma polapolaidi o tadigo kada, ‘\w Dimoni\w*’ idi vatulúkwana yaidi goi sikasaledi. \v 2 Vatulukwanayadi tonumisa polapola idi pola goi sima. Ago idi polayadi manudi geya siomaayamaya geya. \v 3 Tauyadi nai sisanabode be nakae awoinu maniyena sivatabuyedi. Go awoinuyadi kina Yaubada iwodugudi bego kita nuumisaida ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* taayagoi liliuda mada kauyagu tauyaonedi. \v 4 Moe unana kaga liliuna Yaubada iwodugudi moe dedevidi.\x † \xo 4:4 \xt Abv 1:31.\x* Tauna geya tayaamo kaga vaatabuna kita yaida geya neta mada kauyagu tauyaone. \v 5 Ame moitamo. Dogoiyadi Yaubada ina livala goi be kita ida kawanoi goi bogina ikimasabedi ma basabasaidi. Tauna itoboineda tauyaaonedi. \s1 Paulo ina livala Timoti ina sinapu manuna \p \v 6 Moe vatulukwanayadi sedao kuvatuulukōidi. Neta nakae, e kom \w Guyau\w* \w Yeisu\w* ana tovaita dedevina unana ida numisa ana livala be nakae vatulukwana dókana ana livala bogina kusabokuliyedokoidi. Tauna livalayadi goi balomaim kuuvavani. \v 7 E da poyapoya idi vatuta besobeso geya basabasaidimo Yaubada manuna. E vatutayadi kuvakiilisīdi. E nakae balomaim kwatubayāsi bei im sinapu nakae yábana sinapuna. \b \qc \v 8 Neta wowoda takatubaayasidi, \qc moe ana dedevina giyaina. \qc Go neta balomaida takatubaayasidi yábana sinapuna manuna, \qc moe ana dedevina gagaina kaga liliuna manuna \qc unana moeko goi yawoida moitamo toina \qc ame tuta be nakae ámasa mlina goi tababane. \qc Tauna balomaim kwatuubayāsi. \b \m \v 9 Mae livalayadi livala \w aba numisa\w* \x † \xo 4:9 \xt 1Ti 1:15, 3:1; 2Ti 2:11; Tai 3:8.\x* nakae itoboineda tauyaonedokoidi. \v 10 Mae manuna mada salau tapooisógana be taakokoila! Bogina kuyagoi. Taalotuta Yaubada maa yawoina bei iguinuwe nakae idige. Tauyana tomota liliudi adi Toyava. Go moe moitamo toina kita ana tonumisayao manuda. \s1 Timoti ana lovina yawoina manuna \p \v 11 Moe vatulukwanayadi tomota kuloviinaēdi be kuvatuulukōidi siguuinuwedi. \v 12 Nakona tomota latuwodi sivasobusobuyem unana kom tubuwau go, taabu kutaagonēdi nakae siguuinuwe, go sem im bóbwara, yawoim, im \w matakoi\w*, im numisa be im sinapu maavadaina goi tonumisa yaidi kuvagiitakōim kom numisa ana kaba kinana. \v 13 Imi tugúguna goi mam salau kukaasalēm \w Gínina Kimaasabaina\w* ana katuyáiva goi, tomota adi liwola goi be nakae adi vatulúkwana goi ana kadókana awokoim. \v 14 Boi Baloma Kimaasabaina im kaiguyau ivinim tutayana tomoyamoya nimadi sikailagasidi dabam goi Yaubada ina nuwonúwana kom manum sikabivalevale. E moe aiguyauyana taabu kukaligaagaīye. \v 15 Moe sinapuyadi kuguuinuwēdi be nakae yaidi goi toinim kukaasalēm bego tomota liliudi sigitem im numisa goi kubibíbina. \v 16 Kumatakavateedokōim be nakae im vatulúkwana kumataakavāte. Moe dogoiyadi kusokikiinakōidi. Neta nakae kuguuinuwedi, e Yaubada kom be am totaiyakekayao taiyao bei iyavemi. \c 5 \ms1 Timoti ana lovina ina guinuwa // boda tamo tamo yaidi manuna \mr (1 Timoti 5:1—6:2a) \s1 Timoti ina sinapu tomoyamoya // be tonumisa vau yaidi \p \v 1 Tomoyamoya taabu kuubowōidi, go sem mam wowoina kubuunuwaina goi kuliwolēdi nakae neta tauyadi tamamowo. Tubuwau nakae; mam wowoina kuliwolēdi nakae neta tauyadi toinim tuwowomowo o am gomanao. \v 2 Namoyamoya nakae; mam wowoina kuliwolēdi nakae neta tauyadi sinamowo. Wowoiyai nakae; mam sinapu maavadaina be mam wowoina kuliwolēdi nakae neta tauyadi niumowo. \s1 Vatulúkwana kóbuya manudi \p \v 3 Kóbuya toidi im vaita goi kuwowoinēdi. \v 4 E ava kobuyava neta ma natudiyao o ma tubudiyao, e ame tauyadi mainao Yaubada ana taimámina ana guinuwa siguuinūwe toinidi idi bodao yaidi, tuwo sinadiyao o tubudiyao simatakaavatēdi. Moe sinadiyao, tamadiyao be tubudiyao idi matakavata ana katumapu. Moe sinapuyana Yaubada iuyaone. \p \v 5 E kóbuya toina moe kina anetava, geya ina bodamo, Yaubada anetava ilotutae bei ivaite be nakae mana salau maliyalina be sabamgo ikawanoi Tauyana yaina ina vaita manuna. \v 6 Go ava kobuyava neta sakavaidi sitagonedi uyáwana besobeso goi, e nakona tauyadi maa yawoidi go, balomaidi bogina sikámasa nakae. \p \v 7 Ame sinapuyadi tomota kuloviinaēdi siguuinuwedi bego geya adi pikwanamo. \v 8 E avatau neta toinina osenao geya imatakavatedita o moitamo toinina ina vada ana tokaiyakoyao geya imatakavatedita, tauyana ida numisa ana vatulúkwana ikawoilave go, ina sinapu igoyo toina namliyeta kidi \w Yeisu\w* geya sinumiseyeta idi sinapu. \p \v 9-10 Kóbuya ana lovina vaita manuna ame nakae: Neta ana tala 60 kana ituko, boi monena anetava iyaledoko be nakae valena tomota siyagoi guinuwa dedevidi iguinuwedi. Go guinuwayadi ame nakae: Boi natunao ivabibinidokoidi, imataogaoga, tauyadi Yaubada ina kimasabayao aedi inikidi, tokaiyakomou ivaaitedi, e tauyana kaasalaina guinuwa dedevidi liliudi yaidi goi. Neta kóbuya ina sinapu tauna nakae, tauyana yoina kugīni bei ana vaita iibabane. \p \v 11 E kidi go kobukóbuya neta nava wowoiyai, yoidi taabu kuuginīdi be nakae adi vaita kwatāe. Tauyadi bei sikatótula \w Guyau\w* yaina bego nai toinidi sivatabuye, e bei itoboinedi Tauyana manuna sitokuma. Go tutayana sakavaidi idi vikaiya silotowo, e latuwodi sinaimna, tuwo idi katotulayana bogina sikalave. \v 12 Moeko goi idi numisa bogina sikalave, tauna Yaubada ina lovina bei sibabane. \v 13 E tuwaina kobuyayadi tabe sisumoya; nakae sinonoina vada tamo tamo goi situgadogadówana go! Ago kidi sumoya kaka geya, go sem silivalasavisavi be tomota sibooboredi be nakae sikibodaboda. Ago kaga kaga sibooboredi, Yaubada ina bodao geya itoboinedita. \v 14 Tauna yau guna nuwonúwana latuwogu kobukóbuya wowoiyai sinaimna, sivenátuna be nakae idi vada be idi bodao simatakavatedi. Moeko goi geya tayaamo kaga manuna Kaleyayana itoboine itagiwoidi. \v 15 Bogina kuyagoi. Maniyedi kóbuya bogina sisuláiga bei Kaleya sisabookuliye. \v 16 Ava vavina nuumisaina neta ina \w nunu\w* goi senao maniyedi sikóbuya, e vavinayana imatakavatēdi go, taabu Yeisu ana totugugunayao idi yogala siyatoyāto, e bei itoboinedi kóbuya toidi simatakavatedi. \s1 Vatulúkwana tapwaroro // ana tovakumgoyao manudi \p \v 17 Imi tugúguna ana tovakumgoyao neta sivakumgo dókana, kowowoinedokōidi be koemaisīdi. Ame moitamo toina neta madi poisógana Yaubada ina livala siliwolae be nakae sivatulúkwana. \v 18 Moe nakae \w Gínina Kimaasabaina\w* ina vatulúkwana idige kana, \b \pi1 ‘Tutayana im bulumakau \w witi\w* kutukutuna goi ipaaisewa, taabu sopana kuukobōde, go sem kutagōne bei ipaaisewa go, witi tupwana ikakáika.’\x †a \xo 5:18 \xt 1Ko 9:9.\x* \qr Atukeda 25:4 \b \m Aiyuwoina idigo kana, \b \qc ‘Topaisewa itoboinedi bei adi maisa sibabane.’\x †b \xo 5:18 \xt Vin 19:13; Atu 24:14-15; Mad 10:10; Luk 10:7; 1Ko 9:14.\x* \b \p \v 19 Neta tomota tayamo toito ami tovakumgo italavaite goyo iguinuwe, taabu kunovenōve, go sem neta tomota adi taiyuwo o adi taito tovakumgoyana ina goyo manuna sitalavaita, kunovēdi.\x † \xo 5:19 \xt Atu 17:6, 19:15; Mad 18:16.\x* \v 20 Kidi go tovakumgoyadi neta nava goyo siguuinuwe, e Yeisu ana totugugunayao matadi goi tauyadi kukamamaetalīdi bego tomota liliudi sigitedi, simatoita goyoyana sivatotowone. \v 21 Yaubada, \w Guyau\w* Yeisu be nakae \w anerose\w* kiinavaidi matadi goi akatuliwolem ame lovinayadi aavinim mam \w kivavasa\w* kusabokuliyeedokōidi. \p \v 22 Neta koroto tayamo bego ietovakumgo, manukaim nimam kwailagasīdi korotoyana dabana goi kukimasābe bego tauyana Yeisu ana totugugunayao adi tovakumgo, govila bei tauyana mana goyo kukimasabe, e ina goyo kom kusiuko. Go toinim kurugwausīm im sinapu geya ana goyomo. \v 23 Go moe geya kada \w oine\w* manuna geya. Geya tuwaina bwae kaka kunimnīm, go sem gamom igedageda be nakae im katówana badabadaidi pasidi oine giyaina kunimnīm. \v 24 Tovakumgo adi kimasabayana goi kukaimūmuna unana ame: Tomota maniyedi idi goyo moe sowooduidi. Nakae tauyadi nava geya kudovatusidita go, tuwo idi goyoyadi bogina kuyagoidi. Ego tomota maniyedi idi goyo mainao geya tagitedita go, neta tatuyáwata, nava bei sisowóduwo, e itoboineda tagitedi. \v 25 Guinuwa dedevidi nakae. Tomota maniyedi idi guinuwa dedevidi sowooduidi, tauna tayagoidokoidi. Ago maniyedi, idi guinuwa dedevidi geya tayagoidita go, geya itoboinedita sivamoudi. Ago neta tatuyáwata, nava bei sisowóduwo. E tauna moe pasina manukaim tomota kukimasabedi bego kidi tovakumgo. \c 6 \s1 Vatulúkwana tomota paakonidi manudi \p \v 1 Kidi \w paakonidi|lemma="Paakonina"\w* nuumisaidi, toinidi idi tomoyamoya siwowoinedokōidi, govila bei tomota Yaubada yoina be ida numisa ana vatulúkwana sitagiwoidi. \v 2a E ava tomotava paakonidi neta idi tomoyamoya nuumisaidi, e idi numisa tayamo pasina sivasīyana. Tauna pakonidiyadi taabu idi tomoyamoya sikapipiilavēdi, go sem manudi tuwaina sipoisōgana unana adi tomoyamoyayadi tonumisa nakae, e Yaubada imatakoiyedi go, aiyuwoina adi dedevina sibabane adi topaisewa paakonidi idi paisewa pasina. \ms1 Paulo ina liwola vaamliyaidi \mr (1 Timoti 6:2b-19) \s1 Vatulukwana polapola // be esaesa mooitamoina manudi \p \v 2b Ame vatulukwanayadi \w Yeisu\w* ana totugugunayao kuvatuulukōidi be nakae kuliiwolēdi siguuinuwedi. \v 3 Avatauwa neta ituli ta vatulúkwana sivaatulúkwana be nakae ida Tomoya Yeisu \w Guyau\w* valena moitamo be nakae yábana sinapuna geya sisabokuliyedita, \v 4 e tauyadi toinidi sikilaagasidi. Sinuwonúwana siyagoidoko go, geya tayaamo kaga siyagoidoko, go sem siyala goyogoyo nuwonúwana adi géona besobeso be nakae aumakimaki livala manudi. Amo sinapuyadi goi vakipikipi, livisi, tagíwaya, wowókana goyogoyoidi \v 5 be nakae aumakimaki sisowóduwo. Go tokaumakimakiyadi nuwodi viviyuwoidi pasina Yaubada ana \w Nanamsa Mooitamoina\w* yaidi goi bogina itagau. Tauyadi sinuwonúwana bego yábana sinapuna goi esaesa bei sibabane. \p \v 6 Ego moitamo neta mada uyáwana kada, ‘Bogina yoiyada’, e yábana sinapuna goi esaesa tababane. \v 7 Bogina kuyagoi. Nima kaka poyapoya ame goi tasowóduwo, tauna nakae tutayana poyapoya ame takalave, geya tayaamo kaga itoboineda tanave. \v 8 Go neta kita ma kavada be mada kwama, e amo dogoiyadi pasidi itoboineda kada, ‘Bogina yoiyada.’ Tuwo tauyáwana. \p \v 9 E avatau neta latuwona ietoesaesa, aba vakakona bei ibabanedi go, aba vakakonayadi bei sitogagasave namliyeta baige Kaleya ina síkwana goi bei ikona. Sikwanayana moe ina yalagau goyogoyoidi liliudi. Yalagauyadi moe aba yaluwo be nakae aba vailai. Moe pasidi tomota sivailai dókana nakae neta sisalili! \v 10 Gwa. Esaesa talookonako moe goyo badabadaidi unadi. Tomota maniyedi esaesa manuna sikokoila, tauna vatulúkwana mooitamoina goi sisuláiga go, toinidi idi kokoilayana pasina ategeda gagaina bei sibabane. \s1 Paulo ina katumátala Timoti yaina \p \v 11 E kom sem Yaubada ina Koroto, amo sinapuyadi kuvakiilisīdi. E ame sinapuyadi mam salau kusabokuuliyēdi: Kibóbwata Yaubada nuwona manuna, yábana sinapuna, numisa, \w matakoi\w*, mesayágana be nakae sakululu. \v 12 Vavalákuna dedevina im numisa goi kuvavalakuuna dōkana. Niga am vaiwówana moe yawoim vata bei kuyoisi. Moe yawoim vata boi Yaubada bogina iduduwem bego ivinim, bei kukabi. Aiyuwoina moe manuna boi im numisa tomota badabadaidi matadi goi kukamoitamoedōko. \p \v 13 Yaubada dogoi liliudi yawoidi adi tokaiguyau. Aiyuwoina \w Guyau\w* Yeisu boi iitáoya Pontiyo Pailato matana goi toinina manuna italavaita dókana. E Yaubadayana be Yeisuyana adi taiyuwokova matadi goi alovinaem\x † \xo 6:13 \xt Iyo 18:37; 1Ti 5:21; 2Ti 4:1.\x* \v 14 bego geya am pikwanamo guna lovina kusabokuliiyedōko ana kadókana ida Tomoya Yeisu Guyau ikaluvilamna ima. \v 15 Ina kaluvilamnayana Yaubada tuta ana toboine goi bei ikaiwoduwe. Yaubadayana \w Tokalika\w* tubooinina be nakae kaakesaina, \w tokalibúbuna\w* liliudi adi Tokalibúbuna, tomoyamoya liliudi adi Tomoya.\x † \xo 6:15 \xt Nuw 17:14, 19:16.\x* \v 16 Tauyana anetava ikaiyako vata be nakae mavada gagaina goi ikaaiyaka go, mavadayana goi kita tomota geya itoboinedeta tanoko. Tauyana boi geya tayaamo tuta tomota sigite go, ame geya itoboinedita sigite. Tauyana aba wowoina vata be nakae Tokalibubuna vata mana togaga. \pr E nakae! \s1 Vatulúkwana toesaesa manudi \p \v 17 Kidi go poyapoya ana toesaesa ame tuta kuloviinaēdi taabu sinuuwatūe nakae idi esaesa taabu silotuutaēdi unana esaesayadi nava bei sikavava. Go sem Yaubada silootutāe, unana Tauyana tokaiguyau bei kaga liliuna ivinibesoida moe ida uyáwana manuna. \v 18 Toesaesayadi kuloviinaēdi bego guinuwa dedevidi yaidi siesaesa dōkana, simaatakōi be nakae sikaaiguyāu. \v 19 Moeko goi idi esaesa toina bei sivaituwedi, e bei adi katumapu tuta imamaima goi sibabane; atumapuyana moe yawoidi toina. \ms1 Lovina vaamliyaina Timoti yaina \mr (1 Timoti 6:20-21) \p \v 20 Timoti e, kaga manuna neta Yaubada inumisem iivinim kumatakaavatēdi. Da poyapoya idi vatulúkwana kuvakiilisīdi. Idi vatulukwanayadi moe bóbwara besobeso baailidi nakae, tauna geya basabasaidimo Yaubada manuna. Aiyuwoina vatulúkwana moitamo ivaakaleye. Ago vatulukwanayadi manudi tomota kadi, ‘Ame nanamsa.’ Go moe nanamsayana nanamsa polapola. \v 21 Nanamsayana tomota maniyedi siuuyaone go, idi numisa Yeisu yaina bogina sivasulaigi, tauna kuvakilisīdi. \p Yaubada ina kanuwóiya yaim. \b \cls \sig Yau Paulo \sig*