\id MRK - Guanano NT -Colombia 2010 (DBL -2013) \h SAN MARCOS \toc1 San Marcos \toc2 Marcos \toc3 Mr \mt1 San Marcos \c 1 \s1 João masare bautisariro buhe dʉcaha \r (Mt 3.1-12; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28) \p \v 1 Ahri tjui Jesucristo Cohamacʉ macʉno to yoaare noaa buheare yahu dʉcaja. \p \v 2 Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro Isaia to joariro seheta ahri yahua jira. Õ sehe ni joaha tiro: \q1 “Cohamacʉ to macʉnore õ sehe niha: \q1 ‘Mʉ pano mʉhʉre yahuyuhtirore warocai nija. \q1 \v 3 à jiro tiro masa marienopʉ waharohca. \q1 Tirore tʉhoinare yahuro sañurucurohca: “Mari pʉhtoro to tahto pano mʉsa ñaa tʉhotuare cohtota, cahno mʉhtaga mʉsa”, ni sañurucurohca’, niha Cohamacʉ”, \m ni joaa tiha Isaia cjiro João cjihtore. \p \v 4 João masare bautisariro masa marienopʉ masare buhea tiha: \p —“Sã noaina jija”, ni mʉsa tʉhotumari cjirire duhu, mʉsa ñaa buhirire cahya, Cohamacʉ sehere cahmaga mʉsa. à jina bautisarina jiga. Mʉsa ã yoachʉ ñʉno Cohamacʉ mʉsa ñaa buhirire borohca —ni buhea tiha tiro. \p \v 5 à yoa jipihtina Judea yahpa macari macaina, Jerusalẽ macaina mehne tiro cahapʉ ti sʉchʉ ñʉno João sehe Jordão wama tiri mapʉ bautisaha tinare. Tinare to bautisahto pano tina sehe ti ñaa yoarire yahu yʉhdʉha Cohamacʉre. \p \v 6 Tiro João sehe camello pjoari suhtirore sãariro wahiquiro cahsaroreta tʉã dihoriro jiha. Poreroare, macaroca macaina miquina mi cʉ̃hʉre chʉa tiha. \v 7 à yoa õ sehe ni buhea tiha: \p —Yʉ baharo yʉ yʉhdoro tuariro tarohca. Noa yʉhdʉariro jira tiro. Tiro yoaro sehe jieraja yʉhʉ sehe. à jicʉ tirore tʉhotucʉ, “Wiho jiriro jija yʉhʉ”, ni tʉhotuja yʉhʉ. \v 8 Mʉsare bautisacʉ co mehne yoamahi. Tiro sehe yʉ yʉhdoro yoarohca. Espíritu Santore mʉsa mehne jirucuchʉ yoarohca —ni buhea tiha João. \s1 João Jesure bautisaha \r (Mt 3.13-17; Lc 3.21-22) \p \v 9 à yoa tí pjare Jesu Nazarepʉ Galilea yahpai jiri macapʉ jiriro Jordão wama tiri mapʉ sʉha. Tópʉ to sʉchʉ João bautisaha tirore. \v 10 To ã bautisa tuhsʉchʉ Jesu diapʉ ducuriro sʉrʉcʉ sʉro mʉano to parĩ mʉaa wahachʉ ñʉha tiro. To parĩ mʉachʉta Espíritu Santo buja yoaro sehe Jesu bui duji pja sʉha. \p \v 11 To ã duji pja sʉchʉ mʉanopʉ durucuro coa taha: \p —Mʉhʉ yʉ macʉ yʉ cahĩriro jira. Mʉhʉ mehne tuaro wahcheja —nino coa taha mʉanopʉ. \s1 Satana ñaare yoa dutimaha Jesure \r (Mt 4.1-11; Lc 4.1-13) \p \v 12 Tí pjare Jesure masa marienopʉ Espíritu Santo naaha. \v 13 Tópʉre sʉro cuarenta dachori waro jiha. Watĩno sehe Jesu to ñaare yoachʉ ñʉ duaro, ñaare yoa dutimaha tirore. Tuhsʉ, Jesu wahiquina nʉcʉ macaina mehne jiha. Tói to jichʉ ñʉa anjoa sehe tirore yoadohoa, chʉare waha. \s1 Jesu Galilea yahpai buhe dʉcaha \r (Mt 4.12-17; Lc 4.14-15) \p \v 14 à yoa Joãore peresupʉ ti biha dapori baharo Jesu sehe Galilea yahpapʉ noaa buheare pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiare yahuro wahaha. \v 15 Õ sehe ni yahuha: \p —Mipʉre õ sehe jira. Pʉhtoro Cohamacʉ mʉsare to noano sʉho jihto mahanocã dʉhsara. à jina “Sã noaina jija”, mʉsa ni tʉhotumari cjirire duhuga. Mʉsa ñaa buhirire cahya, Cohamacʉ sehere cahmaga. Ahri noa buheare “Quihõnota jira”, ni tʉhoga mʉsa —ni buhea tiha Jesu tinare. \s1 Jesu pititiarore wahi wajãinare “Yʉhʉ mehne macaina cjihti taga”, niha \r (Mt 4.18-22; Lc 5.1-11) \p \v 16 Tíre yahu tuhsʉ, Galilea wama tiri bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ sito wahcãmahno ñʉha Simore, to bahʉro Andre mehne. Tina wahi wajãina jiha. à jia ti wañʉyucʉrire bʉcʉpariropʉ doca ñoa niha. \v 17 à yoa Jesu tinare õ sehe niha: \p —Yʉhʉ mehne macaina cjihti taga mʉsa. Yʉhʉ mehne mʉsa tachʉ mʉsa wahire ñaha cahmachuina mʉsa jiro seheta, Cohamacʉ yaina cjihtire masare pji cahmachuina cjihtire mʉsare wahachʉ yoaihtja. Yʉhʉ mehne mʉsa tachʉ ã yoahtina cjihtire cũihtja mʉsare —niha Jesu tinare. \p \v 18 To ã nichʉ tʉhoa ti wañʉyucʉrire cũnocaa, tiro mehne wahaa wahaha. \p \v 19 à yoa tina mahanocã yʉhdʉ wahcã, Santiagore, to bahʉro João mehne boca sʉha tjoa. Tina sehe Zebedeo pohna jiha. Ti yaria dohoriapʉ wañʉyucʉrire cahnoa niha. \v 20 à yoa tiro to pjirocachʉ tina sehe ti pʉcʉrore, tiro mehne dahra cohtaina mehne dohoriapʉ cũnocaa, Jesu mehne wahaa wahaha. \s1 Watĩa ti cohtotariro Jesure piti bocaha \r (Lc 4.31-37) \p \v 21 à yoa tina Capernau wama tiri macapʉ sʉha. Tópʉ sʉro Sabado jichʉ judio masa sã buheri wʉhʉpʉ buhero sãaha tiro. \v 22 Sã judio masare buheina yoaro sehe jieraha tiro. Noano masi pahñoriro ji, noano waro buheha. To ã buhechʉ tí maca macaina tʉho cʉaa wahaha. \v 23 Tí pjare cʉ̃iro tí wʉhʉi jiriro watĩa ti cohtotariro jiha. Tói jiro õ sehe niha Jesure: \p \v 24 —Mʉhʉ Jesu Nazare macariro cariboi tjiga sãre. ¿Dohse yoai tai nijari sãre? ¿Mʉhʉ sãre butichʉ yoai tai nijari? Cohamacʉ macʉno buhiri tia marieriro mʉ jichʉ masija yʉhʉ —ni sañurucuha tiro Jesure. \p \v 25 To ã nichʉ tʉhoro Jesu tuhtiha watĩare: \p —Dihta mariahga. Wijaahga tirore —niha Jesu. \p \v 26 à jia watĩa tirore yahpapʉ doca caha sʉ tunuchʉ yoa, to tuaro sañurucuro watoihta wijaaha tirore. \v 27 à jia jipihtina tí wʉhʉi dujiina ñʉ cʉaa yʉhdʉa wahaha. \p —Cue, ¿wahma buhea jijari ahri? Tiro pʉhtoro yoaro seheta dutira watĩare. To dutichʉ tina watĩa sehe yʉhdʉrʉcaerara tirore —ni durucuha tí wʉhʉi dujiina ti basi. \p \v 28 à jia mahaa dachoricã baharoihta dóihta jipihtina Galilea yahpa macaina tíre to yoarire tʉho sahsea wahaha. \s1 Jesu Simo Pedro marechonore noaricoro wahachʉ yoaha \r (Mt 8.14-15; Lc 4.38-39) \p \v 29 à yoa Jesu cʉ̃hʉ judio masa mari buheri wʉhʉpʉ jiina wijaaha. Ti ã wijaari baharo Jesu, Santiago, João, paina tina mehne macaina cʉ̃hʉre Simo to bahʉro Andre mehne ti ya wʉhʉpʉ sʉho sãa sʉha. \v 30 Tí pjare Simo marechono juaro mehne to dohatichʉ cama bui to coãchʉ yahuha Jesure. \v 31 Ti ã yahuchʉ tʉhoro tiro sehe ticoro cahapʉ sʉro, to wamomacare ñaha, ticorore waja wahcõ dapoha. To ã waja wahcõ dapochʉta ticorore juaro surua wahaha. To ã sururi baharo ticorota tinare chʉare payoha. \s1 Jesu payʉ dohatiinare noaina wahachʉ yoaha \r (Mt 8.16-17; Lc 4.40-41) \p \v 32 à yoa sʉ̃ sãari baharo nahi borachʉpʉ masa payʉ dohatiinare, watĩa ti cohtotarinare Jesu cahapʉ na sʉha. \v 33 à jia jipihtina tí maca macaina cahmachurʉcʉ sʉha tí wʉhʉ sopacai. \v 34 à jiro Jesu payʉ dohatiinare, payʉ soro jia dohatia cjʉainare noaina wahachʉ yoaha. Watĩa cʉ̃hʉre, masare sãamarinare payʉ cohã wioha. à jiro watĩa Jesure ti masichʉ ñʉno Jesu sehe tinare durucu dutieraha. \s1 Jesu buhe tinino wahaha \r (Lc 4.42-44) \p \v 35 à yoa ñami curerocã wahcã, nahitia curechʉta masa marienopʉ Cohamacʉre sinino wahaha Jesu. \v 36 To ã wahari baharo Simo cʉ̃hʉ tirore macaa wahaha. \v 37 Tina tirore boca sʉ, õ sehe niha: \p —Masa jipihtina mʉhʉre macaa nihre —niha tina. \p \v 38 Ti ã nichʉ tʉhoro õ sehe niha Jesu tinare: \p —Tinare buhe tuhsʉhi. Pa sehepʉ õ cahacã macaa macaripʉ wahajihna mari. Ahri yahpa macainare yahu site pahñoi tahi. à jicʉ yʉhʉ paye macari macaina cʉ̃hʉre buheihtja —niha Jesu. \p \v 39 à ni tuhsʉ, jipihtia Galileai jia macaripʉ judio masa mari buhea wʉhʉsepʉ buhero, watĩare masare sãamarinare cohã wioha. \s1 Jesu cami barirore noariro wahachʉ yoaha \r (Mt 8.1-4; Lc 5.12-16) \p \v 40 à yoa pairo dohatiriro cami bariro Jesure piti bocaro, na tuhcua caha sʉ õ sehe ni siniha: \p —Mʉhʉ yʉhʉre noariro wahachʉ yoa duacʉ yoaga —niha cami bariro. \p \v 41 To ã nichʉ tʉhoro Jesu tirore pja ñʉha. à jiro to wamomacare siõroca, tirore ña payoha. à ña payoro õ sehe niha: \p —Tíre yoa duaja. Noariro jiga mʉhʉ —ni yahuha Jesu. \p \v 42 To ã nichʉta dohatiriro to cami bari cjiri yati mʉaa wahaha. Noariro wahaha tiro. \v 43 To ã wahachʉ ñʉno Jesu tirore tuaro mehne õ sehe ni yahuha: \p \v 44 —Painare ahrire yahuecʉ tjiga. à yahuerapaihta mʉ pjacʉre sacerdotere ñoga. Cohamacʉ dutia Moise cjirore to cũriro seheta yoaga. à yoacʉ minichahcare waga sacerdotere noariro mʉ waharire mʉ ñohti cjihtire —niha Jesu. à ni tuhsʉ “Wahaga”, niha tirore. \p \v 45 To ã yahu dutierapachʉta tiro waha, jipihtia macari macainare Jesu to yoarire yahuha. To ã yahuri baharo Jesu masa payʉ ti jiropʉre waha masieraha. à jiro tiro mahainacã ti jiropʉ jiha. Tópʉ to jichʉ payʉ macari macaina tiro cahapʉ sʉha. \c 2 \s1 Jesu pjacʉ bʉharirore ducuchʉ yoaha \r (Mt 9.1-8; Lc 5.17-26) \p \v 1 Mahaa dachori baharo Jesu Capernaupʉ tjuaa wahaha. Wʉhʉi to jichʉ masa tʉhoha. \v 2 à jia tói masa payʉ cahmachu tí wʉhʉre wahpata wijaa sʉrʉcaha. à jiro Jesu tinare noaa buheare yahuha. \v 3 To ã yahuro wato, pititiaro mʉa jipihtiri pjacʉ bʉharirore na wihiha. \v 4 Ti masa payʉ jichʉ ñʉa Jesu cahapʉ sãa masieraha. à jia tina wʉhʉ buipʉ Jesu bui waroi mahanocã muji pahmare nawe, pjacʉ bʉharirore to coãri cahsaro mehne duhu boroha Jesu cahai. “Jesu ahrirore to dohatiare yʉhdʉchʉ yoarohca”, ni tʉhotuha tina. \v 5 Ti ã ni tʉhotuchʉ masino Jesu sehe dohatirirore õ sehe ni yahuha: \p —Macʉ, mʉ ñaa yoari buhiri tiare cohã tuhsʉja —niha Jesu pjacʉ bʉharirore. \p \v 6 To ã nichʉ tʉhoa sã coyea judio masare buheina tópʉre dujiina ti basi õ sehe ni tʉhotumaha: \v 7 “Ahriro ã ni durucuero tjijaro. Cohamacʉre ñano durucuro nina tiro. Tiro masʉno mari yoaro seheta jiriro jira tiro cʉ̃hʉ. à jiro to ñaa yoari buhiri tiare cohã masierara. Cohamacʉ dihta masa ti ñaa yoari buhiri tiare cohã masina”, ni tʉhotumaha tina. \v 8 Ti ã ni tʉhotuchʉ ñʉno Jesu ti tʉhotuare masino õ sehe niha: \p —¿Dohse yoana mʉsa ã ni tʉhotujari? \v 9 “Mʉ ñaa yoari buhiri tiare cohã tuhsʉja”, yʉ nichʉ “Mahñoriro jira”, yʉhʉre nina mʉsa masierapanahta. “Wahcãrʉca, wahaga”, yʉ nichʉ to tinichʉ ñʉna yʉ niri potocã jia jichʉ dóihta masinahca mʉsa. \v 10 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpapʉre masa ti ñaa yoari buhiri tiare cohã masija yʉhʉ. Ahrire mʉsa masihto sehe õ seheta to wahachʉ yoaihtja —niha Jesu judio masare buheinare. \p Tinare ã ninota pjacʉ bʉharirore õ sehe niha: \p \v 11 —Mʉhʉre niita nija. Wahcãrʉcaga. Mʉ coãri cahsarore na wahcãga mʉ ya wʉhʉpʉ —niha Jesu tirore. \p \v 12 To ã nichʉta pjacʉ bʉhariro cjiro wahcãrʉcʉ sʉ to coãri cahsarore na, jipihtina ti ñʉrocaroi wijaa wahaha. To ã yoachʉ ñʉa tina jipihtina ñʉ cʉa wahaha. “Cohamacʉ tuariro jira” ni, “Ne, mari õ sehe yoaare ñʉera tihi”, niha tina ti basi. \s1 Jesu Levíre Mateo ti ni pisurirore “Yʉhʉ mehne macariro cjihto taga”, niha \r (Mt 9.9-13; Lc 5.27-32) \p \v 13 à yoa pari turi Jesu bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ wahaha tjoa. Tópʉ sʉro masa payʉ tiro cahai ti cahmachuchʉ ñʉno tiro buheha tinare. \v 14 à yoa tuhsʉ tópʉ jiriro wahamahno Levíre Alfeo macʉnore to dahrari tahtiapʉ boca sʉha. Paina mehne pʉhtoa ya cjihtire wapa na cohtaina jiha Leví cʉ̃hʉ. Tirore boca sʉro õ sehe niha: \p —Yʉhʉ mehne macariro cjihto taga mʉhʉ —niha Jesu Levíre. \p To ã nichʉta Leví sehe wahcã sʉrʉca, Jesu mehne wahaa wahaha. \p \v 15 à yoa baharo Jesu sehe to buheina mehne Leví ya wʉhʉpʉ chʉro niha. Jesu mehne wahaina sehe payʉ jiha. Cãina pʉhtoa ya cjihtire wapa na cohtaina, ã jichʉ paina masa “Ñaa dihtare yoara”, ti niina mehne payʉ mesa cahai duji, tina cʉ̃hʉ tiro mehne cʉ̃noi sʉho chʉa niha. \v 16 Tópʉ ti dujiri baharo paina sã coyea judio masare buheina, fariseo masa ya curua macaina mehne Jesu to chʉ dujichʉ ñʉha tina. à ñʉa õ sehe ni sinituha: \p —¿Dohsearo ñano yoaina, pʉhtoa ya cjihtire wapa na cohtaina mehne chʉjari Jesu? —ni sinituha judio masare buheina Jesu buheinare. \p \v 17 Ti ã nichʉ tʉhoro piti dahre buhea mehne õ sehe ni yʉhtiha Jesu: \p —Dohatieraina duhturure macaerara. Dohatiina dihta duhturure macana. Ñano yoaina dohatiina yoaro sehe jira. à jicʉ ñano yoainare yahui tai nihi yʉhʉ. Ti basi “Noaina jija sã”, ni tʉhotuinare yahui tai nierahi yʉhʉ —niha tiro tinare. \s1 Chʉ duhuare Jesure sinituha paina \r (Mt 9.14-17; Lc 5.33-39) \p \v 18 Tí pjare João buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ Cohamacʉre ño payoa taa, chʉera tiha. à jia masa Jesure õ sehe ni sinituha: \p —João buheina, fariseo buheina cʉ̃hʉ Cohamacʉre ño payoa taa chʉerara. ¿Dohse yoa mʉ buheina sehe chʉ duhuerajari? —niha tina Jesure. \p \v 19 Jesu to tʉhotua mehne quiti dahre buhero tinare õ sehe ni yʉhtiha: \p —Õ sehe jira tí: Wamomaca dʉhteriro bose nʉmʉi to jichʉ tiro mehne macaina cahyaro mehne jierara. Tuhsʉ, chʉeraina jierara. Tó seheta yʉ buheina cʉ̃hʉ yʉhʉ mehne jia, chʉ duhu masierara. \v 20 Yʉ Pʉcʉ Cohamacʉ yʉhʉre to naari baharo pinihtare yʉ buheina mehne jisi yʉhʉ. à jia tí pjapʉta yʉ buheina cʉ̃hʉ chʉ duhuahca —niha Jesu. \p \v 21 Panopʉ macaa buhea wahma buhea mehne ti buhe more duachʉ ñʉno õ sehe ni namoha Jesu tinare piti dahre buhero: \p —Ne, wahma cahsaro suhtiro cahsaro mehne mʉnano suhtirore sere õno cahmaerara. Mari ã yoachʉ wahma cahsaro mari cosari baharo mʉnano suhtirore waja cahmachu, pjibiaro tʉhnʉchʉ yoara. \v 22 à yoa ne se co bisia core wahiquiro cahsaro wajuru mehne mʉna wajuru mehne posaeraro cahmana. Mari ã yoachʉ se co bisia pahmoapʉ mʉna wajurure tʉhrẽnocahna. To tʉhnʉchʉ se co cʉ̃hʉ, wajuru cʉ̃hʉ cohõa wahara. à yoa se co wahma core wahma wajurupʉ posaro cahmana. Mari ã yoachʉ se co cohõera, wajuru cʉ̃hʉ cohõerara. (Tó seheta wahma buhea mʉna buhea mehne buhe moreraro cahmana) —ni buheha Jesu tinare. \s1 Sabado jichʉ Jesu buheina trigo parorire pahaha \r (Mt 12.1-8; Lc 6.1-5) \p \v 23 Pa dacho Sabado jichʉ Jesu cʉ̃hʉ trigo wesepʉ wahaha. To buheina sehe trigo parorire paha yʉhdʉ wahcãha. \v 24 Ti ã yoachʉ ñʉa õ sehe ni tuhtiha fariseo curua macaina Jesure: \p —Tʉhosiniga sãre. ¿Dohse yoa tina Sabado mari sori nʉmʉ to jipachʉta dahrajari? Marine dutiare yʉhdʉrʉcaa nina —niha tina Jesure. \p \v 25-26 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu tinare yʉhtiha. “Yʉ buheina yʉhdʉrʉcaa nierara”, nino taro õ sehe niha: \p —Davi cjiro tiro mehne macaina mehne jʉca baaro, Cohamacʉ wʉhʉpʉ sãa, Cohamacʉ ya pãore chʉha. à chʉro tiro mehne macaina cʉ̃hʉre tí pãore waha. Tí pãore sacerdotea dihtare chʉ dutira. Cohamacʉ dutia ti joari tjui painare tí pãore chʉ dutierara. Tí pjare Abiata wama tiriro sacerdotea pʉhtoro jiha. ¿Davi cʉ̃hʉ tíre ti yoari cjirire Cohamacʉ yare ti joari tjui buherari mʉsa? (Tí pãore chʉro Cohamacʉre yʉhdʉrʉcaro nieraha. Michare ahri yaparire chʉa yʉ buheina cʉ̃hʉ Cohamacʉre yʉhdʉrʉcaa nierara) —niha Jesu tinare. \p \v 27 à ni tuhsʉ õ sehe ni namoha: \p —à yoa Cohamacʉ Sabado dachore ti sori nʉmʉ cũno masa ya dacho cjihto cũno nire dahra wahyarinare so dutiro. Tí dachore ño payohtina cjihtire cũno nierare masare Cohamacʉ. \v 28 à jicʉ yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri dacho Sabado dachore masa ti yoahtire yahurirota jicʉ pʉhtorota jija —niha Jesu tinare. \c 3 \s1 Wamomaca bʉhariro quiti jira \r (Mt 12.9-14; Lc 6.6-11) \p \v 1 à yoa Jesu sã judio masa buheri wʉhʉpʉ sʉro sãaha tjoa. Tí wʉhʉi cʉ̃iro wamomaca bʉhariro dujiha. \v 2 Sabado jichʉ Jesu wamomaca bʉharirore to noariro yoachʉ ñʉ duaha cãina tí wʉhʉi dujiina. To ã yoachʉ ñʉa tirore yahusã duamaha. “Mari sori nʉmʉi Jesu dahraro nina”, ni yahusã duamaha tina. à jia Jesu to sãa tachʉ ñʉa, tirore yahusã duaina sehe tiro dihtare ñʉroca õha. \v 3 Tirore ti ã ñʉroca õpachʉta Jesu sehe wamomaca bʉharirore õ sehe niha: \p —Wahcã sʉrʉcaga jipihtina ti ñʉrocaroi —niha. \p \v 4 à ni tuhsʉ tí wʉhʉi dujiinare õ sehe ni yahuha: \p —¿Sabado jichʉ noaare yoachʉ noaerajari? ¿O ñaare yoachʉ sehere noajari, mʉsa tʉhotuchʉ? Sabado jichʉ masʉnore masochʉ noa nina. Masʉnore wajãchʉ sehere noaerara —ni yahuha Jesu tinare. \p To ã nipachʉta tina yʉhtieraha. \v 5 Ti ã yʉhtierachʉ ñʉno Jesu tina mehne suaha. Ti tʉho duaerachʉ ñʉno Jesu cahyaha. \p —Mʉ wamomacare siõrocaga —niha tiro wamomaca bʉharirore. \p To ã nichʉ tʉhoro tiro to wamomacare siõrocaha. To ã yoachʉta noari wamomaca wahaha. \v 6 To ã noari wamomaca wahachʉ ñʉa, fariseo curua macaina wijaa wahaha. Wijaa, Herode mehne macaina mehne cahmachu, “¿Dohse yoa Jesure wajãnahcari mari?” niha tina ti basi. \s1 Masa payʉ bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ jiha \p \v 7-8 à yoa pari turi Jesu to buheina mehne bʉcʉpariro cahapʉ wahaha tjoa. Ti ã wahachʉ ñʉa Galilea macaina masa payʉ to baharo sʉha. à jia Judea yahpa macaina, Jerusalẽ macaina, Idumea yahpa macaina, Jordão wama tiri ma sie coa macaina, Tiro wama tiri maca macaina, tó cahai jiina, Sidõ wama tiri maca macaina, tó cahai jiina mehne masa payʉ jipihtina to yoarire tʉhoa, tiro cahapʉ sʉha. \v 9-10 Tópʉ sʉa, payʉ masa jiha. Payʉ dohatiinare noaina to yoachʉ tʉhoa, paina dohatiina cʉ̃hʉ Jesure piha dua, tju bihsarʉcʉ sʉha. Ti ã tju bihsarʉcʉ sʉchʉ ñʉno, Jesu bʉsocare cahnopohobasa dutiha to buheinare. \v 11 à yoa paina watĩa ti cohtotarina sehe Jesure ñʉa tiro cahai na tuhcua caha sʉha. \p —Mʉhʉ Cohamacʉ macʉno jira —ni sañurucuha tina tirore. \p \v 12 Ti ã sañurucuchʉ tʉhoro tinare Cohamacʉ macʉno to jiare tuaro mehne ni dutieraha Jesu. \s1 Jesu to buheinare doce to warocahtinare bese dapoha \r (Mt 10.1-4; Lc 6.12-16) \p \v 13 à yoa Jesu tʉ̃cʉpʉ mʉja, to cahmainare pjirocaha. To pjirocachʉ tʉhoa, tiro cahapʉ mʉja sʉha tina. \v 14 Ti mʉja sʉri baharo doce mʉare tiro mehne macaina cjihtire, paye macaripʉre to yare buhe duti to warocahtinare, bese dapoha Jesu. \v 15 à yoaro dohatiinare ti yʉhdohti cjihtire, watĩare ti cohã wiohti cjihti cʉ̃hʉre cũha tinare. \v 16-19 Ahrinare doce mʉare Jesu bese dapoha: Simo, Santiago Zebedeo macʉno, João to bahʉro, Andre, Felipe, Bartolomé, Mateo, Toma, Santiago Alfeo macʉno, Tadeo, Simo cananista ya curua macariro cjiro, Juda Iscariote, tina jiha to bese daporina. Jesu Simore Pedro ni wama pisuha. Santiagore, João mehne Boanerges ni wama pisuha. Boanerges “Wʉpo yoaro sehe jiina tuaro bisiina jira”, nino nina. Juda Iscariote Jesure ñʉ tuhtiinare ñohtiro jiha. Tinare bese dapo tuhsʉ, dujiaa, Jesu to buheina mehne wʉhʉpʉ sãa wahaha. \s1 “Jesu watĩno tuaare cjʉara”, ni yahusãha masa \r (Mt 12.22-32; Lc 11.14-23; 12.10) \p \v 20 à yoa tói pari turi masa payʉ cahmachua bihsa niha. Ti ã bihsachʉ ñʉno Jesu chʉ masieraha. Tuhsʉ, to buheina cʉ̃hʉ chʉ masieraha. \v 21 à jia paina Jesu coyea tíre tʉhoa, tiro cahapʉ sʉa, tirore ñahamaha. \p —Tiro tʉho masierariro waharo nina —nimaha tina. \p \v 22 Paina õ sehe niha: \p —Beelzebú tirore ã wahachʉ yoaro nica. Tiro watĩare cohãno Beelzebú watĩa pʉhtoro to tuaa mehne tinare cohãna —niha Jerusalẽpʉ tarina sã judio masare buheina. \p \v 23 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu sehe tinare pjiroca, to tʉhotua quiti mehne piti dahre yahuha tinare: \p \v 24 —Watĩno ya tuaa mehne watĩare cohãi nieraja. Watĩa ti basi cohã masierara. Cʉ̃ yahpa macaina ti basi cahma wajãa, tí yahpa macaina yaria pihtia wahaboa. \v 25 Cʉ̃ wʉhʉ macaina ti basi cahmachea tí wʉhʉ macaina waha pihtia wahaboa. \v 26 Tuhsʉ, Satana watĩa pʉhtoro sehe watĩare cohãno ti basita cahmachea niboa. à jia tina waha pihtia wahaboa. \p \v 27 ’Õ seheta jira mari piti dahre buhechʉ. Tuariro ya wʉhʉpʉ pairo sãa sʉ yaca masierara. Tuarirore dʉhteraro to ya wʉhʉpʉ sãa sʉ yaca masierara. Tuarirore to dʉhteri baharo sãa sʉ yaca masina —ni yahuha Jesu. (Õ sehe ni yahuha watĩnore to yʉhdʉrʉcarire yahuro. Watĩno tuariro to jipachʉta Jesu tirore yʉhdʉrʉcara watĩare cohãno.) \p \v 28 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha Jesu: \p —Potocã niita nija mʉsare. Jipihtia ñaare masa ti yoachʉ ti durucuchʉ cʉ̃hʉre Cohamacʉ bo masina. \v 29 à boparota Espíritu Santore ti ñano durucuchʉ tí pinine ne bosi. Ti ã niri buhiri ã buhiri tirucuina jiahca —niha Jesu tinare. \p \v 30 Jesu Espíritu Santo to tuaa mehne watĩare to cohãpachʉta “Tiro watĩno to tuaa mehne watĩare cohãno nina”, nimaha masa. Ti ã nichʉ tʉhoro tí quitire Espíritu Santo quitire yahuha Jesu tinare. \s1 Jesu coyea tirore pjiha \r (Mt 12.46-50; Lc 8.19-21) \p \v 31 à yoa Jesu bahana to pocoro mehne wihiha. à wihia sopacapʉ jia, painare pji dutiha tirore. \v 32 à jia masa tiro cahapʉ dujiina yahuha tirore: \p —Mʉ poco, mʉ bahana mehne sopacapʉ pjia nina mʉhʉre —niha tina. \p \v 33 Ti ã nichʉ tʉhoro õ sehe niha Jesu tinare buhero taro: \p —¿Noa jijari yʉ poco, yʉ bahana cʉ̃hʉ, mʉsa ñʉchʉ? —niha tiro tinare buhero taro. \p \v 34 à nino to cahai dujiinare ñʉno õ sehe niha: \p —Ahrina jira yʉ poco yʉ bahana yoaro sehe jiina. Cohamacʉ cahmaare yoara ahrina. \v 35 Tó seheta yoaina yʉ bahʉ, yʉ baho, yʉ poco yoaro seheta jira —ni buheha Jesu tinare. \c 4 \s1 Jesu wesere toari masʉno quitire buheha \r (Mt 13.1-9; Lc 8.4-8) \p \v 1 à yoa pari turi bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ Jesu masare buhe dʉcaha tjoa. à tópʉre buhe dʉcaro masa payʉ tiro cahapʉ ti cahmachuchʉ ñʉno Jesu sehe dohoriapʉ samu wijaa, pahsaha. à jia masa sehe bʉcʉpariro dʉhtʉ cahai ducuha. \v 2 à jiro Jesu payʉ to tʉhotua mehne quiti dahre yahuha tinare buhero taro: \p \v 3 —Ahri quitire tʉhoga mʉsa —niha tiro tinare. \p —Toari masʉno toaro, to toaa yaparire doca site cũno wahara. \v 4 To ã doca site cũ wahcãchʉ paye yapari mahai bora caha sʉha. à bora caha sʉare tí yaparire minichahca duji ta, chʉnocaha. \v 5 à yoa paye yapari sehe tãa wapa bui dihta se mininocã bui bora caha sʉha. Tãa wapa buicã dihta mariea cureroi bora caha sʉ, dói dumaha. \v 6 à dói duri jipahta, nʉhcori mariaa, sʉ̃ to tuaro sichʉ, ñaia wahaha. \v 7 Paye yapari sehe tja watoi bora caha sʉha. Tja sehe dia yʉhdʉa waha, toaa sehere wajãnocaha. à jia tja watoi jiare dicha mariachʉ yoaha. \v 8 Paye yapari sehe noari yahpai bora caha sʉha. Noano du, noano dicha tiha. Paye yucʉ treinta yapari, paye yucʉ sesenta yapari, paye yucʉ cien yapari dicha tiha. \v 9 Ahrire tʉho duaina noano tʉhoga mʉsa —niha Jesu. \s1 Jesu quiti mehne to buherire yahuha \r (Mt 13.10-17; Lc 8.9-10) \p \v 10 à yoa ti sahsero jia doce to buheina, paina Jesu mehne jiina cʉ̃hʉ tí quitire masi duaa, Jesure sinitu ñʉha. \v 11 Ti ã sinitu ñʉri baharo Jesu õ sehe ni yahuha: \p —Cohamacʉ masa bui pʉhtoro masare to noano sʉho jiare, panopʉ paina ti masierari cjirire mʉsare masichʉ yoara Cohamacʉ. Paina sehere ã yoaerara tiro. à jicʉ tinare quiti mehne dihta buheihtja. \v 12 à jia tina ñʉpahta ñʉeraina cjiri yoaro sehe tjuara. à jia tʉhopahta tʉho ñaha masisi. Tina tʉho ñahaina jia, ti ñaa yoarire cahya, Cohamacʉre macaboa. Ti ã macachʉ ñʉno, tiro sehe ti ñaa yoari buhirire bonocaboa. à jipachʉta tina sehe ne tʉho duaerara —niha Jesu. \s1 Jesu wesere toari masʉno quitire yahu pahñoha \r (Mt 13.18-23; Lc 8.11-15) \p \v 13 To ã niri baharo õ sehe ni yahu namoha tinare: \p —¿Ahri quitire tʉhoerasinijari mʉsa? ¿Mʉsa ahri quitire tʉhoerana, dohse paye quitire tʉhonahcari mʉsa? —niha Jesu tinare. \p à ni tuhsʉ tiro õ sehe ni yahuha tinare: \p \v 14 —Toari masʉno toaro, to doca site cũa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. \v 15 à yoa mahai boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. Cãina noaa buheare ti tʉhochʉ ñʉno Satana sehe ta, tí buhea noaa buheare ti tʉho ñahamarire bochʉ yoara tinare, minichahca tí yaparire ti chʉro seheta yoaro. \v 16 à yoa tãa wapa bui dihta se mininocã bui boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. à jia paina noaa buheare tʉho, wahchea mehne dóihta tíre tʉho nʉnʉ wahcãna. \v 17 à tʉho nʉnʉ wahcãpahta tãa wapa buicã jia yucʉ nʉhcori mariea yucʉ yoaro sehe ahrina masa cʉ̃hʉ yoari pja cʉ̃no pjaerara. à cʉ̃no pjaeraa, yʉ yare ti cahmari buhiri paina tinare ti ñano yoachʉ, ñano yʉhdʉa, yʉ yare duhunocahna. Paina tinare ti ñano yoachʉ tíre cʉ̃no pjaeraa, yʉ yare duhunocahna. \v 18 à yoa tja watoi boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. \v 19 à jia paina sehe noaa buheare tʉhoa, ahri yahpa macaare wacũ nʉnʉ yʉhdʉara. Niñerure bʉjʉa cahma, paye baro cʉ̃hʉre payʉ cahma, tíre goa pja yʉhdʉara tina. Ti ã tʉhtotuchʉ tí sehe noaa buheare dʉcatara. Ti ã dʉcatachʉ masa noaa sehere yoaerara. Dicha maria yucʉ yoaro seheta jira. \v 20 à yoa noari yahpai boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. à jia paina sehe noaa buheare tʉhoa tíre cahmana. Tíre masiina jia, Cohamacʉ to cahmano seheta noaare yoara tina. Cãina mahanocã noaare yoara treinta yapari dicha tiro seheta. Paina bui curero noaare yoara sesenta yapari dicha tiro seheta. Paina pjíro noaare yoara cien yapari dicha tiro seheta —ni yahuha Jesu tinare. \s1 Jesu sihãria quitire buheha \r (Lc 8.16-18) \p \v 21 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha Jesu: \p —Ne, sihãriare ti sihãri baharo tiare dihi biato docapʉ cũerara. à jia tiare coãri casario docapʉ cũerara. Mʉanopʉ duhu payora noano buhria dutia. \v 22 Jipihti ti masierari cjirire baharo masa masiahca. Sihãria to buhriachʉ mari ñʉ masino seheta panopʉre ti masierari cjirire masiahca masa. \v 23 Ahrire noano tʉhoga mʉsa. \v 24 Mahanocã masi duana mahanocã masinahca. Pjíro masi duana pjíro masinahca. à jina mʉsa tʉhona noano tʉho nʉnʉga. \v 25 Noano tʉho nʉnʉriro noano masinohca. Tʉho nʉnʉerariro “Mahanocã tʉhoja”, to nipachʉta tí sehe butia waharohca —niha Jesu tinare. \s1 Jesu trigore toariro quitire buheha \p \v 26 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha: \p —Cohamacʉ masa bui pʉhtoro to sʉho jia trigore toariro yoaro sehe jira. \v 27 Toa tuhsʉ bohrearo to toari duare ñʉna tiro. “¿Dohse du wijaa ta bʉcʉajari tí?” ni ñʉ masierara toariro to basi. \v 28 Tí toari ti basi dicha tira. Pari pũca ji mʉhtana. Baharo pari paro wijaa bʉcʉara. \v 29 Tí parori bʉcʉa tuhsʉchʉ ñʉno pahara. Pahari pja jira. (To toaa ti bʉcʉarire to masieraro seheta Cohamacʉ yaina masa ti wahachʉ cʉ̃hʉre yahu pahño masierara masa) —ni buheha Jesu. \s1 Mostaza yapa quitire yahuha Jesu \r (Mt 13.31-32; Lc 13.18-19) \p \v 30 à ni tuhsʉ õ sehe ni buhe namoha Jesu piti dahre buhero: \p —¿Ne Cohamacʉ masa bui pʉhtoro to sʉho jia yaba baro yoaro sehe jijari, mʉsa tʉhotuchʉ? ¿Di quiti mehne tíre yahunahcari? \v 31 Mostaza yapacã yoaro sehe jira pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jia. Tí yapacã to toachʉ mahabiari yapacã jira. \v 32 à jiparota tí yapacã noano dura. à jiro pjibiadʉ wahara. à jia tʉ dʉpʉri bʉjʉa dʉpʉri bʉcʉachʉ ñʉa minichahca peri tʉ dʉpʉripʉ suhti suhara. (Pjibiadʉ to wahariro seheta mʉano macarirore mari pʉhtorore masiina mahainacã ti ji mʉhtapachʉta baharopʉ tina payʉ wahaahca) —niha Jesu. \s1 Quiti mehne to buherire yahuha Jesu \r (Mt 13.34-35) \p \v 33 à ni tuhsʉ, tí quiti ti niriro seheta payʉ quitire tʉho ti cʉ̃no pjaro puro noaa buheare buheha tinare. \v 34 Quiti marieno yahueraha tinare. Tuhsʉ, ti sahsero jiinare Jesu noano yahu pahñoha to buheinare. \s1 Jesu wihnonore yʉsʉ dutiha \r (Mt 8.23-27; Lc 8.22-25) \p \v 35 à yoa tí dachoreta nahi borachʉpʉ Jesu to buheinare õ sehe niha: \p —Basa, sie coapʉ pahãjihna —niha tinare. \p \v 36 To ã nichʉ tʉhoa Jesu to jiriapʉ dohoriapʉ samu, masare yahpapʉ ducuinare tóihta cũ, to buheina dihta Jesure na pahãa wahaha. à yoa paye bʉso mehne paina cʉ̃hʉ tinare piti ti pahãa wahaha. \v 37 Ti ã pahãchʉ wihnono tuaro taha. à taro dohoriare pahcõri tuaro cjã sãaha. Mahanocã dʉhsamaha ti miniboro. \v 38 To ã waharo watoi Jesu sehe dohoria oturopʉ suhti puti mehne to dapu ño tu tjiãhno carĩno niha. à jia tina tirore wahcõha. \p —Buheriro, mari mini yariana tana nija. ¿Ã jica niera putiajari mʉhʉ? —niha tina tirore. \p \v 39 Ti ã nichʉta Jesu sehe wahcã, wihnonore: \p —Tó purota wã duhuga —niha. à ninota pahcõri cʉ̃hʉre: \p —Yʉsʉa wahaga —niha bʉcʉparirore. \p To ã nichʉta wihnono yʉhdʉa wahaha. à jia pahcõri cʉ̃hʉ yʉsʉ boraa wahaha. \p \v 40 —¿Dohse ni cuimacanocana nijari mʉsa? ¿Mʉsa yʉhʉre wacũ tuaerasinijari? —niha Jesu. \p \v 41 To ã yoachʉ ñʉa tina cʉa yʉhdʉa wahaha. \p —Cue, ¿dohse jiriro baro masʉno jijari ahriro? Ahri wihnono, pahcõri cʉ̃hʉ to dutichʉ yʉhdʉrʉcaerara tirore —niha tina ti basi. \c 5 \s1 Watĩa ti cohtotarirore noariro wahachʉ yoaha Jesu \r (Mt 8.28-34; Lc 8.26-39) \p \v 1-2 à yoa tina sie coapʉ Gerasa macaina ya yahpapʉ pahã sʉha. Pahã sʉ, Jesu sehe dohoriapʉ sãariro maja sʉrʉcaha. To ã maja sʉrʉcari baharocãta, watĩa ti cohtotariro tãa copari, masa copari watoi jiriro wija ta, tiro cahapʉ taha. \v 3 Tiro watĩa ti cohtotariro masa copari watoi jiriro jia tiha. Tirore ne cʉ̃iro coma da pjiri da mehne ñaha dʉhte cũno bihoeraha. \v 4 Payʉ tahari masa tirore dahpori wʉpõa sorori mehne comaa dari mehne dʉhtea timaha. To wamomacari cʉ̃hʉre dʉhtea timaha. Wiho mejeta tiro sehe comaa darire nuha, dahpori wʉpõa sorori cʉ̃hʉre nuha site mʉjaha. à jia tiro tuariro to jichʉ ñʉa masa sehe tirore cjʉaa bihoeraa tiha. \v 5 Ñamine, dachore tʉ̃ yucʉripʉ jia copari tãa copari watoi ã sañurucua tiha tiro. à yoa tãa mehne to basi to pjacʉre cjãye mʉjaa tiha tiro. \v 6 à yoa Jesu to maja sʉrʉcachʉ yoaropʉ Jesure ñʉroca, tiro cahapʉ mʉroca ta, na tuhcua caha sʉha, tirore ño payoro taro. \p \v 7-8 —Watĩa wijaahga tirore —niha Jesu. \p To ã nichʉ tʉhoro watĩa ti cohtotariro õ sehe ni sañurucuha: \p —Jesu, Cohamacʉ Jipihtina Bui Jiriro macʉno, ¿yabare yoai tai nijari mʉhʉ yʉhʉre? Cohamacʉ to ñʉrocaroi sinija yʉhʉ mʉhʉre. Yʉhʉre ñano yoai tjiga —ni sañurucuha watĩa ti cohtotariro Jesure. \p \v 9 —¿Yabariro wama tijari mʉhʉ? —niha Jesu tirore. \p —Sã payʉ jija. à jina “Payʉ watĩa”, wama tija. \v 10 Ahri dihtapʉ jiinare sãre pa yahpapʉ waha dutiecʉ tjiga —ni payʉ tahari siniha watĩa ti cohtotariro. \p \v 11 Tí pjare ti cahacãi tʉ̃cʉ dahpotoi yesea nuina payʉ chʉa niha. \v 12 Tói ti chʉrucuchʉ ñʉa õ sehe ni siniha watĩa: \p —Sina yesea cahapʉ warocaga sãre ti pjacʉripʉ sã sãahto sehe —ni siniha watĩa tirore. \p \v 13 Ti ã nichʉ tʉhoro “Jai. Wahaga”, niha Jesu. To ã dutichʉ, watĩa masʉnopʉ jirina cjiri sehe wijaa, yesea pjacʉripʉ sãaha. Tina yesea sehe payʉ waro jiha, dos mil. à yoa tinare ti sãari baharo, yesea jipihtina bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ pari cʉnʉpʉ mʉroca buha, tí taropʉ bora ñoja, mini yaria pihtia wahaha. \p \v 14 Ti ã mini yariachʉ ñʉa yeseare ñʉ wihboina sehe mʉroca wahcã, pjiri macapʉ cʉ̃hʉre, daa macaricãpʉ cʉ̃hʉre tíre yahu sitea wahaha. Ti ã yahuchʉ tʉhoa, masa sehe payʉ ti ã waharire ñʉa wahaha. \v 15 à jia Jesu cahapʉ wihia, payʉ watĩa ti cohtotariro cjiro to suhti tiriro, tʉho masiriro to dujichʉ ñʉa, cui niha. \v 16 Watĩa ti cohtotariro cjirore, yesea cʉ̃hʉre ti ã waharire ñʉina sehe paina masa ti cahai wihiinare noano yahu pahñoha. \v 17 Ti ã yahu pahñochʉ tʉhoa, Jesure tuaro mehne pa sehepʉ waha dutiha. \p \v 18 à yoa dohoriapʉ Jesu to samuchʉ ñʉno, “Mʉhʉ mehne waha duaja” ni, tuaro sinimaha watĩa ti cohtotariro cjiro sehe Jesure. \v 19 To ã nichʉta Jesu tirore õ sehe ni yahuha: \p —Yʉhʉ mehne taecʉ tjiga. Mʉ ya wʉhʉpʉ mʉ coyea cahapʉ yʉhʉ mʉ pʉhtoro mʉhʉre yʉ yoarire yahui wahaga. Mʉhʉre yʉ pja ñʉrire yahuga tinare —niha tirore. \p \v 20 To ã nichʉ watĩa ti sãanoriro cjiro sehe Decapoli wama tiropʉ jia macaripʉ Jesu tirore to yoari cjirire yahu dʉcaha. To ã ni yahuchʉ tʉhoa jipihtina masa cʉaa wahaha. \s1 Jairo maconore yʉhdʉchʉ yoa, cahã ñʉricoro cʉ̃hʉre yʉhdʉchʉ yoaha Jesu \r (Mt 9.18-26; Lc 8.40-56) \p \v 21 à yoa pari turi Jesu to majare pahã sʉchʉ masa payʉ tiro cahapʉ bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ cahmachuha. \v 22 Ti ã cahmachuchʉ sã judio masa buheri wʉhʉre ñʉ wihboriro Jairo wama tiriro wihi, Jesure ñʉ, to dahpori cahapʉ na tuhcua caha sʉro, \v 23 õ sehe niha: \p —Yʉ macocã yariaro nihre. à jicʉ ticorore mʉ wamomaca mehne ña payo, noaricoro yoai taga. Mʉ ã yoachʉ ticoro masanohca —niha tiro Jesure. \p \v 24 To ã nichʉ Jesu cʉ̃hʉ sehe tiro mehne wahaha. Mahai to wahachʉ payʉ masa tirore nʉnʉ ti wahcã bihsaro sʉrʉcʉ sʉha tirore. \v 25 To ã bihsaro wahachʉ numino doce cʉhmari waro dachoripe cahã ñʉrucuricoro tói jiha. Tó pano payʉ duhturua ticorore ñano yʉhdʉchʉ yoaha. \v 26 à yoa duhturuare jipihtia to niñeru mehne wapamaha ticoro co tiro. Ti ã yoapachʉta ticoro mʉnanota jirucuha. à jiro ticoro tó pano to jiriro yʉhdoro ñano wahaha. \v 27 To ã ñano yʉhdʉricoro to jichʉ masia Jesu to yoarire tʉhoa paina tíre yahuha ticorore. à ti yahuchʉ tʉhoro ticoro Jesu baharo masa payʉ watoi wihi, Jesu suhtirore ñaha ñʉha. \v 28 “Yʉhʉ to suhtiro dihtare ñaha ñʉco noaricoro wahacohca”, ni tʉhotuha. \v 29 à jiro ticoro to ñaha ñʉri baharo to cahã ñʉare duhuro to pjacʉre noari pjacʉ tʉhotuha. \v 30 à jiro Jesu to tuaa mehne dohatiare to cohãrire masino, masa watoi majare ñʉha. \p —¿Noa yʉ suhtirore ñaha ñʉri? —niha tiro. \p \v 31 To ã nichʉ tʉhoa to buheina õ sehe niha: \p —Bihsa nina. à jia masa payʉ mʉhʉre pihanocahna. “¿Noa yʉhʉre ñaha ñʉri?” nicʉ, ¿dohseacʉ ã nijari mʉhʉ? —niha tina sehe tirore. \p \v 32 à jiro Jesu tirore ñaha ñʉricorore macaha. \v 33 To ã macano watoi ticoro sehe to pjacʉ noano wahachʉ tʉhoturo cui, tetere na tuhcua caha sʉha to panoi tirore ño payoro. \v 34 à jiro ticoro poto yahu pahñoha tirore. To ã ni yahuri baharo Jesu ticorore õ sehe ni yahuha: \p —Maco, yʉhʉre mʉ wacũ tuaa mehne noaricoro tjuara mipʉre. Wahchea mehne wahaga. Dohatia marienicoro jiga —niha Jesu ticorore. \p \v 35 To ã ni durucuro watoi judio masare buheri wʉhʉre ñʉ wihboriro ya wʉhʉ macaina yahua wihiha: \p —Mʉ maco yariaa wahahre. à jicʉ buherirore pji tai tjiga —niha tina. \p \v 36 Ti ã nipachʉta ã tʉhotunocahno, Jesu ñʉ wihborirore õ sehe ni yahuha: \p —Cahya tʉhotui tjiga. Yʉhʉre wacũ tuaga. Tí dihtare yoaga —niha ñʉ wihborirore. \p \v 37 à ni tuhsʉ Santiago, to bahʉro João, Pedro tina dihtare “Yʉhʉ mehne taga”, niha Jesu. \v 38 à pji wahcãno sã judio masa buheri wʉhʉre ñʉ wihboriro ya wʉhʉpʉ sʉha tina. Tí wʉhʉpʉ masa payʉ ñano bisi, ñahacaha tiia ti sañurucuchʉ ñʉha Jesu. \p \v 39 —Ñano ni, ñahacaha tiiena tjiga mʉsa. Maharicorocã mʉsa ã ni tiichʉ yariaerara. Carĩno nina —niha Jesu tinare. \p \v 40 To ã nichʉ tʉhoa “à nimacanocano nina ahriro”, ni bʉjʉha tina sehe tirore. Ti ã yoachʉ tiro tinare sopacapʉ wio pahñonocaha. à wio tuhsʉro maharicorocã pʉcʉsʉmare, tiro mehne macaina cʉ̃hʉre ticorocã cahapʉ naaha Jesu. \p \v 41 à naa tuhsʉro Jesu ticorocãre to wamomacare ñaha: \p —Talita cumi —niha tiro. (“Talita cumi” nino, “ ‘Maharicorocã wahcãga’, nija yʉhʉ”, nino nina.) \p \v 42 To ã nichʉta ticorocã wahcãrʉcʉ sʉ, tiniha. Doce cʉhmari cjʉaricoro jiha ticoro. Ticorore to ã yoachʉ ñʉa tina cʉa yʉhdʉa wahaha. \v 43 Ti ã yoachʉ ñʉno, Jesu tuaro mehne tíre to yoarire yahu site dutieraha. à yoa tuhsʉ ticorore chʉa wa dutiha. \c 6 \s1 Nazare macaina Jesure cahmaeraha \r (Mt 13.53-58; Lc 4.16-30) \p \v 1 à yoa tópʉ jiriro waha, Jesu to buheina mehne to ya dihtapʉ tju sʉha. \v 2 à tju sʉro Sabado jichʉ sã judio masa buheri wʉhʉi buhe dʉcaha Jesu. To ã buhechʉ masa payʉ tirore tʉhoa, cʉaa wahaha. \p —Cue, ¿ahriro nohopʉ tʉhoari ahri buheare? ¿Dohsearo noano masi pahñonocajari ahriro? Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñona tiro to basi. \v 3 Ahriro taboa dahrari masʉno María macʉno, Santiago, José, Juda, Simo ti wahmino jimanaro. à yoa to bahana numia mari ya macai jisinimanabʉ. à jiro tiro mari yoaro sehe jiriro tjira —niha tina Jesure tʉhomarina. \p à jia Jesure ñʉ tuhtia, tirore cahmaeraha. \v 4 Ti ã cahmaerachʉ ñʉno õ sehe niha Jesu: \p —Cohamacʉ yare yahu mʉhtarirore paina ño payora. Ti ã ño payopachʉta to ya maca macaina, to coyea, to ya wʉhʉi jiina ño payoerara tirore. à jina yʉhʉre ño payoerara mʉsa õi yʉ bʉcʉariro jichʉ —niha Jesu tinare. \p \v 5 à jiro tí macai jiro Jesu Cohamacʉ tuaa mehne yoa ño masieraha. à yoaeraparota cãina dohatiina bui to wamomacare duhu payo, noaina wahachʉ yoaha tiro. \v 6 à jiro tó macaina Jesure ti quihõno tʉhoerachʉ ñʉno cʉaa wahaha tiro. à jiro Jesu tó cahai jia macaripʉ buhero wahaha. \s1 Jesu doce buheinare buhe dutiro warocaha \r (Mt 10.5-15; Lc 9.1-6) \p \v 7 à yoa Jesu doce to buheinare pjiroca, pʉaro dihta warocaha tinare macaripʉre buhe dutiro. à jiro to tuaare waha tinare watĩare ti cohã wiohto sehe. \v 8 à warocaro pãore, wajure, niñerure tiro naa dutieraha tinare. Ti tjuayucʉ dihtare naa dutiha. \v 9 à ni tuhsʉ, dahpori tʉ cũa cahsarire sãa dutiha tinare. Cʉ̃nota suhtirore sãa dutiha tinare. Pʉaro sãa dutieraha. \v 10 à jiro õ sehe ni yahuha tinare: \p —Jipihtia macaripʉ mʉsare ti carĩno wachʉ tí wʉhʉihta tjuasiniga. Coã wahanapʉ wijaahga tí wʉhʉre. \v 11 à jina pa maca macaina mʉsare ti cahmaerachʉ, ti tʉho duaerachʉ tí macare yʉhdʉana dahpori macaa dihta pohcari mene wajã site cũga mʉsa tinare ti ya buhirire masichʉ yoana —ni yahuha Jesu tinare. \p \v 12 à jia tina doce buheina masare ti ñaa tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtota duti, Cohamacʉre maca duti, buhea wahaha. \v 13 à wahaa payʉ watĩare cohã wio, dohatiinare se mehne wisõa, noaina wahachʉ yoaha. \s1 João masare bautisarirore paina wajãha \r (Mt 14.1-12; Lc 9.7-9) \p \v 14 à yoa Jesure masa payʉ masiha. à jiro to yoarire pʉhtoro Herode tʉhorocaha. à tʉhorocaro õ sehe ni tʉhotumaha tiro paina mehne: \p —João masare bautisariro yariariro cjiro pari turi bajuaro nica. à bajuariro jiro to tuaa mehne tíre yoaro nica —ni durucumaha Herode paina mehne. (“Jesu Joãota jira”, ni tʉhotumaha.) \v 15 Paina sehe õ sehe ni tʉhotumaha: \p —Elia jira —ni tʉhotumaha. \p Paina sehe: \p —Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro panopʉ macaina cjiri yoaro sehe jira tiro —ni tʉhotumaha Jesure. \p \v 16 Ti ã ni tʉhotupachʉta Herode sehe Jesu to yoarire tʉhoro õ sehe ni tʉhotumaha: \p —João dapure yʉ cjã ta dutiriro cjiro bajuaro nica —ni tʉhotumaha. \p \v 17-18 Joãore ti wajãhto pano Herode tirore ñaha duti, peresu yoa dutiha. Tó pano Herode to bahʉro Felipe namonore Herodiare namo tiha. \p —Mʉ bahʉ namonore namo ticʉ Cohamacʉ dutiare yʉhdʉrʉcai nica mʉhʉ —ni yahumaha João Herodere. \p To ã niri buhiri to namono Herodia Joãore peresu ti yoachʉ cahmaha. \v 19 à jiro ticoro sehe Joãore ñʉ tuhtiro, tirore wajã duti duamaha. à yoa duaparota ticoro tirore wajã duti masieraha. \v 20 Herode Joãore cuiro, “João noaare yoariro, ñaa buhiri marieriro jira”, ni tʉhotuha. à jiro Herodere cariboro yoaha João sehe tirore yahuro. à to caribopachʉta tiro wahchea mehne tʉhomaha Joãore. \v 21 To ã wahchea mehne tʉhopachʉta Herodia tirore to wajã dutihti dacho mʉ sʉha. Tí pjare Herode to masa bajuari dacho jichʉ tiro bose nʉmʉ dahreha. à jia to gobierno macaina, to surara pʉhtoa, Galilea macaina pʉhtoa cʉ̃hʉ to ya bose nʉmʉre ñʉa wihiha. \v 22 Ti ã wihiri baharo Herodia macono bose nʉmʉ ñʉno wihiro ti ñʉrocaroi basa ñoha. To ã basa ñochʉ ñʉa Herode to pjirocaina mehne wahcheha. à jiro õ sehe niha Herode ticorore: \p —Mʉ cahmaare siniga yʉhʉre. à jicʉ waihtja mʉhʉre mʉ cahmaare. \v 23 Cohamacʉ mehne potocã nii nija mʉhʉre. Mʉ sinino puro yʉ yare dacho macai waihtja mʉhʉre —niha tiro ticorore. \p \v 24 To ã nichʉ tʉhoro ticoro Herodia macono sehe to pocoro cahapʉ waha, õ sehe ni sinituha: \p —¿Yabare sinicohcari yʉhʉ? —ni sinituha ticoro to pocorore. \p —João masare bautisariro dapure siniga —niha to pocoro. \p \v 25 To ã nichʉta ticoro Herodia macono ño duaro mehne pʉhtoro Herode cahapʉ waha, siniha: \p —João masare bautisariro dapure waparo mehne waga yʉhʉre —niha ticoro. \p \v 26 To ã nichʉ tʉhoro pʉhtoro Herode sehe tuaro cahyaha. Masa ti ñʉrocaroi “Waihtja mʉhʉre”, ni tuhsʉha tiro. à jiro bʉo tiro “Mʉhʉre waeraja”, ni masieraha ticorore. \v 27 à jiro dóihta surarare peresupʉ jiinare cohtarirore João dapure cjã ta, na ta dutiha. \v 28 To ã dutichʉ tʉhoro surara sehe waha, to dapure cjã ta, waparo mehne na taha. Na ta tuhsʉ, nuhminore Herodia maconore waha. To ã wachʉ ticoro to dapure ñaha, to pocorore yʉhdoha. \p \v 29 à jia João buheina sehe tíre tʉhoa tópʉre waha, to pjacʉ cjirore na wahcã, tãcapʉ ti sahari copapʉ na sãa duhu payoha. \s1 Jesu cinco mil bui masare chʉa waha \r (Mt 14.13-21; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14) \p \v 30 à yoa Jesu to warocarina to cahapʉ tju sʉa, ti yoarire ti buherire yahuha tirore. \v 31 Tí pjare masa payʉ ã majarerucua, tinare chʉro waeraha. à jiro õ sehe niha Jesu tinare: \p —Masa marienopʉ mari sahsero sosinina wahajihna —niha tinare. \p \v 32 à jia tina ti sahsero dohoria mehne masa marienopʉ wahaha. \v 33 Ti ã wahachʉ ñʉa masa payʉ tinare masiha. à masia payʉ macari macaina mahapʉ waha, Jesu to sʉhtopʉ tina masa sehe mʉroca wahcã sʉ mʉhtaha. \v 34 Ti ã sʉchʉ Jesu wahã sʉ, bʉsocapʉ sãariro majano, tiro masa payʉ jiinare ñʉha. Oveja pʉa marieina yoaro sehe jiha tina masa, to ñʉchʉ. à jiro Jesu tinare pja ñʉno, payʉ noaare buhea tiha tinare. \v 35 Ñamichahapʉ doce buheina Jesu cahapʉ sʉ õ sehe niha: \p —Õ masa marienopʉ jira. Ñamichahapʉ jira. \v 36 Õ cahacãi jia macaripʉ daa macaricãpʉ, bʉjʉa macaripʉ ti chʉhtire nuchʉ dutiga masare ti puhi tihti cjihtire —niha tina Jesure. \p \v 37 —Chʉare waga tinare —nimaha Jesu to buheinare. \p To ã nichʉ õ sehe ni yʉhtiha: \p —¿Dos cientos dachori dahrari wapa niñeru mehne ti chʉhti pãore nuchʉbocari sã? —niha tina Jesure. \p \v 38 —¿Nohope curiri pão curiri jijari? Ñʉna wahaga —niha tiro. \p To ã nichʉ tina sehe chʉare boca õ sehe niha: \p —Cʉ̃ wamomaca pihtia curiri pão curiri, pʉaro wahi jira —niha tina. \p \v 39 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu sehe pja curuari tja bui duji dutiha masare. \v 40 To ã duji dutiri baharo tina pja curuari dujiha. Cãa curuari cincuenta masa jiha. Paye curuari sehe cien masa jiha. \v 41 Ti ã duji tuhsʉchʉ ñʉno Jesu sehe cʉ̃ wamomaca pihtia curiri pão curirire, pʉaro wahi mehne na, mʉanopʉ ñʉha. à ñʉno Cohamacʉre “Noana”, niha. To ã niri baharo pão curirire nuha, to buheinare masare witi dutiro waha. à yoa tuhsʉ, pʉaro wahire witi dutiha jipihtinare. \v 42 à jia jipihtina chʉ, yapi yʉhdʉa wahaha. \v 43 Ti yapi wahyorire doce pʉhʉse waro pãore, wahi cʉ̃hʉre na cahmachu wahpo dapoha tina. \v 44 à yoa pãore chʉina mʉa dihtare ti quihõchʉ cinco mil mʉa jiha. (Numia cʉ̃hʉ, macanacã cʉ̃hʉ tói chʉina jiha.) \s1 Jesu co bui ducu wahcãha \r (Mt 14.22-27; Jn 6.16-21) \p \v 45 Tí pjata Jesu to buheinare dohoriapʉ samu duti, sie coapʉ Betsaidapʉ to pano pahãyu dutiha. à jiro ti pahãri baharo Jesu sehe masare coha sitiha. \v 46 Coha siti tuhsʉ tʉ̃cʉpʉ Cohamacʉre sinino wahaha. \v 47 Baharo ñamipʉ dohoriai bʉcʉpariro dacho macai ti pahãrucuchʉ Jesu cʉ̃irota ti pahã tariropʉ jiha. \v 48 Tópʉ jiro, tina ñano yʉhdʉ ti wajachʉ ti panoi wihnono tachʉ ñʉrocaha tiro. à jiro bohrea mʉja tahto pano tina cahapʉ waharo co bui ducu wahcãha. Tinare tiro yʉhdʉ wahcã duamaha. \v 49 To yʉhdʉ wahcã duapachʉta tirore co bui to tachʉ ñʉa, “Yariariro cjiro jiboca”, ni tʉhotumaha tina. à ni tʉhotua tina sañurucuha. \v 50 Jipihtina tirore ñʉa, ñʉ cʉa waha, sañurucuha. Ti ã ñʉ cʉachʉ ñʉno Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —Ne, yʉhʉre cuiena tjiga. Yʉhʉta jija —niha tinare. \p \v 51 à ni tuhsʉ tiro tina mehne dohoriapʉ samua wahaha. To samuri baharocãta wihnono yʉhdʉa wahaha. To ã wahachʉ tina sehe cʉa yʉhdʉa wahaha. \v 52 To pão payʉ yoarire wacũeraha tina. Tua yʉhdʉariro to jiare noano tʉho ñahaeraha. \s1 Jesu Genesare macainare, dohatiinare noaina wahachʉ yoaha \r (Mt 14.34-36) \p \v 53 à yoa tina pahã sʉ, Genesare dihtapʉ wahã sʉ, tia dohoriare dʉhte poho, dʉhtʉ cahapʉ pahsaha. \v 54 à yoa tina dohoriapʉ jiina ti majachʉta masa sehe Jesure ñʉ masiha. \v 55 à ñʉ masia jipihtiro ti ya yahpapʉ mʉroca maja, dohatiinare ti coãa cahsari mehne yo wahcã, sʉha Jesu cahapʉ. “Jesu tópʉ jihre”, masa ti nichʉ tʉhoa to cahapʉ sʉha tina. \v 56 à jia jipihtia macari to sʉa macaripʉ, bʉjʉa macaripʉ, daa macaricãpʉ, pache duaina cahapʉ, masa dohatiinare ti cũnopʉ Jesure to suhtiro dʉhtʉ cahare ñaha ñʉ dua tuaro siniha tina: \p —Mʉ suhtiro dʉhtʉ caha dihtare sãre ñaha ñʉ dutiga —ni siniha. \p à jia to suhtirore ñaha ñʉinape tópeinata noaina wahaa tiha. \c 7 \s1 Masa ñaina wahachʉ yoaare yahuha Jesu \r (Mt 15.1-20) \p \v 1 à yoa Jerusalẽpʉ tarina sã coyea judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ Jesu cahapʉ cahmachuha. \v 2-4 Fariseo curua macaina jipihtina paina judio masa cʉ̃hʉ ti ñʉchʉsʉma cjiripʉ ti yoa dutiriro seheta wamo cosaro marieno chʉera tiha. à jia pache duaina cahapʉ waha, sʉ, majare tju wihiina cʉ̃hʉ ti yoa dutiriro seheta wamo cosaro marieno chʉera tiha. Payʉ paye dutia cʉ̃hʉre ti ñʉchʉsʉma cjiripʉ ti yoa dutiare yoaa tiha. Tasa waparire cosaa, dihi biatorire cosaa, comaa biatorire cosaa, yoaa tiha tina judio masa, “Cohamacʉ ã cahmana”, nia. à jia sã coyea judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ Jesu cahapʉ cahmachua, Jesu buheina wamo cosaro marieno ti chʉchʉ ñʉha. \v 5 à ñʉ tuhsʉa Jesure õ sehe ni sinituha: \p —Mʉ buheina chʉa, mari ñʉchʉsʉma cjiri ti yoa dutiriro cjiro seheta ti wamomacarine wamo cosaerara. ¿Dohse yoa mari dutiare yoaerajari? —niha tina Jesure. \p \v 6 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu õ sehe ni yahuha tinare: \p —Masa ti baharo bʉhʉsehei ñano yoa cohtaina jira mʉsa. Panopʉre Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro Isaia potocãta yahuro niri jira mʉsa yoaro sehe tʉhoerainare. Õ sehe ni yahu, joaa tiha tiro: \q1 “Ahrina masa yʉhʉre noano durucupahta ti tʉhotuapʉ yʉhʉre ne ño payoerara. \q1 \v 7 à jia yʉhʉre ti ño payoa yaba cjihti jierara. ‘Cohamacʉ ya dutia jira ahri’, ni mahño buhera ti ya buhea sehere”, \m ni joaha Isaia cjiro. \v 8 Tí potocã tjira. Cohamacʉ ya dutia sehere duhu, masa ti yoa dutia sehere cohtota yoa yʉhdʉrʉcʉ sʉa tira mʉsa. \v 9 Cohamacʉ ya dutiare cohãna, mʉsa coyea ya dutia sehere yoara mʉsa. \v 10 Õ sehe yoana Cohamacʉ ya sehere yʉhdʉrʉcana nina mʉsa: Panopʉre õ sehe niha Cohamacʉ Moise cjiro to joariro seheta: “Mʉsa pʉcʉsʉmare ño payoga. Cʉ̃iro to pʉcʉsʉmare ñano quiti dahreriro jiro tí buhiri ti wajãhtiro cjihto jirohca”, niha Cohamacʉ Moise cjirore to cũri dutiai. \v 11 To ã nipachʉta õ sehe yoa dutira mʉsa ti pʉcʉsʉmare yoadoho dutierana: Ti pʉcʉsʉmare ti waborire Cohamacʉ sehere wa dutira mʉsa. à ni buhemana mʉsa. \v 12 à buhena ti pʉcʉsʉmare ño payochʉ yoaerara mʉsa tinare. \v 13 à yoana Cohamacʉ dutiare yʉhdʉrʉcana nina mʉsa mari ñʉchʉsʉma cjiri ya dutia sehere yoana. Painare mʉsa buhea dihtare tʉho dutira mʉsa. Payʉ tó sehe jiare yoara mʉsa —niha Jesu tinare. \p \v 14 à ni tuhsʉro paina cʉ̃hʉre pjirocaha tiro. Õ sehe niha tinare: \p —Mʉsa jipihtina yʉhʉre tʉhona taga. Tuhsʉ yʉ niare noano tʉho ñahaga mʉsa. \v 15 Mʉsa dʉserire sãa sehe mʉsa chʉa sehe mʉsare buhiri tichʉ yoaerara. Ñaare mʉsa tʉhotua sehe mʉsare ñaina jichʉ yoara. \v 16 [Yʉhʉre noano tʉhoga mʉsa] —niha Jesu. \p \v 17 Tinare ã ni yahu tuhsʉ Jesu masa cahapʉ jiriro cjiro waha, wʉhʉpʉ sãa wahaha. à to sãa sʉchʉ ñʉa to buheina sehe to buherire sinitu ñʉha. Ti ã sinitu ñʉchʉ tʉhoro õ sehe niha tiro: \p \v 18 —¿Mʉsa cʉ̃hʉ ne tʉho ñahaerasinijari tíre? Mʉsa dʉserire sãa sehe mʉsa chʉa sehe mʉsare ñaina jichʉ yoaerara, Cohamacʉ to ñʉchʉ. \v 19 Tí mʉsa tʉhotuapʉre sãaerara. Mʉsa pjaropʉ sãa sʉ, yʉhdʉ wijaa wahara —niha Jesu. \p à nino “Jipihtia chʉa noaa jira”, nino niha. \v 20 à yoa õ sehe ni namoha tjoa: \p —Mʉsa ñaa durucua sehe mʉsa dʉseri wijaa sehe mʉsare ñaina jichʉ yoara, Cohamacʉ to ñʉchʉ. \v 21-22 Ñano tʉhotua, numia mehne ñano yoarucua, yacaa, masare wajãa, namo tiriropʉ jiparota pacorore manʉ tiricorore wʉana tia, pairo yare tuaro cjoa, ñano yoaa, mahñoa, bʉo tiro marieno ñaa yoaa, paina ti cjʉaare ñʉ yabia, ñano quiti dahrea, “Painare yʉhdʉrʉcaja”, ni tʉhotua, tʉho masieraina jia, tí jipihtia mʉsare mʉsa tʉhotuapʉ tara. \v 23 Jipihtia ahri ñaa mʉsa tʉhotuapʉ taa, mʉsare ñaina jichʉ yoara, Cohamacʉ to ñʉchʉ —niha Jesu. \s1 Judio masono jieraricoro Jesure wacũ tuaha \r (Mt 15.21-28) \p \v 24 à ni tuhsʉro Tiro wama tiri maca cahapʉ, Sidõ wama tiri maca cahapʉ sʉro tó macari wʉhʉpʉ sãa wahaha. à sãahno painare to jiri wʉhʉre yahu dutieraha. à yahu dutieraparota tinare tiro duhti masieraha. \v 25 Tí pjareta numino to macono watĩno to cohtotaricoro to cahai jiha. à jia Jesu yoarire ñʉa paina to pocorore yahuha. Ti ã yahuri baharo to pocoro sehe waha, Jesu dahpori cahapʉ na tuhcua caha sʉha tirore ño payoro. \v 26 Ticoro Sirofenicia wama tiri yahpa macaricoro jiha. \p —Watĩnore cohã wiosiniga yʉ macore —ni siniha ticoro Jesure. \p \v 27 To ã sinichʉ tʉhoro õ sehe niha Jesu: \p —Wahmanore wʉhʉ pʉro pohna ya chʉare dieyacãre yʉ wa mʉhtachʉ tó wahaerara. Israe masa yare pa yahpa macainare yʉ wa mʉhtachʉ tó wahaerara —niha Jesu ticorore piti dahre yahuro. \p \v 28 —à tjira pʉhtoro. à jipachʉta dieyacã cʉ̃hʉ mesa docai ti pohna ti chʉ site boroare chʉ cohtara tinacã cʉ̃hʉ. (Pa yahpa macaricoro yʉ jipachʉta yʉhʉ cʉ̃hʉre yoadoho masina mʉhʉ) —ni yʉhtiha ticoro. \p \v 29 —Mʉ ã ni yʉhtichʉ mʉ macore watĩno wijaa tuhsʉhre. Ñʉco wahaga —niha Jesu ticorore. \p \v 30 To ã nichʉ tʉhoro majare tjuaa, to wʉhʉpʉ tju sʉro, to maconore watĩno marienicorore camapʉ jiricorore ñʉha. \s1 Cahmono tʉhoerarirore, durucu masierarirore noariro wahachʉ yoaha Jesu \p \v 31 Tí pjare Jesu Tiro wama tiri maca cahapʉ jiriro waha, Sidõ wama tiri macare sʉ yʉhdʉ wahcã, Decapoli wama tiropʉ jia macarine sʉ yʉhdʉ wahcã, Galilea wama tiri bʉcʉpariropʉ sʉha jʉna. \v 32 à jia cahmono tʉhoerarirore, noano durucu masierarirore Jesu cahapʉ na wihiha paina. \p —Mʉ wamomaca mehne ña payoga tirore —ni siniha tina tirore. \p \v 33 Ti ã nichʉta Jesu sehe tʉhoerarirore na wahcã, masa marienopʉ sʉho sʉha. Ti sahsero jiha. Tuhsʉ, Jesu to wamo picari mehne tʉhoerariro cahmo coparire be sõha. à yoa tuhsʉ, chahcho puti, to ñahmanore ña payoha. \p \v 34 à yoa tuhsʉ mʉanopʉ ñʉ mʉo, yajeri na, õ sehe niha: \p —Efata —niha Jesu. (“Efata” nino, “Pjõohga”, nino nina. à nino tirore tʉho dutiro niha. à nino noano durucu dutiro niha.) \p \v 35 To ã nichʉta tiro sehe tʉho boca, to ñahmano bidaro wahachʉ tʉhoturo noano durucuha. \v 36 à jiro Jesu tinare tíre painare yahu site dutieraha. To ã yahu site dutierachʉ tʉhopahta tina sehe painare yahu site namoha. \v 37 à jia masa tʉho cʉa yʉhdʉa waha, õ sehe niha: \p —Jipihtiare tiro noano yoara. Tʉhoerainare noano tʉhochʉ yoara. Durucu masieraina cʉ̃hʉre noano durucuchʉ yoara Jesu —niha masa. \c 8 \s1 Cuatro mil bui masare chʉare waha Jesu \r (Mt 15.32-39) \p \v 1 Tí pjare pari turi masa payʉ ti cahmachuri baharo chʉa maeraina ti jichʉ ñʉno Jesu to buheinare pjirocaha: \p \v 2 —Ahrina masa tia dacho waro yʉhʉ mehne ji tuhsʉra. à yoa tinare puhi mariahna. Ti puhi maerachʉ ñʉcʉ tinare pja ñʉja yʉhʉ. \v 3 Paina tina mehne macaina yoaropʉ tahre. “Tinapʉ jʉca baaina mahai borari”, nicʉ tinare chʉa marieno ti wʉhʉsepʉ waha duti duaeraja. à jicʉ tinare puhi wa duaja —niha Jesu to buheinare. \p \v 4 —¿Dohse yoa mari õre masa marienopʉre pãore boca wabocari mari? —niha to buheina sehe Jesure. \p \v 5 —¿Nohope curiri pão curirire cjʉajari mʉsa? —ni sinituha Jesu. \p —Siete curiri jira —niha tina. \p \v 6 Ti ã ni yʉhtichʉ tʉhoro, tiro masare yahpai duji duti, siete curirire pão curirire na, Cohamacʉre “Noana”, niha. à ni tuhsʉ, tí curirire nuha, to buheinare wa, masare witi dutiha. To ã dutiri baharo to buheina sehe pãore masare witiha. \v 7 à jia wahi cʉ̃hʉre mahainacã cjʉaha tina. à jiro tinare Cohamacʉre “Noana” ni, wahi cʉ̃hʉre witi dutiha. \v 8 Ti witi tuhsʉchʉ tina chʉa, yapi yʉhdʉa wahaha. Ti yapi wahyorire siete pʉhʉse waro wahpo dapoha tina. Tina cuatro mil bui masa jiha. \v 9-10 à yoa tuhsʉ Jesu masare coha sitiha. Coha siti tuhsʉ to buheina mehne dohoriapʉ samuha. Samu tuhsʉ Dalmanuta wama tiro cahapʉ wahaha. \s1 Fariseo curua macaina Jesure Cohamacʉ tuaa mehne yoa ño dutiha \r (Mt 16.1-4; Lc 12.54-56) \p \v 11 à yoa fariseo curua macaina wihi, Jesu mehne cahma sayoha. Tina Jesure Cohamacʉ tuaa mehne yoa ño dutia, to yoa ño masierachʉ ñʉ duamaha. \v 12 Ti ã dutichʉ tʉhoro Jesu cahyaro mehne yajeri sãano, õ sehe niha: \p —¿Mʉsa mipʉ macaina dohse yoana mʉsa Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñoare ñʉ duajari? Potocã niita nija mʉsare. Mipʉ macainare mʉsare Cohamacʉ tuaa mehne ne yoa ñosi yʉhʉ —niha Jesu. \p \v 13 à ni tuhsʉ waha, pari turi dohoriapʉ samu, sie coapʉ pahãa wahaha. \s1 Fariseo curua macaina, Herode mehne macaina cʉ̃hʉre ñaare ti buheare yahuha Jesu \r (Mt 16.5-12) \p \v 14 à wahaa, pãore boa waha, dohoriai cʉ̃ curita pãore cjʉaha tina. \v 15 à yoa Jesu cuaro mehne yahuha tinare: \p —Noano yoanohbʉ. Fariseo curua macaina, Herode mehne macaina cʉ̃hʉ ti pão bʉcʉarore ñʉna noano yoaga. Cua nina tí —ni yahuha. \p \v 16 To ã nichʉ tʉhoa tina to buheina sehe tíre ti basi õ sehe ni durucuha: \p —Mari pãore mari na taerachʉ ñʉno ã nino nica ahriro —nimaha tina ti basi. \p \v 17 Ti ã nirire masino tinare õ sehe ni sinituha Jesu: \p —¿Dohse yoana mʉsa pão borire wacũjari mʉsa? ¿Mʉsa masierasinijari? ¿Tʉho ñahaerasinijari? ¿Tʉho duaerajari mʉsa? \v 18 ¿Capari tiina jipanahta ñʉerajari mʉsa? ¿Ã jina cahmori tiina jipanahta tʉhoerajari mʉsa? ¿Mʉsa ahrire wacũerajari? \v 19 ¿Yʉhʉ cʉ̃ wamomaca pihtia pão curirire nuha, cinco mil bui masare yʉ warire wacũerajari mʉsa? ¿Ti yapi wahyorire nohope pʉhʉsere pão curirire wahpo dapori mʉsa? —niha Jesu tinare. \p —Doce pʉhʉse —ni yʉhtiha tina tirore. \p \v 20 —¿Ã yoa yʉhʉ siete curirire pão curirire cuatro mil bui masare yʉ wari baharo nohope pʉhʉsere pão curiri wahpo dapori mʉsa? —niha Jesu. \p —Siete pʉhʉse —ni yʉhtiha tina tirore. \p \v 21 —¿Ã ñʉpanahta noano tʉho ñahaerasinijari mʉsa? —niha Jesu tinare. \s1 Jesu capari ñʉerarirore ñʉchʉ yoaha \p \v 22 à yoa tina Betsaidapʉ ti sʉchʉ ñʉa, masa sehe capari ñʉerarirore na wihiha. \p —Tirore ña payoga —ni, tuaro siniha tina Jesure. \p \v 23 Ti ã sinichʉ tʉhoro, Jesu capari ñʉerariro wamomacare ñaha, tí maca dʉhtʉ cahapʉ tirore tʉã wahcãha. Tópʉ na sʉ, to caparire chahcho puti, to wamomacari mehne tirore ña payoha. \p —¿Mʉ ñʉchʉ bajujari? —ni sinituha Jesu. \p \v 24 To ã nichʉ tiro sehe ñʉno, õ sehe niha: \p —Mʉare ñʉja. Yʉ ã ñʉpachʉta tina yucʉri tinia yucʉ yoaro sehe bajura —niha capari ñʉerariro cjiro. \p \v 25 To ã nichʉ tʉhoro Jesu sehe to wamomacari mehne to caparire ña payoha tjoa. To ã ña payori baharo capari ñʉerariro cjiro tuaro to ñʉchʉ to capari noano bajuha. à yoaro jipihtiare noano ñʉha tiro. \v 26 To ã ñʉ masichʉ ñʉno, Jesu tirore to wʉhʉpʉ warocaha. \p —Macapʉ pinihtare wahai tjiga —niha Jesu tirore. \s1 “Jesu potocã Cristo, Cohamacʉ to warocariro jira”, ni yahuha Pedro \r (Mt 16.13-20; Lc 9.18-21) \p \v 27 à yoa Jesu to buheina mehne Cesarea Filipo wama tiri maca cahai jia macaripʉ waha namoha. Tópʉ ti waharo wato, Jesu õ sehe ni sinitu ñʉha to buheinare: \p —¿Diro baro jicari yʉhʉ masa yʉhʉre ti tʉhotuchʉ? —ni sinitu ñʉha tiro tinare. \p \v 28 To ã sinitu ñʉchʉ tʉhoa õ sehe ni yʉhtiha tina: \p —“João masare bautisariro cjiro jira”, nina paina. Paina “Elia jira”, nina. Paina “Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri mehne macariro jira”, nina mʉhʉre —ni yʉhtiha to buheina tirore. \p \v 29 Ti ã ni yʉhtiri baharo Jesu õ sehe ni sinitu namoha tinare: \p —¿Mʉsa sehe mʉsa tʉhotuchʉ diro baro jicari yʉhʉ? —ni sinitu ñʉha tjoa. \p —Mʉhʉ Cristo Cohamacʉ masare yʉhdo duti to warocariro jira —ni yʉhtiha Pedro. \p \v 30 To ã nichʉ tʉhoro Jesu õ sehe niha: \p —Yʉhʉre “Cristo jira tiro”, ni yahu sitesiniena tjiga painare —niha tinare. \s1 Jesu to yariahtore, to masa wijaahto cʉ̃hʉre yahuha \r (Mt 16.21-28; Lc 9.22-27) \p \v 31 Tinare to ã ni sinitu ñʉri baharo, õ sehe ni buhe dʉcaha tiro: \p —Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro jija. à jicʉ tuaro ñano yʉhdʉcʉhca. Ãta waharo cahmana yʉhʉre. Mari coyea judio masa, bʉcʉna, sacerdotea pʉhtoa, mari judio masare buheina yʉhʉre cahmaeraa, yʉhʉre wajã dutiahca. Ti ã wajãchʉ tia dacho wahaboroi masa wijaaihca —niha Jesu tinare. \p \v 32 à nino ne tʉho wisiachʉ yoaro marieno yahuro niha tinare. To ã nichʉ tʉhoro Pedro sehe pa sehe curerocã Jesure narʉcʉ sʉ, tirore ã ni dutieraha. \v 33 To ã ni dutierachʉ tʉhoro Jesu to buheinare majare ñʉ, tuhtiha Pedrore: \p —Satana yoaro sehe durucui nina mʉhʉ. à nii tjiga. Mʉ tʉhotua masa ya jira. Cohamacʉ ya jierara —niha tiro Pedrore. \p \v 34 à ni tuhsʉ masare to buheina mehne tiro cahapʉ pjiroca, õ sehe niha: \p —Cʉ̃iro yʉ yairo ji duaro, to cahmano yoa duamarire duhunocanohca. à jiro crusapʉ yʉ ñano yʉhdʉhtiro seheta tiro yʉ yairo to jiri buhiri ñano yʉhdʉparota yʉhʉre duhusi. à jiro yʉ yare yoarucuriro jirohca. \v 35 Masʉno to mʉ sʉro to cahmano seheta yoariro pichacapʉ tiro waharohca. à yoa masʉno yʉ yare ã yoarucuro, noaa buheare ã yoarucuro, jipihtia dachoripe yʉhʉ mehne mʉanopʉ jirucurohca. \v 36 ¿Cʉ̃iro masʉno ahri yahpa macaare jipihtiare cjʉariro pichacapʉ waharo yabare wapatajari tiro? à jiriro ne wapataerara. \v 37 Pichacapʉ to wahachʉ ne dohse wapa wiohto basioerara. Masʉno to jia tia wiho waro jierara. \v 38 Mipʉre ñaina, Cohamacʉre cahmaeraina ti mʉ sʉro ti yoari dacho jiro nina. Cãina yʉ wamare, yʉ buheare ni dua bʉo tiboca. Ti ã yoachʉ ñʉcʉ yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro noaina anjoa mehne yʉ Pʉcʉ to si sitero mehne tjua tacʉ yʉ wamare ni duapahta bʉo tiinare bʉo tisãaihca yʉhʉ cʉ̃hʉ —ni yahuha Jesu. \c 9 \p \v 1 à ni tuhsʉ õ sehe ni namoha Jesu: \p —Potocãta niita nija mʉsare. Cãina mʉsa õpʉre jiina mʉsa yariahto pano pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉre yʉ sãachʉ yʉhʉre ñʉnahca —niha Jesu tinare. \s1 Jesu to pjacʉre cohtotaha \r (Mt 17.1-13; Lc 9.28-36) \p \v 2 à yoa seis dachori baharo Jesu Pedrore, Santiagore, ã yoa Santiago bahʉro João cʉ̃hʉre mʉadʉ tʉ̃cʉpʉ tina dihtare pji mʉjaha. Mʉanopʉ ti mʉja sʉri baharo ti ñʉrocaroi to pjacʉre cohtotaha. \v 3 To suhtiro noano si sitero, noano yehseri suhtiro wahaha. Ahri yahpa macaa numia suhti cosaa numia ã yehsechʉ yoa masierara. \v 4 à jia Elia cjiro, ã jichʉ Moise cjiro mehne Jesu mehne ti sʉhʉduchʉ ñʉha tina tiaro Jesu buheina. \v 5-6 à jia tina tuaro cuiha. à cuiro dohse ni masieramahno õ sehe nimaha Pedro: \p —Pʉhtoro, mari õi jichʉ noa duara. Tia wʉhʉcã yoanahtja sã. Mʉ ya wʉhʉcã, Moise ya wʉhʉcã, Elia ya wʉhʉcã yoanahtja —nimaha tiro Jesure. \p \v 7 To ã niri baharocãta, me curua ti bui duji pja sʉha. To ã duji pja sʉchʉta, me curua watoi õ sehe nino coa taha: \p —Ahriro yʉ macʉ yʉ cahĩriro jira. Tʉhoga tirore —nino coa taha. \p \v 8 à nino coa tachʉta Pedro cʉ̃hʉ ñʉrocamaha. Jesu dihtare ñʉha. Ti ñʉrina cjiri sehe mariaha jʉna. \v 9 à jiro tʉ̃cʉpʉ ti duji tachʉ Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —Michapucacã yʉhʉre ã waharire painare yahuena tjiga. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro yʉ yaria masa wijaari baharo tíre painare yahuga mʉsa —ni yahuha tiro. \p \v 10 à jia to dutiriro seheta tina ti ñʉrire yahueraha painare. à jia tina ti basi õ sehe ni sinitu durucuha: \p —“Yʉ yaria masa wijaari baharo” nino, ¿dohsearo ã niri tiro? —ni durucuha tina. \p à jia Jesure õ sehe ni sinituha: \p \v 11 —“Cristo to tahto pano Eliare ta mʉhtano cahmana”, nina mari coyea judio masare buheina. ¿Dohse jiro baro ã nijari tina? —ni sinituha tina tirore. \p \v 12-13 Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Potocã tjira. Eliare ta mʉhta dutire Cohamacʉ, jipihtiare cahno mʉhtahtiro cjihtore. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro payʉ tahari ñano yʉhdʉihca. Paina yʉhʉre cahmaeraa, ñano yoaahca. ¿Tí cʉ̃hʉre masijari mʉsa? à jicʉ ahrire niihtja mʉsare: Elia wihi tuhsʉre. To ã wihipachʉta tina ti cahmariro seheta tirore ñano yoaha. Ãta ni joaha tirore —niha Jesu tinare. \s1 Jesu wahma wahmʉa tarirore noariro wahachʉ yoaha \r (Mt 17.14-21; Lc 9.37-43) \p \v 14 à yoa duji ta, paina buheina cahapʉ sʉ, payʉ masare ñʉha Jesu. To buheina sehe judio masare buheina mehne cahma sayoa niha. \v 15 à jia Jesu cʉ̃hʉ ti duji tachʉ ñʉa, jipihtina masa cʉaa waha, tiro cahapʉ mʉrocaa wahaha. Tiro cahapʉ sʉa: \p —¿Tamajari? —niha tirore. \p \v 16 —Tamaja —ni tuhsʉ—, ¿dohse ni cahma sayona niri mʉsa tina mehne? —ni sinituha Jesu to buheinare. \p \v 17 To ã ni sinituchʉ tʉhoro, masa watoi ducuriro õ sehe ni yahuha tirore: \p —Buheriro, yʉ macʉre watĩno to cohtotarirore mʉhʉre na tamahi. Watĩno sehe tirore durucu dutierara. \v 18 Yʉ macʉre to ñahachʉ yahpapʉ bora, bahca diho, bʉhaa wahaa tire tiro. à waharo sahpo tua tire. à jicʉ mʉ buheinare watĩnore cohã wio dutimahi. Yʉ ã dutipachʉta tina sehe cohã wio masierare watĩnore —ni yahuha Jesure. \p \v 19 To ã nichʉ tʉhoro Jesu õ sehe niha tinare: \p —Ne, yʉhʉre wacũ tuaerara mʉsa. Yoabiari pja mʉsare buhemaja yʉhʉ. ¿Noho puro yoari pja yʉhʉre mʉsa caribobocari? Tirore na tahga yʉhʉre —niha Jesu. \p \v 20 To ã nichʉ tʉhoa watĩno to cohtotarirore Jesu cahai na taha. Ti na wihichʉ ñʉno watĩno sehe wahma wahmʉa tarirore yahpapʉ doca caha sʉ, tunu teterechʉ yoaha. à yoa sahpo tua wahaha. \p \v 21 —¿Noho puro yoari pja watĩno to cohtotariro jijari ahriro? —ni sinituha Jesu sehe to pʉcʉrore. \p —Wihãrirocã jiropʉta tiro watĩno to cohtotariro jira. \v 22 à cohtotaro payʉ tahari watĩno sehe tirore pichacapʉ, copʉ cʉ̃hʉre cohã wajãmaha. à jicʉ mʉhʉ yoa masicʉ sãre pja ñʉ, yoadohoga —niha to pʉcʉro Jesure. \p \v 23 To ã nichʉ tʉhoro õ sehe niha Jesu: \p —¿Dohsea jiro baro “Mʉhʉ yoa masicʉ”, nijari mʉhʉ yʉhʉre? Yʉhʉre mʉ wacũ tuachʉ ñʉno, Cohamacʉ jipihtiare yoa pahño masina mʉhʉre yoadohobasaro —niha Jesu. \p \v 24 To ã nichʉta wahma wahmʉa tariro pʉcʉro õ sehe ni sañurucuha: \p —Mʉhʉre wacũ tuaja. Yʉ wacũ tuaerachʉ ñʉcʉ yʉhʉre yoadohoga mʉhʉre yʉ noano wacũ tuahto sehe —niha tiro. \p \v 25 à jiro masa payʉ tina cahapʉ mʉroca ta, ti cahmachuchʉ ñʉno, Jesu watĩnore õ sehe ni tuhtiha: \p —Mʉhʉ durucu dutierariro, tʉho dutierariro ahrirore cohtotariro wijaahga. à wijaacʉ tirore pari turi cariboi tjiga —niha Jesu. \p \v 26 To ã nichʉ tʉhoro watĩno sañurucu, wahma wahmʉa tarirore yahpapʉ doca caha sʉ tunu teterechʉ yoa, wijaaha. To ã wijaachʉ wahma wahmʉa tariro yariariro yoaro sehe wahaha. \p \v 27 —Tiro yariaa wahara —nimaha masa payʉ. \p Ti ã nipachʉta Jesu sehe to wamomacare ñaha, tirore wahcõha. To ã wahcõchʉ wahcãha tiro sehe. \v 28 Baharo Jesu cʉ̃hʉ wʉhʉpʉ ti sãa sʉchʉ to buheina tirore õ sehe ni sinitu ñʉha: \p —¿Dohseana sã sehe watĩnore cohã wio masierari, mʉ tʉhotuchʉ? —ni sinitu ñʉha tina. \p \v 29 —Ahriro baro watĩnore cohã wio duana Cohamacʉre tuaro sinino cahmana mʉsare. [à yoa duana chʉ duhuro cahmana mʉsare Cohamacʉre sinina tana] —ni yʉhtiha Jesu tinare. \s1 Pari turi Jesu to yariahtore, to masa wijaahtore yahuha \r (Mt 17.22-23; Lc 9.43-45) \p \v 30 à yoa tópʉ jiina waha, Galilea yahpapʉ sʉ, yʉhdʉaha. Tópʉ ti waharire paina ti masichʉ cahmaeraha Jesu to buheinare buhe duaro. \v 31 Tópʉ sʉro to buheinare buhea tiha. Õ sehe ni buheha: \p —Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro jija. Masa yʉhʉre ñaha, painapʉre yʉhʉre waahca. Ti ã wari baharo yʉhʉre wajãahca tina. Ti ã wajãricʉ tia dacho wahaboroi masa wijaaihca —niha tinare. \p \v 32 To ã nichʉ tʉhoa tina noano tʉhoeraha. à jia cuia tirore tíre sinitu ñʉ namoeraha. \s1 Jesu buheina tina mehne macarirore pʉhtoro sõ duaa nimaha \r (Mt 18.1-5; Lc 9.46-48) \p \v 33 à yoa tina Capernaupʉ ti sʉri baharo wʉhʉpʉ ti jichʉ Jesu sehe õ sehe ni sinituha tinare: \p —¿Mahapʉre tana, dohse ni durucu tana niri mʉsa? —ni sinituha tinare. \p \v 34 To ã nichʉ tina yʉhtieraha. Mahapʉre taa, cahma õ sehe ni durucu taa niha: \p —¿Mari mehne macarirore diro sehere mari pʉhtoro sõnahcari mari? —ni durucua niha mahai tarucua. \p \v 35 à jia ti ã nirire bʉo tia Jesure yʉhtieraha. Ti ã yʉhtierachʉ ñʉno Jesu nuju sʉ, to buheinare doce buheinare pjiroca õ sehe niha: \p —Mʉsa pʉhtoa ji duana jipihtina masa ti cahamaca jiro cahmana mʉsare. Tuhsʉ, wiho jiina jipihtina docai jinahca mʉsa —niha Jesu tinare. \p \v 36 à nino nijinocãre tina watoi duhu dapoha. Duhu dapo tuhsʉ tirocãre na wʉa, õ sehe ni yahuha: \p \v 37 —Yʉ yare yoa duana ahrirocãre mʉsa cahmana, yʉhʉ cʉ̃hʉre cahmana mʉsa. à yoa yʉhʉre cahmana, yʉhʉre warocariro mari Pʉcʉ cʉ̃hʉre cahmana mʉsa —niha Jesu tinare. \s1 Marine ñʉ tuhtiriro jieraro, mari mehne macariro jira \r (Mt 10.42; Lc 9.49-50) \p \v 38 Baharo João õ sehe niha Jesure: \p —Buheriro, mʉ wama mehne mʉ tuaa mehne watĩare cohã wiorirore sã ñʉhi. Tiro mari mehne macariro to jierachʉ ñʉna tíre tirore yoa dutiera tihi sã —niha tina. \p \v 39 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —à niena tjiga mʉsa tirore. Cʉ̃iro yʉ wama mehne Cohamacʉ tuaa mehne yoaro, baharo yʉhʉre ñano ni durucu masierara. \v 40 Marine ñʉ tuhtiriro jieraro, tiro mari mehne macariro jira. \v 41 Mʉsare potocãta nii nija. Yʉ yaina mʉsa jichʉ ñʉa paina mʉsare ti yoadohochʉ ñʉno Cohamacʉ tinare noano yoarohca. Core mʉsare ti sihõchʉ mahanocã ti wapachʉta tinare noano yoarohca Cohamacʉ ti ã yoari wapa —niha Jesu tinare. \s1 Ñaare yoachʉ cua nina \r (Mt 18.6-9; Lc 17.1-2) \p \v 42 à yoa Jesu õ sehe ni yahu namoha: \p —Ahrirocã sehe jirirore yʉhʉre wacũ tua dʉcarirore yahuihtja mʉsare. Pairo ahrirocã sehe jirirore ñaare yoa dutiro tiro ñabiaro yʉhdʉrohca. Cʉ̃irore to wamʉapʉ pjiria tãcare dʉhte yo, pjiri mapʉ tirore ti cohãchʉ ñano wahaboa tiro. à jiro ahrirocã sehe jirirore ñaare yoa dutiriro tiro sehe pjiri mapʉ ti cohãriro yʉhdoro ñano yʉhdʉrohca. \p \v 43-44 ’Mʉ wamomaca mehne ñano yoacʉ tí wamomacare mʉ dʉte cohãboro seheta tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. Tíre duhueracʉ pichacapʉ wahaihca. Tópʉre ne pichaca yatierara. [à yoa dachoa ne yarierara.] Mʉ wamomacare mʉ cohãchʉ tí si dihta butiboa. Tuhsʉ, mʉhʉ sehe ã si jipaihta baharo Cohamacʉ mehne jiihca. Pʉa wamomaca mehne pichacapʉ wahacʉ mʉ ã wahachʉ ñaa yʉhdʉaboa mʉhʉre. à jicʉ tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. \p \v 45-46 ’Mʉ dahporo mehne ñano yoacʉ tí dahporo cʉ̃hʉre mʉ dʉte cohãboro seheta tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. Tíre duhueracʉ pichacapʉ wahaihca. [Tópʉre ne pichaca yatierara. à yoa dachoa ne yarierara.] Mʉ dahporore mʉ cohãchʉ tí si dihta butiboa. Tuhsʉ, ã si jipaihta baharo Cohamacʉ mehne jiihca. Pʉa dahporo mehne pichacapʉ wahacʉ mʉ ã wahachʉ ñaa yʉhdʉaboa mʉhʉre. à jicʉ tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. \p \v 47-48 ’Mʉ capariaca mehne ñano yoacʉ tiare orewe mʉ cohãboro seheta tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. Tíre duhueracʉ pichacapʉ wahaihca. Tópʉre ne pichaca yatierara. à yoa dachoa ne yarierara. Tiare mʉ cohãchʉ tia dihta butiboa. Cʉ̃ bʉhʉsehe capariaca mariapaihta baharo Cohamacʉ mehne jiihca. Pʉa capariaca mehne pichacapʉ wahacʉ mʉ ã wahachʉ ñaa yʉhdʉaboa mʉhʉre. à jicʉ tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. \p \v 49 ’Ahri yahpai jina ñano yʉhdʉnahca mʉsa. Pichacapʉ mari jʉ̃chʉ marine purĩno seheta ñano yʉhdʉnahca mʉsa. \v 50 Moa noano coara. Moa coaerachʉ, coa yoahto basioerara. Moa coaeraro tí moa ne noaerara. Tí moare dohseahto basioerara. Moa noano to coaro seheta mʉsa cʉ̃hʉ ji coaina jiga. Tuhsʉ, paina mehne noano mehne jiga —ni yahuha Jesu tinare. \c 10 \s1 Ti namosãnumiare cohãare yahuha Jesu \r (Mt 19.1-12; Lc 16.18) \p \v 1 à yoa tiro tópʉ jiriro waha, Judea yahpa cahapʉ sʉ, Jordão wama tiri ma pa bʉhʉsehe coapʉ sʉha. Tópʉ to sʉchʉ ñʉa masa payʉ tiro cahapʉ cahmachuha tjoa. Ti ã cahmachuchʉ ñʉno tó pano to buheriro seheta pari turi buheha tjoa. \v 2 To ã buhero watoi fariseo curua macaina wihiha. Jesure ñano to durucuchʉ tʉho duamaha tina tirore yahusã duaa. à tʉho duaa tina Jesure õ sehe ni sinitu ñʉha: \p —¿Mari namore cohãchʉ noabocari? ¿Mari dutia sehe tó seheta yoa dutijari, mʉ tʉhotuchʉ? —ni sinitu ñʉha tina. \p \v 3 —¿Dohse yoa dutiri Moise cjiro mʉsare? —ni yʉhtiha Jesu. \p \v 4 —“Mʉ namore cohã duacʉ papera pũi tíre joaga. à joacʉ tí pũre mʉ namore mʉ wari baharo ticorore cohã masina mʉhʉ”, ni joaa tiha Moise cjiro —ni yʉhtiha fariseo curua macaina sehe. \p \v 5 Ti ã nichʉ tʉhoro õ sehe ni yahuha Jesu: \p —Cohamacʉ dutiare mʉsa yoa duaerachʉ ñʉno ã ni joaa tiha Moise cjiro. \v 6 To ã ni joariro jipachʉta ahri yahpare bajuamehneriro mʉno, numino cʉ̃hʉre yoaha. \v 7 à jiro mʉno to pʉcʉsʉmare cohã wijaa, to namono mehne jirohca. \v 8 à jia tina pʉaro jipahta cʉ̃ pjacʉ yoaro sehe jira. Tina pʉaro yoaro seheta jierara. Cʉ̃ pjacʉ yoaro sehe jia nina. \v 9 Cohamacʉ to wamomaca dʉhte dutiina jira. à jia tinare duhueraro cahmana —niha Jesu tinare. \p \v 10 à ni tuhsʉ tiro to buheina mehne wʉhʉpʉ sãa wahaha. Wʉhʉpʉ sãa sʉa, ti namosãnumiare cohãare to buheina sinitu ñʉha tjoa tirore. \v 11 Ti ã sinitu ñʉchʉ tiro õ sehe ni yʉhtiha: \p —To namonore cohãriro pacorore namo tiro, pacoro mehne ñano yoariro jira. à jiro to cohãricorore ñano wahachʉ yoaro nina. \v 12 à yoa numino sehe to manʉnore cohãno, pairore manʉ tiro, tiro mehne ñano yoaricoro jira —niha Jesu tinare. \s1 Macanacã ya cjihtire Cohamacʉre sini payoha Jesu \r (Mt 19.13-15; Lc 18.15-17) \p \v 13 à yoa macanacãre Jesure ña payo dutia taa tinacãre Jesu cahapʉ na taa tiha. Ti ã na tachʉ ñʉa to buheina sehe tinacãre na tainare tuhtiha. \v 14 Ti ã tuhtichʉ ñʉno Jesu suaha tina mehne. à suaro õ sehe niha tinare: \p —Macanacã yʉ cahapʉ tajaro. “To cahai wahaena tjiga”, niena tjiga tinacãre. Tinacã Cohamacʉre ti pʉhtoro tʉhotura. Pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiina ahrinacã yoaro sehe tʉhotuina baro dihta jira. \v 15 Potocã niita nija mʉsare. Ahrinacã Cohamacʉ ti pʉhtoro cjihtore cahmana. Ti yoaro seheta mʉsa cʉ̃hʉ Cohamacʉ mʉsa pʉhtoro cjihtore cahmaerana, pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jihtina ne jisi mʉsa —niha Jesu. \p \v 16 à ni tuhsʉ Jesu macanacãre na wʉa tjiãhno, tinacãre ña payoro, õ sehe niha: \p —Ahrinacã noainacã wahajaro —ni sini payoha Cohamacʉre. \s1 Pache pʉro Jesure sinitu ñʉha \r (Mt 19.16-30; Lc 18.18-30) \p \v 17 à yoa Jesu mahai to waharucuchʉ pairo sehe mʉroca wihi, to dahpori cahapʉ na tuhcua caha sʉha tirore ño payoro. \p —¿Ne, noariro buheriro, yʉhʉ jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne ã jirucu duacʉ dohse yoacʉhcari yʉhʉ? —niha tiro Jesure. \p \v 18 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —¿‘Noariro’ ni pisujari mʉhʉ yʉhʉre? Noariro sehe Cohamacʉ dihta jira. \v 19 Ahri Cohamacʉ dutiare masina mʉhʉ: Masare wajãena tjiga. Namo tiriropʉ paye numia mehne jiena tjiga. Yacaena tjiga. Mahñoa mehne pairore yahusãena tjiga. Paina yare mahño naena tjiga. Mʉsa pʉcʉsʉmare ño payoga. Ahri dutiare yoaihca mʉhʉ —ni yahuha Jesu tirore. \p \v 20 —Buheriro, yʉhʉ tí jipihtiare wahma wahmʉa tariro jiipʉta yʉhdʉrʉcaera tihi yʉhʉ —niha tiro Jesure. \p \v 21 To ã nichʉ tʉhoro Jesu sehe tirore cahĩa mehne ñʉroca õre. à ñʉroca õno, õ sehe niha: \p —Mahanocã dʉhsara mʉhʉre mʉ yoa pahñohto. Jipihtiare mʉ yare duai wahaga. à yoacʉ jipihtia mʉ wapatari niñerure pjacʉoinare waga. Mʉ ã yoachʉ payʉ mʉ ya noaa mʉanopʉ, Cohamacʉ cahapʉ jiyuahca. Mʉ ã yoari baharo yʉhʉ mehne macariro cjihto taga —niha Jesu tirore. \p \v 22 To ã nichʉ tʉhoro tiro sehe payʉ pache cjʉariro jiro tíre pjacʉoinare wa duaeraro, cahya, jicoaeraa, wahaa wahaha. \p \v 23 To ã cahyachʉ ñʉno Jesu majarerʉcʉ sʉro, to buheinare ñʉroca õ, õ sehe niha: \p —Pache pʉa pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉre ti waha duachʉ mijobiara —niha tinare. \p \v 24 To ã nichʉ tʉhoa tina sehe tíre tʉho cʉaa wahaha. à ni tuhsʉ Jesu pari turi õ sehe ni yahu namoha tinare: \p —Coyea, jipihtina [Cohamacʉre wacũno marieno “Mari mʉ sʉro mari cjʉaa mehneta noano yʉhdʉnahca”, ni tʉhotuina pache pʉa] pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉre ti waha duachʉ mijobiara. \v 25 Camello sehe awicã copacãre to sãa nuhri wijaa duachʉ basioerara. To ã jiro yʉhdoro pache pʉro pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉre to waha duachʉ nu mijobiara —ni yahuha Jesu tinare. \p \v 26 To ã nichʉ tʉhoa tina sehe tʉho cʉa yʉhdʉa waha, ti basi õ sehe niha: \p —Cue, to nino seheta potocã jichʉ ne cʉ̃iro masʉnore yʉhdoeraboca Cohamacʉ —niha tina ti basi. \p \v 27 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu tinare ñʉroca õ, õ sehe niha: \p —Masa ti basi ti mʉ sʉro yʉhdʉ masierara. Wiho mejeta Cohamacʉ sehe masare pichacapʉ wahaborinare yʉhdo masina. Tiro jipihtiare noano yoa masi pahñoriro jira —niha Jesu tinare. \p \v 28 To ã nichʉ Pedro tirore õ sehe niha: \p —Tʉhosiniga. Sã sehe jipihtia sã yare cũnocaa tii mʉhʉ mehne tana —niha tiro Jesure. \p \v 29 To ã nichʉta Jesu õ sehe niha: \p —Potocã niita nija mʉsare. Noaa buheare, yʉ yare yoana tana yʉhʉre ño payona tana mʉsa wʉhʉsere, mʉsa bahanare, mʉsa pocosãnumiare, mʉsa pohnare, mʉsa weserire cũnocarina jina, pjíro wapatanahca mʉsa mipʉre. \v 30 à yoana mʉsa wʉhʉserire, mʉsa bahanare, mʉsa pocosanumiare, mʉsa pohnare, mʉsa weserire, tó pano mʉsa cjʉariro yʉhdoro mipʉre payʉ cjʉanahca mʉsa. à yoa paina mʉsare ñano yoaahca. à jina baharopʉre pa turupʉ jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne jinahca. \v 31 Mipʉre payʉ pʉhtoa jirina cjiri tí pjapʉre wiho jiina tjuanocaahca. à yoa mipʉre payʉ wiho jiina jirina cjiri tí pjapʉre pʉhtoa cohtotaahca tjoa —ni yahuha Jesu tinare. \s1 Pari turi Jesu to yariahtore, to masa wijaahtore yahuha \r (Mt 20.17-19; Lc 18.31-34) \p \v 32 à yoa tina mahapʉ maja, Jerusalẽpʉ mʉjaa niha. Jesu ti panocã mʉ tãha. à to mʉ tãchʉ ñʉa to buheina ñʉ cʉaa wahaha. à yoa ti baharo nʉnʉ tiina sehe cuiro mehne nʉnʉ tiha. à yoa Jesu doce to buheinare ti sahsero naaha tjoa. à naa tuhsʉ, masa tirore ti dohse yoahtire Jesu yahu dʉcaha tinare: \p \v 33 —Tʉhoga yʉhʉre. Mipʉre Jerusalẽpʉ wahana nija mari. Tópʉ masa yʉhʉre masʉnore Cohamacʉ warocarirore ñaha, painapʉre yʉhʉre waahca. Sacerdotea pʉhtoare, mari coyea judio masare buheina cʉ̃hʉre yʉhʉre waahca. à jia yʉhʉre wajã dutiahca tina. à wajã dutia judio masa jieraina sehere yʉhʉre waahca. \v 34 Ti ã wari baharo tina sehe yʉhʉre bʉjʉpe, chahcho puti sihõ, tjana, wajãahca. à yoa yʉ yariari baharo tia nʉmʉ wahaboroi masa wijaaihca —ni yahuha Jesu tinare. \s1 Santiago João mehne Jesure siniha \r (Mt 20.20-28) \p \v 35 à yoa Santiago, João mehne Jesu cahapʉ sʉa, siniha tirore. Tina Zebedeo pohna jiha. à jia õ sehe ni siniha: \p —Buheriro, sã sinino seheta sãre yoaga mʉhʉ —niha tina Jesure. \p \v 36 —¿Dohse yʉ yoachʉ cahmajari mʉsa? —niha Jesu tinare. \p \v 37 —Jipihtina bui pʉhtoro jicʉ sãre mʉhʉ mehne duji dutiga. Cʉ̃iro mʉ poto bʉhʉsehei pairo mʉ cõ bʉhʉsehei duji dutiga sãre, mʉhʉ mehne pʉhtoa sã jihto sehe —niha tina Jesure. \p \v 38 Ti ã nichʉ tʉhoro õ sehe ni yahuha Jesu tinare: \p —Mʉsa ñano yʉhdʉhtore masierapanahta ã sinina yʉhʉre. ¿Mipʉre yʉ ñano yʉhdʉhto seheta ñano yʉhdʉna cʉ̃no pjabocari mʉsa cʉ̃hʉ? —ni sinituha tinare. \p \v 39 To ã sinituchʉ tʉhoa tina õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cʉ̃no pjanahca —ni yʉhtiha tina. \p Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahuha: \p —Yʉ ñano yʉhdʉhto seheta ñano yʉhdʉnahca mʉsa cʉ̃hʉ. \v 40 Mʉsa ã yʉhdʉhtina mʉsa jipachʉta, yʉhʉ mehne dutihtinare, yʉhʉ mehne dujihtinare bese masieraja yʉhʉ. Ahrire yʉ Pʉcʉ sehe cahno tuhsʉre. à jia to besehtina dihta yʉ poto bʉhʉsehei yʉ cõ bʉhʉsehei dujiahca —niha Jesu tinare. \p \v 41 à jia paina diez buheina Santiago, João ahrina pʉaro mehne susiniha ti ã sinirire tʉhoa. \v 42 Ti ã susinichʉ ñʉno Jesu to buheinare pjiroca, õ sehe niha: \p —Cohamacʉre masieraina pʉhtoa sehe ti masare dutia, purĩno mehne dutira. \v 43 Mʉsa sehe ne ã yoasi mʉsa basi. Diro mʉsa mehne macariro mʉsa bui pʉhtoro ji duaro, jipihtina tiro mehne macaina cahamacʉno yoaro sehe jia tiro cahmana tirore. \v 44 à yoa diro mʉsa mehne macariro mʉsare dutiriro ji duariro mʉsa cahamacʉno yoaro sehe jia tiro cahmana tirore. \v 45 Tó seheta jiriro jija yʉhʉ cʉ̃hʉ. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro jipacʉta ahri yahpapʉre yʉhʉre mʉsa yoadohohtire mʉsare sinii tai nierahi. Mʉsa sehere yoadohoi tai nii. à yoacʉ payʉ masa ya buhirire yaria, wapabasai tai nii. Yʉ ã yariaro mehne payʉ masare pichacapʉ wahaborinare yʉhdʉchʉ yoai tai nii —niha Jesu tinare. \s1 Bartimeore, capari ñʉerarirore ñʉchʉ yoaha Jesu \r (Mt 20.29-34; Lc 18.35-43) \p \v 46 à yoa baharo tina Jericópʉ sʉha. Jesu to buheina mehne, ã jichʉ paina masa payʉ mehne tí macai jiina ti wahachʉ tí macare ti yʉhdʉ wahcãchʉ waro, Bartimeo sehe ti wahari maha dʉhtʉ cahai dujiha. Tiro Timeo macʉno capari ñʉerariro jiro, masare niñerucãre ã sinirucuriro jiha. \v 47 Ti wahari maha dʉhtʉ cahai dujiro, “Jesu Nazare macariro tara”, ti nichʉ tʉhoro, Bartimeo sehe õ sehe ni sañurucuha: \p —Jesu, Davi cjiro panamino masare yʉhdohtiro, pja ñʉga yʉhʉre —ni sañurucuha Jesure. \p \v 48 To ã nichʉ tʉhoa masa payʉ Bartimeore “Dihta mariahga”, ni tuhtiha tina tirore. Ti ã ni tuhtichʉ tʉhoro Bartimeo tó pano to sañurucuriro yʉhdo curero sañurucu namoha tjoa: \p —Jesu, Davi cjiro panamino masare yʉhdohtiro, pja ñʉga yʉhʉre —ni sañurucuha tiro. \p \v 49 To ã ni sañurucuchʉ tʉhoro Jesu sehe tjuarʉcʉ sʉ, “Pjirocaga tirore”, niha. To ã nichʉ tʉhoa tina sehe capari ñʉerarirore õ sehe ni yahuha: \p —Wahchega. Wahcãrʉcaga. Tiro mʉhʉre pjira —niha tina Bartimeore. \p \v 50 Ti ã nichʉ tʉhoro to bui macari suhtirore tjuwe cũ, pu wahcãrʉcʉ sʉ, Jesu cahapʉ sʉrʉcʉ sʉha. \v 51 à jiro, Jesu sehe õ sehe ni sinituha tirore: \p —¿Dohse yʉ yoachʉ cahmajari mʉhʉ? —niha Jesu tirore. \p —Yʉ pʉhtoro, yʉhʉre ñʉchʉ yoaga —niha capari ñʉerariro Jesure. \p \v 52 —Wahaga mʉhʉ. Mʉhʉ yʉhʉre wacũ tuacʉ noariro wahara —niha Jesu tirore. \p To ã nichʉta capari ñʉerariro ñʉa wahaha. à noariro waharo Jesu mehne mahapʉ wahaa wahaha. \c 11 \s1 Jerusalẽpʉ sʉha Jesu \r (Mt 21.1-11; Lc 19.28-40; Jn 12.12-19) \p \v 1 à yoa tina Jerusalẽpʉ ti sʉhto panocã tʉ̃cʉ Olivo wama tidʉ dʉhtʉ cahai jiri maca Betfagé wama tiri maca cahai, ã jichʉ Betania wama tiri maca cahai sʉ mʉhtaha. Tí macari pʉa maca cahai Jesu sʉro, to buheina pʉarore warocaro taro, õ sehe ni yahu quihõha: \p \v 2 —Sí macapʉ wahaga. Tópʉ sʉna dóihta burrocãre ti dʉhte daporirocãre boca sʉnahca. Tiro ne cʉ̃iro ti pisamahnoerarirocã jica. Tirocãre bocana, yuta dare pjã, na tabasaga yʉhʉre. \v 3 Mʉsa tirocãre pjãchʉ ñʉno cʉ̃iro dohse jiriro, “¿Dohse yoana tana burrocãre dʉhte dapori dare pjãjari mʉsa?”, to nichʉ tʉhona, õ sehe ni yʉhtiga tirore: “Mari pʉhtoro burrocãre cahmarocasinire. Michapucacãta wiarohca tiro”, ni yahuga tirore —ni yahu duti warocaha to buheina pʉarore. \p \v 4 To ã nichʉ waha, tí wʉhʉ sopaca cahai burrocãre ti dʉhte daporirocãre bocaha. Boca, tirocãre pjãha. \v 5 Tirocãre yuta dare ti pjãchʉ ñʉa tói ducuina õ sehe ni sinituha tinare: \p —¿Dohse yoana tana burrocãre dʉhte dapori dare pjãjari mʉsa? —ni sinituha tina. \p \v 6 Ti ã nichʉ tʉhoa, tina sehe Jesu to niriro seheta yahuha tói ducuinare. Ti ã ni yahuchʉ tʉhoa tói ducuina sehe “Naahga”, niha tinare. \v 7 à jia tina burrocãre Jesu cahapʉ na sʉha. Ti na sʉri baharo tirocã bui ti bui sãa suhtire ti pjũpaha payo tuhsʉchʉ ñʉno, Jesu sehe tirocã bui mʉja pja, wahaha. \v 8 Tirocã bui to wahachʉ ñʉa, masa payʉ ti bui sãa suhtire tjuwe na, to wahahti mahai saño cũ mʉhtaha, Jesure ño payoa. Paina sehe campopʉ pũri tia dʉpʉrire yucʉ dʉpʉrire dʉte na ta, to wahahti mahai duhu cũha. \p \v 9 à jia to pano wahaina, to baharo nʉnʉ tiina mehne õ sehe ni sañurucuha: \p —Ahrirore wahche payojihna. Ahriro Cohamacʉ to warocariro noano jijaro. \v 10 Mari ñʉchʉ Davi cjiro pʉhtoro to noano sʉho jiriro seheta, ahriro marine to sʉho jihto cʉ̃hʉ noano jijaro. Mʉano macariro Cohamacʉ, mʉhʉ tuariro waro jira —ni sañurucuha tina. \p \v 11 Ti ã yoari baharo Jesu sehe Jerusalẽpʉ sʉha. Sʉ, Cohamacʉ ya wʉhʉpʉ sãa sʉro, tí wʉhʉi jiare jipihtiare ñʉ pahñonocaha. Ñʉ tuhsʉ “Ñamichahapʉ waro jira marine” nia, Jesu to buheina doce buheina mehne Betaniapʉ wahaa wahaha. \s1 Jesu higueracʉre yaria dutiha \r (Mt 21.18-19) \p \v 12 à yoa pa dachoi tina Betaniapʉ jiina wahaa wahaha. à jiro Jesu sehe jʉca baa, yoaropʉ higuera wama tidʉre noano pũri tidʉre ñʉno tʉ dichare macano wahamaha. \v 13 Dicha mariaha. Dicha tiri pja jieraro pũri dihta jiha. \v 14 à jiro dicha mariachʉ ñʉno õ sehe niha: \p —Ahdʉ dichare masa ne pari turi chʉea tjijaro. Ne dicha tiero tjijaro —niha Jesu. \p To ã nichʉ to buheina sehe tʉhoha. \s1 Jesu Cohamacʉ wʉhʉre Cohamacʉ mehne durucuri wʉhʉre yoa dutiha \r (Mt 21.12-17; Lc 19.45-48; Jn 2.13-22) \p \v 15 To ã yoari baharo tina Jerusalẽpʉ sʉha. Tópʉ sʉro, Jesu Cohamacʉ ya wʉhʉpʉ sãa sʉro pache duainare, nuchʉina cʉ̃hʉre cohã wioha. à yoaro niñeru cohtotaa mesarire yo wahcõ na majare cũ mʉjaa tiha. Bujaare duaina ti dujia pahtari cʉ̃hʉre ãta yoaha. \v 16 à yoaro paye barore na sãa dutieraha masare. \v 17 Tó sehe yoa tuhsʉ, Jesu õ sehe ni buheha tinare: \p —Õ sehe nina Cohamacʉ yare ti joari pũi: “Yʉ wʉhʉ Cohamacʉ mehne durucuri wʉhʉ wama tirohca. à jiro jipihtiro macaina ya wʉhʉ cjihto jirohca”, ni joaa tiha Cohamacʉ yare ti joari pũi. To ã nipachʉta mʉsa sehe ahri wʉhʉi duana, mʉsa basi cahma yacara mʉsa —ni buheha tinare. \p \v 18 To ã ni buhechʉ jipihtina masa sehe tʉho cʉaa wahaha. à jia sacerdotea pʉhtoa, sã judio masare buheina mehne tirore cui niha. à jia tina tirore ti wajãhti cjihtire wacũ macamaha. \v 19 Ti ã yoachʉ ñamichahapʉ Jesu to buheina mehne tí macapʉ jirina cjiri wahaa wahaha. \s1 Higueracʉ ñaia wahaha \r (Mt 21.20-22) \p \v 20 à jia bohrearo mahapʉ maja taa, higueracʉre ñʉha. Tʉ nʉhcoripʉ ñai dʉca, ñaia wahaha tʉ. \v 21 Tʉre ñʉno Pedro sehe wacũno õ sehe niha: \p —Buheriro, ñʉga. Higueracʉ mʉ yaria dutidʉ yaria wahari jira —niha Pedro. \p \v 22 To ã nichʉta Jesu õ sehe ni yahuha tinare: \p —Cohamacʉre wacũ tuaga mʉsa. \v 23 Potocã niita nija mʉsare. Ahdʉ tʉ̃cʉre pjiri mapʉ mʉsa cohã dutichʉ mʉsa niriro seheta ã waharohca. Cohamacʉre noano mʉsa wacũ tuachʉ “Yʉ siniriro seheta ã waharohca”, mʉsa ni tʉhotuchʉ mʉsa niriro seheta ã waharohca. \v 24 à jicʉ ahrire yahuihtja mʉsare. Cohamacʉ mehne durucuna, tirore sinina, “Yʉ siniriro seheta warohca yʉhʉre”, ni tʉhotuga. Mʉsa ã ni tʉhotuchʉ ñʉno Cohamacʉ mʉsa siniare warohca. \v 25 à yoana Cohamacʉ mehne mʉsa durucuhto pano mʉsare paina ti ñano yoachʉ mʉsa suari cjirire duhuga. Mʉsa ã yoachʉ ñʉno Cohamacʉ mʉano macariro mʉsa ñaa buhirire tiro cʉ̃hʉ sua duhurohca. \v 26 [Mʉsare ñano yoainare mʉsa sua duhuerachʉ mari Pʉcʉ cʉ̃hʉ mʉano macariro mʉsa ñaa buhiri sehere bosi tiro cʉ̃hʉ] —niha Jesu. \s1 Sacerdotea pʉhtoa, judio masare buheina, bʉcʉna mehne Jesu mehne cahma sayoha \r (Mt 21.23-27; Lc 20.1-8) \p \v 27 To ã niri baharo tina Jerusalẽpʉ wahaha tjoa. à jia Jesu Cohamacʉ wʉhʉi to tinichʉ ñʉa sacerdotea pʉhtoa, sã judio masare buheina, bʉcʉna mehne tiro cahapʉ sʉa tirore õ sehe ni sinitu ñʉha: \p \v 28 —¿Dohseacʉ canʉre ã yoari mʉhʉ? ¿Noa mʉhʉre tíre ã yoa dutiri? —ni sinitu ñʉha tina Jesure. \p \v 29 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Mʉsa sehere sinitu mʉhtaihtja. Noano yʉhʉre mʉsa yʉhtichʉ mʉsare yahuihtja yʉhʉ cʉ̃hʉ. \v 30 ¿João masare to bautisachʉ diro baro sehe tirore bautisa dutia tiari, mʉsa tʉhotuchʉ? ¿O Cohamacʉ dutiera tiari? ¿O masa sehe tirore dutia tiari, mʉsa tʉhotuchʉ? —ni sinituha tinare. \p \v 31 To ã nichʉ tina sehe ti basi õ sehe niha: “¿Dohse ni yʉhtinahcari mari? ‘Cohamacʉ Joãore dutia tiri jire’, mari nichʉ, ‘¿Dohseana Cohamacʉ Joãore to dutipachʉta tirore tʉhoerari mʉsa?’ niboca Jesu marine. \v 32 à yoa, ‘João to bautisachʉ Cohamacʉ sehe tirore dutierari jire’, mari nichʉ masa sehe suaahca mari mehne”, niha tina ti basi. “Potocãta João Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jira”, ni tʉhotua tiha masa sehe. Ti ã ni tʉhotuchʉ masia, Joãore doca dahre duaeraha sacerdotea pʉhtoa cʉ̃hʉ, “Masa suari”, nia. \v 33 à jia tina Jesure õ sehe ni yʉhtiha: \p —Joãore bautisa dutirirore sã masieraja —niha tina Jesure. \p —Tí pja pinihta yʉhʉ cʉ̃hʉ ahrire yʉ yoaare dutirirore yahueraja mʉsare —niha Jesu tinare. \c 12 \s1 Ñaina dahra cohtaina quitire yahuha Jesu \r (Mt 21.33-46; Lc 20.9-19) \p \v 1 à yoa Jesu to tʉhotua mehne õ sehe ni piti dahre buhe dʉcaha tinare: \p —Wese pʉro se dari cjihtire toaha. Toa tuhsʉ, sahrĩnore dapo, sere ti tʉ mʉtohti copare saha, mʉari wʉhʉcã dahreha tiro. Tuhsʉ, tí wesere painare cʉ̃ bʉhʉsehe coa pahma cũno, tí wesere ñʉ wihbo dutiha. Ñʉ wihbo duti tuhsʉ, pa yahpapʉ wahaha tiro. \v 2 Baharo se ñiri pja jichʉ wese pʉro tirore dahra cohtarirore wese macaa to ya coa macaa dichare na dutiro warocamaha. \v 3 à jia tí wesere ñʉ wihboina sehe tirore dahra cohtarirore ñaha, cjãha. à yoa tuhsʉ tirore dahra cohtarirore se tõhorine waerapahta tjuaa dutiha tirore. \v 4 à jiro wese pʉro pairo tirore dahra cohtarirore warocamaha tjoa. à jia wesere ñʉ wihboina sehe tirore dahra cohtariro dapure cami dahre, ñano yoaha tina tirore. \v 5 Tuhsʉ, pairo sehere to warocachʉ ñʉ wihboina tirore wajãha. Payʉ paina cʉ̃hʉre ã dihta yoa mʉjaha. Paina sehere cjã, paina sehere wajãha tina. \p \v 6 ’à jiro wese pʉro macʉno dihta dʉhsaha. Tiro to cahĩriro jiha. à jiro to macʉnore warocaha jʉna, “Yʉ macʉ sehere ño payoahca”, nino. \v 7 To ã ni tʉhotupachʉta tina ñʉ wihboina ti basi õ sehe ni durucuha: “Wese pʉro macʉno baharo ahri wesere cjʉahtiro jira ahriro. Tirore wajãjihna mari. à jiro ahri wese mari ya wese tjuarohca”, nimaha tina ti basi. \v 8 à nia tirore ñaha, wajã, wese dʉhtʉ cahapʉ na wahcã, cohãnocahna tina tirore. \p \v 9 ’¿Ne wese pʉro taro dohse yoarohcari tiro wesere ñʉ wihboinare? Õ sehe yoarohca tinare: Tiro tinare wajãno, paina sehere wesere ñʉ wihbo dutirohca. \v 10-11 ¿Cohamacʉ yare ti joari pũre ahrire buherari mʉsa? Õ sehe ni joaa tiha: \q1 “Ahriro Cristo tãca yoaro seheta jira. \q1 Tãcare wʉhʉ dahreina ti cohãno seheta masa tirore cohãahca. \q1 Ti ã yoapachʉta mipʉre wʉhʉ dahreina wʉhʉre yoaa ti cũ mʉhtari tãcare ti cũno seheta Cohamacʉ tirore pʉhto sõre. \q1 Cohamacʉ sehe ahrire yoare. \q1 To ã yoachʉ ñʉna, ‘Noa yʉhdʉara’, ni tʉhotuja mari”, \m ni joaa tiha panopʉ. ¿Tíre ne buherari mʉsa? —niha Jesu tinare. \p \v 12 To ã nichʉ tʉhoa sacerdotea pʉhtoa, sã coyea judio masare buheina, bʉcʉna mehne õ sehe ni tʉhotuha: “Jesu wesere ñʉ wihboina quiti mehne marine tuhtiro nina”, ni tʉhotuha. à ni tʉhotua Jesure ñaha duamaha. à ñaha duapahta masare cui niha. à cuia tirore cohã wahcãa wahaha. \s1 Fariseo curua macaina, Herode ya curua macaina mehne gobierno macaa wapare sinituha Jesure \r (Mt 22.15-22; Lc 20.20-26) \p \v 13 Waha, tina fariseo curua macainare, Herode ya curua macaina cʉ̃hʉre Jesure sinitu dutia warocaha tjoa. Jesu ñano to yʉhtichʉ yoa duamaha tina, tirore yahusãa taa. \v 14 à jia Jesu cahapʉ sʉa, tirore mahño cũ sinitu ñʉmaha: \p —Buheriro, potocã durucuriro, mahñoa marieriro mʉ jichʉ masija sã. Cohamacʉ yare quihõno mʉ yahuchʉ cʉ̃hʉre masija sã. à yoa cʉ̃iro pʉhtoro waro to jipachʉta tiro cʉ̃hʉre dórero marieno potota yahura mʉhʉ. à jicʉ sãre yahuga. ¿Roma macariro jipihtina bui pʉhtoro jirirore gobierno macaare marine waparo cahmajari, mʉ tʉhotuchʉ? ¿Mari dutia tirore wapa dutijari, mʉ tʉhotuchʉ? —ni sinitumaha tina Jesure. \p \v 15 Ti ã sinituchʉ tʉhoro ti yahusã duaare masino õ sehe ni sinituha tinare: \p —¿Dohseana yʉ ñano durucuchʉ tʉho duajari mʉsa? Mipʉre niñeru tʉre na tahga. Tí tʉre ñʉjihna —niha Jesu tinare. \p \v 16 To ã nichʉ tʉhoa tina sehe cʉ̃ tʉre na taha. Ti na wihichʉ Jesu õ sehe ni sinituha tinare: \p —¿Diro baro masʉ wahãjari ahri tʉre? ¿Diro baro wama wahãjari? —ni sinituha tiro. \p —César, masa bui pʉhtoro masʉ, to wama cʉ̃hʉ wahãna —ni yʉhtiha tina. \p \v 17 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahuha tinare: \p —Tí pja pinihta masa bui pʉhtoro yare tiro sehere waga. Cohamacʉ yare Cohamacʉ sehere waga —ni yahuha Jesu. \p To ã nichʉ tʉhoa, tʉho cʉaa wahaha. \s1 Saduceo curua macaina Cohamacʉ to masoare sinituha Jesure \r (Mt 22.23-33; Lc 20.27-40) \p \v 18 à yoa cãina Saduceo curua macaina Jesu cahapʉ wihiha. Saduceo curua macaina sehe “Cohamacʉ yariainare masosi”, ni tʉhotuina jimaha. \v 19 à jia tina õ sehe niha tirore: \p —Buheriro, õ sehe ni buhea tiha Moise cjiro: “Cʉ̃iro to wahmino namo tiriro pohna mariaparota to yariachʉ ñʉno to bahʉrore to wahmino namono cjirore nʉoano cahmana. à yoaro to wahmino mʉnano to pohna tiboro seheta pohna tiro cahmana to bahʉrore. à jia to pohna to wahmino mʉnano pohna yoaro sehe jiahca”, ni joaa tiha Moise cjiro —niha tina Jesure. \p \v 20 Tíre ni tuhsʉ, ahri quitireta yahu namoha Jesure: \p —Cʉ̃iro masʉno jiha. Seis to bahana jiha. Ti wahmino sehe namo ti, pohna mariaparota yariaa wahaha. \v 21 Tuhsʉ, pairo to bahʉro cʉ̃hʉ to wahmino namono cjirore cjʉamaha. To ã nʉoari baharo to wahmino yoaro seheta pohna mariaparota yariaa wahaha tjoa. à jiro ahriro bahʉro to wahmino mʉnano yoaro seheta pohna mariaparota yariaa wahaha tjoa. \v 22 à dihta wahaha cʉ̃iro pohna waro. Ne pohna mariapahta yaria pihtia wahaha tina. Ti namono cjiro cʉ̃hʉ ti baharota yariaa wahaha. \v 23 ¿Ne, Cohamacʉ jipihtinare yariaina cjirire to masochʉ diro namono sehe jirohcari ticoro? Tina jipihtina ticorore namo tirina cjiri jiha. ¿Ã jiro diro namono sehe jibocari ticoro pototi? —ni sinituha tina. \p \v 24 Jesu õ sehe ni yʉhtiha tinare: \p —Cohamacʉ yare ti joari pũre, to masia cʉ̃hʉre ne masierara mʉsa. à jia mʉsa tʉhotua sehe ne quihõno jierara. \v 25 Yariarina cjiri ti masa mʉjari baharo tina anjoa yoaro sehe jira. Tina mʉa namo tierara tópʉre. \v 26 Yariarina cjiri ti masa wijaahto sehere mʉsare yahuihtja: Tíre Moise cjiro noano yahu pahñoha. To mahadʉcã jʉ̃ri quitire õ sehe ni yahuha tiro: “ ‘Yʉhʉ Abrahã, Isaa, Jacobo ti pʉhtoro tjija’, ni yahure Cohamacʉ yʉhʉre”, ni joaa tiha Moise cjiro to joari tjui. \v 27 Ti yariari baharo “Ti pʉhtoro tjija”, ni yahuha Cohamacʉ. à niparota yariarina cjiri pʉhtoro jierara Cohamacʉ. “Ti pʉhtoro tjija”, to nia mehne catiina ti jichʉ masija mari. Tiro catiina pʉhtoro jira. à jina “Yariaina masasi”, ni tʉhotuna quihõno tʉhotuerara mʉsa —niha Jesu tinare. \s1 Cʉ̃no noa yʉhdʉro to dutiare yahuha Jesu \r (Mt 22.34-40) \p \v 28 à yoa cʉ̃iro sã coyea judio masare buheina mehne macariro tina cahapʉ wihi, ti cahma durucuchʉ tʉhoha. Jesu to noano yʉhtiare tʉhoro õ sehe ni sinituha tirore: \p —¿Cohamacʉ ya dutia noa yʉhdʉaro di baro sehe jijari, mʉ tʉhotuchʉ? —ni sinituha tiro Jesure. \p \v 29 Jesu tirore õ sehe ni yahuha: \p —Ahri dutiata paye dutia yʉhdoro noa yʉhdʉara: “Israe masa tʉhoga. Cohamacʉ mʉsa pʉhtoro yʉhʉ cʉ̃irota jija. \v 30 Tuaro mʉsa yajeripohnari mehne, noano mʉsa wacũa mehne, mʉsa tuaa mehne yʉhʉre cahĩga”, nina Cohamacʉ. \v 31 Ahri dutia baharo paye dutia noa yʉhdʉara: “Mʉ basi mʉ cahĩno seheta mʉ cahai jiina cʉ̃hʉre cahĩga”, nina Cohamacʉ. Ahri pʉaro dutia jipihtia paye dutia yʉhdoro jira —ni yahuha Jesu tirore. \p \v 32 To ã nichʉ tʉhoro judio masare buheriro õ sehe niha: \p —à tjira. Buheriro, potocã nina mʉhʉ. Cohamacʉ cʉ̃irota jira. Pairo tiro yoaro sehe jiriro mariahna. Mʉ nia potocã tjira. \v 33 Cohamacʉre tuaro mari yajeripohnari mehne, mari wacũa mehne, mari tuaa mehne tirore cahĩno cahmana marine. Yʉ cahai jiinare yʉ basi yʉ cahĩno seheta tina cʉ̃hʉre cahĩno cahmana yʉhʉre. Wahiquinare wajã jʉ̃ mʉo mari wari mehne mari ño payochʉ noa nimana. Ahri yʉhdoro Cohamacʉre masa cʉ̃hʉre mari cahĩa noa yʉhdʉara. Mʉ ã nia potocã tjira —niha judio masare buheriro Jesure. \p \v 34 To ã noano yʉhtichʉ tʉhoro Jesu õ sehe ni yahuha tirore: \p —Mahanocã dʉhsara mʉhʉre Cohamacʉre mʉ noano masihto —niha tirore. \p To ã nichʉ tʉhoa paina cuia, ne sinitu ñʉeraha tirore. \s1 ¿Diro baro coyeiro jijari Cristo? \r (Mt 22.41-46; Lc 20.41-44) \p \v 35 à yoa Cohamacʉ wʉhʉi buhero õ sehe niha Jesu: \p —“Cristo Davi cjiro panamino jira”, ni buhera mari coyea judio masare buheina. ¿Dohse yoa ã ni buhejari tina? \v 36 Davi cjiro to basi Espíritu Santo to dutiriro seheta õ sehe ni yahua tiha: \q1 “Cohamacʉ yʉ pʉhtorore õ sehe nire: ‘Õi yʉ poto bʉhʉsehei dujiga. \q1 à jicʉ mʉhʉre ñʉ tuhtiinare mʉhʉre yʉhdʉrʉcabasaihca yʉhʉ’, nire Cohamacʉ yʉ pʉhtorore”, \m ni joaa tiha Davi cjiro. \v 37 à ni joaro Davi cjiro pʉhtoro tia tiha Cristore. ¿Davi cjiro Cristo ñʉchʉno cjiro jiparota dohsearo Davi sehe pʉhtoro tiari Cristore? Cristo Davi cjiro pʉhtoro jira —ni yahuha Jesu. \p To ã ni buhechʉ payʉ masa wahchea mehne tʉhoha tirore. \s1 Jesu judio masare buheina ti ñaare yahuha \r (Mt 23.1-36; Lc 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 à yoa tiro buhe namono õ sehe niha: \p —Mari coyea judio masare buheina ti ñaa yoaare noano ñʉga. à jina ti yoaro sehe yoaena tjiga. Tina yoaa suhti sãa, masa ti ñʉrocaroi majarea, pache duaropʉ paina pʉhtoare noano ño payo ti sinino sehe ti piti bocasinichʉ cahmana tina. \v 39 à cahmaina jia, mari judio masa buhea wʉhʉsei noaa dujia dihtare duji duara. Tuhsʉ, bose nʉmʉ jichʉ tó cʉ̃hʉre noaa dujia dihtare cahmana tina. \v 40 Tina wapewahya numia ya wʉhʉsere ti ya cʉ̃hʉre mana tí numiare. à yoaina jia, tina masa ti ñʉrocaroi yoari pja Cohamacʉ mehne durucumana masare ñʉ dutia. Ti ã yoari buhiri paina bui curero tinare Cohamacʉ pjíro buhiri dahrerohca —niha Jesu tinare. \s1 Wapewahyoro to warire yahuha Jesu \r (Lc 21.1-4) \p \v 41 à yoa Jesu niñeru wihbori caro cahapʉ dujiha. Tí caropʉ masa ti niñeru duhu sãachʉ ñʉ dujiro niha. (Tí niñeru Cohamacʉ wʉhʉre ti cahnochʉ ti wapahti jiha.) à jia pache pʉa tí caropʉ pjíro duhu sãaha. \v 42 à yoa wapewahyoro pjacʉoricoro tí caropʉ ta, pʉa tʉcãre duhu sãaha. Pʉa tʉ cʉ̃ centavo posa jira. \v 43 Tí tʉrire to duhu sãachʉ ñʉno to buheinare pjirocaha: \p —Potocã niita nija mʉsare. Ahricoro wapewahyoro pjacʉoricoro sehe niñeru wihbori caropʉ duhu sãano paina jipihtina ti wari yʉhdoro wahre ticoro sehe. \v 44 Paina pache pʉa pjíro ti wapachʉta ti ya pjíro dʉhsara. Ahricoro sehe pjacʉoricoro jiparota jipihtia to chʉhtire to nuchʉboacãre wa pahñohre —ni yahuha Jesu. \c 13 \s1 “Cohamacʉ wʉhʉ cohãri wʉhʉ jirohca”, niha Jesu \r (Mt 24.1-2; Lc 21.5-6) \p \v 1 à yoa Cohamacʉ wʉhʉpʉre ti wijaachʉ cʉ̃iro buheina mehne macariro õ sehe niha: \p —Buheriro, ñʉga. Ahri wʉhʉse noaa tãa mehne ti yoaa wʉhʉse noacaa wʉhʉse jijari —niha tiro. \p \v 2 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahuha tinare: \p —Ahri jipihtia mari ñʉri wʉhʉse cjiri, ahri tãa cʉ̃hʉ cohõ pihtia wahaahca. Ne cʉ̃ria tãca tjuasi —niha Jesu tinare. \s1 Pihtiri dacho cjihtore yahuha Jesu \r (Mt 24.3-28; Lc 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 à yoa Jesu Olivo wama tidʉ tʉ̃cʉpʉ Cohamacʉ wʉhʉ potoi jidʉpʉ sʉha. Tʉ bui dujiha. Tói Pedro, Santiago, João, Andre mehne ti sahsero jia, tina tirore õ sehe ni sinituha: \p \v 4 —Yahuga sãre. ¿Dohse jichʉ ã waharohcari mʉ niriro sehe waharo? ¿Pihtiri dacho panocã to jichʉ dohse to waha dʉcachʉ ñʉnahcari sã? —ni sinituha tina Jesure. \p \v 5 Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Noano yoaga mʉsa. Tuhsʉ, paina ti mahñoare tʉhoena tjiga mʉsa. \v 6 Payʉ masa “Cristo jija yʉhʉ”, ni mahñoina taahca. Ti ã mahñochʉ tʉhoa payʉ masa Cohamacʉ yare duhuahca. \p \v 7 ’Mʉsa cahacãi masa paina ti cahma wajãchʉ tʉhonahca mʉsa. Tuhsʉ, yoaropʉ cʉ̃hʉre ti cahma wajãchʉ tʉhorocanahca mʉsa. à tʉhorocapanahta ne tíre pjíro tʉhotuena tjiga. à waharohca. Ti ã yoachʉ pihtiri dacho cjihto dʉhsasininohca mini. \v 8 Tí pjare cʉ̃ yahpa macaina pa yahpa macaina mehne cahma wajãahca. à yoa cʉ̃iro pʉhtoro yaina pairo pʉhtoro yaina mehne cahma wajãahca. Tuhsʉ, pjaró yahpa ñuhminohca. à yoa payʉ masa jʉca mehne yariaahca. To ã wahachʉ ahri yahpa macainare ti ñano yʉhdʉ namohto dʉhsasinina mini. Ñano yʉhdʉsiniahca. \p \v 9 ’To ã wahachʉ ñʉna mʉsa basi noano yoaga. Paina mʉsare ñaha, ñano yoa dutia waahca paina pʉhtoapʉre. à yoa judio masa mari buhea wʉhʉsei mʉsare cjãahca. Ti ã yoachʉ bʉjʉa macari macaina pʉhtoa, ti bui pʉhtoa cʉ̃hʉ mʉsare buhiri dahrea taa sinituahca mʉsare. Yʉ yaina mʉsa jiri buhirire paina mʉsare yahusãhca. à jina yare yahunahca mʉsa tinare. \v 10 à jia pihtiri dacho pano noaa buheare jipihtiro yahpari macainare yahua buhea jiahca. \v 11 à jina mʉsare buhiri dahre dutia, buhiri dahre dutiriro cahapʉ ti naachʉ tirore mʉsa nihtire “Yahu masieraboca”, ni tʉhotuena tjiga mʉsa. Tí pjare mʉsa nihtire mʉsare Espíritu Santo yahurohca. To ã yahurire yahuga mʉsa. Mʉsa mʉ sʉro durucusi mʉsa. Espíritu Santo sehe mʉsare durucubasarohca. \v 12 Tí pjare cʉ̃iro to bahʉrore wajã dutiro warohca. Pairo sehe to wahminore wajã dutiro warohca. Ti pʉcʉro to pohnare wajã dutiro warohca. à yoa ti pohna sehe ti pʉcʉsʉmare wajã dutia waahca. \v 13 Yʉ yaina mʉsa jiri buhiri mʉsare masa jipihtina ñʉ tuhtiahca. à ñano yʉhdʉpanahta yʉ yare mʉsa ne cohãerachʉ pihtiri dacho jichʉ mʉsare yʉhdoihca. \p \v 14 ’à yoa ñabiarirore Cohamacʉ yare ñano yoarirore ñʉnahca mʉsa. Cohamacʉ ya wʉhʉi to ducuchʉ ñʉnahca. Tói tirore jieraro cahmana. [Panopʉ Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Daniel cjiro tirore yahuro joaa tiha.] Tói to ducuchʉ ñʉa Judea yahpapʉ jiina tʉ̃yucʉpʉ duhti mʉroca mʉjaa wahajaro. Ahri yʉ nirire noano masiga mʉsa. \v 15 Soaro mehne mʉroca duhtijaro. Tí pjare ti wʉhʉseri bui macaa waparipʉ jiina wʉhʉ puhichapʉ jiare ti yare na wahaea tjijaro ti waha bahrañohto sehe. \v 16 à jia tí pjare paina ti weseripʉ jiina ti bui macaa suhtire wʉhʉpʉ jia suhtire na wahaea tjijaro ti waha bahrañohto sehe. \v 17 Tí pjare niji pocosanumia, ti pohnare pũa numia cʉ̃hʉ pjacʉoro wahaahca. \v 18 à jina õ sehe ni siniga Cohamacʉre: “Puhiro jichʉ ã wahaero tjijaro”, ni siniga tirore. \v 19 Tí dachorire masa nu ñano wahaahca. Ahri yahpare to bajuamehneri baharo masa ñano ti yʉhdʉa jia tiha. Ti ã jipachʉta jipihtia tí purĩa yʉhdoro pihtiri dacho jichʉ masa ñabiaro yʉhdʉahca. à ñano ti yʉhdʉri baharo pari turi tó sehe ñabiaro yʉhdʉsi ahri yahpai jʉna. \v 20 à jiro Cohamacʉ tí dachorire mahaa dachoricã ti jichʉ yoarohca. To ã yoaerachʉ ne cʉ̃iro masʉno yʉhdʉeraboa. à jiro to beserina ti yʉhdʉhti cjihtire mahaa dachoricã ã cũsininohca Cohamacʉ. \p \v 21 ’Tí pjare paina mʉsare “Ñʉga. Õi jira Cristo”, ti nichʉ tinare tʉhoena tjiga. “Tói jira Cristo”, ti nichʉ cʉ̃hʉre tʉhoena tjiga. \v 22 “Cristo jija”, ni mahñoina, “Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina jija”, ni mahñoina jiahca tí pjareta. à jia Cohamacʉ to beserinare mahñoa, tina bajuamehneare yoa ñoahca. Ti ã yoa ñochʉ ñʉa, Cohamacʉ yaina cãina tinare tʉhoa “Potocã tjira” nia, Cohamacʉ yare pa tehe nia duhuboca. \v 23 Ahrire yahuyuja mʉsare to ã wahahto pano. à jina noano yoaga mʉsa —ni yahuha Jesu. \s1 Jesu yahpapʉre to tjua tahtore yahuha \r (Mt 24.29-35, 42-44; Lc 21.25-36) \p \v 24 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha Jesu: \p —Tí dachori ti ñano yʉhdʉri baharo sʉ̃ dacho macariro, ñami macariro cʉ̃hʉ buhria duhua wahaahca. \v 25 Ti ã wahachʉta ñahpichoha poca mʉanopʉ jia poca boraa wahaahca. à jia mʉano macaa yahpari tuaro ñuhmiahca. \v 26 Tí pjata yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro taihtja. Yʉ ã tachʉ mʉanopʉ yʉ tuaa mehne yʉ si sitea mehne mʉano macaa me bui ahri yahpapʉre yʉ tjua tachʉ ñʉahca masa. \v 27 à jicʉ yʉ yaina anjoare jipihtiropʉ ahri yahpapʉ warocaihtja. à jia jipihtiropʉ yʉ yaina yʉ beserinare tina naahca. \p \v 28 ’Mipʉre higueracʉre tʉhotuga mʉsa. Tʉ quiti mehne mʉsare piti dahre buheihtja. Tʉ yucʉcʉ pũri tichʉ ñʉna, cʉhma mahanocã dʉhsachʉ masina mʉsa. \v 29 Tó seheta ahri jipihtia yʉ niri cjirire ti ã wahachʉ ñʉna, yʉ tjua tahto mahanocã dʉhsachʉ masinahca mʉsa. \v 30 Potocã niita nija mʉsare. Tí pja macaina ti yariahto panore jipihtia yʉ niriro seheta ã waharohca. \v 31 Mʉano, ahri yahpa cʉ̃hʉ pihtia wahaahca. Yʉ durucua sehe ne cohtotasi. Jipihtia yʉ niriro seheta ã waha sohtori tiarohca. \p \v 32 ’Tí dachore yʉ tjua tahti dachore, tí hora cʉ̃hʉre masieraja yʉhʉ. Anjoa cʉ̃hʉ tíre masierara. Masa cʉ̃hʉ ne masierara. Yʉ Pʉcʉ dihta tíre masina. \p \v 33 ’Mʉsa cʉ̃hʉ tí dachore masierara. à jina noano yoaga. Noano cohtaga. (Cohamacʉre siniga mʉsa.) \v 34 Õ sehe cohtaga mʉsa. Ahri quiti mehne mʉsare piti dahre buheihtja. Wʉhʉ pʉro yoaropʉ to tinino seheta jira ahri. Tiro to wahahto pano to cahamacare wʉhʉre cohta dutiha. Cãinare ti dahrahtire cũha. à jiro wʉhʉre ñʉ wihborirore tirore to tjua tahtore cohta dutiha. \v 35 à jina mʉsa cʉ̃hʉ noano wacũ masi cohtaga. Wʉhʉ pʉro to tjua tahtore tina ti masieraro seheta yʉhʉ mʉsa pʉhtoro yʉ tjua tahti dachore masierara mʉsa cʉ̃hʉ. Ñamichahapʉ, ñami dacho macapʉ, caraca to duri pja jichʉ, bohrearopʉ taboca. \v 36 Yʉ ã wacũenoca yʉ wihihtore masina, yʉ yare ã yoarucuina jiga mʉsa. à yoa yʉhʉre noano cohtaga. \v 37 à jicʉ mʉsare yʉ nino seheta jipihtinare ã nija mʉsare: Noano wacũ masi cohtaga —niha Jesu tinare. \c 14 \s1 Sacerdotea pʉhtoa, judio masare buheina mehne Jesure wajã duaha \r (Mt 26.1-5; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53) \p \v 1 à yoa tí pjare pascua wama tiri bose nʉmʉ cjihto bʉcʉaerari pãore ti chʉhti nʉmʉri cjihto pʉa dacho dʉhsasiniha. Tí pjare sacerdotea pʉhtoa, ã jichʉ sã coyea judio masare buheina mehne dohse yoa ti mahñoa mehne Jesure ñaha ti wajãhtore cahma sʉhʉdua niha: \p \v 2 —Mari bose nʉmʉri yʉhdoro puro tirore ñahasiniena tjijihna, “Masa sua sañurucuri”, nina —niha tina ti basi. \s1 Numino me sitia se mehne Jesure pio payoha \r (Mt 26.6-13; Jn 12.1-8) \p \v 3 à yoa Jesu cʉ̃hʉ Betaniapʉ, Simo cami bʉcʉ baariro cjiro ya wʉhʉpʉ jiha. Tópʉ ti chʉro watoi numino sehe alabastro mehne ti yoariare me sitia nardo wama tia sere posa tiriare na wihiha. Tí se sehe wapa bʉjʉ niha. à na wihiro, ticoro tiare poharoca, Jesu dapu bui pio payoha. \v 4 To ã yoachʉ ñʉa paina suaa waha, ti basi õ sehe niha: \p —¿Dohse yoaro ahricoro ahri me sitia co wapa bʉjʉare ã yoa sitejari? \v 5 Tíre ticoro duaboa. Tíre duaro tres cientos niñeru pũrine wapataboa. à wapataro, tí niñerure pjacʉoinare waboa ticoro —ni cohtaha paina sehe ticoro to ã yoachʉ ñʉa. \p à jia tina ticorore tuhtiha. \p \v 6 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —à niena tjiga ticorore. Yʉhʉre ticoro noano yoaro nina. \v 7 Pjacʉoina sehe mʉsa mehne ã jirucuahca. à jina mʉsa cahmari pja tinare wa masina. Yʉhʉ sehe ahri yahpare mʉsa mehne ã jirucusi. \v 8 To cjʉaro puro mehne ticoro yʉhʉre ã yoahre. Yʉhʉre ti yahto pano yʉ pjacʉre cahnoyuro, me sitiare pio payohre ticoro. \v 9 à jicʉ potocã niita nija mʉsare. Jipihtiro ahri yahpapʉ noaa buheare ti yahuropʉ ahricoro mipʉre to yoarire yahuahca. Ti ã yahuchʉ tʉhoa ticorore masa payʉ wacũahca —ni yahuha Jesu. \s1 Juda Iscariote Jesure ñʉ tuhtiinare to ñohtore yahuha sacerdotea pʉhtoare \r (Mt 26.14-16; Lc 22.3-6) \p \v 10 Tí pjareta Juda Iscariote wama tiriro doce to buheina mehne macariro Jesure to ñohtire yahuro wahaha tirore ñʉ tuhtiinare, sacerdotea pʉhtoare. \v 11 To ã ni yahuchʉ tʉhoa, sacerdotea pʉhtoa tíre tʉhoa wahcheha. \p —Mʉhʉre niñerure wanahtja —niha tina Judare. \p Ti ã nichʉ tʉhoro, tiro Jesure ñʉ tuhtiinare to dohse yoa ñohto cjihtore wacũ macaha. \s1 Jesu to buheina mehne to chʉ batoari nʉmʉ jiha \r (Mt 26.17-29; Lc 22.7-23; Jn 13.21-30; 1Co 11.23-26) \p \v 12 Bʉcʉaerari pãore ti chʉa nʉmʉri dʉcari nʉmʉ sehe oveja pascua macaina cjihtire ti wajãhti nʉmʉ jiha. Tí nʉmʉi to buheina sehe õ sehe ni sinitu ñʉha Jesure: \p —¿Mari pascua macaa chʉhtire noho baroi cahnoyu dutirocaijari mʉhʉ sãre? —niha tina tirore. \p \v 13 Ti ã nichʉta Jesu sehe pʉaro to buheinare õ sehe ni yahu warocaha: \p —Jerusalẽpʉ wahaga. Tópʉ mʉsa sʉchʉ co situ wʉariro mʉsare piti bocarohca. To piti bocachʉ tiro mehne wahaga. \v 14 à wahana tiro to sʉho sãari wʉhʉpʉ sʉna, tí wʉhʉ pʉrore õ sehe niga: “ ‘¿Dí tahtiai yʉhʉ yʉ buheina mehne pascua macaa chʉare chʉnahcari?’ ni sinitu dutirocahre buheriro”, niga tí wʉhʉ pʉrore. \v 15 Mʉsa ã nichʉ tʉhoro, tópʉ mʉano macari tahtiare pjiri tahtiare, noano ti cahnoyuri tahtiapʉre mʉsare ñonohca wʉhʉ pʉro. Tói mari chʉhti cjihtire dahrega mʉsa —niha Jesu tinare. \p \v 16 To ã nichʉ tʉhoa tina to buheina tí macapʉ wahaha. Tópʉ ti sʉchʉ tinare to niriro seheta ã wahaha. à jia tina pascua macaa chʉare dahreha. \p \v 17 à yoa nahitia bora tachʉ Jesu doce to buheina mehne tí wʉhʉpʉre sʉha. \v 18 Tí wʉhʉpʉ ti sʉri baharo, tina mehne mesapʉ chʉro Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —Potocã niita nija mʉsare. Cʉ̃iro mʉsa mehne macariro yʉhʉ mehne chʉrirota yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ñonohca yʉhʉre —ni yahuha Jesu tinare. \p \v 19 To ã nichʉ tʉhoa tina sehe cahyaha. \p —¿Yʉhʉta jijari mʉhʉre ñohtiro? —ni sinitu pihtiaha tina cãina jipihtina Jesure. \p \v 20 —Mʉsa mehne macarirota jira tiro. Yʉ chʉri wapai yʉhʉ mehne soha chʉriro tjira yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ñohtiro. \v 21 Panopʉ yʉhʉre ti yahu joariro seheta yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro yariaihca. Yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ñoriro pjacʉoro yʉhdʉrohca. Tiro to masa bajuerachʉ noaboa —niha Jesu tinare. \p \v 22 à ni yahu tuhsʉ, to buheinare sʉho chʉro, Jesu pãore na, Cohamacʉre “Noana”, niha. à ninota, tí curire nuha, witiha tinare. \p —Ahrire na chʉga. Ahri yʉ pjacʉ jira —niha tiro tinare. \p \v 23 à ni tuhsʉ tiro sihnia posa tiri wahware na, Cohamacʉre “Noana” ni tuhsʉ, waha tinare. To wachʉ tina jipihtina tíre sihni pihtiaha. \p \v 24 —Ahri yʉ di jira. Payʉ masa ti ñaa yoari buhirire cohãcʉ tacʉ yariaihca. à yariacʉ yʉ dire cohãihca. Cohamacʉ “Mʉsare yʉhdoihtja”, to ni cũriro mʉ sʉchʉ yʉ ã yariaro mehne to niriro sohtori tirohca. \v 25 Potocã niita nija mʉsare. Mipʉre ahri co, se core ne sihni namosi yʉhʉ. Pʉ pʉhtoro Cohamacʉ mʉsare to sʉho jichʉpʉ ahrire coã pari turi sihniihca tjoa —niha Jesu tinare. \s1 Pedro Jesure to cohãhtore yahuha Jesu \r (Mt 26.30-35; Lc 22.31-34; Jn 13.36-38) \p \v 26 To ã ni tuhsʉchʉ tina Cohamacʉre ño payoa cʉ̃no basaare basaha. Ti basa pahñori baharo, tʉ̃cʉ Olivo wama tidʉpʉ tina wahaa wahaha. \v 27 Tópʉ sʉho sʉro Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —Mipʉre mʉsa jipihtina yʉhʉre cohãnahca. Õ seheta nina Cohamacʉ yare ti joari pũi yʉhʉre yahuro: “Ovejare ñʉ wihboriro yoaro sehe jirirore Cohamacʉ cohãnohca. à to cohãchʉ to yaina oveja yoaro sehe jiina duhti site wahcãa wahaahca”, nina Cohamacʉ yare ti joari pũi. \v 28 à yoa Cohamacʉ yʉhʉre to masori baharo mʉsa pano Galileapʉ wahayuihca yʉhʉ —niha Jesu tinare. \p \v 29 To ã nichʉ Pedro sehe õ sehe niha: \p —Yʉhʉ mehne macaina jipihtina ti cohã wahcãpachʉta yʉhʉ sehe mʉhʉre ne cohãsi —nimaha Pedro tirore. \p \v 30 Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Potocã niita nija mʉhʉre. Micha ñami pinihtare caraca pʉa taha to duhto pano “Yʉhʉ Jesure masieraja”, niihca mʉhʉ. Tia taha ã niihca mʉhʉ —niha Jesu Pedrore. \p \v 31 To ã nipachʉta Pedro õ sehe ni tuaro bisiro yʉhtiha: \p —Mʉhʉ mehne yʉhʉre ti wajã duapachʉta “Jesure masieraja”, ne nisi yʉhʉ —ni yʉhtimaha tiro Jesure. \p Pedro to ã nichʉ tʉhoa tiro mehne macaina cʉ̃hʉ ã dihta ni yʉhtiha. \s1 Getsemaní wama tiropʉ Jesu Cohamacʉre siniha \r (Mt 26.36-46; Lc 22.39-46) \p \v 32 à yoa tina Getsemaní wama tiropʉ wahaha. Tópʉ sʉro, õ sehe niha Jesu: \p —Cohamacʉre yʉ sinino watoi õi dujiyusiniga mʉsa —niha to buheinare. \p \v 33 à ni tuhsʉ Pedrore, Santiagore, Joãore tina tiarore pji wahcãha. Tinare ã pji wahcãno, pjíro tʉhotu dʉcaha tiro. à yoa ñano yajeripohna tiha. \p \v 34 à cahyaro tó mehne macainare to pji wahcãinare õ sehe niha: \p —Yʉhʉ ñano yajeripohna tii nija. Ñano purĩnore tʉhotui nija. Tí mehne yariahto cua yʉhdʉaro coa taca yʉhʉre. Õi tjuaga. Yʉ cʉ̃no potorita catiga mʉsa cʉ̃hʉ —niha Jesu tinare. \p \v 35-36 à ni tuhsʉ tiro tópʉ mahanocã waha namo, yahpai caha sʉro, Cohamacʉre õ sehe niha: \p —Mai, mʉhʉ jipihtiare yoa masina. à jicʉ yʉ ñano yʉhdʉhtire yoa duaeracʉ yoai tjia. Yʉ ã nipachʉta yʉ cahmano sehe yoai tjia. Mʉhʉ sehe masina. Mʉ cahmano seheta yoaga yʉhʉre —ni siniha tiro Cohamacʉre. \p \v 37 à ni tuhsʉ, tiaro to buheina cahapʉ wihiro, carĩinare boca wihiha tiro. Tinare ñʉno Pedrore õ sehe niha: \p —Simo, ¿carĩi nijari mʉhʉ? ¿Cʉ̃ hora waro yʉ cʉ̃no potori cati masierari mʉhʉ? \v 38 Noano yoaga mʉsa. Mʉsa mʉ sʉro quihõno yoa duamana mʉsa. Wiho mejeta mʉsa basi tíre bihoerara. à jina Cohamacʉre siniga ñano mʉsa yoaerahto sehe —niha Jesu Pedrore. \p \v 39 à ni yahu tuhsʉ pari turi waha, Cohamacʉre siniha. Tó pano to siniriro seheta siniha tjoa. \v 40 à sini tuhsʉro pari turi tina cahapʉ wihiha tjoa. à wihiro carĩinare boca wihiha tjoa. Wʉjo caha yʉhdʉaha tina. à jia tina Jesure dohse ni masieraha. \v 41 à yoa pari turi Cohamacʉ mehne to durucuro sʉri baharo tina cahapʉ wihi, tinare õ sehe niha: \p —¿Carĩ, sosinina nijari mʉsa? Tó puro carĩga mʉsa. Michapucacã yʉhʉre Cohamacʉ warocarirore ñano yoainare ti wahti pja mʉ sʉ tuhsʉra. \v 42 Wahcãga. Basa wahana. Ñʉga. Yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ñohtiro õi tara —niha Jesu tinare. \s1 Jesure ñʉ tuhtiina tirore peresu yoaha \r (Mt 26.47-56; Lc 22.47-53; Jn 18.2-11) \p \v 43 To ã nino watoihta Juda, doce buheina mehne macariro cjiro wihiha. Tiro mehne masa payʉ ñosaa pjĩni, yucʉ siri cjʉaina cʉ̃hʉ wihiha. Sacerdotea pʉhtoa, sã judio masare buheina, ã jichʉ bʉcʉna, ti warocarina jiha masa sehe. \v 44 Wahmanore Jesure ñʉ tuhtiinare ñohtiro sehe tiro mehne tahtinare õ sehe ni yahu quihõ tuhsʉha: \p —Yʉ wahsupu wihmiriro tirota jirohca mʉsa ñahahtiro. Tirore yʉ wihmiri baharo ñahaga tirore. à yoana tirore noano ñahaga to duhtierahto sehe —ni yahu quihõ tuhsʉha Juda sehe. \p \v 45 à yahu quihõ tuhsʉro wihirota Jesu cahapʉ dóihta waha bahrañoha. \p —Yʉ pʉhtoro —ninota wahsupu wihmiha tirore. \p \v 46 To ã yoachʉ ñʉa tina Jesure ñahaha. \p \v 47 Ti ã yoachʉ ñʉno cʉ̃iro Jesu cahapʉ ducuina mehne macariro to ñosari pjĩne tʉãwe naroca, sacerdotea bui pʉhtoro cahamacʉnore to cahmonore dʉte pahrẽnocaha. \p \v 48 To ã yoachʉ Jesu õ sehe niha: \p —¿Dohse jiro baro mʉsa ñosaa pjini mehne, yucʉ tiri mehne tajari? ¿Yaca bʉcʉrore mʉsa ñahano seheta yʉhʉ cʉ̃hʉre ñahana tana nijari? \v 49 Dachoripe Cohamacʉ wʉhʉpʉ mʉsare yʉ buhe dujichʉ, mʉsa yʉhʉre ne ñahaerare. Mʉsa ã ñahachʉ ahri jipihtia ã waharo nina Cohamacʉ yare ti ni joariro seheta —niha Jesu masare. \p \v 50 To ã ni tuhsʉchʉ, Jesu buheina tirore cohã wahcã, jipihtina mʉroca site wahcãa wahaha. \p \v 51 à yoa cʉ̃iro wahmʉno suhti marieriro cʉ̃no coma yosaro dihta comariro Jesu baharo ñʉ nʉnʉ timaha. To ã ñʉ nʉnʉ tichʉ ñʉa tirore ñahamaha. \v 52 Tirore ti ñahachʉ ñʉno to coma yosarore cohãnoca, suhti marieriro mʉrocaa wahaha. \s1 Pʉhtoa cahapʉ naaha Jesure \r (Mt 26.57-68; Lc 22.54-55, 63-71; Jn 18.12-14, 19-24) \p \v 53 à yoa sacerdotea bui pʉhtoro cahapʉ Jesure na wahcãha. Ti na sʉri baharo sacerdotea pʉhtoa, bʉcʉna, sã coyea judio masare buheina cʉ̃hʉ jipihtina cahmachuha. \v 54 Tiro Pedro sehe Jesu baharo yoaropʉ nʉnʉ tiha. à nʉnʉ tiro sacerdotea bui pʉhtoa ya wʉhʉ cahapʉ sʉha. à sʉro tiro tí wʉhʉre cohtaina surara mehne pichaca dʉhtʉ cahai sohma dujiha. \p \v 55 Sacerdotea pʉhtoa, jipihtina paina pʉhtoa cʉ̃hʉ Jesure wajã dutia taa, Jesu to quihõno yoaerarire ti yahusãhtire wacũ macamaha. Wiho mejeta tíre bocaeraha. \p \v 56 à wacũ bocaerapahta payʉ masa tirore ã yahusãmacanocaha. Ti ã yahusãa potocã jieraha. Pairo soro ni, pairo soro niha. \v 57 à yoa paina wahcãrʉcʉ sʉ, Jesure õ sehe ni yahusãha tjoa: \p \v 58 —Ahriro õ sehe nire: “Yʉhʉ ahri wʉhʉre Cohamacʉ wʉhʉre masa ti dahreri wʉhʉre cohãihtja. à cohãcʉ tia nʉmʉ wahaboroi tí wʉhʉre pari turi yoaihtja. Tí wʉhʉ masa ti dahreri wʉhʉ jisi”, to nichʉ sã tʉhohi —niha tirore yahusãina. \p \v 59 Ti ã ni yahusãpachʉta ti yahusãa cʉ̃hʉ potocã jieraha. Pairo soro ni, pairo soro niha tjoa. \p \v 60 Ti ã nichʉ tʉhoro sacerdotea pʉhtoro ti watoi ducuriro wahcãrʉcʉ sʉ, Jesure õ sehe ni sinituha: \p —¿Ahrina mʉhʉre ti yahusãpachʉta tinare yʉhti cahmaerajari mʉhʉ? ¿Mʉhʉre ti yahusãrire dohse ni yʉhti cahmajari mʉhʉ? —niha tiro Jesure. \p \v 61 To ã nichʉ tʉhoparota Jesu ãta tʉhotunocaha. To ã yʉhtierachʉ ñʉno sacerdotea bui pʉhtoro tirore sinituha tjoa: \p —Cristo, ¿Cohamacʉ warocarirota jijari mʉhʉ? ¿Noariro Cohamacʉ macʉno warota jijari mʉhʉ? —niha tiro Jesure. \p \v 62 —Tiro tjija. à jina yʉhʉre masʉnore Cohamacʉ warocarirore yʉ Pʉcʉ jipihtina bui Jiriro to poto bʉhʉsehei yʉ dujichʉ ñʉnahca mʉsa. à yoa mʉano macaa me watoi yʉ tachʉ cʉ̃hʉre ñʉnahca mʉsa —niha Jesu tirore. \p \v 63-64 To ã nichʉta sacerdotea bui pʉhtoro sehe to sãari suhtirore to basi tʉhrẽnocaha painare “Sua yʉhdʉara”, ni ñʉ masi dutiro. \p —Cohamacʉre ñano durucuro nina ahriro. To ñano durucuare tʉho tuhsʉja mari. à jia tópeinata yahusãjaro ahrirore. ¿Ã jina dohse yoanahcari mari mipʉre ahrirore? —niha sacerdotea bui pʉhtoro paina pʉhtoare. \p —Cohamacʉre to ñano durucuri buhiri wajãnocano cahmana tirore —ni yʉhtiha paina pʉhtoa. \p \v 65 à ni yʉhti tuhsʉ, cãaina tina mehne macaina Jesure chahcho puti sihõ mʉja, to caparire dʉhte dʉcata, tirore cjã, dota mʉjaha. Cjã tuhsʉ õ sehe ni bʉjʉpeha: \p —¿Noa jijari mʉhʉre dotaro? Ñʉerapaihta yahuga sãre —ni bʉjʉpeha tina. \p Ti ã cjã dotari baharo pʉhtoro yaina surara sehe tirore na wahcã, tina cʉ̃hʉ tirore ti wamomacari mehne ñano cjã namoha. \s1 “Tirore masieraja”, niha Pedro Jesure \r (Mt 26.69-75; Lc 22.56-62; Jn 18.15-18, 25-29) \p \v 66 à yoa wʉhʉ cahai jiri wapai noari wapai Pedro to jichʉ sacerdotea bui pʉhtoro cahamacono wihiha. \v 67 Ticoro Pedro to sohmachʉ ñʉno tiro dihtare ñʉrucuha. \p —Nazare macariro mehne, Jesu mehne mʉhʉ cʉ̃hʉ jihre —niha ticoro Pedrore. \p \v 68 To ã nichʉ tʉhoro tiro õ sehe niha: \p —¿Dohse nimacanocaco nijari mʉhʉ? Mʉ nirirore ne masieraja yʉhʉ —niha Pedro ticorore. \p To ã niri baharo Pedro sahrĩno sopaca macari mahapʉ wahaha. Tói to ducuchʉ caraca duha. \v 69 Tói to jichʉ ñʉno cahamacono sehe ticoro cahapʉ ducuinare yahurocaha tjoa. \p —Ahriro cʉ̃hʉ Jesu buheina mehne macariro jira —niha ticoro. \p \v 70 To ã nichʉ tʉhoro Pedro pari turi õ sehe niha tjoa: \p —Tirore masieraja yʉhʉ —niha tjoa. \p Baharo curero tói ducuina Pedrore õ sehe niha: \p —Potocã tjira. Mʉhʉ Galilea macariro jira. à jicʉ tina mehne macarirota jira mʉhʉ —niha tina tirore. \p \v 71 Ti ã nichʉ tʉhoro tiro õ sehe ni yʉhtiha: \p —Potocãta Cohamacʉ mehne nii nija mʉsare. Potocãta yʉ nierachʉ Cohamacʉ yʉhʉre buhiri dahrejaro. Tirore mʉsa nirirore ne masieraja yʉhʉ —ni yʉhtiha Pedro tinare. \p \v 72 To ã nichʉta caraca duha tjoa. To ã duchʉ tʉhoro Jesu tirore to nirire wacũha: “Caraca pʉa taha to duhto pano mʉhʉ yʉhʉre ‘Jesure masieraja’, niihca mʉhʉ. Tia taha ã niihca mʉhʉ”, Jesu to nirire wacũha Pedro sehe. To ã nirire wacũno, tuaro tiirucuha Pedro. \c 15 \s1 Pilato Jesure sinituha \r (Mt 27.1-2, 11-14; Lc 23.1-5; Jn 18.28-38) \p \v 1 à yoa bohrearopʉ sacerdotea pʉhtoa, bʉcʉna, sã judio masare buheina, jipihtina paina pʉhtoa mehne cahmachu, durucuha Jesure ti yoahtire masia taa. Tirore ti wajãhtore durucu cahno tuhsʉ, Jesure dʉhte, na wahcã, Pilatore waha tirore. \v 2 Tirore ti na sʉ wachʉ ñʉno Pilato tirore õ sehe ni sinituha Jesure: \p —¿Potocãta judio masa ti pʉhtoro tjijari mʉhʉ? —ni sinitu ñʉha tiro Jesure. \p —Ãja. Mʉ nino seheta tirota jija —ni yʉhtiha Jesu. \p \v 3 à yoa sacerdotea pʉhtoa payʉ ni yahusãha tirore. \v 4 Ti ã ni yahusãchʉ tʉhoro Pilato tirore õ sehe ni sinituha tjoa: \p —Ahrina mʉhʉre payʉ yahusãa nina. ¿Ti ã yahusãpachʉta dohse yoacʉ ne yʉhtierajari mʉhʉ tinare? —niha tiro. \p \v 5 To ã nipachʉta Jesu ne pari turi yʉhti namoeraha. à jiro Pilato cʉaa wahaha. \s1 Jesure wajã dutiha \r (Mt 27.15-31; Lc 23.13-25; Jn 18.38–19.16) \p \v 6 Cʉhmaripe pascuaripe masa yairo cjihtore cʉ̃iro peresupʉ jirirore, masa ti wio dutirirore Pilato ã wiobasa mʉjaa tiha. \v 7 Tí pjare Barrabá wama tiriro peresupʉ jiha. Tiro pʉhtoare cohã duaina, masare wajãina mehne macariro jiha. \v 8 à jia masa payʉ Pilato cahapʉ sʉa, tirore õ sehe ni siniha: \p —Cʉhmaripe sãre mʉ yoarucuriro seheta yoaga sãre. Cʉ̃iro peresupʉ jirirore sãre wiobasaga —niha tina. \p \v 9 Ti ã nichʉta Pilato tinare õ sehe ni sinitu ñʉha: \p —¿Ahriro Jesure mʉsa judio masa pʉhtorore yʉ wiobasachʉ cahmajari mʉsa? —ni sinitu ñʉha masare Jesure wio duaro. \p \v 10 Jesure masa ti cahĩchʉ ñʉa sacerdotea pʉhtoa cʉ̃hʉ tirore ñʉ tuhtiha. à ñʉ tuhtia tirore waha Pilatopʉre. à jiro masa ti cahĩri buhiri sacerdotea pʉhtoa ti ñʉ tuhtirire ti peresu yoa dutichʉ masino Jesure wio duamaha Pilato. \v 11 To ã wio duapachʉta sacerdotea pʉhtoa masare Jesu mehne suachʉ yoaha. Õ sehe ni dutiha tinare: “Jesu wijaachʉ cahmaeraja. Barrabá sehere wioga”, ni dutiha masare. \v 12 à jiro Pilatore Barrabáre ti wio dutiri baharo Pilato sehe tinare õ sehe ni sinituha tjoa: \p —¿Ahriro judio masa ti pʉhtoro mʉsa niriro sehere dohse yoaihcari yʉhʉ mʉsa ã nichʉ? —ni sinituha tiro. \p \v 13 —Crusapʉ cjã puha wajãga tirore —ni sañurucuha masa. \p \v 14 —¿Yaba barore ñaare yoari ahriro mʉsa ã ni sañurucuchʉ? —ni sinitu namoha tinare. \p To ã nichʉ tʉhoa tina sañurucu namoha tjoa: \p —Crusapʉ cjã puha wajãga tirore —ni sañurucuha tina. \p \v 15 Ti ã ni sañurucuchʉ tʉhoro Pilato sehe masare wahchechʉ yoa duaro Barrabáre peresupʉ jirirore wio dutiha masa ti wio dutirirore. Tirore to wio dutiri baharo, Jesu sehere ñano tjanaye dutiha. Tirore ti tjanayeri baharo, tirore surarare wiaha, crusapʉ cjã puha wajã dutiro. \p \v 16 à yoa surara Pilato ya wʉhʉ puhichapʉ pretorio wama tiri wʉhʉ puhichapʉ tirore na sãa sʉha. Na sãa sʉ tuhsʉ, tina mehne macaina surarare pjiroca, cʉ̃noi cahmachu dutiha. \v 17 Cahmachu tuhsʉ, tina pʉhtoro ya suhtiro yoaro sehe bajuri suhtirore Jesure sãa, pota sorore yoa, tí sorore to dapu bui duhu payoha. \v 18 à yoa tuhsʉ õ sehe ni bʉjʉpeha tina tirore: \p —Noano tagã. Judio masa pʉhtoro noano tagã —ni bʉjʉpeha. \p \v 19 à niata yucʉcʉ mehne to dapure cjã mʉja, tirore chahcho puti sihõ mʉjaha tina. Tuhsʉ, cua pisaro yoaina yoaro seheta tirore na tuhcua caha sʉ, ño payoro sehe yoaa, bʉjʉpeha tirore. \v 20 à yoa bʉjʉpe tuhsʉ ti sãari suhtirore tjuwe naroca, to ya suhti sehere tirore sãa, tirore crusapʉ cjã puha wajãa waha, naa wahaha tina. \s1 Tina Jesure crusapʉ cjã puha, wajãha \r (Mt 27.32-44; Lc 23.26-43; Jn 19.17-27) \p \v 21 Jesure ti ã naano watoi, tói wahariro Simo Cirene macariro campopʉ sʉriro, tina cahapʉ to wihichʉ ñʉa surara sehe tirore Jesu to wʉari crusare wʉa wahcã dutiha. Alejandro, Rufo pʉaro pʉcʉro jiha Simo sehe. \p \v 22 Baharo, Gólgota wama tiropʉ Jesure na sʉha. Gólgota nino, “Dapu cohã”, nino nina. \v 23 Tópʉ tirore ti na sʉri baharo, se core, mirra wama tidʉ co mehne ti morea core Jesure wamaha. Wiho mejeta tiro sehe tí core sihni duaeraha. \v 24 Baharo tina Jesure crusapʉ cjã puha dapoha. Cjã puha dapo tuhsʉ, to sãa suhti cjirire ti basi cahma witia taa, “¿Noa yaro jirohcari õ?” ni masia taa, docapea poca mehne docape mʉjaha tina. \p \v 25 Jesure crusapʉ ti cjã puhachʉ tia hora waro dʉhsasiniha cohari pja to sʉhto. \v 26 à yoa crusapʉ õ sehe ni joari pjĩne duhu õha tina tirore ti yahusãrire yahu duaa. “Ahriro judio masa bui pʉhtoro jiriro jira”, ni joaha tina tí pjĩne. \v 27 à yoa pʉaro yaca bʉcʉna Jesu cahai paye pjĩnipʉ crusaripʉ ti cjã puha daporina jiha tina. Cʉ̃iro to poto bʉhʉsehei, pairo to cõ bʉhʉsehei cjã puha dapoha tina cʉ̃hʉre. \v 28 [Ti ã yoachʉ panopʉ Cohamacʉ yare ti yahu joariro seheta ã waharo niha. Õ sehe ni joaa tiha: “ ‘Dutiare yʉhdʉrʉcaina mehne macariro jira’, ni tʉhoture masa tirore”, ni joaa tiha panopʉ.] \p \v 29 à yoa crusari cahai yʉhdʉ wahcãina Jesure ñʉ, ti dapu pocare yurerʉca, tirore ñano ni durucuha: \p —Noana. Noana. ¿Cohamacʉ wʉhʉre cohã, tia dacho wahaboroi pari turi tí wʉhʉre dahrehtiro jijari mʉhʉ? \v 30 à jiriro jicʉ, mʉ basi dujiaga. à jicʉ mʉ basi yoadohoga. à jii yʉhdʉ witiihca mʉhʉ —ni bʉjʉpeha tina. \p \v 31 Ti yoaro seheta sacerdotea pʉhtoa cʉ̃hʉ sã judio masare buheina cʉ̃hʉ tirore ã ni bʉjʉpeha. à ni bʉjʉpea õ sehe niha ti basi: \p —Tiro painare yʉhdoriro jiparota to basi yʉhdo masierara: \v 32 “Cristo, Cohamacʉ warocariro Israe masa pʉhtoro jija”, nimana tiro. à jina to basi to duji tachʉ ñʉna tirore wacũ tuanahca —ni bʉjʉpeha tina. \p à yoa yaca bʉcʉna tiro cahai ti cjã puha õrina cjiri cʉ̃hʉ tó seheta tirore ñano ni bʉjʉpeha tina cʉ̃hʉ. \s1 Jesu yariaa wahaha \r (Mt 27.45-56; Lc 23.44-49; Jn 19.28-30) \p \v 33 à yoa cohari pja jichʉ tia hora waro jipihtiropʉ nahitiano wahaha. \v 34 To nahitia duhuchʉ waro Jesu tuaro sañurucuha: \p —Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? —niha tiro. \p à nino õ sehe nino niha. “Yʉ Cohamacʉ, yʉ Cohamacʉ, ¿dohseacʉ yʉhʉre cohãri mʉhʉ?”, nino niha. \p \v 35 To ã nichʉ tʉhoa cãina tói ducuina õ sehe nimaha: \p —Tʉhoga mʉsa. Cohamacʉ yare yahu mʉhtarirore Elia cjirore pjirocaro nina —nimaha tina. \p \v 36 à jiro cʉ̃iro tina mehne macariro wihmi nari sʉhtere vino sʉẽa core to sohari sʉhtere na mʉroca, yucʉcʉ sohtoapʉ dʉhte õ, Jesure wihmi dutiha. à wihmi dutiro, õ sehe nimaha: \p —Depʉsinia. Elia cjiro wihi ahrirore to na bororo tachʉ ñʉsinijihna mari —nimaha tiro painare. \p \v 37 To ã niri baharo Jesu sehe tuaro sañurucu, yariaa wahaha. \v 38 To yariachʉta Cohamacʉ wʉhʉ macari suhtiro tóre to jiri tahtia waropʉ ti dʉcatari suhtiro dacho macai bui sehe tʉhnʉ bora ta, pʉa cahsaro tʉhnʉroca yoja sʉa wahaha. \v 39 To ã yariachʉ ñʉno surara pʉhtoro Jesu to wahãno potoi ducuriro õ sehe niha: \p —Potocã tjiri jimana. Ahriro Cohamacʉ macʉnota jiri jira —niha tiro. \p \v 40 à yoa yoaropʉ ducua numia cʉ̃hʉ Jesure ñʉrocarucua niha. Tí numia mehne María Magdalena jiha. Pacoro María wama tiricoro cʉ̃hʉ jiha. Ticoro sehe José, to bahʉro Santiago ti pocoro jiha. Pacoro Salomé jiha. \v 41 Tí numia Jesu yahuare quihõno tʉhoa numia jia, Galilea yahpai to jisinichʉ tirore piti ti, yoadohoa tiha. Tí numia mehne payʉ paye numia cʉ̃hʉ Jerusalẽpʉ Jesu to sʉho tarina numia jiha. \s1 Jesu pjacʉre masa copapʉ cũha \r (Mt 27.57-61; Lc 23.50-56; Jn 19.38-42) \p \v 42-43 à yoa tí dacho to yariari dacho Sabado pano judio masa sã sori nʉmʉ pano jiri dacho jiha. à yoa Pascua macaa cjihtire ti cahnori dacho jiha. Tí ñamiihta José Arimatea macariro cuiro marieno Pilato cahapʉ sʉha Jesu pjacʉre sinino sʉro. José judio masa sã pʉhtoa mehne macariro, pʉhtoa ti cua pisaro ñʉriro waro jiha. Tiro pʉhtoro Cohamacʉ masare to sʉho jihtore cohtaro niha. \v 44 à yoa José Pilatore to ã sinichʉ tʉhoro, tʉho cʉaa wahaha Pilato sehe. “¿Jesu yaria tuhsʉari?” ni tʉhoturo, cʉaa wahaha. à jiro surara pʉhtorore pjiroca õ sehe niha tirore: \p —¿Potocãta Jesu yariaa wahari? —ni sinituha tirore. \p \v 45 To ã nichʉ surara pʉhtoro õ sehe ni yʉhtiha: \p —Ãja. Yariaa wahahre —niha. \p To ã nichʉ tʉhoro, Pilato Jesu pjacʉre wa dutiha Josére. \v 46 To ã wa dutiri baharo José noari suhtirore nuchʉbasaha. Nuchʉbasa tuhsʉ, Jesu pjacʉ cjirore na boro, suhtiro mehne wahma, masa copapʉ tãcai ti sahari copapʉ to pjacʉre siõ sãa payoha. Siõ sãa payo tuhsʉ, tí copa cahai jiria tãcare pjiria tãcare tju turẽ wahcã, tí copare biha dapoha. \v 47 María Magdalena, ã jichʉ María José pocoro Jesure ti na sãa duhu payorirore ñʉha. \c 16 \s1 Jesu masa wijaaha \r (Mt 28.1-10; Lc 24.1-12; Jn 20.1-10) \p \v 1 à yoa Sabado dacho yʉhdʉri baharo, sʉ̃ sãari baharo, María Magdalena, Salomé, ã jichʉ María Santiago pocoro, tina tiaro numia wisõa me sitia core nuchʉha Jesu pjacʉre wisõa taa. \v 2 à jia domingo bohrea mʉja tachʉ Jesure ti duhu payori copapʉ ñʉa wahaha tina. \v 3 Tí copa cahapʉ waharucua, õ sehe niha tina ti basi: \p —¿Tí copare bihari tãcare noa marine pjõobasarohcari na? —niha tí numia ti basi. \p \v 4 Baharo tí copa cahapʉ sʉa, tí copare bihari tãcare, pjiria tãcare ti nawe cũriare ñʉha tina. \v 5 à ñʉa tí copapʉ sãa wahaha. Tópʉ sʉa, cʉ̃iro wahmʉnore ti poto bʉhʉsehei dujirirore, yehseri suhtiro sãarirore ñʉa, cʉaa wahaha tina. \v 6 Ti ã cʉachʉ ñʉno, tiro sehe õ sehe niha tí numiare: \p —Yʉhʉre ñʉ cʉaena tjiga. Jesu Nazare macariro, crusapʉ ti cjã puha wajãriro cjirore mʉsa macana nimana. Wiho mejeta tiro sehe masa wijaa tuhsʉhre. Õre mariahna. Tirore ti duhu payoro cjirore ñʉga. \v 7 “Tiro mʉsa pano Galileapʉ wahayuhto jiyuhti. Tói to niriro seheta mʉsa tirore ñʉhtina jiyuhti”, ni yahuna wahaga to buheinare, Pedro cʉ̃hʉre —ni yahu dutiha wahmʉno tí numiare. \p \v 8 To ã nichʉ tʉhoa tina cui, tetere, masa copa cahai jirina mʉrocaa wahaha. à cuia painare yahueraha. \s1 Jesu María Magdalenare bajuaha \r (Jn 20.11-18) \p \v 9 [à yoa Jesu sehe domingo ñamicunucã to masa wijaari baharo, María Magdalenare to siete watĩa to cohãnohricorore tiro bajua mʉhtaha. \v 10 Jesu mehne macaina cjiri sehe to yariachʉ ñʉa, tuaro cahya, tiia niha. à ti tiiro watoi, María Magdalena sehe Jesure to ñʉrire tinare yahuro sʉmaha. \v 11 “Jesu catihre. Ñʉhi yʉhʉ”, ni yahumaha ticoro. To ã ni yahupachʉta, tina sehe ticorore ne tʉho duaeraha. \s1 Jesu to buheinare bajuaha \r (Lc 24.13-35) \p \v 12 Baharo pʉaro tina mehne macaina masa marienopʉ ti tinichʉ Jesu soro bajuriro tina cʉ̃hʉre bajuaha tjoa. \v 13 To ã bajuachʉ ñʉa tina tjua waha, paina Jesu yainare tíre yahuha. Ti ã ni yahupachʉta tina cʉ̃hʉre tʉho duaeraha. \s1 Jesu to yare buhe dutiro warocaha to buheinare \r (Mt 28.16-20; Lc 24.36-49; Jn 20.19-23) \p \v 14 Baharo to buheina oncere mesa cahapʉ ti chʉ dujiro wato, tinare bajuaha tjoa Jesu. Tirore ñʉrinare ti yahuchʉ ti tʉho duaerari buhiri, tirore ti noano wacũ tuaerari buhirire masino, tiro tuhtiha tinare. \v 15 à tuhti tuhsʉ, tinare õ sehe niha: \p —Ahri yahpa jipihtiropʉre ahri yʉ ya quiti noaa buheare jipihtina ahri dacho macainare noano yahu site pahñona wahaga. \v 16 Yʉhʉre wacũ tuainare ti bautisarinare pichacapʉ wahaborinare yʉhdorohca Cohamacʉ. Tuhsʉ, yʉhʉre wacũ tuaeraina Cohamacʉ to buhiri dahrehtina pichacapʉ wahahtina jiahca. \v 17 à jia yʉhʉre wacũ tuaina yʉ tuaa mehne õ sehe yoaahca: Yʉ tuaa mehne, yʉ wama mehne watĩare cohã wioahca. Tuhsʉ, wahmaa dʉserire durucuahca. \v 18 à yoa agãare ti ñahachʉ, jipihtia ñima dohse jia ñimare ti sihnichʉ, tinare ne purĩsi. à yoa dohatiina bui ti wamomacarine ti ña payochʉ tina noaina wahaahca —ni yahuha Jesu to buheinare. \s1 Jesu mʉanopʉ mʉjaa wahaha \r (Lc 24.50-53) \p \v 19 à ni yahu tuhsʉ mari pʉhtoro Jesu mʉanopʉ mʉjaa wahaha. Tópʉ sʉro Cohamacʉ poto bʉhʉsehei dujiha tiro mehne pʉhtoro jiro. \v 20 à jia tina jipihtiropʉ noaa buheare Cohamacʉ masare to yʉhdʉchʉ yoahti buheare buhea wahaha. Ti ã buhechʉ mari pʉhtoro tinare yoadohoha. To tuaa mehne yoa ño masichʉ yoaha tinare, masare to ya buheare tʉho dutiro. Tó puro tjira.]