\id EPH - Golin NT [gvf] -Papua New Guinea 1980 (web version -2013) \h Epesas \toc1 Pol ka minin ganin bile Epesas ai ka main ibal taminin tongwa \toc2 Epesas \toc3 Ep \mt1 Pol ka minin ganin bile Epesas ai ka main ibal taminin tongwa \c 1 \p \v 1 Na Pol miliga, ka minin ganin bile, Epesas ai Kirisito Yesu ka main pire wiina ere te milungwa ibal, teiwe. Ibalin kobi God ibalin kobe milemue. Kirisito Yesu nusi erungwa ongwa yal, Aposel, na milama dire, God iru pirala di pire na paale suna ere ingure, na miliwe. \p \v 2 Abe God, te Singaba Yesu Kirisito kenin wai ere i terere, te den miriin wai ere i tenama dire, na main iru pire paale di teiwe. \s1 Kirisito kal erungwa pire God kal wai main main ere na ibal kobe tongwa \p \v 3 Ena Singaba Yesu Kirisito yalini Nen God milungwa, maki ye tere deminin si yalini terabino. Terabinga main iwe, na Kirisito u taran pire bole pena galebilga, God kal wai main main ere na tenama dire, yalini inin Iban nusi ime ere na tomue. \v 4 Na ibal kobe kabin sire wai wen milabina dire, te pirin paangwa gule ere na ibal kobe na tenama dire, kamin gariba ere yekungwa kaun, God na ibal kobe paale suna ere imue. Kirisito pire gi di tere God ibalin kobe milabina dire, na ibal kobe paale suna ere imue. Yalini den miriin na tongwa, \v 5 ena Yesu Kirisito pire gi di tobingire, God na mua kulungure, na wanan abilan milema, di piremue. Yalini inin nomanin pire iru erala, di piremue. \v 6 God kal wai wen ere na terere, te yalini Wan taran gun ye tere nusi ime ere na tongwa, ena deminin si God te milabino. \p \v 7 Kirisito eri pera mina gule mayan garu di na ibal kobe tongwa iwe, na ibal kobe kal digan ere taalime ere kanin paangwa mere milebingire, pirin paangwa, pirin i gule ere na tere si kwi ye na tongure, sigare kule u wai obinwe. God kal wai ere na tongwa iwe, \v 8 kirara wen iru ere na tere eri naangwa paamue. Yalini nomanin paire kalkan para pire pol sire \v 9-10 goma God kal ta erala di pirungwa main ta aal kule ere yomba, malia i maribe ere na tomue. Main i, iru paangwa, kamin kaun ta u bawa dinangwa, kamin te gariba ibal te kalkan kobe Kirisito gibilin mina mile kenin erama di pire, God kalkan iru erala di piremue. \p \v 11 Ena kamin kaya God konagi erala di pirungwa mere, yalini kal para muru iru ere milemue. Ere milungwa na Kirisito u taran pire bole pena galere, God ibalin kobe na milabina dire, yalini na Yuda ibal paale suna ere imue. \v 12 Na Yuda ibal goma Kirisito pi tegi yere milebinga, God iru pire dungwa, “Yuda ibalin kobi iru pire na tenangwa, ena ibalin kobe na yobilanan bilega kane deminin si na tenamua.” \p \v 13 I Yuda ta milekinga ibal kobe, i para iru ere milinwe. Ka main kirara kawen dungwa i piringa, God i ibal kobe aa ki di tongure u wai nana dire, Yesu i ibal kobe kule ye i tomue. Tongure pare God mile, “Na Kegemama Iban nusi ere i teralwa,” dungwa mere, i ibal kobe God ibalin kobe milinga, ibal taw yalin kobe iru kanama dire, God inin Iban i tomue. \v 14 Iru ere i tongwa main iwe. God aan kere yere, “Kalkan ere i teralwa,” di na tongwa kirara wen u maribe nama di pirabinga, God inin Iban na ibal kobe na tomue. Tongure God kule yongure milebinga kobe, malia kal digan ere yal abal digan milebinba, eme God si kwi ye na tenangure, sigare kule u wai nabinwe. Iru painamia, ena God yobilaan bil bilungwa paamia, deminin si yalini terabino. \s1 Pol Epesas ibal kanin pire ana di God tere maki ye tongwa \p \v 15 Ena iru dibinga paingure, te i ibal kobe pire gi di Yesu Singaba tere, God ibalin kobe den miriin tenga kanigire pare, \v 16 ena i ibal kobe kanin pire morin maki ye deminin si God te miliwe. Na ana diga, i ibal kobe kanin pire ana iru diwe. \v 17 Singaba Yesu Kirisito Nen God yobilaan bile naabilungwa bole milungwa, ana di yalini terere, i ibal kobe nomanin paire God milungwa main pire pol sinana dire, “God Iban nusi i denin miriin suna ero,” di teiwe. \v 18 Di tere sirin bile tega iwe. God, “Kal wai ere i teralwa,” dire, “Na duulan bilana wo,” di i tongwa i wai pire kwi paire suul mile pirana dire, “Nomanin bilkaw pai i ibalin kobe to,” dire sirin bile teiwe. Te God, “Ka wai di i teralwa,” dire aan kere yere di gawliman kobe tongwa, ka i pirana dire, “Nomanin pai i ibalin kobe to,” dire sirin bile teiwe. \v 19 Te God yobilaan bile kirara niminin milungwa, na ka main pire gi di milebinga kobe, denan miranan suna di maribe ere na tongwa main i, i pirana dire, “Nomanin bil pai i ibalin kobe to,” dire sirin bile teiwe. \v 20 God yobilaan bile niminin milungwa main iwe. Goma Kirisito gulungwa gul pai milungure, yalini aa ki dungure alungwa, yobilaan wen bilungwa meri, i maribe eremue. Ale milungure, God “Na milega gul anan wen kol amin di milo,” di tongure milemue. \v 21 Iru ere milungwa main iwe. Kamin ai kenin erungwa ibal te singaba ibal te yobilaan bilungwa ibal te kamil kaa sungwa ibal, ibalin kobe milimba, Kirisito yobilaan bilungwa main ibalin kobi main iru yaa ime si tomue. Terere kamin kaun malia yal singaba para yaa ime si tomue. Tomba kamin kaun ta u maribe nangwa, Kirisito taran yal singaba iray para yaa ime si tenamue. \v 22 Kirisito kalkan para muru kenin ere ke milama dire, God yobilaan bile yalini tomue. Te Kirisito kalkan para muru kobaan milama dire, te ka main ibal taminin kobaan wen milama dire, God yobilaan bile yalini tongure milemue. \v 23 Te ka main ibal taminin milungwiwe. Kirisito miin gain te yobilagi dungwa mere, ibalin kobe iru milungure, te nomanin dungwa mere, Kirisito iru milemue. Milimba nomanin u inin baan nangwa wai painamo? Ta paikinamia. Nomanin gain bole ereko dinangwa wai paamue. Miin gain te yobilagi imore painangwa, kalkan te konagi ta erekinamba, nomanin pi suna man bile tenangwa, ena kalkan para muru erangwa painamue. Painangwa mere kalkan para wen Kirisito komin kanin milemue. \c 2 \s1 Ibal gulungwa mere na ibal kobe milebinba, God si kwi ye na tongure Kirisito bole u taran pi milebinga \p \v 1 Ena goma i ibal kobe God giran mina se ere kal digan ere taalime eringire, God pirin pai i tongure, nomanin gule daalin sungure u main enwe. \v 2 Pirere gariba ibal main nigi dongwa duulin bile warere, kamin gariba suna sia ningaul kenin erungwa yal, i ibal kobe kiranin sungure, ka dungwa pire wiina ere warinwe. Te sia ningaul kobaan yal iwe, malia yalini mile, God giran mina ka dungwa se erungwa ibal kobe, yalini nil konagi ere ibalin kobi tomue. \v 3 Ibalin kobi ere milungwa mere, goma na ibal kobe para iru milere gaynan kal pirebinga maangwa duulin bile warere, te na inan gaynan te nomanin kalkan erala dungwa mere ere warebinwe. Iru ere warebinga, ena God ibal para wen den ki ye tongwa mere, iru ere na ibal kobe na tomue. \p \v 4 Na tomba God na ibal kobe kanere miriin giil bilkaw sungure, den miriin taw maa kora kule na tomue. \v 5 Na tongwiwe. God giran mina ka dungwa se erebinga, ena God pirin pai na tongure, gulungwa mere milebinwe. Milebinba Kirisito gulere alungwa main paangwa mere, God si kwi ye na tongure, sigare kule u wai pire Kirisito bole u taran pi milebinwe. Sigare kule u wai obinga main iwe, God kal wai ere pilaan pai na ibal kobe na tongwa i pire sigare kule u wai obinwe. \v 6 Pirere Kirisito Yesu bole pena gale u taran obinga, ena God Kirisito aa ki dungure alungwa mere, yalini na ibal kobe para iru ereko ere na tongure, Kirisito bole kamin ai kenin ere ke milebilwe. \v 7 Iru ere na tongwa main iwe, God mile Kirisito Yesu kal ere na tongwa pire den miriin na ibal kobe na tere, yalini inin kal wai wen ere na tongwa, ibal malia te ibal eme maalangwa para kanama dire, kal iru ere na tomue. \v 8 I ibal kobe sigare kule u wai enga main iwe, God kal wai ere i tongure, i ibal kobe ka main i pire gi di tenga, sigare kule u wai wen enwe. I pire gi dinga, i inin konagi nega di ere, pire gi ta dikinba, God aa ki di i tongure, ka main iray pire gi dinwe. \v 9 Konagi nega di ere, pire gi di tenanga, i inin kaanin gale yebe eranba, God aa ki di i tongure ta erekinanwe. \v 10 Na inan ibal kobe milebinga iwe. God konagi ere milungwa, na ibal kobe milebinwe. Kirisito Yesu na ibal kobe u taran pire bole pena galebingire, aa te wai konagi ere milabina dire, na ere yongure milebinwe. Kamin kaya wen yalini mile, “Ibalin kobe konagi iru eramua,” di pirungwa paimue. \s1 Yuda ibal te Yuda milekungwa ibal guman kane ire bole u taran nama dire, Kirisito gulungwa \p \v 11 Ena i Yuda ta milekinga ibal kobe, Yuda ibal i kanere, “Gain bile erekinga milinwa,” di i tomue. Te yalin kobi, “Na gain bile erebinwa,” dire gain mina tawle pire dimue. Dungure goma i ibal kobe iru milinga mere, nomanin si piro. \v 12 Goma i ibal kobe Kirisito bole taran ta milekire i inin baan pi milinwe. God paale suna ere ingwa ibal, i ta milekingi, i baan ta ibal milinwe. God aan kere yere, “Kal iru ere i teralwa,” dimba, ka iru di i ibal kobe ta tekungure milinwe. Gariba gul iray iru milinga, kamin wai ta u maribe nama di pirekire, te God aa ki di na tenama di ta pirekinwe. \v 13 I goma iru milinba, malia i Kirisito Yesu u taran pire bole pena gale milinga iwe, goma i u sutaw pire tayan milinba, Kirisito gulere mayan garu di i tere i kire di maala ungure, God bole si dawle milinwe. \v 14 I Yuda ta milekinga ibal kobe te na Yuda ibal kobe bole kayminan paale milebinba, Kirisito u suna i ale milere mana gana dire suna i u eri sungure, Yuda ta milekungwa ibal bole u taran pire pena gale milebinwe. \v 15 Goma kayminan ibal kole kole milebinba, Kirisito gulungwa, ena Mose kile kaman ka pirin obin dongwa na tongure, yalini pirin i gule ere na tongure, Yuda ibal te Yuda ta milekungwa ibal u taran pire kura ta bilekire pena gale milebinwe. \v 16 Kirisito eri pera mina gulungwiwe, Yuda ibal te Yuda ta milekungwa ibal para God pisere inin baan obinga, kwi guman kane ire bole u taran nabina dire, yalini gulemue. Iru ere na tongwa kayminan milebinga, kirara wei sungure, ka wai di milebinwe. \v 17 Kirisito ure God ere wai ere na tongure, u taran obinga ka main paangwa i, kere di maribe ere ibal para tomue. Yuda ta milekinga ibal i God milungwa gul tayan milinga, kere di maribe ere i tere, te Yuda ibal God guman mina milebinga, para kere di maribe ere na tomue. \v 18 Tongure Yuda ibal te Yuda ta milekungwa ibal bole milebinga, Kirisito kal wai wen ere na tomia, ena God Iban kol bala di na tongure, na ibal kobe para Abe God milungwa gul pi ku bile taminin si milebinwe. \s1 Yesu ka main pire gi dibinga ibal para, God ogu mere milebinga \p \v 19 Ena kal iru erungwa paamia, malia i gariba baan ta ibal ta milekingi, God ibalin kobe milungwa gul suna i milere, te God wan abilin milinwe. \v 20 Yesu ka main ibal taminin milungwa mere, kanin main di terabina piro. God ogu kiingwa, yalini nusi erungwa ongwa yal kobe, Aposel, te yalini ka kebe yal kobe, maan kawligi mere milungure, te Yesu Kirisito biriin kawligi mere milungure, te i ibal kobe ogu gulan mere milinwe. \v 21 Kirisito biriin kawligi mere milungwa main iwe. Ogu eri kaan kaan imore dimba, ogu kiire eri kaan kaan pi ainere biriin kawligi taran aa gi dungure, ogu niminin mile mama dimue. Iru paangwa mere, Yesu ka main ibal taminin milungure, God ibalin kobe milungwa suna milemue. Milungure ibalin kobe pai waa di u bil pire kabin sire wai wen milemue. \v 22 I ibal kobe Kirisito u taran pire bole pena galinga, ogu kan dibinga i, i eri ta dungwa mere milingire, God Iban i denin miriin suna pai milemue. \c 3 \s1 Yuda ta milekungwa ibal Yesu guun kan pirama dire, Pol ka nil si tongwa \p \v 1 Iru pai milungwa, ena na Pol milere i kanin pire ana di God teiwe. I Yuda ta milekinga ibal, “God gawliman kobe milemua,” diga i, ibal kobe pire ki ye na tere kanin pai na tongure, miliwe. Miliga Kirisito Yesu pire wiina ere tega, kanin pai na tongure miliwe. \v 2 God kal wai ere aa ki di na tongure, i ibal kobe u wai pi milana dire, yalini ka main konagi iru ere na tongwa, kane milingiray. \v 3 Ka main dungwa i goma aal kule paimba, God inin di maribe ere na tongure na piriwe. Ka dibinga i, baan tawle bile i tobingire, \v 4 i kere piranga, ena Kirisito kamin kaya goma wen ka main aal kule ere yongwa pirebinga mere, i piranwe. \v 5 Goma maalungwa ibal kobe ka main aal kule ere yongwa i, God di maribe ere ibalin kobi ta tekemue. Ta tekimba malia God Iban di maribe ere Aposel kobe, te ka kebe yal kobe tomue. \v 6 Ka main aal kule ere yongwa i, iru paamia piro. Kirisito Yesu kal wai ere ibal tongwa ka main i yalini inin kere di ibal tongure, Yuda ta milekungwa ibal pire gi dimue. Te i ibal kobe pire gi dina, ena Yuda ibal kobe God gawliman milungwa mere, i iru milere, te God enin kobe milungwa suna i milere, te God aan kere yere, “Kal wai ere i teralwa,” dungwa mere, di i tongure piringa paamue. \p \v 7 Ena na ka main konagi eriga iwe, God aa te wai ere na tongwa pire, yobilaan bile na tongwa ere miliwe. \v 8 God ibalin kobe milungwa suna na yal digan ta miliiba, Yuda ta milekungwa ibal, Kirisito ka main kirara wai wen dungwa kere di maribe ere ibalin kobe tenama dire, konagi iru ere na tomue. \v 9 God konagi ta erala di pirungure aal kule paangwa i, di maribe ere ibal tegire, pirama dire, konagi iru ere na tomue. God kalkan para muru ere yerere, kobaan ere milemue. Ere milere goma maalungwa ibal kobe ka main aal kule paangwa i, di maribe ere ibalin kobe ta tekemue. \v 10 Di maribe ere ibalin kobe ta tekungwa main iwe, Yesu ka main ibal taminin milebinga angel kobe te kamin ai kenin ere milungwa kobe para, God nomanin main main paangwa i malia di ibalin kobi terabina dire, goma God ole di maribe ere tekemue. \v 11 God iru erungwa iwe, yalini kamin kaya goma wen iru erala dungwa mere, na ibal kobe Singaba Kirisito Yesu nusi erungure ure kal wai ere na ibal kobe na tomue. \v 12 Na ibal kobe Kirisito u taran pire bole pena gale milere, te pire gi di yalini terabinga, ena God guman mina pire gay ta gulekire pi tegi yere ka di yalini terabinwe. \v 13 Iru milabinga, ena i kiranin aa tere di i terabina piro. I Yuda ta milekinga ibal kobe, “God gawlima kobe milemua,” dibinga gain giil pire na tongwa i nomanin suna ura dikio. Gaynan giil iru pirebinga, i ibal kobe yobilaan bile milana dire, na gaynan giil piriwe. \s1 Epesas ibal kobe God den miriin ibal tongwa main pirama dire, Pol ana di God tongwa \p \v 14 Ena ka main iru paimia, Abe God kawn mina na yaa gobin bile ana di yalini teiwe. \v 15 Abe God iwe, kamin te gariba ibal kobe kaan kaan para muru milungwa, yalini ibalin kobe inin inin kaan ye tongure milemue. \v 16-17 Na iru sirin bile God tobinga, i ibal kobe pire gi di Kirisito tere yalini i nomanin suna mile pai erama dire, God inin Iban nusi i tere, yobilaan bil wen paangwa mere, i nomanin te denin miriin suna yobilaan bile niminin milana di pire di tobinwa. God yobilaan bile miriin pire ibal tongwa mere pirere, God iru ere i tenangwa di yalini tobinwa. Di tere ka ta iru para sirin bile tobinga, i ibal kobe denin miriin tenanga main, kirara iru wen milana di pire, di God tobinwa. \v 18 Te i ibal kobe te God ibalin kobe para muru, God den miriin ibal tongwa meri, pire pol sinana dire, di tobinwa. God den miriin ibal tongwa main, i kirara muru tongwa mere, pirana dire, di God tobinwa. \v 19 Kirisito den miriin i ibal kobe tongwa main, i pire bawa ta dikinangwa paamba, i pire pol sinangure, te God kal wai ere ibal tongwa i kirara muru ere i tenangure, i denin wou bilana dire, ana di God tobinwa. \p \v 20-21 Ena God iwe. Yalini yobilaan bil pai na tere aa du di na tongure, konagi ere milebinga, ena na ka sirin bile yalini tobinga mo, na inan nomanin si pirega, yalini i ime ere maa kora kule ere na tenangwa paamue. Paamia ka main ibal taminin te Kirisito Yesu milungwa suna pai milemia, ena sanamoi gilekume te ibal malia milebinga te ibal eme maalangwa deminin si God te milabingal milabinwe. \c 4 \s1 Yesu ka main ibal taminin kobe Kirisito miin gain mere milebinga \p \v 1 Ena Yesu Singaba pire wiina ere tega, kanin pai na tongure miliga, na i kiranin aa tere ka iru di i tobinga, God, “Na duulan bilana wo,” dire aa du di i tongwa kol i, i duulin bile ware milo. \v 2 Milere i omilin kabin gulangure, den miriin suna ura dinangure milo, te ibal ta nigi de pire i tenangwa, i pire unin si milo, te i milinga suna yal ta taalime i maribe erangwa, i yalini aa ki di tere yalini den miriin to. \v 3 I ibal kobe u taran pi milana dire, God Iban i di ku bilemia, ena i kirara iru wen milana dire, den miriin taran yere ere milo. \v 4 Kirisito te yalini ka main ibal kobe bole pena gale u taran pi milemue. Milungure God Iban taran ibalin kobe den miriin suna milemue. Te eme God ere wai ere na tenama di piringa iwe. Yalini, “Na duulan bilana wo,” di i tongwa ere kamin ai nala di piringa i, kol taran dimue. \v 5 Main iwe, Singaba Kirisito taran milungure, te pire gi di Yesu tobinga main, main i taran paingure, te ka main nil bilebinga main para taran dimue. \v 6 Na ibal kobe para na Abe God yalini yal taran wen milemue. Milere ibal para wen yalini kenin ere ke milere, te yalini iban ibal para nomanin suna yobilaan bile terere, te ibal para nomanin suna mile pai ere tomue. \p \v 7 Ena main iru paamba, Kirisito nomanin bil paangure piranin paire kal wai ere ibal tongwa mere, konagi ta ta miremil para iru erabina dire, yalini iru ere na tomue. \v 8 Tongwa main iwe, ka main minin ganin iru dire bilungwa paangwa, \q1 “Yal i wi yebe ongwa kaun iwe, kanin pai milungwa ibal binanwenbile awli ire pirere, te gariba gul ibal kobe kal wai ere ibalin kobe tomua.” \m \v 9 “Yal i wi yebe omua,” dungwa i main paangwa iwe. Ena main iru paangwa, “Yal i goma ere ime ure gariba suna ali omua.” \v 10 Ere ime ungwa yal, te ere yebe ongwa yal, yal taran wen milemue. Ere yebe ongwa yalini kamin mina wen ibe pire, kamin te gariba para muru kobaan mile, kenin ere ke milala dire omue. \v 11 Te “Kal wai ere ibal tomua,” dungwa i main iru paangwa. Ka main nusi erungwa ongwa yal, Aposel milama dire, ibal taw paale suna ere irere, te ka main ka kebe yal milama dire, ibal taw paale suna ere irere, te ka main kere di maribe ere ibal tenangwa yal milama dire, ibal taw paale suna ere irere, te ka main kenin erungwa yal mile ka main nil si ibal tenama dire, ibal taw paale suna ere imue. \v 12 Iru paale suna ere ingwa main iwe, God ibalin kobe ka main konagi erabina dire, te Kirisito bole pena galebinga kobe, ka main pire niminin milabina dire, kal iru ere na ibalan kobe na tomue. \v 13 Tongure na ibal para mili nabinga nabinga, ena God Wan pire gi di tere, te yalini main wen pire pol sire u taran pire den miriin taran yere milabinwe. Milabinga ena Kirisito dime dire kal wai erungwa mere, u ibal wen pire ibal nomanin painangure milabinwe. \v 14 Iru milabinga iwe. Ibal ka main kakiibi di gamege tongure, gaan i kawen dima di pirere, ibal kela kule bawle tongure, ka dungwa i gamege kawen dima di pire, eri minin gwi maare ku tongwa mere, tere kule waremue. Iru warungwa mere main iray, na ibal kobe iru mere ta milekerabinwe. \v 15 Ta milekerabingi, na inan denan miranan ibal tere ka paangwa mere direre, te Kirisito bole pena gale tere u taran wen pi milabinga u ibal mere pire milabinwe. Kirisito iwe, yalini na ibal kobe gibilanan mere milungure, \v 16 te miin gain te yobilagi na ibal kobe iru mere milebinwe. Iru milebinga miin gain te yobilagi imu di i taran eremue. Erungwa yalini konagi iru wen ere na ibal kobe na tomue. Miin gain ta ta te yobilagi ta ta inin inin konagi erangwa, ena u ibal pire den miriin kirara ibal tere u bil pirere milabinwe. \s1 Yesu ka main ibal taminin kobe kal dime di ere main kwi duulin bile warangwa paangwa \p \v 17 Yesu Singaba milungwa mina, na maabinan aa taw sire kawen kirara di pol si i teiwe. Ka main pire gi dekungwa kobe kal ere warungwa mere, i iru ta kwi erekio. Ibalin kobe nomanin gogo sire \v 18 gibilin gune dungwa mere milere, main iray ere waremue. Warere kal main pire pol sikire, du kol warungwa main i aa i si milemia, ena God ibal mile painangwal painangwa main i maribe ere na tongwa, ibalin kobe kane pol ta sekemue. \v 19 Ibalin kobe kal ki wen erala di ere milere, te main geray dungwa kal i morin morin ere milala dire, inanin si milemue. Kal iru ere milimba, ibalin kobe gay ta gulekire ere milemue. \p \v 20 Ena ka iru dibinga i, “Kirisito main paangwa mere, kal iru ero,” dire ka iru di nil si tomo? Main iru nil si i tekimia. \v 21 Kirisito ka main dungwa piringiray. Te yalini gawliman milinga, Yesu main kawen kirara dungwa mere, nil si i tomue. \v 22 Goma kal main paikungwa, eringa mere iray pisere mun kal waa to. Goma kal main paikungwa eringa iwe, main i bawle i tomia, ena kirara i sinangure, u sutaw nanba. \v 23 I nomanin suna si kiruul sire sigare kule u wai pi milo. \v 24 God milere kal dime di ere mile kabin sire wai wen milungwa mere, i nomanin suna kwi iru duulin bile pire milo. \p \v 25 Ena iru paimia, kakiibi ta dikire kirara kawen dungwa di inin inin to. I ibal kobe Kirisito bole pena gale te milinga, ena kawen di tenanwe. \v 26 I den ki ye tenanga main i, ye tere tere erekio. Ye te milanga, ena kal digan ere taalime erungwa main iray kawen eranwe. Girungwa taangwa para i den ki ye tere, main i iru ere warekio. \v 27 Satan i kiranin sire kela kule i tekenama dire, i den ki yere ere warekio. \v 28 Kalkan kunibe nongwa yal kwi kunibe ta nekio. Aa te nekungwa ibal i taw tenangire, nenama dire, i konagi nega di ero. \v 29 Ka di ibal tenanga, kaalibain ta di ibal ta tekio. Ka di ibal tenangire, ibalin kobe wai pire nomanin suna niminin milama dire, main wai painangwa kawen di maribe ere ibal to. \v 30 God Iban i denin miriin suna pai milungwa iwe. God nil konagi ibal milinga, kal iru i maribe ere ibal terere, te kaun ta God ere wai ere i tenangure, sigare kule u wai nanga main, iru para i maribe ere ibal tomue. God Kegemama Iban iru ere milemia, ena i kal ta erangire, yalini miriin giil sinama dire, kal iru ta erekio. \v 31 Nigi nagi di ibal tongwa main, te den gule ibal tongwa main, te den ki ye ibal tongwa main, te ka bile di dungwa main, te gain ka si tongwa kalin paangwa main iru, i para muru kawen pisero. Kal ki erungwa main para muru i pisero. \v 32 I ibal kobe inin inin aa te wai ere tere denin miriin to. God mile Kirisito nusi gariba gul erere kal wai ere i ibal kobe i tere pirin paangwa gule ere i tongwa mere, ibal kobe kal gogo ere i tenamba, i pirin gule ere to. \c 5 \s1 Nomanin naabilungwa kol warabinga paangwa \p \v 1 Ena God i ibal kobe kule yere gun ye i tongure, wan abilin kawen milinga, ena yalini main ere milungwa mere, i para iru wiina ere tere waro. \v 2 Kirisito den miriin na ibal kobe tere kal digan erebinga God kane unin si erama dire, yalini mayan garu di na ibal kobe tomue. Yalini den miriin iru ere na ibal kobe tongwa mere, i ibal kobe main iru ere waro. \v 3 God ibalin kobe milinga, ena yal abal kunibe irere, te kumil gi yal abal kane daan gule irere, te kalkan para den inanin girere, kalkan kobi i ibal kobe milinga suna ka bolin kule diria ere pirekio. \v 4 Te i ibal kobe ka piril sungwa, ta ka gogo dungwa, te ka digan dungwa i ka iru dinanga, ta paikinamia, ena ka iru dungwa main i kwi ta dikio. “God ere wai ere na tongwa, wai piriwa,” dire i ibal kobe iru maki ye God to. \v 5 Ka ta di terabinga, kirara kawen u maribe nangwa piro. Yal ta abal kunibe inam mo, gi abal kane daan gule inam mo, kalkan para den inanin girangure kal iru ere waram mo, yalini kal main iru ta erangwa, God te Kirisito kenin ere ke milungwa suna ali ta pekenamue. Den inanin girungure ere warungwa iwe, galbale kobile deminin si tongwa mere, main iray iru mere ere ware, God mun kal waa tomue. \v 6 Ena ibal taw, “Kal nigi dongwa main main i tamamua,” dire bawle i terala dinangwa, i duulin bile warekio. Ibal kobe kal nigi dongwa, pire wiina ere tere, te God ka dungwa pire wiina ere tekenangwa, ena God den gule ibalin kobe tenamue. \v 7 Ibalin kobe kal iru ere milungwa, i bole guman i taran yekio. \v 8 Goma i ibal kobe kal digan ere si bilungwa ali milinba, malia Yesu Singaba i kule yere, kire di i ku bile yalini aw dire naabilungwa mere, bolin mina ere i tongwa milinwe. Nomanin naabilungwa ibal kobe mile kal ere warungwa mere, i iru wiina ere waro. \v 9 Naabilungwa gul warangwa, ena kal wai erungwa kal erere, te kabin sire kal dime dire erere, te kirara kawen main paangwa erere, kalin iru dungwa kobi i maribe ere morin eramue. \v 10 Kal ta eranga God Singaba kanere wai pirangwa kal i, pire pol sinanga pire, kwi ere milo. \v 11 Kal digan ere si bilungwa ale milungwa kobe, i bole guman i taran yekio. I taran ta yekire naabilungwa kol waranga, ena ibalin kobe kal digan erungwa i maribe eranwe. \v 12 Ibalin kobe kalkan aal kule erungwa, ka bolin kule di maribe erabinga, gay gulabinwe. \v 13 Aal kule mile kalkan erungwa, naabilungwa bolimina mile i maribe erangwa, ibal para main kane pol si piramue. Kane pol sinangwa i, para aw dire naabilungwa main mere dinangwa paamue. \v 14 Paangwa iwe. Ka main minin ganin iru dire bilungwa paangwa, \q1 “Gulungwa gul milungwa ibal kobe ale kwi ye milo. Milanga Kirisito i nomanin aa naabile i tenamua.” \p \v 15 Ena i ibal kobe mile pai ere waringa, i nomanin pire kanekun ere pire waro. Nomanin paikungwa kol ta warekire, nomanin paingwa kol waro. \v 16 Kamin kaun malia ibal kobe kal ki ere milimba, i ibal kobe morin morin kal wai ta erala di kananga kal i, kirara kawen ero. \v 17 Du kol ta warekinanba, Yesu Singaba mile, “I kal iru eranwa,” dungwa mere, i iru pirala dire, konagi nega di ero. \p \v 18 Nil wain binanbile nere omilin maalangwa, i iru ta erekio. Eranga i u main nanwe. Iru painamia, ena i ibal kobe God Iban den miriin suna mile painangwa, sipapa sire niminin mile painanga paamue. \v 19 I ibal kobe ka di inin inin te ibeya eranga kaun, ka main geril dire di to. God deminin si tenanga kaun, nomanin suna wai pire ka main geril di tere deminin si to. \v 20 Kamin kaun kaun para i ibal kobe Singaba Yesu Kirisito kal wai para muru ere i tongwa pire, deminin si maki ye Abe God to. \s1 Win ebin kobe mile pai erungwa main dungwa \p \v 21 Kirisito kaan aa te yebe eringa, ena ka main ibal taminin milinga suna, “Kenin ere na tenga yal milinwa,” di inin inin te ibeya ero. \p \v 22 I abal kobe, “Singaba Yesu Kirisito, na singaba milemua,” di pire tenga mere, wininbi kobe para iru pire to. \v 23 Pire tenanga iwe. Kirisito ka main ibal taminin kenin ere ke milungwa mere, winbi para iru kenin ere ebinbi ke milemue. Ka main ibal taminin Kirisito gain yobilagi mere milungwa, yalini ibalin kobe aa ki dire a pili di tongure, sigare kule u wai omue. \v 24 Ka main ibal taminin mile Kirisito ka dungwa pire wiina ere tongwa mere, ebin kobe kirara para iru ere wininbi kobe to. \p \v 25 Te win kobe iwe, Kirisito mile ka main ibal taminin den miriin tere mayan garu di na ibal kobe tongwa mere, i yal kobe para iru ebininbi den miriin tere kenin ero. \v 26 Kirisito gulere mayan garu di na ibal kobe tongwa iwe, ka main ibal taminin kabin sire wai wen milama dire, te ibalin kobi kal digan erungwa kirara kire di erala dire, ka main bolin kule ibalin kobe tere nil bigin si ibalin kobe tomue. \v 27 Ka main ibal taminin kobe kirara wai wen milungwa kanala dire, Kirisito kal iru wen ere ibalin kobe tomue. Ka main ibal taminin kobe milungwa mere iwe, ibalin kobe kal digan erungwa kire di ere pirin ta paikinangwa milere, te dorimil milere dime di wai mile painamue. \v 28 I yal kobe inin gaynin pire tere kenin eringa mere, ebinbi kobe para iru den miriin tere kenin ero. \v 29 Yal ta inin gain nigi de ta pire tekire, gain komina wai dungwa tere dime di kenin ere tomue. Kenin ere tongwa mere, Kirisito mile ka main ibal taminin kobe kenin wai ere na ibal kobe na te milemue. \v 30 Kenin ere tongwa main iwe. Kirisito gain yobilagi mere, na ibal kobe kawen milebingi. \v 31 Ka main minin ganin iru dire bilungwa paangwa, “Yal ta nen man ogin piserere, ebinbi bole inin baan ogu ta ki paire yal sui si dawle u taran nangwa paamua.” \v 32 Ka dungwa i, main milin ta i maribe erungwa kanebinwe. Kirisito te yalini ka main ibal taminin ka baan di na toma di pirebinwe. \v 33 Pirebinba ka dungwa i main para di i tomue. I yal kobe i inin nomanin tenga mere, i ebininbi kobe para iru nomanin tenanga paamue. Te i abal kobe i ama wiina ere wininbi kobe tenanga paamue. \c 6 \s1 Nen man kobe te gaan kobe mile pai erungwa main dungwa \p \v 1 Kumil gi kobe, i Yesu Kirisito pire gi di tenga, ena i nenin manin giran wiina ere to. Wiina ere tenanga, main wai painamue. \v 2 God kile kaman ka iru dire bilungwa paangwa, “I nenin manin ai yebe di to.” Kile kaman ka i taran aan kere ye tere ainere ka iru dungwa, \v 3 “Ai yebe di tenanga, wai wen mile paire gariba gul baan araway mile pai ere kirara bia yere mile gulanwa.” \p \v 4 Nen man kobe, i gaan kule yenga kobe, den ki yekinama dire, ka digan di tekire, ka main kile kaman ka paangwa nil si to. \s1 Nil konagi ibal te yal singaba mile pai erungwa main dungwa \p \v 5 Nil konagi ibal kobe, i ibal kobe gariba gul yal singaba kuril di kane, ka dungwa pire wiina ero. Kirisito gun ye tere ka main konagi eringa mere, i iru ere singaba kobe to. \v 6 Na konagi eriga, yal singaba kane wai pire na tenama di pire yal kobe konagi iru erungwa mere, i iru ta erekio. Iru ta erekinanba, Kirisito nil konagi ibal milina, ena, “God konagi iru na tomua,” di pire konagi iray kawen nega di ero. \v 7 Konagi ere ibal terala ta di pirekio. Den miriin suna wai pire Yesu Singaba konagi ere tenga mere, ere gariba yal singaba kobe iru ere to. \v 8 Nil konagi ibal mo, singaba ibal mile konagi wai erangwa, ena Yesu Singaba kanere, tobe tenangwa paamia piro. \p \v 9 Yal singaba kobe, “Nil konagi ibal konagi main iru ero,” di ibalin kobe tega mere, i kal wai para iru ere ibalin kobe to. Kamin mina ibe i te nil konagi ibal Singaba bil ta mile, “Ibal para kuunin kuunin milemua,” dungwa piringa, ena i nil konagi ibal kuril pire na tenama di pire ka dinga i, dikio. \s1 Yesu ka main ibal taminin kobe simil nen kobe konagi erungwa mere ere milangwa \p \v 10 Ena na ka ta di wei si i terala piro. Yesu Singaba i bole pena gale si dawle u taran pi milabilga, yobilaan bil pai i tenangure, konagi i egile gi dire ere milo. \v 11 I kayminin Satan nu paire kura bile i tenangure, i yobilaan bile niminin milana dire, God kuman kolaa te kura kalkan i tenangwa i kinere aa to. \v 12 Na yal kobe na kayminan kura bile tobinga yal iwe. Yalin kobe ibal wo ta milekungwi, yalin kobe kamin ai yal ki kobaan milungure, te yobilaan bilungwa kobaan milungure, te si bilungwa kobaan milungure, te kamin ai sia kobe milungure, yalin kobe kaymin paale na tongure, kura yaalin yere bilebilwe. \v 13 Bilebilga ena malia i yal kobe God kuman kolaa te kura kalkan kinere aa tere waro. Kinere aa tere ware milanga, kura taalime kaun u maribe nangwa, i niminin mile ale milanwe. Kal iru ere mili nanga nanga, i yobilagi ura dinangwa kaun, i ale milanga painamue. \p \v 14 I ale milanga painangwa main iwe. Kin denga mere, ka main kawen dungwa iru mere pire milo. Te ain yobilagi galsuna sigi dungwa mere, kabin sire wai wen milo. \v 15 I kawn tobilin sigi dinga mere, Yesu ka main kane unin si milungwa main ka kere di maribe ere ibal terala dinga, i iru ere mile payo. \v 16 Te kuman kininga mere, Yesu ka main morin morin aa gi di pire waro. Waranga kal ki erungwa kobaan, Satan, el nuure i sinamba, kuman kinere waa kile di i main eranwe. \v 17 Te ain yobilagi gibilin gal kaunga mere, God aa ki dire aa pili dinangure, sigare kule u wai nana dire, konagi i kirara egile gi dire ere milo. Te di kuba pera aa tenga mere, God Iban, God ka main di i tongwa, i pire pol sire aa gi di pire waro. \v 18 I morin morin ana di God tere, “Na aa ki di na to,” dire sirin bile tere tere milo. Milanga kaun i God Iban, “Ka iru do,” dire, ka nil si i tongwa mere, dire dire milo. Milere si kwi yere mile, ana di God te milangal milo. God ibalin kobe yalini ibal kobi aa ki di tenama dire, ana di God te milo. \v 19 Te na miliga para pire, sirin bile ana di God to. Ka main milin aal kule paangwa na yobilaan bile di gawa di ibal terala dire, “Ka iru nil si na to,” dire, di te milo. \v 20 Ka main iray aa gi di piriga, ena kamil kaa kobaan na mile ka dirala dire, God na nusi erimba, ibal kobe nigi de pire na tere kanin pai na tongure miliwe. Miliiba na yobilaan bile ka main di gawa di terala dire, “Ka iru nil si yalini to,” dire ana iru di God to. \s1 Pol ka di wei sirala dire dungwa \p \v 21 Na miliga main, te na konagi eriga main, i pire bawa dirala di piringa, ena Tikikas ka iru di gawa di i tenamue. Yalini we. Na ibal kobe ka main enan kobe taran milere, te Yesu Singaba ka main konagi aa ki di na tere kirara kawen ere milemue. \v 22 Na mile pai eriga pirana dire, te yobilaan bile i tenama dire, yalini i milinga gul nusi ere i tobinwe. \p \v 23 Abe God, te Singaba Yesu Kirisito mile i ka main enin kobe den miriin wai painama dire, ere i terere, te den miriin ibal tongwa main ere i terere, te ka main pire gi di tongwa main para kawen ere i tenama di pirebinwe. \v 24 I ibal kobe Singaba Yesu Kirisito den miriin te milingal milinga, ena God kenin wai ere i ibal para tenama di pirebinga paamue.