\id 1TH KY1T01. REV 6/12/83 HERSHBERGER KUKU-YALANJI \h 1 Thessalonian-warranda \mt1 Kaban 1 Thessalonian-warranda \toc1 Kaban 1 Thessalonian-warranda \toc2 1 Thessalonian-warranda \c 1 \p \v 1 Yanyu kaban nganjinandamun, Paulundumun, Silasandamun, Timothyndamun. Nganjin kaban yungalda yurranda, Nganjanandamunbu Godundumunbu bamanda, Majandamunbu Jesus Christandamunbu bamanda, townbu Thessalonica. Nganjin wawu Godungku yurranin ngulkurrduku kujinka, milka-marri-bunganka, yurranga wawu ngulkurr-bunganka. \s1 Yanyu kuku Godundumunku bamanka townbu Thessalu yurranin bamban nyungu bamamanka. Nyulu yurranka wawu jirray. \p \v 5 Nganjin yurranda kuku ngulkurr balkan, Godundumundu Wawundumundu junkurrdu. Nganjin binalkuda, yala-yala nganjin kuku ngulkurr balkal-balkan, Godundumundu Wawubu yurranin junkurr-murubuku kunjal-kunjan. Yurra binal, nganjin yurranji bundandan, nganjin ngulkurrku bundan. Nganjin ngulkurrku bundan, yurranin binal-bunganka Godungku junkurr dajil ngulkurrku bundanka. \v 6 Bamangka yurranda kuli jirray dajin, yamba yurra still yinya kuku ngulkurr wawurr-wawurrduku nyajin, wukurrin. Godundumundu Wawubu yurranin wawurr-wawurr-bunganda. Yurra nganjinin wukurrin, nganjinin, Maja Jesus. \v 7 Godumu bama bubungu Macedonia, bubungu Achaia, jana yurranin nyajin yalaku bundanya. Yinyaynka jana yurranin wukurrinka, yala yurraku bundanka. \v 8 Kuku Majanka Jesusanka yurrandamun dungan bamanda bubungu Macedonia, bubungu Achaia. Kuku yurranka yalarrku dungan yiringkurrku, kuku yurra Godundu mambarrijin. Nganjin yurranka kari balkal, jana binalkuda. \v 9 Kari. Bamangka yurranka balkal, yurra nganjinin wawurr-wawurrduku nyajin kuku ngulkurr balkanya. Yurra buyun-buyunmun jurrkijin Godundu, ngurmamun idolmun jurrkijin, Godunku workmanijida. God nyulu juran, manubaja. \v 10 Jana balkal yurra Godumu kangkal kujil-kujin heavenmun kadanyamunku. Godungku nyungu kangkal Jesus juran-bungan juljalmun. Godungku juma kuli dajil bamanda wubulbuku, jana buyun-buyunmanya. Yamba Jesusangka ngananin juran-bungalda kulimun. \c 2 \s1 Nganjin yalaku workmanijin townbu Thessalonica. \p \v 1 Yurra nganjinanga jawun-karra. Yurraku binal, nganjin yurranda kadarin, yurra Godumu kuku wawurr-wawurrduku wukurrin. \v 2 Yurra binal, nganjin yurranda kadanjiku, jana nganjinanda kuli jirray dajin townbu Philippi. Kari. Nganawundu Godungku nganjinin muna-bungan, junkurrji-bungan, yurranda kuku ngulkurr Godundumun balkanka. Dubundumundu bamangka kuli dajin, yamba Godungku nganjinanda junkurr dajin, balkanka nyungunku. \v 3-4 Nganjin yurranda balkan-balkan Godundu mambarrijinka. Godungkuku nganjinin yungan, nyungu kuku balkanka. Nganjin nyungunduku milka-janay, bamanda kari, Godunduku. Nganjin Godumu kuku balkan-balkal, kuku wadu-wadu kari. Nganjin kari kuku balkal, buyun-damanka. Nganjin kari kuku jurril balkanka, kari jurril-bunganka. Kari. Nganjin Godumuku kuku balkal. God ngananka binal bajaku, nyulu binal wanyu nganawunbu dukulbu and wawungu. Yinyaynka nyulu nganjinin yungan, nyungu kuku balkanka. \v 5 Yurra binal nganjin yurranda kari kadarin, yurranin bulmbuy-bunganka. Kari jumbunku kadarin, junjuy-junjuy maninka. God yinyaynka binal. \v 6 Nganjin bama kari nubin, nganjinin buyay-maninka. \v 7 Jesus Christangka nganjinin yungan, nyungu kuku balkanka yurranda. Yinyaynka yurra nganjinin ngulkurrduku kujinyaku. Yamba nganjin yurranda kari kadarin mayika, junjuy-junjuynku. Kari. Nganjin ngulkurrku yurranji bundarin, nganjin yala ngamungku nyungu kangkal-kangkal ngulkurrduku kujil-kujil. \v 8 Nganjin yurranka wawumanya, Godumu kuku ngulkurr wawu dajinka yurranga. Nganjin yurranka wawumanya, nganjin yurranganku nyajin, yurrankaku careman. Kari nganjinku nyajijin. Nganjin yurranin helpim-bungan, ngulkurrduku kujin, yurranka manubajaku wawumanya. \v 9 Yurra nganjinanga jawun-karra. Yurra binal nganjin yaykarrku workmanijin, wungaraburr, wujurrdurr, yarbarrka workmanijin. Nganjin workmanijin money maninka, mayi maninka, yurrandamun mayi kari maninka. Nganjin Godumu kuku balkan-balkan, nganjin wawu kari jumbunmanka mayika yurrangundumunku. Yinyaynka nganjin workmanijin. \p \v 10 Yurra binal, yalarrku God binal. Nganjin yurranji ngulkurrku bundarin, junkayku, yurranji kari buyun-buyunku bundarin. \v 11-12 Nganjin yurranin binal-bungal-bungan, balkal-balkan yala nganjanangka nyungu kangkal-kangkal binal-bungal. Nganjin yurranda balkan-balkan bundarinka yala Godungkuku balkan bundarinka, ngulkurrku, junkayku. God wawu yurra nyungunji bundarinka nyunguwunbu bubungu dayirrba. \p \v 13 Nganjin God yarbarrka thankim-bungal yurranka. Nganjin yurranda Godumu kuku wundin, yurra nyajin, nyungundu mambarrijin, wukurrin. Yurra binal, yinya kuku bamandamun kari, Godundumunkuda. Yurra Godumukuda bama, Godundumundu kukubu yurranin junkurrji-bungan-bungal, ngulkurr-bungan-bungal. \v 14 Dubumu bama yurrandamunbu bubungu, jana yinyarrinyangka yurranda kuli dajin-dajil, yurra Godumu bama, Jesus Christamu. Yinya yala bubungu Judea, Dubundumundu bamangka Jew-warrangka yinyaymba kuli dajin Godundumunbu bamanda. \v 15 Jana Jew-warrangka Maja Jesus yarkinkaku kunin. Jana ngadiku prophet-prophet yarkinkaku kunin, jana prophet-prophetangka Godumu kuku yirrkanya. Jana nganjinanda kuli dajin, nganjinin bubumun kangan. Jana God kari wawurr-wawurr-bungal. Jana kari jawun-jawunku bundari yindu-yinduynji. \v 16 Jana nganjinin kirinka bamanji balkawanka. Jana wawu kari Gentile-warrangka Godumu kuku nyajinka, Godundu mambarrijinka, Godungku jananin juran-bunganka. Yinyamundu jana Jew-warra buyunmanyarrkukuda. Godungku jananda kuli dajilda. \s1 Nganjin jananda dungarinka baja. \p \v 17 Nganjin yurrandamun buban ngami-ngamiman. Nganjin yurranka milka-bujar bajaku, milkanga yurranjiku bundanday. Nganjin wawu jirray yurranin nyajinka baja. \v 18 Nganjin yurranda kadarinka baja. Ngayu yurranda kadanka baja, kadanka baja, yamba Dubungku nganjinin nyandin. \v 19-20 Nganjin wanyurrimbu yurranda kadarinka baja? Yurra, Godumu bama yindu-yindu, yurranka nganjin wawurr-wawurrmaniji, yurra Jesusanda mambarrijinya, nganjinku yurranda balkanya Jesusanka. Maja Jesus bubungu kaday baja, nganjin yurranin milbilda. Yurra Dubundumun jurrkijin, nganjin yurranda Jesusanka balkanya. Bama yurranka binal, jana nganjinanda milka-janayda. Yuwu, nganjin yurranka wawurr-wawurrmanijikuda. \c 3 \p \v 1 Ngalin milka-bujar bajaku yurranka. Ngalin kuku maninka yurrandamun. Ngalin readyda, ngalinyarrku bawajinka townbu Athens. \v 2 Ngalin Timothy yurranda yunganda. Nyulu Timothy ngalinyanga jawun, nyulu ngalinyanji workmaniji Godunku, kuku ngulkurr yirrkay-yirrkanya Jesus Christanka. Ngalin nyungun yungan, yurrangan junkurrji-bunganka, yurra junkurr-murubuku Jesus believeim-bunganka, junkurr-muruku milka-jananka nyungundu. \v 3 Ngalin nyungun yungan, yurra junkurrjimanijinka, God kari bawanka kulika. Yurra binal Godungku yalaman, “Balu jana kuli daya ngaykuwunbu bamanda.” \v 4 Nganjin yurranji bundandan, yurranda balkan, jana bamangka buyunyungku kuli dajinka ngananda. Yurra binal, jana kuli dajinkuda. \v 5 Yinyaynka ngayu Timothy yungan. Ngayu wawu-buyunmanya, nyungunin yungan, yurranka binalmanka, yurra nguba junkurrjiku bundan Godunji, nguba kari. Ngayu wawu-buyunku bundan, yurra nguba Dubundu milka-janan, nguba God bawan. Yurra Dubundu milka-jananyaku, God bawanyaku, nganjin yurranji wumbaku workmanijinyaku. \p \v 6 Kari. Yurra yala kari. Timothy ngalinyanda kadanda, kuku ngulkurr yurranka wundin. Nyulu balkan yurra God still believeim-bungan-bungal, bamanka still wawumal. Nyulu balkan yurra nganjinin milkabu wukurril, ngulkurr. Nyulu balkan yurra nganjinin nyajinka yala nganjin yurranin nyajinka. \v 7 Jana nganjinanda kuli dajin, yamba nganjin wawurr-wawurrmanijin yurranka, yurra junkurrjiku bundanya, Godunji kunamanya. \v 8 Kaki yurra Majanji Jesusanji junkurr-muruku kunamal, nganjin wawurr-wawurrku bunday yurranka. \v 9 Nganjin God thankim-bungalda yurranka. Nganjin nyungun thankim-bungal, nganjin wawurr-wawurrku bundanya yurranka. Godungkuku nganjinin wawurr-wawurr-bungal. \v 10 Nganjin yarbarrka Godundu baban-babaji nganjin yurranin nyajinka baja, binal-bungankarrku Godunku. \p \v 11 Nganjin wawu bula nganjinin yurranda yunganka, nganandamundu nganjanangka Godungku, nganandamundu Majangka Jesusangka. \v 12 Nganjin wawu Majangka Jesusangka yurranin helpim-bunganka, bamanka wawumankarrkukuda, bamanka yinyaymba, bamanka yiringkurrku. Nganjin wawu yurra bamanka wawu jirray, yala nganjin yurranka wawu jirray. \v 13 Yinyamundu Majangka Jesusangka yurranin junkurrji-bungal, ngulkurr-bungal. Ngananga Maja Jesus juma kaday baja bamanji yinyarrinyanji wularinya, and angel-angelanji. Nyulu kaday, yurra Nganjananji Godunji bundari, junkurrjiku, ngulkurrku, junkayku. Yurra yalaku bundari, bamanka wawumanya. \c 4 \s1 Yurra yalaku God wawurr-wawurr-bungal. \p \v 1-2 Yurra, nganjinanga jawun-karra, Majangka Jesusangka nganjinanda balkan, yurranda balkanka junkayku bundarinka. Yurra binal wanjarrku junkayku bundarinka, God wawurr-wawurr-bunganka. Yurra yalaku bundandarikakuda. Nganjin yurranda yarbarrka babaji yalaku junkayku bundarinkakuda. Nyulu Maja Jesus wawu yurra yalaku bundarinka. \v 3 God wawu yurra ngulkurr-ngulkurrmanka, dayirr-dayirrmanka. Nyulu wawu kari yurra kalngarmanka. Buyun-buyun bawarrku. \v 4 God wawu yurra dunyu-karra binalmanka manyarranka wawumanka, nyungunji junkayku bundanka. \v 5 Yurra manyarranji kari buyunku bunday yala Dubumu bama. Jana yinyarrin Godunku binal kari. \v 6 Yurra kanbal kari jurril-bunga, kari buyun-dama. Yindu manyarr kari mana. Nganjin ngadiku yurranda balkan, “Kaki bama yalaku buyun-buyunku bunday, Godungku nyungunin punishim-bungalkuda.” \v 7 Godungku ngananin kari kunjan buyunku bundarinka, kari kunjan kalngarmanka. Kari. Nyulu ngananin kunjan dayirrku bundarinka, kunjan ngulkurrku, and junkayku bundarinka. \v 8 Kaki bamangka yanyu kuku bayjal, nyulu yalarrku God bayjal. Nyulu kari bama bayjal, nyulu Godku bayjal. God junkurrji bajaku, nyulu nyungu Wawu dayirr dajil yurranga. \p \v 9 Yurra Godundumunku bamanka wawumaka. Ngayu yurranda yinya kari balkal baja, Godungkuku yurranin binal-bunganya yindu-yinduynku wawumanka. \v 10 Yurra Godundumunku bamanka wubulkuku wawumalkuda bubungu Macedonia. Yurra jananka wawumalmakakuda. \v 11 Yurra must jankaku bundarika, jawun-jawunku. Yurrangaku business nyaka, yindu-yinduymbu business kari nyaka. Marabu workmanijika yala nganjin ngadiku yurranda balkan. Workmanijika moneyka, mayika. \v 12 Yinyaynka yurra jawunyundu moneyka kari babaji baja. Yindu-yinduynju Christian-karingka yurranka ngulkurrduku balkalda. \s1 Maja kaday baja. \p \v 13 Yurra nganjinanga jawun-karra. Nganjin wawu kari yurra binal-kariku bundanka bamanka wularinya. Kari milka-bujarmaka yala Dubumu bama. Jana binal kari Jesusamu bama juranku bundari nyungunji. \v 14 Ngana binal Jesus wulankuda, juranman baja. Yinyaynka ngana yalarrku binal Jesus bubungu kaday baja, nyungu bama maninka. Ngana binal Godungku Jesus wundil baja, nyungu bama wularinya yalarrku nyungunji wundil baja. \p \v 15 Yanyu kuku Godundumun: Jesus kaday baja. Godumu bama wularinya, janangarr yinyarrin nyungundu dungay. Godumu bama juranku, jana nyungundu kudamundu dungay. \v 16 Maja Jesusku bada kaday heavenmun. Nyulu kawal yirrkay, ngananin kunjanka. Nyulu angel junkurrji bajaku kawal yirrkay. Ngana Godumu horn trumpet nyajil balkanya. Jesusamu bama wularinya, janangarr juranmal, wangkar-wangkar dakalda. \v 17 Ngana juranku bubungu bundanday, ngananin yinyarrin kudamundu Godungku dakay-manil. Nyulu ngananin mujal, ngana wubulku murumari bamanji wularinya, murumari ngurrbanba, Majanji Jesusanji maku-nyajiwanka, wangkar-wangkar. Yinyamun ngana Majanji Jesusanji bundayarrkukuda wuljaljiku. \v 18 Yala yurra wawu-ngulkurr-bungawakada yanyuyinka kukuku. \c 5 \s1 Readymaka, Maja kadayda. \p \v 1-2 Maja Jesus wanja-wanja kaday baja? Wanja-wanja baja? Yurra binal bama yinyaynka binal kari. Yinya yala wurrmay-baka. Nyulu wurrmay-baka wujurrbu kirayku bayanba walanka, yamba bama binal kari wanja-wanja walanka. Bama yalarrku binal kari wanja-wanja Jesus kadanka baja. \v 3 Bama wadu-wadu balkaway, “Ngana yalada, ngana jawun-jawunku bundandari, ngana mayiji and yamba-yambaji jirraynji.” Jana yalaku balkal, kuli jinbalku kaday, kulibu jinbaldaku buyun-damal. Yinya yala jalbu kulngkul, kaka jinbalku kaday, kangkal balkajinka. Kuli yalarrku jinbalku kaday bamanda. Bama can't kulimun warri. \v 4-5 Yamba yurra yala kari. Yurra kari nguwul-nguwulbu bundandari. Buyun-buyun yala nguwul-nguwul, ngulkurr-ngulkurr yala light. Yurra Christian-Christian, yurra lightmunbuku bundandarida, wungara. Yurra readyda, Jesusanka waitmalmal kadanyamunku. Bama buyun-buyun, jana wujurrmunku, nguwul-nguwulku. Jana Jesusanka kari waitmal. Jana binal kari nyulu kadanka. \v 6 Ngana kari Godunku milka-wulay, yala bama yindu-yindu. Ngana miyil-janjanay Jesus kadanka. Miyiljiku bunday, soberku bunday. \v 7 Bama wujurrdurrku warngku wunari, and jana wujurrdurrku kamu-kamumun drunkmanijiri. \v 8 Yamba ngana lightmunku. Ngana lightmunku, must soberku bundarika. Ngana yala soldier-soldier. Jana soldierangka junjuy-junjuy ironmun balkan, didan, kalka kanbinka, kari damajinka. Jana nyubun didan dumungu and wandu didan dukulbu. Ngana Jesusanda mambarriji and bamanka yindu-yinduynku wawumal, yinya yala ngana junjuy ironmun didanka, Dubundumunku kalkaka. Yinyaynka Dubungku nganangan kari buyun-damal baja. Ngana binalkuda Godungku juma ngananin manil, nyungunji wuljaljiku bundanka. Ngana yinya kuku milkanga kujil, Dubungku nganangan kari buyun-damal. \v 9 Godungku ngananin kari wangkanin ngananka kulijimanka. Kari. Nyulu ngananin wangkanin juran-bunganka. Maja Jesus Christ ngananka wulan. Ngana nyungundu mambarriji, Godungku ngananin juran-bungalkuda. \v 10 Jesus Christ ngananka wulan. Yala-yala nyulu kaday baja, ngana nguba wulaynda, nguba juranku, yamba ngana muruku nyungunji bunday. \v 11 Yala yurra wawu-ngulkurr-bungawakaku, helpim-bungawakaku, kuku Godumu dajiwakaku, junkurr-janarinka. \s1 Nganjin kuku dajil baja. \p \v 12 Yurra ngayku jawun-karra. Kanbal yurrangan Godungku wangkanin workmanijinka nyungunku. Yurra jananda milka-janay. Jana yurrangan helpim-bunganka Godunku. Jana yurrangan milka-bakal, miyilji bundanka buyun-buyunku, yurranin binal-bungal Godundumunku kukuku. \v 13 Jananka wawumaka. Jananda milka-janaykuda, janawunku workmunku. Yurra wubulku jawun-jawunku bundarika. \p \v 14 Nganjin yurranda balkalda. Kanbal bama majarr, lazy-bala. Jananin milka-baka workmanka. Kanbal bama muna kari, jana jinbalku yinyilmal. Jananin helpim-bunga junkurrjimanka. Kanbal bama junkurrji kari buyun-buyunku, jana jinbalku buyunmal. Jananin helpim-bunga dandiku jananka, buyun-buyunku. Bamanka wubulkuku ngulkurrmaka, kari jinbalku kuli-kaday. \v 15 Kaki bamangka kuli dajil, kari kuli daya baja. Kanbalda yurra nguba kuli dajinka baja. Jananin kiri; kuli kari daya baja. Kari. Yurra must yarbarrka ngulkurrmalmakaku, miyil-janay ngulkurrmanka. Godundumunku bamanka ngulkurrmaka, yalarrku bamanka wubulkuku. \p \v 16 Yarbarrka wawurr-wawurrmaka. \v 17 Yarbarrka Godunji balkawaka, praymaka. \v 18 Juma nguba time ngulkurr kaday, nguba time buyun. Yalada, yurra still God thankim-bunga. God wawu yurra yalaku bundanka, yurra kunamanya Christ Jesusanji. \p \v 19 Godumu Wawu kari kanbi, balu nyulu yurrangan helpim-bunga. \v 20 Kanbalda yurra kuku manin-manil Godundumun, kanbalba balkanka. Jananda milka-janay. Kuku Godundumun kari bayja, kari buyun-dama. \v 21 Kaki bamangka balkal nyulu kuku Godundumun manin, milka-janay. Milkabu wukurrika, nguba manubaja, nguba kari. Kuku manubaja kuji, kuku ngulkurr-ngulkurr kuji. \v 22 Buyun-buyun walu-yindu walu-yindu bawarrku. \p \v 23 Ngayu Godundu babaji yurranga wawu dayirr-bunganka, ngulkurr-bunganka. Godungkuku yurranin jawun-jawunku bunday-manil, milka-marri-bungal. Godungkuku buyun-buyun kidal and kuli kidal. Maja Jesus Christ juma kaday baja. Ngayu Godundu babaji yurranga wawu and bangkarr ngulkurrduku kujinka, dayirrku, Maja Jesus kadanyamunku. \v 24 Godungku bama nyungundu kunjan-kunjal. Nyulu wawu ngana junkayku bundanka. Nyulu ngananga junkurr dajil, ngana junkayku bundanka yala nyulu ngananin promiseim-bungan. Nyulu junkurr dajilkuda. \p \v 25 Yurra ngayku jawun-karra. Godundu babajika nganjinanka. \p \v 26 Yurra murumari, yindu-yinduynji mara bulngawaka. Yurra jawun-karrakuda, Godumu bama. \p \v 27 Ngayu yurranda junkurr-murubuku balkal. God wawu yurra Godundumundu bamangka wubulduku yanyu kaban nyajinka. Readim-bunga wubulbuku. \p \v 28 Ngayu Godundu babaji Majangka Jesus Christangka yurranin ngulkurrduku kujinka. Yalakubada.